Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 18

DANDIN: KAVYADARSA, Pariccheda 1

based on the edition by S.K. Belvalkar, Poona 1924.


Input by Reinhold Gruenendahl
Plain Text version
atha kvydara
caturmukhamukhmbhoja- vanahasavadhr mama /
mnase ramat drgha sarvaukl sarasvat // 1.1 //
prvastri sahtya prayogn upalakya ca /
yathsmarthyam asmbhi kriyate kvyalakaam // 1.2 //
iha inuin inm api sarvath /
vcm eva prasdena lokaytr pravartate // 1.3 //
idam andha tama ktsna jyeta bhuvanatrayam /
yadi abdhvaya jyotir sasra na dpyate // 1.4 //
dirjayaobimbam dara prpya vmayam /
tem asanidhne 'pi na svaya paya nayati // 1.5 //
gaur gau kmadugh samyak prayukt smaryate budhai /
duprayukt punar gotva prayoktu saiva asati // 1.6 //
tad alpam api nopekya kvye dua katha cana /
syd vapu sundaram api vitreaikena durbhagam // 1.7 //
guadon astraja katha vibhajate nara /
kim andhasydhikro 'sti rpabhedopalabdhiu // 1.8 //
ata prajn vyutpattim abhisadhya sraya /
vc vicitramrg nibabandhu kriyvidhim // 1.9 //
tai arra ca kvynm alakr ca darit /
arra tvadirtha- vyavacchinn padval // 1.10 //
padya gadya ca mira ca tat tridhaiva vyavasthitam /
padya catupad tac ca vtta jtir iti dvidh // 1.11 //
chandovicity sakalas tatprabandho nidarita /
s vidy naus vivik gambhra kvyasgaram // 1.12 //
muktaka kulaka koa saghta iti tda /
sargabandharpatvd anukta padyavistara // 1.13 //
sargabandho mahkvyam ucyate tasya lakaam /
r namaskriy vastu- nirdeo vpi tanmukham // 1.14 //
itihsakathodbhtam itarad v sadrayam /
caturvargaphalyatta caturodttanyakam // 1.15 //
nagarravaailartu- candrrkodayavaranai /
udynasalilakr- madhupnaratotsavai // 1.16 //
vipralambhair vivhai ca kumrodayavaranai /
mantradtaprayji- nyakbhyudayair api // 1.17 //
alaktam asakipta rasabhvanirantaram /
sargair anativistrai ravyavttai susadhibhi // 1.18 //
sarvatra bhinnavttntair upeta lokarajanam /
kvya kalpottarasthyi jyate sadalakti // 1.19 //
nynam apy atra yaikaicid agai kvya na duyati /
yady uptteu sapattir rdhayati tadvida // 1.20 //
guata prg upanyasya nyaka tena vidvim /
nirkaraam ity ea mrga praktisundara // 1.21 //

vaavryarutdni varayitv ripor api /


tajjayn nyakotkara- varana ca dhinoti na // 1.22 //
apda padasatno gadyam khyyik kath /
iti tasya prabhedau dvau tayor khyyik kila // 1.23 //
nyakenaiva vcyny nyakenetarea v /
svaguvikriy doo ntra bhtrthaasina // 1.24 //
api tv aniyamo das tatrpy anyair udrat /
anyo vakt svaya veti kdg v bhedalakaam // 1.25 //
vaktra cparavaktra ca socchvsatva ca bhedakam /
cihnam khyyiky cet prasagena kathsv api // 1.26 //
rydivatpravea ki na vaktrparavaktrayo /
bheda ca do lambdir ucchvso vstu ki tata // 1.27 //
tat kathkhyyikety ek jti sajdvaykit /
atraivntarbhaviyanti e ckhynajtaya // 1.28 //
kanyharaasagrma- vipralambhodaydaya /
sargabandhasam eva naite vaieik gu // 1.29 //
kavibhvakta cihnam anyatrpi na duyati /
mukham irthasasiddhyai ki hi na syt kttmanm // 1.30 //
miri nakdni tem anyatra vistara /
gadyapadyamay kcit campr ity abhidhyate // 1.31 //
tad etad vmaya bhya saskta prkta tath /
apabhraa ca mira cety hur ry caturvidham // 1.32 //
saskta nma daiv vg anvkhyt maharibhi /
tadbhavas tatsamo dety aneka prktakrama // 1.33 //
mahrrray bh praka prkta vidu /
sgara sktiratnn setubandhdi yanmayam // 1.34 //
aurasen ca gau ca l cny ca td /
yti prktam ity eva vyavahreu sanidhim // 1.35 //
bhrdigira kvyev apabhraa iti smt /
streu sasktd anyad apabhraatayoditam // 1.36 //
saskta sargabandhdi prkta skandhakdikam /
osardny apabhrao nakdi tu mirakam // 1.37 //
kathpi sarvabhbhi sasktena ca badhyate /
bhtabhmay prhur adbhutrth bhatkathm // 1.38 //
lsyacchalitaamydi prekrtham itarat puna /
ravyam eveti saipi dvay gatir udht // 1.39 //
asty aneko gir mrga skmabheda parasparam /
tatra vaidarbhagauyau varyete prasphuntarau // 1.40 //
lea prasda samat mdhurya sukumrat /
arthavyaktir udratva ojakntisamdhaya // 1.41 //
iti vaidarbhamrgasya pr daa gu smt /
e viparyaya pryo lakyate gauavartmani // 1.42 //
[lea vs. ithila]
liam aspaaithilyam alpaprkarottaram /
ithila mlatml lollikalil yath // 1.43 //
anuprsadhiy gauais tad ia bandhagauravt /
vaidarbhair mlatdma laghita bhramarair iti // 1.44 //
[prasda vs. vyutpanna]
prasdavat prasiddhrtham indor indvaradyuti /

lakma lakm tanotti prattisubhaga vaca // 1.45 //


vyutpannam iti gauyair ntirham apyate /
yathnatyarjunbjanma- sadkko balakagu // 1.46 //
[samat vs. vaiamya]
sama bandhev aviama te mdusphuamadhyam /
bandh mdusphuonmira- varavinysayonaya // 1.47 //
kokillpavclo mm eti malaynila /
ucchalacchkarcchccha- nirjharmbhakaokita // 1.48 //
candanapraayodgandhir mando malayamruta /
spardhate ruddhamaddhairyo vararmmukhnilai // 1.49 //
ity anlocya vaiamyam arthlakraambarau /
apekam vavdhe paurasty kvyapaddhati // 1.50 //
[mdhurya]
madhura rasavad vci vastuny api rasasthiti /
yena mdhyanti dhmanto madhuneva madhuvrat // 1.51 //
[(1.) anuprsa (abdlakra) vs. varvtti]
yay kaycic chruty yat samnam anubhyate /
tadrp hi padsatti snuprs rasvah // 1.52 //
ea rj yad lakm prptavn brahmaapriya /
tata prabhti dharmasya loke 'sminn utsavo 'bhavat // 1.53 //
itda ndta gauair anuprsas tu tatpriya /
anuprsd api pryo vaidarbhair idam iyate // 1.54 //
varvttir anuprsa pdeu ca padeu ca /
prvnubhavasaskra- bodhin yady adrat // 1.55 //
candre aranniottase kundastavakavibhrame /
indranlanibha lakma sadadhty anila riyam // 1.56 //
cru candramasa bhru bimba payaitad ambare /
manmano manmathkrnta nirdaya hantum udyatam // 1.57 //
ity anuprsam icchanti ntidrntararutim /
na tu rmmukhmbhoja- sada candram iti // 1.58 //
smara khara khala knta kya kopa ca na ka /
cyuto mno 'dhiko rgo moho jto 'savo gat // 1.59 //
ity di bandhapruya aithilya ca nigacchati /
ato naivam anuprsa dkinty prayujate // 1.60 //
[(2.) yamaka (abdlakra; Vw.)]
vtti varasaghta- gocar yamaka vidu /
tat tu naikntamadhuram ata pacd vidhsyate // 1.61 //
[(3.) agrmyat (arthlakra) vs. grmyat]
kma sarvo 'py alakro rasam arthe niacati /
tathpy agrmyataivaita bhra vahati bhyas // 1.62 //
kanye kmayamna m na tva kmayase katham /
iti grmyo 'yam arthtm vairasyya prakalpate // 1.63 //
kma kandarpaclo mayi vmki nirdaya /
tvayi nirmatsaro diyety agrmyo 'rtho rasvaha // 1.64 //
abde 'pi grmyatsty eva s sabhyetarakrtant /
yath yakrdipada ratyutsavanirpae // 1.65 //

padasadhnavtty v vkyrthatvena v puna /


duprattikara grmya yath y bhavata priy // 1.66 //
khara prahtya virnta puruo vryavn iti /
evam di na asanti mrgayor ubhayor api // 1.67 //
bhaginbhagavatydi sarvatraivnumanyate /
vibhaktam iti mdhuryam ucyate sukumrat // 1.68 //
[sukumrat vs. dpta]
anihurkaraprya sukumram iheyate /
bandhaaithilyadoas tu darita sarvakomale // 1.69 //
maalktya barhi kahair madhuragtibhi /
kalpina prantyanti kle jmtamlini // 1.70 //
ity anrjita evrtho nlakro 'pi tda /
sukumratayaivaitad rohati sat mana // 1.71 //
dptam ity aparair bhmn kcchrodyam api badhyate /
nyakea kayita paka katriy kad iti // 1.72 //
[arthavyakti vs. neyatva]
arthavyaktir aneyatvam arthasya harioddht /
bh khurakuangsg- lohitd udadher iti // 1.73 //
mah mahvarhea lohitd uddhtodadhe /
ityaty eva nirdie neyatvam uragsja // 1.74 //
neda bahu manyate mrgayor ubhayor api /
na hi pratti subhag abdanyyavilaghin // 1.75 //
[udratvam]
utkaravn gua kacid yasminn ukte pratyate /
tadudrhvaya tena santh kvyapaddhati // 1.76 //
arthin kpa dis tvanmukhe patit sakt /
tadavasth punar deva nnyasya mukham kate // 1.77 //
iti tygasya vkye 'sminn utkara sdhu lakyate /
anenaiva pathnyatra samnanyyam hyatm // 1.78 //
lghyair vieaair yuktam udra kaicid iyate /
yath llmbujakr- sarohemgaddaya // 1.79 //
[ojas]
oja samsabhyastvam etad gadyasya jvitam /
padye 'py adkitynm idam eka paryaam // 1.80 //
tad gur laghn ca bhulylpatvamiraai /
uccvacaprakra tad dyam khyyikdiu // 1.81 //
astamastakaparyasta- samastrkusastar /
pnastanasthittmra- kamravastreva vru // 1.82 //
iti padye 'pi paurasty badhnanty ojasvinr gira /
anye tv ankula hdyam icchanty ojo gir yath // 1.83 //
payodharataotsaga- lagnasadhytapuk /
kasya kmtura ceto vru na kariyati // 1.84 //
[knti vs. atyukti]
knta sarvajagatknta laukikrthnatikramt /
tac ca vrttbhidhneu varansv api dyate // 1.85 //
ghi nma tny eva taporir bhavda /

sabhvayati yny eva pvanai pdapsubhi // 1.86 //


anayor anavadygi stanayor jmbhamayo /
avako na paryptas tava bhulatntare // 1.87 //
iti sabhvyam evaitad viekhynasasktam /
knta bhavati sarvasya lokaytrnuvartina // 1.88 //
loktta ivtyartham adhyropya vivakita /
yo 'rthas tenti tuyanti vidagdh netare jan // 1.89 //
devadhiyam ivrdhyam adyaprabhti no gham /
yumatpdarajapta- dhautanieakilbiam // 1.90 //
alpa nirmitam kam anlocyaiva vedhas /
idam evavidha bhvi bhavaty stanajhmbhaam // 1.91 //
idam atyuktir ity uktam etad gauopallitam /
prasthna prkprata tu sram anyasya vartmana // 1.92 //
[samdhi]
anyadharmas tato 'nyatra lokasmnurodhin /
samyag dhyate yatra sa samdhi smto yath // 1.93 //
kumudni nimlni kamalny unmianti ca /
iti netrakriydhysl labdh tadvcin ruti // 1.94 //
nihytodgravntdi gauavttivyaprayam /
atisundaram anyatra grmyakak vighate // 1.95 //
padmny arkunihyt ptv pvakaviprua /
bhyo vamantva mukhair udgrruareubhi // 1.96 //
iti hdyam ahdya tu nihvati vadhr iti /
yugapan naikadharmm adhysa ca smto yath // 1.97 //
gurugarbhabharaklnt stanantyo meghapaktaya /
acaldhityakotsagam im samadhierate // 1.98 //
utsagaayana sakhy stanana gaurava klama /
itme garbhidharm bahavo 'py atra darit // 1.99 //
tad etat kvyasarvasva samdhir nma yo gua /
kavisrtha samagro 'pi tam ekam anugacchati // 1.100 //
iti mrgadvaya bhinna tatsvarpanirpat /
tadbheds tu na akyante vaktu pratikavi sthit // 1.101 //
ikukragudn mdhuryasyntara mahat /
tathpi na tad khytu sarasvatypi akyate // 1.102 //
naisargik ca pratibh ruta ca bahu nirmalam /
amanda cbhiyogo 'sy kraa kvyasapada // 1.103 //
na vidyate yady api prvavsan- gunubandhi pratibhnam adbhutam /
rutena yatnena ca vg upsit dhruva karoty eva kamapy anugraham // 1.104 //
tad astatandrair ania sarasvat ramd upsy khalu krtim psubhi /
ke kavitve 'pi jan ktaram vidagdhagohu vihartum ate // 1.105 //
// iti kvydare mrgavibhgo nma prathama pariccheda //
DANDIN: KAVYADARSA, Pariccheda 2 (incomplete!): Verses 2.1-144, 310-368
based on the edition by S.K. Belvalkar, Poona 1924.
Input by Reinhold Gruenendahl
Plain Text version

kvyaobhkarn dharmn alakrn pracakate /


te cdypi vikalpyante kas tn krtsnyena vakyati // 2.1 //
kitu bja vikalpn prvcryai pradarsitam /
tad eva pratisaskartum ayam asmatparirama // 2.2 //
kcin mrgavibhgrtham ukt prg apy alakriy /
sdhraam alakra- jtam anyat pradaryate // 2.3 //
svabhvkhynam upam rpaka dpakvtti /
kepo 'rthntaranyso vyatireko vibhvan // 2.4 //
samstiayotprek hetu skmo lava krama /
preyo rasavad rjasvi paryyokta samhitam // 2.5 //
udttpahnutilea- vies tulyayogit /
virodhprastutastotre vyjastutinidarane // 2.6 //
sahokti parivttyi- sakram atha bhvikam /
iti vcm alakr darit prvasribhi // 2.7 //
[svabhvokti (= svabhvkhyna = jti)]
nnvastha padrthn rpa skd vivvat /
svabhvokti ca jti cety dy slaktir yath // 2.8 //
[svabhvokti: jti]
tuair tmrakuilai pakair haritakomalai /
trivararjibhi kahair ete majugira uk // 2.9 //
[- svabhvokti: kriy]
kalakvaitagarbhea kahenghritekaa /
prvata paribhramya rirasu cumbati priym // 2.10 //
[- svabhvokti: gua]
badhnann ageu romcam kurvan manasi nirvtim /
netre cmlayann ea priyspara pravartate // 2.11 //
[- svabhvokti: dravya]
kahekla karasthena kaplenenduekhara /
jabhi snigdhatmrbhir virsd vadhvaja // 2.12 //
jtikriyguadravya- svabhvkhynam dam /
strev asyaiva smrjya kvyev apy etad psitam // 2.13 //
[upam]
yath kathacid sdya yatrodbhta pratyate /
upam nma s tasy prapaco 'ya nidaryate // 2.14 //
[- dharmopam]
ambhoruham ivtmra mugdhe karatala tava /
iti dharmopam skt tulyadharmapradarant // 2.15 //
[- vastpam]
rjvam iva te vaktra netre nlotpale iva /

iya pratyamnaika- dharm vastpamaiva s // 2.16 //


[- viparysopam]
tavnanam ivonnidram aravindam abhd iti /
s prasiddhiviparysd viparysopameyate // 2.17 //
[- anyo'nyopam]
tavnanam ivmbhojam ambojam iva te mukham /
ity anyo'nyopam syam anyo'nyotkaraasin // 2.18 //
[- niyamopam]
tvanmukha kamalenaiva tulya nnyena kenacit /
ity anyasmyavyvtter iya s niyamopam // 2.19 //
[- aniyamopam]
padma tvat tavnveti mukham anyac ca tdam /
asti ced astu tatkrty asv aniyamopam // 2.20 //
[- samuccayopam]
samuccayopampy asti na kntyaiva mukha tava /
hldankhyena cnveti karmaendum itd // 2.21 //
[- atiayopam]
tvayy eva tvanmukha da dyate divi candram /
iyaty eva bhid nnyety asv atiayopam // 2.22 //
[- utprekitopam]
mayy evsy mukharr ity alam indor vikatthanai /
padme 'pi s yad asty evety asv utprekitopam // 2.23 //
[- adbhutopam]
yadi kicid bhavet padma subhru vibhrntalocanam /
tat te mukhariya dhattm ity asv adbhutopam // 2.24 //
[- mohopam]
aty utprekya tanvagi tvanmukha tvanmukhay /
indum apy anudhvmty e mohopam smt // 2.25 //
[- saayopam]
ki padmam antarbhrntli ki te lolekaa mukham /
mama dolyate cittam itya saayopam // 2.26 //
[- nirayopam]
na padmasyendunigrhyasy- endulajjkar dyuti /
atas tvanmukham evedam ity asau nirayopam // 2.27 //
[- leopam]
iirupratispardhi rmat surabhigandhi ca /
ambhojam iva te vaktram iti leopam smt // 2.28 //
[- samnopam]

sarpaabdavcyatvt s samnopam yath /


blevodynamleya s(1)la()k(3)nanaobhin // 2.29 //
[- nindopam]
padma bahuraja candra kay tbhy tavnanam /
samnam api sotsekam iti nindopam smt // 2.30 //
[- praasopam]
brahmao 'py udbhava padma candra abhuirodhta /
tau tulyau tvanmukheneti s praasopamocyate // 2.31 //
[- cikhysopam]
candrea tvanmukha tulyam ity cikhysu me mana /
sa guo vstu doo vety cikhysopam vidu // 2.32 //
[- virodhopam]
atapattra araccandras tvadnanam iti trayam /
parasparavirodhti s virodhopam mat // 2.33 //
[- pratiedhopam]
na jtu aktir indos te mukhena pratigarjitum /
kalakino jaasyeti pratiedhopamaiva s // 2.34 //
[- capam]
mgekaka te vaktram mgeaivkita a /
tathpi sama evsau notkarti capam // 2.35 //
[- tattvkhynopam]
na padma mukham eveda na bhgau caku ime /
iti vispaasdyt tattvkhynopamaiva s // 2.36 //
[- asdhraopam]
candrravindayo kntim atikramya mukha tava /
tmanaivbhavat tulyam ity asdhraopam // 2.37 //
[- abhtopam]
sarvapadmaprabhsra samhta iva kvacit /
tvadnana vibhtti tm abhtopam vidu // 2.38 //
[- asabhvitopam]
candrabimbd iva via candand iva pvaka /
paru vg ito vaktrd ity asabhvitopam // 2.39 //
[- bahpam]
candanodakacandru- candrakntditala /
sparas tavety atiaya bodhayant bahpam // 2.40 //
[- vikriyopam]
candrabimbd ivotkra padmagarbhd ivoddhtam /
tava tanvagi vadanam ity asau vikriyopam // 2.41 //

[- mlopam]
py tapa ivhnva p vyomnva vsara /
vikramas tvayy adhl lakmm iti mlopam mat // 2.42 //
[- vkyrthopam; zwei Arten]
vkyrtheaiva vkyrtha ko 'pi yady upamyate /
eknekevaabdatvt s vkyrthopam dvidh // 2.43 //
[- (1.) vkyrthopam mit einem iva]
tvadnanam adhrkam virdaanaddhiti /
bhramadbhgam ivlakya- kesara bhti pakajam // 2.44 //
[- (2.) vkyrthopam mit mehreren iva]
naliny iva tanvagys tasy padmam ivnanam /
may madhuvrateneva pya pyam aramyata // 2.45 //
[- prativastpam]
vastu kicid upanyasya nyasant tatsadharmaa /
smyaprattir astti prativastpam yath // 2.46 //
naiko 'pi tvdo 'dypi jyamneu rjasu /
nanu dvityo nsty eva prijtasya pdapa // 2.47 //
[- tulyayogopam]
adhikena samktya hnam ekakriyvidhau /
yad bruvanti smt seya tulyayogopam yath // 2.48 //
divo jgarti rakyai pulomrir bhuvo bhavn /
asurs tena hanyante svaleps tvay np // 2.49 //
[- hetpam]
knty candramasa dhmn srya dhairyea cravam /
rjann anukaroti sai hetpam mat // 2.50 //
na ligavacane bhinne na hndhikatpi v /
upamdanyla yatrodvego na dhmatm // 2.51 //
strva gacchati aho 'ya vakty e str pumn iva /
pr iva priyo 'yam me vidy dhanam ivrjitam // 2.52 //
bhavn iva mahpla devarjo virjate /
alam aumata kakm rohu tejas npa // 2.53 //
ity evam dau saubhgya na jahty eva jtucit /
asty eva kvacid udvega prayoge vgvid yath // 2.54 //
hasva dhavala candra sarsvmala nabha /
bhartbhakto bhaa veva khadyoto bhti bhnuvat // 2.55 //
da varjyate sadbhi kraa tatra cintyatm /
guadoavicrya svayam eva manibhi // 2.56 //
ivavadvyathabd samnanibhasanibh /
tulyasakanika- prakapratirpak // 2.57 //
pratipakapratidvadvi- pratyankavirodhina /
sadksadasavdi- sajtynuvdina // 2.58 //
pratibimbapraticchanda- sarpasamasamit /

salakaasadkbha- sapakopamitopam // 2.59 //


kalpadeyadeydi prakhyapratinidh api /
savaratulatau abdau ye cnynrthavdina // 2.60 //
samsa ca bahuvrhi akavadandiu /
spardhate jayati dvei druhyati pratigarjati // 2.61 //
kroaty avajnti kadarthayati nindati /
viambayati sadhatte hasatryaty asyati // 2.62 //
tasya muti saubhgya tasya knti vilumpati /
tena srdha vighti tul tendhirohati // 2.63 //
tatpadavym pada dhatte tasya kak vighate /
tam anvety anubadhnti tacchla tanniedhati // 2.64 //
tasya cnukarotti abd sdyam cak /
upamym ime prokt kavn buddhisaukhyad // 2.65 //
[rpaka]
[- samastarpaka]
upamaiva tirobhta- bhed rpakam ucyate /
yath bhulat pi- padma caraapallava // 2.66 //
[- asamastarpaka]
agulya pallavny san kusumni nakhrcia /
bh late vasantars tva na pratyakacri // 2.67 //
[- samastavyastarpaka]
ity etad asamastkhya samasta prvarpakam /
smita mukhendor jyotsneti samastavyastarpakam // 2.68 //
[- sakalarpaka]
tmrgulidalarei nakhaddhitikesaram /
dhriyate mrdhni bhplair bhavaccaraapakajam // 2.69 //
agulydau dalditva pde cropya padmatm /
tadyogyasthnavinysd etat sakalarpakam // 2.70 //
[- avayavarpaka]
akasmd eva te cai sphuritdharapallavam /
mukha muktruco dhatte gharmmbhakaamajar // 2.71 //
majarktya gharmmbha pallavktya cdharam /
nnyath ktam atrsyam ato 'vayavarpakam // 2.72 //
[- avayavirpakam]
valgitabhru galadgharma- jalam lohitekaam /
vivti (!) madvasthm idam vadanapakajam // 2.73 //
aviktya mukhgni mukham evravindatm /
sd gamitam atredam ato 'vayavirpakam // 2.74 //
[- ekgarpaka]
madapalagaena raktanetrotpalena te /
mukhena mugdha so 'py ea jano rgamaya kta // 2.75 //
ekgarpaka caitad eva dviprabhtny api /
agni rpayanty atra yogyogau bhidkarau // 2.76 //

[- yuktarpaka]
smitapupojjvala lola- netrabhgam ida mukham /
iti pupadvireph sagaty yuktarpakam // 2.77 //
[- ayuktarpaka]
idam rdrasmitajyotsna snigdhanetrotpala mukham /
iti jyotsnotpalyogd ayukta nma rpakam // 2.78 //
[- viamarpaka]
rpad agino 'gn rparparayt /
rpaka viama nma lalita jyate yath // 2.79 //
madaraktakapolena manmathas tvanmukhendun /
nartitabhrlatenla marditu bhuvanatrayam // 2.80 //
[- savieaarpaka]
haripda irolagna- jahnukanyjaluka /
jayaty asuraniaka- surnandotsavadhvaja // 2.81 //
vieaasamagrasya rpa ketor yaddam /
pde tadarpad etat savieaarpakam // 2.82 //
[- viruddharpaka]
na mlayati padmni na nabho 'py avaghate /
tvanmukhendur mamsn harayaiva kalpate // 2.83 //
akriy candrakrym anyakryasya ca kriy /
atra sadaryate yasmd viruddha nma rpakam // 2.84 //
[- heturpaka]
gmbhryea samudro 'si gauravesi parvata /
kmadatvc ca loknm asi tva kalpapdapa // 2.85 //
gmbhryapramukhair atra hetubhi sgaro giri /
kalpadruma ca kriyate tad ida heturpakam // 2.86 //
[- iarpaka]
rjahasopabhogrtha bhramaraprrthyasaurabham /
sakhi vaktrmbujam ida taveti liarpakam // 2.87 //
ia sdharmyavaidharmya- darand gauamukhyayo /
upamvyatirekkhya rpakadvitaya yath // 2.88 //
[- upamrpaka]
ayam lohitacchyo madane mukhacandram /
sanaddhodayargasya candrasya pratigarjati // 2.89 //
[- vyatirekarpaka]
candram pyate devair may tvanmukhacandram /
asamagro 'py asau avad ayam pramaala // 2.90 //
[- keparpaka]
mukhacandrasya candratvam ittham anyopatpina /
na te sundari savdty etad keparpakam // 2.91 //

[- samdhnarpaka]
mukhendur api te cai m nirdahati nirdayam /
bhgyadon mamaiveti tat samdhnarpakam // 2.92 //
[- rpakarpaka]
mukhapakajarage 'smin bhrlatnartak tava /
llntya karotti ramya rpakarpakam // 2.93 //
[- pahnavarpaka]
naitan mukham ida padma na netre bhramarv imau /
etni kesary eva nait dantrcias tava // 2.94 //
mukhditva nivartyaiva padmditvena rpat /
udbhvitaguotkara tat tv pahnavarpakam // 2.95 //
na paryanto vikalpn rpakopamayor ata /
dimtra darita dhrair anuktam anumyatm // 2.96 //
[dpaka]
jtikriyguadravya- vcinaikatra vartin /
sarvavkyopakra cet tad hur dpaka yath // 2.97 //
[- didpaka: jti]
pavano dakia para jra harati vrudh /
sa evvanatgn mnabhagya kalpate // 2.98 //
[- didpaka: kriy]
caranti caturambhodhi- velodyneu dantina /
cakravldrikujeu kundabhso gu ca te // 2.99 //
[- didpaka: gua]
ymal prveybhir dio jmtapaktibhi /
bhuva ca sukumrbhir navadvalarjibhi // 2.100 //
[- didpaka: dravya]
viun vikramasthena dnavn vibhtaya /
kvpi nt kuto 'py sann nt daivatarddhaya // 2.101 //
ity didpakny uktny eva madhyntayor api /
vkyayor darayiyma kni cittni tadyath // 2.102 //
[- madhyadpaka: jti]
ntyanti niculotsage gyanti ca kalpina /
badhnanti ca payodeu do harrugarbhi // 2.103 //
[- madhyadpaka: kriy]
mando gandhavaha kro vahnir indu ca jyate /
carccandanapta ca astrapta pravsinm // 2.104 //
[- antadpaka: dravya (Komm.: jti)]

jala jaladharodgra kula ghaikhainm /


cala ca tait dma bala kusumadhanvana // 2.105 //
[- antadpaka: kriy]
tvay nlotpala kare smarestra arsane /
maypi marae cetas trayam etat sama ktam // 2.106 //
[- (didpaka): mldpaka]
ukla vetrcio vddhyai paka pacaarasya sa /
sa ca rgasya rgo 'pi yn ratyutsavariya // 2.107 //
ity didpakatve 'pi prvaprvavyapeki /
vkyaml prayukteti tan mldpaka matam // 2.108 //
[- viruddhrthadpaka]
avalepam anagasya vardhayanti balhak /
karayanti tu gharmasya mrutoddhtakar // 2.109 //
avalepapadentra balhakapadena ca /
kriye viruddhe sayukte tad viruddhrtha dpakam // 2.110 //
[- ekrthadpaka]
haraty bhogam n ghti jyoti gaam /
datte cdya me prn asau jaladharval // 2.111 //
anekaabdopdnt kriyaikaivtra dpyate /
yato jaladharvaly tasmd ekrthadpakam // 2.112 //
[- lirthadpaka]
hdyagandhavahs tugs tamlaymalatvia /
divi bhramanti jmt bhuvi caite matagaj // 2.113 //
atra dharmair abhinnnm abhr dantin tath /
bhramaenaiva sabandha iti lirthadpakam // 2.114 //
anenaiva prakrea em api dpake /
vikalpnm avagatir vidhtavy vicakaai // 2.115 //
[vtti]
arthvtti padvttir ubhayvttir eva ca /
dpakasthna eveam alakratraya yath // 2.116 //
[- arthvtti]
vikasanti kadambni sphuanti kuajadrum /
unmlanti ca kandalyo dalanti kakubhni ca // 2.117 //
[- padvtti]
utkahayati meghn ml vnda kalpinm /
yn cotkahayaty eva mnasa makaradhvaja // 2.118 //
[- ubhayvtti (artha u. pada)]
jitv viva bhavn atra viharaty avarodhanai /
viharaty apsarobhis te ripuvargo diva gata // 2.119 //
[kepa]

pratiedhoktir kepas traiklypekay tridh /


athsya punar kepya- bhednantyd anantat // 2.120 //
[- vttkepa]
anaga pacabhi pupair viva vyajayateubhi /
ity asabhvyam atha v vicitr vastuaktaya // 2.121 //
ity anagajayyoga- buddhir hetubald iha /
pravttaiva yad kipt vttkepa sa da // 2.122 //
[- vartamnkepa]
kuta kuvalaya kare karoi kalabhii /
kim apgam aparyptam asmin karmai manyase // 2.123 //
sa vartamnkepo 'ya kurvaty evsitotpala /
kare kcit priyeaiva cukrea rudhyate // 2.124 //
[- bhaviyadkepa]
satya bravmi na tva m drau vallabha lapsyase /
anyacumbanasakrnta- lkraktena caku // 2.125 //
so 'ya bhaviyadkepa prg evtimanasvin /
kadcid apardho 'sya bhvty evam arunddhayat // 2.126 //
[- dharmkepa]
tava tanvagi mithyaiva rham ageu mrdavam /
yadi satya mdny eva kim ake rujanti mm // 2.127 //
dharmkepo 'yam kiptam agangtramrdavam /
kmukena yad atraiva karma tadvirodhin // 2.128 //
[- dharmykepa]
sundar s bhavaty eva viveka kena jyate /
prabhmtra hi tarala dyate na tadraya // 2.129 //
dharmykepo 'yam kipto dharm dharma prabhhvayam /
anujyaiva yad rpam atycarya vivakat // 2.130 //
[- krakepa]
caku tava rajyete sphuraty adharapallava /
bhruvau ca bhugne na tathpy aduasysti me bhayam // 2.131 //
sa ea krakepa pradhna kraa bhiya /
svpardho niiddho 'tra yat priyea payas // 2.132 //
[- krykepa]
dre priyatama so 'yam gato jaladgama /
d ca phull nicul na mt csmi ki nv idam // 2.133 //
krykepa sa kryasya maraasya nivartant /
tatkraam upanyasya drua jaladgamam // 2.134 //
[- anujkepa]
na cira mama tpya tava ytr bhaviyati /
yadi ysyasi ytavyam alam akaytra te // 2.135 //
ity anujmukhenaiva kntasykipyate gati /
maraa scayantyaiva so 'nujkepa ucyate // 2.136 //

[- prabhutvkepa]
dhana ca bahu labhya te sukha kema ca vartmani /
na ca me prasadehas tathpi priya m sma g // 2.137 //
ity cakay hetn priyaytrnubandhina /
prabhutvenaiva ruddhas tat prabhutvkepa ucyate // 2.138 //
[- andarkepa]
jvit balavat dhan durbal mama /
gaccha v tiha v knta sva1vasth tu nivedit // 2.139 //
asv andarkepo yad andaravad vaca /
priyapraya rundhaty prayuktam iha raktay // 2.140 //
[- rvacankepa]
gaccha gacchasi cet knta panthna santu te iv /
mampi janma tatraiva bhyd yatra gato bhavn // 2.141 //
ity rvacankepo yad rvdavartman /
svvasth scayantyaiva kntaytr niidhyate // 2.142 //
[- parukepa]
yadi satyaiva ytr te kpy any mgyat tvay /
aham adyaiva ruddhsmi randhrpekea mtyun // 2.143 //
ity ea parukepa parukaraprvakam /
kntasykipyate yasmt prasthna premanighnay // 2.144 //
[- scivykepa]
// 2.145 // ... // 2.309 // missing
[lea (= lia)]
liam iam anekrtham ekarpnvita vaca /
tad abhinnapada bhinna- padapryam iti dvidh // 2.310 //
[- abhinnapadalea]
asv udayam rha kntimn raktamaala /
rj harati lokasya hdaya mdubhi karai // 2.311 //
[- bhinnapadalea]
do(3)karea sabadhnan[n / n]a[]katrapathavartin /
raj pradoo mm ittham apriya ki na bdhate // 2.312 //
upamrpakkepa- vyatirekdigocar /
prg eva darit le daryante kecanpare // 2.313 //
asty abhinnakriya kacid aviruddhakriyo 'para /
viruddhakarm csty anya leo niyamavn api // 2.314 //
niyamkeparpoktir avirodh virodhy api /
te nidaranev eva rpam vir bhaviyati // 2.315 //
[- abhinnakriyalea]
vakr svabhvamadhur asantyo rgam ulbaam /
do dtya ca karanti kntbhi preit priyn // 2.316 //

[- aviruddhakriyalea]
madhur rgavardhinya komal kokilgira /
karyante madakal liyante csiteka // 2.317 //
[- viruddhakarmalea]
rgam darayann ea vruyogavardhitam /
tirobhavati gharmur agajas tu vijmbhate // 2.318 //
[- niyamavacchlea]
nistriatvam asv eva dhanuy evsya vakrat /
arev eva narendrasya mrgaatva ca vartate // 2.319 //
[- niyamkeparpoktilea]
padmnm eva daeu kaakas tvayi rakati /
athav dyate rgi- mithunliganev api // 2.320 //
[- avirodhilea]
mahbhd bhrikaakas tejasv niyatodaya /
daka prajpati cst svm aktidhara ca sa // 2.321 //
[- virodhilea]
acyuto 'py avacched rjpy aviditakaya /
devo 'py avibudho jaje akaro 'py abhujagavn // 2.322 //
[vieokti]
guajtikriydn yatra vaikalyadaranam /
vieadaranyaiva s vieoktir iyate // 2.323 //
[- vieokti: gua]
na kahora na v tkam yudha pupadhanvana /
tathpi jitam evsd amun bhuvanatrayam // 2.324 //
[- vieokti: jti]
na devakanyak npi gandharvakulasabhav /
tathpy e tapobhaga vidhtu vedhaso 'py alam // 2.325 //
[- vieokti: kriy]
na baddh bhrukuir npi sphurito daanacchada /
na ca raktbhavad dir jita ca dviat balam // 2.326 //
[- vieokti: dravya]
na rath na ca mtag na hay na ca pattaya /
strm apgadyaiva jyate jagat trayam // 2.327 //
[- vieokti: hetu]
ekacakro ratho yant vikalo viam hay /
krmaty eva tejasv tathpy arko nabhastalam // 2.328 //
sai hetuvieoktis tejasvti vieat /
aya eva kramo 'nye bhednm api kalpate // 2.329 //
[tulyayogit]

vivakitaguotkair yat samktya kasyacit /


krtana stutinindrtha s mat tulyayogit // 2.330 //
yama kubero varua sahasrko bhavn api /
bibhty ananyaviay lokapla iti rutim // 2.331 //
sagatni mgk taidvilasitni ca /
kaadvaya na tihanti ghanrabdhny api svayam // 2.332 //
[virodhacakra]
viruddhn padrthn yatra sasargadaranam /
vieadaranyaiva sa virodha smto yath // 2.333 //
kjita rjahasn vardhate madamajulam /
kyate ca mayr rutam utkrntasauhavam // 2.334 //
prveyair jaladharair ambara durdinyate /
rgea punar krnta jyate jagatm mana // 2.335 //
tanumadhya pthuroi raktauham asitekaam /
natanbhi vapu str ka na hanty unnatastanam // 2.336 //
mlabhu rambhoru padmotpalamukhekaam /
api te rpam asmkam tanvi tpya kalpate // 2.337 //
udynamrutoddht ctacampakareava /
udarayanti pnthnm aspanto 'pi locane // 2.338 //
krjunnuraktpi di karvalambin /
yti vivasanyatva kasya te kalabhi // 2.339 //
ity anekaprakro 'yam alakra pratyate /
[aprastutapraas]
aprastutapraas syd apraknteu y stuti // 2.340 //
sukha jvanti hari vanev aparasevina /
arthair ayatnasulabhair jaladarbhkurdibhi // 2.341 //
seyam aprastutaivtra mgavtti praasyate /
rjnuvartanaklea- nirviena manasvin // 2.342 //
[vyjastuti]
yadi nindann iva stauti vyjastutir asau stut /
dobhs gu eva labhante yatra sanidhim // 2.343 //
tpasenpi rmea jiteya bhtadhri /
tvay rjpi seveya jit m bhn madas tava // 2.344 //
pusa purd cchidya rs tvay paribhujyate /
rjann ikvkuvaasya kim ida tava yujyate // 2.345 //
bhujagabhogasasakt kalatra tava medin /
ahakra par koim rohati kutas tava // 2.346 //
iti lenuviddhnm anye copalakyat /
vyjastutiprakrm aparyanta pravistara // 2.347 //
[nidarana]
arthntarapravttena kicit tatsada phalam /
sad asad v nidaryeta yadi tat syn nidaranam // F H //
udayann eva savit padmev arpayati riyam /
vibhvayitum ddhn phala suhdanugraham // 2.349 //
yti candrubhi sp dhvntarj parbhavam /

sadyo rjaviruddhn scayanti durantatm // 2.350 //


[sahokti]
sahokti sahabhvasya kathana guakarmam /
arthn yo vinimaya parivttis tu s yath // 2.351 //
saha drgh mama vsair im saprati rtraya /
pur ca mamaivgai saha t candrabha // 2.352 //
vardhate saga pnthn mrchay ctamajar /
patanti ca sama tem asubhir malaynil // 2.353 //
kokillpasubhag sugandhivanavyava /
ynti srdha jannandair vddhi surabhivsar // 2.354 //
ity udhtayo datt sahokter atra kcana /
[parivtti]
kriyate parivtte ca kicid rpanirpaam // 2.355 //
astraprahra dadat bhujena tava bhbhujm /
cirrjita hta te yaa kumudapuram // 2.356 //
[s]
r nmbhilaite vastuny asana yath /
ptu va parama jyotir avmanasagocaram // 2.357 //
[sasi]
ananvayasasadehv upamsv eva daritau /
upamrpaka cpi rpakev eva daritam // 2.358 //
utprekbheda evsv utprekvayavo 'pi ca /
nnlakrasasi sasis tu nigadyate // 2.359 //
aggibhvvasthna sarve samakakat /
ity alakrasaser lakay dvay gati // 2.360 //
kipanty aravindni tava mugdhe mukhariyam /
koadaasamagr kim em asti dukaram // 2.361 //
(limpatva tamo 'gni varatvjana nabha /
asatpuruaseveva dir niphalat gat // 2.362 //)
lea sarvsu puti priyo vakroktiu riyam /
bhinna dvidh svabhvoktir vakrokti ceti vmayam // 2.363 //
[bhvika]
bhvikatvam iti prhu prabandhaviaya guam /
bhva kaver abhiprya kvyev siddhi ya sthita // 2.364 //
parasparopakritva sarve vastuparvam /
viean vyarthnm akriy sthnavaran // 2.365 //
vyaktir uktikramabald gambhrasypi vastuna /
bhvyattam ida sarvam iti tad bhvika vidu // 2.366 //
yac ca sadhyagavttyaga- lakadygamntare /
vyvaritam ida ceam alakratayaiva na // 2.367 //
panth sa ea vivta parimavtty sakipya vistaram anantam alakriy /
vcm attya viaya parivartamnn abhysa eva vivartum ala vien // 2.368 //
// ity cryadaina ktau kvydare 'rthlakravibhgo nma dvitya pariccheda //

You might also like