Nga diaspora

KRISHTERIMI NDR SHQIPTAR

Ilirt, paraardhsit tan, kishin at fat t madh q ishin ndr popujt e par n ballkan dhe
Evrop ata cilt prqafuan krishterimin q nga themelimi i saj. Mbi kt t vrtet na flasin
burime t shumta; Biblike /krhs.Tit 3,12; Rom. 15, 19; 1Sel. 1, 8 etj/ pastaj burimet
historike, e t cilat burime n prpikri plqehen me ato burime biblike si shembull me
burimet e shkrimtarit pagan Plinit t Ri /111-113/ cilat na flasin pikrisht pr kt, pastaj
burimet e shkrimtarit t athershm t krishter Tertulianit /200-206/ e ngjajshm.
Nj nga dshmit e mdha se n kto hapsira krishterimi ishte prezent qysh n shekujt e par
jan edhe martirizimet n teritorin e Dardanis /Kosovs s sotme/. Si shembull, nga shum
martirizimeve sjellim ktu, martirizimin e Shn Florit dhe Laurit te Ulpiana /vend afr
Prishtins/ e cilt u martirizuan gjat sundimit t Licitit /shek.III/. Pastaj, nj nga dshmit e
mdha t pranimit t krishterimit n hapsirn e ballkanit ton jan edhe burimet e shkruara
Kishtare; Vitin 325 n Nike e dim se sht mbajtur Konili i madh Kishtar me prezenc t
318 etrve koniliar kishtar, n mesin e t cilve ishte edhe Dacus Dardaniae /Dakusi
metropolit i Kosovs/ kshtu u nnshkrua n aktet prfundimtare koniliare./Shih: Dr.Gaspr
Gjini, Ipeshkvnia Shkup-Prizren gjat shekujve, Ks- Drita, fq. 21-24/.

Kshtuq me nj siguri t madhe mund t themi se Ilirt e pranuan krishterimin / nn

rreziqe e martirizime t mdha/ qysh n tre shekujt e par nga vet apostujt edhe at pikrisht
nga Shn Pali dhe nxnsit e tij , edhe at vullnetarisht dhe me vetdshir, edhepse ishin t
vetdijshm faktit se pr kt do t jen t prndjekur, martirizuar, dhe t vrar nga sndimtart
romak.
Mirpo edhe pran faktit se me Ediktin e Milanos t vitit 313 u dha liria fetare, q kushdo
mund t shpall dhe t besoj lirshm e haptazi fen /besimin/ e vet, prap se prap duket q kjo
pr popujt e ktyre viseve sikur nuk u mvarr sepse martirizimi, prndjekjet, vrasjet shkaku i
emrit t Jezu Krishtit, edhe shum gjat qndruan n sken, edhe at bile thuajse deri n ditt
e sotme.
Pas nj periudhe t lavdishme /por t shkurtr/ t rritjes, lulzimit e zvillimit t krishterimit
n mesin e Ilirve, si dhe mes popujve fqinj tjer, vie dyndja e popujve barbar: Ugar, Avar e
t tjer, n veanti ardhja e popujve sllav. Kjo ishte nj goditje e rnd pr Ilirt, mirpo m
tepr ishte goditje e rnd n rrafshin kulturor, ekonomik, shoqror, gjuhsor se sa goditje sa i
prket ans fetare. /Vep.cit. G.Gjini fq. 72-78/.
Dhe pas gjithave kur menduam se u stabilizuam pak a shum, dhe se i erdhi fundi gjith t
kqijave e q punt do t nisen e drejtohen n t mir pr kt popull, vijn tundimet dhe
sprovat e reja.
a/ Si u islamizua populli shqiptar
N fillim t shekullit XIII dhe XIV Turqit /m von Perandoria Osmane/ ishin gjith e m
t fort e fuqishm n rrafshin ekonomik dhe ushtarak. Mirpo, me kt edhe pretendimet dhe
aspirtat kah Evropa poashtu edhe sulmet ishin gjith e m t shpeshta dhe m t mdha. Ky
ishte nj krcnim i madh jo vetm pr Shqiptar por edhe pr gjith Evropn e krishter.
Kt krcnim t madh nacional dhe fetar natyrisht se e hetuan edhe Shqiptart, kshtu q aq sa
dijtn dhe mundn u organizuan. Merit t madhe pr kt organizim n mbrojtje t identitetit
fetar e kombtar mban heroi yn Gjegj Kastrioti Skender-beg /1405-1468/. Ky me nj
sukses t madh me nj trimri t papar dhe urtsi t madhe arriti ti bashkoj gjith Shqiptart

dhe kshtu gjat 24 viteve t jet mbrojts i Shqiptarve dhe i mbar Evrops nga Turqit.
Kshtu q me plot t drejt Papa Piu II e quajti Mbrojts i fes.
Mirpo, pas vdekjs s tij ushtria Shqiptare me t madhe dhe dukshm u dobsua dhe me kt
filloi edhe terrori i papar mbi popullatn shqiptare. Fillojn rrnimet e Kishave dhe objekteve
tjera fetare, pson populli, ktij terrori nuk i shptoi as Kisha e as kleri i saj. Vritn
ipeshkvnijt, meshtart, regulltart e rregulltaret, me mijra e mijra persekutohen e dbohen
jasht atdheut /psh.arbresht cilt sot i kemi n Italin Jugore, pastaj nj koloni e madhe n
Rumani e Ukrain e gjetiu... /. Lidhje me kto persekutime apo edhe gjenocid / ather nuk
njihej kjo shprehje/ shpeshher u lajmrua edhe Selia e Shenjt. Me nj rast Imzot Pjetr
Mazreku, ipeshkv i Barit, kshtu lajmron Selin e Shenjt mbi gjendjen e ktij populli t
mjer nn pushtimin e sundimit turk. Ai mes tjerash shkruan kshtu; Populli shqiptar sht
nj ndr popujt m t mjer dhe t harruar/ln/, t braktisur, m tutje shpjegon arsyen: i
prndjekur nga Turqit, dhe shizmatikt /dmth ortodokst n t shumtn nga Serbt dhe
Grekt/.
Edhe prkundr situats dhe kohs s vshtir e q t mos vie deri te rrinimi /apo edhe
zhdukja/ plot e identitetit fetar e kombtar t popullit shqiptar, doemos duhet falenderuar
pikrisht klerin katolik shqiptar cilt me jet, fjal, shembull /nganjher kur e krkonte
nevoja e domosdoshme edhe arm/ mbrojtn fen, gjuhn, traditn, kulturn, me nj fjal
mbrojtn popullin shqiptar nga rrnimi i plot nga perandoria osmane.Ta prkujtojm psh
vetm Pjetr Bogdanin, Lek Bogdanin, Mosn.Nikoll Kazazim dhe shum e shum t tjer, e
t cilt flijuan jetn e tyre pr popull. Lidhje me kalimin e popullit shqiptar nga krishterimi n
islam rol t madh lozi pikrisht ai terror, pra vrasjet, persekutimet, pastaj dnimet e mdha e
t rnda si dhe tatimet e marramendse t larta, ku shqiptart ishin t dtyruar ti paguajn
Turqve /perandoris osmane/, pastaj kishte kufizime t ndryshme etj etj... Mirpo, edhe nj
ndr shkaqet e kalimit n islam ishte edhe numri i vogl i meshtarve, dmth mungesa e tyre,
kshtuq populli mbeti sikur delet pa barij, n mshir e pamshir t gojs s ujqve.
Populli shqiptar u mbrojt si dijti dhe mundi, mirpo pran dominimit shumshekullor Turk
shumica me dhun e prqafuan /pranuan/ islamizimin, mirpo fatbardhsisht askurr nuk u
shkputn trsisht nga kultura, tradita dhe krishterimi i lasht dhe i prbashkt Iliro-shqiptar,
pra nuk u shkput nga kultura dhe civilizimi evropian./Shih; Dr. Lush Gjegji, Bogoslovska
smotra, viti 53. nr. 1-2 Zg. 1993/

b/ Gjendja e shqiptarve n mes dy luftrave botrore!

Mundimet e shqiptarve nuk kan t ndalur. Lirisht themi se edhe shekulli i kaluar, pra shekulli
XX pr gjith neve shqiptart ishte nj shekull i komplikuar, me plot vuajtje, dhimbje dhe i
mundimshm sa q n disa periudha edhe i kobshm. T cekim vetm disa fakte: shprngulja
periodike e shqiptarve nga trojet e tyre shekullore, dmth shprngulja e m shum se 500 mij
veta, ather dhunshm nga ipeshvnia prndjeket ipeshkvi lazr Mjeda /1922/. Gjat ksaj
periudhe mbyllen gjitha shkollat n gjuhn shqipe, hapazi e botrisht prndjeket Kisha
katolike, vriten tinzisht fretrit At Shtjefen Gjeovi-Kryeziu dhe At Luigj Palaj /1913/.
Ipeshkv emrohet slloveni Ivan Gnjidovec /1924/ e m von nj kroat nga bosnj e
hercegovina Smiljan Franjo ekada /1940/. Gjitha kto fakte flasin dhe dshmojn mbi
diskriminimin e popullit shqiptar n Jugosllavin e vjetr /Vep.cit. Dr.G.Gjini: fq.193-195;
200-203/.

Edhe pas lufts s Dyt Botrore, pr shqiptart n prgjithsi ishte gjendje e vshtir dhe
rrezikshme. Komunizmi ateist sulmon fen e n veanti Kishn katolike dhe klerin e saj.
Kshtu, prap vuajtja e jon ishte e dyfisht: si katolik dhe si shqiptar. Gati se t gjith
meshtart tan /don Pjetr Berisha, don Ded Ramaj etj/ kalojn dhe e prvojn Kalvarin e
burgjeve, keqtrajtimeve dhe sulmeve t pamshirshme. Kur filloji komunizmi jugosllav t jet

me koh gjith e m i but sa i prket lirive fetare, me kt edhe ipeshkvnia Shkup-Prizren

shkallrisht prmirsohej dhe zhvillohej gjithnj e m shum.

c/ Gjendja e sotme fetare ndr shqiptar!

Populli shqiptar si cekm edhe m lart historikisht trashgoi dy fe: Krishterimin dhe
Muslimanizmin. Krishterimi poashtu ndahet n dy Kisha: Katolike dhe Ortodokse kurse
Muslimanizmi /shiit dhe sunit/ n: muslimanizm dhe bektashizm.
sht fakt se populli shqiptar sht i ndar n dy fe, mirpo fatbardhsisht jo edhe i prqar.
Kt e dshmon historia e jon shumshekullore, por edhe m tepr e dshmon e sotmja
dhe do e dshmoj edhe e ardhmja. Pasi q e dim se si u prhap islamizmi ndr shqiptar,
dmth. Kryesisht prmes ushtris e cila kishte m tepr karakter e qllime pushtuese,
ushtarako-ekonomike, politike, kshtu q n kt mnyr e shfrytzonte fen si vegl pr t
sunduar, e shtypur dhe ngjajshm. N kt mnyr dhe feja e till nuk ka zn vend dhe nuk
ka deprtua thell deri n zemrat e njerzve. Pikrisht edhe pr kt n popull gjithnj ka
egzistuar dhe ende edhe sot Ndr shqiptar egziston vetdija e prkatsis s prbashkt
kombtare /nacionale/ shqiptare si dhe fes s prbashkt t krishtere me shekuj, si dhe vetdija
e pranimit se m par, dikur t gjith ishim t krishter apo siq ndgjojm sot nga shum
vllezr tan musliman, Feja e jon e mome /Shih; Dr.Lush Gjergji, Cattolici e musulmani
nel Kosovo, u:L altra Europa, XVI, 42/236/, III-IV; 1991 fq. 149-151/.

Ather duke shiquar dh kuptuar kt fakt, nuk sht edhe pr tu habitur q vllezrit tan t
konfesionit musliman me krenari e mburrje e pranojn ipeshkvin e ipeshkvnis s Kosovs si
ipeshkv t vetin /tyre/ poashtu edhe meshtart dhe rregulltart e rregulltaret poashtu dhe pr
t cilt me knaqsi thojn: Ipeshkvi jon, prifti jon, apo motrat tona e ngjajshm.

Pjesa II
IPESHKVNIA SHKUP-PRIZREN!
Dikur n Ipeshkvnin Shkup-Prizren n nj hapsir prej 46.500 km jetonin diku rreth 3
mil. Shqiptar. Me prqindje rreth 96% prbnin shqiptart t konfesionit musliman dhe diku
rreth 4 % ata t konfesionit katolik.
Vitin 1967 Selia e Shenjt emron Mosn. Joakim Herbut /greko-katolik, nga Kulla,
Vojvodin/, ordinar, dhe Mons Nik Prela /1918-2006/ shqiptar i lindur n Kotorr, Mali
i Zi, ipeshkv ndihms sedi datus pr besimtart shqiptar t ipeshvnis Shkup-Prizren /Mbi

Imzot Nik Prela m tepr shih: Frok Kristaj; Nik Prela, Shoqate HEKAS , Ferizaj
2006; Marjan Sebaj-Sopi; Flijimi Ngadhnjyes fq.179-181, Sh.HEKAS, Ferizaj 2006, /.

N rend t par duke iu falenderuar Zotit e m pas ipeshkvit Nik Prela pr filijim dhe
kujdesin e madh kushtuar thirrjeve meshtarake dhe rregulltare fillon lulzimi i ipeshkvnis,
kshtu ai gjat mandatit t tij gati 30 vjear shuguroi m tepr se 20 meshtar, e t cilt sot
shrbejn n Ipeshkvni dhe jasht saj. Pas marrjs s liris fetare n Shqipri, disa meshtar,
rregulltar e rregulltare tona menjher iu doln n ndihm vllezrve n Shqipri. Me kt
edhe u realizua paralajmrimi profetik i ipeshkvit t ndjer mons. Nik Prels i cili thuajse n
do pretk t tij me knaqsi cekte dhe lajmronte hapjen,dmth lirin fetare n Shqipri duke
porositur baballart e nnat: na jepni fmijt pr meshtar sepse po vie koha kur do t ket liri
fetare n Shqipri...ajo na pret, jemi t prgaditur tiu dalin vllezrve tan t vuajtur n
3

ndihm... E thoshte kt, kur lidhje me kt ishte edhe e pamundur edhe t mendohet.
Mirpo, ja edhe kjo u vrtetua dhe u realizua duke iu falenderuar Zotit dhe sot bijt dhe
bijat tona atje me sukses dhe flijime t mdha i shrbejn Zotit dhe vllaut e motrs njeri.
Ipeshkvi mons Nik Prela punoi aq shum pr ipeshkvni dhe Shqiptari, si n pajtime t
gjaqeve, kundr dhuns e t padrejtave q i bheshin popullit t strvuajtur shqiptar n
Kosov etj...saq me t drejt populli e quante Plaku i Kosovs, njeri i urt...
I lodhur dhe rraskapitur nga barra e rnd e jets /i burgosur dhe prndjekur disa her nga
regjimi ish-jugosllav/ dhe dukshm i dobsuar me shndet ai vitin 1994 jep dorheqje, kurse
n mosh 78 vjear ndrroi jet. N vend t tij e n rrethana tashm edhe m t ndrlikuara
dhe rrezikshme pr shqiptar n prgjithse /ishte koh kur n ish jugoslavi zhvilloheshin
luftra t rrepta mes Serbis, n Kroaci e Bosnj dhe Hercegovin/ n krye t ipeshkvnis
emrohet vitin 1996 ipeshkv /pr her t par pas qindra viteve emrohet pr ipeshkv n
Kosov nj bir i saj/ Imzot Mark Sopi /1938-2006/ meshtar i Kosovs ather n
shrbim vllezrve n Shqipri, dhe bir i famullis s Bins. Drejtoi ipeshkvnin me urti
dhe sukses por n rrethana shum t vshtira kur edhe tek ne n Kosov ndihej er lufte dhe
m von edhe gjat lufts dha pas prfundimit t saj 1997-99 /Mbi gjendjen e para lufts dhe

lufts n Kosov m tepr shih; Marjan Sebaj-Sopi, Flijimi Ngadhnjyes, Sh. HEKAS,
Ferizaj 2006/. Ishte me popullin n do koh dhe moment. Ndihmoi shum t varfr, ndrtoi

shum Kisha dhe si prioritet pati fillimin e ndrtimit t Katedrals n Prishtin, mirpo
papritmas kur ishte n frullin e puns, ai ndrroi jet e kaloi n amshim. Ipeshkvnin e
Kosovs e drejtoi pr dhjet vite me radh me sukses. N vend t tij ipeshkvnin
/administraturn apostolike - Prizren/ e drejton prkohsisht /nj vit/ argjipeshkvi i Tivarit
imzot Zef Gashi. Pas argjipeshkvit Zef Gashit pr Ipeshkv t Kosovs vitin 2006 emrohet
biri i saj ipeshkvi mons. Dod Gjergji.
Ati i Shenjt Benedikti XVI emroi Administrator Apostolik t Prizrenit (Kosov)
Shkelqsin e Tij, Imzot Dod Gjergjin, duke e transferuar nga Dioqeza e Saps (Shqipri).
Shkelqsia e Tij Dod Gjergji lindi n Stubll t Vitis, /Kosov/ m 16 janar 1963. U
shugurua meshtar m 15 gusht 1989 n dioqezn e Shkup-Prizrenit.
M pas, gjithnj n kt dioqez, punoi si redaktor i revists Drita dhe si prgjegjs pr
botimin e librave liturgjike n gjuhn shqipe. Nga viti 1991 deri m 1994 qe Kapelan i
shqiptarve n Kroaci. M pas shrbeu si famullitar n Kallmet, n dioqezn e Lezhs
(Shqipri), ku vijoi t kryente misionin si fidei donum nga viti 1994 deri n vitin 2000. M 5
shkurt 2000 u emrua Administrator Apostolik i dioqezs s Saps. M 25 nntor 2005 u
zgjodh Ipeshkv i Saps. U shugurua ipeshkv m 5 janar 2006. N krye t ipeshkvnis s
Kosovs vjen n dhjetor t vitit 2006, ku me urti e vision vazhdon t udhheq ipeshkvnin e
Kosovs.

Ipeshkvnia /administratura apostolike e Prizrenit/ e Kosovs sot!

N hapsirn gjeografie 10.908 km t Ipeshkvnis /lexo:administratur apostolike/ s Kosovs
jetojn reth 1. 9 e deri n 2. 2 mil. Pjesa m e madhe e popullsis i takon besimi Mysliman
prderisa nj numr i vogl i popullsis i takojn besimit Katolik dhe Ortodoks. Edhe pse nuk
ka statistika zyrtare lidhur me prkatsin fetare t popullsis, konsiderohet se rreth 90% e
popullsis s Kosov i takojn besimit Mysliman, 6% e saj i takojn besimit Ortodoks, 3% i
takojn besimit Katolik dhe 1% t tjer. Kosova sht e pasur me nj numr t madh t
xhamive por gjithashtu edhe numri i kishave si katolike ashtu edhe atyre ortodokse nuk sht i

vogl. Shum prej xhamive dhe kishave n Kosov paraqesin monumente me vlera t mdha
historike dhe kulturore dhe jan t mbrojtura me ligj.
N Ipeshkvnin e Kosovs gjinden 24 famulli. N 23 famulli shrbejn meshtart dioezan
gjersa n famullin e Gjakovs shrbejn Etrit franeskan, e deri von n Prishtin shrbyen
Etrit Salezian /tashm kta mbajn Qendrn Don Bosko n Prishtin dhe Gjilan/. Ne kete
dioqeze sherbejne rreth 40 meshtar: ne mesin e tyre jane 30 meshtar dioqezian, 5 franeskan
dhe 4 salezian.
Kurse sa i prket motrave t nderit numri sht 79.
Bijat e Dashuris s Krishter (Vinenciane) - 25 motra
Motrat e shn Kryqit - 15 motra
Motrat Franeskane - 12 motra
Bijat e Dashuris Hyjnore - 11 motra
Motrat engjllore t shn Palit - 8 motra
Misionaret e Bamirsis M.C. (N.Tereze) - 4 motra
Motrat Baziliane - 4 motra
/Ps.sa i prket numrit t meshtarve e motrave q shrbejn n Ipeshkvni mund t mos jet
numri qindprqind i sakt q shrbejn aty meq do vit bhen ndrrime e ndryshime, ku
vijn dhe shkojn meshtar e motra n ndihm edhe jasht Ipeshkvnis, si n Shqipri, misione
an e mbar Evrops, si Zvicrr, Gjermani, Austri, Kroaci bile edhe jasht Kontinentit si n
Amerik, Australi e kudo krkohet nevoja pr kujdesin e besimtarve dhe shqiptarve n bot/.
Po, edhe pse numri i besimtarve katolik nuk sht i madh, ajo q sht me rndsi sht kjo e
q secili mund t vrej, se ktu egziston nj Kish shum mir e organizuar n krye me
Ipeshkvin. Vlen t cekt se m par Ipeshkvnia ishte n lulzim ka i prket thirrjeve t
shenjta meshtarake e rregulltare, gj q kohn e fundit shihet dhe vrehet nj ramje e thirrjeve
pr tiu kushtuar jets meshtarake e rregulltare, gj q nuk sht rast si m par ku thuajse nga
do famulli kishim ndonj kandidat pr meshtar, rregulltar apo rregulltare. N ipeshkvnin e
Kosovs sot n 24 famulli ka famullitar dhe thuajse gadi n pdo famulli ka edhe ndihms
famullitar/kapelan/ dhe motra nderi. Kishat jan t rregulluara mir, me objekte tjera
prcjellse fetare dhe shtpi famullitare. do famulli gati ka edhe kapelania, q n t ardhmn
pritet t bhen famulli. N ipeshkvnin e Kosovs sht edhe seminari n Prizren /shkolla / pr
prgaditje t kanditatve pr meshtar /m par kandidatt pr meshtar nga Kosova gjimnazin
klasik katr vjear, apo shkolln e mesme e kryenin n seminarin e Subotics /Vojvodin/.
Studimet e larta /fakultetin/ n munges s fakulltetit teologjik m par e tash n Kosov, kta
kandidat i kryejn an e mbar evrops, si n Kroaci, Itali, Austri e gjetiu.../
Mund t cekim ktu se me gjendjen e krijuar t para lufts dhe gjat lufts n Kosov, po edhe
t pas lufts shkaku i kushteve t rnda ekonomiko-sociale shum nga shqiptart dhe
besimtart tan u shprnguln dhe shkaprderdhn npr mbar evropn dhe n bot. Sidomos
nj prqindje e madhe e ktyre shqiptarve n diaspor jetojn n shtetet e evrops si n
Zvicrr, Gjermani, Itali, Austri, Suedi, Kroaci,...e vende tjera t evrops si dhe Amerik e
Australi. Mirpo, duhet cekur se edhe pse kta lan prkohsisht trojet e tyre t prgjakura
shumshekullore prap nuk jan t harruar dhe braktisur. N Zvicrr pr ta prkujdeset
shpirtrisht Misioni Katolik Shqiptar me tri seli dhe meshtar nga Kosova, m pas n
Gjermani, Austri, Kroaci...poashtu, si dhe njsoj edhe n Amerik dhe Australi...Por, nuk
duhet harruar se edhe mrgimtart si gjithnj t etshm pr vendlindjen e tyre, me t madhe
kontribuojn dhe ndihmojn si gjithnj pandrpre famullit, fshatrat, Kosovn e tyre t dashur
martire.

Marjan Sebaj- SOPI

Shkurt2010
Rostock /Gjermani/
5