Mozaici Komnina

Aleksije I Komnin dolazi na vlast u doba duboke krize na vojnom I dravnom planu. Vizantiju
napadaju Normani, Peenezi I Selduci. On kao dobar diplomata I ratnik doprinosi vojnoj
ekspanziji. Feudalni sistem cveta, a sarauje sa crkvom u borbi protiv jeretika. Uopte u vremenu
vladavine komnina velika je neterpeljivost izmedju Vizantije I zapada, zato to zbog krstakih
ratova stalno prolaze kroz njihove teritorije. Sukobi unutar sam dinastije dovode to njenog pada I
osvajanja od strane Latina za vreme IV krstakog rata. Konani pad 1204. godine.
Mozaici Sv. Sofije u Carigradu Portret Komnina I Deisis.
Portret je prikazan tako da sa obje strane Bogorodice sa Hristom u naruju stoje Jovan II Komnin
I njegova ena Irina. Jovan dri kesicu sa zlatom a Irina pergament. Ponovljen je obrazac sa
jednog starijeg portretnog prikaza Konstantina Monomaha I Zoje, od ega umetnik nije smeo
odstupiti kao ni od frontalnog, strogo simetrnog prikaza figura, I preciznog prikaza
imperatorske odee. Kasnije na bonoj strain pilastra dodan je portret Jovanovog sina Aleksija,
uradjen od strane manje iskusnog majstora.
Linearno-povrinski princip, naroito u obradi lica imeratorskog para, dok je lice bogorodice
malo zaobljenije. Lik Irine nosi na sebi peat rafinirane vizantijske kulture. Aleksijevo lice je
loije izrade. Kolorit je istaknute otrine I stvara iluziju skupocenosti.
Mozaik Deisisa na junoj galeriji je neuporedivo kvalitetniji, iako su sauvani samo gornji delovi
figura. Osnovna boja odee dopunjena je nizom dopunskih tonova I nijansi (primer: plat Jovana
Pretee). Proporcije figura I isto komninovski tipovi lica su neto to je karakteristino za
umetnost XII veka. Ovaj mozaik, obradjen najfinijim slikarskim efektima, podsea na ikone XII
veka, npr Bogorodicu Vladimirsku.
Mozaici Hosios Luka, nedaleko od Delfa.
Umetnost daleko od one u Sv. Sofiji, ne podsea toliko na antiku, ve je tvrda I vie crtaka.
Oblici su jednostavniji, razmere zdepaste, izrazi tuni ili ozbiljni. Pokreta skoro da nema, ali su
ipak odluni. Ima izvesne slinosti sa zidnim slikarstvom X veka u srednjoj Italiji, koje je opet
odsjaj starijih vizantijskih dela.
Program slikastsva sledi uzor koji je stvoren oko 900 godine, a namenjen je Kubinim gradjevina
sa sredinjom kupolom.
Kupola Hrist Pantokrator. Ispod su arhandjeli, Bogorodica, Jovan Krstitelj I proroci (danas
iezli). Trompe jevandjeljski dogadjaji posveeni liturgijskim praznicima (Blagovesti,
Rodjenje, Sretenje, Krtenje). Apsida velika predstava Bogorodice na prestolu sa detetom.
Kalota Duhovi. Brod i oltar sa djakonikom i proskomidijom portreti svetaca, episkopa,
apostola i muenika, i onih lokalnih. Priprata pranje nogu i neverstvo Tomino. Ulazak u crkvu
Raspee i silazak u Had. Ove dve scene su medju najznaajnijima u ovoj crkvi, sa lepom
ravnoteom masa i snagom izraza.
Mozaici u Dafni, blizu Atine.
Nije sigurno datiranje ali odredjene osobine ocrtavaju umetnost koja je bila zatupljena u Sv
Sofiji u Kijevu u XI v, a u XII v u svim zemljama podlonim vizantijskoj umetnosti. (Lica,
draperije i gola tela oblikovana sa posebnim smislom za punou oblika, razmere ljudskih tela,
prijatna gospodstvenost silueta, pokreta i itavih kompozicija). Dela su nadahnuta antikom vie
nego igde drugde. Ovo nije karakteristino za umetnost Vizantije kraja XI veka, ali se prepoznaje
u kasnijim delima iz vremena Komnina (sicilijanski mozaici u efalu, Martorani i u kapeli
Palatini u Plaermu), da nije tih svedoanstava moglo bi se pomiljati na neposredan uticaj
skulpture Partenona, mada se on ne iskljuuje. Dosta opteenih povrina, ali ostaci upuuju na
isti raspored kao u Hosios Luki. Lik Pantokratora u kupoli je istonjaki i ima srogi izraz u
poredjnju sa ljupkim antikom nadahnutim mozaicima. Karakteristino je i proirivanje ciklusa
scena u ugaonim trompama, gornjem delu zidova broda (13 jevandjelskih scena koje su

hronoloki poredane, dopunjene motivima stradanja Hristovog) i izvesnim mestima u prprati

(detinjstvo Bogorodiino).
Ove tri celine odgovaraju u isto vreme idealu lepote i ne manje idealnom naelu religiozne misli:
skladna ravnotea sa jedne strane, simbol carstva Boijeg sa druge.
Nastavak istorije vizantijskog slikarstva moe da se prouava samo van vizantijskih zemalja.
Nekoliko mozaikih celina u katedrali u Seru i u manstiru Vatopedu na Sv Gori, ostali su na
Siciliji i u Veneciji, a velikim delom su izvedeni pri ukraavanju bazilika latinskog porekla. Ova
umetnost pod vizantijskim uticajem ne sme da se mea sa provincijskom umetnou, jer su
veinom vladarai koji su u svoje sredine poeli da unose ove uticaje radili to sa ciljem da
oponaaju careve u Carigradu, plaajui materijal i izvodjae po visokoj ceni

Slikarstvo Paleologa
Njavea katastrofa koju je Vizantija doivela za vreme svog postojanje bilo je zauzee Carigrada
od strane krstaa 1204 godine. Sa padom prestolnice bio je uniten i glavni stoer vizantijske
kulture, koja je tada izgubila peat monolitnog jedinstva. Nakon zauzimanja rezidencije poinje
rmigracija umetnika na sve strane sveta, bee u Srbiju, Bugarsku, Gruziju, Jermeniju, Italiju,
budui da ostaju bez bogatih naruilaca. Ovim putem predmeti vizantijske umetnosti stiu na
zapad to doprinosi ekspanziji, a ovo zauzimanje prestolnice doprinelo je i razvoju nacionalnih
radionica.
Jedna od znaajnih celina za prouavanje umetnosti ovog doba jesu minijature. Iako izgleda da
nisu postigle toliki uspeh kakav su imale u vreme renesanse Makedonaca i ponovo pod
Komninima, ovo slikarstvo Plaeologa je mnogo raznolikije i pokazuje se nezavisnije od
vizantijske tradicije, dozvoljavajui spoljen uticaje.
U Parizu jedna medicinska knjiga (Paricus gecus 2243) i dva rukopisa Knjige o Jovu. Rukopisi
se razlikuju jedan (Paricus graecus 134) nosi peat dodira sa arabijskom minijaturom, dok druga
knjiga (Paricus graecus 135) najverovatnije potie iz Mistre. Ilustraciej slede grke uzore tog
vremena, verovatno minaijture severne Italije ili Srednje Evrope. Iako je u pitanju kanonska
knjiga ilustracije imaju odlike profalne umetnosti.
Zidno slikarstvo. Paleolitsko slikarstvo predstavlja jedinstveni stil. Imalo je dve faze, onu koja je
bila vie slikarska i onu vie crtaku. Oblici postaju sve detaljniji, neniji i laki, a dekorativna
celina gubi antiku monumentalsnost. Freske sve vie zamenjuju mozaike i sada pokrivaju sve
zidove i svodove. Raste broj dekorativnih predmeta raste, a pored ustaljenog prazninog ciklusa
sve su broniji dogadjaji iz Marijinog i Hristovog detinjstva i detalji ivota pojedinih svetaca.
Dekoracija gubi strogu jedinstvenost i monumentalnost komninske epohe. Kada se posmatra
slikarstvo odredjene crkve izgleda kao da se ono deli na vei broj ikona, koje u vreme paleologa
dobijaju na znaaju. U svim granama slikarstva sve postaje dinaminije; ljudska figura,
arhitektonska ili pejsana pozadina grade jedinstvenu celinu koja je funkcionalno odredjena i
proporcionalno tana. Crte lica postaju nenije, a izraz manje ozbiljan. Prikazi sve vie lie na
scene svakodnevnog ivota, proete intimnou i sentimentalizmom.
Mozaici manastira Hore (Kahrije damije), Carigrad; Poruilac Teodor Metohit
Tema dekorativnog kompleksa se sastoji iz dva ciklusa, Bogorodiin ivot i Hristovo detinjstvo i
brojna uda. U kupolama, lunetama i na lukovima nalaze se likovi Hrista, Bogorodice, patrijarha,
svetitelja, apostola, kraljeva, linsti iz starog zaveta. Na ulazi iz narteksa u naos prikazan je Hrist
kome Metohit prinosti ktitorski model. Veliki deo prizora se odvija u sloenom arhitektonskom
kompleksu gde se vide helenistiki uticaji.
Istovremeno sa feudalnim latinskim posedima na imperiji koja se raspala, formirale su se i tri
samostalna centra Nikejska i Trapezuntska imperija u Maloj Aziji i Epirska despotovina u
Grkoj. Verovatno se u Nikeji rodio neohelenistiki pokret u umetnosti koji je dosegao
kulminaciju razvoja poetkom XIV veka. Karakterie ih grub i primitivan stil. Neto naprednije
su slike u crkvi Sv. Sofije u Trapezuntu, koja je ukraena razvijenim jevandjelskim ciklusom, ije
su epizode rasporedjene u registrima postavljenim jedan iznad drugog. Pajiva izrada i kolorit
koji se odlikuje dubinom i emocionalnou. Sremljenje ka volumeniznou, ali i dalje stil ostaje
konzervativan.
U toku itavog XIII vek provincija se napajala lokalnom orijentalizirajuom tradicijom ili
tradicijom koja vue korene iz XII veka, a u formiranju novog stila nije unela nita znaajno.

Minijature Komnina
Aleksije I Komnin dolazi na vlast u doba duboke krize na vojnom I dravnom planu. Vizantiju
napadaju Normani, Peenezi I Selduci. On kao dobar diplomata I ratnik doprinosi vojnoj
ekspanziji. Feudalni sistem cveta, a sarauje sa crkvom u borbi protiv jeretika. Uopte u vremenu
vladavine komnina velika je neterpeljivost izmedju Vizantije I zapada, zato to zbog krstakih
ratova stalno prolaze kroz njihove teritorije. Sukobi unutar sam dinastije dovode to njenog pada I
osvajanja od strane Latina za vreme IV krstakog rata. Konani pad 1204. godine.
Poeci umetnosti minijatura padaju u prve vekove nae ere. Najvei broj ih pripada upravo XI i
XII veku, ali je njihova umetnost jednoobrazna i to je znak cvetanja radionica i bujne delatnsti.
Paricus graecus 74, etvorojevandjelje, radionica manastira Studiona u Carigradu.
Na svakoj stranici ima vie ljupkih i blistavih slika, od kojih se posebno istie Raspee sa
diobom Hristovih haljina. Veto baratanje siluetama figura i predmeta, punoa oblika je potpuno
potisnuta, a draperija se predstavlja uz pomo zlatnih poteza kopiranih sa elijastog emajla.