Region III - Central Luzon

Central Luzon (or Gitnang Luzon in Filipino) , also known as Region III
(Region 3), is an administrative region of the Republic of the Philippines.
Primarily Central Luzon serves to organize the 7 provinces of the vast central
plain of the island of Luzon (the largest island).
"Rice Bowl of the Philippines"
The Region earns its nickname because it contains the largest plain in the
country and produces most of the country's rice supply.

7 Provinces
1. Aurora Baler
Area (km) - 3,147.32
Population (2000) - 173,797
Population (2007) - 187,802
Aurora features breath-taking mountain scenery and beaches ideal for
surfing, diving and snorkeling. Natural attractions include Baler and
Digisit Beaches, Dimtumbo and Cunayan Falls, Bane Spring, Lamao
Caves and Dibut Bay. Churches include the Baler Church and the Santo
Entierro wooden chapel. Fiestas include the Suman Festival or MoroMoro Zarzuela.

2. Bataan - Balanga City

Area (km) - 1,372.98
Population (2000) - 557,659
Population (2007) - 662,153
Bataan is best known as a World War 2 battleground between the
Japanese invaders and the Filipino-American forces, led by General
Douglas MacArthur. Thus, World War 2 memorials are prevalent
including the Shrine of Valor on Mt. Samat, the Fall of Bataan and
Surrender Site Markers at Balanga, the Death March Marker at Orani,
the First Line of Defense Marker at Dinalupihan and the Democracy
Marker at the Bataan-Pampanga border and the Philippine-Japanese
Friendship Tower at Morong. Bataan also has natural attractions

including Sibul Spring, Dunsulan and Pasukulan Falls, Talaga Beach and
Dinalupihan National Park.

3. Tarlac - Tarlac City

Area (km) - 2,736.64
Population (2000) - 1,068,783
Population (2007) - 1,243,449
Tarlac is home to the Luisita Land and Industrial Park, a self-contained
community. Natural attractions include Paradise Island, Bueno Hot
Spring, Dolores Springs and Anao Quinabundok Creek. Historical sites
include the Maria Clara Museum, the Camilling Church and the Santo
Domingo and Capas Death March Memorials.

4. Zambales Iba
Area (km) - 3,529.40
Population (2000) - 433,538
Population (2007) - 493,085
Zambales is the home town of President Ramon Magsaysay, who is
commemorated by the Birth Marker in Iba and the Ancestral House in
Castillejos. Recreation in Zambales includes a trip to the fish sanctuary
in Silanguin Bay, diving in Capones and San Salvador Islands, and
swimming the clear waters and silver sands of Iba. Subic Bay activities
include jungle trekking and water sports, a trip to the Marine
Exploratorium, Spanish Gate, Tappan Park and Grande Island.

5. Nueva Ecija - Palayan City

Area (km) - 5,751.33
Population (2000) - 1,659,883
Population (2007) - 1,853,853
Nueva Ecija has many natural attractions like the Minalungao National
Park with the Pearanda River, Rizal Hot Springs, Burburayok Springs
and Pajanutic Falls. Other sites include Mt. Olivette in Bongabon hilltop
church, Diamond Park in Jose City, Camp Pangatian Shrine and a
General Luna Statue and Marker.

6. Bulacan - City of Malolos

Area (km) - 2,774.85
Population (2000) - 2,234,088
Population (2007) - 2,826,936
Bulacan is a site where Filipinos had a long history of struggle against
the Spanish and American colonizers. Thus it has plenty of monuments
and historical sites commemorating these struggles, including Casa
Real, Malolos, San Rafael Church, Calumpit Bridge, Marcelo H. Del Pilar
Shrine, Don Felipe Buencamino Marker and the Calumpit Church.

7. Pampanga - City of San Fernando

Area (km) - 1,984.72
Population (2000) - 1,882,730
Population (2007) - 1,882,730
Pampanga is regarded by many as having the best regional food in the
Philippines. San Fernando, the capital, is famous for its re-enactment of
the Crucifixion during Easter. Angeles City is famous for its nightlife.
Clark Special Economic Zone is home to world-class resorts, casinos,
duty free shopping and golf courses. Churches include the Church of
Bacolor, the Betis Church at Guagua and the St. Peter Shrine at Apalit.
Other sites include the Death March Marker at San Fernando Railroad
Station, Mt. Arayat National Park and the Wild Duck Sanctuary at
Candaba.

Central Luzon Region is located north of Manila, the nation's capital.

Bordering the region are the regions of Ilocos, Cordillera Administrative
Region and Cagayan Valley regions to the north; National Capital Region and
CALABARZON to the south; and of waters of Manila Bay to the south; South
China Sea to the west; and The Philippine Sea to the east.
The City of San Fernando, in Pampanga, is the regional center.
Area

21,543 km2 (8,317.8 sq mi)

Population

9,720,982

Density

451.2/km2 (1,168.7/sq mi)

Time zone

PST (UTC+8)

Provinces 7 Cities 13 Municipalities 117 Barangays 3,102

20 Languages Tagalog, Kapampangan, Ilocano, Sambal, English, others

Region III Literature

Pampanga Literature
A showcase of unique and diverse words of art shaped by rich and
colorful traditions.
Highlights of the Local Traditions:
o Giant Lantern Festival - San Fernando Pampanga
o Lubenas Angeles City
o Lenten Ritual
self flagellation
putting up puni
singing of pasyon

Tumaila (Pampango Lullabies)

Familiar to all Grandmothers in Pampanga
o Atin Cu Pung Singsing
Basulto
march (flute and drums)

Courage, sense of pride, and the moral values of the people of Pampanga are
seen in the often categorized as seditious plays of Aurelio Tolentino.
Aurelio Tolentino Plays in Pampango are:
Sinukuan
Aslag Tala
Ing Sundang ning Mengubie

 Bayung Cristo
Filipinas at Espaa
Lua ning Balen
Holy Angel University
center of Kapampangan Studies
o with the direction of Mr. Robby Tantingco an "Outstanding
Kapampangan" awardee!
Riddles
aeta riddles
kapampangan riddles

Aeta
1. May Korona pero hindi reyna, May kaliskis pero hindi isda.
"Pinya"
2. Isang kuwebang may itak sa loob puno ng buto pero hindi libingan.
"Bibig"
3. Kapag hiniwa mo Naghihilom nang walang pilat.
"Tubig"
Kapampangan Riddles
1. Isang butil ng palay sakop lahat ang buong bahay.
Ilaw
2. Paten me kakaba ya biye, biyayan me kukuyad ya biye
Kandila
3. Matwa ne ing nunu, eya pa mandilu.
Pusa
4. Eya ari, eya pari Misusulud yang sari-sari.
Sablayan
Kapampangan Writers
JUAN
o
o
o
o

CRISOSTOMO SOTO
Journalist
Poet
Playwright
Revolutionary

o He was also known as the Father of Pampanga Literature.

Nia Estrada Puyat
Angela Manalang Gloria
Lourdes H. Vidal
Arlan V. Payad
Gregorio C. Brilliantes
Belarmino Navarro
Alcomtiser P. Tumangan
Alex Abelos

Once I had A ring

Once I had a priceless ring
With a cluster of gems.
It was a heirloom
From my own mother.
I kept it securely
In a chest
When unbeknown to me
It simply disappeared.
I am so stricken with grief
That reaches up to heavens
With arms crossed
On our table I swore that
Whoever finds this
Heirloom will have
My poor heart
As his slave.

Y'Miss Phathupats
Juan Crisostomo Soto
Si Miss Phathupats (isinalin ni Lourdes H. Vidal)
Punong puno ng kolorete ang mukha ng dalagang si Miss Yeyeng. Sabi nila
ipinanganak ang kanyang mga magulang sa sulok ng Pampanga, sa
pinakamaliliit na bayan nito. Dahil dito Pilipina si Miss Yeyeng mula ulo

hanggangpaa, at kahit sa kadulu-duluhan ng kanyang buhok, kapampangan

siya.
Dahil mahirap lang sila, pagtitinda ang ikinabubuhay. Nakikita si Miss Yeyeng
na sunong ang ginataan o kaya bitso-bitso na inilalako niya sa mga sugalan.
Nagdalagang walang pagbabago sa buhay nitong binibini.
Natapos ang rebolusyon. Nagbukas ng paaralan ang pamahalaang militar ng
America at dito pinagturo ang mga sundalong Americano. Nangyaring si Miss
Yeyeng pa noo, ala ang binibini, ay nagkaroon ng suking sundalo. Inakit ng
sundalong mag-aral ang dalaga sa paaralang kanyang pinagtuturuan upang
magkaintindihan sila. Sa kanilang pag-uusap, nag-iingles ang sundalo,
nagkaka-pampangan si Miss Yeyeng, kaya napilitan siyang mag-aral.
Pagkaraan ng ilang buwan, nagsasalita na ng ingles si Miss Yeyeng, paglipas
ng walong buwan, a amuki ng gurong kawal, ipinahatid siya sa isang bayang
kung siya pinagtuturo.
Noong nagtuturo doon, pinahinga niya ang taumbayan dahil nakikita niyang
mas marunong siya ng ingles kaysa sa kanila.
Ganyan lumipas ang panahon. Halos hindi na nagsalita si Miss Yeyeng ng
kapampangan dahil sabi niya ay nakalimutan na niya. Matigas daw ang
kapampangan at nababaluktot ang kanyang dila, kaya kalianman hindi na
siya makapagsalita ng tuwid at nauutal siya.
Nagkalabitan ang mga maalam na nakakakilala sa kanya pagkarinig nito.
Pinalitan tuloy ang kanyang pangalan at pinangalanan siya ng matunog at
umaalingasaw na Miss Phathupats, pangalang hango sa malapad niyang
balakang na pilit na iniipit sa pahang mahigpit na ginamit niya, kaya ala
siyang iniwan sa patupat o suman sa ibus na mahigpit ang ballot.
Magmula noon ito ang pangalang ibinansg sa kanya at nakalimutan nilang
tuluyan ang Yeyeng, ang malambing niyang palayaw. Ang Miss Phathupats
ang naging palasak.
Ganito nang ganito ang buhay. Hindi nagtagal lumabas ang Ing
Emangabiran, pahayagang kapampangan sa Bacoor. Sa isang pista o belada
sa bayang X, na kung saan dumalo si Miss Phathupats, binabasa ito. Lumapit

siya, ngunit nang Makita na kapampangan ang binabasa, lumabi ng kunti,

umiling at nagsabi.
Mi no entiende el Pampango
Mi no entiende ese Castellano, Miss, sabi naman ng isang sutsut, ginagad
ang kanyang tono.
Napangiti lahat ng nasa umpukan: at sapagkat may pinag aralan sila, hindi
na nila ipinakita ang pagkakaali nila sa binibini. At ito namang babae kahit
alam na parang tinutukso na siya ay nagpatuloy din at nagsabi:
Sa katunayan, totoong nahihirapan na akong bumigkas ng kapampangan
lalo na kung binabasa ko.
Dito sa iilang salitang binigkas niya, sumama lahat ng ibat ibang wika na
talasalitaang bulgar ng Ingles, Kastila. Tagalog na pinaghalu-halo niya ang
walang kawawaan. Hindi na nakapagpigil ang mga nakarinig; napatawa sila
ng malakas.
Nagalit si Miss Phathupats, hinarap ang mga tumatawa at sabi niya:
Porque reir?
Por el tsampurado, miss, sbi ng unang sumagot.
Lalong lumakas ang halakhak ng mga nakikinig at nag-init ang pakiramdam
ni Miss Phathupats.
Isa sa mga nakatayo ang nagsabi ng ganito.
Hindi kayo dapat magtaka kung hindi na marunong ng kapampangan si Miss
Phathupats: Una, dahil matagal na siyang nakisama sa mga kawal na
Americano: pangalawa, hindi na siya kapampangan, katunayan Miss
Phathupats ang kanyang pangalan.
Noon na sumabog ang bulkan. Putok na ubod nang lakas, sumabog ang
kaldero ni Miss Phathupats at mula sa bunganga niyang naglalawa lumabas
ang lagablab ng Vesubiyo o ang lahat ng maruming salita sa kapampangan,
bigla niyang pinagsama-sama sa nag-aapoy na bunganga.
Walang hiya! Magnanakaw! Taga-lason! Anak-! sabi sa tinurang wikang
kapampangan.
Aba, kapampangan pala siya! sabi ng mga nakarinig.

Oo, hindi ba ninyo alam? sabi ng nakakakilala sa kanya. Anak siya ni

matandang Godiung Pakbong na aking kanayon.
Napahalakhak nang malakas ang mga nanonood. Napaiyak na si Miss
Phathupats at sa pagpupunas sa kanyang tumutulong luha sumama ang
makapal niyang pulbos sa pisngi. Lumitaw ang likas niyang kulay, maitim pa
siya sa duhat. Nang Makita ito ng mga nanonood lalo na silang napatawa at
nagsabi:
Aba! Maitim pala siya!
Oo, Americanang negra siya!
Sigawan, palakpak, halakhakan ang narinig noon. Hindi na nakatiis si Miss
Phathupats. Nagkandarapa sa paglabas sa daan at sabi niya:
Mi no vuelve en esta casa.
Paalam, Miss na hindi marunong ng kapampangan!
Paalam, Miss Alice Roosevelt!
Paalam, Miss Phathupats!
Ganyan ang pinagtutulung-tulungan, at ang kawawang Yeyeng ay umalis na
bubulung-bulong na parang ulol.
Napakarami ng mga Miss Phathupats sa panahon ngayon. Hindi na sila
marunong ng kapampangan o ikinakahiya na nila ang kapmpangan dahil
nakakapagsalita na sila ng ingles na tsampurado.

Message of the Story

"Caracal da ring Miss Phathupats qng panaun, e no biasang Capampangan o
picarine ra ing Capampangan uling macasabi nong Ingles".