MODEL DIMENZIONIRANJA

KOMPOZITNIH POPRENIH
PRESJEKA OPTEREENIH
NA SAVIJANJE
Prof. dr. Jure Radni, dipl. in. gra.
Prof. dr. Alen Harapin, dipl. in. gra.
Graevinski fakultet Sveuilita u Splitu

SAETAK
Prikazan je model
dimenzioniranja opih
kompozitnih poprenih presjeka
optereenih ekscentrinom
uzdunom silom. Presjeci mogu
biti proizvoljnog oblika,
sastavljeni od razliitih
materijala i formirani u vie
faza. Proraun ukljuuje analizu
naponsko-deformacijskog stanja
presjeka, utvrivanje graninog
kapaciteta noenja i odreivanje
potrebne povrine ipkaste
armature za utjecaj
kratkotrajnog optereenja.
Ukratko je opisana mogunost
primjene modela na
dimenzioniranje betonskih
presjeka ojaanih labavom i
prednapetom ipkastom
armaturom, te krutim elikom.

II faza

II faza

I faza

a) Klasino armirani presjeci

b) Prednapeti betonski presjeci

I faza

c) Spregnuti elino- betonski

presjeci

OSNOVNE PRETPOSTAVKE
Presjeci i nakon deformiranja ostaju ravni.
Nema klizanja na spoju razliitih materijala nakon njihova sprezanja.
Poznata je veza napon-deformacija za svaki materijal.
Optereenja, naprezanja i deformacije u tlaku su uzete kao pozitivne veliine, a u
vlaku negativne.

RAVNINA DEFORMACIJE PRESJEKA

Grafiki prikaz mogue ravnine deformacije, u odnosu na prethodno ravnoteno
stanje, dan je na slici. Dopunska deformacija neke toke presjeka definirana je
jednadbom ravnine.
= T r

T = 0 , z , y

r T = [1, y, z ]

= p +
p = Tpr

Tp = 0 p , zp , yp

= pT r + T r
= Tur

u = p +

VEZA NAPREZANJE DEFORMACIJA

Polazi se od poznate veze izmeu jednoosnog naprezanja i deformacije za
pojedini materijal. Za realne materijale ova je veza u osnovi krivolinijska, a
definirana je jednoosnim testom ili odgovarajuom regulativom. Sa stanovita
numerike analize, zgodno je ovu vezu definirati kao linearnu po pojedinim
segmentima. Ovako uvedena kontrolirana pogreka je zanemariva u odnosu na druge
pretpostavke. Veza izmeu bilo koje dvije toke i,j dijagrama definirana je
pomou
= i + E( i )
= i - E i + E Tp r

= + E T r
U gornjim izrazima E oznaava tekui
modul elastinosti materijala (nagib
pravca na promatranom sektoru), dok je
grafika interpretacija naprezanja
vidljiva sa slike. Treba naglasiti da je za
poznato poetno stanje i pretpostavku
tekue deformacije izmeu toaka i,j ,
naprezanje konstantno i odreeno.

JEDNADBA RAVNOTEE
Vektor unutranjih otpornih sila presjeka Su je funkcija rezultantne ravnine
deformacije i veze pojedinog materijala. Ukoliko su oni poznati, Su se moe
jednostavno izraunati integracijom naprezanja na podruju kompozitnog presjeka.
Nu oznaava unutranju uzdunu sliku, Mzu i Myu odgovarajue momente sile
obzirom na koordinatne osi, W podruje pojedinog materijala, a sumacija preko
svih materijala m.
ODREIVANJE STANJA
S u = N u , M zu , M yu = r d
NAPREZANJE-DEFORMACIJA
m
S u = Su + I
Za poznate vanjske sile i definirani popreni
presjek, esto treba odrediti ravnotenu
Su = r d
deformacionu ravninu i naponsko stanje.
m
Rjeenje ovog problema se direktno svodi na
I = E r rT d
rjeenje jednadbe (1). Koristei iterativni
m
postupak rjeenja, problem se moe zapisati u
Sv = Sv0 u
u = u (S v 0 , u )
obliku
I k k +1 = S k
S v = S vp + S v
S k = S kv S ku
(1)
Sv Su = 0
k +1 = k + k +1

SLIJED ITERATIVNOG POSTUPKA

1)
2)
3)
4)
5)
6)

Na temelju poznatog poloaja deformacijske ravnine pk iz prethodne

iteracije k, izrauna se matrica Ik i vektor unutranjih sila presjeka S ku .
Izvri se korekcija vektora neuravnoteenih sila S kv , ako je on funkcija
poloaja ravnine deformacije, tako da je S kv = u ( k ) S v 0 .
Izrauna se vektor neuravnoteenih sila S k = S v S u.
Odredi se vektor prirasta parametara ravnine deformacije k+1 iz I k k +1 = S k
Odredi se tekui vektor parametara dopunske ravnine deformacije
k +1 = k + k +1 .
Kontrolira se konvergencija postupka. Ako je zadovoljen kriterij
konvergencije k +1 / k p ispiu se rezultati i uzima se novi sluaj
optereenja. Ako kriterij konvergencije nije zadovoljen, postupak se vraa
na korak rjeenja (1).

NEKI PRORAUNSKI ASPEKTI

a) ipkasta armatura
Nakon odreivanja veliine ukupne deformacije a u promatranoj ipci, utvruje se
izmeu kojih vornih deformacija i, i+1 na predmetnom dijagramu - ona lei.
Potom se odredi pripadajui modul elastinosti E, te doprinos tekuih mehanikih
karakteristika ipkastih materijala.
Ia = E Aar r T
a

i+ 1

K.E.

e
av nin a d

form acije

i+1,i

u ku pn a r

ei

1 2

1,n

neutralna os

a) Materijal vee povrine

Podruje materijala koji ima znaajnu
povrinu u odnosu prema povrini itavog
poprenog presjeka zadaje se konveksnim
poligonalnim elementima bez upljina
(konani elementi KE). Na podruju
jednog KE moe biti samo jedan tip
materijala, izuzimajui ipkastu armaturu.
Svaki KE odreen je listom vornih toaka
i njihovim koordinatama, te indeksom
svojstva materijala. Dakle, konture svakog
materijala najprije se aproksimiraju
poligonom, a potom se omeeno podruje
podijeli na KE.

modul elastinosti

Nakon odreivanja rezultantne ravnine deformacija na promatranom KE i poloaja

pripadajue neutralne osi u prethodnoj iteraciji, postavlja se set pravaca koji su s njom
paralelni i na kojima lee toke KE, s deformacijama jednakim vornim deformacijama
i radnog dijagrama. Potom se trai presjek ovih pravaca sa stranicama svakog KE, te
tako na svakom od njih definiraju podruja ei (podelementi) s konstantnim modulom
elastinosti E. Matrica Ie za svako ovo podruje je oblika

w j = z j y j+1 z j+1 y j ;

I = Er r d
T

(A )e

I e = (Q z )e
(Q y )
e

(Q )
(I ) (I )
(I ) (I )

(Q z )e
z e

zy e

y e

zy e
y e

j = 1,2,...n; n + 1 = n

(A )e = 1 E w j

2
(Q z )e = 1 E w j (y j + y j+1 )
6
(Q y )e = 1 E w j (z j + z j+1 )
6
(I z )e = 1 E w j (y j + y j+1 )2 y j y j+1
12
(I y )e = 1 E w j (z j + z j+1 )2 z jz j+1
12
(I zy )e = 1 E w j (z j + z j+1 )(y j + y j+1 ) + z j y jz j+1 + z j+1y j+1
24

[
[

Vektor unutranjih sila:

(Su )e = (S1 )e + (S2 )e + I e p

(S1 )e

(A )e

A e l

i
= i r d = Q z e = (Q z )e
e

Q l
y
e

i
(Q y )e
l

(S2 )e

A (A )
e
e

= i E r d = Q z e = i (Q z )e
e
Q (Q )
y e i y e

( )
( )
( )

()
( )
( )

Mehanike karakteristike i dio vektora unutranjih sila jednoga KE dobivaju se

sumiranjem odgovarajuih karakteristika svih podruja ei na tom elementu, a pojedinih
materijala preko svih KE koji opisuju taj materijal. Analogno, sumiranjem preko svih
materijala dobivaju se ukupne karakteristike kompozitnog presjeka.

ODREIVANJE GRANINE NOSIVOSTI PRESJEKA

Ako se eli dobiti granina nosivost presjeka Sug za zadani smjer vektora vanjskih sila Sv,
deformacijska ravnina mora biti u graninom poloaju. Ona je definirana dosezanjem
granine (maksimalne/minimalne) deformacije g u nekom materijalu presjeka. Vektor
odgovarajuih vanjskih sila Svg, koji uzrokuje ovo stanje, biti e u tom sluaju:

S vg = n S v

S vg S ug = 0
S k = j S kv S ku
j-1Sn v

Sg= S v
jSv

Sv

max1

maxj

g=maxn

j-1
max

PRORAUN POVRINE IPKASTE ARMATURE

Kompozitni presjeci esto su ojaani
kvalitetnijim materijalom (armaturom)
ija je povrina u odnosu na ukupnu
povrinu mala, te se moe uzeti da je
ta povrina zgusnuta u toku.
Najee treba odrediti povrinu i
raspored armature, te vektor vanjskog
optereenja, ako su poznate dimenzije
presjeka,
kvaliteta
i
raspored
materijala. Postupak je analogan
postupku
odreivanja
granine
nosivosti presjeka, s tim da se u
svakom
inkrementalnom
koraku
korigira potrebna povrina armature.

Aa
n

Aa
j

Aa
j-1

Aa
n
n
j
1
j-1
Sug Sug Sug Sug=Svg

JEDNOSTAVNI PRIMJER

As=416

40

Potrebno je odrediti stanje naprezanja-deformacije za sustav i presjek prikazan na slici,

pod vlanom silom F=360 kN.
E c = 34 000 MN m 2

E s = 200 000 MN m 2

A c = 0.08 m 2

A s = 416 = 0.0008 m 2
F=360 kN

l=1.0 m

20

c
f ck

f cd

f
c = ck 4 c c
4

500
400

s []

c []
2.0

3.5

2.0

10.0

Poto je presjek optereen vlanom silom beton ne nosi nita nego kompletnu silu
preuzima armatura.
Za poetak pretpostavimo da je u=0.
Osnovne pretpostavke
Fv = 360.0 kN
v =

Fv
360.0
=
= 450000.00 kN m 2
A s 0.0008

u 0 = 0. 0
Fu = 0.0
F0 = Fv Fu = 360.0 0.0 = 360.0 kN

s
500
E=12500 MN/m2

400

E=200000 MN/m2

2.0

s []
10.0

1. iteracija
E1 = 200.000.000 kN m 2
E1 A s 200000000.0 0.0008
=
= 160000 kN m
l
1 .0
F0 = 360.0 kN

K1 =

u1 =

F0
= 0.00225 m
K1

u1 0.00225
=
= 0.00225 = 2.25
l
1. 0
1 = 400000 + 0.25 E 2 = 400.0 + 0.00025 12500 =
u1 = u 0 + u1 = 0.00225 m

1 =

= 400.0 + 3.125 = 403.125 MN m 2

F1 = 1 A s = 403125 0.0008 = 322.5 kN
F1 = Fv F1 = 360.0 322.5 = 37.5 kN

450.0
403.125

F1 =37.5 kN

E=12500 MN/m2

s []
2.25

10.0

2. iteracija
E 2 = 12.500.000 kN m 2
E 2 A s 12500000.0 0.0008
=
= 10000 kN m
1. 0
l
F1 = 37.5 kN

K2 =

u 2 =

F1
37.5
=
= 0.00375 m
K 2 10000

u 2 = u 0 + u1 + u 2 = 0.0 + 0.00225 + 0.00375 = 0.006 m

u 2 0.006
=
= 0.006 = 6.0
1. 0
l
2 = 400000 + 4.0 E 2 = 400.0 + 0.004 12500 =
2 =

= 400.0 + 50.0 = 450.0 MN m 2

F2 = 2 A s = 450000 0.0008 = 360.0 kN
F2 = Fv F2 = 360.0 360.0 = 0.0 kN

s
450.0

s []
6.0

10.0

PRIMJER 1
U primjeru 1 analiziran je jedan klasino armirani presjek nekog mosta.
Presjek nastaje u dvije faze. U prvoj fazi montani T nosa (beton C 30/37, armatura
1228 + 3010 - RA 400/500) optereen je uporabnim momentom savijanja od
stalnog optereenja Mg1=0.88 MNm. U drugoj fazi, nakon ovravanja betona
kolnike ploe (beton C 25/30, armatura 2019 - RA 400/500), spregnuti nosa je
optereen momentom savijanja od dopunskog stalnog optereenja Mg2=0.90 MNm i
momentom savijanja od prometnog optereenja Mp=0.872 MNm.
Y
II faza

C 30/37

I faza

100

30 10
(RA 400/500)

40

70

47

5.4 5.8

12 28
(RA 400/500)

40
134

47

80

60

10

20

C 25/30

20

20 19
(RA 400/500)

Y
0.2

Y
0.2

1
8
0. 1

5.9

5.9

1
39.

0
0.4
4
0.3

12 .

1
71 .
4
43.

N .O.

N.O.
Z

.5
-96

7
-0.7

2
-16

4
-1.1
6
-1.5

9
-22

.9

.4

5.6
-2 9

6
-1.5
0
-1.7

6
-1.5

7.8
-32

a) deformacije []

b) naprezanja u betonu i armaturi [MPa]

Naponsko-deformacijsko stanje spregnutog presjeka za uporabno optereenje

Y

Y
1.7

N.O.

1
20.

1
2 0.

1.4

1. 4

.8
293

.8
293

1. 7

N.O.
-1.1

-1 .4

-1. 4

4.8
-1 0
3
.
2
-2 4

2.3
-24
0
-40

0
-40
0
-40
0
-4 0

-9.2
-9.9

a) deformacije [ ]

0
-4 0
0
-40

b) naprezanja u betonu i armaturi [MPa]

Naponsko-deformacijsko stanje spregnutog presjeka za graninu nosivost

c [MPa]

0.005

0.010

0.015

PRIMJER 2
Na crteima je prikazan jedan prednapeti uzduni nosa mosta Klievica. Presjek je
formiran u dvije faze. U prvoj fazi nosa je optereen momentom od stalnog tereta u
iznosu 11.81 (MNm), i silom prednaprezanja 2.03 (MN) za svaki kabel (pripadna
deformacija je pp=0.00533 ). U drugoj fazi, nakon otvrdnjavanja ploe, presjek je
dodatno optereen momentom od dodatnog stalng optereenja u iznosu 1.73 (MNm)
te momentom od pokretnog optereenja u iznosu 4.85 (MNm). Odnos za beton i
prednapete kablove prikazan je u nastavku. Dimenzioniranje je izvreno prema EC2.

pp=0.00553

f cd
500

c = 1000 f cd c (1 250 c ) 0 < c 0.002

c = f cd
0.002 < c 0.0035

1000
1350

c
0.002

0.0035

1500
1667
p [MPa]

GEOMETRIJA NOSAA

255
253
114.5

114.5

24

253

5 10

20

114.5

24

5 10

114.5

Mzn=18.39 MNm
Canteliver concrete:
C 45/50
Plate concrete:
C 45/50
Z

10 RA 400/500

170

Mzn=11.81 MNm
170

12 RA 400/500

174.16

24
64

20

30
25

21.2

20

15.6

15.6

25

21.2

30

136.32

99.52

S 1860 BBRV Cona

Ak=1900 mm 2

137.36

28 RA 400/500

20

24
64

20

STANJE NAPREZANJE-DEFORMACIJA NOSAA U I FAZI

Ravnina deformacije ()

Naprezanje u labavoj armaturi (MPa)

9
0.3
8
3
.
0

8
0.3

9
0 .3
8
3
.
0

8
0.3

.1 2
82

82

75
70
66
62
57

40
36

2
-5.
23
- 5.

23
- 5.

0 .0
23
-5.

.57

.2 7

.9 6

5
9 .3

45

1
0 .1

.8 8

.6 6
53

5
0.1

.1 9

.0 5

.7 4

.4 3

.1 3
32
.9 7
28
.2 3
26
.4 8
2 3 80
.
2 1 11
.
20

.1 2

STANJE NAPREZANJE-DEFORMACIJA NOSAA U I FAZI

Naprezanja u betonu (MPa)

Naprezanja u prednapetim kablovima (MPa)

.66
10
33
.
10

10

.1 6

10

.6 6
10
33
.
10

.1 6

4 .3

3 .2

2 .3

4 .3

3 .2

2 .3

-10
-10

43

.5 1
37

.03 3.03 3.03

4
4
- 10
-10

STANJE NAPREZANJE-DEFORMACIJA NOSAA U II FAZI

Ravnina deformacije ()

Naprezanja u labavoj armaturi (MPa)

Y
0. 2

2
0.5

0.2

6
0. 1 0. 46

3
0. 4

6
6
0. 1 0. 4

3
0. 4

0. 5

44
3

.22

11

0
3.1

1
8
74

n.a. II phase

59

Z
44
29

n.a. I phase

- 44

-0.

58
-0 .

-0.

33

47

-0.

-0.

58

47

9
9. 1

.46

.51 n.a. II phase

.77

.83

n.a. I phase

-2 9

33
-0 .

-7 9
.99
8
-8 .80
-94.62
0
0
1
- 6.43
-1 0

0
3. 1
.60
08

11

2
4. 8

- 59
.10
-7 0
.54

.54

.49

.22

STANJE NAPREZANJE-DEFORMACIJA NOSAA U II FAZI

Naprezanja u betonu (MPa)

Naprezanja u prednapetim kablovima (MPa)

6. 2
5
4. 4

1
13
12

Y
1
6. 2

.08

.07
11

.56

11

5
4. 4

.56

13
12

.08

.07

n.a. II phase

n.a. II phase

n.a. I phase

n.a. I phase

- 98
- 10

3
3.7

.23
.23
.23
02 002 002
-1
-1

GRANINO STANJE NOSAA U II FAZI

GRANINO STANJE NOSAA U II FAZI