Professional Documents
Culture Documents
Afrikalı Leo PDF
Afrikalı Leo PDF
- 79-
()
ZET
Atatrk niversitesi lahiyat Fakltesi Temel slm Bilimleri Blm Arap Dili ve Belaat
retim yesi.
-80-
lber Ortayl, Tarih roman Furyas, Milliyet (24 Ocak 2001), Pazar eki, s.3.
Patrick Girard da son dnem tarih romanclardan birisidir. O, nl komutan Hamilcar Barcasn
hayatn romanlatrmtr. Trkeye Can Erhan Kazmaz tarafndan evrilmi ve Hamilcar
l Aslan Kartacann Roman ismiyle 2003de yaymlanmtr. Patrick, Akdenizin
tarihinde ok iyi bilinmeyen ama olaanst hareketli ve efsanevi Roma-Kartaca mcadelesini
nefis bir roman tadnda ve akc bir dille gzler nne serer. Romanc ve tarihci Patrick,
Kartacann atafatl yllarn anlatrken Flaubertin alevini de yeniden canlandrr.
3
R. Paret, Tenh, slm Ansiklopedisi, stanbul, 1993, XII/I, 167-168.
2
- 81-
Bkz. alperyener@patikalar.net.
-82-
5
6
Amin Maalouf, lmcl Kimlikler, ev. Aysel Bora, stanbul, 2005, s.22.
Bk. alperyener@patikalar.net.
- 83-
rnein Afrikal Leoda, (s. 285), Yavuzun Msr Seferi ile ilgili tarihi hatalar sz konusudur:
o gn gecenin, gecenin son eyreiyle gnein douu arasnda sekiz binden fazla insan
ldrlm. nk alma kym hep o younlukta daha birka gn srseydi, Byk
Trkn bu lkede ele geirdii tek yer byk bir ller ukuru olurdu (bkz. Joseph von
Hammer, Osmanl Tarihi, stanbul, 1991, I, 391-407).
8
Bkz. alperyener@patikalar.net.
-84-
Amin Maalouf, Les Croisades Vues Par Les Arabes, Paris, 1983, Araplarn Gzyle Hal
Seferleri, ev. Mehmet Ali Klbay, stanbul, 1998.
10
Bu konu hakknda geni bilgi iin bkz. Jonathan Riley-Smith, Hallar Kimlerdi, stanbul 2004,
s.15-22.
11
alperyener@patikalar.net.
12
Amin Maalouf, Lon l'Africain, Paris, 1986, Afrikal Leo, ev. Sevim Gndz, stanbul 1993.
13
Afrikal Leo, s.11.
- 85-
-86-
14
- 87-
-88-
nl Fransz romanc Pierre Loti, 1850-1923 yllar arasnda yaamtr. Gerek ad Louis Marie
Julien Viaud olan yazar ayn zamanda bir deniz subaydr. Grevi itibariyle stanbulu da
ziyaret eden Loti, bu ehirden ve Osmanl kltrnden ok etkilenmitir. stanbula ikinci
geliinde (1879) o zamann Osmanl Dnemi Trkiyesini anlatt Aziyad adl romanna
adn veren kadnla tanmtr.
19
Amin Maalouf, Les Jardins de Lumire, Paris, 1990, Ik Baheleri, ev. Esin Tal elikkan,
stanbul, 1991.
20
Amin Maalouf, Le Ier Sicle aprs Batrice, Paris, 1992, Beatrice'den Sonra Birinci Yzyl, ev.
Esin Tal elikkan, stanbul, 1998.
- 89-
21
alperyener@patikalar.net
-90-
Amin Maalouf, Le Rocher de Tanios, Paris, 1993, Tanios Kayas, ev. Esin Tal elikkan,
stanbul 1998.
- 91-
alperyener@patikalar.net.
Amin Maalouf, Les Echelles du Levant, Paris, 1996, Dounun Limanlar, ev. Esin Tal
elikkan, stanbul 2000.
25
Dounun Limanlar, s.7.
24
-92-
son vermeyi dnr, ama kz Nadya bir kurtarc olup hayatna girer. Daha
sonra Kitabdar, Parise gider ve Clarann adresini bulur. Ona bir mektup yazar
ve bandan geen her eyi anlatr, yllar nce bulutuklar bir limanda ona
randevu verir. Buluma gn gelir ve... Kitap batan sona Kitabdarn hikyesi
ile biter. Kitabdar buluma gn yaklarken randevu verdii yeri yeniden bulma
abas ile dolarken ona rastlayan bu kii, srekli peinde dolanarak hayat
hikyesini dinlemek istediini belirtir ve Kitabdar kabul edince Dounun
Limanlar adl kitap olumaya balar. te tm roman bu dinleyen kiinin
notlarndan aktarlr ve buluma gn olan 20 Haziranda bu notlar tamamlanr
ve kitap da son bulur.
Maalouf, bu yky 60l yllarn sonuna doru tant bir kiinin
hayatndan esinlenerek yazdn belirtmektedir. Yapt Lbnanda doan, sonra
Fransaya giderek direni hareketlerinde grev alan, tekrar Lbnana dnen ve
kahraman olarak karlanan bir kiinin yks olarak sunulmaktadr Maaloufun
okuyucuya mesajn en iyi ilettii kitab bu olsa gerektir. Kitap aidiyetlere, insan
ayrmna dair ne varsa hepsine bir isyan iermektedir. Kitabdar adl kahraman bir
mslmandr, fakat bir Yahudi ile evlenir. Babas bir Osmanl prensi ve en iyi
arkada bir Ermenidir. Bize, kurulan Fotoraflk kulbnden, zgrlk
rgt ve PAJUW (Filistin Arap ve Yahudi iler Birlii)den, 1. ve 2. Dnya
Savalarndan, Filistin ve Lbnanda kan blnmelerden bahsetmektedir. O,
tm bunlar romannda ilerken tek bir ama gtt izlenimi vermektedir. O,
tm kitap boyunca kimliklerin ne kadar lmcl hale geldiini gstermeye alr
ve kahramanlarn da srekli aidiyetleri amaya alan, insanlarn kimlikleri ne
olursa olsun hepsini karde olarak gren kiiler olarak semeyi tercih eder. Ona
gre, insanlar tek bir aidiyette kaybolarak kendilerinin birer dnyal olduunu
unutmamal ve ona gre yaamaldrlar. 26 Ayrca o, bu kitapta insanlarn
zorluklar bir ekilde amak isteyince aabildii ve engellerin nihayetinde engel
olmaktan kt gereini ak bir ekilde gstermektedir. Bu tarih roman, ayn
zamanda byk bir sevginin, bir bakasna ve de insanla duyulan bir sevginin
roman olarak gzkmektedir. Onda kozmopolitizmin insanla nasl olanaklar
salayabileceini ak bir ekilde sunulmutur. te yandan eser, douda
kahraman olma ve unutulmann basitliini anlatan bir kitap olarak ta
grlmektedir. O, bunu u ekilde dile getirir: Herkes anlayabildii kadarn
yaar, anlayamad eyleri ise umursamadan lp gider. 27
Dounun Limanlarnda kimliklerin nasl lmcl hale gelebileceini
sorgulayan yazar, konu erevesinde yazd denemeleri 1998de lmcl
26
27
alperyener@patikalar.net.
Dounun Limanlar, s.25.
- 93-
Kimlikler 28 adyla yaymlar. Ben kimim?.. Nereye aitim?.. Doulu muyum yoksa
Batl m? Nereye aitim?.. Kltrel zellikler beni ne kadar ben yapyor?..
Toplumsal yap beni ne kadar belirliyor? Toplumsal ve kltrel
koullanmalardan ne kadar bamsz dnebiliyorum ve ne kadar zgr hareket
edebiliyorum? Baktm aynalar srekli atlayp krlyor... Gerekten ben,
dndm ben miyim yoksa bir yanlsamann iinde debelenip duruyor
muyum? te lmcl Kimlikler'de bu can alc sorunlar irdeleyen Maalouf,
bylece romanlarnn teorik arka plann da okuyucuya amaktadr. Bundan
dolay onun, en gzeli olmasa da en nemli kitab, bu eserdir. Onda bir kimlie
yapp kalmann ne kadar lmcl olabileceini, insann hi bir kimliini ne
karmadan btn kimliklerini sevgiyle kucaklamas gerektii anlatr. Fakat
konumuz romanlar olduunu gre, eserlerinin hem arka plan hem de n plan
olmas asndan lmcm Kimlikler konumuzun dnda demektir 29 .
Maalouf'un son romanlarndan biri, Yznc Ad-Baldassare'nin
Yolculuu 30 dur. Romanda geen zaman, 1666'nn hemen ncesidir. Gizemli bir
kitabn peinde ktalar, kentler, denizler ar yolculuklardan bahseder. Tanr'nn
gizli (yznc) adn ararken kendini ve ak bulan yolcu ise, antika tccar
Baldassare Embiacodur. Yaptta uzamlar neredeyse snrszdr. O, Konya'da
vebann kymna, zmir'de Sebetay Sevi'nin artc bakaldrsna, ngiltere'de
byk Londra yangnna tank olan bir roman kahramandr. Bu eser kurgusuyla,
diliyle, konusu ve servenleriyle son zamanlarn en gzel romanlarndan biri
olmaya adaydr. Yznc Adda mekanlar 1001 Gece Masallarn, hikye ise,
Trk filmlerini aratmayacak lde kombine olmutur. Kitap, Yznc Ad gizemi
zerine kuruludur. Yine doudan balayan bir gemi ve uzun yolculuklar
iermektedir. Roman kahraman, Hal seferleri zamannda gelip Lbnann
Cbeyl adndaki liman kentine yerlemi olan Cenevizli bir aileden gelmekledir.
Bir sahaf olan Baldassare, kitaplarla ok har neirdir. 1648de adn duyduu
Mazandaraninin kitab nedeniyle 1665 yl sonlarnda uzun, maceral bir
yolculua kar. Kitapta bu yolculuk srasnda yaad olaylar kitaptan
oluan gnlkler biiminde aktarr.
1666 ncil ve Tevrattaki baz ayetlere dayandrlarak canavar yl ilan
edilir ve dnyann sonunun geleceine inanlr. Bu gidiata son verebilecek tek
ey, Allahn o gizemli adnn zikredilmesidir. Ancak bu isim, Arap bilgini
Mazandaraninin dilden dile dolaan Yznc Ad kitabnda yazldr. Bu kitap,
28
Amin Maalouf, Les Identits Meurtrires, Paris 1998, lmcl Kimlikler, ev. Aysel Bora,
stanbul, 2001.
29
Bu eserin ayr bir ekilde incelenmesi daha doru olsa gerektir.
30
Amin Maalouf, Le Priple de Baldassare, Paris, 2000, Yznc Ad-Baldassare'nin Yolculuu,
ev. Samih Rifat, stanbul, 2002.
-94-
Baldassareye hediye edilir, fakat onu bir mterisine satar. Daha sonra da onu
geri alabilmek yola koyulur. stanbula gider. Kitabn akl almaz yolculuu
nedeniyle stanbuldan zmire, zmirden Sakz adasna, Sakzdan Cenovaya
Cenovadan Amsterdama ve daha sonra da Londraya srklenir. Bu yolculuklar
srasnda dnemin en arpc olaylarna tank olur. Konyada vebadan krlan
insanlar, zmirde Sabetay Sevinin mesihliini ilan etmesi ile yaananlar ve
Londradaki byk yangn gzleriyle grr. Dier taraftan da kurduu dostluklar
sayesinde dnemin dier nemli olaylarn da bizzat tank olmu kiilerden
renir. Bylece ok ilgin anlar edinir. Ayrca Marta isimli bir kadnla ak
yaar.
Maaloufun, bu kitabnda dier tarihle bezenmi romanlarndan farkl
olarak, gerek tarihi kiiliklere mesafeli kalm olduu gzkmektedir. O,
alaylarn arkasndaki mizahi eleri de ileyerek, yaananlar kahramanmz
Baldassaren tanklnda okuyucuya aktarmtr. Romanda kahraman dier
kitaplardakilerden belirgin bir farkllk gstermektedir. Hi bir ekilde
mkemmelletirilmeyen, aksine grn, davranlar ve tecrbeleriyle ar
sradan biri olarak ilenmi bir kiilik olarak; drst, biraz saf, hayatta birok ey
iin ok ge kalm herhangi bir insan konumunda sunulmutur. Yznc Adda
da Maalouf, ak unsurunu yan tema olarak kullanmtr. Ancak Marta,
Baldassarenin gnlndeki kadn olsa da, Afrikal Leoda olduu gibi, roman
boyunca k olduu ya da bir yaknlama gsterdii tek kadn deildir.
Finlandiyal mzisyen Kaija Saariaho'nun besteledii opera iin yazd
Uzaktan Ak 31 Maalouf'un ilk librettosudur. Maalouf, bu kitapta da eski
zamanlara yolculuk yapar. On ikinci yzylda Fransa ve Trablus'un uzam
seildii bu metin, birbirini hi grmemi iki an ksa hikayesinden oluur.
Jaufr Rudel, Blaye prensi olan bir ozandr. Soyluluun ve ozanln getirdii
zevk ve elencelerden sklan Jaufr, evresindeki insanlara hi benzemeyen bir
kadna ak olmay diler. Bu kadn gzel, soylu ve sofu, fakat bu niteliinde
kibrine kaplmam olmaldr. Gnn birinde arad nitelikte bir kadnn olduu
sylenir. O da, hayallerinde bytt bu kadna ak olur ve onun iin iirler
yazar. Bunun zerine gezgin bu uzaktan sevgiliye Jaufr'den bahseder. lk bata
olumsuz ynde tepki veren bu kadn da, uzaktan Jaufr'ye ak olur... 32 .
Uzaktan Ak operasnn librettosunda, Maalouf, amacna ulaamadan
yitip giden bir sanat yaamnn eretilemesini sunarken, yolculuk, srgn,
Tanr, kimlik ve aidiyet izlekleri evresinde biimlenen ve yine Bat'dan Dou'ya
uzanan o dokunakl ak ve lm masallarndan birini anlatr. Opera olmas iin
31
32
- 95-
Amin Maalouf, Origines, Paris, 2004, Yollarn Balangc, ev. Samih Rfat ve Aykut Derman,
stanbul, 2005.
34
Bkz. Yollarn Balangc, s.25.
35
alperyener@patikalar.net.
-96-
36
37
Bkz. lber Ortayl, Tarih roman Furyas, Milliyet (24 Ocak 2001), Pazar eki, s.3.
Kemal Salibi, A House of Many Mansions, Lbnan, 2005, s.1 vd.
- 97-
KAYNAKLAR
alperyener@patikalar.net.
Kemal Salibi, A House of Many Mansions, Lbnan, 2005.
MAALOUF, Amin, Afrikal Leo, ev. Sevim Gndz, stanbul, 1993.
____________, Araplarn Gzyle Hal Seferleri, ev. Mehmet Ali Klbay,
stanbul, 1998.
____________, Beatrice'den Sonra Birinci Yzyl, ev. Esin Tal elikkan,
stanbul, 1998.
____________, Dounun Limanlar, ev. Esin Tal elikkan, stanbul, 2000.
____________, Ik Baheleri, ev. Esin Tal elikkan, stanbul, 1991.
____________, lmcl Kimlikler, ev. Aysel Bora, stanbul, 2001.
____________, Semerkant, ev. Ali Berktay, stanbul, 2006.
____________, Tanios Kayas, ev. Esin Tal elikkan, stanbul, 1998.
____________, Uzaktan Ak, ev. Samih Rifat, stanbul, 2002.
____________, Yollarn Balangc, ev. Samih Rfat ve Aykut Derman,
stanbul, 2005.
____________, Yznc Ad-Baldassare'nin Yolculuu, ev. Samih Rifat,
stanbul, 2002.
ORTAYLI, lber, Tarih roman Furyas, Milliyet (24 Ocak 2001), Pazar eki.
PARET, R., Tenh, slm Ansiklopedisi, stanbul, 1993, XII/I, 167-168.
SMTH, Jonathan Riley, Hallar Kimlerdi, stanbul 2004.
VON HAMMER, Joseph, Osmanl Tarihi, I, stanbul, 1991.