Qellimi : Qllimi i vrojtimeve magnetometrike sht studimi i gjeologjis nn

siprfaqsore n baz t anomalive t fushs magnetike t Toks, anomali t cilat

shkaktohen nga vetit magnetike t shkmbinjve. Megjithse shumica e mineraleve
shkmbformues jan jo magnetik, disa tipe shkmbinjsh prmbajn minerale magnetik
t mjaftueshm pr t prodhuar anomali magnetike te dallueshme. N mnyr t
ngjashme, edhe objektet hekuror t krijuar nga njeriu mund t gjenerojn anomali
magnetike. Prandaj vrojtimet magnetometrike kan nj shkall t gjer prdorimi, q nga
vrojtimet ne shkalle te detajuar pr nevoja inxhinierike ose arkeologjike pr t zbuluar
objekte metalik hekurore t groposur, deri tek vrojtimet ne shkalle regjionale, t kryera
pr studimin e strukturave te medha gjeologjike. Vrojtimet magnetometrike mund t
kryhen n tok, nentoke, uj dhe ajr. Pr rrjedhoj, kjo teknike perdoret gjersisht dhe
shpejtsia e kryerjes t vrojtimeve ajrore e bn metodn shum trheqse n krkimin e
vendburimeve t mineraleve me veti magnetike.
Objektivat : Te kryejme matjet e nevojshme me magnometer
Te ndertojme profilet per te treja vrojtimet
Te ndertojme nje harte te anomalise se fushes magnetike totale ( T )
Zhvillimi i punes :
Marim paisjet qe na nevoiten per te kryer matjet.
Per te kryer matjet perdorim dy metoda :
1- Metoda e fushes totale - e cila perdoret per thellesite
2- Metoda e gradientit - e cila perdoret per trupat siperfaqesor
Ky gradient ka dy sensore : sensori poshte dhe sensori larte.
Konceptet baz
N afrsi t nj magneti zhvillohet nj fluks magnetik i cili rrjedh nga njri
skaj i magnetit tek tjetri (Fig. 7.1). Drejtimi i ktij fluksi mund t vihet re nga
drejtimi q merr nj gjilpr busulle q afrohet pran ktij fluksi.
Pikat e magnetit ku fluksi konvergon njihen si polet e magnetit. Nj magnet
i varur n gjendje t lir, do t marr drejtimin e fluksit magnetik t Toks.
Poli i magnetit q tenton t drejtohet drejt polit t veriut t Toks quhet poli
pozitiv dhe balancohet nga poli negativ me intensitet t njjt n skajin
7.1. Fluksi
tjetr t magnetit.
magnetik rreth nj
magneti
Forca F ndrmjet dy poleve magnetik me moment m1 dhe m2 t ndar nga
nj distanc r jepet nga relacioni:

F=
ku

0 m1 m2
(7.1)

4 R r2
0

dhe

jan konstante q tregojn depertueshmerine magnetike t vakumit dhe

depertueshmerine magnetike relative t mjedisit q ndan polet (shiko m posht). Forca sht trheqse
nse polet jan me shenj t kundrt dhe shtytse nse jan me shenj t njjt.
Fusha magnetike B e formuar nga nj pol me moment magnetik m n distanc r nga ky pol prcaktohet si
forca e ushtruar n nj pol pozitiv njesi n at pik:

B=

0 m
4 R r 2

(7.2)

Fushat magnetike mund t prcaktohen n terma t potencialeve magnetik, n ngjashmri me fushat

gravitacionale. Pr nj pol t vetm me fuqi m, potenciali magnetik V n nj distanc r nga poli jepet nga:

V=

0 m
(7.3)

4 R r2

Komponenti i fushs magnetike n do drejtim jepet nga derivati i pjeseshm n kt drejtim. N sistemin
e njsive SI, parametrat magnetik prcaktohen n terma t rrjedhjes s rryms elektrike. Nse npr nj
bobin me disa spirale kalon rrym elektrike, ather npr bobin dhe rreth saj rrjedh nj fluks magnetik,
i cili rritet nga nj forc magnetizuese H. Magnituda e H sht proporcionale me numrin e spiraleve t
bobins dhe forcn e rryms dhe invers proporcionale me gjatsin e telit, kshtu q H shprehet n A/m.
Densiteti i fluksit magnetik, matur n nj siprfaqe pingul me drejtimin e rrjedhjes, njihet si induksioni
magnetik ose fusha magnetike B e bobins. B sht proporcionale me H dhe konstantja e
proporcionalitetit njihet si depertueshmeri magnetike. Ligji i induksionit i Lenz-it lidh shkallt e
ndryshimit t fluksit magnetik n nj qark me tensionin e gjeneruar nga ky fluks, kshtu q B shprehet n
Weber per m2 (Wb/m2) dhe matet ne tesla (T). Predispoziteti magnetik rrjedhimisht shprehet ne Wb A-1 m1
ose Henry per meter (H/m). Njsia e forcs s fushs magnetike sht gauss (G), numerikisht ekuivalent
me 10-4T.
Tesla sht nj njsi shum e madhe pr t shprehur anomali t vogla t shkaktuara nga shkmbinjt,
prandaj prdoret nj nn-njsi e Tesls, nanoTesla (nT) ku 1nT= 10-9 T.
Magnett e zakonshm jan me dy pole, prandaj ata referohen si dipol. Momenti magnetik M i nj dipoli
me fuqi polesh m n distanc l nga njri tjetri jepet nga:

M =ml

(7.4)

Momenti magnetik i nj bobine npr t ciln rrjedh rrym sht proporcionale me numrin e spirave t
bobins, me siprfaqen e prerjes s bobins dhe magnitudn e rryms, kshtu q momenti magnetik
shprehet ne Am2.

Kur nj material vendoset n nj fush magnetike, mund t fitoj nj magnetizim n

drejtimin e fushs. Ky magnetizim humbet kur materiali hiqet nga fusha magnetike. Ky
fenomen njihet si magnetizmi i induktuar ose polarizimi magnetik dhe vjen nga rreshtimi i
dipoleve elementar brenda materialit n drejtimin e fushs. Si rezultat i ktij rreshtimi,
materiali ka pole magnetike t shprndara n siprfaqen e tij q korrespondon me fundet e
dipoleve (Fig. 7.2).

Fig. 7.2 Paraqitja

skematike e nj
elementi t
materialit

Intesiteti i magnetizimit t induktuar Ji t nj materiali prcaktohet si momenti i

dipolit pr njsi vllimi t ktij materiali:
M
J i=
(7.5)
LA

ku M sht momenti magnetik i nj kampioni me gjatsi L dhe siprfaqe n

prerje A. Si rrjedhoj Ji shprehet n Am-1. N sistemin c.g.s. intesiteti i
magnetizimit shprehet n emu cm-3 (emu = electromagnetic unit) ku 1 emu/cm3= 1000 A/m.
Intensiteti i induktuar i magnetizmit sht proporcional me madhsin e forcs magnetizuese H
t fushs induktuese:
J i=kH
(7.6)
ku k sht predispoziteti magnetik i materialit. Prderisa Ji dhe H jan t dy t matur me A/m,
predispoziteti magnetik sht pa njsi n sistemin SI. Edhe n sistemin c.g.s predispoziteti sht
pa njsi, por si pasoj e vecorise t sistemit SI vlerat n c.g.s jan 4 her m t vogla se vlerat
korresponduese n SI.
N vakum intensiteti i fushs magnetike B dhe forca magnetizuese H lidhen nga relacioni
7
1
B=0 H
0
ku
sht depertueshmeria magnetike n vakum ( 4 10 H m . Ajri
dhe uji kan depertueshmeri magnetike shum t ngjashme me

kshtu q ky relacion mund

t merret si prfaqsues pr fushn e Toks kur sht e pa ndikuar nga materialet magnetike. Kur
n kt fush vendoset nj material magnetik, magnetizimi rezultant jep nj ngritje n fushn e
prgjithshme magnetike n rajonin ku bn pjes materiali magnetik, forca e t cils jepet nga
0 J i
. Brenda trupit fusha totale magnetike, ose induksioni magnetik, B jepet nga
B=0 H + 0 J i

. Duke zvendsuar ekuacionin (7.6) do t kemi:

B=0 H + 0 kH=( 1+ k ) 0 H= R 0 H
ku

sht nj konstante pa njsi e njohur si depertueshmeri magnetike relative.

Depertueshmeria magnetike sht i barabart me produktin e depertueshmerise relative dhe

0
depertueshmerise s vakumit dhe ka t njjtat njsi me
. Induksioni magnetik B eshte
gjithashtu nje mase e afersise se vijave te fluksit, prandaj ai quhet ndryshe edhe densiteti i fluksit
magnetik.

T gjitha substancat jan magnetike nse do ti shohim n shkall atomike. do atom vepron si
nj dipol pr shkak t spinit t elektroneve t tij dhe orbitave t elektroneve rreth brthams.
Teoria kuantike lejon q dy elektrone t egzistojn n t njjtn gjendje (ose rrethin elektronik)
duke pasur spinet e tyre n drejtime t kundrta. Dy elektrone t ktij lloji quhen ift elektrone
dhe momenti magnetik i spineve t tyre sht zero. N materialet diamagnetike t gjith nivelet
elektronike jan t mbushur dhe nuk ka elektrone t pa iftzuar. Kur vendoset n nj fush
magnetike, rruget orbitale te elektroneve rrotullohen kshtu q prodhojn fush magnetike n
kundrshtim me fushn e aplikuar. Si rrjedhoj, predispoziteti magnetik i substancave
diamagnetike sht i dobt dhe negativ. N substancat paramagnetike nivelet elektronike jan t
pa plotsuara kshtu q egziston nj fush magnetike pr shkak t spineve t elektroneve t pa
iftzuar. Kur vendosen n nj fush magnetike t jashtme dipolet q korrespondojn me spinet e
elektroneve t pa iftzuara rrotullohen pr t dhn nj fush n t njjtin kah me fushn e
aplikuar, kshtu q predispoziteti magnetik sht pozitiv. Megjithat, ky sht nj efekt
relativisht i dobt.
N grimcat e vogla t disa substancave paramagnetike, atomet e t cilave prmbajn disa
elektrone t pa iftzuara, dipolet e shoqruar me spinet e elektroneve t pa iftuar, iftohen
magnetikisht midis atomeve fqinj. Nj grimc e till thuhet se prbn nj fush magnetike t
vetmuar. N varsi t mbivendosjes t orbitave t elektroneve, ky iftim mund t jet paralel ose
antiparalel. N materialet ferromegnetike dipolet jane paralel, duke dhn nj magnetizim
spontan shum t fuqishm q mund t egzistoj edhe n munges t fushs magnetike t
jashtme, si dhe nj predispozitet magnetik shum t lart.