TMH

BRLEM HESABI - 1
(BULONLU KE BRLEM)
Ali Osman KAHVEC - naat Mhendisi

Sanayi tr elik konstrksiyon yaplarn kolon kiri

ke birleimlerine ait eitli kaynaklarda deiik
zm yntemleri bulunmaktadr. Burada bir sanayi
yapsnn projelendirilmesinde gerekli olabilecek bir
ke birleiminin hesap yntemini meslektalarmzla paylamak istedik.
Bu tr birleimlerin sadece ekmeye alan bulonlu
kesitlere gre daha avantajl yanlar bulunmaktadr.
Bu nedenle bu tr deplasmana dayal kesit hesab
ok gerekli olmaktadr. Moment aktaran kolon-kiri
birleimlerinin sadece ekmeye alan bulonlar
kullanlarak yaplmas durumundaki bulon says
ve birleim ykseklii de artmaktadr. Aadaki
rnek ke birleiminde kullanlan st ekme lev-

Tarafsz eksenin 1-2 bulonlar arasnda olduu

kabul ile
Genel denge denklemi
(1)

has da tarafsz eksene en uzak noktadaki eleman

olarak altndan en byk gerilmeyi de bu
eleman almaktadr. Bu tr ekme levhal ke birleiminde gerek kapasite gerekse birleimin ykseklii de daha avantajl olabilmektedir. Ayrca srekli
momentten dolay ekmeye alan civatalara periyodik olarak tork kontrol yaplmas gerekmektedir.
Halbuki kesmeye de alan bulonlarn olduu bu
tipik detayda bu kontrole ayn sklkta gerek kalmayacaktr.
Aada teorisini ve bir de saysal rnek ile daha
anlalabilir olacan umduumuz yazmzn siz
meslektalarmzn almalarnda fayda salayacan mit ederiz.

(2)

eklinde yazlabilir.
Tarafsz eksenin genel denklemi yazlrsa;
(3)

olarak yazlabilir. Bu denklem daha genel bir ifade

ile

ifadesi elde edilecektir.

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1

51

TMH
Gerilmenin Lineer dald kabul ile i seviyesindeki gerilmeler hesaplanabilir.
(4)

ifadesi ile hesaplanabilir.

st levhaya gelen ekme kuvvetini kiriin balna
tayan bulonlarda hesap:
n: levhann sra indisi olmak zere levhaya gelen
gerilme;

Tarafsz eksene gre kuvvetlerin momentleri alnrsa;

(5)

(5) ifadesinde yerine

(11b)

olur.
(12)

yazldnda

(6)

ve (6) ifadesi sadeletirildiinde ise

(7)

ifadesi ile levhaya gelen ekme kuvveti elde edilecektir.

st levhay birleimin bir tarafna balayacak olan
bulonlar bu ekme kuvvetini emniyetle aktarabilmelidir.
Birleimin bir tarafnda m adet bulon olduu dnlrse bir taraftaki bulonlarn kesit alanlar toplam
d bulon ap olmak zere;

ifadesi elde edilecektir.

(13)

Her bir i seviyesine gelen kuvvet ise

(8)

ve bulonlardaki kesme dayanm

(14)

eklinde yazlabilir
(8) ifadesini (7) ifadesinde yerine koyarsak

olmaldr.
(9)

Birleimdeki kesme kuvvetinden dolay ana bulonlardaki gerilmelerin hesab:

m : ana birleimdeki toplam bulon says ,

(9) ifadesinden d deeri ekilir ise basn blgesi

gerilme deeri bulunacaktr.

d : birleimdeki bulon ap olmak zere ;

(15)

(10)
(16)

Tarafsz eksenin (3) nolu ifadesinde bilinenler yerine

konularak x tarafsz eksen mesafesi bulunabilir.

Kyaslama Gerilmesi

Bulunan x deeri de (10) nolu ifadede yerine konularak d deeri hesaplanr.

Artk herhangi bir bulon sras hizasndaki gerilme
deeri ise
(11)

ifadesi ile bulunabilir.

rnein 2 nolu sradaki bulonlara gelen gerilme
deeri toplam
(11a)

52

(17)

olmaldr.
SAYISAL RNEK :
Bir sonraki sayfadaki ekilde bulon yerleimi ve
i kuvvetleri verilmi olan ke birleimini tahkik
edelim.
Verilenler:
Max M = -10.23 tm
Max T = 6.80 ton
Max N = -3.75 ton

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1

TMH

2 x 6 adet M20 bulon kullanlacak (M20 Bulon di

dibi kesiti alan Fd=2.2 cm2)
1 srada 2 bulon var o halde Fb=2 x Fd=4.4 cm2
Tarafsz eksenin 1-2 bulonlar arasnda olduu
kabul ile
Nokta

hi

Fi

Fi.hi

Fi.Hi^2

24.50

4.40

107.8

2641.1

195

33.50

4.40

147.4

4937.9

90

42.50

4.40

187.0

7947.5

90

51.50

4.40

226.6 11669.9

90

60.50

4.40

266.2 16105.1

90

71.50

12.50

893.8 63903.1

110

En st Bulonlarda Meydana Gelen Gerilme;

ai(mm)

Fi

Fi . hi

Fi . Hi^2

34.50

1828.8

107204.63

Tarafsz Eksenin (TE) Genel Denklemi:

Levhaya Gelen Kuvveti Kiri Balna Tayan

Bulonlarn Hesab:
st levhay kiri st balna balayan bulonlarn
toplam alan

st levha kesit alan F7=b.t7=12,50.1,0=12,50 cm2

st balant levhasndaki ekme kuvveti;
Z7=7 . F7 = 0,785 . 12,50 = 9,813 ton

bulonlardaki kesme dayanm

=Z7 / Fb= 9,813 / 12,50 = 0,785 t/cm2 0,900 t/cm2

(12.5 /

2).x2+(34.5).x-1828.8=0

Buradan x bulunur

Kesme Kuvvetinden Dolay Gvde Bulonlarndaki

Gerilme;

x = 14.57 cm.
Salamas:
(12.5/2).(14.57)2 + (34.5).(14.57) - 1828.8 0
Bulunan x deerini d ifadesinde yerine yazarsak
Kyaslama Gerilmesi

st Balant Plakasndaki Gerilme Deeri;

Kaynak: Serdar Amasral, proje notlar

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1

53