Professional Documents
Culture Documents
Choroby Pasozytnicze Bydla Owiec I Koz
Choroby Pasozytnicze Bydla Owiec I Koz
WYKADY
2009/2010
CHOROBY PASOYTNICZE
BYDA, OWIEC I KZ
Zenon Sotysiak
By M.
TRYPANOSOMOZY U BYDA
Gatunek:
Trypanosoma brucei, Trypanosoma congolense,
Trypanosoma vivax (wywouj chorob o nazwie "nagana")
Trypanosoma ovansi wywouje chorob, "surra"u koni i wielbdw.
Trypanosoma theileri,
Trypanosoma melophagium.
Nagana
Przyczyn choroby byda i maych przeuwaczy w rwnikowej Afryce, okrelanej mianem nagana, s 3 gatunki widrowcw:
Trypanosoma brucei,
Trypanosoma congolense,
Trypanosoma vivax,
nalece do rodziny Trypanosomatidae.
Morfologia widrowcw byda
* Trypanosoma brucei, brucei jest form pleomorficzn ma postacie: wyduone, krtkie krpe i postacie porednie.
* Trypanosoma vivax jest form monomorficz ma krtk wi i terminalnie usytuowany kinetoplast
* Trypanosoma congolense jest form monomorficzn i posiada brzenie, (marginalnie) usytuowany kinetoplast.
NAGANA
* widrowce pasoytujce u przeuwaczy i wywoujce zesp objaww chorobowych znanych pod nazw nagana, stanowi
powany problem inwazjologiczny na caej szerokoci Afryki rwnikowej.
* Wystpujce w Europie u przeuwaczy gatunki widrowcw wydaj si by niechorobotwrcze.
A - Trypanosoma brucei posta krtka, krpa
B - Trypanosoma brucei posta duga, smuka
Obraz kliniczny
Symptomy nagany
* Okres inkubacji w przypadku naturalnej inwazji waha si w granicach 414 dni.
* Dla byda chorobotwrcze s gwnie T. congolense i T. vivax.
* (T. brucei wywouje zwykle poronn posta nagany).
PATOGENEZA TRYPANOSOMOZ
* Obraz kliniczny rnych trypanosomoz zwierzcych jest podobny i sprowadza si do:
* 1. Obrzku wzw chonnych i powikszenia ledziony z hiperplazj komrek i hipergamaglobulinemi.
* 2. Anemii,
* 3. Zmian zwyrodnieniowych komrek i naciekw zapalnych zlokalizowanych w rnych narzdach (minie szkieletowe,
misie sercowy, OUN)
Obraz kliniczny
' Ostry przebieg choroby wystpuje zwykle u byda bardziej wraliwego (importowanego).
' Prowadzi do mierci w cigu 720 dni od wystpienia pierwszych objaww choroby, wyraajcych si nieregularnymi
skokami temperatury (do 41 C), szybkim wychudzeniem i gwatownie postpujc niedokrwistoci.
Przewleka posta nagany
* Wystpuje najczciej u byda miejscowego, przebiega zwykle wrd objaww nieregularnie wzrastajcej temperatury,
stopniowo postpujcej niedokrwistoci i wychudzenia.
* Poza tym u zaraonych zwierzt obserwuje si niekiedy, obrzki, wycieki z nozdrzy, oczu oraz nieznaczne trudnoci w
poruszaniu
Rozpoznawanie
Objawy kliniczne mog nasuwa podejrzenie nagany, ale potwierdzeniem diagnozy jest stwierdzenie widrowcw w krwi
obwodowej (w preparatach nie utrwalonych lub w barwionych rozmazach), co jest moliwe we wczesnych stadiach choroby.
Z uwagi jednak na niewielk ilo trypanosom krcych w krwi u byda badania mikroskopowe powinno si przeprowadza
szczeglnie dokadnie.
W przypadkach przewlekych nagany, przestrzykiwanie krwi zwierzt podejrzanych wraliwym zwierztom laboratoryjnym
umoliwia namnoenie pierwotniakw.
Do tego celu uywa si zwykle psw, ktrym wstrzykuje si dootrzewnowe 1020 ml badanej krwi (myszom i szczurom w
tym celu podaje si 12 ml krwi).
Zwalczanie
* Quinapyramina (Antrycid-ICI) w postaci soli dwumetylosiarczanowej; stosuje si leczniczo w dawkach 5 mg/kg mc
podskrnie w 10% roztworze wodnym (wiksze dawki mog by toksyczne z uwagi na do szybkie wchanianie tej soli
antrycydu)
* Diamidyna (Berenil-Hoechst) w dawkach 3,58 mg/kg m.c. w 7% roztworze wodnym podawa gboko dominiowo.
Cakowita dawka dla zwierzcia nie powinna przekracza 4,0 g.
Typ: Sarcomastigophora
Rzd: Trichomonadida - rzsistki
* Rodzina Trichomanadidae
GATUNEK:
* Tritrichomonas foetus
* Trichomonas vaginalis
Zaraza rzsistkowa Tritrichomonadoza (trichomonadosis)
' Wystpowanie.
Pasoyt kosmopolityczny. W Polsce tritrichomonadoza byda stanowia w latach 19451960 powany problem
inwazjologiezny
' Obecnie wystpuje sporadycznie
Morfologia pasoyta
Trofozoit jest owalnego, rzadziej wrzecionowatego ksztatu dugoci 1225 i szerokoci 511 rn Owalne jdro
zlokalizowane w przedzie ciaa
Przed jdrem znajduje si blefaroplast.
Z ciaek podstawowych pooonych w pobliu blefaroplastu wychodz 4 wici, z ktrych 3 s
skierowane ku przodowi, a jedna, tzw. sterowa, biegnie ku tyowi wzdu krawdzi bony
falujcej i koczy si wolno w tyle poza ciaem komrki.
Trttrichomonas sp schemat budowy
1 - wici
2 blefaroplast i ciako podstawowe wici
3 - pete
4 cytosto
5 eberko (costa)
6 caiko parabazalne
7 - jderko
8 jdro
9 - asostyl
10 - bona falujca
11 wi sterowa
* Podstaw bony falujcej stanowi eberko (costa) odchodzce od blefaroplastu.
* Nadaje ono take wypuko stronie grzbietowej pierwotniaka.
* Midzy eberkiem a jdrem znajduje si ciako parabazalne o nieznanej funkcji (by moe wydzielniczej).
Umiejscowienie
U krw
* Gwnym miejscem osiedlenia jest macica.
* W pochwie rzsistki umiejscawiaj si przejciowo po kryciu.
U buhaja
* Gwnym miejscem osiedlenia s fady bony luzowej napletka, odzi i prcia.
Niekiedy mog wnika do ujcia cewki moczowej.
Mimo doniesie wskazujcych na obecno rzsistkw w grnych odcinkach drg pciowych, tj. nasieniowodach, pcherzykach
nasiennych, przyjdrzach, nie wydaje si to moliwe.
rdo zaraenia
rdem zarazy jest chory buhaj, u ktrego przewleka inwazja przebiega zwykle bezobjawowo.
Zaraanie odbywa si wycznie przez akt krycia lub drog sztucznego unasieniania nasieniem zanieczyszczonym rzsistkiem
Moliwo mechanicznego przenoszenia pierwotniakw przez muchy, cik lub te narzdzia suce do zabiegw
pielgnacyjnych, wydaj si nie mie praktycznego znaczenia.
ZMIANY POWODOWANE RZSISTKOWIC KRW
Niepodno,
Ronienia
Obumarcie podu i ropomacicze
Niewydalenie bon podowych i oyska co prowadzi do przewlekego ropnego zapalenia macicy,
Wyjtkowo rzadko cia pomimo inwazji moe by donoszona, a pord moe odby si w terminie.
Rozpoznawanie
1. Stwierdzenie obecnoci rzsistka
A/ materia wiey, nie utrwalony
B/ materia utrwalony barwiony met. Giemsy.
Ogldany pod powikszeniem obiektywu 100 > uyciem olejku imersyjnego.
MATERIA POBIERANY DO BADA OD BUHAJW
* Stanowi zeskrobiny lub wypuczyny z uyciem pynu fizjologicznego.
* Naley pobra z worka napletkowego i bada mikroskopowo.
* Badanie winno by uzupenione metod namnaania rzsistkw w hodowli na poywkach.
MATERIA POBIERANY DO BADA OD KRW
* Materia do bada od krw stanowi luz z pochwy, ktry winno si pobiera miedzy 2-3 tygodniem od czasu krycia lub te 2
dni przed, do 2 dni po trzech kolejnych rujach
* W przypadku ropomacicza rop naley pobra z macicy.
* W przypadku ronie naley poszukiwa rzsistka w poronionych podach, bonach i wodach podowych.
INTERPRETACJA WYNIKW
* W masowej diagnostyce zarazy rzsistkowej krw moe by przydatny test lazowy
* Polega na zlepieniu rzsistkw pod wpywem przeciwcia odpornociowych obecnych w luzie pochwowym krw zaraonych
rzsistkiem
Wykonania
* Na szkieko z wgbieniem naley nanie badany luz i doda kropl hodowli rzsistka
Wynik dodatni
* Pod mikroskopem stwierdza si skupienia (zlepienia) si pierwotniakw.
LECZENIE TRITRICHOMONOZY BYDA
U buhajw
1. Dimetridazol (Emtryl- Specia) Preparat ten podaje si doustnie w dawkach 50-60 mg/kg m.c. przez 45 kolejnych dni.
Doylnie stosowa mona przez 5 dni w dawkach 10 mg/kg m.c.
2. Metronidazol okaza si rwnie/ skuteczny w leczeniu buhajw.
Zalecany przez 3 dni, rano i wieczorem, dominiowo, w dawkach 2,5g w 30ml jaowego pynu fizjologicznego.
* Poza tym naley raz dziennie puka worek napletkowy roztworem furacyny I : 5000, po czym wprowadzi 25 ml 1%
Metronidazolu,
* Zamkn otwr worka piercieniem gumowym na 1520 minut i masowa z dou do gry.
U krw:
* 1. Przy ropnych zapaleniach macicy stosuje si 2-3-krotne pukanie roztworami akryflawiny, trypoflawiny lub chloraminy w
odstpach 10 dniowych.
* 2. Metronidazol w 1% roztworze fizjologicznym stosowany co drugi dzie do macicy po 25-60 ml jest rwnie skuteczny.
KOKCYDIOZA BYDA
U byda opisano 12 gatunkw rodzaju Eimeria.
Spord gatunkw wystpujcych w Europie, chorobotwrcze dla byda i najczciej wystpujce s;
* Eimeria bovis 28x20m, grube tobrunatne oocysty, 48-72h sporulacja, okres prepatentny 18-21dni
* Eimeria zurni 18x17, grube ciemno-zielonawo-brunatne, 48-72h, 16-19dni
* Eimeria elipsoidalis 21x15, grube bardzo ciemne 48-72h, 8-10dni
* Eimeria auburnensis 37x22, grube to-brunatne, 48-72h, 17-18dni
Leki kokcydiostatyczne i zalecane do podawania doustnego u byda
1 Sulfaguanidyna - pierwszego dnia 0.2 g/kg m c, nastpne dawki 0,1 c/kg mc. przez 3-7 dni
2 Sulfatiazol - 0,15 g\kg mc przez 4-6 dni
3 Sulradmidyna (sulfametazyna) - pocztkowa dawka 0,2 g/kg m.c.; dawka podtrzymujce 0,1 g/kg m c. przez 3-4 dni
4 Sulfamerazyna - dawka pocztkowa w pierwszym dniu 0,15 g/kg m c, dawka podtrzymujca 0,07 g/kg mc przez nastpne dwa
dni.
5 Amprolium (chlorowodorek) - w dawce 0,05 g/kg m c podawany per os przez 5-6 dni
KOKCYDIOZA OWIEC I KOZ
' U owiec jest 14, a kz 11 gatunkw rodzaju Eimeria.
' W Polsce stwierdzono 9 gatunkw, w tym wszystkie wymienione z ktrych
najczciej wystpuj u owiec:
Eimeria arloingi,
Eimeria faurei,
Eimeria intricata,
Eimeria parva,
Eimeria ninakohlyakimoyae
Kokcydia owiec
A Eimeria pallida,
B E. parva
C - E. ninakohlyakimovi
D E. faurei,
E E. arloingi,
F E. intricata
G E. granulosa
Babesia bovis
Hemoglobinuria byda
Jest to babeszjoza wywoywana przez Babesza bovis, wystpujca - podobnie jak gorczka teksaska - w strefie subtropikalnej i
tropikalnej.
Przenosicielami s kleszcze:
Boophilus calcaratus, B. annulatus, B. microplus, Rhipicephdlus bursa i Ixodes persulcatus
Babesia major
* Przenosicielami s kleszcze, przypuszczalnie Ixodes ricinus i Haemaphysalis punctata.
* Jest mao chorobotwrczy
Hemogiobinuria europejska
* Jest to babeszjoza wywoywana w pnocnej Europie przez B. divergens. Naturalna inwazja zdarza si u byda.
* Przenosicielem jest przede wszystkim kleszcz psi - Ixodes ricinus i Dermacentor reticulatus.
* W Polsce wystpuje ogniskowe w sezonie wiosenno-letnim, gwnie na terenach zalesionych
* Pastwiska rdlene lasw mieszanych.
Biologia pasoyta
Rozwj rnych gatunkw rodzaju Babeszja przebiega podobnie i odbywa si u dwch ywicieli, a mianowicie:
U krgowca, tj. byda, ktre jest ywicielem porednim i rozmnaa si w erytrocytach bezpciowo przez podzia,
U bezkrgowca-kleszczy, ywicieli ostatecznych u ktrych ma miejsce gamogonia i sporogonia
- Schizogonia u byda
Zaraenie byda nastpuje przez wprowadzenie do skry sporozoitw Babesia spp. wraz ze siln.
Wnikaj one do krwinek czerwonych i dziel si przez endodiogeni lub podzia prosty.
Sprozoity przeksztacaj si w trofozoity, ktre dziel si na dwa merozoity.
Krwinka pka uwalniajc merozoity ktre atakuj nastpne krwinki.
Po kilku pokoleniach w erytrocytach pojawiaj si gamonty - prekursory komrek pciowych.
- Sporogonia u kleszcza
Po pobraniu krwi od krowy przez osobniki eskie kleszcza trawione s krwinki i wszystkie postacie pasoyta prcz gamontw.
W Jelicie kleszcza z gametocytow powstaj gamety mskie i eskie, ktre cz si dajc zygot - ruchom ookinet.
Ookinety docieraj do jajnikw kleszcza i wnikaj do oocytw.
Tam przeksztacaj si w sporont, ktry incystuje si i dzieli na liczne sporoblasty.
S one uwalniane w tkankach embrionalnych larwy kleszcza i jako sporocinty wnikaj do gruczow linowych, gdzie
przeksztacaj si w inwazyjne sporozoity.
Zapodnione samice kleszcza przekazuj pasoyty swemu potomstwu, ktre jest wektorem od pierwszego stadium larwalnego
(L)
Zdarza si, e kleszcze zaraaj si w stadiach larwalnych i wtedy nimfy zapewniaj dalsze przeniesienie pasoytw.
Ookinety, ktre wnikny w jajnikach do oocytw, pozostaj w spoczynku w jaju, a take w rozwijajcych si z tych jaj
larwach.
Dalsze podziay ookinet nastpuj dopiero w nimfach i imago kleszczy.
Jest to tzw. transowarialne i transstadialne przenoszenie pasoytw.
Obraz kliniczny
Okres inkubacji w przypadku naturalnej inwazji B. bigemina waha si w granicach 8-14 dni,
Choroba rozpoczyna si podwyszeniem temperatury do 41-42 C; 3-5 dnia od podwyszenia temperatury pojawia si krwawy
mocz, po czym rozwija si znacznego stopnia niedokrwisto, ktra jest wynikiem niszczenia erytrocytw przez dzielce si
pasoyty.
Czsto niedokrwisto jest bardzo silnie wyraona, mimo niewielkiej intensywnoci inwazji.
Objaw ten jest wynikiem powstaych przeciwko zmienionym przez pierwotniaki czerwonym krwinkom przeciwcia, bdcych
autoprzeciwciaami (dochodzi do wzmoonej fagocytozy nie tylko opadnitych przez pasoyty erytrocytw, ale i wolnych od
nich).
W miar postpu choroby, obserwuje si objawy ze strony ukadu pokarmowego (biegunki, czsto krwawe), nerwowego oraz
osabienie i przyspieszenie akcji serca.
W cikim przebiegu choroby mier nastpuje na 38 dzie.
W Polsce wystpuje ogniskowe w sezonie wiosenno-letnim, gwnie na terenach zalesionych
pastwiska rdlene lasw mieszanych.
RNE FORMY BABESIA BIGEMINA W ERYTROCYTACH BYDA
Obraz kliniczny
Okres inkubacji wynosi okoo 7 dni.
Pocztkowo obserwuje si oglne osabienie, podwyszenie temperatury do 41- 42C.
Siln atoni wacza i przedodkw.
W tym czasie wystpuje take utrata apetytu i znaczny spadek mlecznoci, przyczyn mleko moe by zabarwione
rowo.
Kilka dni pniej pojawia si biegunka, a nastpnie bardzo charakterystyczny objaw babeszjozy - krwawy mocz
(haemoglobinuria).
Rwnoczenie stwierdza si objawy szybko postpujcej niedokrwistoci, przypieszenie akcji serca do 120 uderze na min i
znaczne zwolnienie czstotliwoci oddechw.
Bony luzowe staj si blade, czsto taczkowo podbarwione.
Zwierzta przed mierci s tak osabione, e si nie podnosz, a temperatura ciaa spada poniej normy.
Zmiany anatomopatologiczne
W trakcie sekcji stwierdza si hydremi oraz daleko posunit niedokrwisto.
Tkanki podskrna i bony surowicze s obrzke, surowiczo nacieczone, zwykle z taczkowym podbarwieniem.
W jamach ciaa, a take w worku osierdziowym wysypuje czsto zwikszona ilo rowego lub tobrunatnego pynu
surowiczego
Wzy chonne s obrzke, narzdy wewntrzne wykazuj oznaki zwyrodnienia miszowego, a w wtrobie stwierdza si
niekiedy zwyrodnienie tuszczowe
Szczeglnie wyrane zmiany dotycz ledziony, ktra jest 3-4-krotnie powikszona, na przekroju czarnoczerwona, z wyranie
powikszonymi grudkami chonnymi
Nerki s nieznacznie powikszone, blade, z plamistym podbarwieniem hemoglobin i wybroczynami podtorebkowymi.
Pcherz moczowy wypeniony jest ciemnoczerwonym lub ciemnobrunatnym moczem.
Bona luzowa trawieca wykazuje oznaki przekrwienia oraz liczne ubytki nabonka, a bona luzowa jelit wykazuje oznaki
ostrego lub przewlekego nieytowego zapalenia.
Rozpoznawanie
Objawy kliniczne takie jak hemolityczna niedokrwisto z hemoglobinuri, stany gorczkowe i in. pojawiajce si w okrgach
enzootycznego wystpowania babeszjozy.
Stwierdzenie pierwotniakw w krwi obwodowej badanych zwierzt.
Krew do bada pobiera naley z obwodowych naczy wosowatych w okresie podwyszonej temperatury
Utrwalone rozmazy krwi, barwione barwnikiem Giemsy, bada si pod mikroskopem przy uyciu immersji.
Zalecane jest take badanie grubych preparatw krwi, barwionych specjalnie przygotowanym, roztworem barwnika
Giemsy.
Mona uy do diagnostyki odczynu wizania dopeniacza
Zaleca si do diagnozy babeszjoz byda stosowanie odczynw serologicznych: odczyn hemaglutynacji poredniej,
immunofluorescencji oraz aglutynacji kartonowej card aggiutination test.
Hemoglobinuria europejska byda - Leczenie
1. Chinuronium sulfuricum 5% roztwr (Acaprin-Bayer. Babesan ICI) w dawkach 1 mg/kg m.c.
Lek naley podawa wycznie podskrnie w miejsca, z ktrych wchanianie jest powolne, np. w fad piersiowy.
Uwaga!
W przypadkach zaburze krenia, cakowit dawk dzieli na 2 - 3 czci i wstrzykiwa co kilka godzin.
2. Diamidyna (Berenil-Hoechst) w dawkach 3,5 mg/kg m.c. w 7% roztworze wodnym, podawa gboko dominiowo.
3. Amicarbalidisetional (Diampron) w dawkach 510 mg/kg m.c, podawany podskrnie lub dominiowo.
TEILERIOZY PRZEUWACZY
* THEILERIA PARVA
* THEILERIA LAWRENCEI
* THEILERIA ANNULATA
* THEILERIA HIRCI
* THEILERIA OVIS
* THEILERIA MUTANS
Teileriozy byda
Rodzina Theileriidae
Wyrniamy 4 gatunki rodzaju Theileria:
Teileriozy byda
1. Theileria parva wywoujca tzw gorczk wschodniego wybrzea Afryki, (kleszcz-Rhipicephalus appendiculatus)
2. Theileria lawrencei, wywoujca tzw. Corridor disease, (kleszcz-Rhipicephalus appendiculatus)
3. Theileria annulata, wywoujca tzw. tropikaln teilerioz byda (kleszcze-Hyalomma dendritum, rodzaj Boophilus)
4. Theileria mutans, wywoujca tzw. rzekom teilerioz. (kleszcze- z rodzaju Rhipicephalus i Haemaphysalis)
Teilerioza owiec
1. Theileria ovis i Theileria hirci (kleszcze-Haemophysalis sulcata, Ornithodoros lahorensis, Rhipicephalus bursa, Dermocentor
silvarum)
Rozwj pierwotniakw z rodzaju Theileria
Odbywa si u dwch ywcieli
U krgowca - byda, ywiciela poredniego u ktrego rozmnaaj si: bezpciowo,
U bezkrgowca kleszczy (z rodzaju Rhpcephak* i Hyatoma) w jetoe ktrych rozmnaaj si; pciowo
ywicielami ostatecznymi i przenosicielami s kleszcze
Toksoplazmoza (toxoplasmosis)
PRZYCZYNA - Toxoplasma gondii
Trofozoity w zalenoci od stadium rozwojowego i lokalizacji, zwane tachyzoitami, bradyzoitami (cystozoitami), sporozoitami.
S ksztatu ukowatego, sierpawatego lub owalnego, wielkoci 2-7 x 24 m
W tkankach ywicieli pierwotniaki stwierdza si je w pseudocystach lub cystach.
Pseudocysty s to komrki ywiciela, najczciej makrofagi, monocyty, neutrofile, zawierajce liczne trofozoity zwane
tachyzoitami zgrupowane zwykle na jednym z biegunw komrki.
Toksoplazmoza (toxoplasmosis)
A. tachyzoity
B. Cysta w tkance mini
C. Cysta tkankowa izolowana z mzgu
D. Schizot z licznymi merozoitami
E. Gameta mska
F. Niesporulowana oocysta z kau kota
G.sporulowana oocysta z cienk cian po 4 sporozoity
WYSTPOWANIE.
Pasoyty kosmopolityczne.
YWICIEL OSTATECZNY.
Kot i inne kotowate.
YWICIEL POREDNI
ywicielami porednimi Toxoplasma gondii mog by wszystkie gatunki ssakw w tym konie, ptaki, gady, a nawet ryby.
TROFOZITY TOXOPLASMA GONDII
Pseudocysty s to komrki ywiciela, najczciej makrofagi, monocyty, neutrofile, zawierajce liczne trofozoity zgrupowane
zwykle na jednym z biegunw komrki.
ywiciele poredni
' Cysty pozostaj w ywicielu przez cale ycie,
' S one szczeglnie liczne w miniach orodkowym ukadzie nerwowym, rwnie siatkwce.
' Cysty wystpuj w wielu narzdach, gwnie w mzgu, sercu i maniach. S kuliste lub owalne, o wymiarach 100-200 iim, i
zawieraj liczne bradyzoity. Otoczk cysty jest pocztkowo bona komrki ywiciela.
' Powstajca po pewnym czasie torebka cznotkankowa, ulega z czasem wysyceniu solami wapnia.
' Przypadkowe pkniecie cysty wywouje odpowied immunologiczn ktra jest przyczyn objaww toksoplazmozy
chronicznej. (m.in. chorioretinitis evolutiva).
' W cystach pasoyt namnaa si powoli (pod postaci bradyzoitw), dajc pocztek setkom postaci inwazyjnych.
SARKOCYSTOZA (SARCOCYSTOSIS)
Schemat cyklu rozwojowego sarkosporydii
1 oocysta
2 sporocysta
3 sporozoity
4 schizont
5 merozoity
6 moda cysta
7 dojrzaa cysta
8 zoity
9 gamonty
10 mikrogamont
11 makrogamont
12 syngamia
13 zygota
14 sporulowana oocysta
10
PRZYWRY U PRZEUWACZY
Choroba motylicza czyli fascioloza (fasciolosis)
Motylica wtrobowa Fasciola hepatica przywra naleca do rodziny Fasciolidea
Pasoyt kosmopolityczna
W Polsce ekstensywnoci inwazji motylicy u byda
Na pnocy kraju waha si w granicach od 18 do 79% a w rejonach centralnych i poudniowych od 22 do 29%
Ekstensywno inwazji owiec w kraju waha si w granicach od 2 do 69%
Dugo ciaa 18-51mm barwy biaoszarej lub szarobrzowej. Ksztatu listkowatego o wyranie stokowatym przednim kocu
ciaa
Oskrek przedniej czci ciaa pokryty licznymi drobnymi stokowatymi kolcami
Przyssawka gbowa zlokalizowana na wierzchoku stoka
Nieco wiksza przyssawka brzuszna, zlokalizowana jest po stronie brzusznej w niewielkiej odlegoci od przyssawki gbowej.
jajo
11
12
13
Rozpoznawanie
1. Przyyciowe rozpoznanie polega na stwierdzeniu charakterystycznych jaj w kale metod sedymentacji
2. W metodzie flotacji uyte pyny powinny mie moliwie duy ciar waciwy, jak np. szko wodne
3. W badaniach sekcyjnych podstaw diagnozy stanowi stwierdzenie przywr w przewodach ciowych wtroby
ZWALCZANIE U OWIEC
Do eliminacji D. dendriticum u owiec zaleca si prbenzimidazole i benzimidazole:
ALBENDAZOL 15mg/kg doustnie jednorazowo lub 7,5mg/kg dwukrotnie w odstpach 15-20dniowych
FEBANTEL 50mg/kg jednorazowo doustnie
FANBENDAZOL 100mg/kg jednorazowo doustnie lub 20mg/kg przez 5 dni
NETOBIMIN 20mg/kg jednorazowo doustnie
MABENDAZOL 80mg/kg jednorazowo doustnie
ZWALCZANIE U BYDA
U byda w leczeniu dikroceliozy skuteczny jest:
FENBENDAZOL 33mg/kg jednorazowo doustnie
NETBIMIN 20mg/kg jednorazowo doustnie
EURYTEMA PANCREATUM
Rodzina:Dicrocoellidae
Synonim: Przywra trzustki
Miejsce osiedlenia
przewody trzustki a czasami przewd ciowy i dwunastnica
ywiciel ostateczny
bydo, bawoy, owce, kozy
ywiciel poredni
1.
limak ldowy z rodzaju: Bradybaeria
2.
Konik polny z rodzaju Conocephalus
Saba czy te umiarkowana inwazja powoduje sabe skutki u ywicieli ostatecznych
- silna inwazja wywouje sporadycznie chorob syndrom wyniszczenia
- brak jest specyficznych objaww lecz wyranie stwierdza si utrat wagi
- silna inwazja moe prowadzi do pogrubienia przewodw trzustki i ich wknienia
- przywry mog by rwnie w tkance parynchymalnej trzustki. Stan ten prowadzi do przewlekego rdmiszowego zapalenia
trzustki
Paramfistomoza (paramphistomosis)
Przywra Patamphistomum cervi, naley do rodziny Paramphistomatidae jest gwn przyczyn
Paramfistomatazy (paramphistomatosis) byda
Parampphistomum cervi
ywicielem porednim Paramphistomum sp. w naszej szerokoci geograficznej s limaki sodkowodne Planorbis planorbis i
Anisus vortex u ktrych cay cykl rozwojowy tej przywry trwa ok. 3 m-cy
Obraz kliniczny
Dojrzae przywry powoduj niedowad przedodkw, wzdcia oraz zaburzenia w trawieniu, a stopie nasilenia tych objaww
zaley od intensywnoci inwazji
Nieznaczna inwazja moe przebiega bezobjawowo
Mode postacie przywr s znacznie bardziej chorobotwrcze wywouj paramfistomatoz jelitow, ktra nierzadko moe mie
przebieg miertelny
14
W tym przypadku objawy chorobowe pojawiaj si w pierwszej poowie sezonu pastwiskowego (maj, czerwiec), zwykle po 2-3
tygodniach pobytu zwierzt na pastwisku
Pocztkowo obserwuje si stopniow utrat apetytu, biegunk i osabienie
W miar trwania procesu chorobowego zwierzta chudn, wystpuj objawy niedokrwistoci i biegunka
Zmiany anatomopatologiczne
Parafistomoza wacza i czepca
Intensywna inwazja P. cervi powoduje zanikowe lub przerostowe przewleke zapalenie wacza i czepca
Na powierzchni bony luzowej stwierdza si zwykle sterczce swobodnie do wiata przedodkw bardzo liczne przywry
Wystpuje ostre, nieytowe lub krwotoczne zapalenie bony luzowej dwunastnicy i pocztkowych odcinkw jelita cienkiego,
niekiedy z obecnoci licznych drobnych wybroczyn
W luzie, bonie luzowej i podluzowej tych odcinkw jelit znajduj si zwykle bardzo liczne mode postacie pasoyta, ktrych
wielko nie przekracza trzech milimetrw
Rozpoznawanie
Metody koproskopowe (sedymentacja) umoliwiaj rozpoznanie inwazji w przedodkach przez stwierdzenie
charakterystycznych jaj tej przywry
Paramfistomatoza jelitowa, wywoywana modymi formami P. cervi, rozpoznawana moe by wycznie sekcyjnie
ZWALCZANIE
NIKLOZANID (Yomesan, Marisonil-Bayer, krajowy- Savermin-Polfa) w dawkach 50mg/kg dziaa skutecznie na dojrzae
przywry w waczu? oraz u owiec na mode postacie pasoyta w dwunastnicy
MENICHLOFOLAN (Bilevon M-Bayer) w dawkach 2-4mg/kg wykazuje znaczn skuteczno na inwazj jelitow (mode
przywry) i nieco mniejsz na dojrzae pasoyty
BITHIONOL w dawkach 25-35 mg/kg dla byda i 50mg/kg dla owiec
RESORCYLAN wykazuje u kz w dawkach 65mg.kg wysok skuteczno na mode i dojrzae postacie
TERENOL-HOECHST stosowany w dawkach okoo 65mg/kg jest bardzo skuteczny w stosunku do modych i dojrzaych
postaci pasoyta
Schistozomoza byda (schistosomatosis)
Etiologia. Przyczyn choroby s rozdzielnopciowe przywry z rodzaju Schistosoma - gatunek Schistosoma bovis pasoytujcym
u przeuwaczy domowych w naczyniach krwiononych.
Inwazja ta rozprzestrzeniona jest w Afryce, Azji i na Dalekim Wschodzie. W rejonie Morza rdziemnego oraz w Afryce
Wschodniej.
Morfologia pasoyta
Samiec (9-22 mm dugoci)
Ma poniej tylnej przyssawki dwa fady brzuszne, ograniczajce tzw. rynienk pciow (canalis gynaecophorus), w ktrej
umieszczona jest dusza
Samica (dugoci do 28 mm)
Jaja, o rednich wymiarach 60x80 m maj wrzecionowaty ksztat i zaopatrzone s w kolec na jednym z biegunw.
Morfologia przywry Schistosoma sp.
1. przyssawka gbowa
2. gerdziel
3. przyssawka brzuszna
4. otwr pciowy
5. jdra
6. jelito
7. rynienka pciowa
8. macica
9. gruczoy Mehlisa
10. ootyp
11. jajowd
12. jajnik
13. przewd tnika
14. wsplny kana tnika
15. ztniki
ywiciele przywry
ywiciel ostateczny.
Bydo, owce i kozy.
ywiciel poredni.
limaki - Bulinus truncatus, B. contortus, Physopsis africanus i inne, yjce gwnie w wodach stojcych lub leniwym nurcie
15
Umiejscowienie
Wystpujce zawsze parami dojrzae przywry umiejscawiaj si niekiedy w duej iloci w yle wrotnej i yach krezkowych.
Poza tym mog pasoytowa w maych yach cian jelit, a niekiedy nawet - w yach ledziony i trzustki.
Biologia pasoyta
Samice skadaj jaja w maych naczyniach ylnych cian jelit.
Przedostaj si one dziki kolcom oraz litycznym substancjom (zawartym wewntrz jaja) rozluniajcym tkanki, przez cian
naczy i jelit do wiata przewodu pokarmowego, a std do rodowiska zewntrznego.
W rodowisku wodnym z jaj wylgaj si miracidia, z ktrych po wnikniciu do limakw - ywicieli porednich rozwijaj si
(poprzez sporocysty pierwszego i drugiego rzdu) w formy inwazyjne - furkocerkarie, zaopatrzone w rozwidlony ogonek i
gruczoy penetracyjne.
Inwazja nastpuje per cutis w trakcie pojenia lub przebywania zwierzt w wodzie
Po wnikniciu do ukadu krwiononego mode przywry rozpoczynaj wdrwk do miejsca swej lokalizacji.
Okres prepatentny S. bovis u cielt wynosi 48 dni.
Dugo ycia przywr w ywicielu ostatecznym okrela si na kilka do kilkunastu lat.
Obraz kliniczny
Dziaanie chorobotwrcze pasoytw sprowadza si do pobierania krwi i dziaania toksycznego na organizm ywiciela
(produkty przemiany matem przywr).
Mechaniczne uszkodzenie naczy przez same pasoyty jest niewielkie, silne natomiast uszkodzenia cian naczy i jelit
powstaj na skutek przebijania si jaj do wiata jelit.
Objawy kliniczne schistosomatozy s mao charakterystyczne.
Najczciej stwierdza si znacznego stopnia niedokrwisto, przyspieszenie oddechw, wychudzenie, utrat apetytu, wodnisty
ka, niekiedy z domieszk krwi, oraz oglne osabienie.
Zmiany anatomopatologiczne
U sekcjonowanych zwierzt w przypadkach zaawansowanych i przewlekych czsto stwierdza si:
marsko wtroby
zakrzepic (thrombosis) w midzyzrazikowych odgazieniach yy wrotnej, (powodowana obecnoci martwych przywr)
zogw jaj zatykajcych wiato naczy.
Rodzaj Schistosoma
A S. hematobium
B S. japonicum
C S. mansoni
Schistosoma japonicum
Samiec-25 mm
Samica-30 mm
ywiciel ostateczny: bydo, ko, owca, koza, pies, kot, krlik, winia i czowiek
ywiciel poredni: limak z rodzaju Oncomelania
Schistosoma mansoni
Samiec-10 mm
Samica -12 mm
ywiciel poredni -limak z rodzaju Biomphalaria i Tropicorbis
Schistosoma haematobium
Samiec-15 mm
Samica -20 mm
ywiciel poredni- limak z rodzaju Bulinus i Physopsis
OBRAZ KLINICZNY
W przebiegu klinicznym schistosomoz obserwuje si:
1. Faz widu,
2. Faz toksyczno-alergiczn,
3. Faz traumatyczno-narzdow
16
TASIEMCZYCE PRZEUWACZY
Moniezjoza (monieziosis)
Przyczyn schorzenia s tasiemce nalece do rodziny Anoplocephalidae
Moniezia expansa,
Moniezia benedeni
Wystpowanie.
S to pasoyty o szerokim zasigu geograficznym.
W Polsce wystpuj powszechnie, a ekstensywno ich inwazji, u byda waha si w granicach od 9,5 do 14,7%. u owiec od 1,4
do 83,6%.
MONIEZIA EXPANSA
Dugo 4-10 m Skoleks nieuzbrojony, kulisty
Czony szersze ni dusze zawieraj podwjny aparat pciowy
Gruczoy midzyczonowe piercieniowatego ksztatu uoone rzdem na tylnej krawdzi czonu.
Jaja nieregularnie kuliste, czsto trjktne zawieraj w rodku aparat gruszkowaty (osonka ksztatu gruszki otaczajca zarodek)
MONIEZIA BENEDENI
Dugo 0,4-4 m Skoleks nieuzbrojony, czworoktny,
Czony szersze ni dusze zawieraj podwjny aparat pciowy
Gruczoy midzyczonowe cienione w jedno pasmo uoone w rodkowej czci tylnej krawdzi czonw.
Jaja 4-5 ktne lub nieregularnie kuliste zawieraj w rodku aparat gruszkowaty (osonka ksztatu gruszki otaczajca zarodek)
ywiciele i umiejscowienie pasoyta
ywiciel poredni. Mae roztocza (mechowce) z nadrodziny Oribatoidea.
ywiciel ostateczny. Owce, kozy, bydo, bawoy oraz dzikie przeuwacze,
Umiejscowienie. Jelito cienkie.
Moniezia expansa
Biologia pasoyta
W rodowisku zewntrznym mae roztocza mechowce z rodzajw Galumna. Peloribates, Scheloribates wystpujce na
pastwiskach wyjadaj z jaj tych tasiemcw aparaty gruszkowate zawierajce larw.
Uwolnione w przewodzie pokarmowym mechowcw onkosfery wdruj do jamy ciaa i przeksztacaj si po okoo 100-300
dniach w stadium inwazyjne-cystocekoid.
Po zjedzeniu wraz z traw mechowca larwy tasiemcw uwalniaj si w jelicie, szybko rosn i osigaj dojrzao pciow.
Okres prepatentny trwa 5-7 tygodni.
Okres patentny 2-6 miesicy.
Wystpowanie moniezjozy
1. Jest zalene od mechowcw bytujcych nie tylko na wilgotnych, o prchnicowym podou pastwiskach zacienionych
krzewami (pastwiska lene), ale take na terenach suchych, o podou piaszczystym,
2. Dugi okres ycia (okoo 2 lat) porednich ywicieli tasiemcw z rodzaju Moniezia umoliwia cysticerkoidom tych
tasiemcw zachowanie zdolnoci inwazyjnych do kilkunastu (18 - 20) miesicy.
3. Najwraliwsze s zwierzta mode, w wieku do 6 miesicy, ktre zwykle ulegaj masowemu zaraaniu.
W tych przypadkach liczba tasiemcw, dochodzi do kilkudziesiciu osobnikw.
Obraz kliniczny
Nie jest charakterystyczny.
Stopie nasilenia objaww zaley przede, wszystkim od intensywnoci inwazji, wieku i gatunku zwierzt.
17
18
19
OWSICA OWIEC I KZ
SKRJABINEMA OVIS
Wystpowanie Pasoyty kosmopolityczne
Morfologa pasoyta
Samiec dugoci 2-3.5 mm, szerokoci 0,-0,2 mm.
Odcinek ogonowy zaopatrzony w mae skrzydeka ogonowe podparte dwiema parami brodawek.
Szczecinka kopulacyjna pojedyncza
Samica dugoci 7,5-8,1 mm
Otwr pciowy znajduje sic nieco przed rodkiem ciaa.
Jaja asymetryczne (spaszczone na boku i jeden koniec zaostrzony, otoczone grub skorupk (55-63 x 30-34m).
OWSICA OWIEC I KZ (SKRJABINEMOSIS)
ywiciel
Owce, kozy i niektre gatunki gazeli
Umiejscowienie
Okrnica, Jelito lepe
Biologa pasoyta
Skadane jaja zawieraj wyksztacon larw III stadium
Zaraenie nastpuje per os, po czym w jelicie cienkim larwy opuszczaj skorupk jajow
Po 14 - 17 dniach larwy osigu IV stadium, a po 25 dniach nicienie dojrzewaj pciowo
GLISTNICA CIELT
Neoaskarydoza (neoascaridosis)
Glistnic cielt wywouje Neoascaris vitulorum glista naleca do rodziny Anisakidae.
Wystpowanie
Pasoyty kosmopolityczne.
YWICIEL I UMIEJSCOWIENIE
ywiciel. Bydo (cielta w wieku do 4 miesicy)
Umiejscowienie. Jelito cienkie.
BIOLOGIA PASOYTA
W wydalonych z kaem jajach rozwija si larwa ktra linieje w jaju i osiga L II. LII s inwazyjne. Rozwj jaj do stadium
inwazyjnego w temp 26C trwa 11 dni
Po pokniciu jaj przez cielta larwy opuszczaj otoczki w jelicie cienkim wnikaj do naczy i wdruj wraz z krwi przez
wtrob, prawe serce i puca
W pucach larwy przedostaj si przez naczynia yy pucnej do krwiobiegu duego i zanoszone s do ronych narzdw
(wdrwka somatyczna)
T drog larwy N. vitulorum wdruj take u zwierzt ciarnych przez oysko do wtroby i puc podw
Dojrzae glisty spotyka w jelicie cienkim dwutygodniowych cielt
Obraz kliniczny
Przebieg choroby jest zwykle przewleky
Sabo wyraone objawy kliniczne obserwowa mona tylko u cielt w wieku poniej 4 m-cy
W przypadkach intensywnej inwazji wystpi mog objawy morzyskowe i biegunka lub zaparcia
Niekiedy wydychana przez cielta powietrze oraz mocz maj charakterystyczn kwaskowat wo, przypominajc zapach
acetonu a bo kwasu mitowego
U zaraonych cielt obserwowa mona wychudzenia i zahamowanie rozwoju
Zmiany anatomopatologiczne
W miejscu lokalizacji pasoytw, t.j. w jelitach cienkich, stwierdza si zmiany o charakterze nieytowego zapalenia
Rozpoznawanie
Badanie koproskopowe przy uyciu metody dekantacji umoliwia stwierdzenie jaj tych pasoytw.
Rozpoznanie pomiertne polega na stwierdzenie podczas sekcji obecnoci glist w jelicie cienkim
ZWALCZANIE
Sole piperazyny, np adipinian piperazyny (Antivermina-Polfa), cytrynian piperazyny (Bioscaridina-Biowet), w dawkach 200220 mg/kg m.c .dla byda 240-360 mg/kg mc dla owiec
(Nilverm) czy Fenbendazolu (Panacur) w leczeniu glistnicy cielt, to prby zastosowana tych preparatw wydaj si wskazane
Zapobieganie
Zalecenia dotyczce przestrzegania warunkw higienicznych w oborach oraz kompostowania nawozu wydaj si suszne
20
21
Zmiany anatomopatologiczne
W pucach, mona stwierdzi drobne wybroczyny oraz ogniskowe rdmiszowe zapalenie puc
Zwykle jednak zmiany anatomo-patologiczne dotycz jelita cienkiego i przedstawiaj obraz nieytowego zapalenia bony
luzowej.
W miejscu lokalizacji nicieni obserwowa mona, niekiedy punkcikowate wybroczyny oraz ubytki nabonka.
Rozpoznawanie
Rozpoznanie przyyciowe
Stwierdzenie charakterystycznych jaj w kale metod flotacji.
W przypadku badania kau niewieego pobranego po kilku do kilkunastu godzin stwierdza si charakterystyczne larwy przy
uyciu metody Baermanna lub Vajdy
Rozpoznanie pomiertne
Stwierdzenie obecnoci nicieni Strongyloides papillosus jest moliwe drog mikroskopowego badania zeskrobin
bony luzowej jelit cienkich.
ZWALCZANIE STRONGYLOIDOZY U PRZEUWACZY
1. Tiabbendazol-MSD (Hetmintazol-Biowet), w dawkach 50-100 mg/kg jest jednym z najskuteczniejszym lekw
2. Tetramizol (Nilverm-ICI, Biowt), w dawkach 15mg/kg mc, jest czciowo
3. Fenbendazol (Panacur-Hoechst) w dawkach 7,5mg/kg mc dla byda i 5,5mg/kg mc dla owiec, jest uznany za bardzo
skuteczny
4. Albendazol 3,5 mg/kg owce jednorazowo doustnie
5. Lewamizol 5 mg/kg
6. Abemektyna 200g/kg
7. Iwermektyna 200g/kg
8. Doramektyna 200g/kg
9. Epmomektyna 500/kg bydo, pour-on
22
Dictyocaulus filaria
Morfologia pasoyta
Samiec dugoci 20-80 mm Torebka kopulacyjna krtka. Szczecinki kopulacyjne budowy gbczastej
Samica 30-112 mm. Otwr pciowy w pobliu rodka ciaa
Jaja w momencie skadania posiadaj wyksztacon larw
Larwy I stadium w kale owiec s dugoci 480-580 m i szerokoci 25-28 m, zaopatrzone na przednim kocu ciaa w guziczek
bdcy zgrubieniem oskrka Ogon ich jest krtki, tpy. Komrki jelita wypenione s licznymi ciemnymi ziarnistociami.
stanowicymi materia odywczy
ywiciel
Gwnie owce, kozy poza tym muflony, daniele, jelenie, sarny
Umiejscowienie:
Tchawica i oskrzela
Cykl rozwojowy D. filaria
23
24
25
Protostrongylidoza puc
Zwalczanie Protostrongylidozy
ALBENDAZOL (5 MG/KG M C DOUSTNIE OWCE
FENBENDAZOL 15MG/KG M C DOUSTNIE KOZY
FEBANTEL 5MG/KG M C .DOUSTNIE OWCE
IWERMEKTYNA 200-400g/kg mc PODSKRNIE
DORAMEKTYNA 200 g/kg mc PODSKRNIE
MOKSYDEKT YNA 200 g/kg mc PODSKRNIE
26
(gdzie odbywaj trzeci link), oskrzela, tchawic, skd wykasane i poknite lokalizuj si ostatecznie w jelicie cienkim.
Po kolejnym 4 linieniu osigaj dojrzao pciow
Okres prepatentny trwa od 57 do 79 dni
2. Przez jam ustn (znacznie rzadziej)
Przyjmuje si, e poknite z wod lub karm inwazyjne larwy B. phlebotomum osiedlaj si w jelicie cienkim, gdzie
dojrzewaj pciowo.
Mog wnika do naczy krwiononych i chonnych jelita i migrowa przez ukad krwionony, podobnie jak w przypadku
inwazji
per cutis.
3. Moe zdarza si rwnie rdmaciczna inwazja
Drogi inwazji B. trigonocephalum s podobne, przy czym w przypadku inwazji per os larwy wnikaj do naczy krwiononych
bony luzowej jelita i odbywaj wdrwk przez ukad krwionony i puca, gdzie midzy 10-14 dniem liniej po raz trzeci
Po wykaszaniu i pokniciu lokalizuj si w jelicie cienkim, gdzie okoo 4 tygodnia po inwazji nastpuje 4 linienie
Okres prepatentny (bez wzgldu na drog inwazji) trwa 49 do 53 dni
Objawy kliniczne
1. Bardzo intensywna inwazja przez skr moe powodowa wykwity skrne o charakterze zapalnym, a znaczny wid moe
by przyczyn mechanicznych uszkodze skory
2. Objawy chorobowe pojawiaj si po osiedleniu nicieni w jelicie cienkim
Wyraaj si one przewlek biegunk, czsto z domieszk krwi w kale, utrat apetytu, wychudzeniem, obrzkami okolicy
podgardla oraz koczyn a niekiedy take wodnic ogln i szybko pojawiajc si niedokrwistoci
Nicienie take produkuj substancje antykoagulacyjne oraz toksyny hemolityczne, powodujce krwawienia z ranek bony
luzowej jelit oraz spadek poziomu hemoglobiny i liczby erytrocytw wywoujc w efekcie objawy silnej niedokrwistoci
U jagnit zejcia miertelne wrd objaww oglnego wyniszczenia nie nale do rzadkoci
Zmiany anatomopatologiczne
W przypadkach znaczna inwazji per cutis mona stwierdzi lokalne zmiany zapalne skory oraz liczne wybroczyny w pucach
Zmiany w jelitach cienkich Bona luzowa jelit cienkich |est obrzka, z obecnoci drobnych ognisk krwotocznych i ubytkw a
niekiedy nalotu wloknkowego Tre jelita moe zawiera domieszk krwi U sekcjonowanych zwierzt (szczeglnie jagnit)
stwierdza si oglne wyniszczenie oraz oznaki wodnicy
Zwalczanie
Tetramizol (Nilverm ICI, Biowet), w dawkach 15 mg/kg m.c.
Tiabendazol-MSD (krajowy Helmintazol-Biowet), w dawkach 50-100 mg/kg m.c.
Mebendazol- 20 mg/kg owce, doustnie, jednorazowo
Albendazol -3,5-7,5 mg/kg kozy i bydo, doustnie, jednorazowo
Netobimin-7,5 mg. Owce, bydo, doustnie, jednorazowo.
Fenbendazol-5mg/kg owce, kozy; 7,5 mg/kg bydo, doustnie, jednorazowo
Abamektyna 200 g /kg bydo, podskrnie, jednorazowo
Iwermektyna 200 g/kg podskrnie, 500g/kg bydo pour-on, jednorazowo
Epinomektyna 500 g/kg bydo pour-on, jednorazowo
Moksydektyna 200 g/kg podskrnie
EZOFAGOSTOMOZA U PRZEUWACZY
Rodzina Strongylidae
Oesophagostomum radiatum - u byda
Oesophagostomum venulosum- u owiec
Oesophagostomum columbianum- u owiec
MORFOLOGIA
1 .Gowowy odcinek ma wzdcie oskrkowe oddzielone od reszty ciaa poprzeczn bruzda.
Samce przecitnie wielkoci 15-16 mm, a samice 18-20 mm.
Torebka gbowa maa pozbawiona zbw.
Jaja owalne o gadkich skorupkach zawieraj do 16 blastomerw.
CYKL ROZWOJOWY
Z jaj wydalonych z kaem wylgaj si larwy LI po okoo 16-72 h. Liniej dwukrotnie i po 4-8 dniach osigaj LIII.
Inwazyjne larwy po dostaniu si wraz z karm wdruj do kocowego odcinka jelita cienkiego, gdzie wnikaj w bon luzow
(faza histotropowa), gdzie liniej (LIV).
Po wypadniciu do wiata jelita wdruj do jelita grubego, liniej po raz czwarty i przeksztacaj si w LV.
Dojrzao pciow uzyskuj po 30-42 dniach
27
ZMIANY ANAT.PAT
Obecno larw w cianie jelita przy pierwotnej, nieduej inwazji nie wywouje zmian
Powtrna inwazja przyczynia si do zaostrzenia procesu chorobowego, ostrego zapalenia jelit cienkich i biegunki.
Nastpnie dochodzi do wytwrczo-komrkowego zapalenia guzkowatego typu alergicznego co powoduje zahamowanie
rozwoju larw L4.
Czste reinwazje prowadz do przewlekego przebiegu choroby.
28
29
ywiciel
Owce, kozy, bydo, renifery, jelenie kozice, ubry i inne dzikie przeuwacze
W literaturze wiele doniesie sugeruje wystpowanie dwch gatunkw rodzaju Haemonchus (na podstawie pewnych cech
morfologicznych i biologicznych), z ktrych
H placei traktowany jest jako typowy pasoyt byda,
H. contortus to pasoyt owiec
Umiejscowienie
Trawieniec.
Rodzaj: Nematodirus
Oskrek przedniego koca ciaa nicieni tego rodzaju tworzy poprzecznie prkowane, pcherzykowate wzdcie
Gatunek Nematodims filicollis
ywiciel
Owce, kozy, bydo, sarny, jelenie, daniele i inne dzikie
przeuwacze.
Umiejscowienie
Jelito cienkie.
30
31
Ostertagia ostertagi w cyklu rocznym w warunkach klimatycznych Polski wykazay dwa szczyty intensywnoci inwazji form
dojrzaych tego gatunku.
Pierwszy wiosenny szczyt, najwyszy, wystpuje w maju.
Drugi w sierpniu stanowi najwiksze zagroenie inwazjologiczne dla wypasanych zwierzt.
Ostertagia ostertagi
32
ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE
Na drugi dzie po zaraeniu lawy wnikaj (gwnie w okolicy dna odwiernika) do gruczow trawieca, ktre powikszaj
si i staj si widoczne, pocztkowo jako mae szarobiae guzki na bonie luzowej, powikszajce si i zlewajce ze sob w
miar trwania inwazji.
Czwartego dnia s one wielkoci ebka szpilki, a 6-8 dnia rednica ich osiga kilka milimetrw
Na wierzchokach tych guzkw znajduj si otwory widoczne jako kraterowate brunatne wklnicia.
Bona luzowa trawieca jest przekrwiona, nieznacznie obrzka, pod koniec fazy histotropowej wolne od inwazji gruczoy
ssiadujce ze zmienionymi ulegaj rwnie proliferacji
Z chwil wydostania si larw (okoo 19 dnia po inwazji) bona luzowa wykazuje objawy zapalenia nieytowego (zmiany
luzowato-zuszczajce).
Po spontanicznym samowyleczeniu oznaki nieytu ustpuj, tylko gruczoy pozostaj jeszcze powikszone przez duszy
okres
ZAPOBIEGANIE
1. W przypadkach duych obszarw pastwiskowych zwierzta powinny korzysta stale z nowych pastwisk, z ktrych
przynajmniej przez ostatni rok nie korzystay zwierzta podatne na zaraenie.
2. Zwierzta naley dwukrotnie w cigu sezonu pastwiskowego odrobacza
3. Terminy odrobaczania powinny by cile skorelowane z dynamika wystpowania pasoytw w cyklu rocznym.
4. W naszych warunkach klimatycznych odrobaczanie powinno nastpi w kocu kwietnia lub na pocztku maja i w pierwszej
poowie sierpnia, wwczas uniemoliwi ono wybuch letniej ostertagiozy.
5. W celu zapobiegania ostertagiozie zimowej zaleca si albo wczesne koczenie sezonu pastwiskowego, co jest praktycznie
trudne do przeprowadzenia,
6. Zaleca si dodatkow terapi jesienn, ktr powinno si wykonywa we wrzeniu.
Trichostrongylidozy maych przeuwaczy
Inwazje te stanowi due zagroenie przede wszystkim dla hodowli owiec, znacznie wiksze anieli dla byda, do czsto
bowiem s przyczyn:
- zej miertelnych jagnit.
- duych strat gospodarczych, poprzez zmniejszanie przyrostw wagowych, wydajnoci strzynej oraz patologicznych zmian
weny, obniajcych znacznie jej warto.
HEMONCHOZA U OWIEC (haemonchosis)
U owiec i kz inwazja ta wywoywana jest przez Haemonchus contortus.
Nicie ten, stanowi zagroenie inwazjologiczne dla owiec przez cay sezon pastwiskowy.
CHOROBOTWRCZO
U jagnit gwatowny skok zaraenia w naszych warunkach klimatycznych zdarza si midzy majem i czerwcem.
Ten stopie zaraenia moe powiksza si u jagnit w cigu dalszych miesicy i osign szczyt we wrzeniu
Chorobotwrczo H. contortus dla owiec jest bardzo dua!
Obecno larw w bonie luzowej trawieca powoduje wzrost pH jego treci z 2.2-2,8 do 5,8-6.8 szczeglnie znaczny midzy
drugim a sidmym dniem po zaraeniu, oraz osabienie dziaalnoci enzymw.
Stany zapalne bony luzowej trawieca, powoduj upoledzenie trawienia (szczeglnie biaka) i wykorzystywania karmy, co
prowadzi do oglnego, wyniszczenia
Dojrzale nicienie, bdc hematofagami powoduj ubytki krwi ktre w przypadku intensywnej inwazji powadzi do znacznego
stopnia niedokrwistoci. Poza wyran blado bon luzowych, badaniem hematologicznym stwierdza si znaczny spadek
liczby czerwonych krwinek, poziomu hemoglobiny i liczby hematokrytowej z eozynofili
W przebiegu hemonchozy wystpuj zaburzenia rwnowagi biakowej, przejawiajce si obnieniem poziomu biaka
cakowitego, wzrostem gamma-globulin i spadkiem poziomu albumin
Zaburzenia w trawieniu oraz zapalenie nieytowe odka.
Zaburzenia w trawieniu oraz zapalenie nieytowe odka przyczyniaj si do wystpienia biegunki, niekiedy na przemian z
zaparciami.
Zmniejszenie apetytu, postpujce osabienie, charactwo i obrzk okolicy podszczytowej.
Haemonchus contortus
33
Zmiany anatomopatologiczne
U sekcjonowanych zwierzt, stwierdza si znacznego stopnia
- niedokrwisto.
- obrzk tkanki podskrnej.
- zanik tkanki tuszczowej, ktra take ulega galaretowatemu obrzkowi
Poza tym stwierdza si:
- zwikszona ilo pynu w jamach brzusznej i piersiowej oraz w worku osierdziowym.
- w trawiecu stwierdza si mniej lub bardziej liczne ogniska krwotoczne, wybroczyny i naderki.
Zgrubiaa bona luzowa moe by pokrya znaczna, iloci gstego, krwistego lub brunatno zabarwionego luzu, a w
przewlekych przypadkach rozlegymi nalotami wknikowymi.
Zwykle stwierdza si take obecno licznych nicieni H. contortus. Skpa tre pokarmowa trawieca moe zawiera
domieszk krwi.
Zwalczanie
Uodparnianie procznych jagnit drog dwukrotnego podawania napromieniowanych larw inwazyjnych H. contortus daje
wyniki pozytywne, ale nie znalazo praktycznego zastosowania.
Natomiast nie stwierdzono u jagnit sscych nabywania odpornoci biernej pod wpywem przeciwcia pobranych z siar.
Rozpoznawanie trichostrongylidoz byda i owiec
1. Badania koproskopowe wieo pobranego kau przy uyciu metody flotacji
2. Stwierdzenie w 1g kau przy zastosowaniu metody ilociowej wikszej liczby do charakterystycznych jaj (owalnych, w
cienkich skorupkach, zawierajcych wewntrz blastomerv) stanw podstaw oglnej diagnozy.
3. Obserwacja objaww Mronych, badania morfologiczne larw uzyskanych z hodowli.
4. W badaniach sekcyjnych naley zwraca uwag na obecno w trawiecu i jelicie cienkim dojrzaych nicieni lub ich larw
5. Badanie treci pokarmowej oraz zeskrobin z bon luzowych przewodu pokarmowego powinno si przeprowadza pod lup
dwuoczn
6. Serologiczne i alergiczne badania diagnostyczne nie &t stosowane z uwagi na brak specyficznoci
Zwalczanie trichostrongylidoz
W planowaniu akcji zwalczania trichostrongylidoz powinno si uwzgldni
1. specyfik epizootiologii tych robaczyc w danych warunkach geoklimatycznych,
2. metody i warunki wychowu oraz wypasu zwierzt.
Podstaw powodzenia w zwalczaniu jest:
1. rozpoznanie inwazji,
2. wybr odpowiedniego leku,
3. ustalenie terminw przeprowadzenia terapii.
W przypadkach wystpienia objaww klinicznych inwazji w stadzie, terapia powinna by natychmiastowa, a leczenie musi
obejmowa cae pogowie.
W leczeniu stosuje si:
1. Ivermektyna - podskrnie
2. Tetramizol (Nilvem-ICI, Biowet) w dawkach okoo 15 mg/kg mc dla byda i owiec
3. Levamizol (Nilverm pro iniectione ICI Biowet) iniekcje podskrne, dla byda stosowany w dawkach 7,5 mg/kg mc, dla owiec
za 55 mg/kg mc.
4. Tiabendazol-MSD (krajowy Helmintazol-Biowet) jest preparatem o szerokim spektrum dziaania i wysokiej skutecznoci na
nicienie odkowo-jelitowe, z wyjtkiem Bunostomum i Trichuris dziaa rwnie na tkankowe formy larwalne Ostertagia i
innych rodzajw, polecany w dawkach 50-100 mg/kg mc (substancji czynnej) do leczenia indywidualnego lub tez po
dokadnym zmieszaniu z pasz treciw
34
Przebieg kliniczny
1. Saba inwazja przebiega bezobjawowo.
2. W przypadkach intensywnego zaraenia mog wystpi zaburzenia czynnoci przewodu pokarmowego w postaci biegunki
oraz utraty apetytu.
ZMIANY ANAT PAT.
Zmiany anatomo-patologiczne pojawiaj si dopiero przy masowej inwazji i dotycz jelita grubego.
Bona luzowa jelita lepego i okrnicy jest obrzka z oznakami podostrego lub przewlekego nieytowego zapalenia.
ROZPOZNAWANIE
Badanie koproskopowe przy zastosowaniu metody flotacji i poszukiwaniu charakterystycznych jaj.
W trakcie sekcji naley zwraca uwag na obecno dojrzaych nicieni w bonie luzowej jelita lepego i okrnicy
ZWALCZANIE I ZAPOBIEGANIE
Wikszo lekw stosowanych do zwalczania robaczyc odkowo-jelitowych u przeuwaczy w tym przypadku nie wykazuje
skutecznoci
Zalecane preparaty takie, jak lvermektyna, Tetramizol, Fenbendazol i Cambendazol s tylko czciowo skuteczne.
Zapobieganie
1. Znaczn odporno jaj na czynniki zewntrzne,
2. Znaczne wahania dugoci okresu rozwoju jaj do stadium inwazyjnego.
35
ONCHOCERKOZA U BYDA
Wywoywana jest przez nicienia Onchocerca gutturosa
Samiec dugoci do 33 mm
Samica dugoci do ponad 115 mm, pasoytujcego u byda w wizadle karowym, wizadach i tkance cznej staww
kolanowego i pcinowego
Wystpowanie Europa. Afryka i Ameryka rodkowa W Polsce brak danych na ten temat
Onchocerkoza przenoszona jest przez meszki Simulium omatum
BIOLOGIA I LOKALIZACJA PASOYTA
Pasoytujce w tkance podskrnej samice przebijaj skr i na jej powierzchni skadaj jaja. Jaja i larwy (wylgnite z jaj)
przebywajce w sczcym si z ranek surowiczo-krwistym wysiku zostaj poykane przez krwiopijne muchwki i osigaj
stadium inwazyjne (L III) Zaraenie byda nastpuje przypuszczalnie w momencie ssania krwi przez much.
W skrze odbywa si dalszy rozwj larw
Lokalizacja- u byda w tkance podskrnej okolicy szyi, grzbietu i przednich koczyn.
OBRAZ KLINICZNY
Pod wpywem obecnoci larw tworz si na skrze guzki wielkoci od ziarna grochu do orzecha woskiego.
Po pkniciu lub przebiciu guzkw przez larwy nastpuje i krwawienie, a w przypadkach infekcji bakteryjnych dochodzie
moe do procesw ropnych
Zmiany te obserwuje si zwykle w okresie letnim u starszych, kilkuletnich zwierzt. W zimie zmiany cofaj si.
ROZPOZNAWANIE I ZWALCZANIE
Wystpowanie podanych zmian na skrze byda w okresie letnim moe nasuwa podejrzenie parafilariozy.
Mikroskopowe stwierdzenie jaj lub larw w sczcym si wysiku i zeskrobin z chorobowo zmienionych miejsc skory.
1 Antimosan-Bayer w dawkach 1ml/5kg mc
Preparat naley podawa podskrnie 3-5-krotnie, w odstpach tygodniowych
WIERZB U BYDA
wierzb (scabies)
Choroba skory wywoywana inwazj wierzbowcw z Rodzaju:
Sarcoptes- wierzbowiec drcy,
Psoroptes - wierzbowiec naskrny,
Chorioptes- wierzbowiec pcinowy.
Morfologia wierzbowcw drcych (rodzaj Sarcoptes).
SARCOPTES SCABIEI VER BOVIS Roztocza mae
Samce wielkoci do 0,28 mm.
Samice do 0,50 mm
Ciao ich jest niesegmentowane, ksztatu prawie okrgego. Postacie dojrzae zaopatrzone s w 4 pary krtkich ng. U samca I,
II i IV pary ng zakoczone s kielichowatymi przylgami osadzonymi na dugach, niesegmentowanych szypukach. Przyssawek
kopulacyjnych brak
U samic w przylgi zaopatrzone s tylko I i II pary ng. Nogi pozbawione przylg s zakoczone dugimi szczecinkami
Biologia wierzbowcw drcych
Pasoytuj w gbokich warstwach naskrka (stratum granulosum, rzadziej stratum spinosum). Zapodnione samice skadaj w
wydronych korytarzach do 50 jaj z ktrych po kilku dniach wylgaj si szecionone larwy
Po 3-4 dniach przebywajce w korytarzach larwy liniej i przeksztacaj si omionone nimfy, a ktrych cz po nastpnej
36
37
CHORIOPTES BOVIS
wierzb pcinowy ma zwykle przebieg przewleky
W zalenoci od trwania procesu i zmian na skrze rozrni mona
1. Posta strupiast z obecnoci guzkw i pcherzykw
2. Posta wilgotn cechujca sie ubytkami naskrka i sczcym wysikiem
3. Posta brodawkowat z tworzeniem si brodawkowatych tworw
Zwalczanie wierzbu przeuwaczy
1. Z grupy chlorowanych wglowodorw, zawierajcych izomer gamma HCH.
Heksachlorocykloheksan (HCH, BHC, Gammexan, Lindan. Unitox) w postaci 0,03 - 0,08% (substancji czynnej) roztworw
wodnych stosowany do zmywania lub opryskiwania skry.
2. Zwizki fosforooganiczne np.:
Ipowet 5 kriowy preparat, zawierajcy 5% bromfenwinfosu jako substancji czynnej, zalecany w postaci 2,5% emulsji wodnej
do spryskiwa.
Neocidol 25-Ciba-Getgy (25% diazinon) zalecany dla byda w 0,06% emulsji wodnej do kpieli i 0,075% do opryskiwa.
3. Karbaminiany (pochodne kwasu N-metylokarbaminowego)
Pularyl-Biowet w postaci 0,5-2% roztworu wodnego do zmywania lub opryskiwania. Stosowa kilkakrotnie w odstpach 4-6
dniowych.
Rwnoczesne z leczeniem naley przeprowadzi dezynsekcj sprztu tymi samymi preparatami, ktre uyto do leczenia.
Wpleszczyca owiec, melofagoza (melophagosis)
Przyczyn schorzenia owiec jest wpleszcz owczy Melophagus ovinus, nalecy do rodziny Hippoboscidae.
S to pasoyty kosmopolityczne.
Wystpuj u owiec take w Polsce.
Biologia pasoyta
Dojrzale wpleszcze yj w wenie owiec 4-6 miesicy.
Samica w cigu swego ycia rodzi 5-15 larw, przyklejajc je do wosw
Po okoo 12 godzinach larwy przeksztacaj si w poczwarki dugoci 3-4 mm. barwy czerwonobrunatnej, ktre z czasem
przyjmuj barwy czarn.
Stadium poczwarki trwa 2-5 tygodni. Potem wylgaj si osobniki dojrzae odywiajce si krwi,.
Pozbawione pokarmu (czyli poza ywicielem) gin po kilku dniach.
DROGI INWAZJI I ROLA EPIZOOTYCZNA
Zaraanie owiec nastpuje przez bezporedni kontakt zwierzt zdrowych z chorymi
rdem inwazji moe take by cika w owczarniach, w ktrych wczesnej znajdoway si zwierzta zaraone
Wpleszcze s przenosicielami niechorobotwrczego wiciowca Trypanosoma melophagium
Mog by biernymi przenosicielami patogennych grzybw Trichophyton mentagrophytes
Objawy kliniczne Melophagus ovinus
Objawy widu wywoane s ukuciami pasoytw
Owce s niespokojne, ocieraj si i ogryzaj swdzce miejsca, co prowadzi moe do nawykowego ogryzania weny
W przypadkach znacznej inwazji obserwuje si wypadanie, skotunienie i zielonkawe zanieczyszczenie weny odchodami
pasoytw.
U jagnit, ktre s zwykle bardziej opadnite wpleszczami, wystpi moe niedokrwisto, oglne wychudzenie, a nawet zejcia
miertelne.
Owce wolne od tych pasoytw waz rednio wicej o 3,5 kg, a wydajno weny jest o 11% wiksza w porwnaniu ze
zwierztami tak samo ywionymi, ale opadnttymi wpleszczami.
Rozpoznawanie
Stwierdzenie w runie znacznej wielkoci osobnikw dojrzaych i poczwarek nie nastrcza trudnoci
Naley take zwraca uwag na moliwo rwnoczesnej inwazji innych stawonogw pasoytniczych.
Gzawica. estroza owiec (oestriosis ovium)
MORFOLOGIA
Pasoyty kosmopolityczne Owady redniej wielkoci (10-12 mm). szarote o przezroczystych skrzydach Gowa do dua,
tuw szary, pokryty czarnymi guzkami, odwok, biao-ty
Wyronite larwy dugoci do 30 mm. zwone w przednim kocu ciaa s barwy tawej, z ciemniejszymi poprzecznymi
pasami na stronie grzbietowej Spaszczona brzuszna powierzchnia segmentw pokryta jest kolcami
Segment gowowy zaopatrzony po stronie brzusznej w dwa czarne haki
YWICIEL I UMIEJSCOWIENIE
Owce, kozy, przypadkowo pies i czowiek.
Umiejscowienie
38
39
Biologia pasoyta
- Okres ycia dojrzaych gzw jest bardzo krtki, trwa bowiem zaledwie 2-8 dni. Jedynym ich celem jest spenienie funkcji
rozrodczych.
- Dojrzae owady, po wydostaniu si z poczwarki w okresie wiosenno-letnim, s prawie natychmiast zdolne do kopulacji, po
ktrej samce gin, a samice ju po upywie godziny mog skada jaja.
- Proces skadania jaj rwnie trwa krtko i moe zakoczy si w cigu dwch dni. W przypadku chodw i opadw cykl
biologiczny dojrzaych gzw moe si przeduy do 4 tygodni.
- Podlatujc szybkim niskim lotem, skadaj jaja na sierci, gwnie tylnych koczyn (dolne partie do wysokoci, stawu
skokowego), na wymieniu oraz i na bokach ciaa zwierzt
- Podczas kadego ataku zostaje zoone i przytwierdzone do nasady wosa tylko jedno jajo
- W cigu 4-7 dni z jaj wylgaj si larwy I stadium, majce okoo, 0,7 mm dugoci. S one zbudowane z 11 segmentw,
zaopatrzonych w drobne kolce. Na przednim segmencie znajduje si otwr gbowy i 2 ukowate haki
Larwy I stadium
- Zaraz po wykluciu, za pomoc narzdw gbowych, hakw i dziki dziaaniu histolitycznych enzymw, wnikaj przez skr
do tkanki podskrnej i odbywaj one przez 3-4 miesice wdrwk wzdu powizi splotw nerwowo-naczyniowych do kanau
krgowego, umiejscawiaj si w tkance tuszczowej nadoponowej, gdzie przebywaj przez 3-5 miesicy.
- Okres wystpowania larw gza w kanale krgowym byda w Polsce notowano od poowy stycznia do poowy kwietnia.
- Nastpnie larwy I stadium, wydostaj si z kanau krgowego i wdruj wzdu grzbietowych gazek nerww rdzeniowych
pod skr grzbietu, gdzie si osiedlaj, po czym po okoo 8 dniach liniej po raz pierwszy i przeksztacaj si w larwy II
stadium, a po dniach liniej po raz kolejny stajc si larwami LIII.
Skutki inwazji
- Osiedlenie si larw pod skr powoduje reak okolicznych tkanek na ciao obce, wyraajc si: wysikowym odczynem
zapalnym, tworzeniem sf wok larw torebki cznotkankowej oraz powstawaniem przetok.
- Przebywanie larw pod skor grzbietu trwa od do 10 tygodni, przy czyni u zwierzt modych kres ten jest zazwyczaj krtszy.
- W tym czasie, pod wpywem obecnoci larw i wspomnianych odczynw tkankowych, na skrze grzbietu, gwnie okolicy
krzyowo-ldwiowej, pojawi j si guzy, pocztkowo mae, wielkoci orzecha laskowego, w miar upywu czasu powikszaj
si do wielkoci orzecha woskiego.
- Po przebiciu skry przez larw zwykle dochodzi do inf bakt i gromadzenia si ropy w torebce cznotk zawierajcej larw.
Biologia Hypoderma bovis
- W naszych warunkach klimatycznych guzy pojawiaj si ju wczesn wiosn, tj. w kocu marca, a ostatnie - w czerwcu.
- Po cakowitym wyroniciu larw III stadium wydostaj si one z guzw na zewntrz (szczyt wydostawania si larw z guzw
przypada u nas w maju) przez powikszony otwr w skrze
- Spadaj one na ziemi i zagrzebuj si w powierzchownej warstwie gleby po czym przeobraaj si w cigu 12-36 godzin w
poczwark typu bobwka (czarno zabarwiona, o twardych chitynowych powokach zewntrznych, z wyranym wieczkiem),
- Stadium poczwarki trwa (w zalenoci od pogody i temperatury) od 2 do 10 tygodni, a w naszym klimacie rednio 4 tygodnie.
- Po tym okresie wychodzi dojrzay owad, co nastpuje zwykle w godzinach rannych w pogodne dni.
- W naszych warunkach klimatycznych pierwsze gzy pojawiaj si w poowie czerwca, a ich wystpowanie trwa do wrzenia.
40
41
Zwizki fosforoorganiczne:
1. Ipowet 5 krajowy preparat zawierajcy 5% bromfenwinfosu jako substancji czynnej, zalecany w 0,05-0,1% emulsji wodnej
do opryskiwa.
2. Neocidol 25 EC-Ciba-Geigy zawierajcy 25% diazinonu jako substancji czynnej, zalecany dla byda w 0,06% emulsji wodnej
do kpieli i 0,075% emulsji do opryskiwa skry,
Do kpieli lub opryskiwa skry owiec zalecany jest w 0,025% emulsji wodnej.
3. Neguvon-Bayer (Metrrfonatum) - 0,15% wodny roztwr do obmywania lub opryskiwania skry byda lub
owiec.
4. Batestan-Hoechst w 0,05% roztworze wodnym do kpieli lub w 0,07% roztworze do opryskiwa skry.
Przed zastosowaniem preparatw fosforoorganicznych wskazana jest 12-godzinna godwka.
Karbaminiany
5. Pularyl-Biowet: 0,5-2% roztwr wodny do opryskiwa skry lub 5% zasypka.
Leczenie naley przeprowadza przynajmniej dwukrotnie w odstpach 7-10-dniowych.
Zapobieganie
Rwnoczenie z leczeniem naty przeprowadzi dezynsekcj pomieszcze tymi samymi preparatami,
Przed wprowadzeniem nowych zwierzt do stada naley podda je dokadnym badaniom,
Zadba o odpowiednie warunki zoohigieniczne w pomieszczeniach oraz penowartociowe ywienie.
42
43