Cu 1: Ti sao mi quan h VC v YT li l vn c bn ca Trit hc?

Lm r s khc bit cn bn
gia CNDV v CNDT khi gii quyt vn ?
Theo ngghen, vn c ban cua trit hoc la vn v mi quan h gia tn tai va t duy, hay la
vn v mi quan h gia v t cht va y thc. Vn nay co hai m t:
- M t th nht, o la vn gia y thc va v t cht, cai nao co trc? cai nao quyt inh cai nao?
Tuy theo cach giai quyt vn nay ma trit hoc chia thanh hai trao lu chinh: chu nghia duy v t va chu
nghia duy tm.
Chu nghia duy v t cho rng ban cht cua th gii la v t cht, nn v t cht co trc, tn tai c l p
vi y thc va quyt inh y thc; con y thc la thu c tinh, la s phan anh v t cht. Chu nghia duy v t trai
qua nhiu giai oan phat trin vi nm hinh thc lich s c ban: duy v t c ai (m c mac, cht phac), duy
v t tm thng th ky V-XV, duy v t c hoc may moc th ky XVII-XVIII, duy v t siu hinh th ky XIX va
duy v t mac-xit (bi n chng).
Chu nghia duy tm cho rng y thc (tinh thn) la ban cht cua th gii, nn y thc la cai co trc va
quyt inh v t cht; con v t cht la cai co sau, la s biu hi n cua y thc. Chu nghia duy tm co hai hinh
thc c ban: duy tm chu quan (coi y thc la ban cht cua th gii, nhng o la y thc cua con ngi nm
trong con ngi) va duy tm khach quan (cung coi y thc la ban cht cua th gii, nhng o la m t thc th
tinh thn tn tai bn ngoai con ngi va c l p vi con ngi).
Ngun gc cua chu nghia duy v t : la s phat trin cua tri thc, cua khoa hoc; la li ich va cu c u
tranh cua cac giai cp, cac lc lng xa h i tin b , cach mang mi giai oan phat trin cua lich s.
Ngun gc cua chu nghia duy tm: la s tuy t i hoa m t hinh thc hay m t giai oan cua qua trinh nh n
thc dn n tach nh n thc va y thc khoi th gii hi n thc khach quan; thng thng la li ich va s
phan khang cua cac giai cp, cac lc lng bao thu trc tin b xa h i.
- M t th hai, la vn v kha nng nh n thc cua con ngi.
Toan b cac nha trit hoc duy v t va a s nhng nha trit hoc duy tm u tha nh n rng th gii
co th nh n thc c. Nhng cac nha duy v t cho rng, nh n thc la s phan anh th gii v t cht khach
quan trong b oc con ngi. Con cac nha duy tm thi cho rng, nh n thc chi la s y thc v ban cht y
thc.
Tra li vn nay con co nhng nha trit hoc theo nguyn tc bt kha tri (khng th bit). Nhng
ngi nay xut phat t vi c tuy t i hoa tinh tng i cua tri thc dn n phu nh n kha nng nh n thc
cua con ngi.
- Bn canh nhng nha trit hoc nht nguyn (duy v t va duy tm) giai thich th gii t m t ban
nguyn, ho c v t cht ho c tinh thn, con co nhng nha trit hoc nhi nguyn lu n . Nhi nguyn lu n cho
rng th gii c sinh ra t hai ban nguyn c l p vi nhau, ban nguyn v t cht sinh ra cac hi n tng
v t cht, ban nguyn tinh thn sinh ra cac hi n tng tinh thn. Nhi nguyn lu n th hi n l p trng dung
hoa gia duy v t va duy tm, o chi la khuynh hng nho trong lich s trit hoc va trong cu c u tranh
trit hoc no cang tr nn gn vi chu nghia duy tm.
Nh vy, mi quan h VC va YT lai la vn c ban cua Trit hoc vi o la mi quan h chung nht,
rng nht, khai quat nht. y la vn ma tt ca cac nha trit hoc phai quan tm giai quyt. Vic giai quyt
moi quan h VC va YT tao ra tiu chi xac inh quan im, t tng, lp trng cua mt nha Trit hoc la
DV hay DT, kha tri hay bt kha tri.
* S khac bit cn ban gia CNDV va CNDT:
- CNDV: tha nhn con ngi nhn thc c th gii, nhn thc cua con ngi chinh la s phan anh
v th gii.
- CNDT: tha nhn con ngi nhn thc c th gii nhng o ko phai la s phan anh v th gii.
- Mt s nha trit hoc theo CNDT con lai ko tha nhn con ngi nhn thc c th gii
Cu 2: Phn tch lm r t tng nhn sinh quan Pht gio trong Trit hc n c i?
Pht giao la mt trao lu trit hoc tn giao xut hin vao khoang cui th ky VI TCN Min Bc
n . Pht giao ra i trong lan song phan i s ng tri cua ao Ba La Mn va ch ng cp, nhm ly
giai cn nguyn ni kh va tim con ng giai thoat con ngi khoi ni kh trin min, nng trong xa hi
n l n .
Ngi sang lp ra ao Pht la Thich ca Mu ni, co tn tht la Tt at a, con u cua vua Tinh Phan. Nm
29 tui, ngai quyt inh t bo cuc i vng gia i tu, tim con ng dit tr ni kh cua chng sinh.
Sau sau nm lin tu luyn, Tt at a a ng ao, tim ra chn ly T diu va Thp nhi nhn duyn.
Tt at a a tr thanh Pht Thich ca Mu ni khi ngai va ng 35 tui.
T tng trit ly Pht giao ban u chi truyn ming, sau o c vit thanh vn, th hin trong mt khi
lng kinh in rt ln, goi la Tam tang, gm ba b: Tang kinh ghi li pht day, Tang lut ghi cac gii

lut cua ao Pht va Tang lun - gm cac bai kinh, cac tac phm lun giai, binh ch v giao phap cua cac cao
tng, hoc gia v sau.
Khi ban v vn th gii quan, Pht giao tp trung lam r hai t tng v nga, v thng. iu nay
trai vi quan im cua kinh V a, ao Ba La Mn va cac mn phai trit hoc ng thi tha nhn s tn tai
cua thc th siu nhin ti cao sang tao va chi phi vu tr.
Theo ao Pht, vu tr la v thuy, v chung, van vt trong th gii nay (k ca con ngi) chi la dong bin hoa
v thng, v inh khng do mt vi thn nao sang tao nn ca. Chinh vi th ma s khng co cai goi ban nga,
khng co thc th, tt ca theo lut nhn qua c bin i khng ngng theo qua trinh sinh, tr, di, dit (hay
thanh, tr, hoai, khng). Theo t tng Pht giao, tt ca moi s vt hin tng tn tai trong vu tr t cai v
cung nho n cai v cung ln u khng thoat ra khoi s chi phi cua lut nhn duyn. Cai nhn nh co cai
duyn mi sinh ra c ma thanh qua. Qua lai do cai duyn ma thanh ra nhn khac, nhn khac lai nh co
duyn ma ra thanh qua mi, C th ni tip nhau v cung, v tn ma th gii, van vt mun loai c sinh
sinh, hoa hoa mai.
Con ngi cung do nhn duyn kt hp va c tao thanh bi hai thanh phn la th xac va tinh thn. Hai
thanh phn y la kt qua hp tan cua ngu un. Cai ti sinh ly (th xac) goi la sc, gm: ia, thuy, hoa, phong,
tc la cai co th cam giac c. Cai ti tm ly (thinh tn) goi la danh, gm bn yu t chi co tn goi ma
khng co hinh cht, o la: th (cam th v kh hay lac a n s lanh hi vi thn hay tm); tng (suy
nghi, suy tng); hanh (y mun thc y hanh ng, tao tac); thc (nhn thc, phn bit i tng tm ly,
phn bit ta la ta) Nhng sc khng chi gm cai nhin thy ma ca cai khng nhin thy; nu no nm trong
qua trinh bin i cua sc, goi la v biu sc.
Hai thanh phn tao nn t ngu un do nhn duyn hp thanh ma tao thanh con ngi c th co danh va sc.
Duyn hp ngu un thi la ta, duyn tan ngu un ra thi khng con la ta, la dit, nhng khng phai la mt i ma
tr lai vi ngu un. Ngay cac yu t cua ngu un cung lun bin hoa theo quy lut nhn qua khng ngng,
khng nghi. Chinh vi th ma van vt, con ngi c bin hoa, vt mt, vt con, khng co s vt ring bit tn
tai mai mai, khng co cai ti thng inh. S bin hoa, tri chay khng ngng do nhn duyn, goi la v
thng.
Trong kinh Tng Nht A Ham a vit: Phap phap t sinh, phap phap t dit, phap phap t ng, phap
phap t nghi,phap co th sinh ra phap Nh th ht thay cai co u v cai khng: khng ta, khng ngi,
khng mnh, khng si, khng phu, khng hinh, khng tng, khng nam, khng n.
V mt nhn sinh quan, Pht giao cung bat bo quan nim co ng sang tao cua ao Ba La Mn nhng lai
tip thu t tng lun hi va nghip bao. Theo Pht giao, con ngi a mc vao s chi phi cua lut nhn
duyn la phai chiu nghip bao va kip lun hi. Nghip bao sinh ra do con ngi khng nhn thc c cai
v thng, v inh cua van vt, khng nhn thc c rng cai ti co ma khng, khng ma co, nn ngi
ta lm tng rng ta tn tai mai, cai gi cung cua ta, la ta, do ta nn con ngi c khat ai, tham dc, hanh
ng chim oat nhm thoa man nhng ham mun dc vong o. y cung la cach ly giai v cn nguyn ni
kh cua con ngi trong ao Pht.
thoat khoi moi ni kh va kip nghip bao, lun hi, Pht Thich ca Mu ni a a ra thuyt T Diu
ha Thp nhi nhn duyn. y la t tng trit ly nhn sinh chu yu cua ao Pht.
T Diu la bn chn ly gip giai thoat con ngi khoi vong lun hi. Bn chn ly o la:
Kh : Pht giao khng inh: i la b kh. Theo Pht co 8 cai kh la sinh kh, lao kh, bnh kh, t kh,
th bit ly kh, oan tng hi kh, s cu bt c, thu ngu un.
Nhn (Tp ): Theo Pht giao, moi cai kh u co nguyn nhn cua no. Vi vy, nhn , Pht giao
lam r nguyn nhn vi sao lai mc vao vong lun hi mun kip khng tan. y, Pht giao nu ra thuyt
Thp nh nhn duyn (12 nguyn nhn a n cai kh, kip lun hi) gm: v minh, hanh, thc, danh
sc, lc cn, xc, th, ai, thu, hu, sinh, lao t. Qua thuyt nay ta thy Pht giao a giai thich v nguyn nhn
dn n lun hi la xut phat chu yu t i sng cua con ngi, trong o xa hi tr thanh nguyn nhn sinh
ra cai kh, nhng lai khng co cach khc phc. Pht giao hin nguyn hinh la trit ly v duy tm chu quan.
Moi cai u quy v v minh, vi Pht giao xut phat t con ngi phu nhn th gii bn ngoai. y la mt
im sai lm.
Dit : la ln theo Thp nhi nhn duyn tim ra ci ngun cua ni kh va ai dc, dt bo t ngon cho n
gc moi hinh thc au kh, a chng sinh thoat khoi nghip chng, lun hi, at ti canh tri Nit ban.

o : la con ng phai theo dit au kh, con ng o la trung ao ma c Pht a vach ra xoa
bo s hn m, dt bo c v minh, chm dt c kip lun hi. giai thoat pht giao a ra 8 con
ng chinh (bat chinh ao) ma bt c thi nao va hoan canh nao cung co th thc hin c:
Chinh kin: tc la hiu bit ng n
Chinh t duy: suy nghi chn chinh
Chinh nghip: hanh ng chn chinh, khng lam vic tan bao, gia di
Chinh ng: li noi chn chinh, trung thc
Chinh mnh: sng chn chinh, khng tham lam, v li, xa ri nhn nghia
Chinh tinh tin: c gng n lc chn chinh
Chinh nim: suy nim chn chinh
Chinh inh: kin inh, tp trung tm tri vao con ng chn chinh, khng bt k iu gi lay chuyn, lam
thoai chi, phn tm
Trong 8 yu t nay, thi chinh kin, chinh t duy thuc v tr tu; chinh ng, chinh nghip, chinh mnh thuc
v Gii lut; chinh tinh tin, chinh nim, chinh inh thuc v nh.
T nhng vn a trinh bay trn ta co th thy rng, trong nhng giai oan u, vi vu tr quan nhn
duyn, ao Pht a co nhng yu t duy vt va t tng bin chng t phat. V linh vc chinh tri xa hi, ao
Pht la tin noi phan khang ch ng cp khc nghit, t cao ch xa hi bt cng, oi t do t tng va
binh ng xa hi, nu ln c vong giai thoat con ngi khoi ni bi kich cua cuc i, khuyn ngi ta sng
ao c, t bi, bac ai. o la nhng u im cua trit ly Pht giao. Tuy nhin, trong lun thuyt v nhn sinh
va con ng giai thoat, t tng Pht giao vn con han ch, mang nng tinh bi quan, ym th v cuc sng,
chu trng xut th, siu thoat co tinh cht duy tm, khng tng v nhng vn xa hi.
Cu 3: Phn tch lm r t tng c bn v chnh tr, o c trong Thuyt Nho gio ca
Trit hc Trung Hoa c i?
Ct li cua Nho giao la Nho gia. o la mt hoc thuyt chinh tri nhm t chc xa hi. t chc xa hi co
hiu qua, iu quan trong nht la phai ao tao cho c ngi cai tri kiu mu - ngi ly tng nay goi la
Qun T ( Qun = ngi lam vua, Qun t = chi tng lp trn trong xa hi phn bit vi k "Tiu nhn"
nhng ngi thp km v ia vi xa hi; "Qun t" la nhng ngi cao thng co phm cht tt p, phn
bit vi k "Tiu nhn" la nhng ngi thiu ao c hoc ao c cha hoan thin. iu nay co th c li
giai bi i tng ma Nho giao hng n trc tin la nhng ngi cm quyn ). tr thanh ngi qun
t, con ngi ta trc ht phai "T o To", phai "Tu Thn". Sau khi Tu Thn xong, ngi qun t phai co
bn phn phai "Hnh o" ( ao khng n gian chi la ao li. Nho gia hinh dung ca vu tr c cu thanh
t cac nhn t ao c, va ao y bao cha ca nguyn li vn hanh chung cua vu tr, o la nhng nguyn
li ao c do Nho gia xng ( hoc nh ho t nhn minh la phat hin ra) va cn phai tun theo. Tri
giang mnh lam Vua cho ngi nao co ao, tc la nm c ao tri, bit s mnh tri. ao vn hanh trong
vu tr khi giang vao con ngi s c goi la Mnh). Cn phai hiu c s trit li cua Nho giao mi nm
c logic phat trin va tn tai cua no.
1.

TU THN :

Khng T t ra mt loat Tam Cng, Ng Thng, Tam Tng, T c... lam chun mc cho moi
sinh hoat chinh tri va an sinh xa hi. Tam Cng v Ng Thng la l ao c ma Nam gii phai theo. Tam
Tng v T c la l ao c ma N gii phai theo. Khng T cho rng ngi trong xa hi gi c Tam
Cng, Ng Thng, Tam Tng, T c thi xa hi s c an binh.
A.Tam Cng: Noi v ba mi quan h Qun Thn (vua ti), Ph T (cha con), Phu Ph (chng v).
Qun Thn ( Vua Ti) : Trong quan h vua ti. Vua thi thng phat cng minh, Ti t phai trung thanh
mt da.
Ph T ( Cha Con )
: Cha hin Con hiu. Cha co nghia v nui day con cai, Con phai hiu thao va
phng dng khi cha v gia.
2

 Phu Ph (Chng v ) : Chng phai yu thng va i x cng bng vi v. V phai chung thuy tuyt i
vi chng .
B. Ng Thng: Ngu la nm; Thng la hng co; Ngu Thng la nm iu phai hng co khi i,
gm: Nhn, Ngha, L, Tr, Tn.

Nhn: Long yu thng i vi mun loai van vt.

Ngha: C x vi moi ngi cng binh theo l phai.

L : S tn trong, hoa nha trong khi c x vi moi ngi.

Tr : S thng bit ly l, phn bit r thin ac, ng sai.

Tn : Gi ng li ha, ang tin cy.

Ti gia tng ph : tc ngi ph n khi con nha thi phai theo cha.

Xut gi tng phu : lc ly chng phai theo chng.

Phu t tng t

: nu chng qua i phai theo con .

D. T c: bn tinh nt tt cua ngi ph n phai co la: Cng - Dung - Ngn - Hanh.

Cng : kho lo trong cng vic.

Dung : hoa nha trong sc din.

Ngn : mm mai trong li noi.

Hnh : nhu mi trong tinh nt.

Ngi Qun t phi t c ba iu trong qu trnh Tu Thn:

t o: ao co nghia la "Con ng" hay "Phng cch" ng x ma ngi qun t phai thc hin
trong cuc sng. "t o trong thin h c nm iu: o vua ti, o cha con, o v chng, o
anh em, o bn b" (trong sach Trung Dung), tng ng vi "qun thn, ph t, phu ph, huynh
, bng hu". o chinh la Ngu thng hay Ngu lun. Trong xa hi cach c x tt nht la "Trung
Dung". Tuy nhin, n Han nho Ngu Lun c tp trung lai chi con ba mi quan h quan trong nht
c goi la Tam thng hay con goi la Tam Tng.
t c: Qun t phai at c ba c: "Nhn - Tr - Dng". Khng T noi: "c ca ngi qun
t c ba c m ta cha lm c. Ngi Nhn khng lo bun, ngi Tr khng nghi ngi, ngi
Dng khng s hi " (sach Lun ng). V sau, Mnh T thay "Dng" bng "L, Ngha" nn ba c
tr thanh bn c: "Nhn, Ngha, L, Tr". n thi Han nho thm mt c na la "Tin" nn co tt ca
nm c la: "Nhn, Ngha, L, Tr, Tn". Nm c nay con goi la Ng Thng.
Bit Thi, Th, L, Nhc: Ngoai cac tiu chun v "ao" va "c", ngi qun t con phai bit
"Thi, Th, L, Nhc" tc la ngi qun t con phai co mt vn vn hoa toan din.

2. HNH O
Sau khi Tu Thn, ngi qun t phai Hnh o, tc la phai lam quan, lam chinh tri. Ni dung cua cng
vic nay c cng thc hoa thanh "T gia, Tr quc, Bnh thin h". Tc la phai hoan thanh nhng vic nho
la gia inh, cho n ln la Tri Quc, va at n mc cui cung la Binh thin ha (thng nht thin ha). Kim
chi nam cho moi hanh ng cua ngi qun t trong vic cai tri co hai phng chm:
Nhn Tr: Nhn la tinh ngi, nhn tri la cai tri bng tinh ngi, la yu ngi va coi ngi nh ban thn
minh. Khi Trng Cung hoi th nao la nhn thi Khng T noi: "K s bt dc, vt thi nhn ( iu gi minh
3

khng mun thi ng lam cho ngi khac - sach Lun ng). "Nhn" c coi la iu cao nht cua lun ly,
ao c, Khng T noi: "Ngi khng c nhn th l m lm g? Ngi khng c nhn th nhc m lm g?"
(sach Lun ng).

Chnh Danh: Chinh danh la mi s vt phai c goi ng tn cua no, mi ngi phai lam ng
chc phn cua minh. "Danh khng chnh th li khng thun, li khng thun tt vic khng thnh"
(sach Lun ng). Khng T noi vi vua T Canh Cng: "Qun qun, thn thn, ph ph, t t - Vua
ra vua, ti ra ti, cha ra cha, con ra con" (sach Lun ng).

o chinh la nhng iu quan trong nht trong cac kinh sach cua Nho giao, chng c tom gon lai trong
chin ch: "Tu Thn, T gia, Tr quc, Bnh thin h".. Va n lt minh, chin ch o chi nhm phc v mc
ich cai tri ma thi.
Qun t ban u co nghia la ngi cai tri, ngi co ao c va bit Thi, Th, L, Nhc. Tuy nhin, sau nay
t o con co th chi nhng ngi co ao c ma khng cn phai co quyn. Ngc lai, nhng ngi co quyn
ma khng co ao c thi c goi la tiu nhn (nh dn thng).
Nhng quan nim ao c ma Khng T ra khng phai la vinh cu, nhng co nhiu phng chm x
th, a gip ng sng gia by lang soi ma vn gi c tm hn cao thng, nhn cach trong sang, suy n
cung thi ao lam ngi y bao gm hai ch Nhn Ngha.
Khng T giang ch "Nhn" cho hoc tro khng lc nao ging lc nao, nhng xt cho k, ct tuy cua ch
Nhn la long thng ngi nh chinh Khng T noi :

i vi ngi nh i vi mnh, khng thi hnh vi ngi nhng iu m bn thn khng mun ai
thi hnh vi mnh c. Hn na ci mnh mun lp cho mnh th phi lp cho ngi, ci g mnh
mun t ti th phi lm cho ngi t ti, phi gip cho ngi tr thnh tt hn m khng lm
cho ngi xu i (Sach Lun ng).

Ngha la l phai, ng ngay, vic ng. Mnh T noi

Nhn l lng ngi, Ngha l ng i ngay thng ca ngi Nhn l ci nh ca ngi, Ngha
l ng i ngay thng ca ngi

n i Han nho, ng Trng Th a nhn nghia vao Ngu Thng. Tam Cng Ng Thng tr
thanh tr ct cua l giao phong kin. Sang i Tng nho, hai ch nhn nghia cang bi tru tng hoa. Cac
nha Tng nho cn c vao thuyt Thin Nhn hp nht khoac cho hai ch nhn nghia sc thn siu hinh.
Tri co l ngi co Tnh bm th tri. c cua tri co 4 iu: Nguyn, Hnh, Li, Trinh; c cua
ngi co Nhn, Ngha, L v Tr. Bn c cua ngi tng cam vi c cua tri.
H thng hoa lai mt cach tom tt hai ch Nhn Ngha mt s thi im phat trin cua Nho giao nh
trn, ta co th kt lun hai ch Nhn Nghia cua Nho giao la khai nim thuc pham tru ao ly, ni dung
tng thi k co thm bt nhng cn ban vn la nhng l giao phong kin khng ngoai mc ich duy nht la
rang but con ngi vao khun kh phap ly Nho giao phc v quyn li cua giai cp phong kin. Trong qua
trinh phat trin cang ngay No cang bi tru tng hoa trn quan im siu hinh.
Tuy nhin quan im ao c cua Nho giao qua la co rt nhiu im tich cc. Mt trong nhng c im
o la t r vn ngi qun t, tc la ngi lanh ao chinh tri phai co ao c cao ca, du nguyn tc y
khng c thc hin trong thc t no vn la mt im lam ch da cho nhng si phu u tranh. Nho giao
a tao ra cho k si mt tinh thn trach nhim cao ca vi xa hi.
Cu 5: C s khoa hc v s hnh thnh Trit hc Mac?
* Tin kinh t-xa hi
Trit hoc Mac ra i vao nhng nm 40 cua th ky XIX, thi k ma chu nghia t ban a tr thanh h
thng kinh t thng tri cac nc Ty u va giai cp v san a bc ln vu ai lich s nh m t lc lng
chinh tri c l p .
4

Mac nh n xt rng, n th ky XIX chu nghia t ban a tr thanh m t c th hoan chinh, lam b c l
y u cac mu thun trong ban cht cua no. Trc ht la mu thun gay gt gia lc lng san xut co tinh
cht xa h i vi quan h san xut co tinh cht t hu t nhn t ban chu nghia, mu thun nay biu hi n v
m t xa h i la mu thun xung t gia lao ng vi t ban, gia giai cp v san vi giai cp t san. S
phat trin cua chu nghia t ban cung vi cac mu thun cua no, a tao ra m t c s hi n thc cho nhng
phn tich va khai quat ly lu n trong hoc thuyt cua Mac va ngghen.
S phat trin cua chu nghia t ban cung vi cac mu thun cua no ko theo s phat trin cua phong
trao cng nhn. n cui th ky XVIII va na u th ky XIX, phong trao cng nhn cac nc Ty u a
co bc phat trin mi v s lng va cht lng. S t p trung t ban cung vi s hinh thanh nhng trung
tm cng nghi p ln thu ht cng nhn thanh lc lng ng ao, mu thun gia lao ng va t ban tr
nn gay gt lam xut hi n nhng cu c u tranh chinh tri ngay cang co t chc va t giac. Cac cu c khi
nghia cua cng nhn Xildi (c), Ling va Pari (Phap), phong trao Hin chng (Anh) vao nhng nm
30-40 chng minh rng: giai cp cng nhn tr thanh lc lng quyt inh cac qua trinh kinh t-xa h ichinh tri cua thi ai va bc ln vu ai lich s nh m t lc lng chinh tri c l p. Phong trao cng nhn
thi k nay lam b c l sai lm cua quan ni m t san v s hn hoan chung gia lao ng va t san, tao nn
nhng thay i cn ban trong quan ni m v lich s cua Mac va ngghen; m t khac, no ra nhu cu giai
thich v nhng thc t cua cu c u tranh cua giai cp v san v s m nh lich s cua giai cp v san v t
chc, con ng va phng ti n cach mang cua giai cp v san. Chu nghia Mac ra i a ap ng nhng
oi hoi nay.
Nhng phn tich va khai quat ly lu n v s phat trin cua chu nghia t ban va phong trao cng nhn
vao na u th ky XIX la m t b ph n quan trong trong hoc thuyt cua Mac va ngghen. Vi v y, s phat
trin cua chu nghia t ban va phong trao cng nhn thi k o la nhng iu ki n kinh t-xa h i cho s ra
i cua trit hoc.
* Tin ly lun
- S ra i cua trit hoc Mac trc ht co k tha nhng thanh qua cua trit hoc c in c. Mac va
ngghen lun tha nh n rng trong s phat trin tri tu cua minh, hai ng a chiu n nhiu nha trit hoc
c, trong o ni b t la Hghen va Phoibc.
Cng lao to ln cua Hghen la ch: ng a ph phan nhng han ch c ban cua phng phap siu
hinh, a xy dng php bi n chng thanh h thng va xem no la phng phap lu n ng n cua moi nh n
thc khoa hoc. Nhng Mac va ngghen cung chi ra rng, trit hoc Hghen co nhng han ch ln, o la s
giai thich duy tm v hi n thc; la s bi n h cho nhng thc t lich s li thi, cho tn giao; la trit hoc t
bi n, tru tng, xa ri hi n thc va thc tin. Cho nn khi sang l p trit hoc cua minh Mac va ngghen a
khng k tha toan b trit hoc H-ghen ma chi k tha hat nhn hp ly, o la php bi n chng, ng thi
cai tao va xy dng lai php bi n chng trn l p trng duy v t.
anh gia v Phoibc, Mac va ngghen cho rng chinh nh oc c cac tac phm cua ng ma ho
a cng quyt oan tuy t vi trit hoc Hghen. Cng lao cua Phoibc la s ph phan quyt li t chu
nghia duy tm-tn giao (nht la ph phan H-ghen), la s khng inh cng quyt tinh ng n cua cac
nguyn ly duy v t, la vi c giai thich trn l p trng duy v t ban cht con ngi, ban cht tn giao va
cao chu nghia nhn ao. Nhng Phoibc cung co nhng han ch ln, o la phng phap t duy siu hinh,
(khi ph phan Hghen, ng a khng thy c php bi n chng la hat nhn hp ly nn a bac bo va chuyn
sang quan im siu hinh); quan im trc quan, tru tng, phi lich s v ban cht con ngi, duy tm
trong linh vc xa h i. Vi v y khi sang l p ra trit hoc cua minh, Mac va ngghen cung khng k tha toan
b trit hoc Phoibc ma chi k tha hat nhn c ban ng n o la nguyn ly duy v t, ng thi cai tao va
xy dng lai chu nghia duy v t da trn quan im bi n chng.
- S ra i trit hoc Mac khng chi do anh hng cua trit hoc Hghen va trit hoc Phoibc. Mac va
ngghen khi tham gia tich cc vao cu c u tranh cua giai cp v san a rt ra nhng tai li u thc tin
phong ph cho nhng kt lu n duy v t-bi n chng cua minh. Ngoai ra, vi c hai ng i su nghin cu kinh
t-chinh tri hoc c in va chu nghia xa h i khng tng ph phan, a gop phn khng nho cho s hinh
thanh va hoan thi n th gii quan trit hoc cua minh.
* Tin khoa hoc t nhin
S ra i trit hoc Mac con c chun bi bi nhng thanh qua cua khoa hoc t nhin. Nhng thanh
qua cua khoa hoc t nhin t cui th ky XVIII n u th ky XIX lam b c l nhng han ch cua phng
phap t duy siu hinh, ngay cang chng minh tinh ng n cua cac nguyn ly duy v t va bi n chng.
Phat hi n bng thc nghi m cua Maye (c Lmnxp cng b) v s bao toan v t cht va v n
ng, ly lu n cua Cant v s hinh thanh thai dng h a gop phn khng inh quan im bi n chng v
lich s vu tr va gii t nhin: m t khac a pha quan ni m duy tm, tn giao siu hinh v th gii.
5

T nhng nm 30 n 50 cua th ky XIX, khoa hoc t nhin a co nhng thanh tu to ln. Thi k
nay co ba phat minh vi ai ong vai tro quan trong trong cu c u tranh chng quan im siu hinh va
chun bi cho s ra i cua chu nghia duy v t bi n chng.
Vao nhng nm 40 cua th ky XIX phat minh ra quy lu t bao toan va chuyn hoa nng lng. Quy
lu t nay chng minh rng: lc c hoc, nhi t, anh sang, i n, t cac qua trinh hoa hoc, nghia la cac hinh thc
khac nhau cua v n ng v t cht khng tach ri nhau, ma lin h va chuyn hoa ln nhau nn khng h
mt i. No chng minh rng khng co s sinh ra va mt i cua nng lng, ma chi co s chuyn hoa nng
lng t dang nay sang dang khac. Nh v y quy lu t nay la c s khoa hoc t nhin cho quan im bi n
chng v th gii.
Vao nhng nm 30 cua th ky XIX, khoa hoc t nhin a phat minh ra hoc thuyt cu tao t bao cua
c th sng. Hoc thuyt nay bac bo quan ni m siu hinh v s khac bi t tuy t i gia thc v t va ng
v t. Ngc lai, no khng inh s thng nht v ngun gc va hinh thai gia thc v t va ng v t , giai thich
qua trinh phat trin cua chng, t c s cho quan im duy v t bi n chng v s phat trin cua toan h
sinh hoc.
Phat minh ln th ba la hoc thuyt tin hoa cua sinh gii ra i vao nhng nm 50 cua th ky XIX.
Hoc thuyt tin hoa chng minh rng sinh gii khng phai la bt bin ma thng xuyn bin i, nm trong
qua trinh tin hoa khng ngng cua gii t nhin. No khng inh s tin hoa cua sinh gii din ra theo con
ng chon loc t nhin va chon loc nhn tao. Lnin anh gia rng thuyt tin hoa anh du s cao chung
cua quan ni m siu hinh v tinh bt bin cua cac loai va quan ni m v ngun gc thn thanh cua sinh gii
em lai c s th t s khoa hoc cho sinh hoc. Mac va ngghen xac nh n rng thuyt tin hoa em lai cai c
s lich s t nhin cho hoc thuyt cua hai ng, a p tan thn hoc trong hoc thuyt v s phat trin cua
thc v t va ng v t; rng trc o cha h co m t s chng minh nao thanh cng to ln nh th v s
phat trin lich s trong gii t nhin.
Nh v y, nhng thanh tu cua khoa hoc t nhin na u th ky XIX cung la tin cho cac quan
im duy v t va bi n chng v th gii cua Mac va ngghen.
Cu 6: Phn tch vai tr quyt nh ca vt cht i vi thc. S vn dng ca ng ta i vi vn
ny?
Phn tch vai tr quyt inh ca vt cht i vi y thc:
- Khai nim:
+ vt cht: trong tac phm chu nghia duy vt va chu nghia kinh nghim ph phan L nin a inh
nghia: vt cht la 1 pham tru trit hoc dung chi thc tai khach quan c em lai cho con ngi trong
cam giac, c cam giac cua chng ta chp lai, chp lai, phan anh lai va tn tai khng l thuc vao cam giac.
+y thc: la s phan anh hin thc khach quan vao trong b oc con ngi, la hinh anh chu quan cua
th gii khach quan. Tuy nhin khng phai c th gii khach quan tac ng vao b oc cua con ngi la tr
thanh y thc. Ngc lai y thc la s phan anh nng ng sang tao v th gii do nhu cu cua vic con ngi
cai bin gii t nhin quyt inh va c thc hin thng qua hoat ng lao ng. Vi vy y thc la cai vt
cht c em vao trong u oc con ngi va c cai bin trong o.
- C s ly lun: trn quan im cua chu nghia duy vt bin chng, vt cht la cai co trc, y thc co sau, v t
cht la ngun gc cua y thc, quyt inh y thc. iu nay c th hi n:
+ N i dung: Vt cht la tin , ngun gc cho s ra i, tn tai, phat trin cua y thc. Vt cht co
trc, y thc co sau. Vt cht tn tai khach quan, c lp vi y thc, la ngun gc sinh ra y thc. Y thc la
san phm cua m t dang v t cht co t chc cao la b oc ngi nn chi khi co con ngi mi co y thc. Nao
ngi la dang vt cht co t chc cao, la c quan phan anh hinh thanh y thc. Y thc tn tai ph thuc
vao hoat ng thn kinh cua b nao trong qua trinh phan anh th gii khach quan. Trong mi quan h gia
con ngi vi th gii v t cht thi con ngi la kt qua qia trinh phat trin lu dai cua th gii v t cht, la
san phm cua th gii v t cht. Kt lu n nay a c chng minh bi s phat trin ht sc lu dai cua khoa
hoc v gii t nhin, no la m t bng chng khoa hoc chng minh quan im: v t cht co trc, y thc co
sau.
+ Ban cht cua y thc: Y thc la s phan anh th gii v t chtm la hinh anh chu quan v th gii v t
cht nn n i dung cua y thc c quyt inh bi v t cht. S v n ng va phat trin ca y thc, hinh thc
biu hi n cua y thc bi cac quy lu t sinh hoc, cac quy lu t xa h i va s tac ng cua mi trng sng
quyt inh. Nhng yu t nay thu c linh vc v t cht nn v t cht khng chi quyt inh n i dung ma con
quyt inh ca hinh thc biu hi n cung nh moi s bin i cua y thc.
+ Xu hng v n ng: iu kin vt cht nh th nao thi y thc nh th o, vt cht phat trin n
u thi y thc hinh thanh, phat trin n o, v t cht bin i thi y thc bin i theo.
Nh vy, vt cht quyt inh ca ni dung va khuynh hng vn ng phat trin cua y thc. Vt cht cung
con la iu kin mi trng hin thc hoa y thc, t tng.
6

* S vn dng ca ng ta:
Nguyn tc quan trong c ang vn dng la nguyn tc tn trong khach quan xut phat t thc t khach
quan.
- Yu cu cua nguyn tc:
+ Mc ich ,ng li, chu trng con ngi t ra khng c xut phat t y mun chu quan ma
phai xut phat t hi n thc, phan anh nhu cu chin mui va tinh tt yu cua cu c sng, xut phat t s vt
nhn thc s vt.
+ khng c ly y chi ap t cho thc t, chu quan duy y chi
+ khng c ly tinh cam ca nhn lam xut phat im cho nhng vn quan trong ra phng
hng, mc tiu
+ tn trong quy lut, s tht.
+ khi co mc ich, ng li, chu trng ng phai t chc lc lng vt cht thc hin no.
- Vn dng yu cu:
+ Nu t giac v n dng ng thi con ngi s nh n thc c s v t, ra phng hng mc tiu
ng n
+ Bu l la, nh n thc sai s v t dn n cach nhin nh n s v t hi n tng khng ng, a ra mc
tiu, phng hng thiu chinh xac, k thc t
Lin h thc tin ( c 2 la chon )
La chon 1
1. Giai oan t nm 1976 n nm 1986
Giai oan nay ang ta a ra cac chinh sach sau:
- u tin phat trin cng nghip nng . Mun phat trin nganh cng nghip nng cn co nhiu vn, nhn
lc.Trong khi o giai oan nay nc ta mi trai qua chin tranh, bi tan pha nng n, kho khn v tai chinh
cung nh trinh dn tri con thp. Vi vy vic ra chinh sach u tin phat trin cng nghip nng la cha
tn trong thc t khach quan.
- Xoa bo cac thanh phn kinh t. Trong iu kin nc ta ng dy sau chin tranh vic phat trin nn kinh
t nhiu thanh phn s gop phn ap ng c cac nhu cu thit yu, xy dng c s ha tng...Tuy nhin
ang ta cha tn trong thc t khach quan, a xoa bo cac thanh phn kinh t chi tha nhn thanh phn kinh
t nha nc va tp th.
- Duy tri c ch quan ly tp trung quan liu bao cp.Thi k chin tranh, chng ta rt thanh cng trong vic
huy ng, t chc sc manh cua mi ngi, mi vung va sc manh cua ca nc; sc manh trong va ngoai
nc; sc manh cua qua kh, hin tai, tng lai tao nn mt lc lng vt cht khng l cua chin tranh
nhn dn, anh bai nhng th lc hn chng ta nhiu ln v tim lc kinh t va tim lc qun s bao v
c lp, chu quyn, toan vn lanh th, nhng khi hoa binh lp lai thi c ch nay khng con phu hp na,no
kim ch s phat trin kinh t xa hi. Vic ang ta chu trng duy tri c ch quan ly nay la cha tn trong
thc t khach quan.
- Cha thc s coi giao dc la quc sach hang u. Sau chin tranh, ty l mu ch nc ta con rt cao. Tuy
nhin ang ta lai cha thc s co nhng chinh sach giao dc phat trin.
Vi nhng chinh sach trn co th noi thi k t nm 1976 n 1986 ng ta a cha thc s da trn
thc t khach quan a ra cac chu trng chinh sach. iu nay a khin cho nhng chinh sach nay khng
phu hp vi thc t, lam cho nn kinh t nc ta tri tr, km phat trin, lam giam nim tin cua nhn dn vi
s lanh ao cua ang. Khi kinh t yu km dn n chinh tri quc phong an ninh cung tr nn m nhat, vn
hoa t tng lac hu
2. Giai oan t nm 1986 n nay
Trong giai oan nay ang ta a i mi trong nhn thc, cac chinh sach a ra cung co nhiu thay
i theo hng tich cc. c th hin thng qua cac chinh sach ln:
- a ra 3 chng trinh kinh t: Lng thc- thc phm; hang tiu dung; xut khu
- Tha nhn cac thanh phn kinh t
- Xoa bo c ch quan ly quan liu bao cp
- u tin phat trin khoa hoc cng ngh, giao dc ao tao, coi giao dc ao tao la quc sach hang u.
Vi nhng chinh sach c ra xut phat t thc t khach quan, nn kinh t nc ta lun tng
trng cao trong khu vc va trn th gii, hi nhp su rng vi th gii, i sng cua ngi dn khng
ngng c cai thin va nng cao, lam tng nim tin cua nhn dn vi ang.
La chon 2
Giai on 76-85: Trong giai oan 10 nm trc i mi nay, ang ta xac inh bc i cua thi ki qua la
ngn, tin hanh xoa bo cac thanh phn kinh t t nhn, xoa bo quan h san xut phi XHCN, khng quan h
vi cac nc t ban, tp trung phat trin cng nghip nng, it quan tm n cng nghip nh. ang ta a
7

chu quan, duy y chi, cao tuyt i hoa vai tro cua y thc, cha phat huy c tinh nng ng chu quan,
cung nhu vai tro tich cc cua nhn t con ngi. ang ta a chu trng k hoach hoa tp trung , nha nc
quan ly nn kinh t chu yu bng mnh lnh hanh chinh da trn h thng chi tiu phap lnh chi tit t trn
xung di. Cac doanh nghip hoat ng trn c s cac quyt inh cua c quan nha nc co thm quyn va
cac chi tiu phap lnh c giao. Tt ca phng hng san xut, ngun vt t, tin vn, inh gia san phm,
t chc b may, nhn s, tin lng u do cac cp co thm quyn quyt inh. Nha nc giao chi tiu k
hoach, cp phat vn, vt t cho doanh nghip, doanh nghip giao np san phm cho Nha nc. L thi Nha
nc bu, lai thi Nha nc thu. Cac c quan hanh chinh can thip qua su vao hoat ng san xut, kinh doanh
cua cac doanh nghip nhng lai khng chiu trach nhim gi v vt cht i vi cac quyt inh cua minh.
Nhng thit hai vt cht do cac quyt inh khng ng gy ra thi ngn sach Nha nc phai ganh chiu.
Hu qua trc tin co th nhn thy c la v mt kinh t, hang hoa trn thi trng tr nn khan him, nn
kinh t tr nn kho khn. Khi kinh t yu km dn n chinh tri quc phong an ninh cung tr nn m nhat,
vn hoa t tng lac hu
Giai on 86 n nay:
Vi ng li i mi ng n do ang khi xng va lanh ao, chng ta a at c nhng thanh tu to
ln va rt quan trong.ang ta a nhn inh bc i cua thi k qua c xac inh dai, cam go, thng
trm, thm chi co ca nhng lc tht lui ng thi chp nhn kinh t t nhn va nhng mt trai cua no. Tp
trung phat trin cng nghip nh va nng nghip. Nhng thanh tu o a tng cng sc manh tng hp lam
thay i b mt cua t nc va cuc sng cua nhn dn, cung c vng chc c lp dn tc va ch
XHCN, nng cao vi th va uy tin cua nc ta trn trng quc t. T ai hi VIII cua ang nm 1996, t
nc ta a chuyn sang chng ng mi y manh CNH, HDH phn u n nm 2020 c ban tr thanh
mt nc CN, thc hin mc tiu c lp dn tc gn lin vi CNXH, dn giau nc manh, XH cng bng
dn chu vn minh. Kinh t tr nn tng trng va phat trin a gip cho chinh tri gi c vi th, vn hoa t
tng tr nn phong ph.
Tuy nhin chng ta ang ng trc nhiu kho khn va thach thc: tt hu xa hn v kinh t, so vi nhiu
nc trong khu vc va trn th gii, chch hng xa hi chu nghia, nan tham nhung va t quan liu, din
bin hoa binh do cac th lc thu ich gy ra. Bi vy chng ta phai khi dy trong nhn dn long yu nc,
y chi qut cng, phat huy tai tri cua ngi VN, quyt tm a nc ta ra khoi ngho nan va lac hu ly
vic phat huy ngun lc con ngi - yu t c ban phat trin xa hi, tng trng kinh t nhanh va bn
vng.
Bn canh o ang ta chu trng i mi h thng chinh tri dn chu hoa i sng xa hi nhm phat huy y
u tinh tich cc va quyn lam chu cua nhn dn. Mt khac i mi c ch quan ly, hoan thin h thng chinh
sach xa hi phu hp co y nghia then cht trong vic phat huy tinh tich cc cua ngi lao ng nh: c ch
quan ly mi phai th hin r ban cht cua mt c ch dn chu, va c ch nay phai ly con ngi lam trung
tm, vi con ngi, hng ti con ngi la phat huy moi ngun lc. C ch quan ly mi phai xy dng i
ngu quan ly co nng lc va phm cht thanh thao v nghip v. Trong khi o, xac inh nhn t con ngi la
yu t c ban phat trin xa hi, ang ta chu trng am bao li ich cua ngi lao ng la ng lc manh
m cua qua trinh nng cao tinh tich cc cua con ngi: cn quan tm ng mc n li ich vt cht, li ich
kinh t cua ngi lao ng am bao nhu cu thit yu cua ho hoat ng sang tao nh n, , mc, i lai, hoc
hanh, kham cha bnh, nghi ngi. Cung cn co chinh sach am bao va kich thich phat trin v mt tinh thn,
th cht cho nhn dn, tng cng xy dng h thng c ch chinh sach phu hp giai quyt tt vn ba
li ich tp th, va li ich xa hi nhm am bao li ich trc mt cung nh lu dai cua ngi lao ng. ang
va Nha nc a dn khc phc thai trng ch va y lai vao hoan canh bng cach nhanh chong c phn hoa
cac cng ty nha nc tao s nng ng, sang tao trong hoat ng cung nh canh tranh, nht la trong thi
k hi nhp hin nay. ang cung a cng quyt giai th cac cng ty lam n thua l nh: Tng cng ty sanh
s Vit Nam, Tng cng ty nha, Tng cng ty rau qua Vit Nam tranh vic nha nc bo vn vao
nhng lai lun phai bu l cho cac cng ty nay. Ngoai ra chng ta cung cn nng cao trinh nhn thc tri
thc khoa hoc cho nhn dn noi chung va c bit u t cho nganh giao dc. Chng ta cn xy dng chin
lc giao dc, ao tao, vi nhng giai phap manh m phu hp m rng quy m cht lng nganh ao tao,
i vi ni dung va phng phap giao dc, ao tao, cai tin ni dung chng trinh giao dc, ao tao phu hp
vi tng i tng, trng lp nganh ngh. Kt hp gia vic nng cao dn tri, ph cp giao dc vi vic
bi dng va nng cao trinh chuyn mn, nghip v cua ngi lao ng ap ng nhu cu cao cua s
nghip cng nghip hoa, hin ai hoa. Thc hin ng b va co hiu qua cac giai phap trn s kich thich tinh
nng ng va tai nng sang tao cua ngi lao ng nc ta. S nghip t nc cang phat trin thi tinh
tich cc va nng ng cua con ngi cang tng ln mt cach hang hp vi quy lut.

Cu 7: Phn tch s tc ng tr li ca thc i vi v t cht. S v n dng ca ng ta i vi vn

ny
*Khai nim
v y thc, vt cht theo quan im duy vt bin chng ( DVBC )
+ V t cht la m t pham tru trit hoc dung chi thc tai khach quan c em lai cho con ngi trong
cam giac, c cam giac cua chng ta chp lai, chp lai, phan anh va tn tai khng ph thu c vao cam giac.
+ y thc: la s phan anh hin thc khach quan vao trong b oc con ngi, la hinh anh chu quan cua th
gii khach quan. Tuy nhin khng phai c th gii khach quan tac ng vao b oc cua con ngi la tr thanh
y thc. Ngc lai y thc la s phan anh nng ng sang tao v th gii do nhu cu cua vic con ngi cai
bin gii t nhin quyt inh va c thc hin thng qua hoat ng lao ng. Vi vy y thc la cai vt cht
c em vao trong u oc con ngi va c cai bin trong o.
Tinh sang tao cua y thc c th hin rt phong ph. Trn c s nhng cai a co, y thc co th tao ra tri
thc mi v s vt, co th tng tng ra nhng cai khng co thc trong thc t. Y thc co th tin oan d
bao v tng lai, co th tao ra nhng ao tng, huyn thoai, gia thuyt, ly thuyt khoa hoc ht sc tru tng
va co tinh khai quat cao. Tuy nhin sang tao cua y thc la sang tao cua phan anh bi vi y thc bao gi cung
chi la phan anh s tn tai
*S tac ng tr lai ca y thc i vi vt cht
Trong mi quan h vi v t cht, y thc co th tac ng tr lai v t cht thng qua hoat ng thc tin cua
con ngi. Vi y thc la y thc cua con ngi nn noi n vai tro cua y thc la noi n vai tro cua con ngi.
Ban thn y thc t no khng trc tip thay i c gi trong hi n thc. Mun thay i hi n thc, con ngi
phai tin hanh nhng hoat ng v t cht. Song, moi hoat ng cua con ngi u do y thc chi ao, nn vai
tro cua y thc khng phai trc tip tao ra hay thay i th gii v t cht ma no trang bi cho con ngi tri thc
v thc tai khach quan, trn c s y con ngi xac inh mc tiu, ra phng hng, xy dng, k hoach,
la chon phng phap, bi n phap, cng c, phng ti n thc hi n mc tiu cua minh.
Y thc do vt cht sinh ra va quy inh, nhng y thc lai co tinh c lp tng i cua no.
Hn na, s phan anh cua y thc i vi vt cht la s phan anh tinh thn, phan anh sang tao va chu ng
ch khng th ng,may moc, nguyn si th gii vt cht. V vy, thc tc ng n vt cht theo
hai hng ch yu : Tch cc ho c tiu cc.
- Tich cc: Nu con ngi nh n thc ng, co tri thc khoa hoc, co tinh cam cach mang, co nghi lc, co
y chi thi hanh n g cua con ngi phu hp vi quy lu t khach quan, con ngi co nng lc vt qua nhng
thach thc trong qua trinh thc hi n mc ich cua minh, th gii c cai tao o la s tac ng tich cc
cua y thc, y thc s thc y tao s thun li cho s phat trin cua i tng vt cht. Vai tro cua y thc th
hin vai tro cua tri thc, tri tu, tinh cam va y chi. No khng nhng la kim chi nam cho hoat ng thc tin
ma con la ng lc cua thc tin. Khng co s thc y cua tinh cam, y chi, hoat ng thc tin s din ra
mt cach chm chap, thm chi khng th din ra c. Nh y chi va tinh cam, y thc quy inh tc va ban
sc cua hoat ng thc tin. Tinh thn, dung cam, dam nghi dam lam, long nhit tinh, chi quyt tm, tinh
yu, nim say m vi cng vic, kha nng sang tao va vt qua kho khn nhm at ti mc tiu xac inh u
co anh hng to ln n hoat ng thc tin lam cho no din ra nhanh hay chm
- Tiu cc: Con nu y thc cua con ngi phan anh khng ng hi n thc khach quan, ban cht quy lu t
khach quan thi ngay t u hng hanh ng cua con ngi a i ngc lai cac quy lu t khach quan, hanh
ng y s co tac ng tiu cc i vi hanh ng thc tin, i vi hi n thc khach quan,khio y thc s
kim ham s phat trin cua vt cht. Y thc sai lm, trai quy lut khach quan cua con ngi co tac ng tiu
cc thm chi pha hoai cac iu kin khach quan, hoan canh khach quan, ko lui lich s. Bi mi quan h
gia vt cht va y thc la mi quan h tac ng qua lai. Khng nhn thc c iu nay s ri vao quan
nim duy vt tm thngva bnh nao thu tri tr trong nhn thc va hanh ng.
Tac ng nay c ph thuc vao 4 nhn t:
+ y thc t tng mang ni dung gi
+ nng lc t chc trin khai ni dung n u
+ mc thm nhun y thc t tng n u
+ iu kin vt cht va hoan canh lich s
Nh v y, bng vi c inh hng cho hoat ng cua con ngi, y thc co th quyt inh hanh ng cua
con ngi, hoat ng thc tin cua con ngi ng hay sai, thanh cng hay tht bai, hi u qua hay khng
hi u qua.
Tim hiu v v t cht v ngun gc, ban cht cua y thc, v vai tro cua v t cht, cua y thc co th thy:
V t cht la ngun gc cua y thc, quyt inh n i dung va kha nng sang tao cua y thc. La iu ki n tin
quyt thc hi n y thc, y thc chi co kha nng tac ng tr lai v t cht, s tac ng y khng phai t
thn ma phai thng qua hoat ng thc tin (hoat ng v t cht) cua con ngi. Sc manh cua y th c trong
s tac ng nay ph thu c vao trinh phan anh cua y thc, mc thm nh p cua y thc vao nhng
9

ngi hanh ng, trinh t chc cua con ngi va nhng iu ki n v t cht, hoan canh v t cht, trong o
con ngi thanh ng theo inh hng cua y thc.
* Y nghia phng phap lu n: Trong hoat ng nh n thc va thc tin phai xut phat t thc t khach quan ,
tn trong khach quan, ng thi phat huy tinh nng ng chu quan.
Nguyn tc: Phat huy vai tro nhn t chu quan
- yu cu: + Phai tn trong tri thc khoa hoc
+ Phai lam chu tri thc khoa hoc
+ xac inh ngun lc con ngi la ngun lc quan trong nht, la ngun lc cua moi ngun lc.
+ phai ap ng thoa ang nhng nhu cu chinh ang cua con ngi trong iu kin co th
- v n dng yu cu: + Con ngi tich cc hoc t p, nghin cu lam chu tri thc khoa hoc va truyn ba
vao qun chng no tr thanh tri thc, nim tin cua qun chng, hng dn qun chng hanh ng, m t
khac phai t giac tu dng, rn luy n hinh thanh, cung c nhn sinh quan cach mang, tinh cam, nghi lc
cach mang co s thng nht hu c gia tinh khoa hoc va tinh nhn vn trong inh hng hanh ng
+ phat huy tinh nng ng chu quan trong nh n thc va thc tin oi hoi phai phong chng va khc
phc b nh chu quan duy y chi, o la nhng hanh ng ly y chi ap t cho thc t, ly ao tng thay cho
hi n thc, ly y mun chu quan lam chinh sach, ly tinh cam lam xut phat im cho chin lc, sach
lc.,m t khac, cung cn phai chng chu nghia kinh nghi m, xem thng tri thc khoa hoc, xem thng
li lu n, bao thu, tri tr , th ng trong nh n thc va thc tin, lun lun xac inh rng: ngun lc con
ngi la ngun lc cua moi ngun lc.
* Lin h thc tin ( co th ly lin h cu 1)
Xut pht t u v i theo con ng no? Ch c th v phi xut pht t
nhng iu kin hon cnh lch s c th ca t nc Vit Nam v con ngi Vit
Nam, ca dn tc v lch s trong bi cnh khu vc th gii hin i, theo quy lut
chung m ch ngha Mac Lnin nu ra.
Thc t l, chng ta bc vo con ng x hi ch ngha t mt xut pht im
v kinh t x hi rt thp - nht l lc lng sn xut. l tnh trng sn xut nh,
kinh t t nhin, kinh t hin vt cn kh ph bin, k thut th s, th cng na c
kh. Sn xut hng ho cn cha tr thnh ph bin, th trng b chia ct, thm ch
c ni, c lc khp kn k c trong kinh t i ngoi. Phng thc t chc, qun l
nn kinh t da trn lnh vc kinh t ca chng ta l tp trung lc lng sn xut, i
mi phng thc, t chc qun l, phn phi sn phm.
Mun pht trin lc lng sn xut, chng ta phi y mnh cng nghip ho,
hin i ho trn c quy m b rng ln chiu su, to ng bng t nc ct
cnh mt cch hin thc hng ti nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cng
nghip ho ch khng dng li phng hng chung. Ngha l, phi xy dng mt chng trnh kh thi cho c cng nghip, nng nghip v cc ngnh kinh t khc, ch
trng cho pht trin nng nghip, cho cc vng kinh t x hi trng im, cho vng
ni, vng su, vng xa, vng cn c cch mng c
Trong chin lc pht trin kinh t x hi 10 nm 2001 2010 ca ng ta
khng nh : con ng cng nghip ho, hin i ho ca nc ta cn v c th rt
ngn thi gian so vi cc nc i trc, va c nhng bc tun t va c nhng bc nhy
vt. Pht huy nhng li th ca t nc, tn dng mi kh nng t trnh
cng ngh tin tin, c bit l cng ngh thng tin v cng ngh sinh hc, tranh
th ng dng ngy cng nhiu hn, mc cao hn v ph bin hn nhng thnh
tu mi v khoa hc v cng ngh, bo m cho khoa hc v cng ngh tht s tr
thnh lc lng sn xut trc tip v ng lc ch yu trong pht trin kinh t x hi,
khc phc nguy c tt hu v khoa hc v cng ngh. Trong thi i cch mng
thng tin hin nay, chng ta khng c s la chn no khc
l phi tip cn nhanh chng vi tri thc v cng ngh mi ca thi i tng bc
pht trin kinh t tr thc. Pht huy ngun lc tr tu v sc mnh tinh thn ca ngi
Vit Nam, coi pht trin gio dc v o to l nn tng v ng lc ca s nghip
cng nghip ho, hin i ho. Bi nhn t con ngi ng vai tr ht sc quan trng
trong s pht trin lc lng sn xut.
i hi i biu ton quc ln th IX ca ng khng nh: Con ng i
ln ca nc ta l s pht trin qu ln ch ngha x hi b qua ch t bn ch
ngha, tc l b qua vic xc lp h thng chnh tr ca quan h sn xut v kin
trc thng tng t bn ch ngha, nhng tip thu, k tha nhng thnh tu m m
10

nhn loi t c di ch t bn ch ngha, c bit l v khoa hc v cng

ngh pht trin nhanh lc lng sn xut, xy dng nn kinh t hin i. Xy
dng ch ngha x hi b qua ch t bn ch ngha, to ra s bin i v cht
ca x hi trn tt c cc lnh vc l s nghip rt kh khn, phc tp cho nn phi tri
qua mt thi k qu lu di vi nhiu chng ng, nhiu hnh thc t chc
kinh t, x hi c tnh cht qu . Trong cc lnh vc ca i sng x hi din ra s
an xen v u tranh gia ci mi v ci c.
Cu 9: Phn tch tm quan trng ca nguyn tc ton din? S vn dng cang ta qua hai giai
on. (hoc nguyn tc chng li cch nhn phin din mt chiu)
1 Phn tch tm quan trong ca nguyn tc toan din
* C s ly lun ca nguyn tc toan din la mi lin h ph bin.
Khai nim v mi lin h ph bin
C s cua mi lin h ph bin la tinh thng nht vt cht cua th gii. Trn c s o, php chng duy
vt xem xt th gii nh mt chinh th. Theo o, cac s vt, hin tng du co phong ph, a dang th nao thi
cung chi la nhng dang c th cua mt th gii duy nht va thng nht th gii vt cht. Ni dung nguyn ly
mi lin h ph bin: Cac s vt, hin tng, cac qua trinh khac nhau va tn tai c lp, va quy inh, tac
ng qua lai, chuyn hoa ln nhau. Tinh thng nht vt cht cua th gii la c s cua mi lin h gia cac s
vt hin tng. Cac s vt, hin tng tao thanh th gii, du co a dang, phong ph, co khac nhau bao nhiu,
song chng u chi la nhng dang khac nhau cua mt th gii duy nht, thng nht - th gii vt cht. Nh
co tinh thng nht o, chng khng th tn tai bit lp, tach ri nhau, ma tn tai trong s tac ng qua lai,
chuyn hoa ln nhau theo nhng quan h xac inh. Chinh trn c s o, trit hoc duy vt bin chng khng
inh rng, lin h la pham tru trit hoc dung chi s quy inh, s tac ng qua lai, s chuyn hoa ln nhau
gia cac s vt, hin tng hay gia cac mt cua mt s vt, cua mt hin tng trong th gii. Theo quan
im cua chu nghia duy vt bin chng, mi lin h co ba tinh cht c ban: Tinh khach quan, tinh ph bin
va tinh a dang, phong ph.
V s tn tai ca cac mi lin h
Theo quan im bin chng cho rng, cac s vt, hin tng, cac qua trinh khac nhau va tn tai c lp,
va quy inh, tac ng qua lai, chuyn hoa ln nhau. Vi d, bao t xay ra trn mt tri s tac ng n t
tnrng trai t, t o tac ng n moi s vt, trong o co con ngi. Vic thai cac cht c hai vao mi
trng s gy nn nan nhim mi trng, tao ra hiu ng nha kinh...,khng inh tinh thng nht vt cht
cua th gii la c s, la cai quyt inh cac mi lin h gia cac s vt hin tng. Cac s vt, hin tng tao
thanh th gii, du co a dang, phong ph, co khac nhau bao nhiu, song chng u chi la nhng dang khac
nhau cua mt th gii duy nht, thng nht - th gii vt cht. Nh co tinh thng nht o, chng khng th
tn tai bit lp, tach ri nhau, ma tn tai trong s tac ng qua lai, chuyn hoa ln nhau theo nhng quan h
xac inh.
V vai tr ca cac mi lin h
Php bin chng duy vt khng inh rng cac s vt, hin tng trong th gii chi biu hin s tn tai
cua minh thng qua s vn ng, s tac ng qua lai ln nhau. Ban cht, tinh quy lut cua s vt, hin tng
cung chi bc l thng qua s tac ng qua lai gia cac mt cua ban thn chng hay s tac ng cua chng
vi s vt, hin tng khac.
Cac tnh cht ca mi lin h
Cac mi lin h cua cac s vt, hin tng co tinh khach quan. Tinh khach quan cua chung biu hin
ch, cac mi lin h la t thn, vn co cua s vt, hin tng, gn lin vi s tn tai, vn ng, phat trin cua
s vt, hin tng, khng do ai sang tao ra, cung khng do s ap i chu quan cua con ngi. S vt, hin
tng nao cung tn tai trong mi lin h vi cac s vt hin tng khac. Ngay ca nhng vt v tri, v giac
cung ang hang ngay, hang gi chiu s tac ng cua cac s vt, hin tng khac. thn con ngi. Cac mi
lin h cua cac s vt, hin tng khng chi co tinh khach quan ma con co tinh ph bin. Tinh ph bin cua
mi lin h th hin ch, cac mi lin h nay tn tai moi ni, moi ch, bt ky mt s vt, hin tng
nao trong t nhin, xa hi, t duy. Khng co s vt, hin tng nao nm ngoai nhng mi lin h. Bn canh
o, cac mi lin h biu hii di cac hinh thc ring bit c th, khac nhau va bin i tu theo iu kin
lich s - c th nht inh. Nhng du di hinh thc nao thi chng cung chi la biu hin tinh ph bin cua cac
mi lin h.
Y nghia phng phap lun
T nguyn ly v mi lin h ph bin, php bin chng duy vt a xy dng nguyn tc toan din la mt
nguyn tc phng phap lun quan trong cua php bin chng duy vt.
* Yu cu
11

/;;;;////Mun nh n thc ng ban cht cua s v t hi n tng, chng ta phai xem xt tt ca

cac mi lin h cua s v t hi n tng nay vi s v t hi n tng. Phai xem xt s vt, hin tng trong mi
lin h gia s vt, hin tng nay vi s vt, hin tng khac va vi mi trng xung quanh, k ca cac mt
cua cac mi lin h trung gian, gian tip. Phai t s vt, hin tng ang nghin cu vao trong khng gian
va thi gian nht inh, nghia la phai nghin cu qua trinh vn ng cua s vt, hin tng trong qua kh,
hin tai va phan oan ca tng lai cua no.
- nh n thc c s v t , hi n tng chng ta cn xem xt no trong mi lin h vi nhu cu thc
tin cua con ngi. Mi lin h gia s vt, hin tng vi nhu cu cua con ngi rt a dang, trong mi
hoan canh nht inh, con ngi chi phan anh mt s mi lin h nao o cua s vt, hin tng phu hp vi
nhu cu nht inh cua minh, nn nhn thc cua con ngi v s vt, hin tng cung mang tinh tng i,
khng y u, khng tron vn. Nm c iu o, chng ta s tranh c vic tuyt i hoa nhng tri thc
a co v s vt, hin tng va tranh xem o la nhng chn ly bt bin, tuyt i cui cung v s vt, hin
tng ma khng th b sung, khng th phat trin
* V n dng yu cu
+ Tranh s phin di n trong cach nhin nh n, anh gia
+ Xt nhiu: thng tin nhiu, mang tinh khach quan. Ban cht, chc nng quy lu t tim n bn trong
s v t hi n tng, lin h gia cac s v t hi n tng c b c l r thu c tinh
+ Xt co trong tm, trong im: La chon nhng s v t hi n tng tiu biu, ho c nhng thu c tinh
tiu biu cua s v t hi n tng anh gia, qua nhng c tinh o, thu c tinh cua s v t hi n tng b c
l r nt nht
+ t p trung ti a tm lc, tri lc, v t lc xem xt s v t hi n tng.
Tm quan trong ca nguyn tc toan din
- Quan im toan din oi hoi chng ta nhn thc v s vt trong mi lin h qua lai gia cac b phn,
gia cac yu t, gia cac mt cua chinh s vt va trong s tac ng qua lai gia s vt o vi cac s vt
khac, k ca mi lin h trc tip va mi lin h gian tip. Chi trn c s o mi co th nhn thc ng v s
vt. ng thi, quan im toan din oi hoi chng ta phai bit phn bit tng mi lin h, phai bit ch y ti
mi lin h bn trong, mi lin h ban cht, mi lin h chu yu, mi lin h tt nhin, va lu y n s
chuyn hoa ln nhau gia cac mi lin h hiu r ban cht cua s vt va co phng phap tac ng phu
hp nhm em lai hiu qua cao nht trong hoat ng cua ban thn.
- Trong nhn thc, nguyn tc toan din la yu cu tt yu cua phng phap tip cn khoa hoc, cho php
tinh n moi kha nng cua vn ng, phat trin co th co cua s vt, hin tng ang nghin cu, nghia la
cn xem xt s vt hin tng trong mt chinh th thng nht vi tat ca cac mt, cac b phn, cac yu t, cac
thuc tinh, cung cac mi lin h cua chng. Nguyn tc toan din con oi hoi, nhn thc c s vt, hin
tng chng ta cn xem xt no trong mi lin h vi nhu cu thc tin cua con ngi. Mi lin h gia s
vt, hin tng vi nhu cu cua con ngi rt a dang, trong mi hoan canh nht inh, con ngi chi phan
anh mt s mi lin h nao o cua s vt, hin tng vi nhu cu nht inh cua minh, nn nhn thc cua con
ngi v s vt va hin tng mang tinh tng i. Nm c iu o s tranh tuyt i hoa nhng tri thc
a co v s vt hin tng va cac tri thc v s vt phai thng xuyn c b sung va phat trin.
- Trong hoat ng nhn thc khoa hoc va thc tin cach mang cn quan trit nguyn tc toan din. Khoa
hoc t nhin rt cn n quan im toan din, bi vic nghin cu trong cac nganh khoa hoc t nhin khng
tach ri nhau, ngc lai phai trong mi lin h vi nhau, thm nhp vao nhau. Co nhng s vt, hin tng
oi hoi phai co s nghin cu lin nganh gia cac khoa hoc. Trong linh vc xa hi, nguyn tc toan din
ong vai tro v cung quan trong. Chng ta khng th hiu c mt hin tng xa hi nu tach no ra khoi
nhng mi lin h, nhng s tac ng qua lai vi cac hin tng xa hi khac
2. S vn dng ca ng ta:
1976 1986
ng li chinh sach c ang va nha nc a ra a vi pham nguyn tc toan di n, dn n 1 s chu
trng ng li sai:
- Phin din m/;:::///t chiu, cn u tin phat trin nng nghip, tiu thu cng nghip, cng nghp
nh lai u tin phat trin cng nghip nng
- Khng nhn thc ng n vai tro cua cac thanh phn kinh t ma chi tha nhn tp kinh t nha
nc, kinh t tp th
- Chi duy tri hinh thc phn phi binh qun ma ma khng tha nhn cac hinh thc phn phi khac,
t p trung quan liu bao cp
- u t phat trin kinh t nhng khng ng, khng coi trong giao dc ao tao
Cac chinh sach trn cha xem xt xa h i Vi t Nam trn tt ca cac phng di n ma chi thng qua thng
li cua 2 cu c chin tranh, do s nong v i a t nc ta nhanh chong theo con ng CNXH nn a a
12

ra nhng chu trng sai lm, phat trin cng nghi p n ng (st, thp) trong khi lng thc thc phm
thiu thn, xoa bo thanh phn kinh t TBCN, cac thng gia, tiu thng khng co iu ki n phat trin, b
may t p trung quan liu bao cp cung nn giao dc khng c coi trong lam cho t nc cang ngay cang
km phat trin: kinh t suy thoai, vn hoa xa h i tri tr
1986 nay
Nghi quyt trung ng VIII c p n vi c i mi toan di n: cu c sng v t cht, t chc quan ly, k
hoach ao tao:
- Thc hin 3 chng trinh kinh t: lng thc thc phm, hang tiu dung va hang xut khu (tc la phat
trin nng nghip, cng nghip nh, tiu thu cng nghip) va phat trin cng nghip nng mui nhon khi co
iu kin
- Tha nhn nn kinh t nhiu thanh phn
- Xoa bo quan ly tp trung quan liu bao cp, tha nhn c ch thi trng inh hng XHCN
- u tin phat trin giao dc ao tao
=> Nn kinh t co s phc hi va dn phat trin, nc ta t nc phai nh p khu lng thc tr thanh nc
xut khu lng thc, i sng v t cht, tinh thn cua nhn dn c nng cao.
Cu 12: C s l lun khc phc bnh kinh nghim v bnh gio iu bnh gio iu. S vn dng
ca ng ta?
*Khai nim:
- Bnh kinh nghim: la s tuyt i hoa nhng kinh nghim thc tin trc y va ap dng 1 cach may
moc vao hin tai khi iu kin a thay i.
Biu hin:
+ trong nhn thc va hanh ng lun xem thng ly lun, ngai hoc tp nng cao nhn thc
ly lun.
+ khi tip thu ly lun 1 cach gian n thm chi la bt xn ly lun phu hp vi kinh nghim
+ xem tri thc kinh nghim la tri thc tuyt ich, ong vai tro quyt inh cua hoat ng nhn
thc va thc tin.
Bnh kinh nghim xut phat t tri thc kinh nghim thng thng. Tri thc kinh nghim thng thng
la trinh thp cua tri thc. tri thc nay chi khai quat thc tin vi nhng yu t va iu kin n gian, han
ch. Nu tuyt i hoa kinh nghim moi ni moi lc, xem thng ly lun s ri vao bnh kinh nghim va
tht bai trong thc tin khi iu kin hoan canh a thay i
- Bnh giao iu: la tuyt i hoa ly lun, tuyt i hoa kin thc a co trong sach v, coi nh kinh
nghim thc tin, vn dng ly lun 1 cach may moc khng tinh n iu kin lich s c th mi ni mi lc.
Biu hin:
+Khi vn dng ly lun vao thc tin 1 cach nguyn si may moc dp khun.
+ Xa ri thc t trong ca nhn thc va hanh ng.
Trong thc tin, bnh giao iu co 2 hinh thc biu hin: giao iu ly lun vn dng ly lun 1 cach may
moc.. va giao iu kinh nghim ap dng may moc kinh nghim cua nc khac, ni khac vao nc minh,
ia phng minh.
- C s ly lun:
+ do vi pham quan h bin chng thng nht gia ly lun va thc tin. Gia ly lun va thc tin co
mi quan h bin chng, tac ng qua lai vi nhau. Trong mi quan h o, thc tin co vai tro quyt inh, vi
thc tin la hoat ng vt cht, con ly lun la san phm cua hoat ng tinh thn. Vai tro quyt inh cua thc
tin i vi ly lun th hin ch : chinh thc tin la c s, la ng lc, la mc ich, la tiu chun kim
tra nhn thc va ly lun; no cung cp cht liu phong ph sinh ng hinh thanh ly lun va thng qua hoat
ng thc tin, ly lun mi c vt cht hoa, hin thc hoa, mi co sc manh cai tao hin thc. Ly lun
mc du c hinh thanh t thc tin nhng no co vai tro tac ng tr lai i vi thc tin. S tac ng cua ly
lun th hin qua vai tro xac inh mc tiu, khuynh hng cho hoat ng thc tin (ly lun la kim chi nam
cho hoat ng thc tin), vai tro iu chinh hoat ng thc tin, lam cho hoat ng thc tin co hiu qua
hn.
+ Do co s yu km v tri thc ly lun. T mi quan h bin chng gia ly lun va thc tin, ta rt ra
c quan im thc tin. Quan im thc tin oi hoi khi xem xt s vt hin tng phai gn vi thc tin,
phai theo sat s phat trin cua thc tin iu chinh nhn thc cho s phu hp vi s phat trin cua thc
tin, hiu qua cua thc tin kim tra nhng kt lun cua nhn thc, kim tra nhng lun im cua ly lun.
Quan im thc tin cung oi hoi nhng khai nim cua chng ta v s vt phai c hinh thanh, b sung va
phat trin bng con ng thc tin, trn c s thc tin ch khng phai bng con ng suy din thun ty,
khng phai bng con ng t bin. Do thc tin lun vn ng va phat trin nn phai thng xuyn tng
kt qua trinh vn dng ly lun vao thc tin, xem no tha thiu nhm b sung phat trin no cho phu hp.
13

* Khc phc bnh kinh nghim va bnh giao iu

Bnh kinh nghim xut phat t tri thc kinh nghim thng thng. Tri thc nay chi khai quat thc tin
vi nhng yu t va iu kin n gian han ch. khc phc bnh kinh nghim co hiu qua, mt mt phai
quan trit nguyn tc thng nht gia ly lun va thc tin, tng cng hoc tp nng cao trinh ly lun, b
sung , vn dng ly lun phu hp vi thc tin. Mt khac hoan thin c ch thi trng inh hng xa hi CN.
Kinh t thi trng oi hoi moi thanh phn kinh t, moi chu th kinh t phai nng ng, sang tao, phai thng
xuyn bam sat thi trng ng pho, chu ng v quyt sach kinh doanh phu hp. Khi thi trng hoa
toan b cac yu t cua qua trinh san xut thi s khc phc tri t b nh kinh nghi m
Bnh giao iu la tuyt i hoa ly lun, tuyt i hoa kin thc a co trong sach v, coi nh kinh nghim
thc tin, vn dng ly lun mt cach may moc, khng tinh n iu kin lich s c th mi ni. Nguyn
nhn la do hiu bit ly lun con nng can, cha nm chc thc cht cua ly lun, ly lun cha c vn dng,
kim nghim va khai quat t thc tin nn xa ri thc tin, mt tinh sinh ng va sang tao cua ly lun.
khc phc bnh giao iu, chng ta phai quan trit su sc nguyn tc thng nht gia ly lun va thc tin.
Ly lun phai lun gn lin vi thc tin, phai khai quat t thc tin, vn dng sang tao vao thc tin va
khng ngng sang tao cung thc tin. H Chi Minh noi : Thng nht gia ly lu n va thc tin la m t
nguyn tc cn ban cua chu nghia Mac-lenin. Thc tin khng co ly lu n thi thanh thc tin mu quang. Ly
lu n ma khng co thc tin la ly lu n sung.
* S vn dng ca ng
Trc i mi (trc 1986)
Do cha nhn thc y u ly lun cua chu nghia Mac Lnin v thi k qua ln chu nghia xa hi la
mt qua trinh lich s tng i dai, phai trai qua nhiu chng ng, cha gn ly lun vi thc t iu kin,
hoan canh nc ta nn a chu quan, nong vi, bo qua nhng bc i cn thit.
- Cn bnh giao iu, xut phat t s lac hu, yu km v ly lun cach mang xa hi chu nghia. S yu
km v ly lun lam cho chng ta tip thu ly lun Chu nghia Mac Lnin mt cach gian n, phin din, ct
xn s lc, khng n ni n chn, CNXH c hiu mt cach gian n, u tri. cn bnh giao iu biu
hin nc ta la qua vic xoa bo ch t hu, tin hanh cai tao XHCN; xoa tt ca cac thanh phn kinh t,
chi con kinh t quc doanh va kinh t tp th.
- Cn bnh kinh nghim chu nghia biu hin vic bt chc mt cach rp khun theo m hinh XHCN
Lin X ( cu ) : Lin X co bao nhiu b ta cung co by nhiu b, Lin X phat trin cng nghip nng thi
ta cung phat trin cng nghip nng ma khng xem xt n iu kin c th cua Vit Nam, ng thi khng
ch y n phat trin nng nghip va cng nghip nh trong khi nc ta la mt nc nng nghip vi tt ca
nhng iu kin vt cht khach quan u thun li phat trin nng nghip. S nhn thc gian n, yu
km trong vic vn dng x cng ly lun vao trong con th hin vic hiu va vn dng cha ng cac quy
lut khach quan ang tac ng trong thi k qua nc ta (quy lut quan h san xut phai phu hp vi
tinh cht va trinh phat trin cua lc lng san xut, cac quy lut san xut hang hoa, quy lut thi trng...),
qua nhn manh mt chiu vai tro cua quan h san xut, cua ch cng hu, ch phn phi binh qun,
khng thy y u yu cu phat trin lc lng san xut trong thi k qua .
Hu qua cua nhng sai lm xut phat s nhn thc yu km v ly lun va xa ri thc tin a lam cho
ng li chinh sach cua ang ta ra khng phu hp vi thc tin nn t nc lm vao tinh trang khung
hoang kinh t xa hi : Nnhiu vn mu cht va thit yu nht cua cuc sng nhn dn (n, mc, ) vn
cha c giai quyt y u; t nc cha co nhng thay i su sc va trit trong phng thc phat
trin; tinh trang mt cn i trong nn kinh t ngay cang trm trong; nhit tinh lao ng va nng lc sang tao
cua nhn dn, tai nguyn va cac ngun lc cha c khai thac, phat huy y u, thm chi bi xoi mon. C
ch tp trung quan liu, bao cp trong phat trin kinh t con nng n, cha bi xoa bo. Chm i mi c ch
va b may quan ly, thiu hiu bit va it kinh nghim quan ly nhng lai cha ch trong tng kt kinh nghim,
qua tp trung quyn lc nha nc, dung k hoach phap lnh chi huy toan b nn kinh t t nc, bao cp
trong phn phi ... lam can tr s sang tao, tao nn s bao thu tri tr cua i sng xa hi.
Thi k i mi ( sau 1986 )
Nhn thc c nhng sai lm trn, t H ang ln VI (1986), ang a khi xng cng cuc i
mi toan din tt ca cac linh vc cua i sng xa hi, trong o co moi phng hng i mi phai xut phat
t thc tin nh Vn kin ai hi VI cua ang a xac inh ang phai lun lun xut phat t thc t, tn
trong va hanh ng theo quy lut khach quan. ai hi VI a rt ra bn bai hoc kinh nghim trong o bai
hoc th hai la "ang phai lun lun xut phat t thc t, tn trong va hanh ng theo quy lut khach quan.
Nng lc nhn thc va hanh ng theo quy lut la iu kin am bao s lanh ao ng n cua ang". Nn
kinh t hang hoa nhiu thanh phn vn hanh theo c ch thi trng co s quan ly cua nha nc tng bc
c hinh thanh.
14

ai Hi ang ln IX cung a nhn manh Tin hanh i mi xut phat t thc tin va cuc sng xa
hi Vit Nam, tham khao kinh nghim tt cua th gii, khng sao chp bt c mt m hinh co sn nao.
ai hi IX tip tc khng inh "i mi phai da vao nhn dn, vi li ich cua nhn dn, phu hp vi
thc tin, lun lun sang tao. Tin hanh i mi xut phat t thc tin va cuc sng cua xa hi Vit Nam,
tham khao kinh nghim tt cua th gii, khng sao chp bt c mt m hinh sn co nao; i mi toan din,
ng b va trit vi nhng bc i, hinh thc va cach lam phu hp. Co nhng iu chinh, b sung va phat
trin cn thit v chu trng, phng phap, bin phap; tim va la chon nhng giai phap mi, linh hoat, sang
tao, nhay bn nm bt cai mi, tn dng thi c, khc phc s tri tr, lam chuyn bin tinh hinh".
Hin nay, cng cuc i mi nc ta cang i vao chiu su, nhng bin i trn th gii nhanh
chong, phc tap, kho lng thi nhng vn mi t ra ngay cang nhiu, trong o co nhng vn lin
quan n nhn thc v CNXH va con ng xy dng CNXH. Khng it vn v nhn thc ly lun con
cha u r; khng it vn v thc tin, nht la nhng vn bc xc nay sinh t cuc sng, cha c giai
quyt kip thi va tt nht.
Thc tin 20 nm i mi, nc ta a at c nhng thanh tu to ln: t nc ta a ra khoi khung
hoang kinh t - xa hi, co s thay i toan din va c ban, i sng nhn dn c cai thin r rt, h thng
chinh tri va khi ai oan kt toan dn tc c cung c va tng cng, gi vng an ninh, quc phong, vi
th nc ta trn trng quc t khng ngng nng cao. Nhng thanh tu o chng to ng li i mi cua
ang ta la ng n, sang tao, phu hp vi thc tin Vit Nam.
Cu 13: Phn tch c s l lu n chi ra ngun gc, ng lc ca s v n ng v pht trin ca s
v t, hi n tng. S v n dng ca ng ta i vi vn ny
* Quan im duy vt bin chng v vn ng,
phat trin
V n ng
- Khai ni m: V n ngla s thay i cua tt ca moi s vt hin tng, moi qua trinh din ra trong khng
gian, vu tr t n gian n phc tap
- Tinh cht: + Gia cac hinh thc v n ng co s khac nhau v cht, biu hi n nhng trinh phat trin
cua kt cu v t cht
+ Cac hinh thc v n ng cao xut hi n trn c s cac hinh thc v n ng thp, bao ham
trong no cac hinh thc v n n g thp hn
+ Mi s v t co th gn lin vi nhiu hinh thc v n ng khac nhau, nhng bao gi cung
uc c trng bng m t hinh thc v n ng c ban
Pht trin
- Khai ni m: Phat trin la qua trinh v n ng tin ln t thp ln cao, t n gian n phc tap, t km
hoan thi n ti hoan thi n.
Phat trin la khuynh hng chung cua th gii
- Tinh cht: + Phat trin mang tinh khach quan,no la cai vn co cua ban thn s vt hin tng.
+ Phat trin khng chi la s thay i v mt s lng hay khi lng ma no con la s thay
i v cht.
+ Phat trin mang tinh k tha nhng trn c s co s ph phan, loc bo, cai tao va phat
trin, khng k tha nguyn xi hay lp ghp t cai cu sang cai mi mt cach may moc, hinh thc.
+ Tuy vao tng s vt, hin tng,qua trinh c th, phat trin con bao gm ca s tht lui i
xung nhng khuynh hng chung la i ln, la tin b. Theo quan im duy vt bin chng thi khuynh
hng cua s phat trin din ra theo ng xoay c.
+ Ngun gc cua s phat trin la trong ban thn s vt hin tng, do mu thun cua s
vt hin tng quy inh.
* Ngun gc, ng
lc ca vn ng
va phat trin la nguyn tc thng nht va u tranh ca cac mt i
lp
Quy lu t thng nht va u tranh gia cac m t i l p la quy lu t v ngun gc, ng lc c
ban, ph bin cua moi qua trinh v n n g va phat trin, theo quy lu t nay, ngun gc va n g lc c ban
ph bin cua moi qua trinh v n ng, phat trin chinh la mu thun khach quan, vn co cua s v t, hi n
tng. Da trn nhng thanh tu khoa hoc va thc tin, chu nghia duy vt bin chng a tim thy ngun gc
cua vn ng va phat trin mu thun, s u tranh gia cac khuynh hng, cac mt i lp tn tai trong
cac s vt va hin tng. Mu thun bin chng cung nm trong qua trinh phat trin. Khi mi xut hin, mu
thun chi la s khac nhau cn ban cua hai khuynh hng trai ngc nhau. S khac nhau khng ngng phat
trin va i n s i lp. Khi hai mt i lp xung t gay gt a u iu kin, mu thun c giai quyt
va mu thun mi hinh thanh. S vt cu mt i va s vt mi ra i. C. Mac vit: Cai cu thanh ban cht
cua s vn ng bin chng, chinh la s cung nhau tn tai cua hai mt mu thun, s u tranh gia hai mt
15

y va s dung hp gia hai mt y thanh mt pham tru mi. V.I. Lnin nhn manh: S phat trin la mt
cuc u tranh gia cac mt i lp. Nghin cu quy lut thng nht va u tranh cua cac mt i lp co y
nghia phng phap lun quan trong i vi nhn thc va hoat ng thc tin.
- Khai ni m: Mt i lp la nhng mt co nhng c im, nhng thuc tinh, nhng khuynh hng v n
ng trai ngc nhau nhng ng thi lai la iu ki n, tin tn tai cua nhau.
- Tinh cht:
+ Mu thun co tinh khach quan va tinh ph bin
+ Mu thun co tinh a dang, phong ph: mi s v t hi n tng u co th bao ham nhiu loai mu
thun khac nhau, biu hi n khac nhau trong iu ki n lich s c th khac nhau.
- Qua trinh v n ng cua mu thun:
+ cac m t i l p va thng nht, va u tranh vi nhau. S thng nht dung chi s lin h , rang
bu c khng tach ri nhau, quy inh ln nhau cua cac m t i l p, m t nay ly m t kia lam tin tn
tai. S thng nht cua cac m t i l p bao ham s ng nht cua no. S u tranh cua cac m t i l p dung
chi khuynh hng tac ng qua lai, bai tr, phu inh nhau cua cac m t i l p. Hinh thc u tranh cua
no rt phong ph, a dang tuy thu c vao tinh cht, mi quan h va iu ki n c th cua s v t, hi n tng.
Qua trinh thng nht va u trang cua cac m t i l p tt yu dn n s chuyn hoa gia chng. S chuyn
hoa din ra ht sc phong ph, a dang tuy thu c vao tinh cht cua cac m t i l p cung nh tuy thu c vao
hoan canh, iu ki n lich s c th
+ S thng nht va u tranh gia cac m t i l p, s u tranh la tuy t i, con s thng nht la
tng i. Trong s thng nht a co s u tranh, u tranh trong tinh thng nht cua chng.
+ Tac ng qua lai dn n s chuyn hoa gia cac m t i l p la m t qua trinh. Lc mi xut hi n,
mu thun th hi n s khac bi t va phat trin thanh 2 m t i l p. Khi 2 m t i l p cua mu thun xung
t vi nhau gay gt va khi iu ki n a chin mui thi chng s chuyn hoa ln nhau, mu thun c giai
quyt. Mu thun cu mt i, mu thun mi c hinh thanh va qua trinh tac ng, chuyn hoa gia 2 m t
i l p lai tiesp din, lam cho s v t hi n tng lun lun v n ng phat trin
- Y nghia phng phap lu n
+ Trong nh n thc va thc tin cn phai tn trong mu thun, phat hi n mu thun, phn tich y u
cac m t i l p , nm c ban cht, ngun gc, khuynh hng cua s v n n g, phat trin
+ Trong nh n thc va giai quyt mu thun cn phai co quan im lich s c th, tc la phn tich c
th tng loai mu thun va co phng phap giai quyt phu hp, phn bi t ng vai tro, vi tri cua cac loai
mu thun trong tng hoan canh, iu ki n nht inh, nhng c im cua mu thun o tim ra phng
phap giai quyt tng loai mu thun m t cach ng n nht.
Hoat ng thc tin la nhm giai quyt mu thun tao ra s bin i cua s vt Do o, phai xac inh
ng trang thai chin mui cua mu thun; tim ra phng thc, phng tin va lc lng co kha nng giai
quyt mu thun. Mu thun c giai quyt bng con ng u tranh cua cac mt i lp. i vi mu
thun khac nhau co phng phap giai quyt khac nhau.
* S vn dng ca ng: Mu thun trong qua trinh CNH, HDH t nc
Trc 1986
ai h i ang toan quc ln III (1960 ) a xac inh: CNH la nv trung tm cua trong sut thi ki qua .
N i dung c ban cua CNH khi o c xac inh la: u tin phat trin cng nghi p n ng m t cach hp li
trn c s phat trin nng nghi p va cng nghi p nh, tin hanh ng thi ba cu c cach mang: CM QHSX,
CM KHKT, CM t tng vn hoa. Trong cng nghi p n ng thi ch trong cng nghi p c khi ch tao may
moc san xut ra t li u san xut, trang bi cng c san xut c khi may moc cho toan b nn kinh t quc
dn
Nh n thc v cng nghi p hoa hi n ai hoa: Xem cng nghi p hoa chi la qua trinh tao ra may moc, coi
trong nganh cng nghi p n ng phc v cho nn san xut xa h i, coi nh nng nghi p va cac nganh dich v
khac.
=> Vi c ap dng cac c s trn cua cng nghi p hoa trong thi ki nc ta va mi bi tan pha n n g n do 2
cu c chin tranh la chu quan, nong v i v ng li.
+ a may cay at vao ng ru ng thay cho sc ko cua sc v t va khng phu hp vi iu ki n b c
thang nc ta va khng t n dng c sc ko, gy lang phi
+ Vi c u t tran lan nhiu c s san xut may moc trong khi vn khng co, ngi lao ng khng
co trinh cung nh quan li km hi u qua dn n nganh nng nghi p ko c coi trong, thiu lng thc
lc phm, kinh t inh tr , oi km va lac h u
Sau 1986
16

ai h i ang VIII (1986) a t p trung noi r v CNH, HDH nc ta t mc ich n tin hanh tng
bc, th t u tin cac nganh trong c cu kinh t, n ca vi c xac inh ng lc cua qua trinh CNH, HDH
la nh th nao,m ra m t ch ng ng mi y manh CNH, HDH. Thi ki qua cua nc ta hi n nay
co 3 mu thun c ban
- Mu thun 1 bn la lc lng san xut phat trin va ang t tim con ng giai phong vi bn kia la
quan h san xut ang kim ham, MT gia lc lng lao ng va QHSX TBCN (thanh phn t ban t
nhn, xi nghi p 100% vn nc ngoai..) => MT QHSX Va LLSX
- Mu thun gia m t bn la yu cu thoa man cac nhu cu v t cht va vn hoa ngay cang tng cua
nhn dn vi 1 nn la nn san xut qua thp km, con ang trinh nn sx gian n va mang nhiu
tinh t cp, t tc > MT gia SX va nhu cu
- Mu thun gia m t bn la s phat trin t phat i ln CNTB va 1 bn la s can thi p co inh hng
cua chng ta phat trin theo con ng dn ti CNXH
Phng hng gii quyt
- am bao quyn lam chu cua nhn dn vi tinh trang quan liu bao cp cua h thng chinh tri: Gi
vng s lanh ao cua ang, bng s tin phong gng mu cua ang vin va t chc c s ang
- T p trung xy dng nn vn hoa VN tin tin m a ban sc dn t c
Cu 14: Phn tch c s l lu n ca bi hc chng t khuynh, hu khuynh trong nh n thc v thc
tin. S v n dng ca ng ta i vi vn ny
1. phn tch c s ly lun ca bai hoc chng t khuynh hu khuynh trong nhn thc va thc tin
- Khai nim:
+ ta khuynh: co th hiu la t tng chu quan nong vi, mun co s thay i sm v lng nhng
khng tinh n vic lich luy v cht.
+ hu khuynh: la t tng bao thu tri tr, khng dam thc hin s thay i v cht khi a co s tich
luy u v lng.
- Biu hin cua ta khuynh- hu khuynh trong nhn thc va thc tin:
+ ta khuynh: nong vi, lun mun t chay giai oan, khng quan tm n tinh khach quan vn co
cua s vt.
+ hu khuynh: bao thu, tuyt i hoa v s thay i v mt quy m, trinh , nhip iu cua s vn
ng, phat trin cua s vt, khng kip thi chuyn nhng thay i v tinh quy inh vn co sang tinh khach
quan vn co cua s vt.
- Nguyn nhn:
+ Vi pham s thng nht gia tac ng qua lai cua s vt hin tng.
+ vi pham nguyn ly cua quy lut lng cht, c th:
C s l lun ca bi hc chng t khuynh, hu khuynh l quy lut chuyn ha t nhng s thay
i v lng dn n nhng s thay i v cht v ngc li, chi ra cch thc vn ng, pht trin ca
s vt, hin tng
Cac khai nim

- Cht la tinh quy inh vn co cua s vt hin tng c biu hin thng qua cac thuc tinh va c
im cu trc cua s vt. Cht la pham tru trit hoc dung chi tinh quy inh khach quan vn co cua s vt,
la s thng nht hu c cua nhng thuc tinh lam cho s vt la no ch khng phai la cai khac. Tinh quy inh
la cai vn co cua s vt, hin tng phn bit s vt nay vi s vt khac. Tinh quy inh nay c th hin
thng qua cac thuc tinh.
- Lng cua s v t la tinh quy inh vn co cua s vt, hin tng, chi r v mt quy m, tc , trinh
phat trin cua s vt, hin tng. Noi n lng s vt tc la s vt o ln hay b, tc phat trin nhanh
hay chm, trinh cao hay thp..v..v..o bng cac ai lng c th, bng s tuyt i nh trong lng, th
tich hoc so sanh vi vt th khac, thi k nay vi thi k khac. Vi d tc cua anh sang la
300.000km/giy, mt cai ban co chiu cao 80 phn, mt nc co 50 triu dn..v..v
- la gii han ma trong o lng bin i cha gy nn s thay i cn ban v cht. S vt vn la no,
moi s vt hin tng u tn tai trong mt thich hp khi lng bin i vt qua gii han thi s vt
khng con la no.
- im nt la im ma tai o lng bin i a gy nn s thay i cn ban, tp hp nhng im nt goi
la ng nt.
- S thay i cn ban v cht, cai cu mt i cai mi ra i phai thng qua bc nhay. Bc nhay la mt
pham tru trit hoc dung chi s bin i cn ban t cht s vt nay sang cht cua s vt khac.
Ni dung ca quy lut
17

- S thay i v lng cua s vt co anh hng ti s thay i v cht cua no va ngc lai, s thay i
v cht cua s vt tng ng vi thay i v lng cua no. S thay i v lng co th cha lam thay i
ngay lp tc s thay i v cht cua s vt. mt gii han nht inh, lng cua s vt thay i, nhng cht
cua s vt cha thay i c ban. Khi lng cua s vt c tich lu vt qua gii han nht inh, thi cht cu
s mt i, cht mi thay th cht cu. khoang gii han trong o s thay i v lng cua s vt cha lam thay
i cn ban cht cua s vt y goi la . Nhng thay i v lng vt qua gii han s lam cho cht cua
s vt thay i cn ban. im ma tai o s thay i cn ban v cht c thc hin goi la im nt. Bc
nhay la bc thay i cn ban v cht cua s vt do s thay i lng trc o gy ra. ng thi, s thay
i v cht lai tac ng n lng, thc y lng tip tc phat trin.
- Quy lut chuyn hoa t nhng s thay i v lng thanh nhng s thay i v cht va ngc lai: Moi
s vt u la s thng nht gia lng va cht, s thay i dn dn v lng ti im nt s dn n s thay
i v cht cua s vt thng qua bc nhay; cht mi ra i tac ng tr lai s thay i cua lng mi lai co
cht mi cao hn... Qua trinh tac ng o din ra lin tc lam cho s vt khng ngng bin i.
Y/cu ca quy lut:
S vn ng va phat trin cua s vt bao gi cung din ra bng cach tich lu dn dn v lng n mt
gii han nht inh, thc hin bc nhay chuyn v cht. Do o, trong hoat ng nhn thc va hoat ng
thc tin, con ngi phai bit tng bc tich lu v lng lam bin i v cht theo quy lut. Phng
phap nay gip cho chng ta tranh c t tng chu quan, duy y chi, nn nong, "t chay giai oan" mun
thc hin nhng bc nhay lin tc.
Quy lut cua t nhin va quy lut cua xa hi u co tinh khach quan. Song quy lut cua t nhin din ra
mt cach t phat, con quy lut cua xa hi chi c thc hin thng qua hoat ng co y thc cua con ngi.
Do o, khi a tich lu u v s lng phai co quyt tm tin hanh bc nhay, phai kip thi chuyn nhng
s thay i v lng thanh nhng thay i v cht, t nhng thay i mang tinh cht tin hoa sang nhng
thay i mang tinh cht cach mang. Chi co nh vy mi khc phc c t tng bao thu, tri tr, "hu
khuynh" thng c biu hin ch coi s phat trin chi la s thay i n thun v lng.
2. S vn dng ca ng: Vn dng vao thc tin phat trin kinh t thi trng inh hng XHCN
Vit nam
Phat trin kinh t thi trng inh hng XHCN chinh la thc hin nht quan va lu dai chinh sach phat
trin kinh t hang hoa nhiu thanh phn, qua o tim nng cua cac thanh phn kinh t c khai thac phat
trin lc lng san xut, xy dng c s vt cht k thut cua CNXH, nng cao i sng nhn dn, am bao
xy dng thanh cng CNXH.
Trc 1986
Chng ta cha tich luy y u nhng iu ki n v t cht cho CNXH, nong v i xy dng quan h san
xut XHCN. Sau nm 1975 khi t nc c thng nht, ca nc i ln CNXH, chng ta a nong vi va
nht loat xy dng quan h san xut mt thanh phn da trn c s cng hu XHCN v t liu san xut,
moi thanh phn kinh t khac bi coi la b phn i lp vi kinh t XHCN, vi vy nm trong din phai cai tao,
xoa bo, lam nh vy la chng ta a y quan h san xut i qua xa so vi trinh phat trin cua lc lng
san xut, tao ra mu thun gia mt bn la lc lng san xut thp km vi mt bn la quan h san xut
c xa hi hoa gia tao, dn n kim ham s phat trin cua lc lng san xut, hay noi cach khac khi lc
lng san xut cua chng ta con qua thp km cha tich lu u v lng (tinh cht va trinh ) a vi va
thay i cht (quan h san xut XHCN) lam cho t nc lm vao tinh trang khung hoang kinh t xa hi.
Sau 1986
T ai hi VI cua ang cng san Vit nam n nay, khc phc sai lm trn chng ta thc hin xy
dng nn kinh t hang hoa nhiu thanh phn, xut phat t tinh cht va trinh cua lc lng san xut nc
ta la a dang, khng ng u va cha cao.
Thc tin sau 15 nm i mi a khng inh chu trng xy dng kinh t nhiu thanh phn la phu hop vi
phat trin lc lng san xut nc ta. No a thc s giai phong , phat trin va khi dy cac tim nng cua
san xut. Khi dy nng lc sang tao chu ng cua cac chu th kinh t trong san xut a nc ta ra khoi
thi k khung hoang kinh t- xa hi vi nhng kt qua ang mong i:
- Thc hin 3 chng trinh kinh t: lng thc thc phm, hang tiu dung va hang xut khu (tc la phat
trin nng nghip, cng nghip nh, tiu thu cng nghip) va phat trin cng nghip nng mui nhon khi co
iu kin
- Tha nhn nn kinh t nhiu thanh phn
- Xoa bo quan ly tp trung quan liu bao cp, tha nhn c ch thi trng inh hng XHCN
- u tin phat trin giao dc ao tao

18

Cu 15: Phn tch c s l lu n chi ra khuynh hng, con ng v n ng v pht trin ca s v t

hi n tng. S v n dng ca ng ta i vi vn ny
1.C s ly lun chi ra khuynh hng, con ng v n ng
va phat trin ca SV HT la: Quy lut ph
inh ca ph inh
Bt c s vt, hin tng nao trong th gii u trai qua qua trinh phat sinh, phat trin va dit vong. S
vt cu mt i c thay bng s vt mi. S thay th o goi la phu inh. Phu inh la s thay th s vt nay
bng s vt khac trong qua trinh vn ng va phat trin. Phu inh bin chng la pham tru trit hoc dung
chi s phu inh t thn, la mt khu trong qua trinh dn ti s ra i s vt mi, tin b hn s vt cu.
c trng c ban cua phu inh bin chng la tinh khach quan va tinh k tha. Trong qua trinh phu inh
bin chng, s vt khng inh lai nhng mt tt, mt tich cc va chi phu inh nhng cai lac hu, cai tiu
cc. Do o, phu inh ng thi cung la khng inh.
2. Ni dung ca quy lut ph inh ca ph inh
S vt ra i va tn tai a khng inh chinh no. Trong qua trinh vn ng cua s vt y, nhng nhn t
mi xut hin s thay th nhng nhn t cu, s phu inh bin chng din ra - s vt o khng con na ma bi
thay th bi s vt mi, trong o co nhng nhn t tich cc c gi lai. Song s vt mi nay s lai bi phu
inh bi s vt mi khac. S vt mi khac y dng nh la s vt a tn tai, song khng phai la s trung lp
hoan toan, ma no c b sung nhng nhn t mi va chi bao tn nhng nhn t tich cc thich hp vi s
phat trin tip tc cua no. Sau khi s phu inh hai ln phu inh cua phu inh c thc hin, s vt mi
hoan thanh mt chu k phat trin. Vi d trn cho thy, t s khng inh ban u (hat thoc ban u), trai qua
s phu inh ln th nht (cy la phu inh hat thoc) va s phu inh ln th hai (nhng hat thoc mi phu inh
cy la), s vt dng nh quay tr lai s khng inh ban u (hat thoc), nhng trn c s cao hn (s lng
hat thoc nhiu hn, cht lng hat thoc cung s thay i).
S phat trin bin chng thng qua nhng ln phu inh nh trn la s thng nht hu c gia loc bo,
bao tn va b sung thm nhng nhn t tich cc mi. Do vy, thng qua nhng ln phu inh bin chng s
vt s ngay cang phat trin.
Phu inh cua phu inh lam xut hin s vt mi la kt qua cua s tng hp tt ca nhn t tich cc a co
va a phat trin trong cai khng inh ban u va trong nhng ln phu inh tip theo. Do vy, s vt mi vi
t cach la kt qua cua phu inh cua phu inh co ni dung toan din hn, phong ph hn, co cai khng inh
ban u va kt qua cua s phu inh ln th nht.
Kt qua cua s phu inh cua phu inh la im kt thc cua mt chu k phat trin va cung la im khi
u cua chu k phat trin tip theo.Quy lut phu inh cua phu inh khai quat xu hng tt yu tin ln cua
s vt - xu hng phat trin. Song s phat trin o khng phai din ra theo ng thng, ma theo ng
"xoay c". S phat trin theo ng "xoay c" la s biu thi r rang, y u cac c trng cua qua trinh phat
trin bin chng cua s vt: tinh k tha, tinh lp lai, tinh tin ln. Mi vong cua ng "xoay c" dng
nh th hin s lp lai, nhng cao hn, th hin trinh cao hn cua s phat trin. Tinh v tn cua s phat
trin t thp n cao c th hin s ni tip nhau t di ln cua cac vong trong ng "xoay c".
Quy lut phu inh cua phu inh nu ln mi lin h, s k tha gia cai khng inh va cai phu inh, nh
o phu inh bin chng la iu kin cho s phat trin; no bao tn ni dung tich cc cua cac giai oan trc
va b sung thm nhng thuc tinh mi lam cho s phat trin i theo ng "xoay c".
3. y nghia phng phap lun
Nghin cu v quy lut phu inh cua phu inh, chng ta rt ra mt s y nghia phngphap lun sau y:
Quy lut phu inh cua phu inh gip chng ta nhn thc ng n v xu hng phat trin cua s vt.
Qua trinh phat trin cua bt k s vt nao cung khng bao gi i theo mt ng thng, ma din ra quanh
co, phc tap, trong o bao gm nhiu chu k khac nhau. Chu k sau bao gi cung tin b hn chu k trc.
mi chu k phat trin s vt co nhng c im ring bit. Do o, chng ta phai hiu nhng c im o
co cach tac ng phu hp vi yu cu phat trin.
Theo quy lut phu inh cua phu inh, moi s vt lun lun xut hin cai mi thay th cai cu, cai tin b
thay th cai lac hu; cai mi ra i t cai cu trn c s k tha tt ca nhng nhn t tich cc cua cai cu, do
o, trong hoat ng cua minh, con ngi phai bit k tha tinh hoa cua cai cu, tranh thai phu inh sach
trn.
4. Vn dng: hinh thai kinh t xa hi theo ng xon c
Loai ngi a, ang va s trai qua 5 hinh thai kinh t xa hi. o la xa hoi cng san nguyn thuy,
chim hu n l, phong kin, t ban chu nghia va cng san chu nghia. Hinh thai kinh t xa hi co tinh lich
s, co s ra i phat trin, dit vong . Ch xa hi lac hu s mt i, ch xa hi mi cao hn s thay th.
o la khi phng thc san xut cu a tr ln li thi, hoc khung hoang do mu thun cua quan h san xut
vi lc lng san xut qua ln khng th phu hp thi phng thc san xut nay s bi dit vong va xut hin
mt phng thc san xut mi hoan thin hn, co quan h san xut phu hp vi lc lng san xut.
19

Co thi k nc ta mc phai cn bnh phu inh sach trn, y la thi gian anh gia v gia tri cua
CNTB la xu, phai tranh xa con CNXH thi toan mau hng. Vao giai oan nay, tt ca nhng san phm hang
hoa cung nh nhng vn hoa t tng cua CNXH c cao tuyt i, con cua CNTB thi c cho la sai
lch, khng tt.
Sau nhng nm i mi, t nc ta a bit nhin nhn va k tha chon loc nhng gia tri, nhng
thanh tu ma CNTB mang lai.
Tom lai, co th thy s vn ng cua khng chi Vit Nam ma toan nhn loai u tt yu i theo quy lut nay.
Tuy nhin khi cai mi xut hin, ban u s la cai ca bit, non yu. Vi vy chng ta cn quan tm bao v
no tn tai, phat trin va c nhn rng ra.
- Thc tin phai c chi ao bi ly lun; ngc lai ly lun phai c vn dng vao thc tin, tip tc b
sung va phat trin trong thc tin. Ly lun co th thc y tin trinh phat trin cua thc tin nu o la ly lun
khoa hoc va ngc lai co th kim ham s phat trin cua thc tin nu o la ly lun phan khoa hoc, phan
ng, lac hu.
+Ly lun khoa hoc s tr thanh kim chi nam cho hoat ng thc tin. No hng dn, chi ao, soi
sang cho thc tin, vach ra phng phap gip hoat ng thc tin i ti thanh cng. H Chi Minh a chi ra
rng: "Khng co ly lun thi lng tng nh nhm mt ma i". Ly lun em lai cho thc tin nhng tri thc
ng n v nhng quy lut vn ng va phat trin cua th gii khach quan, gip con ngi xac inh ng
mc tiu hanh ng co hiu qua hn, tranh c nhng sai lm, vp vap. Ly lun khoa hoc thm nhp
vao hoat ng cua qun chng tao nn sc manh vt cht, iu chinh hoat ng thc tin, gip cho hoat
ng cua con ngi tr nn t giac, chu ng, tit kim c thi gian, cng sc, han ch nhng mo mm,
t phat.
+ Ly lun khoa hoc d kin s vn ng va phat trin cua s vt hin tng trong tng lai, t o
chi ra phng hng mi cho s phat trin. Con ngi ngay cang i su kham pha gii t nhin v cung v
tn bng nhng phng tin khoa hoc hin ai thi cang cn co nhng d bao ng n. Nu d bao khng
ng s dn n nhng sai lm, hu qua xu khng th lng c trong thc tin. Vi th, chc nng d bao
tng lai la chc nng quan trong cua ly lun.
+ Ly lun cach mang co vai tro to ln i vi thc tin cach mang. Lnin cho rng: "Khng co ly
lun cach mang thi khng th co phong trao cach mang". Mac thi nhn manh: "Ly lun khi thm nhp vao
qun chng thi no bin thanh lc lng vt cht".
* y nghia phng phap lun
Vic quan trit nguyn tc thng nht gia ly lun va thc tin co y nghia rt quan trong, gip chng
ta tranh c bnh kinh nghim cung nh bnh giao iu va rt ra c nhng quan im ng n trong
nhn thc va cuc sng.
Trc ht, cn phai quan trit quan im thc tin. Quan im nay yu cu vic nhn thc phai xut
phat t thc tin, da trn c s thc tin, su sat thc tin, t chc hoat ng thc tin trin khai ly lun,
phai coi trong cng tac tng kt thc tin b sung phat trin ly lun. Vic nghin cu ly lun phai lin h
vi thc tin, hoc i i vi hanh, tranh tinh trang quan liu, ban giay, sach v, xa ri thc tin.
ng thi cn phai phat huy vai tro cua ly lun i vi thc tin. Phat huy vai tro cua ly lun yu cu
phai nng cao trinh t duy ly lun, i mi phng phap t duy cho toan ang, toan dn nghia la chuyn
t t duy kinh nghim sang t duy ly lun, t t duy siu hinh, duy tm sang t duy bin chng duy vt; i
mi cng tac ly lun, hng cng tac ly lun vao nhng vn do cuc sng t ra, lam r nhng cn c
khach quan cua ng li chinh sachcua ang.
Nu coi thng thc tin va tach ri ly lun vi thc tin thi s dn n sai lm cua bnh kinh
nghimva bnh giao iu.
*S vn dng ca ng ta i vi vn nay
Cng cuc i mi chnh thc bt u t vic ng ta tha nhn v cho php
pht trin kinh t hng ho nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng. l
mt tt yu khch quan khi vo thi k qu nh nc ta hin nay. Phi dung ho
v tn ti nhiu thnh phn kinh t l mt tt yu do lch s li song a chng
cng tn ti v pht trin mi l mt vn nan gii, kh khn. Bn cnh vic tha
nhn s tn ti ca kinh t t bn t nhn, ng nhin phi thng xuyn u tranh vi
xu hng t pht t bn ch ngha v nhng mt tiu cc trong cc thnh phn kinh t,
gii quyt mu thun tn ti trong sn xut gia chng cng pht trin.
S nghip i mi nc ta cung cp mt bi hc to ln v nhn thc. l bi hc
v qun trit quan im thc tin - nguyn tc c bn ca ch ngha Mc - Lnin,
quan im c bn v hng u ca trit hc Mc xt. S nghip i mi vi tnh
20

cht mi m v kh khn ca n i hi phi c l lun khoa hc soi sng. S khm ph

v l lun phi tr thnh tin v iu kin c bn lm c s cho s i mi
trong hot ng thc tin. Tuy nhin, l lun khng bng nhin m c v cng khng
th ch chun b xong xui v l lun ri mi tin hnh i mi. Hn na, thc tin
li l c s nhn thc, ca l lun. Phi qua thc tin ri mi c kinh nghim, mi
c c s khi qut thnh l lun.
V vy, qu trnh i mi nc ta chnh l qu trnh va hc va lm, va lm
va tng kt l lun, c rt thnh quan im, thnh ng li ri quay tr li
qu trnh i mi. C nhng iu chng ta phi m mm trong thc tin, phi tri
qua th nghim, phi lm ri mi bit, thm ch c nhiu iu phi ch thc tin.
V d nh vn chng lm pht, vn khon trong nng nghip, vn phn
phi sn phm... Trong qu trnh , tt nhin s khng trnh khi vic phi tr gi
cho nhng khuyt im, lch lc nht nh.
Cu 17: Phn tch mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut (hoc ni dung c bn
nht ca quy lut chi phi s pht trin ca lch s loi ngi). S vn dng ca ng ta i vi quy
lut ny.
1. Khai nim phng thc sn xut, lc lng sn xut, quan h sn xut
Phng thc san xut la cach thc con ngi thc hin qua trinh san xut vt cht nhng giai oan
lich s nht inh cua xa hi loai ngi. Phng thc san xut chinh la s thng nht gia lc lng san xut
mt trinh nht inhva quan h san xut tng ng.
- Lc lng san xut la nng lc thc tin cai bin gii t nhin cua con ngi nhm ap ng nhu cu
i sng cua minh. Lc lng san xut la s kt hp ngi lao ng va t liu san xut, trong o "lc lng
san xut hang u cua toan th nhn loai la cng nhn, la ngi lao ng" . Chinh ngi lao ng la chu th
cua qua trinh lao ng san xut, vi sc manh va k nng lao ng cua minh, s dng t liu lao ng, trc
ht la cng c lao ng, tac ng vao i tng lao ng san xut ra cua cai vt cht. Trong cac yu t
cua LLSX, LLSX hang u la ngi lao ng. Cung vi ngi lao ng, cng c lao ng cung la mt yu
t c ban cua lc lng san xut, ong vai tro quyt inh trong t liu san xut.Trong s phat trin cua lc
lng san xut, khoa hoc ong vai tro ngay cang to ln. S phat trin cua khoa hoc gn lin vi san xut va
la ng lc manh m thc y san xut phat trin
- Quan h san xut la quan h gia ngi vi ngi trong qua trinh san xut (san xut va tai san xut xa
hi). Quan h san xut gm ba mt: quan h v s hu i vi t liu san xut, quan h trong t chc va
quan ly san xut, quan h trong phn phi san phm san xut ra. Quan h san xut do con ngi tao ra,
nhng no hinh thanh mt cach khach quan trong qua trinh san xut, khng ph thuc vao y mun chu quan
cua con ngi Trong ba mt cua quan h san xut, quan h s hu v t liu san xut la quan h xut phat,
quan h c ban, c trng cho quan h san xut trong tng xa hi, quyt inh quan h v t chc quan ly san
xut, quan h phn phi san phm cung nh cac quan h xa hi khac. Quan h t chc va quan ly san xut
trc tip tac ng n qua trinh san xut, n vic t chc, iu khin qua trinh san xut. No co th thc y
hoc kim ham qua trinh san xut. Quan h v phn phi san phm san xut ra mc du do quan h s hu v
t liu san xut va quan h t chc quan ly san xut chi phi, song no kich thich trc tip n li ich cua con
ngi, nn no tac ng n thai cua con ngi trong lao ng san xut, va do o co th thc y hoc kim
ham san xut phat trin.
2. Mi quan h gia LLSX va QHSX
Lc lng san xut va quan h san xut la hai mt cua phng thc san xut, chng tn tai khng tach
ri nhau, tac ng qua lai ln nhau mt cach bin chng, tao thanh quy lut s phu hp cua quan h san xut
vi trinh phat trin cua lc lng san xut - quy lut c ban nht cua s vn ng, phat trin xa hi. Lc
lng sn xut quyt nh quan h sn xut, nhng quan h sn xut cng c tnh
c lp tng i v tc ng tro li s pht trin ca lc lng sn xut. Quan h
sn xut quyt nh mc ch ca sn xut, tc ng n thi ca con ng i
trong lao ng sn xut, n t chc phn cng lao ng x hi, n pht trin
v ng dng khoa hc cng ngh do tc ng n s pht trin ca lc lng
sn xut. Quan h sn xut ph hp s thc y s pht trin ca lc lng sn xut,
ngc li s km hm. V khi quan h sn xut km hm s pht trin ca lc lng sn
xut th theo quy lut chung, quan h sn xut c s c thay th bng quan h sn
xut mi ph hp thc y lc lng sn xut pht trin.
S phat trin cua LLSX bt ngun t oi hoi khach quan cua s phat trin xa hi la phai khng ngng
phat trin san xut, nng cao nng sut lao ng. S phat trin o c anh du bng trinh cua
21

LLSX.Trinh lc lng san xut biu hin trinh cua cng c lao ng, trinh , kinh nghim va k
nng lao ng cua con ngi, trinh t chc va phn cng lao ng xa hi, trinh ng dng khoa hoc
vao san xut.
Gn lin vi trinh cua lc lng san xut la tinh cht cua lc lng san xut. Khi san xut da trn
cng c thu cng, phn cng lao ng km phat trin thi lc lng san xut chu yu co tinh cht ca nhn.
Khi san xut at ti trinh c khi, hin ai, phn cng lao ng xa hi phat trin thi lc lng san xut co
tinh cht xa hi hoa. S vn ng, phat trin cua lc lng san xut quyt inh va lam thay i quan h san
xut cho phu hp vi no. Khi mt phng thc san xut mi ra i, khi o quan h san xut phu hp vi
trinh phat trin cua lc lng san xut. S phu hp cua quan h san xut vi trinh phat trin cua lc
lng san xut la mt trang thai ma trong o quan h san xut la "hinh thc phat trin" cua lc lng san
xut. Trong trang thai o, tt ca cac mt cua quan h san xut u "tao ia ban y u" cho lc lng san
xut phat trin.
S phat trin cua lc lng san xut n mt trinh nht inh lam cho quan h san xut t ch phu hp
tr thanh khng phu hp vi s phat trin cua lc lng san xut. Khi o, quan h san xut tr thanh "xing
xich" cua lc lng san xut, kim ham lc lng san xut phat trin. Yu cu khach quan cua s phat trin
lc lng san xut tt yu dn n thay th quan h san xut cu bng quan h san xut mi phu hp vi trinh
phat trin mi cua lc lng san xut thc y lc lng san xut tip tc phat trin. Thay th quan h
san xut cu bng quan h san xut mi cung co nghia la phng thc san xut cu mt i, phng thc san
xut mi ra i thay th.
- Quan h san xut cung co tinh c lp tng i va tac ng tr lai s phat trin cua lc lng san
xut. Quan h san xut quy inh mc ich cua san xut, tac ng n thai cua con ngi trong lao ng
san xut, n t chc phn cng lao ng xa hi, n phat trin va ng dng khoa hoc va cng ngh, v.v. va
do o tac ng n s phat trin cua lc lng san xut.
Quan h san xut phu hp vi trinh phat trin cua lc lng san xut la ng lc thc y lc lng
san xut phat trin. Ngc lai, quan h san xut li thi, lac hu hoc "tin tin" hn mt cach gia tao so vi
trinh phat trin cua lc lng san xut s kim ham s phat trin cua lc lng san xut.
Quy lut quan h san xut phu hp vi trinh phat trin cua lc lng san xut la quy lut ph bin tac
ng trong toan b tin trinh lich s nhn loai. S thay th, phat trin cua lich s nhn loai t ch cng xa
nguyn thuy, qua ch chim hu n l, ch phong kin, ch t ban chu nghia va n xa hi cng
san tng lai la do s tac ng cua h thng cac quy lut xa hi, trong o quy lut quan h san xut phu hp
vi trinh phat trin cua lc lng san xut la quy lut c ban nht.
3. S vn dng ca ng ta
Giai oan 76-86:
ng li kinh t chu ao cua Vit Nam t thi k nay la cng nghip hoa xa hi chu nghia, xy dng
ch lam chu tp th xa hi chu nghia cua nhn dn lao ng. Cng nghip nng c u tin phat trin.
Cac thanh phn kinh t phi xa hi chu nghia c cai tao, kinh t quc doanh gi vai tro chu ao trong nn
kinh t quc dn va c phat trin u tin Nha nc lanh ao nn kinh t quc dn theo k hoach thng
nht.
Hi nhp kinh t thng qua trin khai cac hip inh hp tac vi cac nc xa hi chu nghia, c bit la
trong khun kh Hi ng Tng tr Kinh t t nm 1978.Thi k nay c nhc n vi danh t "bao
cp". Nn kinh t hoat ng theo c ch tp trung k hoach hoa. Nha nc ln k hoach cho moi hoat ng
kinh t, cac xi nghip nha may c theo k hoach nha nc ma lam. Thanh phn kinh t t nhn bi cm. Nng
dn lam vic trong cac hp tac xa.
T nm 1976 n 1980, thu nhp quc dn tng rt chm, thu nhp quc dn binh qun u ngi bi st
giam. Kt qua nay do nhiu nguyn nhn trong o co ca do khuyt im, sai lm cua cac c quan ang va
Nha nc ta t trung ng n c s v lanh ao va quan ly kinh t, quan ly xa hi[18] dn ti "chu quan,
nong vi, ra nhng nhim v va chi tiu cua k hoach nha nc qua cao so vi kha nng, nhng chu
trng san xut, xy dng, phn phi, lu thng thiu cn c xac ang, dn n lang phi ln v sc ngi,
sc cua; ... rt bao thu, tri tr trong vic chp hanh ng li cua ang va nhiu nghi quyt cua Trung ng,
trong vic anh gia va vn dng nhng kha nng v nhiu mt cua t nc.... ko dai c ch quan ly quan
liu bao cp vi cach k hoach hoa go bo, cng nhc, khng cao trach nhim va m rng quyn chu ng
cho c s, ia phng va nganh, va cung khng tp trung thich ang nhng vn ma Trung ng cn va
phai quan ly... duy tri qua lu mt s chinh sach kinh t khng con thich hp, can tr san xut va khng phat
huy nhit tinh cach mang va sc lao ng sang tao cua nhng ngi lao ng... cha nhay bn trc nhng
chuyn bin cua tinh hinh, thiu nhng bin phap co hiu qua. Hu qua nghim trong phai k hai cuc i
tin nm 1975 (do Cng hoa Min Nam Vit Nam thc hin) va i tin nm 1978 trn toan quc thc thi
"anh t san mai ban", lam can kit tit kim vn ling cua ngi dn va lam xao trn kinh t trm trong.
22

Giai oan 86 n nay:

La thi k chuyn tip cua nn kinh t Vit Nam. "ang va Nha nc ta chu trng thc hin nht
quan va lu dai chinh sach phat trin nn kinh t hang hoa nhiu thanh phn vn ng theo c ch thi trng
co s quan ly cua Nha nc theo inh 2 hng xa hi chu nghia; o chinh la nn kinh t thi trng inh
hng xa hi chu nghia" . Theo quan im cua ang ta, "kinh t thi trng inh hng xa hi chu nghia co
nhiu hinh thc s hu, nhiu thanh phn kinh t, trong o kinh t nha nc gi vai tro chu ao; kinh t nha
nc cung vi kinh t tp th ngay cang tr thanh nn tang vng chc" .Xy dng va phat trin nn kinh t
thi trng inh hng xa hi chu nghia va phu hp vi xu hng phat trin chung cua nhn loai, va phu
hp vi yu cu phat trin cua lc lng san xut nc ta; vi yu cu cua qua trinh xy dng nn kinh t
c lp, t chu kt hp vi chu ng hi nhp kinh t quc t.
Nc ta tin ln chu nghia xa hi t mt nn kinh t ph bin la san xut nho, lao ng thu cng la ph
bin. Chinh vi vy, chng ta phai tin hanh cng nghip hoa, hin ai hoa. Trong thi ai ngay nay, cng
nghip hoa phai gn lin vi hin ai hoa. Cng nghip hoa, hin ai hoa nc ta la nhm xy dng c s
vt cht k thut cho chu nghia xa hi. o la nhim v trung tm trong sut thi k qua tin ln chu
nghia xa hi nc ta.
Cu 18: Phn tch mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng?S vn dng
ca ng ta i vi quy lut ny.
1. Khai nim CSHT va KTTT
- C s ha tng la toan b nhng quan h san xut hp thanh c cu kinh t cua mt xa hi nht inh. C
s ha tng cua mt xa hi c th bao gm quan h san xut thng tri, quan h san xut tan d cua xa hi cu
va quan h san xut mm mng cua xa hi tng lai. Trong o, quan h san xut thng tri bao gi cung gi
vai tro chu ao, chi phi cac quan h san xut khac, no quy inh xu hng chung cua i sng kinh t - xa
hi. Bi vy, c s ha tng cua mt xa hi c th c c trng bi quan h san xut thng tri trong xa hi
o.
- Kin trc thng tng la toan b nhng quan im chinh tri, phap quyn, trit hoc, ao c, tn giao,
ngh thut, v.v. cung vi nhng thit ch xa hi tng ng nh nha nc, ang phai, giao hi, cac oan th
xa hi, v.v. c hinh thanh trn c s ha tng nht inh. Mi yu t cua kin trc thng tng co c im
ring, co quy lut vn ng phat trin ring, nhng chng lin h vi nhau, tac ng qua lai ln nhau va u
hinh thanh trn c s ha tng. Song, mi yu t khac nhau co quan h khac nhau i vi c s ha tng. Co
nhng yu t nh chinh tri, phap lut co quan h trc tip vi c s ha tng; con nhng yu t nh trit hoc,
tn giao, ngh thut chi quan h gian tip vi no
2. Quan h bin chng gia c s ha tng va kin trc thng tng
2.1 Vai tr quyt inh ca c s ha tng i vi kin trc thng tng
C s ha tng va kin trc thng tng la hai mt cua i sng xa hi, chng thng nht bin chng vi
nhau, trong o c s ha tng ong vai tro quyt inh i vi kin trc thng tng. Vai tro quyt inh cua c
s ha tng i vi kin trc thng tng trc ht th hin ch: Mi c s ha tng s hinh thanh nn mt
kin trc thng tng tng ng vi no. Tinh cht cua kin trc thng tng la do tinh cht cua c s ha tng
quyt inh. Trong xa hi co giai cp, giai cp nao thng tri v kinh t thi cung chim ia vi thng tri v mt
chinh tri va i sng tinh thn cua xa hi. Cac mu thun trong kinh t, xt n cung, quyt inh cac mu
thun trong linh vc chinh tri t tng; cuc u tranh giai cp v chinh tri t tng la biu hin nhng i
khang trong i sng kinh t. Tt ca cac yu t cua kin trc thng tng nh nha nc, phap quyn, trit
hoc, tn giao, v.v. u trc tip hay gian tip ph thuc vao c s ha tng, do c s ha tng quyt inh.
Vai tro quyt inh cua c s ha tng i vi kin trc thng tng con th hin ch: c s ha tng thay
i thi sm hay mun, kin trc thng tng cung thay i theo. Qua trinh o din ra khng chi trong giai
oan thay i t hinh thai kinh t - xa hi nay sang hinh thai kinh t - xa hi khac, ma con din ra ngay trong
ban thn mi hinh thai kinh t - xa hi.
S thay i c s ha tng dn n lam thay i kin trc thng tng din ra rt phc tap. Trong o, co
nhng yu t cua kin trc thng tng thay i nhanh chong cung vi s thay i c s ha tng nh chinh
tri, phap lut, v.v.. Trong kin trc thng tng, co nhng yu t thay i chm nh tn giao, ngh thut, v.v.
hoc co nhng yu t vn c k tha trong xa hi mi. Trong xa hi co giai cp, s thay i o phai thng
qua u tranh giai cp, thng qua cach mang xa hi.
2.2. Tac ng tr lai ca kin trc thng tng i vi c s ha tng
Tuy c s ha tng quyt inh kin trc thng tng, kin trc thng tng phu hp vi c s ha tng,
nhng o khng phai la s phu hp mt cach gian n, may moc. Toan b kin trc thng tng, cung nh
cac yu t cu thanh no u co tinh c lp tng i trong qua trinh vn ng phat trin va tac ng mt
cach manh m i vi c s ha tng. Tt ca cac yu t cu thanh kin trc thng tng u co tac ng n
23

c s ha tng. Tuy nhin, mi yu t khac nhau co vai tro khac nhau, co cach thc tac ng khac nhau.
Trong xa hi co giai cp, nha nc la yu t co tac ng manh nht i vi c s ha tng vi o la b may
bao lc tp trung cua giai cp thng tri v kinh t. Cac yu t khac cua kin trc thng tng nh trit hoc,
ao c, tn giao, ngh thut, v.v. cung u tac ng n c s ha tng, nhng chng u bi nha nc, phap
lut chi phi.
Chc nng xa hi c ban cua kin trc thng tng thng tri la xy dng, bao v va phat trin c s ha
tng a sinh ra no, chng lai moi nguy c lam suy yu hoc pha hoai ch kinh t o. Mt giai cp chi co
th gi vng c s thng tri v kinh t chng nao xac lp va cung c c s thng tri v chinh tri, t
tng.
S tac ng cua kin trc thng tng i vi c s ha tng din ra theo hai chiu. Nu kin trc thng
tng tac ng phu hp vi cac quy lut kinh t khach quan thi no la ng lc manh m thc y kinh t phat
trin; nu tac ng ngc lai, no s kim ham phat trin kinh t, kim ham phat trin xa hi.
3. Vn dng ca ng ta
C s ha tng trong thi k qua nc ta bao gm cac thanh phn kinh t, cac kiu t chc kinh
t, cac kiu quan h san xut gn lin vi cac hinh thc s hu khac nhau, thm chi i lp nhau, cung tn
tai trong mt c cu kinh t quc dn thng nht.
Tng ng vi s ng nht v ban cht kinh t la s tac ng cua nhiu h thng quy lut kinh t.
H thng quy lut kinh t xa hi chu nghia; h thng quy lut kinh t cua nn san xut hang hoa nho va h
thng quy lut kinh t t ban chu nghia. inh hng xa hi chu nghia i vi nn kinh t hang hoa nhiu
thanh phn la Nha nc xa hi chu nghia tao ra mt hanh lang phap ly, tao iu kin cho s phat trin cua
cac thanh phn kinh t, ng thi Nha nc s dng tng th cac bin phap - trong o bin phap kinh t la
quan trong nht - nhm tng bc xa hi hoa nn san xut. Kinh t Nha nc khng ngng c cung c va
phat trin ca v cht va v lng nhng vi tri nong ct cua nn kinh t.
V kin trc thng tng, ng ta khng nh: Ly ch ngha Mc-L nin v t tng H Ch Minh lm kim ch nam cho mi hnh ng ca ton ng, ton dn ta.
Ni dung ct li ca ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh l t tng v s gii
phng con ngi khi ch bc lt thot khi ni nhc ca mnh l i lm thu b
nh p, lng t. Bi vy, trong s nghip xy dng ch ngha x hi ca nhn
dn ta, vic gio dc truyn b ch ngha Mc-Lnin t tng H Ch Minh tr thnh t
tng ch o trong i sng tinh thn ca x hi l vic lm thng xuyn, lin tc ca
cuc cch mng x hi ch ngha trn lnh vc kin trc thng tng.
Xy dng h thng chnh tr, x hi ch ngha mang bn cht giai cp cng
nhn, do ng cng sn lnh o m bo cho nhn dn l ngi ch thc s ca x
hi. Ton b quyn lc ca x hi thuc v nhn dn thc hin dn ch x hi ch
ngha m bo pht huy mi kh nng sng to, tch cc ch ng ca mi c
nhn. Trong cng lnh xy dng t nc thi k qu ln ch ngha x hi, ng
ghi r : xy dng nh nc x hi ch ngha , nh nc ca dn, do dn v v dn,
lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc lm nn tng,
do ng cng sn lnh o . Nh vy, tt c cc t chc, b my to thnh h thng
chnh tr - x hi kkhng tn ti nh mt mc ch t nhn m v phc v con ngi,
thc hin cho c li ch v quyn li thuc v nhn dn lao ng.
Mi bc pht trin ca c s h tng v kin trc thng tng l mt bc gii quyt
mu thun gia chng. Vic pht trin v cng c c s h tng iu chnh v
cng c cc b phn ca kin trc thng tng l mt qu trnh din ra trong sut thi
k qu .
Cu 19: Phn tch lm r tnh c lp tng i ca i sng tinh thn i vi i sng vt cht ca
x hi. ngha phng php lun c rt ra t ?
1. Khai nim tn tai xa hi va y thc xa hi
- Khai nim tn tai xa hi dung chi phng din sinh hoat vt cht va cac iu kin sinh hoat vt cht
cua xa hi.
Cac yu t cu thanh tn tai xa hi gm: phng thc san xut vt cht cac yu t thuc iu kin t
nhin, hoan canh ia ly, dn c. Cac yu t o tn tai trong mi quan h thng nht bin chng, tac ng ln
24

nhau tao thanh iu kin sinh tn va phat trin cua xa hi, trong o phng thc san xut vt cht la quan
trong nht.
- Khai nim y thc xa hi dung chi toan b phng din sinh hoat tinh thn cua xa hi, nay sinh t tn
tai xa hi va phan anh tn tai xa hi trong nhng giai oan phat trin nht inh.
Y thc xa hi va y thc ca nhn co quan h vi nhau nhng khng ng nht vi nhau.
2. Mi quan h bin chng gia tn tai xa h i va y thc xa h i
Tn tai xa hi quyt inh y thc xa hi
Tn tai xa hi quyt inh ni dung cua y thc xa hi; ni dung cua y thc xa hi la s phan anh tn tai xa
hi .C.Mac va Ph.ngghen a chng minh rng tn tai xa hi th nao thi y thc xa hi th y, i sng tinh
thn cua xa hi hinh thanh va phat trin trn c s i sng vt cht, do o khng th tim ngun gc cua t
tng, tm ly xa hi trong ban thn no ma phai tim trong hin thc vt cht.
Y thc xa hi la s phan anh i vi tn tai xa hi va ph thuc vao tn tai xa hi. nhng thi k lich
s khac nhau, iu kin i sng vt cht khac nhau thi y thc xa hi cung khac nhau. Mi khi tn tai xa hi
(nht la phng thc san xut) bin i thi nhng t tng va ly lun xa hi, nhng quan im v chinh tri,
phap quyn, trit hoc, ao c, vn hoa, ngh thut... tt yu s bin i theo.
Tn tai xa hi quyt inh s bin i cua y thc xa hi. Khi tn tai xa hi nht la phng thc san xut
thay i thi y thc xa hi cung thay i theo; s bin i cua y thc xa hi la s phan anh i vi s bin i
cua tn tai xa hi. S bin i cua mt thi ai nao o s khng th giai thich c nu chi cn c vao y
thc cua thi ai o. Theo C.Mac: ...khng th nhn inh v mt thi ai ao ln nh th cn c vao y
thc cua thi ai o. Trai lai, phai giai thich y thc y bng nhng mu thun cua i sng vt cht, bng s
xung t hin co gia cac lc lng san xut xa hi va nhng quan h san xut xa hi(C.Mac va
Ph.ngghen: Toan tp, Nxb Chinh tri Quc gia, Ha Ni, 1995, t.3, tr.15.).
Quan im duy vt lich s v ngun gc cua y thc xa hi cung chi ra rng tn tai xa hi quyt inh y
thc xa hi khng phai mt cach gian n, trc tip ma thng thng qua cac khu trung gian. Khng phai
bt c ttng, quan nim, hinh thai y thc xa hi nao cung phan anh r rang va trc tip nhng quan h
kinh t cua thi ai, nhng nu xt n cung thi cac mi quan h kinh t bao gi cung c phan anh bng
cach nay hay cach khac trong cac t tng y.
Tnh c lp tng i ca y thc xa hi
Trit hoc Mac - Lnin khng inh tn tai xa hi quyt inh y thc xa hi, nhng cung khng inh y thc
xa hi co tinh c lp tng i so vi tn tai xa hi. Tinh c lp tng i cua y thc xa hi c xem xt
trong quan h bin chng vi tn tai xa hi, vn do tn tai xa hi quyt inh, nhng y thc xa hi co quy lut
vn ng ni tai ring va lun tac ng manh m tr lai tn tai xa hi. Tinh c lp tng i cua y thc xa
hi c biu hin trn nhng c im c ban sau :
Th nht, y thc xa hi thng lac hu so vi tn tai xa hi
Tn tai xa hi quyt inh y thc xa hi, do o khi tn tai xa hi bin i thi y thc xa hi cung bin i theo.
Tuy nhin, khng phai trong moi trng hp, s bin i cua tn tai xa hi u ngay lp tc dn n s bin
i cua y thc xa hi. Trong nhiu trng hp, y thc xa hi co th tn tai lu dai ngay ca khi tn tai xa hi
a thay i. iu o la do:
- Y thc xa hi la s phan anh tn tai xa hi nn y thc xa hi chi co th bin i sau khi co s bin i cua
tn tai xa hi.
- Do sc manh cua thoi quen, truyn thng, tp quan va do tinh bao thu cua mt s hinh thai y thc xa hi.

25

- Y thc xa hi lun gn vi li ich cua nhng nhom, nhng tp oan ngi, nhng giai cp nht inh trong
xa hi. Vi vy, nhng t tng cu, lac hu thng c cac lc lng xa hi phan tin b c tinh duy tri
bao v li ich cua minh.
Trong s nghip xy dng chu nghia xa hi nc ta hin nay phai thng xuyn tng cng cng tac t
tng; kin tri u tranh xoa bo cac tan d t tng, y thc lac hu. Mt khac, phai kin quyt u tranh lam
tht bai cac m mu chng pha cua cac th lc thu ich v mt t tng, lam cho chu nghia Mac - Lnin va
t tng H Chi Minh gi vi tri chu ao trong i sng tinh thn cua nhn dn ta.
Th hai, y thc xa hi co th vt trc tn tai xa hi: chu nghia duy vt lich s tha nhn trong iu
kin nht inh t tng con ngi co th vt trc tn tai xa hi. Tinh phan anh vt trc cua y thc xa
hi chi xut hin mt b phn nhng t tng khoa hoc, tin tin. Nhng t tng nay co kha nng phan
anh s vn ng, phat trin cua s vt, hin tng trong tng lai va hinh thanh cac d bao khoa hoc.
Th ba, y thc xa hi co tinh k tha trong s phat trin cua no: Lich s phat trin cua i sng tinh
thn cua xa hi cho thy y thc xa hi cua mt xa hi co th k tha nhng gia tri cua y thc xa hi cua cac
xa hi trc o. Tinh k tha trong s phat trin cua y thc xa hi cho php th h sau tip thu thanh qua cua
th h trc va vn dng vao thc tin mi phat trin cao hn. Chu nghia Mac - Lnin a k tha va phat
trin nhng tinh hoa t tng nhn loai, trc tip nht la trit hoc c in c, kinh t chinh tri hoc c in
Anh, chu nghia xa hi khng tng Phap.
Th t, s tac ng qua lai gia cac hinh thai y thc xa hi trong s phat trin cua chng. Y thc xa hi
c biu hin di nhiu hinh thai c th khac nhau, mi hinh thai phan anh cac mt khac nhau cua i
sng vt cht xa hi va mi hinh thai co phng thc phan anh ring, co chc nng xa hi nht inh. Cac
hinh thai y thc xa hi nay lun tac ng ln nhau va s tac ng nay phan anh quy lut ni tai trong qua
trinh phat trin cua y thc xa hi.
Th nm, y thc xa hi co kha nng tac ng tr lai tn tai xa hi, nht la y thc t tng tin b gop
phn to ln vao thc y tn tai xa hi phat trin, ngc lai y thc xa hi lac hu, phan tin b co th kim
ham s phat trin cua tn tai xa hi.
Nguyn ly cua chu nghia duy vt lich s v tinh c lp tng i cua y thc xa hi a chi ra ng thai phc
tap trong lich s phat trin cua y thc xa hi va i sng tinh thn cua xa hi noi chung; no bac bo moi quan
im siu hinh, may moc, tm thng v mi quan h gia tn tai xa hi va y thc xa hi.
Y nghia phng phap lun:
Y nghia phng phap lun: vic nm vng mi quan h bin chng gia tn tai xa hi va y thc xa hi
co vai tro quan trong xy dng phng phap nhn thc va hoat ng thc tin ng n, khc phc bnh
chu quan, duy y chi trong hoat ng nhn thc va thc tin.
Quan im cua chu nghia Mac-Lnin v tinh quyt inh cua tn tai xa hi i vi y thc xa hi va tinh
c lp tng i cua y thc xa hi la c s phng phap lun cn ban cua hoat ng nhn thc va thc tin.
Theo nguyn ly nay, mt mt, nhn thc cac hin tng cua i sng tinh thn xa hi phai cn c vao tn tai
xa hi nhng mt khac cung phai thy c s c lp tng i gia tn tai xa hi va y thc xa hi. Do o,
trong thc tin cai tao xa hi cu, xy dng xa hi mi phai tin hanh ng thi trn ca hai mt tn tai xa hi
va y thc xa hi, trong o thay i tn tai xa hi la iu kin c ban thay i y thc xa hi; ng thi,
cung cn phai thy rng nhng tac ng cua i sng tinh thn xa hi, vi nhng iu kin xac inh cung co
th tao ra nhng bin i manh m, su sc trong tn tai xa hi. Y thc xa hi co kha nng tac ng n tn
tai xa hi theo hng tich cc va tiu cc. Nu xem nh s co tac ng xu, ngc lai s co nhng tac ng
tt. Bn canh vic khng ngng nng cao i sng vt cht ta cn phai khng c xem nh nng cao i
sng tinh thn.
Cu 23: Phn tch lun im sau ca Lnin: Mc coi s vn ng x hi l mt quy trnh lch s - t
nhin. S vn dng s nghin cu vn ny vo xem xt con ng i ln CNXH VN hin nay.
1. Kt cu ca hinh thai kinh t xa hi
26

Hinh thai kinh t - xa hi la mt pham tru cua chu nghia duy vt lich s dung chi xa hi tng giai oan
lich s nht inh, vi mt kiu quan h san xut c trng cho xa hi o, phu hp vi mt trinh nht inh
cua lc lng san xut, va vi mt kin trc thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h san
xut y. Lc lng san xut la nng lc thc tin cai bin gii t nhin cua con ngi nhm ap ng nhu cu
i sng cua minh.Lc lng san xut la s kt hp ngi lao ng va t liu san xut, trong o "lc lng
san xut hang u cua toan th nhn loai la cng nhn, la ngi lao ng" . Da trn c s li lun hinh thai
kinh t xa hi cua Mac, 3 b phn hinh thanh nn hinh thai kinh t xa hi nay tac ng qua lai va hinh thanh
nn nhng h thng quy lut chung va quy lut c thu. S thay th co th din ra tun t hoc khng tun t
t thp n cao nhng vn mang tinh t nhin.
- Quan h san xut la quan h gia ngi vi ngi trong qua trinh san xut (san xut va tai san xut xa hi).
Quan h san xut gm ba mt: quan h v s hu i vi t liu san xut, quan h trong t chc va quan ly
san xut, quan h trong phn phi san phm san xut ra. Quan h san xut do con ngyi tao ra, nhyng no
hinh thanh mt cach khach quan trong qua trinh san xut, khng ph thuc vao y mun chu quan cua con
ngi
- Lc lng san xut va quan h san xut la hai mt cua phng thc san xut, chng tn tai khng tach ri
nhau, tac ng qua lai ln nhau mt cach bin chng, tao thanh quy lut s phu hp cua quan h san xut vi
trinh phat trin cua lc lng san xut - quy lut c ban nht cua s vn ng, phat trin xa hi.
- C s ha tng la toan b nhng quan h san xut hp thanh c cu kinh t cua mt xa hi nht inh. C s
ha tng cua mt xa hi c th bao gm quan h san xut thng tri, quan h san xut tan d cua xa hi cu va
quan h san xut mm mng cua xa hi tng lai.
- Kin trc thng tng la toan b nhng quan im chinh tri, phap quyn, trit hoc, ao c, tn giao, ngh
thut, v.v. cung vi nhng thit ch xa hi tng ng nh nha nc, ang phai, giao hi, cac oan th xa hi,
v.v. c hinh thanh trn c s ha tng nht inh.
Hinh thai kinh t - xa hi la mt h thng, trong o, cac mt khng ngng tac ng qua lai ln nhau tao
thanh cac quy lut vn ng, phat trin khach quan cua xa hi. o la quy lut v s phu hp cua quan h san
xut vi trinh phat trin cua lc lng san xut, quy lut c s ha tng quyt inh kin trc thng tng
va cac quy lut xa hi khac. Chinh s tac ng cua cac quy lut khach quan o ma cac hinh thai kinh t - xa
hi vn ng phat trin t thp n cao.
Lc lng san xut la nn tang vt cht - k thut cua mi hinh thai kinh t - xa hi. Hinh thai kinh t - xa
hi khac nhau co lc lng san xut khac nhau. Suy n cung, s phat trin cua lc lng san xut quyt
inh s hinh thanh, phat trin va thay th ln nhau cua cac hinh thai kinh t - xa hi.
Cac quan 1h san xut tao thanh c s ha tng cua xa hi va quyt inh tt ca moi quan h xa hi khac . Mi
hinh thai kinh t - xa hi co mt kiu quan h san xut c trng cho no. Quan h san xut la tiu chun
khach quan phn bit cac ch xa hi. Kin trc thng tng c hinh thanh va phat trin phu hp vi
c s ha tng, nhng no lai la cng c bao v, duy tri va phat trin c s ha tng a sinh ra no.
Trn c s phat hin ra cac quy lut vn ng phat trin khach quan cua xa hi, C.Mac a i vao phn tich
XHTB, qua trinh hinh thanh, ra i, tiu vong cung nhng giai oan lich s tng co trc o va i n kt
lun: "S phat trin cua nhng hinh thai kinh t - xa hi la mt qua trinh lich s - t nhin" .
Ngun gc su xa cua s vn ng phat trin cua xa hi la s phat trin cua lc lng san xut. Chinh s
phat trin cua lc lng san xut a quyt inh, lam thay i quan h san xut. n lt minh, quan h san
xut thay i s lam cho kin trc thng tng thay i theo, va do o ma hinh thai kinh t - xa hi cu c
thay th bng hinh thai kinh t - xa hi mi cao hn, tin b hn. Qua trinh o din ra mt cach khach quan
ch khng phai theo y mun chu quan. S tac ng cua cac quy lut khach quan lam cho cac hinh thai kinh
t - xa hi phat trin thay th nhau t thp n cao - o la con ng phat trin chung cua nhn loai. Song,
con ng phat trin cua mi dn tc khng chi bi chi phi bi cac quy lut chung, ma con bi tac ng bi
cac iu kin v t nhin, v chinh tri, v truyn thng vn hoa, v iu kin quc t, v.v.. Chinh vi vy, lich
s phat trin cua nhn loai ht sc phong ph, a dang. Mi dn tc u co nt c ao ring trong lich s
phat trin cua minh. Co nhng dn tc ln lt trai qua cac hinh thai kinh t - xa hi t thp n cao; nhng
cung co nhng dn tc bo qua mt hay mt s hinh thai kinh t - xa hi nao o. Tuy nhin, vic bo qua o
cung din ra theo mt qua trinh lich s - t nhin ch khng phai theo y mun chu quan.
2. Gia tri khoa hoc ca ly lun hinh thai kinh t xa hi
Hc thuyt hnh thi kinh t - x hi em li cho khoa hc x hi mt ph ng
php thc s khoa hc. Hc thuyt ch ra sn xut vt cht l c s ca i sng
x hi, phng thc sn xut quyt nh cc mt ca i sng x hi. Cho nn khng
th xut pht t thc t tng, t ch ca ngi cm quyn gii thch cc hin tng trong i sng x hi. Hc thuyt cng ch ra x hi khng phi l s kt hp mt
cch ngu nhin, my mc gia cc c nhn, m l mt c th sng sinh ng, cc
27

mt thng nht cht ch vi nhau, tc ng qua li ln nhau, trong quan h sn

xut l quan h c bn, quyt nh cc quan h x hi khc, l tiu chun khch
quan phn bit cc ch x hi.
Hc thuyt cn ch ra s pht trin cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu
trnh lch s - t nhin, tc din ra theo cc quy lut khch quan ch khng phi theo
mun ch quan. Cho nn mun nhn thc ng i sng x hi phi i su nghin
cu cc quy lut vn ng pht trin ca i sng x hi. Hin nay loi ngi c
nhng bc pht trin ht sc to ln v mi mt. Tuy nhin hc thuyt vn cn
nguyn gi tr, n vn l phng php thc s khoa hc nhn thc mt cch ng
n v i sng x hi.
3. Vn dng l lun hnh thi KT-XH vo s nghip xy dng CNXH nc ta
Sau khi cuc cach mang dn tc dn chu thanh cng, min bc i ln xy dng CNXH va sau 1975 ca nc
i ln CNXH. Vit Nam i ln CNXH bo qua TBCN la s la chon tt yu, ng n ca v inh tinh, inh
hng, khat vong. V ly lun: ta a vn dng ng ly lun cua Mac vao Vit Nam, phu hp vi khat vong
cua nhn dn, t tng cua Chu tich H Chi Minh. Bo qua k i theo TBCN, tng bc i ln xy dng
CNXH. Tuy nhin chng ta chi bo qua TBCN v ban cht con vn k tha nhng thanh tu, c s kinh t.
V thc tin cung c th hin r nt qua qua trinh tin hanh CNH- HH t nc.
* Vic la chn con ng tin ln CNXH b qua ch TBCN
Nc ta tin ln CNXH t mt xut pht im rt thp, l mt quc gia nng
nghip lc hu tri qua lin tip chin tranh. V vy, ng ta la chn con ng
qu i ln CNXH b qua ch TBCN. S la chn ny c ng ta xc nh
ngay trong cng lnh u tin ca ng u nm 1930 do Tng B th u tin ca
ng ta l ng ch Trn Ph son tho v ghi r : "Cch mng Vit Nam sau khi hon
thnh cch mng dn tc dn ch th tin thng ln lm cch mng XHCN m
khng kinh qua ch TBCN".
S la chn ny l hon ton ng n v ph hp vi iu kin thc tin ca
Vit Nam. T khi nc ta bc vo thi k i mi (nm 1986), cng vi qu trnh i mi
nn kinh t ng ta i mi t duy l lun kinh t v nhn thc c rng, chng ta b
qua CNTB ch l b qua CNTB vi ngha l mt phng thc sn xut ra quan h
bc lt v nhng bt cng, ch b qua cc quan h sn xut TBCN vi ngha n l
mt quan h thng tr nn kinh t, ch b qua tnh cht hiu chin v th on bc
lt lao ng lm thu ca giai cp t sn. Nhng chng ta khng b qua nn kinh t
hng ho v nhng quan h kinh t vn c ca n; khng b qua nhng thnh qu
v mt khoa hc k thut; trnh t chc qun l ca nn sn xut ln tin tin
ca CNTB; khng b qua nhng kinh nghim nhng l thuyt kinh t m CNTB b
qua nhiu th k hnh thnh v to lp cho nhn loi; khng b qua nhng quy
lut kinh t khch quan, nhng c ch kinh t to ra sc mnh ng lc thc y
nn kinh t.
*. Xy dng v pht trin nn kinh t th trng nh hng XHCN
Trong qu trnh xy dng CNXH nc ta, ng v Nh nc ta ch trng thc
hin nht qun v lu di chnh sch pht trin nn kinh t hng ho nhiu thnh
phn vn ng theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng
XHCN, chnh l nn kinh t th trng nh hng XHCN.
Kinh t th trng l thnh tu chung ca vn minh nhn loi, n l kt qu ca
s pht trin lc lng sn xut n mt trnh nht nh, kt qu ca qu trnh
phn cng lao ng x hi, ca a dng ho cc hnh thc s hu, ng thi n l
ng lc mnh m thc y lc lng sn xut pht trin.
Theo quan im ca ng ta, kinh t th trng nh hng XHCN c nhiu
hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, trong kinh t Nh nc gi vai tr
ch o; kinh t Nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng
chc. Vic xy dng v pht trin nn kinh t th trng nh hng XHCN va ph hp
vi xu hng pht trin chung ca nhn loi, va ph hp vi yu cu pht trin lc lng
sn xut nc ta; vi yu cu ca qu trnh xy dng nn kinh t c lp t ch kt
hp vi ch ng hi nhp kinh t quc t. ng ta khng nh "mc ch ca nn
kinh t th trng nh hng XHCN l pht trin lc lng sn xut, pht trin kinh t
xy dng c s vt cht - k thut cho CNXH, nng cao i sng nhn dn.
28

Pht trin lc lng sn xut hin i gn lin vi xy dng quan h sn xut mi ph

hp trn c 3 mt s hu, qun l v phn phi.
Kinh t th trng nh hng XHCN khng th tch ri vai tr qun l ca Nh nc XHCN. Nh nc ta l Nh nc XHCN qun l nn kinh t bng php lut, chin lc,
quy hoch, k hoch, chnh sch, s dng c ch th trng; p dng cc hnh thc
kinh t v phng php qun l ca kinh t th trng kch thch sn xut, gii
phng sc sn xut, pht huy tch cc, hn ch v khc phc mt tiu cc ca c
ch th trng, bo v li ch ca nhn dn lao ng, ca ton th nhn dn.
*. Cng nghip ho, hin i ho vi s nghip xy dng CNXH
Nc ta tin ln CNXH t mt nn kinh t ph bin l sn xut nh, lao ng
th cng l ph bin. Ci thiu thn nht ca chng ta l cha c nn i cng
nghip. Chnh v vy chng ta phi tin hnh cng nghip ho, hin i ho. Trong
thi i ngy nay, cng nghip ho phi gn lin vi hin i ho. Cng nghip ho,
hin i ho nc ta nhm xy dng c s vt cht k thut cho CNXH. l nhim
v trung tm trong sut thi k qu tin ln CNXH nc ta.
ng ta ch r con ng cng nghip ho, hin i ho ca nc ta cn v c
th rt ngn thi gian, va c nhng bc tun t; va c bc nhy vt. Pht huy
nhng li th ca t nc, tn dng mi kh nng t trnh tin tin, c
bit l cng ngh thng tin v cng ngh sinh hc, tranh th ng dng ngy cng
nhiu hn, mc cao hn v ph bin hn nhng thnh tu mi nn khoa hc v
cng ngh, tng bc pht trin kinh t tri thc. Pht huy ngun lc tr tu v sc
mnh tinh thn ca ngi Vit Nam; coi pht trin gio dc v o to, khoa hc v
cng ngh l nn tng v ng lc ca s nghip cng nghip ho, hin i ho.
T i hi VIII ca ng nm 1996, t nc chuyn sang giai on y mnh
cng nghip ho, hin i ho phn u n nm 2020 c bn tr thnh mt nc
cng nghip. y cng l yu t quyt nh chng li "nguy c tt hu xa hn v
kinh t so vi nhiu nc trong khu vc v trn th gii".
*. Kt hp cht ch gia pht trin kinh t vi chnh tr v cc mt khc ca
i sng x hi
Gn lin vi pht trin kinh t, xy dng nn kinh t th trng nh hng
XHCN, y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc; phi khng ngng i mi
h thng chnh tr, nng cao vai tr lnh o v sc chin u ca ng, xy dng
Nh nc php quyn XHCN, nng cao vai tr ca cc t chc qun chng; pht huy
sc mnh i on kt ton dn trong s nghip xy dng v bo v t quc.
ng thi vi pht trin kinh t, phi pht trin vn ho, xy dng nn vn ho
tin tin m bn sc dn tc nhm khng ngng nng cao i sng tinh thn
ca nhn dn; pht trin gio dc v o to nhm nng cao dn tr o to
nhn lc v bi dng nhn ti; gii quyt tt cc vn x hi; thc hin cng bng
x hi nhm thc hin mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn
minh.
Cu 25: phn tch lm r s khc bit cn bn gia th gii quan duy vt bin chng vi cc hnh
thc th gii quan khc trong lch s
- la san phm va la mt b phn cua th gii, con ngi co nhu cu phai nhn thc v th gii cung nh phai
nhn thc v ban thn minh trong mi quan h vi th gii iu chinh hoat ng cua minh. Kt qua cua
qua trinh nhn thc y tao nn th gii quan
Nh vy, th gii quan la toan b nhng quan im, quan nim cua con ngi v th gii, v ban thn con
ngi, v cuc sng va vi tri cua con ngi trong th gii y.
- la kt qua trc tip cua qtrinh nhn thc, TGQ phat trin theo s phat trin nhn thc cua con ngi. Trong
o, TGQ c th hin di 3 hinh thc c ban. c th
+ th gii quan huyn thoai: th gii co ni dung pha trn mt cach khng t giac gia thc va ao.
TGQ huyn thoai c trung cho t duy nguyn thuy, c th hun r nt qua cac cu chuyn thn thoai,
phan anh nhn thc v th gii cua con ngi trong xa hi cng xa nguyn thuy. No mang nng du n cua
thi ai ma con ngi tinh mng mui cha bi dy lui trong ca i sng vt cht ln tinh thn, trong ca
hoat ng nhn thc va thc tin. TGQ huyn thoai chu yu la san phm cua nhn thc cam tinh nn nhng
gi tru tng thng c con ngi hinh dung di nhng dang vt c th. TGQ o th hin m nt tri
tng tng cua t duy cha ng s pha trn mt cach k t giac gia thc va ao, giu ngi va thn. S
29

pha trn nay theo Ph. ngghen nhn inh la kt qua tt yu cua trinh nhn thc thp, khi con ngi cha
hiu bit v ngun gc, nguyn nhn, ban cht cua cac s vt, hin tng trong th gii nn ho a nhn cach
hoa, nhn hinh hoa, nhn tinh hoa chng thanh cac vi thn hoc ban thn trong thn thoai.
+ TGQ tn giao la TGQ co nim tin manh lit vao sc manh cua lc lng siu nhin i vi th
gii, i vi con ngi, c th hin qua cac hoat ng co t chc suy tn, sung bai lc lng siu
nhin y. TGQ tn giao ra i khi trinh nhn thc va kha nng hoat ng thc tin cua con ngoi con rt
thp. c trng chu yu cua THQ tn giao la nim tin cao hn ly tri, trong o nim tin vao 1 th gii khac
hoan thin, hoan m ma con ngi s n sau khi cht gi vai tro chu ao. nim tin nay TGQ tn giao va
biu hin s ngho nan cua hin thc, va la s phan khang chng lai s ngho nan y. No nh ting th dai
cua chng sinh, nh thuc phin lam giam ni au trc nhng mt mat cua nhng ngi cung kh, la
nhu cu tinh thn cua mt b phn qun chng trong cuc sng.
+ TGQ trit hoc la th gii quan c th hin bng h thng ly lun thng qua h thng cac khai
nim, cac pham tru, cac quy lut. No khng chi nu ra cac quan im, quan nim cua con ngi v th gii
va v ban thn con ngi ma con chng minh cac quan im, quan nim o bng ly lun.
- TGQ con co th chia thanh TGQ duy vt va TGQ duy tm. Trong o, TGQ duy tm la TGQ tha nhn ban
cht cua th gii la tinh thn va tha nhn vai tro quyt inh cua cac yu t tinh thn i vi th gii vt cht
noi chung, i vi con ngi, xa hi loai ngi noi ring. TGQ duy tm th hin a dang di nhiu nhiu
cp khac nhau. Cac cp o cua TGQ duy tm ph thuc vao trinh nhn thc cua con ngi va tng
ng vi trinh nhn thc y, TGQ duy tm c th hin di hinh thc th s, tn giao hay trit hoc.
Khac vi TGQ duy tm, TGQ duy vt la th gii quan tha nhn ban cht cua th gii la vt cht, tha nhn
vai tro quyt inh cua vt cht i vi cac biu hin cua i sng tinh thn va tha nhn vi tri, vai tro cua
con ngi trong cuc sng hin thc. Theo o, chi co mt th gii duy nht la th gii vt cht, th gii vt
cht khng sinh ra, khng mt i, no tn tai vinh vin, v han, v tn.
Tng ng vi 3 hinh thc c ban cua chu nghia duy vt la chu nghia duy vt cht phat, chu nghia duy vt
siu hinh, chu nghia duy vt bin chng la 3 hinh thc c ban cua TGQ: TGQ duy vt cht phac, TGQ duy
vt siu hinh va TGQ duy vt bin chng.
+ TGQ duy vt cht phac la TGQ th hin trinh nhn thc ngy th, cht phat cua nhng nha
duy vt. Nhn thc cua cac nha duy vt mang nng tinh trc quan, phong oan ch cha co nhng cn c
khoa hoc vng chc. Cac nha duy vt thi ki nay a ng nht vt cht vi vt th - y la mt trong nhng
nguyn nhn dn n nhiu han ch trong nhng linh vc khac nhau, dn n quan im duy vt k trit .
TGQ duy vt thi c ai chi dng lai vic giai thich th gii ch cha ong c vai tro cai tao th gii.
+ TGQ duy vt siu hinh: Cac nha duy vt siu hinh trong khi phu nhn vai tro cua ng sang
tao, tha nhn ban cht cua th gii la vt cht a phat trin t tng coi vt cht la cht u tin tao ra vu
tr cua cac nha duy vt thi c ai. cac nha duy vt siu hinh cao con ngi, cao cac gia tri cua con
ngi song quan nim con ngi cung chi nh mt c may, ho con mang nng t duy may moc, k hiu th
gii la mt qua trinh vi tinh cach la lich s ptrin cua vt cht trong cac mi lin h a dang phc tap va
trong trang thai vn ng khng ngng, vinh vin.
+ TGQ duy vt bin chng: S ra i cua TGQ duy vt bin chng la kt qua k tha tinh hoa
cac quan im v th gii trc o, trc tip la nhng quan im duy vt cua Phoibc va php bin chng
cua Hghen; la kt qua s dng ti u thanh tu cua khoa hoc, trc ht la thanh tu cua vt ly hoc va sinh
hoc. S ra i TGQ duy vt bin chng con la kt qua tng kt cac s kin lich s din ra cac nc Ty
u, khi phng thc san xut TBCN a hinh thanh va bc l ca nhng mt manh cung nh han ch cua no.

30