1.

Instrumenti i mehanizmi prevencije u sistemu UN-a (odravanje

mira, nametanje mira...)
- Diplomatska prevencija je postupak korienja diplomatskih sredstava sa
ciljem da se sprijei nastanak sukoba izmeu dvije drave ili vie strana, da
se sprijei eskalacija postojeeg sukoba, ili ukoliko ipak doe do otvorenog
konflikta da se on ogranii.Ukljuuje mjere :a) mjere izgradnje povjerenja;
b)razvoj sistema ranog upozoravanja.
- Preventivno razmjetanje snaga je razmjetanje snaga koje imaju
zadatak da sprijee izbijanje konflikta unutar jedne drave ili izmeu dvije
drave. Ukljuuje dostavljanje humanitarne pomoi, rasporeivanje na
spoljnim granicama neke drave i sl.
- Odravanje mira podrazumijeva organizovano prisustvo UN-a na licu
mjesta uz prethodnu saglasnost konfliktnih strana, u formi kombinovane
defanzivne misije UN. Zadatak : obezbjedjivanje i sprovodjene prekida vatre I
odranje postignutog mirovnog ugovora.
- Nametanje mira je forma organizovanja tee naoruanih UN trupa, kao
privremena mjera prema lanu 40 glava VII Povelje UN. Tu spadaju sljedee
mjere : uspostavljanje I odranje prekida vatre, to moe da se ostvari s
obzirom na injenicu da su trupe UN-a u takvim sluajevima tee naoruane
nego konfliktne strane.
- Graenje mira je proces koji se odvija sve do zakljuivanja mirovnog
ugovora ili ugovora o prekidu vatre, a u njega spadaju aktivnosti sa ciljem
dovoenja sukobljenih strana za pregovaraki sto, I to koritenjem nenasilnih
sredstava opisanih u gavi VI povelje UN-a-Jos ukljuuje mjere :posredovanje,
pregovaranje, sankcije i sl. nekonfliktne mjere.
- Upotreba vojne sile oznaava vojne prinudne mjere prema glavi VII, lan
42. povelje UN-a. Ove mjere se primjenjuju u sluajevima prijetnje, prekida
primirj ili prilikom dejstva na tetu UN trupa, a sa ciljem odranja primirja ili
prekida vatre. Savjet bezbjednosti moe preduzeti vojne sankcije bez
saglasnosti drava u sporu (intervencija za osiguranje isporuke hum.pomoi
stanovnitvu Somalije,bombardovanje poloaja bosanskih srba 1995.)
- Konsolidovanje mira je postupak obnove unitenih institucija dravne
structure ili uspostavljanja novih poslije zavretka konflikta. Mjere
konsolidacije : demobilisanje bivih ratnika, organizovanje povratka
izbjeglih,raseljenih I protjeranih lica, jaanje zatite ljudskih prava,
poboljanje socijalnih I ekonomskih uslova, pomirenje i sl.
- Pomaganje razvoja, njegovi potciljevi su: otklanjanje siromatva,
podizanje bioloke bezbjednosti, spreavanje ratova, suzbijanje terorizma,
borba protiv organizovanog kriminala

2. Segmenti preventivnog djelovanja UN-a :

- Izgradnja mira (strane u sukobu trebaju postici sporazum)
- Ouvanje mira (Razmjetanje misija UN-a na terenu uz saglasnost strana)
- Postkrizna obnova ( aktivnost na ekonomsko, socijalnom planu )
3. Humanitarno-vojne intervencije ukljuuje pribjegavanje vojnoj sili od
strane jedne ili vie drava da bi se zaustavila gruba krenja ljudskih prava
koje vri neki reim.
4. Humanitarni principi :
1.) Princip humanosti ili covjecnosti lezi u osnovi svih humanitarnih
aktivnosti kao akt vjere : On se ne dokazuje vec se u njega vjeruje.
2.) Princip nezavisnosti nalaze da humanitarna pomoc mora biti
oslobodjena politickog, finansijskog, religijskog, ideoloskog ili vojnog pritiska
bilo od strane drzave ili donatora.
3.) Princip apoliticnosti blize odredjuje princip nezavisnosti: humanitarna
pomoc nema mandate da politicki posreduje ili odlucuje u nekoj kriznoj
situaciji
4.) Princip nepristrasnosti podrazumijeva da ce pomoc biti ukazana samo
na osnovu potrebe, prioritet se daje najugrozenijim pojedincima nezavisno od
njihove rase, vjere, pola, klase.
5.) Princip neutralnosti ovaj princip nalaze da se humanitarne
organizacije neopredjeljuju ni za jednu stranu u nekom politickom ili
religijskom sporu.
6.) Princip univerzalnosti
7.) Princip necinjenja ili neizazivanja stete
5. Humanitarni imperativ se tumaci u skladu sa Kantovim kategorickim imperativom
I odredjuje se kao eticka duznost da se sprijeci ili ublazi patnja; da se zastiti zivot I zdravlje I
obezbijedi postovanje ljudskog dostojanstva. On takodjer imlicira pravo na pruzanje
humanitarne pomoci I pravo da se ova pruzi u skladu sa humanitarnim principima.

6. Civilno-vojna suradnja predstavlja prilicno osporavan koncept koji ima

razlicita, a cesto I suprotstavljena znacenja I doktrine koje zapravo opisuju
istu aktivnost, to jeste koordinaciju izmedju civilnih I vojnih aktera u mirovnim
operacijama. Neki od najpoznatijih koncepta jesu: civilno-vojna
kooperacija(NATO I Kanada I vecina evropskih zemalja); civilno-vojne
operacije(SAD koristi); humanitarno civilno-vojna koordinacija(humanitarna
zajednica pod okriljem UN-a).

7. Pojam civilno-vojni odnosi obuhvata sve aspekte veza izmedju oruzanih

snaga I drustva ciji su dio. Medjutim, civilno vojni odnosi ukljucuju I sira
pitanja kao sto su siri stavovi vojske prema civilnom drustvu; percepcije
civilnog drustva o stavovima vojske; vojnicki etos I shvatanja kakva vojska
treba da bude; kao I privrednu funkciju ili ulogu vosjke.
-Samuel Hantigton je dao normalnu teoriju civilno vojnih odnosa. Centralni
problem civilno vojnih odnosa jeste potreba da se sto vise poveca zastita koju
mogu da obezbjede vojne snage, a da se pri tom sto vise smanji moc prinude
koju ce te iste snage neizbjezno posjedovati, pa tako I stvoriti efikasne
oruzane snage pod demokratskom civilnom kontrolom. Hantigton smatra da
je civilna kontrola oruzanih snaga historijski postojala u dvjema formama :
-subjetivni pristup- subjektivni mehanizmi kontrole nastaju u
nedemokratskim rezimima.
-objektivni pristup nastaje u demokratskim rezimima, koji podrazumijeva
jasno razdvajanje odgovornosti izmedju civilnog I vojnog sektora.
Ova podjela rada omogucava da se politicari ne mijesaju u cisto vojne stvari
kao I da vojska ostane izvan politike.
Temelj Hantigtonove analize civilno vojnih odnosa cini pretpostavka da su
vojne institucije bilo kojeg drustva oblikovane dvjema silama :
- Funkcionanim imperativom ( koji potice od prijetnji bezbjednosti jednog
drustva)
- Socijalnim imperativom ( zasnovanog na ideologijama, drustvenim
imperativima I institucijama koje su dominantne u jednom drustvu ).
8. Generacije mirovnih operacija
Mirovne operacije su operacije ouvanja I sprovoenja mira preduzete sa
namjerom da se uspostavi I odri mir izmeu sukobljenih strana.
Postoje 3 generacije mirovnih operacija :
- I generacija ili klasine mirovne operacije upucivale su umetanje snaga
odrzanja mira neposredno po primirju, uz saglasnost ranijih zaracenih
strana.Ovakave operacije bile su karakteristicne za hladnoratovski period I
one su bile u znaku tri osnovna principa : saglasnosti, nepristrasnosti, I
upotrebe sile jedino u samoodbrani;
- II generacija razlikovala se po okruzenju principima I praksi od njihovih
prethodnika iz vremena Hladnog rata.Imala je mnogo teze zadatke. Snage
UN-a su intervenisale usred graanskih ratova, dok su ovi jos bili vruci, a ne
na samom kraju unutardrzavnih ratova, kada su ovi vec zamrznuti. Ova II
generacija operacija ukljucivala je monitoring, nadzor I sprecavanje sukoba
kao implementaciju mirovnih sporazuma I mogle su da traju vise godina.

- III generacija mirovnih operacija odnosi se prvenstveno na operacije

nametanja mira u duhu VII glave Povelje bez saglasnosti strana u sukobu I
obino u unutardrzavnim sukobima. Ove su se operacije obino odvijale u
kontekstu humanitarnih kriza I masovnih talasa izbjeglica. Ova treca
generacija je imala jos slozenije mandate I manje jasno odredjene ciljeve
nego ne iz ranijih perioda.
9. Karakteristike savremenih mirovnih operacija
- Kvantitativni rast mirovnih operacija
- Kvalitativne promjene mirovnih operacija
- Fleksibilnost operacija
- Hibridne operacije
- Regionalizacija
- Podjela rada
- Raste uloga policijskih snaga I privatnih snaga sigurnosti u mirovnim
operacijama

10. BiH i mirovne operacije

Procedura upucivanja pripadnika Oruzanih snaga u misije izvan teritorije BiH
propisana je zakonom o odbrani BiH, koji daje opste smjernice. U skladu sa
ovim zakonom u zadatke Oruzanih snaga BiH spadaju izmedju ostalih ucesce
u operacijama kolektivne sigurnost u operacijama za podrsku miru I
samoodbrani, ukljucujuci I borbu protiv terorizma I ispunjavanje
meunarodnih obaveza BiH. Generalno, ovim zakonom je propisano da
Oruzane snage BiH mogu biti angazovane van drzavnih granica u
operacijama za podrsku mira I drugim aktivnostima na osnovu odluke
Predsjednistva BiH. Operacije za podrsku miru I druge aktivnosti
podrazumijevaju operacije sprecavanja sukoba, operacije ocuvanja mira,
operacije uspostavljanja mira, provodjenje I izgradnje mira I otklanjanje
posljedica teroristickih napada.

Ministarstvo odbrane BiH (upucuje prijedlog sa inicijativom o ucescu u

operacijama u inozemstvu)

I
Vijece ministara BiH (daje prethodnu ocjenu o opravdanosti ucesca oruzanih
snaga u operacijama izvan granica BiH)
I
Predsjednistvo BiH (donosi odluku o upucivanju pripadnika Oruzanih snaga u
operacije u inozemstvu)
I
Parlamentarna skupstina BiH (potvrdjuje odluku predsjednistva BiH)
I
Ministar odbrane(izdaje naredbe o upucivanju Oruzanih snaga u inozemstvu)