Puntua | 011 | 2015-03-27 | egubakoitzA |

Jon Salaberri

Maiatzaren 10ean 20 urte beteko dira hiesaren kontrako ekintzaile arrasatearra hil zela

Puntua | 011
Nire txanda

Azaleko irudiaren egilea:

Yera Sanchez

Eneko Barberena

Sakhalingo
sudurra

3 Nire txanda
Sakhalingo sudurra

4 Bat-batean
Pedro Miguel Etxenike

6 Irudiz
Betiko jasota

8 Mundutik
Erleak eta
Herbehereetako loreak

10 Erreportajea
Jon Salaberri: hiesdunen
aldeko ekintzaile ahaztua

16 Iritzia

Gizon lasaia

Mendi probak,
osasungarri?

Joxe ta Piku

Ametsetako Arrasate

18 Talaiatik
Bullying-a eta
boterekeria

20 Elkarrizketa
Maider Unda, borroka
libreko txapelduna
24 Bizi

24 Osasuna
Hartutako kalte
zerebrala: bizimodua
goitik behera aldatuta

26 Kirola
Helduak ere animoso
uretara, igeri egitera!

28 Adituen esanetan
Lider onenak, taldean
aritzen direnak

30 Otorduan
Arrasateko Erreka
jatetxea

32 Moda
Liposukzioa kirurgia barik
ere egin daiteke

34 Motorra
Motorrentzako
handiegia zen
rallyetako pilotua

36 Gure artistak
Sonia Miranda

38 Kultura elkartea
Opera obra onenak
herrira ekartzen

40 Liburu artean
Open

41 Goienakideak

42 Gure altxorrak
Oatiko Sancti Spiritus
Unibertsitatea

44 Komunikazioa
EITB jomugan

45 Gadgetmania

46 Handitzen, handitzen

46 Eskulanak
Sokasalto birziklatua

47 Jaioberriak

Argitaratzailea Goiena Komunikazio

Taldea Kooperatiba Elkartea
Otalora Lizentziaduna 31
20500 ARRASATE
Lehendakaria Aitor Izagirre
Zuzendari nagusia Iban Arantzabal
Zuzendaria Eneko Azkarate

Eusko
Jaurlaritzak
diruz
lagundutako
aldizkaria
2 puntua

Erredaktore burua Monika Belastegi

Diseinu arduraduna Iaki Iturbe
Euskara arduraduna Sergio Azkarate
Publizitate arduraduna Mireia
Larraaga
Kluba eta banaketa Marta Leturia

Maketazioa Iaki Iturbe, Kepa Martelo

Publizitatea Mireia Larraaga,
Amaia Mundiano, Ziortza Martin,
Imanol Elortza
Administrazioa Agurtzane Gaintzarain,
Ane Berezibar, Iratxe Bengoa

Egoitza nagusia
Arrasate 20500
Otalora Lizentziaduna 31
132 posta-kutxa
943-25 05 05 | Faxa: 943-25 05 00
berriak@goiena.eus

Publizitatea
Arrasate 20500
Otalora Lizentziaduna 31
943-25 05 05 | Faxa: 943-25 05 09
publi@goiena.eus

Harpidetza
Arrasate 20500
Otalora Lizentziaduna 31
Tel.: 943-25 05 05
harpidetza@goiena.eus
Lege Gordailua: SS-1509-2014
issn: 2174-369X
Tirada: 4.050 ale

Irudikatzen zaila da Ivan Yakovlevitx gajoak

sentitu zuen ikara, demaseko biharamunaz
jaiki eta janzten ari zela eskua berokian sartu
eta poltsikoan sudurra aurkitu zuenean.
Sudur horren jabearen bila igaroko du
Gogol-en ipuina Ivanek, izu eta pisu.
Begirada Ukrainara eta Errusiara luzatzen
dugu maiz gerra aitzakian,
Bere apunteen ahaztuz herrialde horiek duten
altxor preziatuenetako bat
gainetik, bere
literatura dela. Puxkin, Tolstoi,
begirada
Dostoievski, Gogol, Lermontov,
Pasternak, Mayakovski, Gorki,
humanista
Txekhov, Nabokov, Sholokhov...
maite dut
Izen zerrenda luzea bezain
aberatsa, genero aniztasunean
izan ezik.
Obra bat gomendatzekotan, Anton Txekhov
mediku eta idazlearen Sakhalingo uhartea
litzateke. Bada gaztelaniazko edizioa
Kulturaten, non Txekhov idazleak
uharte-presondegi horretara eginiko bidaia
kontatzen duen.
Bere oharren eta apunteen gainetik, bere
begirada humanista maite dut, presoen eta
euren baldintzen inguruko deskribapena
mediku gizatasun osoz egina.
Ivan Yakovlevitx izutu zuen bere aurkikuntza
makabroak, eta honi izkina egin nahi zion.
Guk ere gertuko espetxeetan emaniko
eskubide urraketen aurrean beste alde batera
begiratzen dugu. Gustatuko litzaidake
irakurtzea zer idatziko zukeen Txekhovek
Sevillako espetxea ezagutu izan balu.

bat-batean

Pedro Miguel Etxenike

Seguruenik Euskal Herriko zientzialari ezagunena, egun, esaterako,
Donostia International Physics Centerko (DIPC) presidentea da
Testua: Txomin madina Argazkia: dipc

Zer egiten duzue DIPCen? Puntako ikerketa, bereziki, materia kondentsatuaren fisika eta
materialen zientzia; baita zientziaren komunikazioa ere. Zientzia aurreratuena
Donostiara, Gipuzkoara eta Euskadira ekarri gura dugu; eta zientzia hirian bertan egotea.
Zenbat du bakardadetik zientzialari baten jardunak? Nahikotxo izan behar duela deritzot:
talde lana ondo dago, baina ideia bat pertsona baten buruan sortzen da. Une lasaiak ere
behar dira, bakardade uneak. Asko gustatzen zaizkit horrelakoak, bizitzan eta lanean.
Zerekin aldera daiteke eureka! oihukatzen den unea? Denok sentitu dugu inoiz zerbait
lehen aldiz ikusten dugun une hori. Engantxatu egiten du; horregatik, dute zientzialariek
hain gustuko ikerkuntzan aritzea: jakintsuak baino gehiago, esploratzaileak dira.
Umetan ikasle aparta zinen, baina ez oso diziplinatua... Ikasle ona, bi gaitan kenduta:
gimnasian eta Formacion del Espiritu Nacional zeritzonean. Azken horretan txarra
nintzen, ez ideologiagatik, aspertu egiten ninduelako baizik. Gogoratzen dut Lekarozko
eskolan hilabeteko notak altuan irakurtzen zirela: ahaleginean, batez bestekoa 10 nuen;
gizabidean, berriz, 1, oharrak batan idazten nituelako; eta jarreran ere 1, logelan
erreboltatxo bat egin genuelako. Gaur egun ere, nahiko diziplina gabekoa naiz.

Nerabe askoren kexa: Zertarako ikasi ekuazioak, gero inoiz ere erabiliko ez baditut?.

Ulertzeak beti dakar gogobetetzea: eta ikastean, ulertzen saiatzean, pentsatzeko,

arrazoitzeko gaitasunak lantzen dira, bizitzan asko erabiliko dituenak. Hezkuntzan
garrantzitsuena da pentsatzen irakastea: jakintza ezjakintasuna baino erabilgarriagoa da.

Goi mailako ikasketak dituzten asko zerbitzari lanean dabiltza. Zer dio horrek herrialde bati
buruz? Zerbitzaria izatea unibertsitateko katedraduna izatea bezain duina da. Baina

zerbitzari izanda triste badaude, ez badira pertsona gisa errealizatuta sentitzen, esan
gura du ez dugula jakin izan ekonomia egoki baten bidez gazteendako aukerak sortzen.
Zu zeu ere bere garaian atzerrian ibilitakoa zara, hainbat unibertsitatetan. Euskal gazteak
atzerrira joatea oso ona da: pentsatzeko, ikasteko modu ezberdinak ikasten dituzte.
Horixe ekarri zidan niri: gauzak ondo nola egiten diren ikustea. Oso gomendagarria
iruditzen zait; nire alaba zaharrena ere Kanadan, Irlandan... ibilitakoa da.
Nola ikusten duzu euskara zientziaren esparruan? Oso ondo, oso bizirik dago: DIPCn eta
Nanogunen ikusten dudana da jende asko ideiak euskaraz eztabaidatzen, eta gero,
nazioarteko aldizkari onenetan ingelesez argitaratzen. Horrela izan behar duela uste dut.
Jarraitzen duzu korrika egiten? Ez, belaunak min ematen dit-eta. Nire atsekabeetako bat
da. Donostiarrak taldeko kide izaten jarraitzen dut, eta gustatuko litzaidake korrika
egitera itzultzea, baina traumatologoak dio ez dela ona. Frontenisean aritzen naiz.
Ikusi duzu inoiz The Big Bang Theory? Bai, eta grazia egiten didate. Baina gauza batek
arduratzen nau: maitagarriak dira, batez ere Sheldon; baina nork nahiko luke bera
bezalakoa izan? Neurri baten egiazkoa den arren, zientziaren irudi distortsionatua
eskaintzen da. Stephen Hawkingi buruzko The theory of everything pelikula ere ikusi dut.
1973az geroztik ezagutzen dut Hawking, college berean izan ginen. Nor bere burua
gainditzearen eredu da, eta baita zientziaren alderdi kulturalarena ere.
Ekainean 65 urte beteko dituzu. Erretiratzeko asmorik? Erantzukizun administratiboak uzten
joateko asmoa bai; baina baita gogoak ematen didana egin eta lanean jarraitzekoa ere.

4 puntua

puntua 5

Betiko jasota
irudiz

Argazkia: Imanol soriano

testua: eneko azkarate

25 urte bete dira Oatiko

beneditarren monasterioko eliza
Jainkoari kultua egiteko toki
prestatu zutela. Ospatzeko,
eukaristia berezia egin zuten
martxoaren 21ean monasterioan
bertan. Donostiako Easo
abesbatza gregorianoak parte
hartu zuen. Eta betiko jasota
gera zedin, bideoz grabatu zuten.
Mari Carmen Galdos ibili zen
zeregin horretan. Denetik egin
behar izaten dugu, eta baita hori
ere, adierazi du harreragile ere
aritzen denak. Grabazioa
dagoeneko disketeetan
gordeta daukala gehitu du.

6 puntua

puntua 7

Erleak eta
Herbehereetako loreak

muNDUTIK

Txemi Etxebarria
Maastrichten
(Herbehereak) bizi den
arrasatearra

Duela hamar urte

Herbehereetan bizi naiz,
Maastrichten, hain zuzen, eta
Goienak hemen dituen begi
eta belarriak izaten saiatuko
naiz datozen lerroetan. Egia
esan, ez da erraza Herbehereei
buruzko gai bat aukeratzea.
Badaude herri honi buruz
bururatzen zaizkidan berri edo
berezitasun dezente: itsasoaren
maila azpian bizirauteko
azpiegitura ikusgarriak,
langabeziaren igoera larria
azkenengo urteotan %4,5etik
%6,5era azkenengo 5
urteetan, politika
aurrerakoien kontradikzioak
marihuanaren legalizazioaren
ondorioz sortutako coffeeshop
turismoa, eskuin muturreko
alderdi politikoen igoera...,
eta abar.
Baina ez dut nire lehen
kolaborazioa eguneroko gai
horien inguruan jorratuko.
Horren ordez, erleen inguruan
arituko naiz. Bai, erleak,
animalia txiki bezain
garrantzitsu horiek. Eta
zergatik erleei buruz hitz egin
Herbehereetatik? Ba,
badirudielako hemengo
zientzialariek erleen
desagertzeari erantzun bat
topatu diotela.

Azken urteetan jarraitu dudan

gai bat izan da hau. Teoria
asko omen dago azken
urteetako erleen galtze larriari
buruz, baina orain arte ez dut
sekula erantzun garbi bat
8 puntua

ematen zuen berririk aurkitu.

Izan ere, sektore asko
inplikatzen ditu erleen
munduak. Erleak desagertzen
badira, ez da bakarrik ezti
goxoa desagertuko. Landare
askorentzat ia ezinbestekoa da

Herbehereetako
lursail gehienak
eskuz, hau da,
modu artifizialean
sortutakoak dira.

erleen polinizazio lana, eta

beste askoren kasuan uztak
nabarmen hobetzen dira haien
zerbitzuei esker. Estatu
Batuetan, esate baterako,
Kaliforniako intxaur eta
almendrak famatuak

polinizatzeko soilik urtean 1,3

milioi kolonia alokatzen dira,
AEBetan dauden erle-kolonien
erdia, gutxi gorabehera.
Erleen lanari esker 15.000
milioi dolarreko etekina
ateratzen dela kalkulatu dute.

Landare askoren
biziraupenerako
ia ezinbestekoa
da erleen
polinizazio lana.

Ez da harritzekoa, beraz,
erleen desagerpenarekin
arduraturik, erlezainek eta
nekazariek gaia kongresura
eraman izana, arazoa iker
dezaten eskatuz.
Arazo honen zergatiak
ugariak izan daitezke: beste
erle espezie batzuen inbasio/
erasoa, ongarri kimikoen
erabilera...

Herbehereen kasuan ere,

Argazkiak:txemi etxebarria

garrantzi izugarria dute

erleek, hemengo loreen
produkzioa dela eta. Hemen
aztertu dutena orain arte egin
gabe zegoen zerbait da; hau
da, desagertzen ari diren
loreen eta erleen arteko
erlazioa aztertu dute.
Horretarako, zientzialari
holandarrek museoetan
gordeta dauzkaten erleak
aztertu dituzte, horiek ze
landare gustuko dituzten
jakiteko. Eta oso ondorio
logikoa eskuratu dute.
Badirudi desagertzen ari diren
erle basatiek desagertzen ari
diren landare basatiak
dituztela gustuko. Hau da,
Herbehereek landare basatien
populazio izugarria galdu dute
azkenengo hamarkadetan.
Hemengo lursail gehienak
eskuz, hau da, artifizialki,
sortutakoak dira begirada bat
ematea besterik ez dago herri
honen lur itxurari Googleren
begiarekin eta horrek
arazoak sorrarazten dizkie
bueltan erle gizagaixoei!
puntua 9

Erreportajea

Jon
Hiesdunen aldeko ekintzaile ahaztua
Salaberri

2015eko maiatzaren 10ean 20 urte beteko dira Jon Salaberri ekintzaile arrasatearra hil zela.
XX. mendeko azken hamarraldian hiesaren aurpegia izan zen Euskal Herrian.
Lan handia egin zuen gaitzaren prebentzioan eta bera bezalako gaixoen alde.
Argazkiak: Idoia Salaberri, Aitor Iturriaga, Bermeoko T4 taldea ETA Deia (03 ARGAZKIA)

Joxe Aranzabal
joxearanzabal@gmail.com

erlingo harresia erori zenean,

aitortuko zuenez, gaixotasunak lagundu egin zion
1989an, Jon Salaberrik 28 urte zituen, eta bere
bere bizitzari zentzu bat aurkitzen.
bizitza xixko eginda zegoen: lau urte lehenagotik
Hala ere, hura ez zen Rock Hudson, Magic
bazekien seropositiboa zela, baina horregatik ez
Johnson edo Freddie Mercury, jende ezin famazuen heroina utzi. Urte hartan, baina, oso gaiztuagoa mundu osoan, bere bizitzaren une batean
ki hasi zen sentitzen, eta Idoia arrebak, Irlanaitortu zutenak hiesa zutela. Aldiz, bere kasuan
datik itzuli berria, aurre egin zion: Bide horrehiru adjektibok markatzen zuten besteen aurrean:
tatik segitu nahi duzu? Bada, nik
heroina-zalea, homosexuala eta hiesneurea egingo dut. Arreba naguduna. Gainera, Salaberri gorria zen.
Baztertuen
siaren hitzek erasanda, behin betiEz zen nazionalista izan, dio Idoia
infernutik
ko utzi zuen heroina, baina handik
arrebak. Abertzalea, igual, bai, bailasterrera jakin zuen hiesa garatu
na ez nazionalista, munduko hiritarzetorren Jon
zuela, hartutako immunoeskasiaren
tzat zuen bere burua. Hortaz, famaSalaberri
sindromea, gaitz bat garai hartan
tuen zerutik baino gehiago, baztertuen
sekulako triskantzak egiten ari zena
infernutik zetorren Jon Salaberri
mundu osoan, bereziki, heroina-zagarai hartako Euskal Herri kontserleen, odol transfusioa behar zuten gaixoen eta
badorera. Berdin zion, ordurako berak misio bat
homosexualen artean. Eusko Jaurlaritzan zuen
zuen-eta geratzen zitzaion denborarako: bera
lana utzi, Nekazaritza Sailean, eta pentsiodun
bezalako gaixoen alde lan egitea.
bihurtu zen.
EKINTZAILE PRAGMATIKOA Lehendabizi, bakarrik hasi
BIZITZAREN IPARRA Ordura arte errebelde eta exhizen. Sei-zazpi hilabetez, hondartzarako mahai
bizionista samar jokatu bazuen, hiesa agertu
txiki bat hartu, eta Portaloian jartzen zen, Arrazitzaionean zentratu egin zela uste du Aitor
sateko erdigunean, informazioa zabaltzen.
Iturriaga lagun arrasatearrak. Gaixotasunak
Baina gizon pragmatikoa izanda, berehala hasi
orekatu egin zuen mutila. Geroago, Jonek berak
zen aliantza sare bat josten. Hasteko, konpondu
10 puntua

Familiakoekin eta
lagunekin. Makurtuta, Idoia
arreba, Waku txakurra eta
izeko Dorita. Zutik,
hiesaren kontrako
ekintzaile eta lagunak,
Madril, Elgoibar, Ondarroa
eta Bermeotik etorriak;
tartean, Josu Unanue.

puntua 11

Erreportajea

01 Acapulcon, Mexikon,
hiesaren kontrako kongresu
batean.
02 Rifi-rafe saioan, ETB2n,
preserbatiboen alde egiten.
03 Jose Antonio Ardantzarekin
eta Iaki Azkunarekin, Bilbon,
hiesaren gaineko kongresu
batean.

04 Gipuzkoako jende
ospetsuarekin, publizitate
kanpaina batean: Angel
Vilario, Xabier Elorriaga,
Alberto Gorriz, Antxon
Urrosolo, Eduardo Txillida eta
Irene Laffitte.

01

03

egin zituen etxeko harremanak, Idoia arrebarekin,

sortu zuen, Hiesaren Aurkako Batzorde Hiritanagusiki. Handik aurrera, etengabe partekatuko
rraren autolaguntza talde bat. Hies Ekimena izan
zituen bere proiektuak harekin, eta bien arteko
zen Jon Salaberriren proiektu kutuna.
harremana hobetu egin zen nabarmen. Kalean
Hies Ekimenak laguntza eta elkartasuna eskainere, aliatuak egin zituen bere kausatzen zien seropositiboei eta hiesdunei.
rako: Iaki Telleria eta Domi Korta
Baita zerbitzu hauek ere: informazioa
Londrestik
mondragoetarrak, besteak beste. Txahiesari buruz; aholkuak elikaduraz,
gogoberrituta higieneaz eta ariketaz; aholkularitza
gorritxuko Ospitalean ere, lagun egin
zituen bertako medikuak, tartean
eta defentsa diskriminazio kasuetan;
etorri ziren
Jose Manuel Agud. Eta Gipuzkoatik
informazioa gaixoen eskubideez; lagunjon eta josu
kanpo ere, bidelagunak bilatu zituen.
tza afektibo-emozionala; antisorgailu
Debagoienean autolaguntza talde bat
eta xiringa erabili bakoen banaketa,
antolatu guran, harremanetan jarri
doan; liburutegi txiki bat; eta bestezen Gasteizko talde batekin, Arabako Hiesaren
lako ekintzak.
Kontrako Batzorde Hiritarrarekin, eta denboralArrasateko Udalak bulego bat utzi zion elkardi batez haiekin aritu zen lanean, ikasteko zelan
teari Arrasate pasealekuan, eta urte haietan Hies
kudeatu horrelako talde bat, gero bailarara ekarEkimenak sekulako lana egin zuen bailaran.
tzeko han ikasitakoa. Bilbon, bestalde, Bizkaiko
1992an, esate baterako, Hies Ekimenak jardunaltaldeekin egin zuen bat, eta hantxe ezagutu zuen
Josu Unanue T4 taldeko sortzaile bermeotarra,
Hiesak jota
hura ere hiesaren kontrakoa, gerora bere lagunik
1996
481
handienetakoa izango zena.
hildakoak
1995
1991ko irailaren 11tik 15era, Josu Unanuerekin
Hego Euskal
460
batera, Jon Salaberri Londresen izan zen, GIB-hieHerrian
sarekin bizi zirenen Nazioarteko V. Batzarrean.
1984-2000
Orduko leloa berezia izan zen: Biktima izatetik,
Iturria:
irabazle izatera! Josu Unanuek hauxe dio: Lon1998
Osakidetza eta
267
drestik gogoberrituta etorri ginen, autolaguntza
Nafarroako
1999
bultzatzeko prest. Hiesdunak boteretu egin nahi
Osasun
1992
223
Publikoaren Institutua
genituen, euren etorkizuna euren esku har zeza290
ten. Handik bueltan, Jon Salaberrik ere premisa
horiekin ekin zion berriz lanari: Londresen aurrez
1990
1994
Madrilen ere bai, kontinente guztietako ehunka
150
288
lagunen taupada, bizia, sentitu dut: kultura eta
1986 1988
sinesmen askotariko jendea, eta oso bide ezberdi33 70
netatik kutsatua gertatu dena. Denok genuen zer1985
1991
1993
1997
2000
bait komunean: GIB (giza immunoeskasiaren
12
214 271
216
213
birusa) eta itxaropen berbera: borroka egin eta bizi
1984
izatea. Asko eskatzea ote? (Arrasate Press, 123).
2

HIES EKIMENA Araban zebilen arren, Debagoienean

ere mugitu zen, eta Hies Ekimena izango zena

12 puntua

1987

48

1989

122

02

04

di batzuk antolatu zituen, Hiesaren Mundu Eguna,

hogei hitzaldi baino gehiago, mahai informatibo
bat jarri Seber Altube plazan, eta Quirete, quireme aldizkaria argitaratu. Saldu ere, ugari: 11.000
antisorgailu, 1.600 kartel, 6.500 aldizkaritxo baino
gehiago, 1.500 pegatina, 250 ale Quirete, quireme
aldizkariarenak, 100 ale Sidapress, Bilbon egiten
zen aldizkari bat. Urte hartan Hies Ekimenak
1.836.062 pezeta jaso zituen udaletatik, enpresetatik eta salmentetatik; alegia, 11.100 euro inguru.
Gastatu, berriz, 1.742.721 pezeta; hau da, 10.500
euro inguru. Hurrengo urtean, ostera, 2.000.000
pezetako aurrekontua izan zuen; hots, 12.000 euro
(Arrasate Press, 177).
Datu horiei erreparatuz gero, seguruenik, hura
izango zen Hies Ekimenaren urterik onena. Garai
hartan, Jon Salaberrik orduak eta orduak igarotzen zituen Hies Ekimenaren bulegoan edo eskolaz eskola hitzaldiak egiten.
EUSKAL GIZARTEAREN ONESPENA Hil arte, Jon Salaberri hiesaren aurpegia izan zen Euskal Herrian:
elkarrizketak eman zituen hedabide askotan,
telebistako eztabaidetan parte hartu zuen, hitzaldiak egin zituen Hona hemen lau adibide:
Bat. 1992ko urrian eta azaroan birritan izan
zen Rifi-rafe saioan, ETB2k garai hartan zuen
audientziarik handieneko eztabaida saioan, Antxon
Urrosolok gidatua: lehenengoan gaixo terminalez
hitz egiteko eta bigarrenean, hiesaz. Bietan, ederto baliatu zuen saioa bere itxaropen mezua zabaltzeko.
Bi. 1992aren amaieran Donostiako, Gasteizko eta Bilboko prentsa elkarteek arte erakusketa handi bat antolatu zuten hiru hiriburuetan,
dirua biltzeko hiesaren kontra. Erakusketaren
leloa: Emaidazu eskua, ez da ezer gertatzen.
Erakusketa Donostian zegoen bitartean, Gipuzkoako egunkariek orrialde osoko iragarki bat
atera zuten hiru egunez, hiru bertsiotan. Horietan, Jon Salaberri lagun hauek babestuta agertu zen: Eduardo Txillida, Irene Laffitte, Angel
puntua 13

Erreportajea

05

05 Argia eta Arrasate Press

aldizkarietako azaletan.
06 Luc Montagnierrekin,
Medikuntzako Nobel
saridunarekin, Bilbon, hiesaren
gaineko nazioarteko kongresu
batean, mahaiburu.
07 Leintz Gatzagan, Salaberri
hil ondoren egindako azken
agurrean. Hizlaria, Josu
Gallastegi.

08 Elgoibarren, izeko
Doritarekin, kale agerraldi
batean hiesdunen alde.
09 Kanarietan, Felisa eta Dorita
izekoekin.
10 Arrasateko plazan, Salaberri
hil berriari egindako
omenaldian.

Vilario, Xabier Elorriaga, Alberto Gorriz eta

sentituko du bere bizitzan: hortik ateratzen jakinAntxon Urrosolo.
go duela espero dut.
Hiru. 1993ko martxoaren hasieran, hiesaren
AMAIERA Azken urtea gogorra izan zen Salaberrigaineko II. kongresua inauguratu zuten Bilbon,
rendako. Pneumonia izaten zuen,
bertan Luc Montagnier zela, gero
eztula, katarroak eta arazoak arnasa
Medikuntzako Nobel saria irabaziko
HIES Ekimena
hartzeko. Takian-potian Txagorritxuzuena GIBaren eta hiesaren arteko
izan zen haren ra eramaten zuten. Gainera, gurpildun
harremanaz egindako ikerketagatik.
aulkian ibili behar zuen beti, beste
Haren eta beste 1.000 aditu ingururen
proiektu
norbaitek lagunduta.
aurrean, Jose Antonio Ardantza lehenkutuna
Urte hartan, Salaberri eta beste
dakariak besarkatu egin zuen Jon
asko hasi ziren anti-erretrobiral berri
Salaberri.
batzuk hartzen, AZT izenekoak, eta
Lau. Urte bereko martxoaren 28an,
igarri zitzaien apur bat hobetu zirela, baina, Domi
Argia aldizkariak azala eta elkarrizketa eskaini
Kortak dioenez, berandu zen, ordurako oso errezizkion Jon Salaberriri.
ta zeudelako.
Urte pare bat lehenago Salaberri zabaltzen
1995eko maiatzean, Jon Salaberri itzaltzen ari
hasitako mezua hedatzen ari zen Euskal Herrian,
zen. Hil aurreko zapatuan haren lagunek kalejieta gizartea bere egiten ari zen mezu hura.
GAINBEHERA 1993ko irailean. Jon Salaberri eta Josu

Unanue Acapulcora joan ziren, Mexikora, hiesaren

gaineko nazioarteko konferentzia batera. Josu
Unanuek hauxe gogoratzen du: Londrestik indarberrituta itzuli baginen, Acapulcotik jota etxeratu
ginen, han bazterkeriaren gordina bizi izan genuen-eta. () Horrez gain, Jon gaixotu egin zen.
1994ko apirilean, berriz, Salaberrik toxoplasmosi bat izan zuen, garuneko infekzioa. Handik
aurrera, gurpildun aulki batean ibili behar izan
zuen. Hitz egiteko ere arazoak izan zituen. Urte
hartako Gabonetarako, hagin asko galdu zituenez,
dieta berezia zuen, pureak eta janari bigunak.
Arazoak arazo, mugitzen zen batetik bestera,
gehienetan familiak lagunduta. Horrela, astebete
egin zuen Kanarietan, bi izekok lagunduta. Hark
esker onez hitz egiten zuen familiari buruz Arrasate Press aldizkariaren 256. zenbakian: Nire
arreba Idoia oso ondo portatzen da nirekin; behin
baino gehiagotan esan dut monumentu bat egin
behar zaiola: edozeinek ez dio bere bizitzari uko
egiten beste batena zaintzeko, eta horrek arazo
bat dakar: hiltzen naizenean, hutsune handia
14 puntua

06

07

08

Pedagogia egiten
Behin gogoratzen du Domi
Kortak, Salaberriren lagunak, Jon,
Iaki semea eta hirurok Arrasateko
kafetegi batera joan ginen. Bertan,
mutilek kafesne bana hartu zuten.
Amaitutakoan, zerbitzariak euren
kikarak eta koilaratxoak jaso, eta
zaborretara bota zituen, bazekien-eta
Jon eta Iaki hiesdunak zirela. Ni
konturatu egin nintzen, eta esan nion
hori eginez gero kikara eta koilaratxo
piloa hondatuko zituela. Zerbitzariak
begiratu, eta barkamena eskatu
zigun. Orduan, Jonek esan zion
patxada izugarriaz: Nik ez nituzke
botako, sarri etorriko garelako. Hartu
hori, sartu ontzi-garbigailuan, eta
bertan zorrotada bat lixiba bota. Ez
gu gatozenean bakarrik, aldian
behin baizik

09

10

ra bat egin zuten Arrasaten hiesaren kontra,

baina Salaberri ez zen etxetik irten. Haiek eskatu arren, etxeko balkoira ere ez zen irten. Bazenekien idatzi zion Txus Congil Askagintzako
bozeramaileak Egin egunkarian hura hil ondoren, bazenekien agurtu behar zinela, baina
agurrak sekula ez dira izan zure gustukoak.
1995eko maiatzaren 10ean, eguaztena, medikua
joan zen Salaberri ikustera, hura ohean zegoela.
Birikak urez beteta zeuzkan, eta arazoak zituen
arnasa hartzeko. Joan aurretik, medikuak esan
zion Idoiari anaiak okerrera eginez gero, deitu
eta emango ziola pastilla bat, gaixoari denbora
eramangarriagoa egiteko. Biak geratu ziren etxean:
Jon Salaberri ohean, eta arreba etxeko lanak
egiten. Halako batean, joan zenean anaiaren logelara, ikustera zelan zegoen, hilda ikusi zuen.
AZKEN AGURRA Egun batzuk geroago, maiatzaren
14an, familiartekoak eta lagunak Leintz Gatzagara joan ziren Salaberriren errautsekin, han
azken agurra ematera senitarteko eta lagunari.
Hango parke txiki batean, txalapartaren hotsak
entzun ziren. Gero, Sagra Lopez eta Josu Gallastegi lagunek hartu zuten hitza. Haritz bat landatu zuten Salaberriren omenez. Amaitzeko,
ondoko zubitik behera Deba ibaira bota zuten
haren errautsen zati bat. Hark testamentuan
eskatu bezala, gainerako errautsak zabaldu
zituzten Saran hark eta arrebak Lapurdiko
herrian zuten etxean), mendian eta itsasoan.
HOGEI URTE LASTER Oso urte gogorrak izan ziren
1984tik 2000 artekoak. Aldi hartan 3.360 lagun
hil ziren hiesak jota Hego Euskal Herrian,
gehienak gazteak, tartean Jon Salaberri, marjinazioaren lokatzetatik sortutako ekintzailea,
eta haren kuadrillako lagun asko. Gaixotasunean aurkitu zuen bere bizitzaren zentzua, bera
bezalako gaixoen alde lan egiteko. 2015eko
maiatzaren 10ean hogei urte beteko dira Jon
Salaberri hil zela.
puntua 15

iritzia
hainbat aburu

Martin Jauregialtzo

Gizon lasaia

Joxe ta piku

errematea

Iaki San Miguel

este artikulu bat idatzita nuen, baina errariak

horrela eskatuta John Ford-en Gizon lasaia-ren
inguruan arituko naiz. Hau baita nire burutik
igarotako irudia Aitto (Alberto Plazaola) berriro
ikusi nuenean urte asko pasa ondoren. John
Forden filmean, pertsonaia boxeolari ohia zen, eta, haren
antzera, Aitto-k ere bizitzarekin borroka latza izan du. Aske
egon den denbora labur honetan, bizpahiru bider egin dugu
trikitx aurreko mendietan. Inguru hau ez da oso polita,
amaigabeko aldapak, porlana eta
pinudiak dira nagusi, baina badu
zerbait harrapatzen zaituena. Leku
bakartia da, hausnarketara
gonbidatzen duena, eta, azkenaldi
honetan, paseatzaile gutxi batzuen
erresuma bihurtu da.
Topo egiterakoan ez genuen
berba askorik egiten, ez zen
beharrezkoa, gizon lasaiaren
isiluneak hitzez beteta baitzeuden.
Izan ere, gure oinen aztarnen atzean, bere begiradak etorkizun
berri baten ilusioaren zirriborroa marrazten zuen.
Baina aurrekoan, nire paisaiaren zati bat lapurtu zidaten.
Gauez gertatu zen, komunikabideen zarata mediatikoak
zuzenbide estatua, justizia, legedia, gaizkile, terrorista eta
horrelako hitz hutsak erabili zituen, etsai ikaragarri eta zitala
eraikitzeko gizon lasai bat besterik ez zegoen tokian. Gizon
lasaiaren hatsa galdu dut, baina berriro pinudi, baso, erlaio
artean, paseoan ikusteko itxaropena daukat. Ikur, lelo eta goi
mailako diskurtso politikoen gainetik, hau izango baita
benetako egoera demokratikoaren adierazle garbiena.

Rufina Olasagasti

Ametsetako
Arrasate

Pinudi, baso,
erlaio artean,
paseoan ikusteko
itxaropena
daukat

Eztabaida

BAI

EZ

Mendi probak,
osasungarri?
Boladan daude exijentzia
handiko probak kirolarien
artean; osasungarria da
ahalegin maila hori?

16 puntua

Oihana
Kortazar
Kirolaria
Probaren luzerak eragina dauka.
Hala ere, zenbat eta kilometro
gehiago izan, orduan eta
prestatuago joaten dira
kirolariak, ultra esaten zaien
horietan, batez ere. Halakoetan,
gainera, ziurtagiri medikua
eskatzen da. Badago
kontzientzia. Kirol guztietan
bezala, ahaleginaren orduek
eraginak dituzte eta ondorioak
dakartzate. Probaren neurria
zein den jakin behar da.

Aitor
Odriozola
Fisioterapeuta
Nork bere mugak ezagutzea da
garrantzitsua. Gorputzak bi
eratara sufritzen du, gutxiegi
edo larregi erabiltzeagatik. Era
berean, zaila da halako probak
prestatzea gorputza muturrera
eraman barik. Onuragarria da
kirola, eta probak motibagarri
izan litezke. Azkenik, ahalegin
horretan etengabe bagabiltza
endorfina bila, agian, galdetu
beharko genuke ea bizitzan
zerbait falta ote zaigun.

Saioa
Baena
Fisioterapeuta
Neurriz egitea da kontua, eta,
kilometro kopuru handi batetik
aurrera, bai edo bai, lesioak
egoten dira, muga batera
heltzean kalteak egoten
direlako. Horregatik da hain
garrantzitsua prestakuntza
sakona eta, gainera, alboan
profesional bat izatea. Ez da
berdina 10 kilometro egitea edo
100, eta jende asko prestakuntza
barik sartzen da luzera handiko
probak egitera.

Iaki
Uribetxebarria
Kirolaria
Kirolari askok mugak ez dituzte
ezagutzen. Esaterako, Euskal
Herrian nahiko esanguratsua da
Hiru Handiak proba; batzuk
proba egin aurreko aste edo
hilabeteetan bakarrik prestaturik
doaz. Kirol ez profesionaletan,
kirolarien ehuneko handi batek
ordu gehiegi egiten ditu
entrenatzen. Berez, baina,
intentsitate handiko probek ez
dute kalterik sortzen, ondo
prestatuz gero.

Esna egindako ametsa

dakart, Arrasate izatea
gustatuko litzaidakeena.
Amets horretan,
askotariko jatorria
duten gizon-emakumez
osatua dago Arrasate,
harremanetan
errespetua da nagusi,
eleanitzak dira eta
komunikatzeko euskara
darabilte.
Familia-kideen
artean banatzen dituzte
zainketa eta etxeko
lanak eta herritarren
artean kanpoko lan
profesionalak,
diferentzia txikiak
daude maila sozial eta
ekonomikoan,
herritarrak txandaka
arduratzen dira herria
antolatu eta
gobernatzeaz, hitz
eginez eta adostasunak
bilatuz konpontzen
dituzte beraien arteko
diferentziak, premien
aurrean elkartu eta
gogoz erantzuten dute
eta askatasunean bizi
dira elkarrekin
konfiantza giroan.
Euskaldun
eleanizdunen jendarte
aktibo, atsegin eta
solidarioa da, jendea
gustura bizi den herria,
inguruko herriekin
harreman onean.
Osatuko al dugu
ametsa elkarrekin?

Talaiatik

J. Iaki Etxezarreta
Arizmendi Ikastolako
zuzendaria

Bullying-a eta boterekeria

Maiz mintzo gara bullying deitzen dugun
arazoaz. Nire zalantza, baina, zera da: ba al
dakigu zer den bullying delakoa, benetan? Eta,
jabetzen al gara zer dagoen horren zuztarrean?

Ingelesetik datorren bullying kontzeptua

definitzeko, testuinguru eskolarrera jotzen
dugu, eta hor, ikasleen artean gertatzen den
erasoa, tratu txarra eta antzeko esanahia
duten terminoak baliatzen ditugu. Normalean,
ikasgelaren espazio itxian edota jolasleku
zabalean gertatu ohi da, lehen eta orain, eskola
asmatu zenetik. Baina eremu berria du
bullying-ak: telematikoa. Telefono mugikorren
bidez, bereziki, baita ordenagailu bidez ere,
Internetek ireki duen eremu bihurtu da
horrelako erasoak egiten dituztenentzako
espazio berria, eta eremu horrek ezaugarri
propioak ditu, eta izen bereziak hartu ditu:
ziberbullying-a, grooming-a...
Era guztietako jarrerak eta jokabideak
nabari zaizkigu eraso-mota horren aurrean:
Beti izan da; nire ume edota gaztetako
sasoian horrelakoak gertatzen ziren eta ez da
horren larria; ume kontuak Sarri
ezkutuan gordetzen zen erasoa izan bada ere,
bizi garen gizarte mediatikoagatik eta gero eta
sentsibilizatuagoa den inguruneagatik ohiko
gertaera problema bilakatu da, iraganean
izan ez balitz bezala.

Genero-erasoak gero eta ezagunagoak zaizkigu,

eta ari dira agertzen geure gizartean ezkutuan
zeuden bestelakoak ere. Pertsonen arteko
erasoak direla esan dezakegu, baina denek dute
konstante bat: nire hurkoa nola zapaldu.
Arrazoi psikologiko labainkorretan sartu gabe,
bizikidetza-arrazoiak nahiago ditut gogoeta-gai.
18 puntua

Norbera ez da ezer beste pertsona batzuekin

interakzioan edo harremanetan aritu gabe.
Gure espeziaren ezaugarrietako bat da. Den
bezala nagusi eta menpeko erlazioa sortzeko
joera. Esan daiteke sen bat dela. Baina, beste
hamaika instinturekin egiten ikasi dugun
moduan, gizakiok asmatu dugu portaera eta
jokabide etikoak eraikitzen, horien gainean
pertsona ororen duintasuna eta berdintasuna
gainerako joeren gainetik jartzen eta dohakabe
eta ahulekiko elkartasuna eta laguntza
garatzen.

Eskema kultural eta sozial hori pitzatu eta

txikituta uzten du gizakion arteko erasoak,
bullying-a izan, genero-indarkeria izan,
lantokiko erasoa izan Gure abere izaeraren
alde ilunena uzten du bistan, egoera jakin
batean indarra erabiltzen dugunean fisikoa,
psikologikoa, soziala, ekonomikoa, parean
dugun adiskidea, laguna, emaztea, lankidea edo
herritarra gutxiesteko, menperatzeko,
zapaltzeko: geure esanetara ipintzeko.
Denok dugu geure eguneroko bizitzan geure
ahala, geure boterea, hainbat egoeratan
baliatzeko aukera, jende arteko harremanetan
etengabe ari garelako. Botere hori, pertsona
batzuen kasuan tamainaz eta motaz beste

Ari dira agertzen geure gizartean ezkutuan zeuden bestelakoak ere

Hezkuntzaren egitasmo pedagogikoak pertsona behar du ipar
batzuen kasuan baino agerikoagoak izanez,
elkarbizitzarako indargune bilaka daiteke edo,
tamalez, bullying-ean, ziberbullying-ean,
grooming-ean, genero-erasoetan,
lantokikoetan bihur liteke boterekeria.

Ezin da, beraz, ostrukarena egin. Ezer ez edota

ezer gutxi gertatuko balitz bezalako
arinkeriarik ez! Asko dago jokoan,
ume-umetatik hasita, zahartzarora helduta.
Hezkuntzaren egitasmo pedagogikoak pertsona
behar du ipar eta errespetua eta kooperazioa
ardatz, eta hor boterekeriak ez du lekurik,
konfiantzak baizik. Alegia, norberaren
konfiantza, besteekiko konfiantza eta inguruan
konfiantza, pertsona libre, ez menpeko, ez
tirano izan gaitezen, bere buruaren jabe den
Euskal Herrian. Horretarako da Konfiantzaren
Pedagogia, ikastolan, etxean, lantokian eta
gizartean ezinbesteko zaiguna. Lankide nahi
zaitugu, herritar gazte eta heldu. Praxian.
puntua 19

Elkarrizketa

Maider Unda Borroka libreko txapelduna

Iraide jaio ostean, aldatu

egin da nire balioen eskala
Aramaioko Oleta auzoko Atxeta baserrian, lantoki eta bizitokian,
hartu ditu PUNTUAko kazetariak, beste domina bat lortu berritan
Testua: eneko azkarate Argazkiak: ane Laderas

aider Unda, (Oleta,

Aramaio, 1977) munduko bost emakume
onenetakoa da borroka librean. Euskal
kirolaririk aipagarrienetakoa; Olinpiar
Jokoetan bi bider aritu da: Pekinen (2008) eta
Londresen (2012). Riokoa (2016) du helburu.
Ama izan eta zazpi hilabetera Espainiako
txapeldun geratu da.
Beste txapelketa bat. Zenbatgarrena?
Espainiako txapelketa irabazten dudan
hamabosgarren aldia da. Gainerakoak kontuan
izanda, ez dakit zenbat diren.
Asko kostata?
Ez. Egia esan, azken txapelketa hau ez. Horra
heltzeko egin behar izan dudan esfortzua,
ordea, bai, handia izan da, bai azken
hilabeteotan eta baita aurretik ere. Urteetako
lana. Oraindik ere kostatzen ari zait sasoian
jartzea. Haurdunaldiaren ondorioz, gorputza
aldatu egin zait.
Ze aldatu zaizu bereziki?
Giharrak, alde fisikoa, itxura, gauza asko.
Iraide zuen alaba da, ordea, saririk nagusia.
Bai, jakina. Horrenbeste itxoin dut ama izan
arte!
Zergatik horrenbeste?
Goi mailako kirolean dihardugunok beste
lehentasun batzuk ditugu. Badakizu, esaterako,
20 puntua

umea gaixo badago ezingo duzula entrenatu,

eta, horrenbestez, atzeratu egiten duzu ama
izateko erabakia, kirolean aurrera egin gura
baduzu. Iraide jaio ostean, aldatu egin da nire
balioen eskala. Hura da lehenengoa orain.
Abuztuan jaio zen alaba. Jaio eta hilabetera
berriro itzuli zinen entrenamenduetara eta
txapelketetara. Zelan egiten duzu?
Ikusi nuen gorputza erabat aldatuta neukala,
eta berriro lehenbailehen entrenatzen hasi gura
nuen. Apurka-apurka hasi eta ikusi nuen neure
burua txapelaren bila borrokatzeko gertu.
Londresko Olinpiar Jokoetan brontzezkoa
lortu ostean, uztekotan ibili zinen, hala ere.
Olinpiar Jokoetara joan aurretik argi neukan
ez nuela jarraituko. Erabakia hartuta neukan.
Baina domina lortu ostean gauzak aldatu egin
ziren. Birpentsatu egin nuen erabakia. Gerora,
gainera, Europako txapelketan bigarren geratu
nintzen, 2013an, eta aurrera egiteko indarrez
ikusi nuen neure burua. Sasoitsu nengoen.
Baina motibazioa ez zen berdina. Ama izan
gura nuen. Hura zen nire motibazioa eta
lehentasuna.

Jende asko daukat inguruan

gauzak errazten dizkidana

Abuztuan jaio zen Iraide alabari eskaintzen dizkio orain

eguneko ordu batzuk, lanarekin batera, entrenatu aurretik.

Non aurkitzen duzu indarra jarraitzeko?

Inguruak asko laguntzen dit. Txikitatik. Orain,
kosta egiten zait, baina jende asko daukat
inguruan gauzak errazten dizkidana.
Noiz hasi zinen eta zergatik borroka librea
egiten?
Kasualitatea izan zen. Otxandioko eskolara
sambo borroka erakustera etorri zen Felix
Oreitia. Hura izan zen lehenetakoa hemen
kirol hori erakusten. Bestela, ez zegoen ezer:
mutilek, futbola; neskek, ezer ere ez. Halaxe
hasi ginen eskolako ume guztiak. 9 urte
nituen. Jolasa zen guretako. Gainera,
kanpora irteten hasi ginenean, bidaiatzeko

modu bat bihurtu zen. Gerora

hasi nintzen, Gasteizen.
Kontrarioak baino argalago zaude
orain, muskulu gutxiago
daukazula. Beste oztopo bat?
Bai, hala da. Gainera, orain arte
borrokatu izan dut 72 kilotik
beherakoetan, baina kendu egin
dute kategoria hori eta 75
kilokoetan borrokatu behar dut
orain. Ahulago nago, hortaz,
kontrarioen aurrean. Gehiago
entrenatu eta ondo jan behar dut.
Egunean ordu pare bat entrenatzen
naiz, arratsaldez, Gasteizen. Goizez
ere, etxean, apur bat.
37 urte dituzu. Adina oztopo da?
Ez. Lorpenik nabarmenenak 30
urtetik aurrera izan ditut. Ez dakit
noiz arte segituko dudan, ordea.
Jarraitzeko asmoa daukat. Rioko
Olinpiar Jokoetara begira nago
orain. Horretarako, Las Vegasko
munduko txapelketan izango naiz
irailean. Han lortu beharko dut
Olinpiar Jokoetarako txartela.
Londreskoa lortzeko asko
konplikatu zitzaizkidan gauzak,
belauna puskatu egin nuen-eta.
Zeintzuk dira zure kontrario
nagusiak mundu mailan?
Vasilisa Marzalyuk bieloerrusiarra,
Katerina Vidiaux errusiarra,
Stephanie McMahon
estatubatuarra Baina
kanadarrak, txinatarrak eta
japoniarrak ere badira.
Haien aurka borrokatzea meritu
handikoa da, batez ere borroka
libreko tradiziorik ez dagoelako
hemen.
Txinatarrek beste modu batera
hartzen dute kirol hau. Oso gogorrak dira haien
entrenatzaileak. Beldurra diote entrenatzaileari.
Espero zenuen Londreskoa?
Gura nuen. Banekien hortxe-hortxe ibiliko
nintzela, baina ez nekien dominarik lortuko
nuen edo ez.
Iron Maider?
Lagunek eta senideek jarri zidaten, Olinpiar
Jokoetarako atera zuten kamiseta bat dela-eta.
Zerbait jarri behar zuten eta hori bururatu

Borroka librea izan zen kanpora

irteteko, bidaiatzeko, modu bat
puntua 21

Elkarrizketa

Lantoki eta bizitoki duen Atxeta

baserriaren aurrean, Oletan (Aramaio).

zitzaien. Ikono bihurtu zen; berbetarako gai.

Hedabideen arreta piztu zuen eta asko berba
egin eta idatzi zen horretaz.
Marca-ko azaleko albiste eta argazki nagusi
izan zinen
Bai, txapelarekin agertu nintzen Londresen
domina lortu nuenean. Hori ez du edozeinek
lortu. Gordeta daukat azal hori. Lagunak eta
senideak joan ziren Londresera ni ikustera, eta
une hura betiko gordeko dugu guztiok. Oso
politak izan ziren une haiek.
Aisialdirako astirik baduzu?
Aisialdirako ez. Baina lana eta familia ondo
uztartzen ditut kirolarekin. Etxean lan egiteak
ahalbidetzen du hori, egunero lanean egon
arren: ardiak jezten, gazta egiten, ortuan
Noiz arte jarraituko duzu lehiatzen?
Urtero azkena izango balitz bezala aritzen naiz.
Badago adin mugarik borroka librerako?
38 urte egingo ditut uztailean, baina, lehengo
egunean, Espainiako txapelketan, 40 urte eta
gehiagokoak ere lehiatu ziren. Ez nintzen
nagusiena. Mundu mailan ere badira 40
urtekoak, marka onak dituztenak.
Egunotan hedabide askori erantzun behar
izan diezu?
Bai; BBCkoak ere izan ditut etxean,
telebistarako erreportaje bat egiten. Beste
hainbati ez diet telefonorik ere hartu
Batzuetan, ezinezkoa da guztiei erantzutea.
Zelakoa da zure egun normal bat?
Beti ez dira berdinak, ezta antzerakoak ere:
oraingo astean gazta egin dugu eta, bestalde,
22 puntua

martitzenetan bildotsak eroaten dituzte.

Goizeko seietan esnatzen gara ahizpa eta biok,
baina, martitzenetan, bostetan ere bai. Ardiak
jetzi, esnea jaso, gazta egin, Iraide alabari
biberoia eman, bainatu, etxeko bestelako lanak
egin Eguerdian, ardiak atera, bazkaldu, siesta
egin eta arratsaldean entrenatu. Ahizpak eta
biok daroatzagu baserriko lanak, baina hark
darama ardura handiena. Eskerrak ahizpari.
Olinpiar Jokoetan borroka librean domina bat
lortzen duen lehen euskalduna izan zinen.
Espainian ere inork lortu bakoa zen.
Hala da. Londresko Olinpiar Jokoetan, gainera,
Espainiarekin gindoazen emakumeak
gizonezkoak baino hobeto aritu ginen, domina
gehiago lortu genituen. Emakumeok sufritzeko
gaitasun askoz ere handiagoa daukagu eta
askoz ere konstanteagoak gara gizonezkoak
baino. Hori diote gurekin dabiltzan kirolariek,
entrenatzaileek Borroka librean ere emaitza
hobeak dauzkagu emakumeok.
Bizi izateko ematen du borroka libreak?
Goi-goian ibiliz gero, bai. Nik lortu dut. ADO
Espainiako errendimendu handiko beka
olinpikoari eta BAT Basque Team euskal
fundazioari esker segitzen dut. Azken horrek
badauzka psikologoak, komunikazio taldea
eta hori babes handia da, batez ere kirol txiki
edo ez horren ezagunenetan dihardugunondako.
Londresko Olinpiar Jokoetakoa izan da zure
kirol momenturik aipagarriena?
Bai, baina baita 2007an Pekinerako txartela lortu
nuenean. Orduan eman nuen jauzi bat. 2011ra
arte, lesioa izan nuen arte, munduko lehen
bosten artean ibili nintzen. Gainera, Pekingoak
izan ziren nire lehen Olinpiar Jokoak.
Ze lesio izan zenuen?
Belauna puskatu nuen; bi belaunak. Borroka
librean gabiltzanondako, ordea, ez da ohikoena
belaunetan min hartzea, sarriago izaten dira
besoko lesioak.
Zeintzuk dira zure dohain nagusiak borroka
librean?
Indarra. Dominatu egiten ditut kontrarioak,
ondo heltzen diet. Baina ama izan naizenetik,
eta beste kategoria baten lehiatu behar dudanez
gero, gauzak aldatu egin dira.
Ze eman diote zure lorpenek kirol honi?
Ospea. Ezagun egin dut kirola. Lehen,
esaterako, borroka librean ari nintzela esaten
nuenean, batzuek galdetzen zidaten,
maltzurkeriaz: Lokatzetakoa?.

Urtero azkena izango balitz bezala

aritzen naiz borroka librean

bizi

Hemorragiak
Garuneko jarioak
ikus daitezke
irudian (gune
granateak).

hartutako kalte zerebrala

azaltzea gaixoak dituen sintomen

jatorria, bere pronostikoa eta
hobetzeko modu posibleak.
Familiakoek eta zaintzaileak
eginbehar berrietara ohitu beharko dute: komunetik aulkirako
lekualdatzea edo egokitutako
dutxa baten garbitzea horietako
batzuk baino ez dira. Horietan
trebatzea oso garrantzitsua da
istripuak saihesteko eta ez premiazko estresik ez sortzeko.
Zaintzailea gaitasunez eta konfiantzaz dohaintzea ere oso inportantea da.

Bizimodua goitik
behera aldatuta
irudia eta Argazkia: goiena

osasuna

Juan Ignacio Marin

Errehabilitazioko medikua

artutako kalte zerebralaz

ari garenean, pertsona
bati bere bizitzan bat-batean eragiten dion burmuineko lesio bati buruz ari
gara. Adibiderik argiena da traumatismo kraneoenzefaliko larria,
normalean zirkulazio istripu
batek eraginda. Hala ere, badaude autonomia maila handi samarra galarazten duten beste eragile batzuk ere, hala nola iktusak,
garuneko tumoreak eta infekzioak.

askotariko alterazioak Gaitz hori

jasan duen pertsonak hainbat
asaldura edo alterazio erakutsi
ohi ditu, eta, gaitzaren bilakaeraren arabera eta asaldura motaren arabera, gaixoak modu batera edo bestera gaindituko ditu
horiek. Gaixoa ospitale eremuan
tratatu ahal izateak errehabili24 puntua

tazio trinkoa garatzea ahalbideratzen digu.

Gure ospitalizazio-unitateetan
askotariko ondorioak pairatzen
dituzten gaixoekin lan egiten
dugu: ondorio motorrak dituztenekin, komunikazio mailakoak,
jarrerazkoak zein inteligentzia,
emozio edota zentzumen ondorioak dituztenekin, hain zuzen
ere. Banakako programa integralak garatzen ditugu logopedian,
neuropsikologian, fisioterapian
eta terapia okupazionalean. Eta
beharrezkoa denean, tratamendu
psikofarmakologikoekin eta ortopedikoekin osatzen ditugu.
Larritasun txikiagoa duten
kasuetan eta ospitalizatutako
gaixoek autonomia nahikoa lortzen dutenean, anbulatorio-erregimeneko errehabilitazio programak burutzen ditugu. Etxez
etxeko programak dependentzia
handia duten gaixoentzat pentsatuta daude, eta, ondorioz,
joan-etorrietarako arazo larria
dutenentzat. Garuneko kaltea
duen gaixoa fase aurreratuagoan
baldin badago, eguneko zentroak
daude, eta bertako helburua da
bere oinarrizko autonomia hobetzea eta birgizarteratzea.

Errehabilitazioa
Gaixoaren
larritasunaren
arabera egokitzen
dira programak.

familiak ohitu egin behar du Ezin-

bestekoa da ulertzea maite duzun

senitartekoari zer gertatzen zaion.
Ondorio batzuekin errazagoa da
beste batzuekin baino. Ohikoa
zaigu ikustea gorputz erdia elbarrituta duen pertsona, baina askoz
zailagoa gertatzen zaigu ulertzea
zergatik galdu duen hizkuntza
edo zergatik ez den gai emozioak
edo bulkadak kontrolatzeko.
Ekipo terapeutikoak bere egiten
du familiari informatzea eta

Traumatismo
batengatik zein
gaixotasun
baskularragatik,
ohikoena da
garuneko kaltea
bat-batean iristea

zaintzailearengan eragina du Senitartekoa etengabe zaintzen duen

pertsonak erraz gara ditzake
ezinegona, loaren nahasmendua
eta beste osasun arazo batzuk,
besteak beste, bere gain hartzen
duen erantzukizuna dela-eta.
Garrantzitsua da familia arazoak
eta baliabideak aztertzea, gatazkak kudeatzeko trebetasunak
ahalbideratzea eta, posible den
heinean, emozio negatiboak kontrolatzea. Oso gomendagarria
da esker oneko aktibitateak bere
horretan mantentzea, eta baita
ohiko harremanak ere. Etxebizitza egokitzeak ere berebiziko
garrantzia du garuneko kaltea
duen gaixoa zaintzeko orduan.
Gaixotasun baskularragatik
izan zein traumatismo batengatik izan, ohikoena da garuneko
kaltea bat-batean iristea. Kasu
askotan, betiko geratzeko iristen
da, gainera, eta aurrerantzean
biziko duen errealitate bihurtzeko. Bizitza berri baten hasiera, azken finean.
puntua 25

KIROLA

Helduak ere animoso

uretara, igeri egitera!

Xabier Infante
Entrenatzailea

Testua: AMAIA TXINTXURRETA Argazkiak: JAGOBA DOMINGO

Zergatik
igeriketa?

meak geroz eta lehenago

lasaia, besakadak eta ekintzaren
hasten dira igeriketa
eraginkortasuna, besteak beste.
saioak jasotzen. Baina
teknika LANTZEKO Hasiera batean
helduek badakite ondo
bost egunekoa izan behar zuen
igeri egiten? Batzuk aspertu egiikastaro laburra zortzi urteko
ten dira igerilekuan, baina, esaikastaro bihurtu da, eta geroz
terako, Oatiko Zubikoan heleta jende gehiago ari da saioeduendako saio dibertigarriak
tara joaten. Parte-hare m a t e n dituzte
tzaileen adina 35 urteorain dela zortzi
Saioen
tik 55 urtera bitartekoa
urtetik hona. Entrehelburua da
da. Saioen helburua
namendu bat eginteknika
da igeri egitean geroz
da, alde batetik,
teknika lantzen
eraginkorragoa eta besakada gutxiago
egitea. Zergatik? Tekdute, eta bestetik,
lortzea
nika geroz eta eraginfisikoa hobetzen
korragoa izateko.
dute. Nork bere
Horretarako, hasieran, teknika
erritmoa eramaten du eta, norariketa ugari egiten dira, eta,
malean, hamazazpi lagun inguhorren ostean, hodia, palak, tauru etortzen dira saioetara, azalla... erabiltzen dituzte gorputzedu du Xabier Infante entrenako hainbat atal lantzeko.
tzaileak. Astero 45 minutuko bi
entrenamendu egiten dituzte eta
ESPERIENTZIA positiboaK Entrenakontuan hartzen dituzte teknika,
menduetara pozik joaten dira
arnasketa, igeri azkarra eta

oatiarrak: Sei urte daramatzat

saioetara etortzen, medikuak
mokorra gaizki neukala esan
zidan eta igeri egiteko gomendatu zidan. Igeriketak asko lagundu dit, esan du saioetara joaten
den Ekhi San Vicentek. Igeri
egiten ez zekien Mila Igartuak
entrenamendu horietan ikasi
du: Bizkarreko minarengatik,
medikuak igeri egiteko esan
zidan eta dagoeneko bost urte
daramatzat. Hasieran, ez nekien

Taula

Pala zulodunak

Hodia

Palak

Pulboia

Hankekin lan egiteko objektu

aproposa da taula.

Besoekin indar handiagoa egiteko

erabiltzen dira palak.

Arnasketa lantzeko orduan erabil

daitekeen tresna.

Besoekin esfortzu handiagoa egin

behar da palak erabilita.

Besoak bakarrik erabiltzeko eta

oreka bultzatzeko erabiltzen da.

26 puntua

Entrenamenduetara astean bi aldiz joaten den lagun talde bat.

igeri egiten. Orain oso-oso gustura etortzen naiz; estresa kentzeko ere balio du, adierazi du.
Igeriketan disfrutatzeko oso
garrantzitsua da arnasa nola
hartu jakitea eta teknika menderatzea. Artza-ren Xabier Infante saioetan nabilen bigarren
urtea da hau eta asko ikasi dut;
arnasa hartzen ikasi dut, fondo
handiagoa hartu dut eta pixkanaka abiadura handiagoa hartzen
noala igartzen dut, adierazi du

entrenamenduetara joaten den

Susana Arresek.
Onura fisiko orokorra Igeriketa

hasieran gogorra eta nekeza izan

daiteke, baina, behin teknika
menderatuta, onura fisiko orokorra eskaintzen duen kirola
da. Hala ere, garrantzitsua da
teknika ondo menderatzea; bestela, kaltegarria izan daiteke.
Beraz, komenigarria da adituei
aholkuak eskatzea.

Kirol asko daude, baina

oso gutxi dira beste
medio baten egiten
direnak; horietako bat
da igeriketa: uretan
sartuta egiten dugu eta
gorputz posizioa
bertikala izan beharrean
horizontala da. Dauzkan
onurak asko dira.
Gorputzarentzat ura
oso medio erlaxagarria
da. Jende asko etortzen
zaigu medikuak
esanda, baina benetako
onurak lortzeko teknika
on batekin egin behar
dugu ariketa hori;
bestela, onuragarria
izan beharrean,
guztiz kontrakoa
bihurtuko zaigu.
Teknika ona
beharrezkoa da, batez
ere txikitatik ikasten
dena edo igeri talde
baten ikasten dena
ez da lehiaketa,
noski. Horrelako
taldeak une honetan
moda-modan daude,
igeriketa beste modu
baten egiten baita.
Talde baten sartu ala
ez? Galdera oso
korapilatsua da, baina
giro onean egoteko,
gauzak beste modu
baten egiteko eta ura
topera disfrutatzeko
aukera hor dago,
parte hartu eta
ondorioak atera.

Lider onenak, taldean

aritzen direnak
Argazkia: goiena

adituen esanetan

Liher Pillado
Teamcoach-a eta ikertzailea

tzera begiratu eta

aztertzen badugu
enpresa hoberenek
nola iraun duten
negozio lehiakorrak
edukitzen modu
iraunkorrean, ikus dezakegu ez
dela lider bakar baten gauza
izan. Beraz, enpresako zerbait
behar du izan; kultura kontua,
azken finean.
Enpresagintzako Fakultateko
ekintzailetasun arloan, Mondragon Team Academyn, hain zuzen
ere, liderrarekiko dugun perspektiba ekintzailetasunetik dator.
Lidergo ekintzailearen inguruan
lanean jarduten dugu gradu,
graduondoko, ikerketa eta transferentzia arloetan. Horren ildotik, taldeko ekintzailetasunean
sinisten dugu enpresa eta negozio berritzaile iraunkorrak sortu eta garatzeko.

talde lana da giltza Nola bihurtu

start-up bat enpresa handiago

eta iraunkorrago? Start-up baten
hasiera produktu edo zerbitzu
baten garapenean oinarritzen
da, azken hori merkaturatu,
ikasi eta garatzen jarraituz. Sal28 puntua

mentak eta bezeroen konfiantza

garatzen doazen heinean, lidergoak antolakuntzaren garapenean
izan behar du foku nagusia. Jim
Collins-ek Great by Choice liburuan azaltzen duen moduan,
start-up txikiak eratzen dituzten
ekintzaileak aldaketa eta gorabehera handiko inguruneetan
hasi ohi dira. Ingurune kaotiko
batek ez dakar enpresa baten
porrota, baizik eta lidergo efektibo batek bideratu egiten du
garapen egokia. Erronka, askotan, geroago azaldu ohi da; hau
da, antolakuntzaren garapenean
matiko izan, Collinsen esanetan.
eta lidergoak bertan jokatzen
Maila goreneko liderrak umilak
duen rolean, hain zuzen ere,
izan ohi dira, eta horrek ez du
hasierako malgutasun hori galesan nahi anbiziorik ez dutenik,
du egiten baita.
baina anbizio hori ez dute bideAurretik aipatu dugun
ratzen norberak lortzen duenemoduan, lider soil batek, oso ona
ra, norberaren itxurara edo zer
izan arren, ezin dezake enpresa
egiten duenera.
bat iraunkor eta bikain bihurtu.
Maila goreneko liderrek enerLider handiek ongi ulertzen dute
gia negatibo horiek guztiak alde
ezin direla eurak bakarrik izan.
batera uzten dituzHala ere, alderantziz,
te. Maila handiko
lider txar batek
Liderrak
liderrak onak dira
enpresa bat porrokolaborazioa
jendea erakarri eta
tera eraman dezake
sustatu behar du jarraitzaileak izaerraz asko. Horregatik, Collinsek azpikonfiantza eraikiz ten; baina maila
goreneko liderrak
marratzen duen
onak dira jarraitzaimoduan, aurre egileak mantentzen kausa baterako;
ten diogun edozein arazo nagusi
beraz, zerbitzu espirituarekin
lidergo erronka bat da.
eta sakrifizioarekin lideratzen
jarraitzaileak mantentzen onak
dute, Collinsek aipatzen duen
Maila goreneko lider izateko ez
moduan.
da beharrezkoa karismatikoa
Talde bat lideratu behar
izatea, ez da pertsonalitate kondenean, bisio bat ezarri eta taltua. Kausa karismatiko bat
dea norabide horretan motibaizanez gero, ez dago zertan karistzeak duen garrantzia sarritan

Taldea gidatu behar denean, helburua ezarri eta taldea

norabide horretan motibatzea oso garrantzitsua da.

azpimarratu dugu, baina hori

garrantzitsuagoarekin gauzatzen
baino lehen beste lan garrantzidute, gainera.
tsu bat dago egiteko: nortzuk
pertsona ekintzaileak behar dira
joango gara elkarrekin? Lehen
Argi dago edozein garapenen
gauza, beraz, pertsona egokiak
oinarri pertsonak garela eta
erakartzea da, eta ondoren norahorretarako ongi ezagutu behar
bidea definitzea da.
dugula zerk motibatzen gaituen
Lidergo ekintzailean, kolabenetan. Lidergo ekintzaileak
borazioa ezinbestekoa da. Horregauza berriak sortzea eskatzen
tarako, liderrak kolaborazioa
du eta horretarako
sustatu behar du
pertsona ekintzaikonfiantza eraikiz
Pertsonen
leak behar ditugu
eta erlazioak errazbalioek eta
gure erakundeetan,
tuz, abilezia eta
enpresarenek bat talde lanean jarduesperientziak elkarten dutenak. Horrelanean jarriaz,
joan behar dute
tarako, ohituak gauurrunago iristeko
den errekonpentsa
aukera dago-eta
eta zigor sistema indibidualistak
kultura sorrarazita. Kideak
ez digu askorik laguntzen. Daniel
indartzen diren heinean, deterPink-ek Drive liburuan ederki
minazioa, konpetentzia eta emaiazaltzen duen moduan, erakuntza hobeak ere lortzen dira.
de sortzaile batek honako eleHorren harira, taldeek erronkei
mentu hauek izan behar ditu
denbora errealean eta malgutabarneratuta barne kulturan:
sun nabariagoz erantzuteko
esanahia, autonomia eta konpeabilezia garatu ohi dute, eta
tentzia (mastery).
kontzientzia eta zehaztasun

Azkenik, pertsonen printzipio eta balioek eta enpresaren

balioek elkarrekin bizitzea ezinbestekoa da. Talde eta pertsonen
autonomia ezinbestekoa den
moduan, sormena eta berrikuntza bultzatu ahal izateko, gure
eguneroko lanak esanahia izan
behar du eta gu baino harago
doan zerbaitengatik lanean jardutea beharrezko bihurtzen da.
Horrek guztiak, azken finean,
gure eguneroko bizitzan, hazkuntza pertsonalean ere laguntzen digulako.
Duela 100 urte jaiotako On
Jose Maria Arizmendiarrietak
esan ohi zuen moduan, garapen
ekonomikorik gabe ez da garapen sozialik gauzatuko.

Gure adituendako galderak dituzula?

Bidali zure zalantzak, eta argitzen
ahaleginduko gara.
mbelastegi@goiena.eus

puntua 29

Bost dastatze-menu aukeran

Arrasateko Erreka jatetxean
Argazkiak: AMAIA TXINTXURRETA

otorduan

Aintzane Valles
Errekako sukalde arduraduna
erreka@errekajatetxea.eu
Ospakizun ugari egiten
dituzte Arrasateko
Zerrajera kaleko Erreka
jatetxean eta eguneroko
menuak eskaintzen dituzte.

Dastatze-menuak ere
badituzte, enkarguz; bost,
guztira. 25 euroko bi
dastatze-menu dituzte. Hau
da horietako bat: paleta
iberikoa; askotariko
frijituak; kalabazina onddoz
eta ganbaz beteta
onddo-saltsarekin;
bakailaoa errazio erdi

Etxean
egiteko
Hau da aukeratu dudan
platera: berenjena beteak.
Bezeroei asko gustatzen
zaien plater horietakoa da
eta eguneko menuetan
astean behin, behintzat,
eskaintzen dugu Errekan.
Etxean egiteko modukoa
da, gainera. Behin baino
gehiagotan eskatu izan
didate errezeta jatetxean,
baina esaten diet
sekretua dela. Orain,
hementxe dute errezeta.
Kalabazin betearekin ere
gauza bera pasatu izan
zait sarri.
Etxean egiteko ez da
oso plater konplikatua,
baina pazientziaz egin
behar izaten da. Gero,
gustura gelditzen dira
jaten dutenak.

urdaiazpikoarekin eta
porru kurruskariarekin;
entrekota errazio erdi bi
saltsarekin; postrea; eta
urteko ardoa.
35 euroko beste bi menu
dituzte. Hau da horietako
bat: foie grasa;
langostino-entsalada;
onddo-krepea; txipiroiak
plantxan; legatza errazio
erdi; txuletoia zatituta;
postrea; eta ardo ondua.
46 euroko menua, ostera,
plater hauek osatzen dute:
iberiko-taula; onddo
xerratuak ahate-gibelarekin;
zigala labean;
txangurru-entsalada; zapoa
labean errazio erdi;
solomilloa
ahate-gibelarekin; postrea;
eta erreserba ardoa.

Erreserbak egiteko, deitu

943 53 32 72 zenbakira edo
idatzi erreka@
errekajatetxea.eu-ra.

Zerrajera
auzoko Erreka
jatetxean
gertatutako
berenjena beteak.

Berenjena beteak
Osagaiak

Prestaketa

Berenjenak, 4
Kipulak, 2
Piper berdeak, 2
Piper gorriak, 2
Kalabazina, 1
Txanpioiak, 200 g
Tomate frijitua
Bexamela

1. Berenjenak erditik moztu eta labera sartu 180

graduan, egin arte.
2. Txikitu kipula, piperrak, kalabazina eta
txanpioiak, eta sueztitu (errehogatu).
3. Berenjenaren azala puskatu gabe bereiztu
haragitik eta gainontzeko osagaiei gehitu
berenjenaren haragia eta tomate frijitua. Hori,
irin apur batekin loditu.
4. Berenjenak betegarriarekin bete eta bexamela
bota gainetik.
5. Gratinatu, eta listo.

Denbora: 60 minutu. Zailtasuna:

erreka jatetxeari esker irabazi bi lagunendako otordua. hartu parte:

943 25 05 05
Jantokia dago argazkian, 62
lagunendako tokia dauka eta otordu
eskaintza zabala daukate.

30 puntua

kluba@goiena.eus

KLUBA Jatetxea [bazkidearen zenbakia] 688 69 00 07 zenbakira.

Aurreko zozketako irabazlea: Igor Larraaga Ortueta (Aretxabaleta).

Indarrean dagoen LOPD 15/1999 legearen arabera, jakinarazten dizugu zure datu pertsonalak Goiena Komunikazio Zerbitzuaren
fitxategi automatizatu baten sartuko direla. Datu-bilketa honen helburu bakarra da indarrean dagoen sustapena gestionatzea.
Eskubidea izango duzu datuotan sartzeko, haiek zuzentzeko edo ezeztatzeko, helbide honetara idatzita: kluba@goiena.eus

Euskara irabazle, denok irabazle!

puntua 31

estetika

Liposukzioa kirurgia
barik ere egin daiteke

Minik gabeko
teknika da

Emaitza
eraginkorra

Kriolipolisiak
gorritasuna eta
lokartze
sentsazioa uzten
du tratatutako
zonan.

Teknika honen
bitartez, kirurgia
bidez izaten
diren emaitza
berberak lor
daitezke.

Testua: maider arregi argazkiak: Giartzu eta Goiena

kolaborazioa

Ana Alberdi
Modan aditua
singlecloset.wordpress.com

aur egun egin daiteke

koipea 40 minutuz 0 gradu azpiebakuntzarik gabeko
tik jartzean datza. Modu horreliposukzioa. Kriolipotan, koipearen zelula horiek,
lisi izeneko teknika
adipositateak, kristalizazioaren
aurreratuari esker, ez
ondorioz deuseztatu egiten dira.
da kirurgiarik egin behar lipoGorputzak ezabatu egiten ditu?
sukzio baten emaitza berdintsuak
Bai, ondoren, pixkanaka, bi eta
lortzeko. Kriolipolisiak gorpusei asteko epean, gure gorputzak
tzean pilatutako koipea ezabatzen
ezabatu egiten ditu lipidoak.
du. Izan ere, ehun adiposoa koiNorentzako da? Kriolipolisia lokape pilaketa deuseztatzen du
lizatutako adipositateak ditueebakuntzarik egin gabe.
nari zuzendua dago; ez zabalduBergarako Giartzu estetika
ta daukanarendako.
zentroak bi urte
Paziente gizenek
daramatza kriolipoFrogatuta dago
adiposia zabalduta
lisia arrakastaz egidute, eta, beraz, ez
ten. Baina teknika
kriolipolisiaren
da kasurik egokiena
hori martxan jarri
emaitzak
teknika hori erabilaurretik, ondo ikerebakuntza baten tzeko. Tripa, gerria,
tu, aztertu eta probatu dute hainbat
parekoak direla bizkarra, besoak,
izterrak... adiposia
klinika estetikotan.
lokalizatuta dagoeOndo eta sakon lannean da, hain justu, teknika hori
du dugu kriolipolisia gurera
eraginkorra.
ekarri aurretik. Teknika horrek
jarraipen egokia duela eta emaiMinik ez Baina zer igartzen da
tzak onak direla bermatutakoan
tratamendu saioan zehar eta
ekarri dugu Giartzura, nabarondoren? Prozesua ez da mingamendu du Maria Isabel Hurtadok,
rria. Lokalizatutako hotz sentsaGiartzuko adituak.
zioa igartzen da. Batez ere, saioaLiposukzioaren pareko emairen hasieran. Ostean, gorritasutzak lortzen dituela gaineratu
na azaltzen da eta bi orduan
du: Teknika hori lokalizatutako

lehen
32 puntua

orain

lehen

Biker jaka

Kirola egitea
lagungarria da

kuntzarekin traumatismo gabe.

Gainontzeko ehunek ez dute inolako kalterik jasateko arriskurik
izango, azpimarratu du.

iraun dezakeen lokartze sentsazioa tratatutako zonan. Saioa

bukatu bezain pronto, ohiko
jarduerarekin jarrai dezake
pazienteak, inolako molestiarik
gabe, gainera.

BEHIN BETIKO Koipe-zelulei hotzak

eragiten dienean, heriotza naturalaren prozesua hasten da eta
modu natural eta progresiboan
ezabatzen doaz. Saioa egin
ostean, bi eta hiru hilabeteko
epean, murrizketa maila handiena lortuko da eta ohartu gabe
argaldu egingo da.

Eraginkortasuna Aukeratutako

eta kontrolatutako adipositateak

hozten dituen kriolipolisi metodoak koipea modu naturalean
txikitzen du. Emaitzak igarri
egiten dira, eta, gainera, metodo
inbaditzaileen liposukzioa eba-

orain

lehen

orain

Emakumezkoak ez ezik, geroz eta

gizonezko gehiago animatzen
dira kriolipolisiaren teknikarekin.
Askok uste dute ebakuntza egitea
baino aukera hobea dela; izan
ere, frogatuta dago emaitzak
parekoak direla. Gainera, kirurgia
baten errekuperazio prozesu
deserosoa saihestu egiten da.
Azpimarratu beharra dago
teknika horri esker koipea
deuseztatu eta bolumena
dezente txikituko diela. Baina,
azpiko argazkian ikusten denez,
gorputza eta ingurua
definitzeko kirola egitea
lagungarria da. Zer esanik ez
txokolate-tableta lortzeko.

Kirolaz lagundutako emaitza.

lehen

orain

Nire armairutik
jantzi bakar bat
aukeratu behar banu,
ez nuke inolako
zalantzarik izango,
larruzko jaka
aukeratuko nuke.
Edozein emakumeren
jantzi klabea dela
esatera ausartuko
nintzateke; izan ere,
hainbat look osatzen
dituen jantzi
aldakorra da.
Astean zehar,
lanera edo klasera
joateko galtza bakero
batzuekin, kamiseta
basiko batekin eta
zapatilekin konbina
dezakezu. Bilera
batera joan behar
baldin baduzu, erants
iezazkiozu aurreko
konbinazioari
takoidun zapata edo
bota batzuk. Ezin
hobeto egongo zara!
Bestela, proba ezazu
larruzko galtza eta
alkandora batekin.
Amaitzeko, lagun
arteko gau baterako,
soineko beltz batekin
konbina dezakezu
jaka; horrela, outfit
osoari formaltasuna
txikituko diozu. Izan
ere, larruzko jakak
emakumearen alde
errebeldea, sexya eta
rock-eroena ateratzen
du, ez duzu uste?

motorra

Motorrentzako handiegia
zen rallyetako pilotua

Alcaizko
rallyan

Motorraren zale
amorratua

1974. urtean
Alcaizen lehiatu
zeneko
momentua.

Jose Juakin
Jauregi motor
gainean
gaztaroan.

Testua: jagoba domingo Argazkiak: jagoba domingo eta jose juakin Jauregi

ehenengoz 13 urte zituela

igo zen Jose Juakin Jauregi motordun ibilgailu batera, eta ordutik hona ez da
jaitsi. Hasieran Aretxabaletan
familiak zuen okindegian laguntzeko eta gero pasio bezala, bi
eta lau gurpilen gainean eman
du bizitza. Hainbat modalitatetan
lehian ibili izan da, trofeoak irabazi ditu eta hainbat pasarte
bitxi eta gogoangarriren gainean
hitz egin du; ziur aski, beste hainbat hor nonbait geratu dira.
Rallyetan ibilitakoa da Jauregi eta oraindik ere urtean
birritan lehiatzen jarraitzen
duela esan du: Durangoko eta
Azpeitiko probak, hain zuzen,
abstinentzia-sindromea kentzeko. Gainera, motor gainean
joango da maiatzean Jerezko
zirkuitura, 19. urtez jarraian,
MotoGP lasterketa ikustera.
Inauguratu zenetik ez duela
hutsik egin azpimarratu du.
motorrentzako handiegia 25
urterekin estreinatu zen rally
batean Jauregi; Iruean, hain
zuzen. Rallyari eutsi zion Jauregik, motorretan lehiatzeko
handiegia zelako; motoristak
txikiak izan ohi ziren orduan:
Nieto eta konpainia moduan,
txikiak eta arinak. Mini 1275C
autoarekin lehiatu zituen lehenengo rallyak eta berea Gasteizera heldu zen bigarren Minia
izan zen; lehena behar zuen arren,
hori aberats bati eman ziotela
esan du; hala ere, entzun beharrekoak entzun zituen hark.

34 puntua

Jose Juakin Jauregi.

Armintza-Bakio igoeran lortu zuen lehenengo garaikurra;

horren ostean, Vasco-Navarro
zirkuituko zazpi bat rallytan
hartu zuen parte, gehienetan
Luis Agirre laguna kopilotu zuela. Lan egin ostean, arratsaldez
irteten ziren autoan eta gau osoa
errepidean ematen zuten: 800
bat kilometro egiten genituen.
Gaueko 500 Kilometroak Rally
Bosch proban ere parte hartu
zuen: Orduan emaztearekin
egin nuen, bikote ginela. Horiez
gain, beste hainbat rallytan eta

beste horrenbeste igoeratan parte hartu zuen Jauregik, 33 urte

bete zituen arte. 1975ean lehiatu
zuen azken rallya, Alcaizko
zirkuituan, semea jaio eta bi
astera.
odisearako prest Azken proba
hura, gainera, odisea hutsa izan
zen Jauregirendako. Etxekoak
jakinaren gainean zeuden; izan
ere, etxetik irten aurretik, azken
lasterketa zela-eta gogor ibiliko
zela esan zuen. Zapatuko entrenamenduetan autoaren abiadu-

ra-kaxa apurtu egin zitzaion eta

Kolpe ederra jaso zuen azken
bigarren martxatik laugarren
lasterketan, baina hark ez zion
martxara salto egin behar zuen.
irribarrea kendu: autotik irten
Zapatu gauean Zaragozara joan
eta ondoan zeuden komisarioenzen autoa konpontzeko itxarogana joan zen; eurekin mokadupenarekin, baina, tailerrera heltxo bat jan, zigarro purua piztu
du eta piezarik ez zutela esan
eta boxetara joan zen ikusleen
ziotenean, autoa hartu eta Teruetxalo artean. Film baten azken
lera buelta egin zuen. Gero, bi
sekuentzia perfektua izan daiorduz lo egin eta lastekeen amaiera izan
terketara aurkeztu
zuen rallyetan.
Autoa
zen Jauregi. Aldizapurtzeko
igoerak Rallyak alde
kari baten lasterkezorian nuela
batera utzi ostean,
ta haren kronika egin
igoerei ekin zien.
zuten, eta bertan,
lehiatu nintzen
Inguruetako igoera
Jauregiren autoak
Alcaizen
gehienak egin ditu
egonkortasun prearetxabaletarrak, eta
karioa zuela zioen,
beste hainbat pasadizo ditu memoautoak alderik alde egiten zuerian gordeta; adibidez, Telleria
lako tribunako zuzenean. Kazearrasatearrarekin zihoala Donostariek ez zekitena autoa apurtiara heltzen autoa apurtu zitzaiotzeko zorian zegoela da. Bada,
nean eta helmugara autoa bullasterketak aurrera egin ahala
tzatzen heldu zirenekoa. Lasterdirekzio-errotula apurtu egin
keta hartan bigarren heldu ziren
zitzaion eta autoa bueltaka hasi
arren, baina, kanporatu egin
zen, horma baten aurka jo
zituzten.
zuen arte.
puntua 35

gure artistak

Sonia Miranda
Testua eta argazkiak: larraitz zeberio

ibartarra da
Sonia Miranda.
Gustuko du
sorkuntza. Iritsi
eta gutxira
margolan
erakusketa ipini
zuen Elgetan.
Orain, bisuteria piezak
sortzen ditu.
Margotzetik apaingarriak
egitera...
Asko gustatzen zait
margotzea. Izeba batekin ikasi
nuen txikitatik eta asko
margotu izan dut. Orain,
ordea, ama naiz eta denbora
laburragoa dut
horrelakoetarako.
Baina ezin geldirik egon, eta
belarritakoak, eraztunak,
lepokoak... egiten dituzu.
[Barre] Hori da. Gustuko dut
gauza berriak egitea, eta
niretako pieza solteak egiten
hasi nintzen, orain dela hiru
bat urte. Orduan, Elgetako
harategian nenbilen lanean,
eta bezero batzuk soinean
ikusten zizkidaten piezen
gainean galdezka hasi ziren.
Enkargu batzuk ere jaso
nituen. Hala, nire sorkuntzak
harategian ipintzera heldu
nintzen. Hurrengo urratsa
Ferixa Nagusiko jaietan
postua ipintzea izan zen.
Orduan ere, bezero batek
animatuta. Egia esan, ez
nuen nire burua maila
horretan ikusten, baina
banuen zer erakutsi, eta
herrian bertan... animatu
egin nintzen.

Ordutik hona azoka

gehiagotan izan zara, ezta?
Bai. Mugitzen naiz. Elgetako
lehen esperientzia ondo joan
zen. Jendeak ezagutu egiten
nau, zabaldu egiten da zertan
ari naizen... Gaur egun ez naiz
oso urrutiko azoketarako
joaten, baina nire postutxoa
hartzen dut Elgetako,
Bergarako, Elorrioko eta
Eibarko artisau azoketan.
Prestakuntza handia behar
da bisuteria egiteko?
Nekiena egiten hasi nintzen.
Gero, informazio bila hasi
nintzen, eta Interneten asko

Lepokoak

Osagarriak

Estilo eta neurri

guztietako
lepokoak egiten
ditu Mirandak,
pertsonalizatuak
ere bai.

Behealdeko
argazkietan,
eskumuturrekoak,
paparreko
orratzak eta
belarritakoak.

dago. Baina konturatu nintzen

teknika eta material asko
daudela, eta ikastaroak
begiratzen hasi nintzen. Asko
egin ditut Eibarren dagoen
tailer batean. Gaur, oraindik
ere, hara jotzen dut teknika
berriren bat ikasi nahi badut.
Materiala non lortzen duzu?
Eibarko tailer horretan eta
Valentzia aldean begiz jo
dudan saltoki handi batean.
Denetik sortzen duzu?
Belarritakoak, eraztunak,
lepokoak, eskumuturrekoak,
ilerako euskarriak,
paparrerako orratzak...
Erraz sortzen dituzu?
Egunen arabera. Saiatzen naiz
goizero bizpahiru ordu
horretarako hartzen.
Batzuetan, berehala datorkit
ideia, nonbait zerbait ikusi
dudalako edo materiala
erosterakoan argi ikusi
dudalako... Baina beste
batzuetan ez dut asmatzen edo
abiapuntua ona izanik emaitza
ez da hain ona... Afizioz egiten
dut, gustatu egiten zait.
Eta jendeak erosten du?
Gabon aurreko azoketan
ondo saltzen dut. Jendeak
norbera azokan ikustea
ere garrantzitsua da,
ahotik ahora
zabaltzen da-eta.
SoniaMiranda
Facebook orria ere
badut. Apirilaren
12an Elorrioko
azokan izango naiz eta
apirilaren 19an,
Bergaran.
puntua 37

kultura elkartea

Opera obra onenak herrira ekartzen

Testua: jagoba domingo Argazkiak: manu gallardo eta goiena

Manu Gallardo
Ozenki elkarteko kidea

Pasioaren
lehergai

pera ikuskizunez Arraguztiei aurre egiteko bidelagun

saten gozatzeko aukera
garrantzitsu bat izan zutela azpiizateko asmoarekin
marratu du Gallardok: Arrasasortu zuten duela hiru
teko Udaleko Kultura Saila.
urte Ozenki Lirika
Hasieratik laguntzeko eta kolaElkartea. Ordutik hona, hasiera
boratzeko prestutasuna aipatu
bateko susmoa baieztatu egin
du Gallardok.
dute: Arrasaten eta bailaran opeopera zaletasuna Ozenkiko kideek
rarekiko zaletasuna egon badago.
barrutik zuten grinari, gainera,
Urteetan, Manu Gallardo eta
Arrasateko eta inguruetako opeOzenkiko kideak Txaro Jaurera zaletasuna batu zitzaien. Eurogi eta Yolanda Palacios, beste
pa erdialdera egindako bidaia
hainbat lagunekin batera, opera
askotan musikak duen estatus
emanaldiak ikusi ahal izateko
kulturala ikusi eta etxera ekarkanpora joan behar izan dute.
tzeko beharra handituz joan
Itxura denez, horrekin ados
zen. Opera emanaldi
egon ez, eta etxean
eta antzerkiak leku
bertan kalitate hanLau urte hauen
susmagaitzetan
diko produkzioak
ostean
ikusten zituzten, eta,
ekartzera animatu
jarraitzeko
beste behin, Amaia
ziren. Gallardoren
antzokia etortzen
arabera, Bilbo,
indarrez daude
zitzaien burura. GaiMadril edo atzerriOzenkikoak
nera, susmoa bazuten
rako bidaia horietaArrasaten betidanik
ko batean hasi zen
egon dela opera eta antzerkiaren
ideia sortzen. Amaia antzoki
inguruko zaletasuna: Zarzuela,
liluragarria etxean izanda,
koruak... ditugu bertan, osagahura aprobetxatzeko beharra
rriak egon badaude. Horren
sentitzen zuten eta lanean jartzea
erakusle garbia da programatu
erabaki zuten. Horren erakusle
dituzten opera guztien erantzun
garbia da bihar, zapatua, seigaezin hobea. Lehenengoa La Bohrren opera ekarriko dutela Arrame ekarri zutenean, eguenerako
satera: Pucciniren Tosca.
programatu zuten, eta herritar
hasiera zaila 2012an hasi zuen
askok burutik jota zeudela esan
ibilbidea Ozenkik, eta, Gallarzieten Ozenkiko kideei, pintxodoren arabera, kulturarentzako
pote eguna zela eta sarrerak
oso momentu ekonomiko zailean.
garestiak zirela. Hala ere, arraBEZ kulturala dena zapaltzen
satearren erantzuna sekulakoa
hasi zenean eta oso diru lagunizan zen, eta oso eskertzekoa.
tza gutxi zeudenean sortu zen
opera denboraldia La Bohme opelirika elkartea. Ilusio eta gogotsu
raren arrakastak eman bazion
ekin zioten bideari, eta oztopo
38 puntua

Carmen
opera

Elkarteko
kideak

Gaineko
argazkian, Amaia
antzokian
Carmen opera
interpretatzen.

Goiko argazkian,
Manu Gallardo,
Txaro Jauregi
eta Yolanda
Palacios.

hasiera Ozenkiko programazioari,

hurrengoak ez ziren gutxiago izan.
Carmen, La Traviata, Madama
Butterfly, Don Giovanni eta bihar,
Tosca; sei operatik hiru Pucciniren
obrak. Horren gainean Gallardok
esan du apustu seguruak direla
italiarraren obrak; eta hasieran
ikus-entzuleentzako gozatzeko
errazak diren operak ekartzeko
lehentasuna argi zutela.
Gallardok azpimarratu du
Arrasaten opera denboraldi
egonkorrak antolatzea lortu
dela; gainera ahal den heinean,
herriko musika elkarte eta eskolekin elkarlanean. Izan ere, Arra-

saten, musikaren bueltan dauden

eragileekin elkarlana izatea da
Ozenkiren beste helburu nagusia. Orain arte hainbat kolaborazio egin dituzte; bihar, adibidez, Arizmendiko koruko hamar
bat neska-mutikok hartuko dute
parte Tosca-n.
herriarekin bat Gallardok argitu
du kolaborazio gehiago egitea
dela elkartearen nahia: Arrasate Musikaleko orkestra daukagu;
materiala badaukagu, eta bertakoa erabili nahiko genuke. Itxura denez, gutxienez, beste lau
urterako indarra du Ozenkik.

Italia, 1990eko munduko

futbol txapelketa,
protagonistak
momentuko jokalari
onenak; Pavarotti,
Carreras eta Domingo.
Zubin Metha Erromako
Filarmonikoa zuzentzen,
hasierako txistuarekin
bat, Federicoren II
Lamento; jarraian,
operako aria ederrenak
eszena magikoan
zeuden jokalarien
ahotsetan.
Ostean, diskoa
heldu zen, binilozko
disko kuttun hori.
Jarraian, kantuaren
obra onenen bilduma.
Lehena, Tosca, hor
zegoen Recondita
armonia eta Toscaren
eta Cavaradossiren
amodiozko istorioa,
musika eta lirismo
ahaztezinarekin.
Lehenago jendea
kantuan ikusten nuen
tokian, orain antzerkia
ikusten nuen; intriga,
jeloskortasuna, sua...
jakin-minak hartu
ninduen. Ondoren
etorri ziren La Bohme,
La Traviata, Turandot...
Orain, gurpila itxi
egingo da, egia
bihurtzen den amets
bat bezala, Floria Tosca
Amaia antzokira
sartuko da Mario,
Mario! garrasi egiten.

goienakideak

liburu artean

Jone Moux Jone Moux fisioterapia zentroko arduraduna

open
Egilea: Andre Agassi
Argitaratzailea: Duomo
2014 / 480 orrialde
Generoa: Autobiografia

Saioa Ojanguren Ojanguren

Arrasateko liburutegikoa

Itxarongelan jendeak asko

irakurtzen du astekari berria
Testua eta argazkiak: amaia txintxurreta

Andre Agassi tenislari

handiaren alde iluna

gassik bizitzarekin
jokatutako partidua
Las Vegasko etxe
baten hasten da. Aitak
erositako etxeko patioak tenis
pista baten neurriak zituen.
Aitak argi zeukan zein zen
amets amerikarra:
seme-alabetako bat tenisarekin
dirudun egitea.

Konplexu
handiko pertsona
traumatizatua,
gezurtia eta
zoritxarrekoa

Zintzotasunez beteriko
autobiografia idatzi du
Agassik. Bizipen gordinak
kontatzen ditu. Umetatik
familiaren eta ospearen
presioak jasan behar izan
zituena, baina laguntasunaren
balioa eta bizitzaren zentzu
altruista kontserbatu zituena.
Kontradikzioak definitzen
du haren bizitza: batetik,
inposatutako patua; bestetik,
beragatik dena utzi behar izan
zutenen gustua egiteko gogoa.

Tenisa gorroto nuen, ez

nuelako nik aukeratu, dio.
Ez bazara perfektua,
galtzailea zara. Hori zen
aitaren erretolika.
Aita, Mark Agassi,
obsesionatuta zegoen. Semea
teniseko izar bihurtu nahi
zuen nola edo hala, eta pilotak
botatzen zituen makina bat
sortu zuen: Dragoia.
40 puntua

Umetan, Excedrin medikazioa

ematen zion aitak, kafeina
zeukalako. Baita speeda ere.
Urtebete baino gehiagoz
metanfetamina kontsumitu
zuen. Dopinaren kontrako
azterketa baten positibo eman,
eta esan zuen jakin gabe
kontsumitu zuela; Tenislari
Profesionalen Erakundeak ez
zuen zigortu.
Ilehori luzea zeukan. Baina
ilea jausten hasi eta, besteek
zer esango zuten garrantzi
handia ematen zionez, ileordea
erabiltzen hasi zen.

Steffi Graff nola seduzitu zuen

azaltzen du eta bere aurka
jokatu zuten hainbat tenislari
kritikatzen ditu: Sampras,
Chang eta Becker.
Changen kontrako partidu
bat nahita galdu zuela dio,
finala Beckerrekin jokatu nahi
ez zuelako.

Lehen pertsonan idatzita dago

Open, eta Pulitzer saria duen
J. R. Moehringerren laguntza
izan zuen Agassik.
Moehringerrek ez zuen
kredituetan agertu nahi izan.
Agassiren autobiografia da.
Ez da gure memoria, hark
hartu ditu erabaki guztiak,
dio kazetariak.

Lehenengo kontsultan %50eko

deskontua egiten dute Bergarako
Jone Moux fisioterapia
zentroan, Goiena Klubeko
txartelarekin joanez gero.
Noiztik aplikatzen da Goiena
Klubekoendako deskontua
zure zentroan?
Orain dela urtebete inguru hasi
nintzen klubeko kideei deskontu
hori egiten. Oso ideia ona iruditu
zitzaidan; niri ez zait askorik
kostatzen, eta, modu horretara,
Goienak publizitatea egiteko
beste aukera bat eman dit,
adibidez. Horrelako deskontuak
eginda, gainera, bezeroei
erakargarriagoa egiten zaie
etortzea eta bezero berriak
ekartzeko modu bat ere izan
daiteke.
Jende askok erabiltzen du
txartela?
Egia esan, agian, jendeak
oraindik ez daki Goiena Klubeko
bazkide izanda deskontua egiten
dugula. Beraz, bezeroak
animatzen ditut txartelarekin etor
daitezen.
Klubekoa izanda, abantailez
gozatzen duzu?
Bai. PUNTUA astero-astero
jasotzen dut, esaterako.
Kontsultako itxarongelan beti
edukitzen dut bezeroek euskaraz
irakurtzeko aukera ere izan
dezaten, eta askok komentatu
didate oso gustuko dutela.

goiena klubeko abantaila gehiago:

Deskontuak komertzioetan: Debagoieneko hainbat komertziotan deskontuak.

Puntua: Egubakoitzetan etxean jasoko duzu.
Deskontuak:. Goienan jartzen dituzun iragarki sailkatu eta eskela guztietan.
Urteko kuota: 55
943 25 05 05 | kluba@goiena.eus | blogak.goiena.eus/goienakluba

Euskara irabazle, denok irabazle!

puntua 41

gure altxorrak

Sancti Spiritus Unibertsitatea

1540 eta 1548 urte artean eraikia, Euskal Herriko lehen
unibertsitatea izan zen Oatiko Sancti Spiritus

Ondoan, Oteitzaren
Lurra eta Bilargi.
Beheko argazki
txikietan, mudejar
estiloko sabaia eta
harginaren abizena
harrian idatzita.

Argazki nagusian,
Edurne Urteaga,
Oatiko Turismo
Bulegoko langilea,
Sancti Spiritus
Unibertsitateko
klaustroan.

Testua eta argazkiak: miren arregi

erpizkunde garaiko
diko humanista, Salamancan eta
eraikinik garrantziValentzian egin zituen ikasketak.
tsuenetariko bat da
Hark urrun joan behar izan
Oatiko Sancti Spirizuen ikastera eta ondorengoei
tus Unibertsitatea.
etxetik gertu ikasteko aukera
Rodrigo Mercado Zuaeskaini gura izan zien, dio Urteazola oatiar apezpikuak fundatua,
gak. Mercado Zuazolak hainbat
1551tik 1901era arte egon zen jarlanbidetan ateratako diruarekin
dunean. Filosofia eta Teologia
egin zuen unibertsitatea. Izan
ikasketak izan ziren unibertsitaere, garai hartan garrantzi hantean eman ziren ikasketa nagusiak,
dikoak ziren karguak bete zituen:
eta, hain zuzen ere, hori irudikaAvilako eta Mallorcako apezpiku
tzen dute unibertsitatearen ate
izan zen, Nafarroako erregeorde,
nagusiaren alde banatan dauden
Granadako kantzilertzako preSan Jeronimoren eta San Agussidente, errege kontseilari eta
tinen irudiek. Bi ikasketa nagusi
Cisneros kardinalaren lagun,
horiez gain, baina, unibertsitatean
besteak beste.
Legeak, Letrak eta
harginak Z o r t z i
Medikuntza ere iraTxokolatea
urtez aritu ziren
kasten zituzten.
unibertsitatearen langileak unibertsiBada, azken ikasketa horien bitartez
bitartez heldu zen tatea eraikitzeko
lanetan Mercado
heldu zen gerora
lehenengoz
Zuazolak aginduta.
herrirako horren
Oatira
Horien artean, asko
esanguratsua izan
harginak ziren.
den txokolatea.
Bada, gaur egun ere,
txokolatea Izan ere, medikuntzaharriek gordetzen dituzte haien
ko ikasketetan, sendagaiak goxaarrastoak: Harria lantzen zutetzeko txokolatea erabiltzen zuten:
nek markak egin behar izaten
Botikekin eta belarrekin batera,
zituzten harrietan, egun hartan
pastillak egiteko txokolatea erahan egon zirela frogatu eta zegobiltzen zuten. Zaporea goxatzeko
kiena kobratzeko. Gaur egun
helburuarekin. Horrela sartu zen
ere, orduko marka asko gordetzen
kakaoa Oatira, dio Edurne
dira bertan. Badira gurutze
Urteagak, Oatiko Turismo Buleformakoak eta baita harginaren
goko langileak.
abizena daramatenak ere.
ikasketak etxetik gertu Esan beza-

sabaia Oatiko unibertsitatean

la, Rodrigo Mercado Zuazola

oatiar apezpikuak fundatu zuen
unibertsitatea. Prestakuntza han-

asko dira nabarmentzekoak,

baina berezienetako bat da egurrean egindako sabai bat. Cris-

42 puntua

tobal Guibajak egin zuen, mudejar teknika erabilita: Mudejar

teknikak esan gura du teknika
arabiarra erabili dela, baina
kristauek egindakoa dela, dio
Urteagak. Eta hori ez da oso
ohikoa Euskal Herrian; izan ere,
konkista arabiarra ez zen bertaraino iritsi.
San juan baleontzia eta artxiboa

Donostia 2016 egitasmoko proiektuetako bat da XVI. mendeko San

Juan baleontziaren erreplikaren
eraikuntza. 1565ean Pasaiatik
irten zen San Juan Ternuara
bidean. Ez zen inoiz itzuli; Ren
Bayn hondoratu zen, urte hartan
bertan.
1978an aurkitu zuten ontzia,
besteak beste, Oatiko unibertsitatean dagoen Gipuzkoako Protokoloen Artxiboan aurkitutako
dokumentuei esker. Hain zuzen
ere, Selma Huxley ikerlaria euskaldunek Ternuan egindako lana
ikertzen ari zela, Burgosko, Valladolideko eta Oatiko unibertsitateetako artxiboetan aurkitutako dokumentuei esker aurkitu
zuten, 1978n, San Juan baleontzia.
Oteitzaren lana Oatiko uniber-

tsitateak gordetzen duen beste

altxor bat Oteitzaren Lurra eta
Bilargi lana da. Artistaren beste lan askotan bezala, ezezaguna
da obraren esanahia. Emakume
batek galdetu zion behin: Zein
da ilargia eta zein lurra?. Eta
hark erantzun: Zein da, zure
ustetan, ilargia?.
puntua 43

EITB jomugan

gadgetmania

Jon Berezibar
jberezibar@goiena.eus
komunikazioa

Edorta Arana
@EdortaArana

ITBri buruzko albisteak

egunkarietako azaletan
agertzen dira asteotan,
inoiz ez bezalako kopuruan eta
trataera mingotsez.
Lan erregularizazioen
kontrako grebak izan
direla. Goi-kargudunen dimisio-eskeak
plazaratu dituztela.
Erakundeak aurrekontu murritzagoaz
ekin diola 2015ari.
Euskarazko telebistaren audientziak gora ez duela
egiten. Albistegietako partzialkeria salaketak direla.

Bertoko komunikabide
publikoen garrantzi
estrategikoa azaleratzen da
aipatuak bezalako arazoak
agertzen direnean. Eta
halakoetan antzeman daiteke
nola posizionatzen diren indar
politiko zein sozialak.
Begirada zorrozten duen
edonork ondo ikusiko duen
moduan, berezitu egin
daitezke EITB itzulerarik
gabeko puntura eraman nahi
dutenak eta
44 puntua

irrati-telebista-sareko zerbitzu
publiko profesionala,
independentea eta
euskaltzalea nahi eta behar
dutenak. Gaur-gaurkoz, EITB
interes kontrajarriak
dituztenen lehia-eremua da.
Zerbitzu publikoa, gertukoa
erreferentzietan eta
informazioan
hezurmamitutako EITB
amestu eta gauzatu nahi
dutenen aurrez aurre,
audientzien lehian murgildu,

estatuko informazio-iturrien
sukurtsal eta ikuskizun huts
bilakatu nahi dutenak.

EITBko plantillan sartzen

direnetik lan mekanika
garden eta profesionalean eta
ikuspegi kritikoan trebatutako
kazetariak nahi dituzte
batzuek. Beste batzuek, aldiz,
gurago ezegonkor, interesen
arabera eratutako hierarkien
menpe eta agintean dauden
indar politikoen esanetara
edukiak ekoiztuko dituztenak.
Orokorrean, kanpoan eta
hemen gehiegitan ikusi izan

dugun komunikabide
publikoen patrimonializazioa
eta boterean daudenen
legitimaziorako tresna izatea
nahi dutenen kontrara
aniztasun politikoa, iritzi
trukea eta informazioa
zabaltzea helburu hartuko
duen EITB indartzea.

Bertoko irrati, telebista zein

sareko zerbitzu publikoak
birsortu nahi dituztenen
artean, noski, nagusi dira
euskara eta
horretarako
euskarazko
ekoizpena bultzatu
nahi dutenak. Inoiz
ez bezalakoa eta
sekula baino
handiagoa du
EITBk euskarazko
audientzia
potentziala.
PMK
Ezagutzatik
erabilerarako pausoa ematen
lagundu dezakeen lanabesik
indartsuena da. Eta ez
dakitenengana ere
euskararen bidez heltzeko
erronkari aurre egiteko
aukera ematen duena.

Lerro hauen hasieran aipatu

ditugun bezalako berriak
kezkagarriak diren arren,
gehien entzuten direnak, ez
dira gutxi krisi honetatik
EITB sendoago,
profesionalago eta zerbitzu
publikoan zentratuago
aterako dela sinesten
dutenak.

Yoga 2 pro
Tableta eta proiektorea | Lenovo | 499 euro

huawei watch
Erloju adimenduna | Huawei | 999 euro

Ezaugarri guztietatik bi dira Lenovoren tableta

berrian deigarrienak: pantailaren neurria 13,3
hazbete eta ezkutuan proiektore bat daramala.
Diseinu berriarekin, gainera, ergonomikoagoa
egin eta eskuarentzako euskarri moduan balio
duen barra zilindrikoa ipini diote. Proiektoreak,
50 hazbeteko azaleran, irudiak 16:9 formatuan
ematen ditu, bi metroko distantzian. Bi
bozgorailu ere baditu, 1,5 wattekoak.

Kalitate goreneko erlojua merkaturatu gura du

fabrikatzaile txinatarrak, eta, teknologiaz gain,
luxuzko materialen eta diseinuaren ligan kokatu
gura dute gailu eramangarri berria, premium
mailakoa. Androiden sistema eragilea darama
eta teknologikoki etxe bereko beheragoko
gametako erlojuen berdina bada ere, luxuzko
akabera eman diote ordulariari, merkatu
esklusiboagoetan kokatzeko.

sony smart glass

Betaurreko adimenduak | Sony
Prototipo berria aurkeztu du Sonyk
Bartzelonako MWC erakustazokan. Google
Glassen estetika antzerakoarekin, baina akabera
lodiagoz, armazoiari klip baten bidez eransten
zaion gailutxoa da, eta edozein betaurreko
adimendun egin dezake. Betaurrekoaren
besoaren gainean modulu bat kokatzen da eta
lentearen gainean ezartzen den bisore garden
baten bidez bistaratzen da informazioa.

puntua 45

Handitzen, handitzen
eskulanak

jaioberriak

Sokasalto
birziklatua
Egilea:
Txatxilipurdi
www.txatxilipurdi.com
Argazkiak:
Txatxilipurdi

Sokasalto bat egin dugu; oraingoan, geuk egin dugu guztia.

Haurrekin, adinaren arabera pauso batzuk edo guztiak egin
daitezke. Botilak betetzeko orduan, erabili irudimena eta
etxean daukazuen materiala!

Ane Zubiria Muoa

Telmo Balanzategui Narbaiza

Aretxabaleta. Martxoaren 21a. Gurasoak: Ainara eta

Iker. Argazkian, Ane, amaren besoetan.

Eibar. 3,300 kilo. Martxoaren 20a. Gurasoak: Izar eta

Harkaitz. Argazkian, Telmo txikia sehaskan.

Nikole Aldalur Zuazua

Nora Blanco Ezquibel

Aretxabaleta. 2,970 kilo. Martxoaren 18a. Gurasoak:

Mirian eta Borja. Argazkian, Nikole, aitaren besoetan.

Aretxabaleta. 3,510 kilo. Martxoaren 16a. Gurasoak:

Oihane era Pablo. Argazkian, Nora txikia, amarekin.

Julen eta Naia Mondragon Perez

Danel Rodriguez de Lope Iraola

Aretxabaleta. Martxoaren 12a. Gurasoak: Aran eta Jon.

Argazkian, anaia-arrebak lasai-lasai lotan.

Otsailak 19. Santander. 3,100 kilo. Gurasoak: Ainara eta

Charly. Argazkian, Danel txikia amarekin.

Nola egin
Materiala
1. Soka sendo bat
2. Bi ur botila txiki
3. Guraizeak
4. Botilak betetzeko
materiala: papera,
artilea, bolatxoak,
kotoia

3
Soka tapoien zulotik sartu eta
ertzetan korapiloak egin.

46 puntua

1
Soka sendoa moztu.

4
Botilak bete:
koloretako pa
per
zatiak, kotoia
, bolatxoak

2
Botilaren tapo
iak zulatu

5
Botilak itxi, eta sokasalto
birziklatua!

puntua 47

KURTZETXIKIKO BIRA SL-GI 42

Luzera 6,6 Km
Iraupena 2 ordu eta 10 minutu