Sleyman Sargn

18

Roberto Bolaonun
tlsml roman
Kaya Gen

16

Dostoyevskiden
seme mektuplar
Mehmet ztun

LL STRASYO N : ZAMAN , O RHAN N ALIN

14

Kurucan huzur
sohbetlerini yazd

10
DENEME
nan etin

Murakamiden
komak ve
yazmak zerine

12

ARATIRMA
Ahmet Turan Alkan

Kdn sra d
yolculuu

20
TASAVVUF
Ahmet Doru

klar tabibi:
Aziz Mahmud
Hdayi

25
TARH

Turan Karata

Okumay
renmenin
tarihi

26
ROMAN

A. Esra Yalazan

Thomas
Manndan bir
bayapt

38

2013N
KiTAPLARI

USTA GZYLE
Recai Gllapdan
ve
rfan Klyutmaz
Z A M A N G A Z E T E S N N C R E T S Z AY L I K K TA P E K D R . Y I L : 8 S AY I : 9 6 6 O C A K 2 0 1 4 PA Z A R T E S

K A PA K 0 6 2013N KTAPLARI
Can uar, yaz kalr 04
Byl ve masal gibi 11
Baudrillard hatrlarken 13
Baka ktadan lirik bir ses 17

19

Alberto
Manguelin
Trkedeki yeni
kitab Okumalar
Okumas, okuma
ve yazma zerine bir
hazineyi iinde barndran,
okura gler yzl ve bilgi
dolu metinler sunan bir eser.

23

Elif afak,
Ustam ve Ben
adl yeni
romannda
okuru XVI.
yzyl Osmanlsna
gtryor ve bir ak
yks ile Mimar Sinann
hikyesini i ie anlatyor.

27

Vladimir
Nabokovun
ngilizce yazd,
edebi trler
hakkndaki
snflamalarn snrlarn
sorgulatan Solgun Ate
baarl bir eviriyle dilimizde tekrar yaymland.

31

Cell Fedai,
Hakikatin
Hatrnda
gndemdeki
meseleleri
tartmyor, okura u
temel soruyu hatrlatyor:
Olmas gereken hakikatin
hatr nedir?

Yaln roman, ifa niyetine 22

Her devre lazm muhalifler 24
Kk anlarn mzii 28
Mehul bir yenierinin anlar 29

Yce Kitabmz anlama klavuzu 30

Huzursuzluk divan 30
lmn bir bak vardr herkese 32
Fotoraflarla Rus ehirleri 36

Bol kitapl bir yl olsun

ln ilk saysnn kapan, geride
braktmz aylarda ne kan
kitaplara ayrdk. Otuz kitaplk listemiz, 2013te yayn dnyasn
yakndan takip edemeyenler iin bir
rehber niteliinde. Ayn zamanda
yln nemli kitaplarna yeniden
dnmek isteyenlerin de arivinde
bulunduraca bir say oldu; iyi okur, iyi kitaplara
tekrar dnmeyi sever. Getiimiz yl hayata veda
edenleri de anyoruz bu sayda, Azra nci yazsnda
artk aramzda olmayan air ve yazarlar hatrlatyor.
Haruki Murakami, Roberto Bolao, Thomas
Mann ve Arnon Grunbergin romanlar farkl dillerden iyi edebiyatn rnekleri. Vladimir Nabokovun
bayapt Solgun Atein yeni evirisi yl biterken
yayn dnyamzn nemli kazanlarndan oldu.
Alberto Manguelin okuma itah artran denemelerini Musa rek tantyor. Ahmet Turan Alkann
deerlendirdii Kt Yolunda ve Turan Karatan
kaleminden okuyacanz Okumay renmek de
kitapkurtlar iin gzden kamamas gereken iki
inceleme. Ahmet Kurucann huzur sohbetlerinden
izlenimlerini aktard yeni kitabn Sleyman
Sargnn kaleminden okuyacaksnz. Berna
Durmazn baarl yklerini Ali Emirolu, Cell
Fedainin dzyazlarndan oluan Hakikatin
Hatrn Nihat Dal deerlendirdi.
Bol kitapl bir yl dileiyle.

FEZA GAZETECLK A ADINA MTYAZ SAHB: AL AKBULUT

GENEL YAYIN MDR: EKREM DUMANLI GENEL YAYIN MDR
YARDIMCISI: MEHMET KAMI GENEL YAYIN EDTR: AL OLAK
EDTR: CAN BAHADIR YCE GRSEL YNETMEN: FEVZ YAZICI SAYFA
TASARIM: YUNUS EMRE YILDIRIM SORUMLU MDR VE YAYIN
SAHBNN TEMSLCS: HAYR BEER REKLAM GRUP BAKANI: MELH
KILI REKLAM GRUP BAKAN YARDIMCISI: SKENDER YILMAZ REKLAM
SEKTR YNETCS: CENK AYTUU REKLAM SEKTREEL YNETCS:
KAZIM ARSLAN REKLAM SEKTREEL UZMANI: MELEK TINMAZ
YAYIN TR: YAYGIN SREL ADRES: ZAMAN GAZETES 34194
YENBOSNA-STANBUL TEL: 0212 454 1 454 (PBX) FAKS: 0212 454 14 96
REKLAM TEL: 0212 454 82 47 BASKI: FEZA GAZETECLK A. TESSLER
HTTP://KTAPZAMAN.ZAMAN.COM.TR
E-POSTA: KTAPZAMAN@ZAMAN.COM.TR
HER AYIN LK PAZARTES GN YAYIMLANIR

twitter.com/kitap_zamani

facebook.com/kitapzamanicom

33

Harun Tokak, ilk

roman Suya
Den Kanda Hz.
Alinin doumuyla
balayan,
Kerbela ve sonrasnda
yaanan hadiselerle Ehl-i
Beyti yakndan tanma
imkn sunuyor okura.

34

Jean Luc Nancy,

Abbas
Kiyarstemi
filmlerini
inceledii
almasnda ranl
ynetmenin dnyasn
farkl ynlerden
anlamaya alyor.

35

Kasm 2013te
dzenlenen Edebiyatmzn vey
Evlad: Polisiye
sempozyumunda
sunulan bildiriler, Seval
ahin ve iki akademisyen
tarafndan Polisiye Edebiyat
adyla kitaplatrld.

37

Behram Kl,
Araftaki Kramponlar adl kitabnda,
Ouz etinden
Metin Tekine,
Hami Mandraldan Mehmet
zdileke, Feyyaz Uardan
Tanju olaka 12 futbolcunun portresini sunuyor.

KAYBETTKLERMZ

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Can uar, yaz kalr

2013 edebiyat dnyasnda pek ok deerli ismin aramzdan ayrld bir yl oldu.
Peride Celalden Leyl Erbile, Sedat Umrandan Ahmet Erhana hayata veda eden
isimler, belki kendi dnya yolculuklarnn son sayfasn evirdiler ama arkalarnda
braktklar nitelikli eserlerle bize yaz ve sonsuzluk ilikisini bir kez daha hatrlattlar.

AZRA NC

eride braktmz yl aramzdan ayrlan yazarlar

belki kendi dnya yolculuklarnn son
sayfasn evirdiler ama arkalarnda braktklar nitelikli eserlerle bize yaz ve
sonsuzluk ilikisini bir kez daha hatrlattlar. Bugn onlar hatrlarken kendilerine borlandmz hissediyoruz. nk
sz denilen iksir en ok onlara ait.

BR HANIMEFENDNN LM

97 yanda sessiz bir lmle aramzdan

ayrlan Peride Celal, bir rportajnda,
Bir romanc olarak ok ac ektim. nk bir zamanlar pembe romanlar yazm
olmam hibir zaman affetmediler. Her
yazar bunu bama kakt. demiti. Szn ne kadar incitici olduunu ok iyi
bildii iin olsa gerek, yazd an kitabnn lmnden sonra Anlar Parampara adyla yaymlanmas koulunu u
szlerle dile getirmiti, Anlarmda gerek olaylar anlatyorum, szn ettiim
insanlarn bazlar yayor, onlarn arasnda da krmak istemediim insanlar
var. Yirmi Drt Saat romanyla 1997
Sedat Simavi dln, Kurtlar ile de
1991 Orhan Kemal Roman Armaann
kazanmt. Celal 15 Haziranda, 97 yanda hayatn kaybetti.

TUHAF BR KADININ ARDINDAN

man kadar isyann da biricik olmas gerektiine inanyorum. Ama isyan

daha kitlesel, snfsal bir olgudur. Leyl
Erbili biricikletiren en temel deer,
isyann kendisini zneletirerek dile
getirebilme gcnde saklyd. Bir kitabndaki, llerine uymak zorunda
duymadm kendimi hi, iki tane kytrn artlandrmasna gre yn veremem kendime szleri onun kimliini tanmlar niteliktedir. Edebiyatmz
onun lmyle haneresindeki en tiz
sesi yitirdi. Erbil, 82 yanda aramzdan
ayrlrken Pen yk dln alm
olmann yan sra Nobele aday gsterilen ilk Trk kadn yazar olmak gibi
baarlaryla da yrd yolun biricikliini hepimize gstermiti.

ROMAN TARHNDE ALTIN BR DEFTER

Aslnda onun 2007de Nobel Edebiyat
dln alrkenki kaytszl hepimizi

artsa da, Eer yazarlar, her lkede

deiik ekillerde, katman, tabaka, paralar olarak; ama birlikte bir btn oluturacak biimde grrseniz, dlle vb. beslenen lgn rekabet zamanla azalacak.
diyen de Doris Lessingin ta kendisiydi.
Aslnda onun, Komnizm aslnda bende uzun zamandr var olan bir mikrop
ya da virst. cmlesi belki de srtndaki btn etiketleri skp atan keskin bir
bak niteliindedir. Dahas Lessing
olma vasfn bile baka isimlerle romanlar yaymlayarak snam bu gl kadn
ezbere bir erevenin iine oturtmak hi
de kolay deildir. Lessing 94 yanda, 18
Kasmda aramzdan ayrld.

iirimizde kendine zg bir yere sahip, eya airi diye anlan Sedat Umran da bu yln kayplarndand. mrn
gerek anlamyla iire adayan Umran,
evirileriyle de katk yapmt edebiyatmza. Sedat Umran da tpk Ahmet Erhan gibi austos aynda kaybettik.
Seamus Heaney

Leyl Erbil

MTEFEKKR YAZAR MYASOLU

Mustafa Miyasolu, edebiyatnn ayn
zamanda mtefekkir olduu bir kuan
son temsilcilerindendi. Belki de bu yzden
onunla kurulan iliki, bir yazar-okur ilikini aan bir hoca-renci ilikisine kayar.
Bu durum ne onun yazar olma halini ne
de muhatabnn okur olma halini glgeler. Devrald Trke emanetini hakkyla teslim ederken ardndan bir edebiyat
klliyat kadar bu yolun edep ve erknna
ilikin duru bir hayat brakt. air, ykc
ve romanc kimliiyle btn bu alanlarda
nitelikli almalara imza att. Miyasolu,
henz 67 yandayken vefat etti.
Anthony Burgesin hakknda Chinua
Achebe insan sarsyor Sert slubunu,
sradan insanlara duyduu gereki ve
kararnda bir efkatle hafifletiyor. dedii
Nijeryal Chinua Achebe, 82 yanda hayata gzlerini yumduunda kitaplar onlarca dile evrilmi has bir yazard. Bayapt Paralanma ile tannrl artan yazar,
2007 Man Booker dl sahibiydi.

DLDEN OK, ULUSUN ARYD

avkar Altnel, 1995 Nobel Edebiyat
dl sahibi rlandal air Seamus Heaney zerine bir yazsnda aslnda onun
ngilizce yazan bir air olmaktan ok rlandal bir air olduunun altn izmi
ama ngiliz bir iir yazdn da belirtmiti. Sanrdk ki szckler/ Yamur damlalarnn parlak keseciklerinde/ yol alrlar
diyen Heaneynin dnya yolculuu 74
yanda biterken, modern armz kimlik
sorununu ustalkl ve incelikli bir eda ile
srtlam bir air olarak yazn dnyasndaki yerini oktan almt.

SES SZ YAPAN AR
Peride Celal

Sedat Umran

AHMET ERHANA VE SEDAT UMRANA VEDA

Ahmet Erhann lm haberini askerdeki aabeyinin lm haberini alan kk
karde gibi hissettim. Sanki o giderken
ben oyundan zaman bulup da onunla vedalaamam, helalleememitim. Belki
de zerine ken sszlk duygusu bundand. nk onun, Anne ben geldim, adaki balk/ Bardaktaki su kadar umarszm/
Dizlerin duruyor mu bam koyacak/ Anne
ben geldim, olun, hayrszn dizelerini
zaman zaman mrldanrken sanki kendi
anneme yazlmasna okuyordum. Erhan 55 yanda ldnde Cemal Sreya iir dl, Halil Kocagz iir dl,
Behet Aysan iir dl ve Melih Cevdet Anday iir dln almt.

EDEBYATIN PAPASI GERKEN

Varovadaki Yahudilerin lm emrinin
kendisine yazdrld Marcel ReichRainckiyi, Martin Walser, Eletirmenin
lm (Tod Eines Kritikers) adl romanndaki kahraman zerinden yermiti.
Gnter Grassa ynelttii sert eletirilere
karn Nobel ncesinde vg dolu szleriyle onu aka desteklemise de 93
yanda ldnde Grass, Rainckinin
cenazesine katlmad. Edebiyat Eletirisi
zerine ada eletirinin baucu kitaplar arasnda gsterilmektedir.

Lisansz, szsz braklm halkn airi

olarak rko Bkes, Bu gece/ Burada/
Da, airdir/ Ova kat;/ Silah kalem,/
Irmak virgl/ Ve ta da noktadr;/ Ben
de/ nlemim dizelerinde adeta dada, ovada, rmakta, tata sakl duran ve
rzgrn nne katp gtrd Krteyi bir din ritel gibi kutsal bir renkle bestelemitir. Onun iiri halknn,
ulusunun alnyazs gibi en ok sava,
lm, yitim, karanlk gibi szlerle yazlmtr. rko Bkes 4 Austosta, 73
yanda aramzdan ayrld.

AITSIZ GTMEK
ldmde silah ateleyecek/ Oullarm yok./ Szm bittiinde/ At yakacak
kzm, yaknm yok/ Kardeim de, lm
evimize sava at. diyen Ganal air
Kofi Avoonor, ne gariptir ki 22 Eyllde
Kenyadaki AVM saldrsnda olu ile
birlikte yakaland ve burada yaamn yitirdi. Szszlk daha karanlk bir
biimde Afrikaya kt. Avoonor, 78
yanda aramzdan ayrld.
Bu isimlerin yan sra smet Kr, Turgut zakman, Iain Banks, Polonyal
Sawomir Mrozek, Pulitzer dll Kbal Oscar Hijuelos, ABDli Thomas Leo
Clancy Jr. ve polisiye ustas Elmore Leonard hayata veda eden yazarlard.

KAPAK

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

2013n kitaplar
2013 lkemizde iyi romanlarn, yk kitaplarnn, iirlerin yaymland bir yl
oldu. Dnya edebiyatndan sekin eserler dilimize kazandrld. Geen yldan
ne kan 30 kitab derledik. Kronolojik srayla hazrlanan listemizin yarsn
iir ve yk kitaplaryla romanlar, yarsn ise kurgu d eserler oluturuyor.

KURGU (iir-yk-Roman)
GDEN BR KEDNN ARDINDAN,
FERT EDG, NOTOS KTAP
Krek veya
baka bir deyile
minimal yklerin
Ferit Edg yaznnda nemli bir yeri
vardr ki, Giden Bir
Kedinin Ardndan,
da sylemek istediini en yaln biimde, en az szckle
anlatyor. Ferit Edgy tanyan okurlar
iin keyifli bir yolculuk Edg ile yeni
tanacak okurlar iinse ok ey vaat
eden bir kitap (Bir Kedi ve Btn
nsanlar in, nan etin, say: 85)

SUSMAK NASIL DA YORUYOR

NSANI, NECAT TOSUNER,
BANKASI KLTR YAYINLARI
Kitabn bir yerinde yle diyecektir
anlatc: Duvar
tanmlamak daha
kolay. Ta, betonu,
kumu, kireci, suyu,
harc, svas var, grnyor. Ta nasl
ta stne getirirsen, belli, ta nasl
duvar oluyor? Peki, boluk nasl boluk
oluyor? [] ldn, boluk oluyor. Necati Tosuner, 50. yazarlk yln Susmak
Nasl da Yoruyor nsan gibi etkileyici
bir romanla selamlyor. (Susmak da
Yorar, Mehmed Mehmedolu, say: 85)

LMLE BA BAA, PTER

NDAS, EV.: GN BENDERL,
CAN YAYINLARI
Pter Ndas,
insann bana
gelenlerle nasl
geriye dnlemez
biimde deitiini
sadece keskin bir
gzlemci, bir tanr
yazar gibi deil
ayn zamanda byle zarif ayrntlarla
biimlendirerek, okurun o hikyede
zgrce, kendi duygusal alkantlaryla

dolamasna da msaade ediyor ve

sanrm hakl hretini biraz da esneyebilen bu bakna borlu. (Hayat ve
lm ocuka Anlatan Yazar, A. Esra
Yalazan, say: 85)

duyguya almasndan alyor gcn.

Krlgan, yalnz, piman, heba olmu
hayatlarn dnyasna eilirken oradan
benzersiz bir roman karyor yazar.
zellikle anlatcnn bizzat kendisinin
sahneye kt final blm unutulmaz
gzellikte. Hasan Ali Toptan Uykularn Dousundan sekiz yl sonra yazd
altnc roman Heba, imdiden Trk
edebiyatnn klasiklerinden olmaya
aday, etkileyici bir yapt. (Heba Olan
Hayatlar, Ali Emirolu, say: 87)

TEK BACAKLI YOLCU, HERTA

MLLER, EV.: ALAR TANYER,
SREN YAYINLARI
Tek Bacakl Yolcu
mlteci olmay,
hibir zaman bir
yere ait olmamay
odana alsa da bu
unsurlara btn
btn bel balamyor. Roman
esas nemli klan,
gerekten mlteci,
gerekten sakatlanm, gerekten yara
alm bir mltecinin zihnine girip onun i
dnyasn benzersiz bir dille anlatmas.
(Yaral Bir Mlteci, Ali Emirolu, say: 86)

LAZARUS PROJES, ALEKSANDAR HEMON, EV.: S. INGAY, EVEREST YAY.

Edebi eserlerimi olmasa da,
Bonaka baka
eyler yazyorum.
Amerikann
olduu kadar
Bosna kamuoyunun da bir parasym. Bu konuda
bir tercihim
yok, nk iki dilde de alan ayn
zihin. Allm milliyeti sylem,
kendi z benliini, ruhunu ancak
anadilinde ve kltrnde tam olarak
ifade edebilecein eklindedir. Ben
edebiyatn ulusal zerkliin deil,
bireyin zerkliinin alan olduuna inanyorum. (Edebiyat Ulusun
Deil, Bireyin Alandr, Sylei: Can
Bahadr Yce, say: 87)

MELUN, SELM LER,

EVEREST YAYINLARI
2010 Hazirannda Meluna
balarken buralara
yol alacam kestiremiyordum, belki
bir uzun yk...
Ama yllar boyunca
aklm kartrm
birok mesele
kageldi; nne
geemiyordum. Git git Sayru Usmann
tutsa oldum. imdi ondan ayrldm
m, kestiremiyorum. kide birde karma
kyor, unlar unlar da vard, yazmadn
diyor... (Bir Vehmin Peinde Bir mr,
Sylei: Can Bahadr Yce, say: 86)

RADETZKY MARI, JOSEPH

ROTH, EV.: AHMET ARPAD,
CAN YAYINLARI
1932 ylnda tamamlanan Radetzky
Mar, bir aile
zerinden imparatorluun hikyesini
anlatrken, bir
yandan da faizmin
ayak seslerini daha
o gnlerden duyabilmemiz iin pek
ok iaret brakr
bize. Tpk Stefan
Zweig gibi, Joseph Roth da gndelik
yaamdaki kk iaretler yardmyla,
yaklaan tehlikeyi haber verir. Nasyonal
sosyalizmin ayak sesleri roman kahramanlarnn gndelik kouturmalarn-

HEBA, HASAN AL TOPTA,

LETM YAYINLARI
Grnrde byl, zaman zaman paral bir hal
alsa da ba sonu
belli bir hikye
anlatyor Topta. Fakat metin,
anlatt olaydan
ziyade, roman
boyunca belirli bir

daki yalan ve hileler arasnda kendini

sklkla hissettirir. (Joseph Rothdan Bir
Bayapt, Ali Emirolu, say: 88)

BTN RLER, K. P. KAVAFS,

EV.: AR OKONA, STOS YAYINLARI
Kavafis, kiilii
ile hemen dikkati
eken, dizeleriyle hemen gze
batan, o olduu
ilk dizeden belli
olan bir air. Basit,
sradan, gnlk
olaylardan sz
eden dizelerdir
bunlar. Bu gnlk olaylar bazen tarihte
bilinen veya hayali bir insanla, bazen
kendisiyle ilgilidir. Ve airin gc de
tam bu sradanlktadr: iiri, iirsellii
gnlk yaammzda bulmutur; davranlarmzda, ahlkmzda, korku ve
kayglarmzda. (Kavafis stanbulda,
Herkl Millas, say: 89)

KIZIL DARI TARLALARI, MO YAN,

EV.: ERDEM KURTULDU,
CAN YAYINLARI

Her ne kadar
yazarn dnya gr ve lkesindeki muhaliflere kar
taknd olumsuz
tavr adn glgelese de Mo Yan Kzl
Dar Tarlalarnda
okura fark ettirmeden yapt
zaman geileri,
en dehetli sahnelerde bile ortaya kan
kara mizah, etkileyici doa tasvirleri ve
masals diliyle neden Nobel aldn
gsteriyor. Tarih ve sava zerine ama
asl insan ve doa zerine etkileyici
bir roman Kzl Dar Tarlalar. (Dar
Tarlalarnda Tarih, Sava ve nsan, Ali
Emirolu, say: 90)

MEZARIMDAN YAZIYORUM,
MACHADO DE ASSIS, EV.: ERTU
ALTINAY, JAGUAR KTAP
Mezarmdan Yazyorum, 64 yanda
len Brs Cubasn ldkten sonra
yazd otobiyografisidir. Machado de
Assis, hibir otobiyografinin tamamlanamayaca gereiyle muzipe

KTAP ZAMANI

oynar romanda.
Bu oyuna, kitab
mezarndaki kurda ithaf ederek
balar. Kurgu da
olsa, tamamlanm tek otobiyografinin yazardr
anlatc Brs
Cubas. O da yazarn baka pek ok kahraman gibi
eylemlerinin sonular hakknda ok
da dnmeden yol alr otobiyografisi boyunca. (Bir lnn Otobiyografisi, Baak Bingl, say: 93)

BEN SORARSAN, GLTEN AKIN,

YAPI KRED YAYINLARI
Aknn iirleri esasen insan
sevgisinin
derin tezahrleri ile dolu.
air, hayat
ve toplumu
olumlu bir
bakla ele alyor. Sezai Karakoun
o muhteem, Senden umut kesmem
kalbinde merhamet adl bir nar vardr
dizesini hatrlatrcasna insana ve hayata
merhametle, efkatle yaklayor. Bunun
bir sonucu olarak toplumcu uranda
mazlumlarla dayanma iinde oluyor
ve mazlumlar arasnda en ok kadn
ve ocuklarn aclarn, yoksulluklarn
dile getiriyor. (Glten Akndan 80. Ya
iirleri, Ali Galip Yener, say: 94)

MADAM SAMATYA, BRAHM

YILDIRIM, DOAN KTAP
Selim lerinin
Sayru Usmanndan sonra ayn
yl iinde brahim
Yldrmn ruhu
yarlm Muratyla karlamak,
romanmzdaki
kahraman profillerinin zenginlemesi, farkllamas asndan bile ok
nemli. brahim Yldrm, gnde bir
pheli lenlerin cenaze namazlarnn
klnmas halkmz tarafndan yllar boyu

KAPAK

6 OCAK 2014 PAZARTES

KURGU DII

vaka-i adiye denilen hukuk terimiyle

deerlendirilmi. derken, yakn siyasal
tarihimiz kadar hepimizin gzlerinin
iine de bakyor. (Deliliin Dolambac,
Mehmet ztun, say: 94)

RSALE- NURDA KLL KADELER,

AL NAL, AHDAMAR YAYINLARI
Ali naln byk
bir emekle ortaya
koyduu bu devasa
eser, zihinleri ve
kalpleri Risale-i
Nura ve ondaki
kll kaidelere,
prlanta dsturlara
ynlendirme, nihayet Risale-i Nuru ve
slam anlamaya katkda bulunma gibi bir
fonksiyonu yerine getireceinden, ayn zamanda bu sahadaki yeni almalara nc
olacandan ok kymetli. (Bir Risale-i
Nur Atlas, Cem Mert, say: 85)

TILSIM, ROBERTO BOLAO, EV.:

Z. H. ATE, PEGASUS YAYINLARI
Tlsm, Roberto
Bolaonun en iyi
kitab deil. Ama
en tlsmls olabilir
pekl. Bir kere,
fazlasyla iirsel
bir kitap karmzdaki: Tlsm gibi
doast olaylara
yol amas gayet
mmkn grnyor. Gecelerin iinde
bir yarasa gibi dolaan kadn kahramanmz (kendisi ince, uzun boylu, sarn
bir air) ve onun kafasna nfuz etmek
suretiyle Meksikal bir kuan mrn
seyrediyoruz. (Tlsml Kuan Yaprak
Dkm, Kaya Gen, say: 96)

SARAYDAN SRGNE, AFFE

REZZEMAZA, TMA YAYINLARI
Sultan Vahdettin,
Trkiyede resmi
tarih anlatsnn
srarla gzlerden
karmak istedii
ama sivil tarih
anlatsnn srarla
gndeme getirdii
bir isim. Saray nedimelerinden Afife
Rezzemazann hatralarndan oluan Saraydan Srgne adl kitap raflardaki yerini
ald ve Sultan Vahdettinin hayatn bir kez
daha gndeme getirdi. Gz hep sarayn
dnda tutulmu Trkiyeli okurlar iin
ieriden bir gz olan Rezzemaza Hanmn
anlar, elbette kymetli ve ilgin olmann
tesinde anlamlar tayor. (Sarayda Son
Gnler..., Mehmet ztun, say: 86)

SOLGUN ATE, VLADIMIR NABOKOV,

EV.: YT YAVUZ, LETM YAYINLARI
Yazarn ngilizce
yazd, edebi
trler hakkndaki
snflamalarn
snrlarn sorgulatan, metinleraras
ilikilerle rl bir
bulmacay andran
romann evirisi
iin ncelikle
Solgun Atein metni ve yazaryla ilgili
pek ok dinamiin farknda olunmas,
metnin zenle zmlenmesi gerekiyordu. Bu adan, Yiit Yavuz evirisiyle
okura sunulan Solgun Ate, romann
Trkedeki olabilecek en iyi karl
denilebilir. (Pencereden Grnen O
Solgun Ate, Baak Bingl, say: 96)

BR OKUR OLARAK, VIRGINIA

WOOLF, EV.: SEL BEYHAN,
ALAKARGA YAYINLARI
Alakarga Yaynlar, Virgina
Woolfun eletirel
denemelerini bir
araya getiren Bir
Okur Olarakn
ilk cildini yaymlayarak deerli
bir ie imza att.

Woolfun yazlar, ierik zellikleri bir

yana, yirminci yzyla damgasn vuran
eletiri kuramlarn ncelemesiyle
tarihsel adan da dikkate deer. (yi
Eletirmenler, Yazarlardan m kar?,
mer Ayhan, say: 87)

KAFKA, KARAR YILLARI / KAFKA,

KAVRAMA YILLARI, REINER STACH,
EV.: SEZER DURU, SEL YAYINCILIK
Sanrm Kafka
hakknda byk bir biyografi
yazmaya cesaret
edemeyenler tam da bu
noktada vazgetiler. Onlara
hak vermek
lazm. Bir hayat
hikyesinde bilardo toplar gibi
birbirine arpp dalan olaylar
arasnda tarihsel, psikolojik, felsefi
balar kurarken edebi bir eser yaratmay arzulayarak bir mr heba
etmek yle herkesin cesaret edebilecei bir i deil. Stachn fark bu
ite. (Yeni Bir Kafka Biyografisi,
A. Esra Yalazan, say: 89)

SAHH- MSLM TERCME VE

ERH, MAM MSLM, HAZ.:
AHMED DAVUDOLU, IIK YAY.
Mslim hadis
kitaplar iinde
Buhari ile birlikte
sahih kategorisinde yerini alan,
hadis adna en
salam rivayetlerin bulunduu,
konu yelpazesi
alabildiine geni
bir eserdir. Bu iki zellii Mslimi
bal bana kaynak kitap yapmaya
yetiyor. Bu kaynak eserde hadisleri
okumakla Efendimize (aleyhissalat
vesselam) doru yapacamz yolculukta erhleri ile merhum Davudolu hocamz devreye girecek ve engin ilmiyle yolculuumuza ayr bir
boyut kazandracaktr.(Ramazan
Okumalar in: Sahih-i Mslim,
Ahmet Kurucan, say: 90)

KAPAK

KTAP ZAMANI

RADE HAREKET SYAN: NURETTN

TOPUNUN ENTELEKTEL BYOGRAFS 1, MEHMET BRGL, DERGH YAY.
Bu mull
almaya salt bir
Nurettin Topu biyografisi diyemeyiz.
Daha fazla bir ey.
Topunun grlerinin de ince ince
tahlil edildii bir
kitap. Buna ilaveten,
Topuyla aralarnda ideal, dn, ahlk, hedef, zaman
bakmlarndan ortaklklar bulunan, onu bir
ekilde etkileyen, ilgilendiren veya onun
bir ekilde tesir ettii, ilgilendii mhim kiilerin biyografileri de bu almann iinde
ayr ve tekmil odacklar olarak karmza
kyor.(Bir ahsiyetin zdm: rade,
Hareket, syan, Turan Karata, say: 91)

KEND RUHUMUZU ARARKEN,

M. FETHULLAH GLEN, NL YAYINLARI
Soru-cevap bir
usul olarak medreselerde hoca-talebe
mnasebeti iinde
geerli bir retim
metodu. Hocaefendi yllar nce
bunu camilere,
kahvelere, sohbet
ortamlarna tam. Prizma serisinin dokuzuncu kitab
olan Kendi Ruhumuzu Ararken, bunun
gnmze yansyan ve tarihe miras kalacak olan bir rn. Bu adan baknca
baka eserleri de var: Asrn Getirdii
Tereddtler, Fasldan Fasla ve Krk
Testi serileri. Bu drt serinin onlarca
kitab toplam yzlerce bask yapt. Dile
kolay. Szl gelenein baars gzyle
bakabilirsiniz buna. (Kendi Ruhumuzu
Bulmak in, Ahmet Kurucan, say: 93)

LEYLM LEYLM, AHMED ARF,

BANKASI KLTR YAYINLARI
Mektuplar uzunca bir kesintiye urar.
Araya evlilikler, ocuklar, baka ehirler
ve kitaplar girmitir. Ahmed Arif ilk
kitabnn ardndan bir daha iir yaymlamaz. Leyl Erbil, mektuplamann
kesilmesinden tam 18 yl sonra, 1977de

Eski Sevgili kitabn

karr. Ahmed Arif
son mektubunu
kitap yaymlanr
yaymlanmaz
gnderir Leyl
Erbile. Ksack
ama ok etkileyici
bir mektuptur
bu: Eski Sevgiliyi
roman boyutlarnda ele alabilirdin, der
Ahmed Arif, devamnda ise kolay kolay
unutulmayacak u imal szleri yazar:
Adn bana dansaydn Eski yerine
lmsz ya da Sonsuz olmasn
isterdim. Uygunu, yak budur nk. (Leylm, Merhametsiz mrm,
Tevfik Bardak, say: 93)

gzergh tuzaklarla dolu Berlini iki ana

hatta ayrrken, ska dlen yanlgy
bertaraf ediyor: (Hayr Dou ve Bat
Berlini deil, eski ve yeni Berlini) kar
karya getirme tasars. (Bir ehir
Nasl Okunur?, mer Ayhan, say: 94)

SNAN AI, GLRU NECPOLU,

STANBUL BLG NVERSTES YAY.
Necipolunun
almas hem
Sinan ve gelenek
adyla yaplanlarn neden
yanl olduunu,
hem de zannedilenin aksine,
stanbulun ideal
decorumunu belirleyen bu mimari hamlenin, Sinan
ya da Sultan Sleymann failliinden
ok mimarba, hmileri ve toplum
arasnda mzakere edilerek oluan
zmni kurallarla denetlendiini ortaya
koyuyor. (ncesi ve Sonrasyla Sinan
a, Emrah Pelvanolu, say: 94)

HAYAT DZEYLER, JULIAN

BARNES, EV.: S. RFAT KIRKOLU,
AYRINTI YAYINLARI
Bir yazarn kaybettii karsndan
geriye kalan boluu anlatt bu denli
etkileyici bir metne
daha rastlamak
zordur kanmca.
Bunun iki sebebi
var: Yazar bir yandan yas deneyimini
ve sonularn anlatrken, bir yandan da
bu deneyimin taraflarndan biri olsa bile
kendisini inceleme konusunun hayli ekici ynlerine ok fazla kaptrmadan yas
meselesi zerine salkl bir tartma alan
ayor. (Yukarlara Ykselmek, Aalara
nmek, Ali Emirolu, say: 94)

GEM YAZ DEFTERLER-BULANIK

DEFTERLER, HLM YAVUZ, YKY
Gerek Gemi Yaz
Defterlerindeki
gerekse Bulank
Defterlerdeki
yazlar, air Hilmi
Yavuzun kendisini hem zne
hem nesne olarak
ina ettiinin ve
aslnda bunu hayatta ve iirde de yaptnn gstergesi.
Yaayan ve dile getiren; yaad iin
yazan, yazd iin yaayan bir Hilmi
Yavuzun var olduunu belgeliyor.
(Boluktan Dolulua Alan Sayfalar,
Ylmaz Daolu, say: 95)

SYAH SERT BERLN, ENS BATUR,

REMZ KTABEV
Enis Batur bir
ehrin nasl okunacan kitabn
sayfalarn amamza mahal vermeden
gstermeye balyor. Siyah ve sert;
bir demir leblebi
armyla ba
baayz, ki ehrin
tarihine az ok aina olanlar yadrgatmayacak bu nerme. Yazar, okunma

AK ESTET, BER AYVAZOLU,

KAPI YAYINLARI
Gerek nedir? Estetiin ana sorunlarndan biri bu. Duyu organlar ve aklla
kavranlan eyler midir gerek? Yoksa
duyularn kavray alannn dnda bir
Hakikat mi var? Ayvazolunun eserinin
asl konusu bu. Ayvazolu Mslman
sanatlarn trajedi karsndaki tavrlarna,

6 OCAK 2014 PAZARTES

sslemeci sanatlara
ve hikyelerimize
dair derine inmeden, ayrntda
boulmadan nemli
tespitler yapyor.
(Cihann Cnn
Arayanlar, Alattin
Karaca, say: 95)

NASIL YAANIR YA DA BR SORUDA

MONTAIGNEN HAYATI, SARAH
BAKEWELL, EV.: EMRE LGEN DAL,
DOMNGO KTAP
Sarah Bakewellin
kaleme ald Nasl
Yaanr ya da Bir
Soruda Montaignein
Hayat adl, Ulusal
Kitap Eletirmenleri dl sahibi
biyografi hem
Montaignein
hayatyla ilgili nemli
bilgiler veriyor hem de biyografi trne
yeni bir biim kazandryor. Eserini deneme
trne yaklatran, te yandan biyografinin
snrlar iinde tutmay baaran Bakewellin
kitab, yaklak 400 yl ncesinden gnmze k tutan Montaignein hayatna olduu
kadar denemelerine de yeni bir gzle bakmamz salyor. (Montaigneden Dersler:
Nasl yi Yaanr?, Ali Emirolu, say: 95)

ASYANIN BATIYA SYANI,

PANKAJ MISHRA,
EV.: AHMET FETH, ALFA YAYINLARI
Saidin bayapt
arkiyatlkta
epistemolojiye,
iktidarn bilgi alan
zerinden inasna
getirdii taze bak
asnn bir
benzeriyle Pankaj
Mishra Asyaya
bakyor. Alfa
Yaynlarnn dilimize kazandrd
Asyann Batya syan adl kitabnda yazar,
ncelikle epistemeyi bizzat Asyal dnrlerin risalelerinden alarak dnce tarihileri
arasndaki farkn ortaya koyuyor. Kitabn
kahramanlar, bizzat isyan gerekletiren
Asyallar. (Asyann Ruhu, syan ve
Gelecei, Veli Dedeolu, say: 95)

DENEME

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Komaktan sz ettiimizde szn ettiklerimiz

Haruki Murakaminin dilimize Komasaydm Yazamazdm adyla
evrilen kitabnda elenceli ve felsefi denemeler var. Murakami
yaamn anlamn koma eylemi zerinden dnrken roman
yazma uran da buna kout biimde, eitli alardan tartyor.

FOTORAF: AP, BERNAT ARMANGUE

KOMASAYDIM YAZAMAZDIM, HARUK MURAKAM, EV.: HSEYN CAN ERKN, DOAN KTAP, 176 SAYFA, 14 TL

NAN ETN

aruki
Murakaminin
Trkeye Komasaydm
Yazamazdm adyla evrilen denemelerini okurken bir okur ve
kurmaca yazar olarak edebi metinlerin
amalar stne bir kez daha dnme gereksinimi hissettim. Derinlemesine
dndm diyebilirim. Geri ska kullandmz derinlemesine szcnn anlamn somut bir biimde aklar msn deseniz, aklayamam. Hayatmz boyunca
kullandmz ama tam olarak ne anlama
geldiini bilmediimiz o kadar szck var
ki! Yalnzca szckler mi? Hayatta gerekletirdiimiz kimi eylemlerin de gerek
anlamn, o eylemlerin ardndaki gerek
niyeti bilemiyoruz zaman zaman. Koma
eylemi de bunlardan biri olabiliyor.

HER EYLEMDE BR FELSEFE VAR

Szgelimi, bir kii koma eylemi sayesinde, koarken edindii deneyimler
nda bedenini daha iyi tanmann
yollarn kefedebilir mi? Bedensel yeteneklerinin farkna varr m? Kukusuz
bu tr sorular bile koma eylemini ilgi
ekici klyor. Ne kadar nemsiz grnen bir ey olursa olsun her eylemin
ardnda zamanla bir bak asnn olutuunu sylyor Murakami. Somerset
Maughamdan bir alnt yaparak bu dnceye yrekten inandn belirtiyor.
Maugham diyor ki: Her trata bir felsefe vardr. Dnmekle pek ok eylem
arasnda ba kurulabilir elbette; komak,
zplamak, top oynamak, spor yapmak,
barmak szgelimi. Yazma eylemi ile
yrme arasndaki ba yllar nce Yaar
Kemalden dinlemitim. Romanlarn
yrrken kurduunu sylyordu Yaar
Kemal. Yrmenin kendisinde bir tr
yazma tutkusu uyandrdn belirtiyor,
olaylar sahne sahne ayrntlaryla yrrken dndn anlatyordu.

ELENCEL VE FELSEF
Komasaydm Yazamazdm dnsel bir
metin. Elenceli ve felsefi. Yazarn samimi dili ve drstl de nemli bir
faktr. Murakami salkl kalmak ve
baka romanlar yazmak isteyen bir yazar. Yazmann znde yatan yalnzlk,
salksz yaam fikrine de yabanc deil.
Hayatmzda belki de hi stnde durmadmz, yaam ite deyip getiimiz,
belki de szn etmeye gereksinim bile
duymadmz kk eylerin bize dndrebilecei ok ey olmal. Koma

Haruki Murakami

KOMA EYLEMNDEN YAZMA EYLEMNE

eylemiyle yazma eylemi arasndaki ilikinin neden kaynaklandn, dayankllk,

sabr, titizlik ve dahas ac ekmek gibi
kavramlarn bu balamda dnlp
sorgulanmas bize yeterince ipucu veriyor ve kitap boyunca koma tutkusunun
yaznsal hazzna kaplyoruz.
Yazarnn da nerdii gibi, Komasaydm Yazamazdm bir an kitab olarak
da okuyabiliriz. Ancak kitaptaki metinlerin dnsel boyutu daha ar basyor.
zellikle roman yazma eyleminin eitli alardan deerlendirilmesi kitabn
nemli yanlarndan birini oluturuyor.
Koarken btn sorulara doru cevabn
bulunabileceini iddia etmiyor Murakami ama fiziksel ve zihinsel zdraplarn
eitli yollarla tecrbe edilebileceini
fark etmemizi salayan bu metinlerinde
okura sunduu bak alarnn zenginlii cevap seeneklerini oaltyor.

Romanc ve koucu kimliiyle, bunlardan biri olmadan kendiniz olamazsnz

duygusu veriyor Murakami Komasaydm
Yazamazdmda. Bu saptamamn doruluundan emin deilim, ancak kltrel empatinin nemini vurgulayan Komasaydm
Yazamazdmda okurun yazarla kuraca
empatiden honut kalacandan eminim.
Farkl ruh halleri ve farkl dnceler, znde birliktelii temsil ediyor ki Murakaminin
dolayl olarak stnde durduu konulardan biri de bu. Denebilir ki, koma eyleminden yazma eylemine geiin ztlndan doan birlikteliin bir tezahr de bu
dnsel boyuttur. Ne demek istediimi
Murakamiden yardm alarak aklamam
en dorusu olacak: Biz roman yazmaya
baladmzda, yani cmleleri kullanarak
bir yky ortaya karmaya altmzda insann temelinde bulunan zehir gibi

10

bir eyi istemesek de ekip karr, grnr

klarz. Yazarlar az ok bu zehre maruz kalr. Tehlikenin farknda olarak ustalkla bu
zehri etkisiz klmak durumundadrlar. Bu
zehir iine girmedii srece, gerek anlamda yaratclk eylemi ortaya konulamaz
nk (tuhaf bir benzetmeyle syleyeceim
ama balonbalnn zehirli ksmnn ayn
zamanda en lezzetli ksm olmasna tpatp
benzeyen bir durum galiba).
Murakaminin 2005 ile 2006 yllar
arasnda yazd, Komasaydm Yazamazdm adyla Trkeye evrilen denemelerini okumak bana byk keyif verdi.
Kitap hakknda aslnda yazlacak ok
ey var ama insann rahat edebilecei
bir izgiye, yani bir sona erimesinin
kimi zorluklarn okuyup grmek, bunu
Murakaminin bak asndan deerlendirmek istersiniz diye verdiim
ipularyla yetinmek istiyorum.

YK

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Byl ve masal gibi

Daha nce, Tepedeki Kadn ve Bir Hal Var Sende
adl yk kitaplar yaymlanan Berna Durmaz,
nc kitab Bir Fasit Dairede etkileyici, masals
ve byl metinlerle selamlyor okurunu.
BR FAST DARE, BERNA DURMAZ, CAN YAYINLARI, 120 SAYFA, 10.50 TL

AL EMROLU

nmz ykclnn durumu biraz

doksanl yllarn ortalarnda Trk iirinin yaad duruma benziyor. Edebiyat gndemini
belirleyen dergiler ve dl mekanizmalarnn hkim etkisiyle doksanl
yllarn ortalarnda birbirine yapca
ok benzeyen pek ok iir kitab dolama girmiti. Ancak dnp bakldnda o dnemden gnmze
pek az air kald grlyor. Ayn
ey gnmz ykcl iin de
geerli. Yine dergiler, dl kurumlar ve kimi yaynevleri eliyle baz
hkim anlaylarn ykclmze yn verdiini gryoruz. Ancak
bu yn vermenin ister istemez yeni
anlaylarn douuna engel olduunu da vurgulamak gerek. Yine de
hkim anlaylarn tersine, bazen
karmza kan bir yazar tam da
bambaka bir istikamet izdii iin
dier yazarlardan ayrlmay baarabiliyor. Tpk Berna Durmaz gibi.

BR ROMAN GB
Daha nce Tepedeki Kadn ve Bir Hal
Var Sende adl yk kitaplar yaymlanan Berna Durmaz, nc kitab
Bir Fasit Dairede etkileyici, byl
yklerle selamlyor okurunu. Kitaptaki on yk birbirinden kimi
ekillerde ayrlmasa ve arada boluklar olmasa Bir Fasit Daire kolaylkla
roman diye de adlandrlabilir. Bir
Roman mahallesinde olup bitenleri
anlatt yklerinde ortak karakterler kullanyor Durmaz. Bylece
okurun bir ykden dierine rahatlkla gemesine imkn tanyor. Ama
bu geilere ramen kahramanlarn
ayn ksz dairede tutuyor. Bir ykde ksaca deinilmi bir karakter,
baka bir yknn kahraman olarak
yeniden karmza kyor. Hatta ykler boyunca el deitiren nesnelerin hikyesini de ayn fasit dairenin
iinde tutuyor yazar.
Yedi blme ayrlan kitapta farkl insanlarn hikyeleri var.
len ama ldn bilmeyen Cemafer gibi, ermi postuna oturan
Ayni Baba gibi, iinde bir nehirle
sokak sokak gezen Zarif gibi, onun
peinden sokaklara den Hasret
gibi, Kasm Emin gibi unutulmaz
kahramanlarn hikyesini anlatyor

Berna Durmaz. Cemaferin ykler boyunca elden ele dolaan zurnas da en az kahramanlar kadar
ilgin. Kenarda yaamaya yazgl,
belki de bu yzden yepyeni bir dil
ve duygu dnyas icat eden, o dilin
bysyle yaayan bu kahramanlarn hikyesini etkileyici bir dille kaleme alm yazar. Kh o dilin
iine girip anlatm olanaklarndan
ziyadesiyle yararlanarak, kh o dilin masal haline brnerek byl
bir atmosfere ulayor. len ama
ldnn farknda olmayan, ld halde hl konumaya devam
eden Cemaferin anlatld Zurna
Dediin Delikli Boru yksndeki
u blm Durmazn dili hakknda bir fikir verecektir: Gelenlerin
ayaklar kesildi sonunda. Kapnn
nnden gemeye ekinir oldular.
Ne susuyor ne de lyordu Cemafer. Grn de insann iine kyyordu ya, o da ayr dert. Kemii
de mi erirdi insann daha mezarna
girmeden. uncack kalm, diyordu kadnlar birbirlerine avu ilerini gstererek. Yatan, Cemafer bile
deildi artk. Kars bir sabah yatan tozuyla birlikte silkeleyiverecekti onu da. Btn mahalleyi ald
bir kahr: Mezarnda bile konuur
bu, diyorlard. Sus be adam, dnya m kat iine, geber de kurtul.

HEM NEEL HEM KEDERL DL

yklerdeki kurguya dair ok ey
sylenebilir ama daha nemlisi, Berna Durmazn ltl dili. Deyimler,
benzetmeler, anlatt insanlarn
dilinden el alan o masals ve byl
dil, yazara gnmz ykclnde
bambaka bir yer salyor. Sadece
yk kahramanlar olan Romanlar
deil, yoksul kadnlarla ocuklarn,
tm ezilmiliine karn neesini yitirmeyen halktan insanlarn diliyle
yazyor yklerini Durmaz. Zorlamasz, yapaylktan uzak, neeli olduu kadar kederli bir dil kullanyor.
Tpk bir yksnn adndaki gibi,
okurlarn bir ienin iinden eyaya bakmaya davet ediyor. phesiz
bu bak, duru, sakin bir bak deil;
yklerdeki o masals dil gibi, en
akrak ve byleyici olacaktr.
Byle bir dil ve bakla yazlan
Bir Fasit Daireye kurgu gc de eklenince ortaya son yllarn en iyi
yk kitaplarndan biri kyor.

11

Tm kitaplarda!

Onlar kvezdedirler;
ancak kendilerine uyannca kym ederler...
dedi bir SES..!
Ayten altan, Seyr-i slkta matrix nereye der,
kvez nereye? diyen kurgu d bir alma!
Tasavvuf, felsefe, psikoloji ve gerek deneyim rgsyle
gizli bir geit; MEFSTO...
[ www.mefistogecidi.com ]

Selis Kitaplar

Okunabilir kitaplar...

(0212) 513 63 89
(0530) 348 24 19

/seliskitaplar

seliskitaplar.com

/seliskitaplar

ARATIRMA

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Kdn peinde: Ktil kim?

Erik Orsenna, Kt Yolunda adl kitabnda kdn tarihinin izini
sryor ve bu yolda yapt seyahatlerin notlarn paylayor
okuyucuyla. Kitabn ana fikri tek cmlede yle zetlenebilir:
Kt daha fazla sayg grmeyi hak ediyor.
KIT YOLUNDA, ERIK ORSENNA, EV.: AKIN TERZ, METS KTAP, 256 SAYFA, 21 TL

llere sadk kalnm olsayd, basn ve

eitim dnyas diye bir eyden bahsetmekte zorlanacaktk. Dolaysyla kendi
kdn kendin yap fikri kt stnde
parlak gibi grnyorsa da kresel boyut kazanan tketim tarzmz gz nne alndnda geerliliini kaybediyor.
Ac ama gerek; dnya zerine yaylm
gl bir kt endstrisine ihtiyacmz
var. Elektronik kt ve yayn hl ok
kk bir ihtiyaca cevap veriyor.

AHMET TURAN ALKAN

te tam da u an elinizde tuttuunuz eyin hikyesini anlatan

bir kitap. yle, u kkrtc cmlelerle balyor: Bir gn ona hi teekkr
etmediimi fark ettim; halbuki okumalarm ncelikle ona borluyum. Hem,
okumuyor olsaydm, hi okumam olsaydm halim nice olurdu? (...) Ancak ok
ge kaldm; ona hrmetlerimi sunmann
vakti geldi de geiyor. stelik bir ayann
ukurda olduu syleniyor.
Hey aziz kt! Bitki liflerinin u aziz
halitas!
Yazar Erik Orsenna, kitabn ad Kt
Yolunda - Kreselleme stne Kk Bir
El Kitab. Kdn koklaynca taze mrekkebin kokusunu duyuyorsunuz. Ak
konumak lzmsa, isimdeki kreselleme lafndan bir miktar huylanmadm
deil. Yahu bu yazar kreselleme filan
derken entel-kuntel laflar edip keyfimi mi
karacak acaba? diye ikillendim. Bitirdikten sonra bu nyargmdan bir miktar
utandm sylersem iyi olacak.

BR KIT USTASI

KIDIN YAN TESRLER

zah edeyim bari; kt, defter, kitap,
gazete veya dergi emsali eylerin dostu
geinen biri sfatyla yle bir vicdan aklamann hepimizde mevcut olduunu sanyorum: Kt, evet aatan yaplr ama
kt imal etmek iin kesilen aa miktar
yle aman aman bir ey deildir. Kda
duyduumuz sevgi, esasnda tehlikeli bir
boyut tamaz. Mesela hepimiz kurunkalemleri severiz ve aatan yapldn biliriz; kurunkalem sevmenin, fiilen
aa dmanl manasna gelmediini
dnrz. Kt muhabbeti de bize hep
yan tesiri olmayan, katksz ve masum bir
duygu gibi grnr.
te kitabn adndaki kreselleme
fasl bize kdn yan tesirlerini anlatyor. Harl harl, ardn hi dnmeden,
sanki helva ve selva gibi gkten indiriliyormu gibi kt tketiyoruz; basn,
ambalaj ve temizlik sektrn besleyen
milyonlarca ton kt hamuru ise byk
oranda aa kesilerek temin ediliyor.
Kitap, heyecan verici bir altan
sonra yazar Erik Orsennann kt yolunda katland seyahatlerin notlarn
ihtiva ediyor. Britanyal bir kt uzmannn evine yaplan ziyaretle balyor
bu seyahatler. Kdn ilk hammaddesi

ipekmi. inli ustalarn elinden kan

ipek ktlarn bilgisini merak eden yazar, oradan ald ilhamla inin Urumi
blgesine, eski pek yolunun hl ileyen ksmna uuyor. Bu vesile ile Dou
Trkistanda 2009 ylnda balayan ayaklanmada yzlerce Dou Trkistanlnn isyanda ldrld bilgisini aktarmay da
ihmal etmiyor. Ardndan Turfan ehrinde
kdn izini sryor; Dunhuang ehrinde da yamacna oyulmu maaralardan
birinde duvar rlm bir blmede ortaya kan binlerce elyazmasnn akbetini
merak ediyor. Ardndan Semerkand; slam dnyasnn ktla ilk temasn byte altna alyor yazar. Mslmanlarn
Kuranla kt arasndaki ilikiyi nasl
aziz tuttuklarn tasvir ediyor u satrlarla:
Kutsal Kitap (Kuran), Tanrnn mevcudiyetini arlayan yatay bir cmidir adeta. Sonra Avrupaya geiyor kt; manastrlarda retilmeye balanyor evvela.
nceleri Mslman Araplar vastasyla
Avrupaya ulat iin Kilise, hayli zaman
dine aykr, eytan ii bir nesne olarak
kda itibar etmiyor nedense. Kurana
zmin olan kdn ncil iin de kullanlmas gnllerine sinmiyor! Hzn ala-

mayan mparator Frederick, 1211 ylnda

dine aykr bu malzemenin idari ilerde
kullanlmasn bile yasaklyor.
lgin ayrntlar; kitap gittike saryor,
ee, seyahatnameler heyecan vericidir.
Bu fasl daha fazla uzatp okuma zevkinizi karmayacam; nasl olsa ktilin
kim olduu bandan belli: Biz onu bugnlerde ksaca endstriyalizm ve her
eyi sonu hi gelmeyecekmi gibi tketmekte beis grmeyen modern insan diye
aryoruz. Hey modern insan, ey sorumsuz tketici, ey tabiat ilnihaye samal bir inek gibi suiistimal edebileceini
dnen yaratk: Ellerini kaldr ve yere diz
k. Tutuklandn!
aka aka...

KEND KIDINI KENDN YAPMAK MI?

Kt dnn dnyasnda, her yerde
yaplabilecek kadar basit bir teknoloji
hviyetindeydi. Muhtelif bitki liflerinden odun hamuruna, oradan paavraya
kadar her yerde bulunabilecek hammaddeler, zanaatkrlk katksyla kt
haline gelebiliyordu. Endstriyalizmden
szlanmakta, evet, entel-kuntel bir
boyut vardr ama dnn dnyasndaki

12

Kitabn en heyecan verici ksmlarndan biri, mtevaz atlyesinde hl eski

tarz zere ve kol gcyle kt reten
Ichibei Iwanodan bahsedilen blm.
Gzel karaturplar ve gmrah yeillikler
iindeki iliinde nemli sanatlara el
yapm kt reten Iwano, Ekip bimeyi bilmeyen asla kt yapamaz.
diyor yazara. Yazar, bostanclkla kt
imalat arasnda bir alka gremediini
mrldanyor kendi kendine ama sonradan meselenin sabrla almak boyutunu hatrlaynca ustaya hak veriyor.
Demi ki Iwano Usta, Kdn hammaddesi sudur. Bazen gnlerce doru
drst kt yapamyorum. Her ey
tamam ama iyi kt olmuyor. Sonra kullanlan kaynak sularnn nitelii
dzelince iyi kdn geldiini sylyor. Ayrca scak havay da sevmezmi
kt, iyi mteriler ancak souk havalarda retilen ktlara alc olurlarm.
Bilgisayarn
arama
ubuuna
ustann adn yazarsanz seyri bana
gre ok zevkli ama bazlarmza bktrc gelebilecek retim safhalarn seyredebilirsiniz; bu arada kda filigrann
(kttaki retici imzas) nasl yapldn
da reneceksiniz.
Kitab zevkle, hzla okudum ama btn iyi kitaplar gibi abucak bitiverdi sayfalar. rendiim ey u: Kt daha fazla
sayg grmeyi hak ediyor. Daha dorusu
ktla birlikte mahiyetini ve ardndaki
maliyeti dnmeden abucak tketiverdiimiz her ey saygy hak ediyor. Bir
yz baslm A4 ktlar zayi etmeyiniz,
teki yzn de kullanabilirsiniz. demeye getirmeyeceim, kdn farkna varsak kfidir diye dnyorum.
Son not, kitab Trkeye eviren Akn
Terzinin emeini ve ustaln grmezden gelmek olmaz. Bugnlerde byle olgun ve leziz tercme zor ele geiyor.

FELSEFE

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Baudrillard hatrlarken
Toplumsal teoriyi kkten sarsan, geen yzyln nemli
dnrlerinden Jean Baudrillard Foucaultyu Unutmak adl
metninde Foucaultnun herkese bir deha rn olarak
selamlanan analizlerini tavizsiz bir ekilde eletiriyor.
FOUCAULTYU UNUTMAK, JEAN BAUDRILLARD, EV.: OUZ ADANIR, DOU-BATI YAYINLARI, 80 SAYFA, 8 TL

SREYYA SU

ada dnyann yorumlanmas ve insanlk durumuna bir bak olarak toplumsal teoriyi kkten sarsan, derinden
etkileyen ve postmodern diye yaftalanan
dnrler arasnda Jean Baudrillard
(1929-2007) kendine zg rahatsz edici
slubuyla Batl entelijansiyay srekli skntya sokmutur. Nitekim dnr de
kendini kuramsal terrist olarak tantrken bu zelliinin farknda olduunu
vurgulamaktadr. Bir dier zellii, kusursuz nihilist olmasdr. Onun resmettii dnya artk politik, toplumsal, estetik
veya etik olmayan, dolaysyla gerek
olmayan ve anlamn infilak etmesiyle ii
bo gsterenlerin etrafa sald bir yalan
dnyadr. O bunu kendi terimiyle simlasyon evreni olarak adlandryor. Baudrillard iinde yaadmz dnyay sonlar
ve olmayanlar ile tasvir ediyor; lgnca
her eyi tketen insann eytan tarafndan ayartlm olmasyla kendi sonunu
hazrladn sylyor srarla.

TAVZSZ VE CESUR
Baudrillardn btn eserlerinde modernliin kurumlarna dair bir son dncesi ve anlamn yitimine dair alayc
bir eletiri vardr. Dncesinin gc
eletirelliinin cesaretinden gelir. Onun
Foucaultyu Unutmak adl metninde
Foucaultnun herkese bir deha rn
olarak selamlanan analizlerine ynelik eletirisi de tavizsizliinden nasibini
almtr. Baudrillard ironist bir tavrla
Foucaultnun zne, bilgi, iktidar ve arzu
analizlerinin eletirisine girimitir. Kariyerinin daha erken dneminde Marksizmi de cesaretle hedef alarak tarihsel
maddeci eletirinin radikal eletirisini
yapmtr. Ne var ki Bat sol dncesi
iinde zaten eletiriye tabi olmaya balam Marksizmin Baudrillard tarafndan da yaplan eletirisi bir katk olarak
kabul grebilmiken, Fransz entelijansiyas iinde Sartre sonras parlayan bir
yldz olan Foucaultya ynelik eletiri
pek ayn nezaketle karlanmamtr.
te taraftan, Baudrillardn eletirisi de
biraz zensizcedir.
Gerekten, 1976da Baudrillardn
Foucaultyu Unutmak adl makalesini Foucaultnun editrlerinden biri
olduu Critique dergisine gndermesi
biraz pervaszcadr. Baudrillard kendini
Nietzschenin Zerdtnn yerine koymu olabilir; nk o da ne zamandr

Tanrnn deil ama gerekliin ldn sylemektedir. Katil yine modern

insandr. Geri Foucaultda da benzer bir
tema vardr. O da insann lmnden
bahsetmektedir: Modern insan yakn
tarihli bir icattr ve muhtemelen sonu
yakndr. Nietzsche 20. yzyln ikinci
yarsndan itibaren Hegelden kaanlarn snaca bir liman olmutur ve bu
dnem Fransz dnrlerini derinden
etkilemitir; sadece ierik olarak deil,
slup olarak da. Baudrillardn provokatif
ve alayc eletirilerinde Nietzscheci ton
ok belirgindir. Nietzschenin Wagneri
nce vp sonra yermesi gibi, Baudrillard da Foucaultyu nce ver sonra yerer. Foucaultnun analizlerindeki derinlii ve retoriindeki gc teslim eder ama
hemen ardndan onun btn urasn
sfra indirerek ge kalm bir eletiri olduunu syler. Foucault politikann olmad bir yerde iktidar analizi yapmaktadr ve bu eksiini telafi etmek iin de
tarihsel bir okumayla kendini snrlayarak klasik an vakanvisliine soyunmutur. Baudrillard herkesin Foucaultya
hayran hayran bakp da gremediini
gstermeye alyormu gibi yapsa da,
yazsnda muhatabnn an arayan bir
eletirmenin phecilii dikkat ekiyor.
Bu yzden Baudrillardn Foucaultya
ynelik eletirilerindeki zek parltlar
ajitatif ve sulayc ifadelerin glgesinde
kalyor. Metin Baudrillardn kariyeri iin
yksek bir bedel demesine neden olsa
da kendisine n kazandran bir skandal
konusu haline de gelmitir.

FOUCAULT UNUTULMALIDIR!
Baudrillarda gre Foucault i iten getikten sonra ortaya kan bir mesih, i
iten getikten sonra yaplmaya allan
bir devrimin teorisyeni, i iten getikten
sonra ekilen bir sylevin simlatif zelliklerine sahip bir hatipti. Dolaysyla artk
Foucaultya gerek yoktur, Foucault unutulmaldr. nsanlar bouna bir kurtarc
beklememelidir; o zaten kimsenin haberi
olmadan gelmitir ve kyamet oktan
kopmutur. Fakat insanlar bunu henz
anlayamamtr; bir hayal leminde, bir
ryada yaamaktadrlar. Baudrillard insanlar iin bir kurtulu umudu kalmadn sylyor; o yzden iktidara direnmenin de bir anlam yok artk. Foucault
iktidar her yerdedir, direni de yle
derken, Baudrillard iktidar her yerdedir,
yleyse iktidar yoktur diyor.
Baudrillard, Foucaultya kar gibi dursa
da aslnda Foucaultyu tamamlamaktadr.

13

SBEL
ERASLAN

ais e
(ra)

O, Peygamberimizin (s) en sadk dostu

Hz. Ebubekirin kz
Peygamberimizin (s)
Seni krdm gibi seviyorum dedii bir e
Byk bir hadis rivayetisi...
Mslmanlarn retmeni
Meleklerin selam verdii bir kadn
Hazreti Aie...
Sibel Eraslan, gl kalemiyle
Mminlerin Annesi Hazreti Aieyi (ra) yazd.
Onun sonsuz ballk, fedakrlk ve ak dolu
hayatndan tten misk kokusunu hissedebilmek iin

HATIRA

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Asayi klan cn evliya sohbetidir

Ahmet Kurucan, Fethullah Glen Hocaefendinin sohbet halkasndan
izlenimlerini aktard ve byk ilgi gren yazlarn ikinci kez kitaplatrd. Bize de ekmek Dt adyla yaymlanan eserde Kurucan,
huzurdan esintileri okuyucuya aktarmaya devam ediyor.
BZE DE EKMEK DT, AHMET KURUCAN, IIK YAYINLARI, 200 SAYFA, 9 TL

timize bir ey der mi midiyle. Ar

admlarla etraf szerek yerine geerken,
heybet btn renkleriyle kaplar mtak
gnlleri. Derin baklarla etraf szer
nce. Gnlleri mi okur, simalarda sineleri mi kefeder bilinmez ama bu baklar
taliplerin yreklerindeki mehabeti daha
bir kprtr. Ardndan inciler dklmeye balar o mbarek azdan bir bir. Her
biri ayr kymette, her biri farkl derinlikte.
Ama hep tefekkr edl, marifet desenli. Bazen hkrklar yanklanr meknn
duvarlarnda, bazen ili bir h! Sohbet-i
canndan bakasna tahamml yoktur
zaten. Malayniyata btn bir mr kapal yaamtr. Ondan bahsetmeyen her
sz, Ona varmayan her yol faydaszdr
zira. Muhataplar bir adm daha ileriye
tayabilmenin derdidir bunlar syleten.
Bu derdi, zdrab grmek gerekir anlatlanlar kavrayabilmek iin.

SLEYMAN SARGIN

ohbet nurani bir iksir.

Ruhlarn can suyu. Manevi bnyenin klcallarna kadar hayat veren kevseri. Mridin talibe ilahi
armaan. Kulu Cenb- Hakka ynlendiren yararl konumalar mecmuas. Sz ve dncelerle bakalarnn
ufkunu aan bir edep mektebi. Sohbet edenin, kendisine kar duyulan
hsn zann gnlleri sonsuza ynlendirmede bir kredi gibi kulland
hayr ve bereket tezgh. Yunusun
Asayi klan cn evliya sohbetidir
diyerek anlatt gnl alverii.
Hak dostlar hakikate ulatran iki
nemli yoldan bahsederler; bunlardan
biri sohbet, dieri hizmet. Hizmet, himmete mazhariyetin bir vesilesi ve yolu.
Sohbet de insann ii ve dyla hakikati iliklerine kadar hissedip yaamasnn
ad. nsiba vardr sohbetin. Dhil olana kendi rengini verir. Ruhunu o ruhani boyayla boyar talibin. Bu insiba,
sohbetin merkez noktasn tutan ztn
mertebesiyle doru orantldr.

SOHBETN HAK KATINDAK KIYMET

Sohbet deyince sahabe gelir aklmza. Bu
da sohbetin Hak katndaki kymetinin
ayr bir ifadesidir. Sahabe olmak iin sohbette bulunmak arttr nk. Hak sohbetiyle ruhu boyanm, o ulvi insibaa
mazhar olmu Nebiler Serveridir sohbeti
yapan zira. Onun sohbetinde bulunmak,
mbarek azlarndan dklen inci mercan tanelerini kulakla deil, tam inanm
bir gnlle ve phesiz bir kabulle dinlemek demek. Byle bir kabul ve teslimiyettir cahiliye insann sahabe olma erefine tayan. Ondan sonra, asrlar boyu
gnlleri aydnlatan dava-y nbvvet
ve dava-y velyet varislerinin sohbetleri gelir. Herkesin o sohbetlerden istifadesi farkldr. Sohbeti edenin Haktan
ve Nebev nurdan insiba her eyden
nemlidir; dinleyenin istidad ve arzusu
da kendi insibann derinliini belirler.
Herkesin istidadna vabestedir
asar- feyzi,
Ebr-i nisandan efi sem, sadef
drdane kapar
Hizmet, ihls ve samimiyet iinde
Hak rzasn aramaktr. Hakkn honut
olduu kimselerin terbiye ve vesayetinde
bulunmak da hizmetin olmazsa olmazla-

HUZUR ESNTLER
M. Fethullah Glen Hocaefendi

rndan. Sohbet ise gnl kaplarn ardna

kadar ilahi varidata ak tutmaktr. Bunu
yapmak iin de bir hak dostuna gnlden
balanp onun zengin manevi atmosferini paylamak gerekir. Her Hak dostunun sbatullahtan belli bir tasarruf
hakk vardr. Bu hakkn snrlar da mum
lsndeki bir aydnlktan kehkeanlarn k kayna saylan emsmslara kadar alabildiine genitir.
Her sohbet eri, merkezde bulunan
ztn o tarifi zor lhuti atmosferi iinde
bulunur. Aslnda bu durum hemen her
halis hakikat talibi iin sz konusudur.
Merkez noktay tutan ztn etrafnda
halka oluturanlar onun irfan deryasndan istifade ederler.
Bu sohbetlerde en nemli gaye, imann marifet ufkuna ulatrlmasdr. O
seviyeye vardktan sonra sra marifetin
yaknin deiik mertebelerine balanmasna gelir. Bedizzaman ifadesiyle, kalb ve ruhun hayat mertebelerinde
seyahatler gerekletirilmesi ve bu seyahatlerin de uurlu temaa ile deerlendirilmesi sohbete devamla mmkndr.
Bu rfanede gnl erlerinin en nemli
sermaye ve azklar, zikir ve fikir gibi kalbi
iletip lisan syleten amellerdir.
Sohbet, ayn zamanda duygu ve

dncelerini karlkl mzakere ederek derinlemeyi hedef alan insanlarn

kurduklar arkadalktr. Zaten hadiste
de tezkr ifadesi kullanlr ki, o da
bu manay teyit etmektedir. Bu arkadalkta her zaman bir lk ve ideal birlii
sz konusudur. Yrekler ayn duygu ve
heyecanla, hep ayn meseleler etrafnda
arpar. Byle bir beraberlikte birimiz
hepimizdir gr hkimdir ve tam bir
vahdet-i ruhiye sz konusudur.

BENZERSZ ATMOSFER
yle bir sohbet bizim bahsedeceimiz.
Merkezdeki mstesna insann ruhundan akan ilhamlarn klcallarmza kadar
nfuz ettii benzersiz bir atmosferden
sz ediyoruz. Bir yz yze, diz dize oturanlar vardr bu sohbetlerin, bir de farkl
kanallardan ulaanlar. Ama dnyann
drt bir yannda ister bizzat isterse bilvesile milyonlarn itirak ettii nurani bir
halka bu. Bazen Bamteli derler adna,
bazen Krk Testi. Bir baka zaman rfan Deryas diye adlandrlr. Krsden
gnllere akan o name, farkl ad ve unvanlarla gnl hanemizin kapsn alar.
Bir namaz sonras herkes gzleriyle
merkezdeki zt temaa eder, duadan
sonra o tatl su kaynandan krk tes-

14

Ahmet Kurucan byle bir ie giriti birka

sene nce. O atmosferi tad gazete sayfalarna. Huzurdan Esintiler dedi adna.
Ve zamanla bir seri olma yoluna giren bu
makaleler bahsini ettiimiz huzurun bizce mlum olmayan ksmlarn buket buket derleyip sunuyor her hafta Zamanda.
Sohbetlerin arka planndan bahsediyor.
Hocaefendinin hlet-i ruhiyesini tahlil
ediyor zaman zaman. nternetten, televizyondan veya radyodan takip edenlerin vkf olamayacaklar ayrntlar veriyor
bu yazlarnda. Sohbete ayr bir derinlik
katan, anlalmasna fevkalde yardmc olan detaylar bunlar. Hocaefendiyi
yakndan tanyan, ilmine, irfanna vkf,
hayatna ahit ehil bir kalemden satrlara
dklyor bu yazlanlar. Ve bunlar artk
hepimizin itiyakla bekledii bir sevgili
mektubuna dnt.
Serinin ilk kitab Huzurdan Esintilerin ardndan ikincisi Bize de ekmek
Dt adyla yaymland. Ik Yaynlar
byk bir hayra vesile olarak Zamandaki o yazlar kalc hale getirdi. Kitap her
biri turfanda tadnda birbirinden kymetli huzur esintilerinin bir mecmuas
adeta. Deerli aabeyim Ahmet Kurucan bir kere daha hem Hocaefendiye
vefasn gsterdi hem de nemli bir
boluu doldurdu. Kendisine bu esiz
hizmetinden dolay kranlarm sunuyor, bu gzelliklerden bizi her dem haberdar etmesini diliyorum.

MEKTUP

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Dostoyevskiden mektup almak

Hece Yaynlar getiimiz gnlerde Dostoyevskinin mektuplarndan bir derlemeyi okurla buluturdu. Mektuplarnda sadece
yazar Dostoyevski deil; bir oul, bir karde, bir baba, bir e,
bir tutsak, bir amca, bir akl hocas olarak Dostoyevski var.
MEKTUPLAR, FYODOR DOSTOYEVSKI, EV.: SALH ZER, 336 SAYFA, 22 TL

MEHMET ZTUN

orusu Dostoyevskinin
Slavist eilimlerinin, inancnn bile nnde olduunu
okuduumda ilkin armtm. yle ki, onun
Hristiyan inancnn bile Slavlarn Hristiyan
olmasndan kaynakland syleniyordu. Bu
szleri okuyal beri Karamazov Kardelerin
Zosima Dedesi bile bir ermi, bir bilge olmaktan km, gzmde bambaka bir nitelie brnmt. Bayan N. D. Fonvisine yazd bir mektupta, Hibir ey Kurtarcdan
(sa) daha sevimli, derin, sempatik, rasyonel,
insani ve mkemmel deildir. [] Biri bana
sann hakikatin dnda olduunu kantlarsa ve hakikat de gerekten say dlarsa ben
hakikatle deil sayla birlikte olmay tercih
ederim. cmlelerini okuyana kadar bu yargm devam etti. nk bu szler, Dostoyevski gibi, insan ruhunun kuytularnda yrm,
insan zmekten ok giriftletirerek insan
olmann hakikatine ulam bir yazarn tek bir
tanm, kavram veya ideolojiyle erevelenemeyeceini de gsterir niteliktedir. nsan bir
muamma, bir mehul olarak gren bu adam
romanlarnda kahramanlar var ederken mektuplarnda ise kendi ruhunun, karakterinin
dkmn yapmtr. Bir mektubunda Latincesini aktard nsanm, insana ait hibir ey
bana yabanc olamaz. sz belki de onun
insanla kurduu ilikinin en net ifadesidir.

DOSTOYEVSKY YAKINDAN TANIMAK

Hece Yaynlar 2013n sonunda yaymlad Fyodor Mihaylovi Dostoyevskinin
Mektuplaryla kanmca yln en gzel srprizlerinden birini yapt. Daha nce okuduumuz Bir Yazarn Gnlnden sonra ilk kez
Dostoyevskiyi bu kadar yakndan tanyoruz.
Deil mi ki dier yaptlarnda insan olmann
tesinde btn dnyann hayranln kazanm bir yazar imgesi vard? Eserlerinin gerisindeki yazar tanmakla bazen o yazarn
gerisinde duran insan da tandmz yanlsamasna kaplabiliyoruz. Oysa eserlerinde
grdmz, dlerimizin buulu camlar
ardndan var ettii bir kii iken, sz konusu
mektuplarnda yazar, karmza onu var eden
zaaflar, tutkular, zaferleriyle kyor. Mektuplarnda sadece yazar Dostoyevski yok; bir
oul, bir karde, bir baba, bir e, bir tutsak, bir
enite, bir amca, bir akl hocas var. Ve elbette
bu sfatlar zerinden kurduu iliki biimleriyle birok veheden grnen Dostoyevski
var. Mektubun bir tr olarak billurlamas da
kanmca tam bu noktada gerekleir. nk
mektup kendi iinden at birok pencereyle okura, yazar gzlemleme imkn sunar.

Dostoyevski btn mektuplarnda sz

bir ekilde kendi romanlarna getiriyor ve
birok mektubunda romann yaymlamann skntlarndan, hak ettii paray bir trl
alamayndan bahsediyor. Paray bu kadar
kovalayan bir adamn, aslnda paradan bir
an nce kurtulmak istediini de dnebiliriz. nk verdii onca sze, duyduu
ok derin pimanlklara ramen yllarna
mal olmu bir romann btn parasn bir
gecede kumar masasnda brakacak kadar
paradan kurtulmak isteyen bir adamdr da
Dostoyevski. Elindeki paray ne kadar erken kaybederse paraya daha abuk ihtiya
duyacaktr; bu paray kazanmann tek yolu
da yeni bir roman yazmaktr. Stefan Zweig,
Dostoyevskinin 500 sayfa yazd Budalay
okurken beenmedii iin yrtp sobaya attn syler. stelik hamile kars doum
yapmak zeredir ve alacakllar kapya dayanmtr. Belki kitap o haliyle de baslabilir.
Ama Dostoyevski iin roman, paraya gtren bir ara deil; paraszlk yeni romanlar
iin kkrtc bir imkndr.
Dostoyevski kendi romanna ilikin,
Ne zaman bir roman yazsam onu bir sr
mstakil hikyeyle ve blmlerle doldu-

Fyodor Dostoyevski

rurum; bu yzden de btn, dengelilik ve

uyumdan yoksun olur. [] Ben bu durumdan ne kadar ok ekmiimdir, stelik bunun hep farknda olmuumdur. belirlemesini yaparken bu yndeki eletirilere de hak
verdiini syler. iir ve felsefe ilikisi etrafnda ise u saptamay yapar: air ilham annda Tanry kavrar; sonu olarak da filozofun
yapt eyi yapar. Dolaysyla iirsel ilham,
felsefi esinden daha az bir ey deildir. Sonu olarak da felsefe, iirden baka bir ey
deildir aslnda; st dzey bir iir!

SEVD TEK YAZAR: PUKN

Rusyay ve Rus olan her eyi sevdiini syleyen Dostoyevskinin Pukin dnda sevdii bir Rus yazar yok gibidir. Dahas sanki
Rus edebiyatn seven bir Dostoyevski de

16

yoktur. Tolstoy, Gogol, Gonarov, Turgenyev, Ostrovski, Belinski mektuplarndaki

akszl Dostoyevskinin hmna maruz
kalrken kadn yazarlar da bu eletirilerden
hisselerine deni alr: Ltfen bana syler
misin bir kadn yazar neden asla ciddi bir
sanat deildir. Muazzam biri olduunda phe olmayan George Sand gibi biri
bile kendisini tamamen diil hususiyetleri
dolaysyla sk sk mahvediyor Onun
bu tutumuna karn lmn mteakip,
Keke Dostoyevski hakknda dndm tm eyleri syleyecek gcm
olsayd! diyen Tolstoy, onu lmnden
nce de, Son zamanlarda hastaydm ve
Dostoyevskinin ller Evinden Anlarn
okudum. Modern edebiyatta Pukininkiler dhil bundan daha iyi bir kitap bilmiyorum. szleriyle vmtr.
Dostoyevski, Avrupadan yazd mektuplarda sk sk bir an nce Rusyaya dnmesi
gerektiini nk uzakta kalmakla yeteneinin kurumaya baladn, romann asl malzemesinin Rusya olduunu syler. Bu sara
hastas, hummal adam iin Rusya bir yurt olmann ok tesinde, ruhunu canl tutan, varln borlu olduu manevi bir anadr. Berdyaev, Dostoyevski adl yaptn, Onun deeri
o kadar byk ki srf onu yetitirmek olmak
dnyada Rus halknn varln hakl karmaya yeter; uluslarn yarg gnnde o, Rus halknn tan olacaktr. szleriyle noktalar. O
da beninin Tanrnn varln tanklk ettii
kadar Rusyann ruhu olduunu fsldar.
Elimizdeki eser, 900n zerinde mektuptan oluan drt ciltlik Dostoyevski mektuplarndan yaplm bir derleme. Mektuplarn Salih zer tarafndan ngilizceden
Trkeye evrildiini de belirteyim.

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Baka ktadan lirik bir ses

Venezuelal air Dannybal Reyes Umbria, Yldrmlara
Mezardr Bu Kent adl kitabyla ilk kez Trk okurunun
karsnda. airin yaad topluma, ehre, hayat tarzna
merak uyandracak lirik iirler yer alyor kitapta.
YILDIRIMLARA MEZARDIR BU KENT, D. REYES UMBRIA, EV.: B. TALUN TEN, ALAKARGA YAYINLARI, 78 SAYFA, 7 TL

AL GALP YENER

1. yzylda iirin nicelik ve niteliinde

geen yzyllara gre
bir arttan sz etmek pek mmkn
deil. Edebiyatn grsel kltr rnlerine yenilme eiinde olduu, piyasa ekonomisinin besledii tketim
lgnlnn insann tinselliini ve hepimizin iinde bulunduu manevi iklimi zayflatt zamanlardan getiimizi syleyebiliriz. Byle dnemlerde
kendimizi iirin efkatli, merhametli
ellerine teslim ederek biraz olsun
soluklanma imkn bulduumuzu
unutmayalm. iirin az sayda insan
tarafndan ciddiye alnd gnmzde iire dair etkinliklerin, Adornonun
ifadesiyle kendilerini ayr tutmaya
zen gsterdikleri bugnk aktel
hayat sreci ile ilikileri iinde varlklarn srdrmeleri sz konusudur.

LRK RN NEM
Lirik iir, Ebubekir Erolunun tarifiyle, imgelemin mevcut hazinesi ile
dlerin kaynat, dlemin imgelemi besledii, okurlar ve kulak verenleri ile ortak bir tempoda buluan,
buluma esnasnda doan przleri
ve imgelemin zenginliini oluturan
dnce tohumlarnn yol at tereddtleri mziin giderdii, mzikle i ie olan ama mzik olmasa da
okunabilen ve anlamn iletmek iin
kendisinin ieriinden baka bir mziin yardmna ihtiya duymayan
iirdir. Yine hatrlatmakta fayda var:
Paul de Mann katldm deyiiyle, lirik iire nc bir rol vermeden
edebiyatta modernlikten bahsetmenin imknsz olduunu biliyoruz.

VENEZUELADAN BR SES
Tanmladm ortam ve artlar dhilinde farkl dillerden, ktalardan airlerin seslerine hl ihtiya duyuyoruz
ve ne iyidir ki yeni eviri iir kitaplar
yaymlanyor. Son rneklerden biri,
Venezuelal air ve editr Dannybal
Reyes Umbriann Yldrmlara Mezardr Bu Kent isimli kitab. Bu ksa
kitapta drt blm halinde toplanm 60 iir var. lk iki blmde
Kartpostal bal altnda 40, son
iki blmde Ayin bal altnda
20 iir yer alyor. iirlerde toplumsal hayatn alma, oyun, dinlenme,
elence gibi deiik yzlerinden g-

rntler akyor. Lirik sesin besledii bu sakin ak, usul usul kulaklara
ulayor. Yoksulluklarn farknda
olan air, daimi bir srkleniten
bahsediyor kartpostallardan birinde:
Yosunlar yeeriyor/ bu daimi srkleni iinde/ kapanmayan rm bir
kap/ st katta ykanan/ dilencilerin
denklemi. Baka bir kartpostalda ise
ehrin muhtelif grntleri yumuak
dokunularla gzler nne seriliyor:
Titreyen tek bir parmak/ trafii dzenliyor/ pencerelerin birinden szan
vernik kokusu/ ocuk yataki dudaklar
eftali satyor/ kanalizasyon bozuk paralarla dolu/ lem sarhou bir adam/
gzlerimi kapatyorum grmemek iin
glgeleri iblisleri/ bam ne eik/ paavralarla dolu bir vagonda gizleniyorum/ bir daha da kmyorum.

ZLEM YAVA YAVA LERLER

Umbriann iiri lirik iirin en gl
rnekleri arasnda saylamaz. Ancak okurda airin yaad toplumsal
ortama, ehre, hayat tarzna ynelik bir merak uyandrmakta baarl
olduu grlyor. Onu okurken bir
liman ehrinin insanda nasl hisler
uyandrabileceine tanklk ediyoruz.
Ayinlerden birini aktaralm: Liman
kentlerini sevmiimdir/ zlem yava yava ilerler/ uzayan bir at misali/ liman
kentlerini sevmiimdir/ sevin ar ar
yaklar/ birka el mesafeye kar krek
eker/ baklar dalgalarla alkalanr //
ne dnr veda eden/ karlayan ne
dnr. air, kiinin kendisiyle
mcadelesinin neminin, insann i
dnyasnn nasl dalan ve toplanmas gereken bir ey olduunun farknda olarak yazyor. Ayinlerden
bir rnek daha: Her sabah evden kmadan nce/ aynann karsna geip/
mahup ve anlalmaz suretime bakyorum/ korkuyorum/ kendimi tanmyorum/
vurup aynaya/ bin paraya blyorum //
yeniden bakp/ kendimle uzlayorum/
bin parada farkl suretlerde buluyorum
kendimi/ bana ait her biri/ hepsini alp/
evden cesaretle kyorum.
nsanlarn vicdann sesine ve
ahlki kstlamalara kaytsz bir tketici topluluuna dntrld
dnyamzda iirin sesine duyulan
ihtiyacn azalmadn, aksine oaldn grmekteyiz. Bu balamda Umbriann iiri ok uzaktan
bize ulaan yakn bir ses olarak
okunmay hak ediyor.

17

Genlik yllarm dnyorum

Aray iindeydim. Yreimde frtnalar
kopuyordu. Sorular iinde debeleniyordum.
Sevmiyordum yaadm hayat.
Bir gn koa koa ehrin yolunu tuttum.
Komak deil, bir kat bu. Bir camiye girdim. mam
Efendinin yanna gittim. Halimi anlattm. Evladm
dedi; Topluma uyma, Allaha uy
Ne gzel bir reete!
Bu reete sayesinde slam sarayna girdim.
Baka diyarlar grmek istemedim.
imdi seksen yan am bir ahiret yolcusuyum.
Paylaacak, syleyecek ok szm var.
te bazlar gen arkadalarmla yaztm
bu mektuplardan ibaret
HEKMOLU SMAL

ROMAN

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Tlsml kuan yaprak dkm

Roberto Bolaonun dilimizdeki yeni roman Tlsmda,
2666 ve Vahi Hafiyelerden aina olduumuz karakterler
ve Gney Amerikann iddetli, iirli dnyas var. Belki
Bolaonun en iyi kitab deil ama en tlsmls olabilir.

FOTORAF: AP, JULIAN MARTIN

TILSIM, ROBERTO BOLAO, EV.: ZEYNEP HEYZEN ATE, PEGASUS YAYINLARI, 176 SAYFA, 15 TL

KAYA GEN

lsm, Roberto Bolaonun en

iyi kitab deil. Ama en tlsmls
olabilir pekl. Bir kere, fazlasyla iirsel bir kitap karmzdaki: Tlsm gibi
doast olaylara yol amas gayet mmkn grnyor. Gecelerin iinde bir yarasa
gibi dolaan kadn kahramanmz (kendisi
ince, uzun boylu, sarn bir air) ve onun
kafasna nfuz etmek suretiyle Meksikal
bir kuan mrn seyrediyoruz. Aralarnda iyi airler, kt airler, Can Ycelin
Yaprak Dkm iirindeki mehur arabi ekyalar akla getiren tipler, sonra
askerler, yaynclar, hatta Che Guevara bile
var. Onlar okurken insan askerlerin, halk
kalba sokmak isteyenlerin, toplum mhendislerinin en sevmedii eyin tam da bu
olduunu hissediyor: Bylesi bir eitlilii
kontrol etmek her babayiidin harc deil.
Bolaonun tarif ettii renklilikte, kimi zaman vahi, kimi zaman yoksul, kimi zaman
acmasz ama hep hayatiliini hissettiren
bir yan var. Bu ksa romann tlsm da,
Blakein parlak bir kla yanarak ormanda
gezinen kaplan kadar etkileyici bir biimde
tasvir edilmi o hayatn yrek atlarn bize
duyurabilmesinde gizli. Evet, diyorsunuz
kitab okurken, 1960larn ikinci yarsnda
Meksikada yazar olmak demek ki byle bir
eymi. Sonra da, tabii merebinize gre,
keke orada ben de olsaydm diye iinizden geiriyorsunuz. Elbette, Allaha kr
o gnler mazide kalm, bylesi bir iddet
benden uzak olsun! diyenler de kacaktr.

BR KUAIN YKS

GAL ALTINDA BR KAMPS

Ne menem bir eymi peki Bolaonun
resmettii bu mazi? Meksikada bir niversite hayal edin; souk koridorlar, i karartc katlar (hayal gc zayf okurlarmz,
stanbul niversitesinin Lalelideki edebiyat fakltesini dnebilirler)... Bolaonun
Vahi Hafiyelerinde de kendini yle bir
gstermi olan Auxilio Lacouture, niversite kampsnn asker tarafndan igal altnda olduu on iki gn kadnlar tuvaletine
gizlenerek geiriyor. Oradaki tek sivil Lacouture: Bana gelecekleri beklerken gemii,
yaadklarn, birlikte olduu insanlar dnmeye koyuluyor.
Sinemada Kuleshov efekti denilen
bir kurgu ilkesi vardr. Buna gre sinemada grntlerin tek bana sahip olduklar
anlamlar ile birbirlerinin pei sra geldiklerinde yarattklar anlamlar farkldr: Yakn
plan bir kadn yznn ardndan bir patlama sahnesi grrsek, patlamann dehetini
kadnn yznde grdmz zannede-

lgin olan, Lacouturen hikye anlatma biimi. Karmzda bir monolog var
ve ok uzun paragraflar, bu paragraflardaki karmak cmleleri ve airane tasvirleri okurken srekli tekrar edilen bir lafn,
bask dnemlerinde sanatsal yaratclk
artar lafnn gerek olduunu hisseder gibi
oluyoruz. nk Lacouturen tasvirlerinin
gzelliiyle anlatt karakterlerin ektikleri
aclar, skntlar ve yaadklar basklar arasnda doru orant var. Uruguayl anlatcmzn 1960larn Meksikasna bak, biraz
da bu aclardan bylenen ve onlardaki sanatsal malzemeyi gren birinin bak. Nasl
iyi bir mteahhit binasn nereye dikince bu
iten karl kacan hissederse, anlatcmz
da sanatsal adan tank olduu dehetin ne
kadar gzel olduunu, bu acl bilgiyi iinde
hissediyor. Onu tuvalet ktlarna iirler
yazarken ve sonra o ktlar tuvalete atp sifonu ekerken izliyoruz. Tuvalet ktlaryla
besleniyor ve bu yaadklar adm adm bir
efsanenin malzemesine dnyor.

Roberto Bolao

riz. Lakin kadnn yz gerekte ifadeden

yoksundur; ona dehet ifadesini zihnimiz
atfeder. Lacouture kitabn balarnda bize
Meksika iirinin anas olduunu ve hafzasnn iyi olmadn, bir niversitenin
tuvaletinde gizlendiini sylyor. Elbette
bundan sonra anlatt tm yaantlara
da bunlarn glgesi dyor: Biri bir silah
patlayacak dediinde patlayana dek silah
dnmekten kurtulamayz. Anlatcmzn
bilin akn okurken de Kuleshov efektine
uygun biimde hep onu tuvalete gizlenmi
halde gemii dnrken hayal ediyoruz.
Meksikann airleri arasnda yaadklarn
anlatt hikyelerini askerden ve dnyadan gizlendii o tuvaletteki halinden ayrt
etmek o yzden pek kolay deil.

lerin hikyelerini anlatyor. Bunlardan kimileri seilmi hkmeti beenmeyip deviren

Pinochetyle savamaya iliye gidiyor, kimileri hayatlarn sokaklarda heder ediyor.
Bir sr elenceli anekdot var ama herhalde
bunlardan hibiri Cheyle birlikte olduunu
syleyen air Lilian Serpasnki kadar ilgin
deil. Kadncaz hayatnn nemlice bir ksmn insanlarn mtemadiyen sorduu Che
nasl bir kt? sorusunu yantlamaya alarak geirmi (fena deildi diyerek cevap
veriyor). Anlatcmz nispeten ekingen ve
mesafeli biri, lkin anlatt dnyada tutku
ve cinsellik zgrce yaanmakta. Anlatan ve
anlatt dnya arasndaki bu farkllk kitaba
tatl bir gerilim ve heyecan katyor: Bir nevi
parlak Sherlocku tasvir eden donuk Watson
durumu diyebiliriz. Serpas dnda ressam
Remedios Varonun, filozof Elenann, lkenin entelektel ve cesur kadnlarnn yklerini, onlara dair dedikodular da okuyoruz.

BOLAODAN AR HKYELER
Len Felipe, Bonifaz Nuo, Lpez Azcrate,
Pedro Garfas... Lacouture bize gerek air-

18

Bir trl anlatt hikyelerin ne zaman

gerekletiini tam hatrlayamadn syleyen Lacouture, bize 1970lerde tant
air Arturo Belanoyu da anlatyor arada.
Yazarn sadk takipileri onun Roberto
Bolaoyu temsil ettiini bileceklerdir
(Bolao, kitaplarnda bu isimle arz- endam ediyor). Ancak Franszlarn roman
clef dedikleri, gerek karakterlerin takma
isimlerle ortalkta doland ve ancak anahtara sahip olanlarn (yani bahsi geen kiileri ahsen tanyanlarn) tam anlayabildii
trde bir kitap deil bu. Anlatlan, nihayetinde, 1970lerde olgunlaan bir kuan
hikyesi: dealist ocuklardan mteekkil
bu karakter galerisindekileri gerekte olduklar halleriyle deil, Bolaonun onlar
bize anlatt halleriyle seviyoruz. Kitabn
sonunda arklar syleyerek bize doru geliyorlar. 1968de niversiteyi igal eden rencileri oradan temizlemek iin askerlerin
nasl iddet kullandn, yzlerce kiiyi ldrdn ve bir sanatlar, dnrler,
tutkuyla yaayanlar kuana nasl yazk
edildiini gryor; byl olduuna, doast eyler yapabileceine inanlan bu
insanlarn lmnde dahi tlsml bir yan
olduunu hayret, mutsuzluk ve inanszlk iinde idrak ediyoruz. Can Ycelin iirindeki gibi tlsml bir halde el sallyorlar
bize: Sararp dklmeden nce kzaran
yapraklar ki onlar/ an verdiler ortala btn bir sonbahar/ Mevsim dnp de yeniden
yeermee balaynca rzgr/ plaklnda
o atn yine onlar koacaklar.

DENEME

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Bir okur olarak Alberto Manguel

Alberto Manguelin Trkedeki yeni kitab Okumalar Okumas, okuma ve
yazma zerine bir hazineyi iinde barndran, okura gler yzl ve bilgi
dolu metinler sunan bir eser. Okuma temas evresinde konulara deinilen kitap, ideal okurun kim olduu sorusu zerine de dndryor.

FOTORAF: CHAN, ORHAN YILDIRIM

OKUMALAR OKUMASI, ALBERTO MANGUEL, EV.: SEVN OKYAY, 364 SAYFA, 25 TL

MUSA REK

alh Birsel denemelerin

gler yzl olmas gerektiinden sz ederken,
Denemecilerin slupu olmalar, dilin
inceliklerini elde etmi olmalar gerekir.
Denilebilir ki, deneme, iirden sonra,
daha dorusu iirle birlikte, az szle ok
syleme sanatdr. der. Arjantinli yazar
Alberto Manguelin Trkedeki yeni kitab
Okumalar Okumas, hem okuma ve yazma
zerine bir hazineyi iinde barndryor
hem de Birselin tanmn yapt denemecinin vasflarn hakkyla karlayarak okura gler yzl, bilgi dolu metinler sunuyor.
Yazarn biyografisinde tanmland
gibi dnyann en iyi okurlarndan biri
olan Manguelin Okumalar Okumas, Kimim Ben?, Ustann Dersi, Muhtralar, Cinas, deal Okur, Olarak
Kitaplar, Su ve Ceza ve Akl Almaz
Ktphane balkl sekiz blm altnda
toplam otuz dokuz denemeyi ieriyor.
1991 ve 2009 yllar arasnda eitli mecralarda yazlm denemelerden oluan
kitap, ilk kez 2010da A Reader on Reading
adyla yaymlanm. Kitabn konusunu
kelimeler dnyay bir arada tutar diyen
yazarn kendisinden dinleyelim: Hemen
hemen dier btn kitaplarmn olduu
gibi bu kitabn konusu da okumak, yaratc etkinliklerin en insani olan. Her denemenin bana Alice Harikalar Diyarnda
kitabndan yapt alntlar konduran
Manguel, okura bu ksa cmlelerle metnin ruhunu ele verecek ipular sunuyor.

BTN GEREK OKUMALAR YIKICIDIR

Manguelin dnyasna Geceleyin Ktphane, Okuma Gnl gibi nceki
kitaplarndan aina olanlar, Okumalar
Okumasnda biraz dank, hatta kimi
yerde konudan konuya atlayan bir yazar
ile karlaabilir. Fakat leziz bir denemeler toplam olan kitap, gerek bir bilgeyi
yakndan tanmamza imkn veriyor.
Genel olarak okuma temas altnda birletirilebilecek denemeler bu kez politika, insan haklar, cinsellik, iktidar ve entelektel faaliyet gibi eitli konularn da
yer ald kkrtc bir kitaba dnm.
Politikay edebiyat olarak okuyabilir
miyiz? sorusunun cevabn rneklerle
ileyen Manguel, tam da bu erevede
Selahattin Hilavin deneme tanmn akla
getiriyor: Edebiyat tr olarak dene-

Alberto Manguel

KTAPTAN: DEAL OKUR KMDR?

deal okurlar hikyeyi yeniden kurmaz, yeniden yaratr. deal okur asla Keke demez.
deal okur iin btn aralar ainadr. deal okur iin btn akalar yenidir.
deal okur, yazarn ne sezdiini bilir. deal okurun hain bir mizah duygusu vardr.
deal okur kitaplarn asla saymaz. yi ya da kt, her kitabn ideal bir okuru vardr.
deal okur szlk kullanmay sever. deal okur bir kitab, kapana bakarak yarglar.
deal okur mutsuzluu tatmtr. deal okurlar bir hikyeyi izlemez; ona katlr.
deal okur, yazardan zekidir (ya da yle grnr); ideal okur bunu yazarn aleyhine kullanmaz.
deal okur yaznsal trlerle ilgilenmez. deal okur masumca kaprislidir.
Gn gelir, her okur kendini ideal okur sayar. yi niyet, ideal bir okur oluturmaya yetmez.

BAKA NSANLARIN KTAPLARINA

SMLER HAYAL ETTM

mede, edebiyatn teki trlerine oranla

dnce ar basyor; deneme edebiyatla
felsefenin kesime noktasnda yer alyor.
Bu trde, edebiyat ii konular da ele alnyor; yani edebiyat tr yine edebiyatn
kendisine yneliyor; herhangi bir yazar,
eseri ya da edebiyat sorununu irdeliyor.
zellikle adalet araynda yazarn Cervantes ve Borgesi birlikte okuduu u
cmleler dikkate deer: Cervantesin
yzlememizi istedii byk paradoks
budur: Dnya adaletsiz kalmaya devam
etse bile adalet gereklidir. Kt ilere gz
yumulmasna, onlar belki daha da kt
baka iler izleyecek olsa da, msaade
edilmemelidir. Jorge Luis Borges bunu, en
korkutucu karakterlerinden birinin azna
yerletirir: Brakn Cennet kalsn, bizim
yerimiz Cehennem olsa da.

Okumalar Okumas, Manguelin bir

yazar olarak daha nceki kitaplarnda pek karmza kmayan bilgileri
de ieriyor. Yazarn ailesi, ocukluu,
genlii ve bu dnemde yaadklar,
geinmek iin yapt iler, lke lke
gezmeleri, snr d edilmesi, yazma
yolundaki ilk abalar ve yaz serveni dikkati ekiyor. Kukusuz kitabn
en nemli ksmlar bir okur olarak
Manguelin kendisini anlatt blmler. imdilerde dnyann drt bir
yannda okurlar olan bir yazarn kt merdivenler bir hayli dikkat ekici. rnein, Manguel genken Buenos Aireste editr rakl yapt
srada pek ok nl ile tanma ans

19

yakalar: Jorge Luis Borges, Adolfo

Bioy Casares, Silvina Ocampo, Marta
Lynnch, Eduardo Mallea zellikle genliinde daha ok okur roln
benimseyip rahat rahat arkasna yaslanr. Manguelin aslnda epey mtevaz bir yazar olduunu syleyebiliriz. Genliinde sk sk muhatap
olduu Yazyor musun? sorusuna
cevab hep hayr olan Manguelin
gerekesi ise yle: Benim reteceim hibir eyin sevdiim kitaplarla
ayn rafta durmaya lyk olmadnn
aka farknda oluumdan.
ok iyi bir dinleyici olan Manguel,
tant ustalar iin, Bu yazarlar bana
okuduum ve sevdiim eylerin nasl
yapldn anlattlar; ben de dinledim.
diyor. lk kitabn (Hayali Yerler Szl) 1980de Gianni Guadalupi ile karan yazar, bunun ncesindeki hayatn
yle dile getiriyor: Yaynclar iin altm, metinler setim ve onlar yayna
hazrladm, baka insanlarn kitaplarna isimler hayal ettim ve eit eit antolojiler oluturdum. Yaptm her ey,
okur olarak kapasitem dhilindeydi.
Btn gerek okumalar ykcdr,
aykrdr. diyen Manguel, ele ald
konulara tpk nceki kitaplarnda gibi
olduu gibi okumaya yeni bir gzle
bakyor, aratryor, soruyor ve snyor.
Yazarlk okullar, e-kitap, yaynclk
sektrndeki pazarlama teknikleri,
okumann gelecei, kitaplarn teknoloji ile imtihan, noktalama ve bir kitabn sayfas gibi konular da Manguelin
odaklandklar arasnda. Bir okur olarak mehur kitapln nasl snflandrdn ve kitap dn vermenin insan
hrszla tevik ettiini yine kendisinden reniyoruz.
Manguelin okur olarak bin bir yakadan derleyip toplad bilgilerin yer
ald kitab bitirdikten sonra yine
onun tanmn yapt ideal okur olmann zorluu kendini daha da belli
ediyor. Her sayfada yayncsndan
okuruna, editrnden yaynevi sahibine yolu kitaptan geenlerin alaca
mesajlar var. Okumalar Okumas usta
yazarn nceki kitaplar gibi dne dne
okunacaklar rafnda yerini alacaktr.
Sevin Okyayn zenli evirisi de
Manguelin, evirinin basit bir deitoku eylemi olmadna dair saptamasn destekliyor.

TASAVVUF

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Dertli klar tabibi

Sadk Yalszuanlarn hazrlad klar Tabbi isimli nehir syleide
Prof. Dr. Hasan Kmil Ylmaz, Aziz Mahmud Hdy Hazretlerinin iklimine kap aralyor. Bu mana sultannn hayatndan, irfanndan, yolundan,
tesirlerinden haberdar olmak isteyenlere yol gsteren bir eser.

FOTORAF: ZAMAN, TURGUT ENGN

IKLAR TABB AZZ MAHMD HDY HZ., HASAN KML YILMAZ, SUF KTAP, 152 SAYFA, 11 TL

AHMET DORU

azreti ftade, bir

bahar gn dervileriyle Uluda eteklerinde tenezzhe
kar. Tepelerde eriyen kar sular dan eteklerinde pnar olup kaynamakta, rl rl akmaktadr. Etraf yeilin
her tonu, iein bin bir tr ile bezenmitir. Dervilerden her biri eyh
efendiye birer buket kr iei toplayp
getirir. Eski Bursa kads Aziz Mahmud Efendi ise kuruyup boynunu
bkm bir krk iek takdim eder.
Hazreti ftade sorar:
-Olum, baknz ki arkadalarnz
demet demet iek getirdiler. Siz bize
bir tek iei mi lyk grdnz?
-Efendimize ne takdim etsem azdr. Fakat hangi iei koparmak iin
el uzattmsa tesbihini iiterek elimi
ektiim ve ancak sapnn krlmasyla
u iein tespihinden kalm olduunu grdm iin bunu huzur-u
devletlerine getirdim. Malm-u
mridneleridir.
Bu cevaptan ziyadesiyle memnun
olan Cenb- Pr Mehmed Muhyiddin ftade, Rikabnda hkmdarlar
yrsn. diye dua eder. Bir dier rivayette vki olan hizmetlerini takdir
iin edildii belirtilen bu duann tesiri
yllar sonra zuhura gelir; Aziz Mahmud
Hdy at ile giderken devrin padiah I.
Ahmed Han rikabnda yrr. Hlasay kelm yedi padiah dest-i erflerini
bs etmilerdir. Ve Sultan Ahmed
Han rikabnda piyade gitmilerdir.
Yz yetmi bin mride iradet vermilerdir. diyor Evliya elebi bu mevzuda. Hamd-i Hd bu hakre eref-i
sohbetleriyle merref olmak nasb
olmutur. Bu redi hrkas dmeniyle
setredb Evld- mnevmiz olsun
demilerdir. ifadeleriyle de krediyor
Hazreti Hdyyi tandna. Naim
ise kutbl-Vsln gavss-slikn
skdr Mahmud Efendi hazretlerinin
vasf u senlarnn elsine-i lemde mehur olduunu sylyor.

HL LEMN DLNDE
Hazreti Hdy, lem-i cemle intikal
edeli 385 yl oldu. Nimnn dedii
gibi, hl elsine-i lemde yani cmle
lemin dilinde mehur. Kabr-i erifi,
Eyp Sultan Hazretlerinden son-

Aziz Mahmud Hdy Hazretlerinin kabri

Mifthus-Salt ve Mirkatn-Nect
isimli eserlerini de gnmz diliyle
yaymlamt. Ylmaz, klar Tabbi:
Aziz Mahmud Hdy Hz. adl kitapta
skdar mekn tutan bu mana sultannn iklimine yeni bir kap aralyor.
klar Tabbi, aslnda Hasan
Kmil Ylmaz tarafndan kaleme alnm bir kitap deil, bir nehir sylei.
Zaten yaynevinin Tasavvuf Sohbetleri dizisinden yaymlanm. Sadk
Yalszuanlar soruyor, Prof. Dr. Ylmaz cevaplyor, laf laf arn bezi gibi
ayor. Okuyucu da bu sohbete satrlar araclyla itirak ediyor. Kitap,
Hakka Ulaan Gnl Yolculuu:
Tasavvuf adn tayan blmle alyor, kh tasavvuftan kh tarihten dem
vuruluyor. Sohbet nereye uzanrsa uzansn neticede Hazreti Hdy
merkezine geliniyor. Hayat, irfan,
yolu, talebeleri, eserleri, tesirleri anlatlyor. Yllarn birikimi, baka yerde
ulalamayacak hatralar naklediliyor.

ra stanbulun en ok ziyaret edilen

trbesi. Eserleriyle yol gstermeye
devam ediyor, ilahileri dillerden dmyor. Himmeti bki. Duas mntesiplerinin ve ziyaretilerinin zerinde.
O derece himmeti li ki, kyamete kadar tarikatna intisap edenlerin, mrnde trbesi nnden bir kere geip
Fatiha okuyanlarn kendisine ait olduunu sylyor.
Peki, dnyay ehl-i dnyaya, ukbay ehl-i ukbaya brakp Hdynin
sz bu/ Bana Allahm gerek diyen
byle bir veliyi ne kadar tanyoruz?
Diyanet leri Bakan Yardmcs Prof.
Dr. Hasan Kmil Ylmaz, bu boluumuzu doldurmaya gayret sarf etmi,
doktorasn Hazreti Hdy zerine
yapm, ayn zamanda hazretin vakfn ihyaya alm bir akademisyen.
almalarn Azz Mahmud Hdy,
Hayat-Eserleri-Tarikat adyla kitaplatrmann yan sra Cenb- eyhin
Cmiul Fezil ve Kmiur-Rezil ve

20

DOST LNN REHNUMASI

Kitabn kapandaki 13 dilimli
Celvet tc- erfinin altna yerletirilmi klar Tabbi ismi, aslnda
Hdynin, eyhi ftade Hazretleri
hakknda yazd medhiyede geiyor: B- akn andelbi Hazreti
ftdedir/ Dertli klar tabbi Hazreti ftdedir/ Sdkle kul ol Hdy
eiinde dim/ Bil hakkat kutblaktb Hazreti ftdedir. Hazreti
Hdy stad iin syledii sfatlarn tmne kmilen kendisi erimi bir muakkip olduundan,
mridi hakkndaki bu ifadesini
onun hakknda da kullanp kitabn
kapana tamlar. Mrid-i l
dilersen dmen-i pkini tut/ Dost ilinin rehnms Hazreti ftdedir
beyti de geiyor yukardaki methiyenin iinde. klar Tabbi kitab
da dost ilinin rehnumas (yol gstericisi) olan Hazreti Hdynin
kapsn tarif ediyor.

ROMAN

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Yaln roman, ifa niyetine

Hastalksz Adam, Hollanda edebiyatnn parlayan yldzlarndan Arnon Grunbergin dilimizde yaymlanan beinci
kitab. Yazar, sradan ama ayn zamanda hastalkl diye
nitelenebilecek ilgin bir karakterle tantryor okuru.
HASTALIKSIZ ADAM, ARNON GRUNBERG, EV.: GL ZLEN, ALEF YAYINEV, 375 SAYFA, 16 TL

rnon
Grunberg,
Hollandann yldz
parlayan edebiyats. lkemizde yaymlanan be kitabndan drd Alef Yaynevinden km.
Yaynevlerinin yazarn arkasnda durabilmeleri nemli, nk kimi zaman
dilimize evrilen nitelikli yazarlarn
ilk kitaplar beklentileri karlayamadnda Trkedeki maceralar ksa
sryor. Grunbergle bu kadar ge tantm iin kendi payma zldm.
Hastalksz Adam, okur olarak tercih
etmediim bir biemle yazlmasna
ramen son zamanlarda okuduum
iyi romanlar arasnda sayabilirim.
Romann kahraman Samerandra Ambani -kendisine genellikle
Sam diye hitap ediliyor- okuyabileceiniz en sradan karakterlerden
biri. Ambaninin sradanln kaybetmeden unutulmayacak bir roman kahramanna dnmesi edebiyatn gcne hamledilebilir. Hintli
bir babayla svireli bir annenin olu
olarak svirede doup byyen
Ambani, grn itibaryla Hintli
olsa da kendini eksiksiz bir Avrupal
diye tanmlar. Eksiksiz Avrupal nasl olunuyormu, bir gz atalm.

arkada Ninaya att telefon mesaj

ipucu verebilir: Badata yaklatn
ve sz verdii gibi her saat birka dakika onun zlemini duyduunu bildirdi.
Bir baka rnek: imdi Sam de alamaya balad, duygusallat iin, ama
ncelikle iinde bulunduu durumda
kendisinden alamas beklendii iin
alyordu... lgin bir karakter deil
mi? Sradan, ayn zamanda patetik.
Grunberg bizden anlatt hikyeye inanmamz talep etmiyor. Uluslararas bir proje yarmasn kazanan
Ambani, bir opera binas tasarlamak
iin Badata gelir. Savan, zulmn,
iddetin ortasndaki Badat Puccini
operalarnn kurtaracan uman birileri vardr. Buna kim inanr? Am-

Peki, bunca ktln tek merkezi

mi var? Grunbergin sk diyaloglar
bize ayn zamanda baka adresleri iaret ediyor: Amerikallar, dedi
kadn, yangn sndryor. Yangn
karyor. Yangn sndryor. Sonra yine yangn karyor.

YEN DNYA DZEN: KOMPLO TEORLER

Hastalksz Adam okurken sk sk
Don DeLilloyu hatrladm. Grunberg, Amerikan edebiyatnn majr
romancsn okumu mudur, okuduysa beenmi midir, bilemem.
Ama ayn dili konuuyorlar. Komplo
teorileri, ift tarafl casuslar, bitmez
tkenmez maniplasyonlar nce
okura kurmacann bir esi olarak

tipik bir svireli deilsiniz. nsanlar

size baknca Asyal bir tip gryorlar,
izleyiciler sizinle zdeleemiyor.

ADA DON KOT GB

Ambaninin Dubaide bana gelenler absrt sahnelere yol verir. Hatta
Ambaninin ie yaramayan savunmalar, Don Kiotun yel deirmenlerine saldrmasyla ayn kapya kar. Hastalksz Adam, bir yanyla da
Don Kiot gibi. ada bir pikaresk
roman parodisi. Adalet sisteminin
arpkl ve Ambaninin mahkemede sulamalar dinlerken bir kafese tklmas, Kafkaesk bir dnyay
(Dava) diriltir. Grunbergin gnderme yapt bir roman da Yabanc.
FOTORAF: ZAMAN, MUSA REK

MER AYHAN

AYRIKSI ESPR ANLAYII

Dnyaca nl bir mimarn yannda
staj, Avustralyal bir ortakla alm
mimarlk brosu, ksa srede birka
baarl projeye de imza atlm. Ayrca
Avrupal gzel bir kz arkada ve iiyle ilgili koca hayalleri var. Bir de, belki
hepsinden nemlisi, temizlik taknts. Grunberg, romann adn Steril
Adam da koyabilirmi. Her ey yolunda gibi grnse de Ambanide duygular eksiktir. ine duyduu tutkuyu insanlara kar hissedemez. Grunbergin
romann gl klan etkenlerden biri,
ayrks espri anlay. Bu yzden dilinin
yalnlna ramen dikkatle okunmal. Duygularn iten geldii ve kiilerin
ruh halini yanstt gereinden habersiz olan Ambaninin davranlar,
her eyi kitabna uydurmak eklinde
tezahr ediyor. Gen mimarn elinde
duygular, tuhaf ama, kurmacann kimi
unsurlar gibi hesap kitap ii. nemli
bir proje iin Badata arldnda kz

Arnon Grunberg

bani inanyor, tek tutku duyduu

alan mimarlk olduu iin drt ba
mamur bir projeyle Badata geliyor
ve saflnn bedelini dyor. Hijyen
delisi bir adam pislik iinde, karanlk
bir hcreye kapatlrsa ne olur? Maskeli adamlar yzne ierse, dksnn
zerine oturmak zorunda braklrsa
gayet steril svireye dndnde
hayata kald yerden devam edebilir mi? Bu kiinin ad Samerandra
Ambani ise birtakm razlar yok
sayarak devam edebiliyor. Hatta bir
sre sonra Dubai eyhinin isteiyle
dnyann btn kitaplarn kurtarmak zere devasa bir ktphane
projesine de balklama atlayabilir ve
bana daha kt eyler de gelebilir.

tattrlr, ardndan yava yava gerein kendisine dnr. Bu dnmde Grunberg, kimlik meselesini
ne karyor. Ambani rneine baktmzda kozmopolit olmak zenginlik midir, yoksa dram m: Banyoda
aynaya bakt... Artk mimara benzemiyordu, hele svireliye hi, daha
ziyade Hintli bir sokak satcsn andryordu. Bu cmleden Ambaninin
bana gelenlerden nce kendisini ne
kadar svireli hissettii sonucunu
karabiliriz. Onu bu yzden yarglamak, kukusuz rtk bir faizmi da
vurur. Peki ama vatandalar kendisini ve ayn durumdaki binlerce gmeni nasl grmektedir? Sizin svire pasaportunuz var elbette, ama siz

22

Grunbergi Don DeLilloya yaklatran bir baka unsur, mimarinin

ele aln. Sk sk Frank Gehrynin
ad geiyor romanda. Gehry, postmodernist mimarinin nemli uygulama
alanlarndan dekonstrktivizmin babalarndan. Mimarinin siyasetle ilikisi ve giderek insanlarn kbusu haline
gelii (mesela bkz. Dubai, stanbul)
romann nemli temalar arasnda.
Ksa bir romanda ar temalarn okura
hissettirilmeden bir araya getirilmesi
elbette yazarn baars.
Hastalksz Adam yaln bir roman.
Ama yalnl ba tac eden birok yazarn iine dt yavanlk duvarna
toslamadan akp gidiyor. Bu ynyle
ifa niyetine de okunabilir.

ROMAN

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Filbaz ile mimar

Elif afak, Ustam ve Ben adl yeni romannda okuru XVI. yzyl
Osmanlsna gtryor ve bir ak yks ile Mimar Sinann hikyesini
i ie anlatyor. Kahramanlarn i dnyasna eilmek yerine tarihsel
olaylar aktarmas ne yazk ki roman sradanlatrm.
USTAM VE BEN, ELF AFAK, DOAN KTAP, 480 SAYFA, 29 TL

lif afak, yeni roman Ustam ve Bende

XVI. yzyl Osmanlsna gtryor
okuru. Dnem Kanuni Sultan Sleyman
dnemidir ve Mimar Sinan ihtiaml eserlerini henz
vermeye balamtr. Sultan Sleyman, birounu en
azndan dnemin popler televizyon dizilerinden bildiimiz savalar ve saray ii entrikalarla ba etmeye
alrken, kendisine Hindistandan ota adnda bir
fil gnderilir. Gemiyle yola karlan bu beyaz filin bir
de bakcs vardr. Filbaz olmad halde yleymi gibi
davranan Hint Cihan, mmi olmasna ramen ksa srede ykselmeyi kafasna koymu, atlgan bir ocuktur.
Kitabn banda bir yandan Cihann saraya adm atmasn, yava yava Mimar Sinanla tanmasn, hem
filbazlk yapp hem de Sinann yanna rak olarak
alnmasn izlerken, dier yandan Osmanlnn saray
ve gndelik hayatna dair ayrntlara rastlyoruz. Cihan
ksa sre sonra arada bir fili grmeye gelen Kanuninin
kz Mihrimah Sultana k olur. Ancak bu imknsz
ak ksa srede yerini baka imknszlklara brakr.

BR USTA-IRAK HKYES M?

Elif afak, romann temel gerilimlerini kurduktan sonra

hem Filbaz Cihann hem de Mimar Sinann hikyesine
odaklanyor. Kurgu ve gerek i ie geiyor zamanla. Cihan, raklktan kalfala doru yol alrken, Mimar Sinan
karsna kan trl engellere ramen bugn hl dimdik duran eserlerini yapmaya koyuluyor. Saray ii entrikalar, sanata kar gsterilen tutuculuk, Osmanlnn pek
bilinmeyen gndelik hayat, Bat sanatndaki gelimeler
Mimar Sinan ve raklarnn hikyesi zerinden anlatlyor. Ancak her ne kadar roman, daha adndan balayarak bir usta-rak hikyesi vaadinde bulunsa da, buna bir
usta-rak hikyesi demek zor. Usta ile rak arasndaki
gerilimden ok bir tr vefa duygusuna yneliyor afak ve
Mimar Sinann hikyesini anlatyor.
Kitap arka kapakta muazzam bir hayal gc ve
zengin bir dil ifadesiyle tantlyor. Romana biraz daha
yakndan bakldnda, hayal gcnden te, birtakm
tarihsel meselelerin olduu gibi okura sunulduunu gryoruz. Yazar, sk sk anlaty yarda keserek dnemin
tarihsel olaylarn (savalar, saray ii ekimeler, Batdaki gelimeler) aktaryor. phesiz, bu ara olaylar romana belirli bir zaman ve mekn olgusu kazandrrken, romann asl gerilimlerinden uzaklamasna sebep oluyor.
rnein, Filbaz Cihan kullanl bir kahramanken, yazar
belki biraz da popler tarih anlatlarnn etkisiyle Mimar
Sinana odaklanmay tercih ediyor. Mimar Sinan anlatrken bildik tarihsel meselelere hapsoluyor roman. Hal
byle olunca hayal gc yerine, okuru hayli skacak birtakm tarihsel meseleler arka arkaya sralanyor ve anlatc
ana hikyenin gerilimlerinden kopup dnemi resmetmeye koyuluyor. Fil de, bakcs Cihan da ancak romann sonlarna doru asl hviyetlerine brnp romann
temel gerilimine ortak oluyor. Sanki yazar, daha en bandan itibaren ota ve Cihann hikyesini anlatmak
istemi ama kitap belki de zorunlu bir nedenden tr
Mimar Sinann hikyesine dnm. Bu zorunluluun

temel nedeninin Saramagoun bir roman olmas kuvvetle muhtemel. Nobel dll Jose Saramago, Filin Yolculuu adl romannda benzer bir hikye anlatr nk. XVI.
yzyln ortalarnda Portekiz Kral III. Juan, Avusturya
Aridk Maximiliana bir hediye gndermeye karar verir. Sleyman adndaki bu fil, soylulardan, askerlerden ve
bakcs Subhrodan oluan byk bir kafileyle Portekizi,
Castillay, talyay ve tehlikeli Alp dalarn kat ederek
Tuna zerinden Viyanaya yolculuk etmek zorunda kalr. Bu meakkatli yolculuu ister istemez Hint bakcsyla
yapacak olan Sleyman, Viyanaya doru yol alrken bir
tr anlama abasn da beraberinde getirir. Uzun ve tehlikeli yol boyunca Sleymann bakcs Subhro ile kafilenin sorumlusu kumandan ve soylular arasnda birbirini
anlama zerine kurulu olan iliki, filin evresindeki dnyay nasl dzenlediini, bu dzendeki rollerin zamanla
nasl deimeye ak olduunu da gsterir. Hi phesiz
Saramagoun romannda da birtakm tarihsel meseleler
var ama afakn aksine, akp giden d dnyaya deil,
Filbaz Subhronun i dnyasna odaklanr yazar.

FOTORAF: ZAMAN, TURGUT ENGN

SERDAR GVEN

BR TARH ANLATICISI GB
Elif afak, romannn 179. sayfasnda Saramagoun romanna deilse de Avusturya Aridknn fili Muhteem Sleymana atfta bulunuyor. Ancak Saramagoun
hikyesinin varl afak muhtemelen fil ve filbaz
hikyesinden ok Mimar Sinan anlatmak zorunda brakm. Belki de bu zorunluluk kitabn tarih bir roman
olmasna yol am. Ama karmza kan roman, hsan
Oktay Anarn eserleri gibi byl, hayal gcyle artc ve etkileyici deil ne yazk ki; yazar daha ok bir tarih
anlatcs konumunda. Sinann uzun mr de dikkate
alnrsa, onun belirli bir dnemini ve i dnyasn anlatmak yerine mthi bir hzla yaamn anlatmaya koyuluyor yazar. Cihann i dnyasn, bana gelen felaketleri,
onu bu felaketlerden her seferinde artc bir biimde
kurtaran Balaban, Cihan ile dier raklar arasndaki
gerilimi etkileyici bir ekilde anlatan Elif afak, ayn baary ne yazk ki Mimar Sinan rneinde gsteremiyor.
Tarihi kurgulamak, bu kurgunun imknlarndan snrszca yararlanmak yerine gereklere sadk kalmay tercih ediyor. Bu yzden Ustam ve Ben ran hikyesiyken
etkileyici bir romana dnse de Mimar Sinann
hikyesiyken sradan bir tarih anlatsna brnyor ister
istemez. Oysa tarihsel kimi meseleleri anlatmak yerine,
kahramanlarn i dnyalarna daha youn bir ekilde
eilse bu handikap alabilirdi belki.
Kitabn arka kapandaki zengin dil ifadesine gelince, ayn skntnn orada da devam ettiini gryoruz.
Ksmen etkileyici bir dili var Elif afakn (kitabn Trke
yazlmadn, Omca A. Korugan tarafndan yazarla beraber dilimize evrildiini hatrlatmakta fayda var); parlak benzetmeler, Trke ve Osmanlcann olanaklarndan yararlanan bir dil tercihi bu tespiti hakl karyor.
Buna romann kimi yerlerinde karmza kan ak, ustalk ve raklk, sava, sanat, kin gibi hususlara ynelik
baz etkileyici tespitler de eklenince romann dilinin baarsz olmadn syleyebiliriz. Ancak roman boyunca
sk sk karmza kan zorlama devrik cmleler dilin
daha etkileyici olmasna izin vermiyor ne yazk ki.

23

Elif afak

TARH

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Her devre lazm muhalifler

Ahmet Demirel imzal Birinci Mecliste Mustafa Kemalin Muhalifleri,
yazarn Birinci Meclisteki muhalifler olarak bilinen ikinci grup ve
burada zellikle sivrilen Hseyin Avni Ula hakknda yazd makaleler ile bu makaleler zerine yaanm tartmalar ieriyor.
MUSTAFA KEMALN MUHALFLER, AHMET DEMREL, UFUK YAYINLARI, 240 SAYFA, 15 TL

A. YAVUZ ALTUN

rkiye Cumhuriyetinin kurulu yllar son dnemde

farkl tarihiler tarafndan
didik didik ediliyor. Bu iyiye iaret;
nk siyasal ve sosyal krizlerden kmann, yeni bir toplum tahayyl ve
siyaset kavray bulmann yegne yolu,
gemii ve gemiteki dorular, yanllar ayklamaktan geiyor. Ahmet
Demirelin Ufuk Yaynlarndan kan,
Birinci Mecliste Mustafa Kemalin Muhalifleri isimli kitab bu gayretin nezih
rneklerinden. Demirel, uzunca bir
sredir Birinci Meclis zerine yapt
almalarla bilinen bir akademisyen.
Kitapta anlatt kiisel tarihesine gre,
1990l yllarda Birinci Meclisin nemli
muhaliflerinden Hseyin Avni Ulan
popler gazetelerde grnmesini
salayan isim. Hi de artc olmayan
bir ekilde, Kemalist yazarlar tarafndan hayli sert eletirilere tabi tutuluyor.
Kitap, yazarn Birinci Meclisteki muhalifler olarak bilinen ikinci grup ve
burada zellikle sivrilen Hseyin Avni
Ula hakknda yazd makaleleri, bu
makaleler zerine yaanm tartmalar, 90l yllarda gazetelerde yaymlanan
ve yaymlanmayan yazlarn ve son dnemde verdii rportajlar ieriyor.

TEK ADAMLIA GD
Kurulu yllarnn yeniden tartlmasn, stikll Harbini yneten heterojen
bir Meclisten, tek parti dneminde
homojen (ve Mustafa Kemal yanls)
bir Meclise gei arasndaki olaylara
odaklanarak anlamaya almak, her
eyden nce siyasi arenadaki iktidar
mcadelesinin kodlarn aa karyor. Ahmet Demirel, kinci Grupla
Mustafa Kemal ve beraberindeki Birinci Grup arasndaki anlamazlklar
sralarken aslnda tek adamla gidiin parke talarn tarif etmi oluyor.
Bunlar arasnda Meclisin konumu,
yetkilerin nasl kullanlaca ve/ya snrlandrlaca, Meclisi tek bir kiinin
iradesine verecek olan bakumandanlk meselesinin gndeme getirilii,
kuvvetler birlii ve/ya ayrl ilkeleri
ve stikll Mahkemelerinin kurumsal
erevesi gibi konular ba ekiyor.
Btn bu tartmalarn paralelinde
devam eden Kurtulu Sava, Meclisteki figrlerin meruiyeti ve arl
konusunda belirleyici bir g unsuru
olarak grlebilir. Bu noktada Mus-

Birinci Meclis yelerinden bir grup toplu halde

aracl ile muhalefetin tamamen susturulmas eklinde gerekleiyor.

tafa Kemalin liderlii pekiirken, yeni

kurulmakta olan devletin karakterinin
ekillenmesi de bu liderliin arzu ve talepleri etrafnda gerekleiyor. Yine de
kinci Grupun muhalefeti, Demirele
gre hayli baarl bir ekilde Birinci
Meclise damgasn vuruyor ve 1921
Anayasas olarak da bilinen Tekilat-
Esasiye Kanunu, bu etki altnda hazrlanyor. O kadar ki, bu etkin muhalefeti dengelemek adna Selamet-i
Umumiye Komitesi kuruluyor ve Birinci Gruptan Mustafa Kemale yakn
isimler, Meclisten nce gizlice grerek karar alyor ve Mecliste bu ortak
irade evresinde Birinci Grupu rgtlemeye balyor. Hikyenin devam,
nce kinci Grupun Meclisten tasfiyesi, ardndan da stikll Mahkemeleri

CEPHELER TUTAN KANUNDUR

Bu tartmann gncellie bakan tarafnda,
1990l yllarda ortaya kan, Cem Boyner liderliindeki Yeni Demokrasi Hareketinin
(YDH) mehur kinci Grupu baz toplantlarla yd etme abasn gryoruz.
Ahmet Demirelin Hseyin Avni Ula
gnmze tamasnn Kemalist cepheden
bu kadar eletiri almas bouna deil. te
yandan tarihi Cemil Koak, Demireli tarihte demokrat bulmaya odaklanmakla
eletiriyor. Yine de Hseyin Avni Beyin
Meclisi adeta kutsayan, bu ynyle de
milli iradeye atf yapan konumalarn,
kanunun tesis edilmesi ve ihtilalin de
bir kanunu var tarzndaki dnceleri-

24

ni, bugnk demokrasi telakkisi iinde

deerlendirmek mmkn.
Son olarak denilebilir ki, Demirelin
kurulu yllar zerine almalar iin
palto esprisini kulland, Mete
Tunayn Trkiye Cumhuriyetinde Tek
Parti Ynetiminin Kurulmas isimli eseri,
bu dnemlerde yeniden okunmay hak
ediyor. Zira askeri vesayetin kalkmasyla birlikte siyasetin snrlarn, parti sistemlerini ve bunlarn beraberinde hukukun nasl konumlanacan dnmek
iin doru zamandayz. Erzurumda bir
yerel gazetenin kapatlmas zerine
Mecliste gensoru veren Hseyin Avni
Ulaa, Cepheler kan alyor, ne gensorusu? diye itiraz ettiklerinde,
Ulan Cepheleri tutan kanundur.
cevab kk bir iaret olabilir.

TARH

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Okumay renmenin tarihi

Benjamin C. Fortna, Ge Osmanl ve Erken Cumhuriyet Dnemlerinde
Okumay renmek adl kitabnda okumay renme, okuma tecrbeleri, okuma gereleri (ders kitaplar, ocuk dergileri) ve eitim politikalar
zerinden tarihimizin yarm asrlk dilimini inceliyor.
OKUMAYI RENMEK, BENJAMIN C. FORTNA, EV.: MEHMET BEK, KO NV. YAYINLARI, 215 SAYFA, 28 TL

TURAN KARATA

arihi, farkl alanlardaki

kaynaklardan ya da birbirine yakn uzak bak alarndan okuyabiliriz. Bu ok zaman yararl da olabilir.
oumuzun bildii gibi, tarih de eitli
verilerden hareketle farkl farkl tutumlarla, anlatmlarla yazlyor. Zamandizimine bal kalarak olaylar birbirine
ekleyen yma tarihyazcl, en genel
ve kukusuz en kolay olan. Neredeyse kupkurudur bu anlatma biimi. lk
admda, neden-sonu sorgulamalaryla
bu anlatma dnsel bir derinlik katlr.
Sonra da genel/resm tarihi zenginletirecek ya da onun elikilerini sergileyecek yan aratrmalardan yararlanlr.
Szn gelii, gemiin farkl toplum
katmanlarn veya bir alanda (eitim,
ekonomi, siyaset vb.) yaplp edilenleri
yahut sanat meydannda ortaya konan
eserleri esas alarak yaplan incelemeler,
tarihyazcl iin yadsnamaz kazanmlardr. Bu trden yan tarih aratrmalar
asl gvdeye byk klar drebilir;
ana ak glendirir, tamamlar.
Benjamin C. Fortna, Ge Osmanl ve
Erken Cumhuriyet Dnemlerinde Okumay renmek adl kitabnda tam da bunu
yapyor. Okumay renme/ilk okuma
tecrbeleri, okuma gereleri (ders kitaplar, ocuk dergileri), eitim politikalar zerinden yakn gemiin yarm
asrlk dilimini (1880-1930) inceliyor.
Bu zmlemeler sonucunda, anlan
dnemin baka fotoraflarn grm
oluyoruz. Eitim tarihine kukusuz ciddi bir kaynak olacak kitap, farkl bir tarih
okumasna da imkn sunuyor.

RENME DENEYM
Uzmanlarn dediine gre, bugnk
insann uykudan sonra gndelik hayatnda en nemli yeri okuma eylemi
igal ediyormu. Mekanik, dijital/sanal
veya meslek olarak; elbette bilinli bir
okuma ura olarak deil. Bana sorarsanz, okuma serveni her hlkrda
kkrtcdr. Bundan yz, yz elli yl
nce elifbay oradan da okumay renmenin nasl bir deneyim olduunu
okumak daha da meraka deer.
Kitabn yazl amac, yakn tarihimizin zararl ziyanl bir dneminde okumann nasl gelitiinin izini srmek,
okur-yazarln imtiyazl bir nitelik ol-

duu bir devirde onu renme servenlerini izlemek. Kk okuyucularn okuma lkesine adm attklarnda nasl bir
deneyim yaadklarn okumak Bunlarn hepsi iyi, ho ve yararl. Ne var, hzla deien bir toplumda sadece okumann nasl yaygnlatnn hikyesi deil
kitapta anlatlan. Yazarnn ifadesiyle bu
kitap, Osmanl mparatorluundan
Trkiye Cumhuriyetine geiin, okumay renme ve okuma perspektifinden bakldnda nasl grldnn
tarihidir. Ayrca, yaanan/yaand
varsaylan deneyimlerin yksyle birlikte ilkokuma materyallerinin nasl bir
toplum mhendislii yapmaya altn da kitap boyunca takip ediyoruz.
Modernizmin hem bir gstergesi
hem de bir nedeni olan okumann, kamusal metinler marifetiyle iktidardakilerin kendi tasavvurlarn ve karlarn
gerekletirmek veya icraatlarn desteklemek iin nasl kullanldn grmekteyiz kitap sayesinde. Bununla birlik,
kitapta cumhuriyet efsanesinin nasl
kurguland, nasl ina edildii ve yeni
devletin vatandalarna nasl anlatld,
ilkokuma metinleri rneinden hareketle
inceleniyor. Baka trl sylersek, kitap
kabaca 1880den 1930a uzanan zaman
dilimini, okumay renme erevesinde
betimliyor olsa da, bilhassa Cumhuriyetin ilk yllarnda okuryazarln ve okuma
faaliyetinin Osmanlnn baarlarn karalamak ve Cumhuriyetin ilerlemelerinin borazanln yapmak iin ne lde
kullanldn anlatyor. Tam da bu noktada Fortna, nemli bir paradoksa dikkatimizi ekiyor. Bir taraftan Osmanly
kk drmek iin uygun bulduu her
argman kullanan yeni rejimin gizliden
gizliye gemiin baarlarn ne ekilde
sahiplendiini rneklendiriyor.

konuya, sz konusu dnemde okumann pedagojisine eiliyor. Okuma malzemelerinin piyasas, beinci blmde
aratrlyor. Altnc blmde son Osmanl ve ilk Cumhuriyet nesillerinden
seilen be yazarn (Halide Edip, evket Sreyya, Rza Nur, Hseyin Cahit,
Halide Nusret) hatralarndan hareketle nasl okuryazar olduklarnn yks
anlatlyor. almann bir hlasas olan
yedinci blmde ise okuma-modernite
ilikisine odaklanlm.
Bu kitabn temel nermesi nedir diye
sorarsanz, cevab yle olacaktr: Okuma, hem ina eden hem de rnekleyen
olarak modernizmin itici gc olmutur.
Yzyldan artk bir zaman nce toplumumuzda modernizmin ortaya knn
her iaret fieinde okuma var. Bilgiye
ulamada, meslek edinmede, dnme
biimlerinin eitlenmesinde, yeni bir
toplumun inasnda ve olumasnda,
siyas/din/fikr hareketlerin ortaya kmasnda ve yaylmasnda okumann hep
merkezi bir rol olmu. te elimizdeki
kitap, ge Osmanl ve erken Cumhuriyet
dnemlerinde okuma yazma becerisinin
nasl retildiini; bu yolda birey, toplum, devlet, iktidar, piyasa olarak nasl
bir macera yaadmz anlatyor.
Yer yer tekrarlar olsa da yazarn
elde ettii bilgiyi, bulduu malzemeyi
sunuu baarl. Kanaatimce, bilhassa
siyasi tarihilerin, eitimcilerin okumas gereken bir kitap. Ne ki, iimi actan

OKUMAYA YKLENEN ANLAMLAR

Yedi blm halinde tertip edilen kitabn
ilk blmnde yukardan beri zetlemeye altm hususlar anlatlrken
ikinci blmde incelenen dnemde
okumann nasl tarif edildii ve yer yer
birbiriyle elise de ona atfedilen deerler aktarlyor. nc blmde
okumann ierii ve din-laik, aile-devlet, eski-yeni, kresel-yerel kartlklar
zerinden okumaya yklenen iletiler
inceleniyor. Drdnc blmde yazar,
daha ok eitimcileri ilgilendirecek bir

25

bir husus var. zellikle kitabn birinci/

giri blmnde elli yllk srecin hemen hemen Batda ya da Batllarca
yaplan aratrmalardan hareketle betimlenmesi, dier ksmlarda da yine
ayn kaynaklara oka atfta bulunulmas dndrc. Bu durumda akla
gelen ihtimal de can skc. Konuya
ilikin lkemizde yaplm kayda deer/ bilimsel aratrmalar, incelemeler
ya yeterince yoktur ya da yazar bunlara tenezzl etmemitir. Birinci ihtimal
doruysa, birok hususta olduu gibi
gei srecindeki okuma aratrmalarn da ihmal etmiiz demek ki.
Dokunacam bir nokta da, Osmanl alfabesiyle yaymlanan metinlerden alnan rneklerde rahatsz edici
okuma hatalar var. rnekse, grltl
grltl (69), nm nm (71), tashih
tashis, leyse laysa (129), uhrevi ahirevi
(139), msvt msavviyet (175), icz
ijaz (186) eklinde okunmu. 96. sayfadaki alt msralk manzumede ise alt
okuma hatas var. Beri yanda Mali/
Rumi tarihlerin Miladi tarihe evrilmesinde gnlerin hepsi hatal. Kabahat
yazarn m evirmenin mi, bilemeyiz.
Byle deerli bir kitapta cmlenin shhatini bozacak yazm hatalarnn olmas
da ho deil. Kitabn basld kt, ilk
bakta iyi gibi grnse de okumaya pek
elverili deil. niversite, resmi kurum
kitaplarnda kapak ok zaman iyi deildir. Bu kitapta da snk kalm.

ROMAN

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Ktln edebiyattaki zaferi

Thomas Mannn, Hitlerin ykseliinden sonra Amerikaya g edip kaleme ald ve bayapt olarak nitelenen Doktor Faustus, okuru besteci Leverkhnn klcal damarlarnda dolatrrken, Nazi Almanyasn sorguluyor ve Alman ulusunun
dt korkun durum karsnda nasl sarsldn anlatyor.
DOKTOR FAUSTUS, THOMAS MANN, EV.: ZEHRA KURTTEKN, CAN YAYINLARI, 744 SAYFA, 32 TL

A. ESRA YALAZAN

ir yazarn anlat sanatnda yapt kaotik, gizemli,

heyecanl, tehlikeli yolculuu, plak hayat hikyesinde dolamak
yerine eserlerindeki incelikli ayrntlarla
izleyebilmek okuru iin ayrcalktr. Belli
belirsiz sezdii varolu sebebini, melankolisini, aresizliini hikye edebilen
yazarn ruhu derinden sakatlanm olsa
bile onu byk yaz sanatna dntrebilmise hayatn kitaplaryla kurgulamaya tenezzl etmemi demektir
nk. Hayat hikyelerinin farkl versiyonlarn edebiyatn sihriyle btnletiren, benzersiz tarih anlatlara tercme
eden yazar kukusuz byle vasat bir ynteme bavurmayacaktr.
Thomas Mannn okuduum ilk kitab olan Venedikte lmden, Trkeye
nihayet evrilmi olan ve kimilerince
bayapt olarak kabul edilen Doktor Faustus arasndaki o uzun mesafede okuduum her hikyesi, novellas, roman
bana onun kendini edebiyatla nasl
tekrar tekrar ina ettiini hatrlatt. Ona
gre sanat, sradan insann tersine (kitaplarnn hemen hepsinde sanatyla
dierleri arasndaki fark anlatr) tank
olduklarn, znde sakladklarn kendini aldatarak hikye etme sabrna, inadna, tutkusuna sahip olmaldr. imdiyle gemi ve gelecek arasndaki snrlar
silik emberde, tecrbeler ne kadar ykc olursa olsun, onlardan yeni hayatlar
ina edilebilir. Bylece toplumsal ve bireysel rmeleri hikyeletiren sanat estetiin hazzn kutsallatrarak, toplumdan kendini soyutlar. Byk burjuva
kltr ve gelenekleriyle yetimi olan
Mannn edebiyata bak esas itibaryla
bu erevede ekillenmiti.
Yaad dnemin koullarnda bile
aristokrat aile yaps nedeniyle tutucu
ve geleneksel bir yazar olduu sylenen Mann, Benim aradm, beni ilgilendiren, nem verdiim; ahlki olan,
geleneksel olan ve ahlk tonu ar basan, ahlka bal sanat olmutur. dese
de eserleri kendi dili ve baklaryla ona
ramen bu sylemi reddediyor. Doktor
Faustusta arkadann hikyesini yazan
anlatcnn, besteciyi mahvetmekle itham
edilen kadna syledikleri Mannn ahlk
ve din algsna dair iyi bir rnek: Tanr
korusun! Benim kendi kendime hatr-

Thomas Mann

hareketlerine, iine dtn tmyle

delice, umutsuzca, meydan okurcasna
kabaran sefaletine () ramen birka yl
boyunca, bir dereceye kadar hak etmi
gibi grndn umutlarn
Mann, savatan sonra lkesini terk
ettii iin Almanlar tarafndan eletirilmi. Sonradan Amerikan vatanda olan yazarn, komnist avna kan
McCarthynin kurduu komitede yarglanmas onun iin ar bir darbe olmu.
Dolaysyla hayatnn son dneminde
yazd Doktor Faustus, bir i yolculuu
anlatan Byl Dadan ve kendi deyiiyle 19. yzyla bir veda nitelii tayan, burjuva geleneine tanklk eden
tarihi bir yazarn bir ailenin kn
anlatt Buddenbrooklardan biraz farkl.
O hemen her kitabnda yapt gibi yine
sanatla ve sanatlk algsyla hesaplamak istemi ama bu kez sradan olanla
sanat arasndaki kapanmaz mesafeyi,
mziin ve edebiyatn bulutuu noktadan daha ileriye gtrerek faizmle
zehirlenen toplumun kltrel ry
zerinden anlatmay tercih etmi.
19. yzyln byk romancsn
okurken hissettiim, bu formda, ierikte ve derinlikte roman yazabilmenin
bu ada ve gelecekte artk neredeyse
imknsz oluu. Anlatcnn mzikle

lattm bir ey vardr; o da Tanrnn u

szdr, benimdir, karln ben
vereceim. (Eski Ahit, Yasann Tekrar). Bilirim ki Tanr, bir suun cezasn,
suun kendisiyle birlikte verir; onun
iinde ylesine slatr, yumuatr ki, biri
dierinden ayrt edilemez hale gelir.
Mutluluk ile cezas ayn ey olur.

NOBEL DL BYL DAA VERLMELYD

Onu evrensel bir yazar yapan Buddenbrooklar (1929) nedeniyle kendisine Nobel
dl verilmi ancak dnemin eletirmenleri dln Byl Da (1924) nedeniyle verilmesi gerektiini sylemi.
Mann, Hitlerin ykseliinden sonra
Amerikaya g edip Doktor Faustusu
yazm ve kitap hemen her yerde bir bayapt olarak karlanm.
Roman, okuru besteci Leverkhnn
klcal damarlarnda dolatrrken, Nazi
Almanyasn sorguluyor ve Alman ulusunun dt korkun durum karsnda nasl sarsldn gelecei ngren
cmlelerle anlatyor: Ah Almanya, sen
batmaktasn ve ben hl senin umutlarn
hatrlyorum! Bir nceki, grece daha hafif saylacak knden; Reichn sona
ermesinden sonra uyandrdn (ama
belki de paylaamadn) dnyann sana
balad umutlar kastediyorum; takn

26

szn iirli birlikteliini anlatt blm

Mannn edebiyat bilgiyle birlikte estetik bir btnlk iinde grebilen algsn
da gsteriyor: Edebiyatn tmnde sz
ve mziin birbirini bulmas, birbirini
buradaki gibi desteklemesi elbette ok
nadir rastlanan bir eydir. Burada mzik, baklarn kendine eviriyor, kendine bakyor. Seslerin teselli vererek
birbirine byle el uzatmas, her eyin
birbirine dntrerek, birbirine yaklaarak birbiriyle rlmesi dmlenmesi- ite hepsi budur. Ve Adrian Leverkhn bu iin gen ustasdr.
Unutmamak lazm: Doktor Faustus,
tpk Buddenbrook ailesi gibi ahlken de
ken, ilikileri nefretle, bastrlm arzularla, kskanlkla rlm, ocuklarnn
intiharlaryla lmn kuruttuu bir ailenin babas olan Thomas Mann tarafndan yazld. O edebiyatn ekillendiren
sanatnn varolu trajedisini romanlarna aktarrken aslnda byk bir dramn
kahraman olan Mann, zaaflarn sanatna ne kadar yanstmt? Okur bunu kendisiyle ve yaad ala hesaplaan byk bir romancnn kahraman Adriann
ruhsal karanlnn derinliklerinde has
edebiyatn hazzn tadarak kefedecektir.

BU BR SANATININ HAYATIYDI
Blm balarnda, Az nce kapattm
bu blm de benim zevkime gre biraz
fazla uzun oldu; okurumun sabrnn tkenmekte olduunu dikkate almamda
yarar var gibi geliyor bana. trnden
ironik cmlelerle uyarsa da, roman Trkede yeniden yazlm gibi tnlayan harikulade evirisiyle koca bir yzyln iinden akp okuruna ulayor.
Kitabn banda besteci Adriann
hayatn yazmaya karar veren ocukluk arkada bize sesleniyordu: Bu
bir sanatnn hayatyd. Benim gibi
sade bir adamn payna, onu bu kadar
yakndan izlemek dncesi, iimdeki insan hayatna ve kaderine dair btn duygular, insanca var olmann bu
sra d biimine odakland.
Thomas Mann, etrafndakilere, okuruna kar pek merhametli bir yazar olmad belki ama bize insanca var olmann her halini yeri doldurulamayacak
romanlarla anlatt. Doktor Faustus da dier eserleri gibi sradan olann snrl
vaktinden syrlp kendi zamannn ok
tesinde yaamaya devam edecektir.

ROMAN

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Pencereden grnen o solgun ate

Vladimir Nabokovun ngilizce yazd, edebi trler hakkndaki snflamalarn snrlarn sorgulatan, metinleraras
ilikilerle rl bir bulmacay andran Solgun Ate, baarl bir eviriyle dilimizde tekrar yaymland.
SOLGUN ATE, VLADIMIR NABOKOV, EV.: YT YAVUZ, LETM YAYINLARI, 286 SAYFA, 20.50 TL

di deyiiyle aklamalardan oluur. Romann yaps phesiz okuru daha aktif

olaca bir okuma deneyiminin beklediini gsteriyor. ncelikle iirin hemen
ardndan gelen aklamalar, titizlikle ve
msralarla da karlatrarak takip etme,
iirin anlam katmanlarn bu aklamalarla zme abasna giriilir. lerleyen
sayfalarsa Kinboteun aklamalarnn
iirden ok kendisi hakknda olduunu
gsterecek, Kinbote gvenilir yorumcu
kimliini yava yava kaybetmeye, bir
karakter olarak dalmaya balayacaktr.
Eletiri urann nitelii ve eletirmenin/okurun kimlii konusunda da
dndrc olan, beklenen amacndan sapan bu aklamalar okuru
artsa da hayal krklna uratt
sylenemez. Kinbote da neden sonra
aklamalarnn asl amacn yle ifa
eder: Bu iire yazdm ve imdi okurun elinde olan aklamalar, o yanklar,
o alevli dalgalar, o solgunca parldayan imalar, bilinalt dzeyinde bana
denmi bir sr borcu seip ayklamay amalyor. Bylece okur kendini kurgu iinde Kinbote tarafndan
kurgulanan baka bir kurguda airin,
yorumcunun, anlatcnn ve katilin kimliklerinin i ie getii tandk bir postmodern gelenein ats altnda bulur.

BAAK BNGL

harles
Kinbote,
John
Shadein drt kantoluk, 999
msralk Solgun Ate iiri
iin yazd nsz Her halkrda, son
sz yorumcu syler. diye bitirir. Vladimir
Nabokovun iirle ayn ad tayan roman
da Kinboteun Shadein iirine ilikin sylemeye alt uzun bir sonszden doar.
Geleneksel romann yan metni (paratext)
yani dipnotlar, nsz, indeks, Solgun Atein
metnini oluturur. Bylece Nabokov,
1961de st anlat tekniini romann biimine de yanstarak postmodern yaznn nc
metinlerinden birini kaleme alm olur.
Solgun Ate, baarl bir eviriyle dilimizde tekrar yaymland. Yazarn ngilizce yazd, edebi trler hakkndaki
snflamalarn snrlarn sorgulatan, metinleraras ilikilerle rl bir bulmacay
andran romann evirisi iin ncelikle
Solgun Atein metni ve yazaryla ilgili pek
ok dinamiin farknda olunmas, metnin
zenle zmlenmesi gerekiyordu. Bu
adan, Yiit Yavuz evirisiyle okura sunulan Solgun Ate, romann Trkedeki
olabilecek en iyi karl denilebilir.

BR MECAZ OLARAK EVR

Ne var ki Nabokovun eviri konusundaki
sicili pek parlak saylmaz. Zira Pukinin
Yevgeni Onegin adl manzum roman
evirirken tamamen birebir, fazlasyla sadk, anlalmaz bir eviriye imza atm ve
bylece edebiyat tarihinin nemli eviri
tartmalarndan birinin iinde bulmutur kendini. Yavuzun Solgun Atei evirirken yazarn yolundan gitmedii, iir
blmnde iir evirisi iin esas olan ses
ve anlam arasndaki altn dengeyi amalayarak Trkeye baarl bir iir evirisi
kazandrd belirtilmeli. Nabokov bu eviriye ne derdi, onu kestirmekse g.
Bununla birlikte, eviri edimi bu
roman iin bir metafor olarak tanmlanabilir. Yiit Yavuz, romana yazd nszn sonunda Priscilla Meyerin Solgun
Ate hakkndaki u yorumuna yer vermi: zgn hali eviriye ancak solgun
ekilde yanstlabilecek bir mecazdr.
Bu ifade her ne kadar eviriye ilikin bir
saptama gibi grnse de Nabokovun
romanda gstermeye alt gereklik
tanmna da karlk geliyor aslnda.
Roman, akademisyen Kinboteun
kendisinin yerine yanllkla ldrlen
arkada Shadein Solgun Ate adl
iirine yazd uzun dipnotlar ya da ken-

SLKLEEN GEREK VE KURGU

Vladimir Nabokov

Kitaptan...
Bir kyas: dier insanlar lyor; ama ben
Onlardan biri deilim; demek ki lmem.
Uzay, bir kaynamadr gzlerimizde,
Zaman bir arkdr kulaklarmzda; bir ar kovan iinde
Skp kalmm ite. Ama yaamadan nce
Tahayyl edebilseydik hayat, ne delice
mkn d, anlatlmaz lde tuhaf,
ahane bir samalk gibi gelirdi hayat!

27

Karakterlerin kimliklerinin belirsizlemesi, romann renginin grilemesi gerekle kurgu arasndaki siliklemenin
mecaz olarak da okunabilir. Emin olunan btn gerekliklerin roman ilerledike dalmas, Kinboteun hayat kelimesi altna dt notu, insan hayatnn
koskoca, mphem, bitmemi bir bayapta dlen dipnotlardan ibaret olduu
cmlesini anmsatr okura. Zira aklamalar, indeks ve nsz aslnda zgn metin
olarak konumlanan iire dlen bir eksik
dipnot gibidir. Bylece metin ierii ve biimiyle bir mecaza dnr.
Romann kurgusu bu okumay desteklemektedir. Ne kadar dipnot konulursa konulsun Solgun Ate iirinin 1000.
msrasn asla okuyamayacak oluumuz
gereklik tanmn ve Kinboteun Solgun Ate okumasn glgeler, eksik olmaya mahkm klar. Zaten iirin ikinci
dizesinde Shade, pencere camnn sahte mavisiydi kuu katleden diyerek okuru, pencere camndan grebildiimizin
sahte bir gereklik, sadece bir solgun
ate olduu konusunda uyarmtr.

NCELEME-YK

KTAP ZAMANI

Kekemeler, dilsizler, katiller

ve ller adna konumak

6 OCAK 2014 PAZARTES

Kk anlarn mzii
Hasibe erko, Dianann Kanl Kavaklar adl ikinci
yk kitabnda hayatn iinden manzaralara eviriyor
bakmz. Ak ulu yklerin yer ald kitap, pitoresk
slubu ve masals atmosferiyle dikkati ekiyor.

Dnyann nemli tragedya uzmanlarndan Adrian Pooleun

dilimize evrilen Trajedi adl almas deerli bir giri
niteliinde. Yazar, trajediyi insann krizlere kar gelitirdii
etkileyici bir ba etme biimi olarak deerlendiriyor.

DIANANIN KANLI KAVAKLARI, HASBE ERKO, ULE YAYINLARI, 128 SAYFA, 10 TL

TRAJED, ADRIAN POOLE, EV.: HAKAN GR, DOST KTAPEV, 172 SAYFA, 11 TL

EMRAH PELVANOLU

rajedinin gndelik hayat kuatt zamanlarda

yayoruz. nne geilemeyecek her
trl felaketin tesinde yaadmz
u ahir zamanlar, her eyiyle byk
bir trajedi olarak da okunabilir. Ancak haberlerin deprem, felaket,
facia, patlama, sava metaforlarndan geilmedii gnmzde trajedi, yaadmz bu elencelik hipergereklikle yzlememizi salayacak
istisnai gcnden de mahrum. Yeni
dalga Trk sinemasndaki nitelikli
baz rnekleri saymazsak, edebiyatta
ve dizi hegemonyasndaki televizyon ekranlarnda trajik kipte yazlm
eli yz dzgn bir ie pek rastlayamyoruz. Mutluluk endeksinin ne
olursa olsun yksek seyrettii, her eyin her an parodiletii, geirgen cemaatlerden mteekkil, olabildiince
melodramatik bu sosyolojik yapdan
trajedinin hata, yzleme, suskunluk,
sululuk, sorumluluk gibi ar meselelerini yklenecek anlatlar retmesini beklemek elbette g. Ancak bu
gln ald noktada, memleketi
hasta eden birok meselenin saaltlmasn salayacak kadim bir araca kavumak da iten deil.

KRZLE BA ETME YNTEM

Cambridge Trinity Collegedan Adrian Poole nemli bir tragedya uzman.
Oxford University Press iin yazd ve
2005 ylnda yaymlanan bu ok deerli
Giri almas, trajediyi tam da bu
arasal yn ile ele alyor. Poole, George Steinern almalar ile son halini
bulan standart tarihsel tr (tragedya)
kuramlarnn snrlarna ok fazla taklmadan, trajediyi insan edimselliinin kendi rettii atma ve krizlere
kar gelitirdii etkileyici bir ba etme
biimi olarak deerlendiriyor. Ancak
Pooleun bu bak as, trajedi bilgisinin ok byk oranda antik Yunan ve
16-17. yzyl Avrupasnda en mkemmel ifadesini bulmu bir dizi grkemli
anlatdan kaynakland gereini de
atlamyor. Belki de bu yzden kitaba
yazd girite Poole, Nasl oldu da
trajedi Yunanllardan Shakespeare
ve Racinee, tiyatrodan dier sanat biimlerine, kurgudan gerek olaylara
gei yapt? diye soruyor. Zira dokuz
blmden oluan Trajedide yazarca
iaret edilen tm sorunsallar, hem bu

erevede belirleniyor, yani Poole sorunsallarn kurgudan hayata ynlendiriyor, hem de ihtiya duyulan rnekler
ncelikle bu grkemli tragedya kanonu
iinden seiliyor.
Peki, Trajedi kime gereklidir? Yazya bu memleketin trajedi dncesine olan ihtiyacna dair kk bir speklasyonla balamtm. Sorunun tarihsel
balamda ise farkl neden ve cevaplar
var. Kitabn birinci blmnde Poole, Platon ve Aristoteles arasndaki
tragedya tartmas ile modern dnyann trajedi tartmalarn nasl anlayabileceimizi soruyor. Aristotelesin
Platona kar hasralt etmeye alt
ykc katharsis, Freud sonras modern
bireylerin hem kendilerini hem iinde
yaadklar toplumu, kendilik projeksiyonlarndan deerlendirmelerini, tam
olarak neyin bastrldn bilmelerini
salayabilir mi? Ya da modernite ile
birlikte baka trl bir sorun haline
gelen tarihin yorumlanmasnda trajedi
nasl bir yntem nerebilir?

SA DARAKCI

yknn piyasa ilikileri ierisinde mutena

bir yeri varsa, ykde
srar eden, ykye gnl veren isimlerin
bunda pay olmaldr. Dianann Kanl Kavaklar, Hasibe erkonun ikinci
yk kitab. lk kitab Us Lekesi ile bizi
Eleal Zenondan Thomas Moorea,
Farabiden bn Sinaya birok filozofun
hayatna ortak eden erko bu kitabyla
daha gncel, hayatn iinden manzaralar kaleme alm. Alttan alta felsefi
gndermelerle ilerleyen demir leblebi
kvamndaki on yknn bulunduu
Dianann Kanl Kavaklar pitoresk slubu ve masals atmosferiyle dikkati ekiyor. Ne var ki mutlu sonla biten masallar deil bunlar. Zamansz ve meknsz
kurgusuyla okurunu zorlayan, onu da
metne dhil eden erko bu ak ulu
yklerle muhatabnn armlarn
da metne dhil etmek ister gibi.
Kitaptaki en dikkate deer yklerden biri olan Bir Sonbaharda Koleksiyoncu bir zamanlar alml bir prensesken imdi ihtiyar bir kleye dnen
kadnla sszlk ve hilii iliklerine dek
hisseden gen bir prensesin ilikisini anlatyor. Gen prenses ne kadar benzer
olduklarn dnp arr. Oysa benzerlikten daha fazlas vardr. Yadigrn
klenin ad- aslnda benzerlikten te
anlatc prensesin alter egosu, yani dier beni olduu anlalyor: O ana dek
kendi adm unuttuumu hatrladm. O
benim gelecekteki benimdi. Bir yalandm demek. O bilgi gnahkr yaratn benim yaamm olmasna sinirleniyordum. Zaten yk de yok muydu
var myd diye bitiyor. (Bir varm bir
yokmulu masallara ak bir gnderme
yok mu burada?) Darlacezeden tand ihtiyar bir prensese ithafen yazlan
bu satrlar yallarda kendi geleceini
grme, o uzak zaman sanki bir drbnle
yakna getirme gayretini sezdiriyor.

HAYALETLER VE NTKAM
rnein, llerin zerimizdeki hakkndan bahseden, zihni zaman art
meknlar, nesneler ve yaayan ller
ile megul olan Tanpnarn edebiyatnda, aranrsa trajik bir tarih yorumu
iin gerekli modernist malzemeler
pekl mevcuttur. Zira trajediler hayaletler ve onlarn musallat olduu kahramanlarla doludur. Poolea gre de
trajedi gemii kendi haline brakma
gereksinimimiz ve bunu yapamyor olmamzn tehlikeleri ile ilgili bir sanattr
ve bundan tr trajediler hayaletler
ve intikamla, yas tutma ve anlarla,
kahramanlar tarafndan salanan kark modellerle ilgilidir. Ortaya kan kimi aslnda ok basit ama olabildiince etkili, kimi ise olduka
karmak, sofistike bu modeller ta
Aristotelesin kuramndan beri trajik
eylemin olay rgletirilmesine dayanr. Su ya da Aristotelesin tabiri ile
hamartia, trajik kahramann eyleminin
her daim odandadr. Raskolnikof ya
da Behet Bey; dip ya da Hamletin
hatalar asl sulunun kim olduuna,
dahas suun ne olduuna dair bir dizi
sorunu ortaya saar. Ama asl trajik
olan, gnah keilerinin ibretlik serencamndan ziyade, nice byk gnaha
dair o sar edici sessizlik ya da ortal
inleten inkrc rtkanlk karsndaki
aresizlikte olmal Belki de.

PER KIZININ YKS

Kitaba adn veren Dianann Kanl Kavaklar, bir peri kznn azndan yazlm. Peri kznn tek derdi insanolu denen taifeyi dnya gzyle grmektir. Bu
dert iine ate olup der. Lkin tabular
vardr; ate saan, boyun emeyenleri
kurban vermekten ekinmeyen Sonunda kendi gibi baka insanlara k
olan gen kzlarn payna kavak suretindeki ylanlarn zehri der. Boyun

28

mensuplar arkalarndan bunlar krkt

derler ve krk olan iflah olmaz. Burada
insan epeevre saran toplumsal dizgenin krlmas, bakaldr ve bunun kanlmaz sonucu gzler nne serilmitir.
u satrlar nceleri her haliyle makbul
saylrken sonra yollarn ayrlmas nedeniyle horlanan, dlanan herkes iin geerli deil midir: Ah ne desem bir i var
bu iin iinde. Aybars kardeim deilmi
gibi. Aklmdan hep yle geiyor. Krkt diyecekler benim iin; ne insan
ne peri. Yoldan kmlar tmyle krktr ve her trl cezay hak etmitir.
diyecek anam. Hudutlarmz almtr, amura bulamtr. gibi hkmler verecek, dokuz lme katacaklar
beni. Ressamlarmzn, klann en gzeli
olduumu belirten resimleri yaklacak.
ykler toplamnda zengin kelime
daarc yannda iirsel tasvirler dikkati
ekiyor. Bu tasvirlerde dardan ziyade
ie ynelmi bir bak hkim. Szgelimi,
Guguklu lm Saatinde ahraz (kr ve
sar) bir ocuun ska dnd ey
Keke yaam biimsizce grleyerek akan
bir nehir olsadr. Nehir grl grl konumakla edeer tutulurken, konuarak
kendini ifade edemeyen birinin dileinin
byle olmasna armamak gerekir. Nitekim geirdii bir kriz sonras lmeden
nce konutuunda son szleri Btn
sesler rman iindeymi. olacaktr.

MKEMMELYETLK RUHU LDRYOR MU?

Umutsuzluu, karamsarl iinde yitip
gitmeye meyyal karakterler, dorusu ykleri okumay zorlatryor. Dardan
umut verici hibir deiimin olmad zamansz ve meknsz yklerde atmosfer
karakterlerin ruh hallerine kout olarak
kapal, souk, frtnal. Bir yerde Eski,
tandk bir samyeli sln alarak, bir
eyleri haat ede ede dolarken baka
bir yerde su, eski yaantlardan kalma
kesintisiz bir ark mrldanarak bir o dala
bir bu dala konan sereyi hzne boar.
yle ki kitapta gnlk gnelik, keyifli,
mutlu bir an yok gibi.
Bu ykleri okurken bir kere daha
anlyorum ki yk, kk anlarn mzii.
ou kez nemsemeden geip gittiimiz
kk eyler iyi bir dil iilii ile karmza
ktnda anlyoruz aslnda neleri kaybettiimizi. Dil iilii demiken, erko
bir rportajnda bazen bir ykde saysz
kez deiiklik yaptn sylemiti. Mklpesentlik iyidir, ne var ki bazen mkemmeliyetilik ruhu ldryor mu diye
de sormadan edemiyor insan.

TARH

KTAP ZAMANI

Mehul bir yenierinin anlar

Kemal Beydilli tarafndan yayna hazrlanan Yenieriler ve Bir Yenierinin
Hatrat adl eser, orijinal nshas bakmndan tartmal ve pheli bir
kaynak olsa da Yenieri Ocana dair nemli bilgiler sunuyor. Kitapta
Osmanl ordusunun yapsna da k tutan gzlemler var.
YENERLER VE BR YENERNN HATIRATI, HAZ.: KEMAL BEYDLL, YTK HAZNE YAYINLARI, 224 SAYFA, 13 TL

ALATTN KARACA

enieriler ve Bir Yenierinin Hatrat, tarihi Kemal Beydilli tarafndan evrilip

yayna hazrlanm bir eser. Kitap blmden oluuyor. Birinci blmde Yenieri Ocann
kuruluu, geliimi, ileyi usul ve kaldrlmasna ilikin
geni bilgi yer almakta. kinci blmde Beydilli, Bir
Yenierinin Hatrat veya Trk Kronii olarak bilinen
eserin bulunuu, yazar, deiik yazmalar ve basklar
zerinde duruyor ve eserin gerek orijinal dilinin gerekse yazarnn tartmal olduuna iaret ediyor. Bu
blmde verilen bilgilerden anlaldna gre, eke ve Lehe olarak yaymlanm anlarn XV. ve XVI.
yzyllardan kalma pek ok yazmas var. Kimi aratrmaclar kitabn yazarnn, Srp ehri Novo Brdonun
1455te zapt edilmesi srasnda devirildii ne srlen Konstantin Mihail Konstantinovi adl Hristiyan
yenieri olduu grnde. Kimi aratrmaclar da
eserin tek yazarl olmadn ileri srmler. stelik
kitabn zgn nshas kayp, orijinal dilinin ne olduu
da bilinmemekte. Ksacas, ilk kez 1823te Berdiczow
Manastr Ktphanesinde bulunan Bir Yenierinin
Hatrat adl eser, yazar, orijinal dili, orijinal nshas bakmndan tartmal ve hl pheli bir kaynak.
Btn bu tartmalara ve phelere karn Bir Yenierinin Hatrat bulunduundan beri, zellikle Batl
tarihiler tarafndan ilgiyle karlanm, eitli dillere
evrilmi. nk eserde, Osmanl ordusunun kurulu
ve ileyi biimi, sava teknikleri, silahlar, yenierilerin
hayatlar hakknda az da olsa nemli bilgiler var ve elbette bu bilgiler Trkleri, Trk ordusunu merak eden
Batllar iin ilgi ekici. Gerekten de kitap, Yenieri
Ocan ve yenierilerin alma tarzn, ordughtaki
hayatlarn bir yenierinin dilinden anlatmas bakmndan nemli. Ancak eserde Trkler hakknda olumsuz
yarglarn, bilgi yanllarnn bulunmas, her baskda
birtakm ekleme ve karmalarn olmas bu kaynan bir slam ve Trk kartl dncesiyle kaleme
alnd izlenimini uyandryor. Kitap, ilk kez 1977de
Almancadan Trkeye evrilmi fakat Trk tarihiler
tarafndan o yllarda pek kullanlmam.

MEHUL YENER
Beydilliye gre anlar kaleme alan Konstantin 1435te
domu, 1455te yani 20 yanda Novo Brdoda devirilmi bir yenieri. Zaten eserin 27. blmnde Novo
Brdonun fethi ve Konstantinin devirilii anlatlyor.
Kitaptan edindiimiz bilgilere gre, Fatih Sultan Mehmet, Srp despotundan stanbulun fethinde yardmc
olmalar iin 1500 atl yollamasn istemi, eserin yazar
da bylece 1500 atl arasnda nce stanbul kuatmasna katlmtr. Bu erevede Konstantinin stanbulun
fethine ilikin anlattklar az olmakla beraber nemli.
Fethin ardndan Fatih bu kez Srplara ynelir, yazarn
yaad Novo Brdoyu kuatr ve ehri fetheder. te
yazar da iki kardeiyle bu kuatma srasnda Trkler tarafndan 1455te esir alnr, Edirneye gtrlp
Sultann hizmetine verilir. Anlardan anlaldna
gre yazar, esir alndktan sonra eitli seferlere katl-

m. Bunlar srasyla Belgrad kuatmas, Morann ve

ardndan Trabzonun fethi, Osmanl ordusunun Uzun
Hasann zerine yrmesi, Eflk seferi, Midillinin
ve Bosnann fetihleri. Anlarn yazar, btn bu sefer
ve kuatmalar -fazla ayrntya girmeden- ahit olduu baz olaylar anlatyor. Eserin asl bu ksmlar canl
ve ierdii baz bilgiler bakmndan nemli saylabilir.
Yazar, anlardan anlaldna gre 1463te Zveay
Kalesini savunurken Kral Matyasn Trkleri yenmesi zerine esaretten kurtulur. Esaretten kurtuluunu,
Ve ben nihayet ansm yaver gidip esaretten tekrar
Hristiyanlar arasna dndm iin Allaha krediyorum. (s. 175) szleriyle ifade eder.

BR MSYONER ESER GB
Hemen belirtmeliyim ki, eser btnyle bir an kitab
deil. Bu Hristiyan esirin, stanbulun fethinden (1453)
balayp 1463te Zveay Kalesinde Kral Matyasn askerlerince kurtarlmasna kadar Osmanl ordusu iinde
katld seferleri, kuatmalar anlatt 10 yllk dilim,
an niteliinde. Ancak gerek bataki Osmanlda dini
hayata, inan ve ibadetlere, Osmanl sultanlarna ilikin
verdii, byk ksm kulaktan dolma veya kitabi bilgileri; gerekse sondaki Trk ordusunun dzeni, asker tekilat, sava taktikleri hakknda verilen bilgileri an olarak kabul etmek mmkn deil. Esas itibaryla kitap,
15. yzylda Trk yaylmaclna kar Hristiyanlar
uyarmak, bilgilendirmek amacyla, sanki Hristiyanlk
uuru iinde kaleme alnm bir misyoner eseri izlenimi uyandryor. Eserde bu kanaatimizi kuvvetlendirecek ifadelere rastlanyor. rnein, Bu sebepten siz,
hey Hristiyanlar, eer birbirinizle savarsanz, dikkat
ediniz. Zira her ey Allahn ve btn evliyalarn huzurunda insanlarn nnde tartlacak ve llecektir. Ve
biliniz ki, kfirler [Mslmanlar kastediyor AK] yle
kendilerinden cretkr ve cesur deillerdir. () Biz
aramzda olan nefretimizle onlarn zaferlerine yardm
etmekteyiz. (s. 154). Hatta yer yer eserde Mslmanlarn Belgrad yenilgisinden duyulan sevin, Tanrnn
kfirlere Belgradn fethini nasip etmemi olmas, onlarn en byk znts oldu. gibi cmlelerle dile getiriliyor. zellikle Bosna Kral ile yaplan mtareke antlamasnn sahteliini bizzat gidip Hristiyan elilere
sylemesi onun ne kadar inanl bir Hristiyan olduunu, bu uurda lm gze alarak casusluk dahi yaptn gsteriyor. Kitapta kimi kez Osmanly aalayan
ifadelere de rastlanyor. rnein, bir yerde Fatih Sultan
Mehmet hakknda, O dier zamanlar yeminini tutmazd. Zira hain, ve yeminlerle veya dinle fazla ilgilenmeyen bir kiiydi. (s. 176) deniliyor. Anlald kadaryla eser, Trk tehlikesine kar Hristiyanlar
uyarmak, birlik iinde bulunmalarn tlemek ve
hatta Trklerin asker zaaflarn aklamak iin yazlm.
Ancak yazar gayriihtiyar Trklerin adaleti hakknda da
bilgiler aktaryor. rnein, Osmanl ordusunun gayrimslimlere ait ekili, dikili alanlardan geerken ne kadar
dikkatli davrand, Eer sultann ordusu bunlarn
topraklar zerinden yryecek olursa, hi kimse ekili tarladan geemez ve herhangi bir zarara sebebiyet veremez. (s. 202) diye ifade ediliyor.

29

6 OCAK 2014 PAZARTES

DN-DENEME

KTAP ZAMANI

Yce Kitabmz anlama klavuzu

6 OCAK 2014 PAZARTES

Huzursuzluk divan

Prof. Dr. Muhittin Akgl imzal 99 Soruda Kuran-

Kerim: Kuran klimine Seyahat adl kitap, zellikle genlerin Kuran daha yakndan tanyp
sevmelerine yardmc olacak bir alma.

brahim Tenekecinin gazete yazlar br Divanda bir

araya geldi. airin vurgulad gibi, yalnzca gazetede
yaymlansn diye yazlm deil; huzur vaat ederken ou
kez huzursuzlua srkleyen metinler bunlar

99 SORUDA KURAN-I KERM, PROF. DR. MUHTTN AKGL, IIK YAYINLARI, 232 SAYFA, 9.90 TL

BR DVAN, BRAHM TENEKEC, PROFL KTAP, 280 SAYFA, 15 TL

TUBA KAPLAN

uran- Kerim insanlar iin dua, kulluk,

ahlk, hikmet, zikir,
hukuk ve hayat kitab. nsan hayat
ancak onunla anlam kazanyor. Varlk ancak onunla gerek manasna
eriyor. nsanolu yaradl gayesini
onun sayesinde renmi oluyor. nsan her devirde okullara, retmenlere ve genel anlamyla rehberlere
ihtiya duyar. Nebiler Serveri ve ona
indirilen bu lahi Beyan phesiz insanln Allah, kinat anlamasnda
ve anlatmasnda nemli birer rehber. Bir derya olan Kuran- Kerimi
anlamak, amak, derinliklerine inebilmek iin verdii mesajlar iyi idrak etmek art. Ik Yaynlarndan
kan Prof. Dr. Muhittin Akgl imzal 99 Soruda Kuran- Kerim: Kuran
klimine Seyahat kitab, zellikle
genlerin Kuran daha yakndan
tanyp sevmelerine yardmc olacak
bir eser. Kitaptaki 99 soruya baknca insan Yce Beyan hakknda ou
eyi bilmediini gryor.

KURANA YABANCI VE MESAFEL OLANLAR

nsanla rehber olarak gnderilen
Nebiler Serveri ve ona indirilen lahi
Beyandan hakkyla faydalanmann
yolu phesiz nce onu tanmaktan
geiyor. Prof. Dr. Muhittin Akgl,
almasnda yce kitabmzla ilgili
merak edilen sorulara cevap aram.
Akgln dedii gibi, Tanmayan
insan, her zaman tanmadna kar
yabancdr. Sevdiimizi ancak tandmz lde severiz. ayet gnmz insan Kurana kar mesafeliyse bu, onun Kurana olan yabancl
sebebiyledir. zellikle slam corafyasnda son asrdr imana ve
itikada dair yaanan sarsntlarn ciddi boyuta ulat grlyor. Btn
bunlarn bertaraf edilmesi, nesillerin
hurafe ve bidat bataklndan kurtarlmas ancak Kuran doru anlamakla, onun en byk tefsiri olan
Efendiler Efendisinin (sas) hayat
olan snnet-i seniyyeyi uygulamakla mmkn grnyor.
12 blmden oluan kitabn her
blmnde, Kurann tanm ve
isimleri, vahiy ve vahiyle ilgili merak
edilen baz hususlar, ayet ve sureler,
Kurann kitap haline getirilmesi ve
oaltlmas, dil ve slup zellikleri,

mucizelii, korunmuluu, muhtevas, evrensellii, tefsiri, okunmas ve

okuma adab gibi pek ok konudaki
99 soruya cevap veriliyor.

TEMEL KARATA

iirleriyle Dergh, Krklar,

Derkenar, Merdiven, Endls, Kardelen, D nar
ve Kagar dergilerinde yer alan brahim Tenekeciyi air ynyle bilmeyenler onu ke yazar olarak tanr.
Kpk, Peltek Vaiz, Gzellik Uykusu,
Giderken Sylenmitir, Ar Misafir adl
iir kitaplarnn yan sra Uu Denemeleri, Son Dzlk gibi deneme kitaplar
bulunan Tenekeci, bir editr olarak
da birok kitab yayna hazrlad. br
Divan airin gazete yazlarndan bir
derleme. Ancak kendisinin de srarla zerinde durduu gibi, yalnzca
gazetede yaymlansn diye yazlm
deil; gndemde olandan te, gndemimizde olmas gerekenlerin kaleme alnd yazlar bunlar. Bu bahis
nemlidir, nk gndelik mevzulara
birka satrlk kelmla dhil olmak
iin szckleri kelerde ziyan edenlerin arasnda Tenekeci gibi her cmlesi bir mana derdinde olan yazarlar
da bulunmaldr. Kdemli-kdemsiz,
maal polemikilerin arasnda, Su
dkme ardmdan, ayrlk yeermesin diyebilen airler oalmaldr ki,
Merhamet ehli deiliz. Halden anlamyoruz. Dorudan uzak yayoruz denilebilsin. Son iki nesil, ac
ama gerek, insansz bymtr.
diye yzmze vurulabilsin.

BLN(E)MEYEN BE EY
Kitapta yer alan 99 soru da phesiz ou insann dikkatini eken
ve merak edilen konularda. Fakat
Kuranda bilinmeyen be eyin ne
olduu, bugn ya da gelecekte bu be
eyi bilme imkn olup olmad sorusu, dorusu daha ok merak uyandryor. Bu husus Lokman suresinin
34. ayetinde anlatlm, sorunun cevab da bu ayetin meali: Kyamet
saatinin ne zaman geleceini yalnz
Allah bilir. Yamuru da O indirir,
rahimlerde olan O bilir. Hi kimse
yarn ne kazanacan bilemez. Hi
kimse nerede leceini de bilemez.
Her eyi mkemmel tarzda bilen ve
her eyden haberdar olan Allahtr.
Ayet mealinin devamnda ise btn
bu hususlarn Allahn emir ve tasarrufunda olaca, insann bunlarn
bilgisine dair bir yol bulamayaca
anlatlyor. nsann, Allahn emir ve
kararlarn beklemekten baka seenei olmad, bu be eyle ilgili bilginin bugne kadar kimseye verilmedii ve verilmeyecei ifade ediliyor.
Kitapta yer alan bir baka soru,
ayet ve surelerin nzul sebeplerinin
nasl bilindiiyle ilgili. Bunun, konuya
dair o zaman yaanan olaylar gren
veya duyan kimselerin anlatt, bize
kadar ulaan ve kitaplarda kaytl rivayetlerle bilinebilecei eklinde cevap veriliyor. Rivayetlerin, nakillerin
kaynann ise hi phesiz Kurann
indiriliine ahit olan ashab- kiram
olduu belirtiliyor.
Baz sure ve ayetlerin dierlerinden daha faziletli olduu rivayet
ediliyor. Hepsi Yce Rabbimizin
sz olduu halde bunun anlam
nedir? eklindeki bir dier sorunun
cevab ise akllarda phe brakmayacak trden. Baz sure ve ayetlerin
dierlerinden stn olmas, birtakm hikmetleri olmasna balanyor;
mesela slamn birinci esas olan
tevhid akidesini beyan eden hls
suresi gibi Ya da kulluun yalnz
Allaha yaplacan, yardmn yalnz
Allahtan geleceini, doru yola varmann da doru yoldan sapmann
da Allahn iradesine bal olduunu
beyan eden Fatiha suresi gibi...

HUZURSUZLUA VESLE YAZILAR

brahim Tenekeci, Balarken adl
yazsnda ne yapacann (ya da yazacann), neden yapacann sinyalini
vermekten te, gidecei yolu aklyor
Mustafa Kutlunun cmleleriyle: Bir
ey yap gzel olsun. Huzura vesile
olsun, rikkate yol asn, evk versin,
hakikate iaret etsin. (s. 11) Niyet bu
ya Ama her niyet geree ermiyor, ki
eremeyecei bu cmleden belli: Huzura vesile olsun, hakikate iaret etsin.
Hakikat ne zaman huzura vesile oldu
ki, bu yazlarda da olsun Olmuyor
da nitekim. Doruyu yapma (yazma),
insanlar yalann ve yanln bataklna dmekten koruma niyetiyle yola
kan yazlar huzursuzlua yol aar,
ayor. nk emee hrmet ederek
yrmeye niyetleniyor yazar. Hrmet
ki Nurettin Topuya gre de ahlk
eitiminin ilk maddesidir, hayli zordur,
hrmeti engelleyen onlarca engel kar
yolunuza. te bunlarn nasl alabi-

30

brahim Tenekeci

leceinin yollarn nemli kaynaklara,

kiilere bavurarak aktaryor Tenekeci.

MUTSUZLUA BALIKLAR AMAK

Huzursuzluk dedik Gerekten geneli huzursuz edici eylerden sz ediyor yazar. Kardelik, arkadalk ahlk
diyor, dostluk diyor, birlikte yrmek,
zengin eit fakir insan diyor. Dahas,
lm var, diyor. Bunlar yazlarnn balklar ayn zamanda. imdi bir dnn Daha dnrken huzur dald bile deil mi? Dnmek huzursuz
edicidir, yle olmaldr. Ki bu balklar
hayli dndrc! Dndke huzur buluyorsanz niye dnesiniz ki?
Huzur bulduran dnce, mutlu anlarn tahayyl olabilir olsa olsa Oysa
Tenekeci ou kez dndryor, yaanan tahayyle aktarmyor.
Zaten Ne Mutlu Mutsuzum Diyene yazsnda kendisi de aklkla yazyor bunlar. Ne diyor Tenekeci zellikle
mtedeyyin camiaya: Derdiniz dnya
deilse eer, burada mutlu olamazsnz. Onca hakszla, merhametsizlie
hatta ahlkszla ahitlik edip de mutlu olmak, drst ve namuslu kimseler
iin ok zor. O halde yle diyelim: Ne
mutlu, mutsuzum diyene!
Sahi, dnya dediimiz ey nedir? brahim Tenekeciye gre, ekmek almaya gitmekten ibarettir ve
doru ilerde aktld mddete
aln teri her daim hakldr.

DENEME

KTAP ZAMANI

Neyin hatr tutuluyor?

Bir zm yolu olarak siyaset

Cell Fedai, yeni kitab Hakikatin Hatrnda gndemdeki meseleleri

tartmyor fakat yazdklarnda gndemin halini okumak mmkn.
Hakikatin deil hazzn egemenliinde yaadmz gnlerde u temel
soruyu hatrlatyor air: Olmas gereken hakikatin hatr nedir?
HAKKATN HATIRI, CELAL FEDA, ULE YAYINLARI, 213 SAYFA, 12 TL

NHAT DALI

iir okuyarak iirin hakikatine varm deilim. Erken,

ok erken yalarda hayata
ikin arlara ak kalmm. Kemalettin
Tucunun hikyelerinden kp geldiimden, hikyeme akraba olanlar arayp
durdum. Hayatn rzgr ve sorularna
ak kalmlarn ne yaptklar ve hangi
hallere girdikleri meselesi meselem oldu.
Hikyeme benzer hikyesi olanlarn halleri halim Yalnz bama yol alamazdm, yetemezdim hayata. Hikyelerinde
oturur bulduum insanlarn bulduklarna eiliyor, oradan kendime k yolu
aryordum. Okumalarmn seyri ve muhtevas bu izlee bal olmu. Meselesi
olan kitaplar arm beni.
Hikyemin iinden geerek ve
okumalarmdan kalkarak oturduum
yazlarn toplamna vkf olanlar, cm-

Yaadm ehirde yannda/kalbinde

yer veren, dost/vatan olan Cell Fedai,
Suyu Seveni Derin Batrn Irmaa kitabn
yaymlamt. Fedainin iirine ok vkf
deildim, okuyucusuydum ama kendisinde yatann knhne ermi saylmazdm. Cell Fedai sadece d adam
deil, dncenin de eri. Adma imzalad kitab okumaya koyulunca dostumu grmtm. iirinin ne sylediini,
dostumun nasl bir air olduunu Dahas, altn izdiim o kadar cmlesinde,
btn mrmde peine dtm eyi
kavramtm. Evet, iir yazmamtm.
Ama okuduum, sevdiim, meselelerini
meselem ettiim isimlerin hepsi zde iir
sylemi, air imiler. Cellin yeni kitabnda okuduum u cmleyi o zaman
kurmutum: Yeryznn her neresinde
olursa olsun, var oluun srrna bir an
bile olsun yakn durup onu kavrayan her
kim ise, iir, ite onun karnndadr.

Cell Fedai

lelerimde bulduklar beni iire yaknlkta tanmlar: iir yazmayan ama iire
yakn bir dem... Dnp hikyeme,
okumalarmda hissedilir olana baktmda grdm u: ine brakldm
hayatn grnrlkleriyle deil zyle
megul olmuum. Tarihe, tarihte kan
grltye deil, tarih ve grltsnde
neyin sakl olduuna bakmm. zetle;
domu olmann anlamna, olup bitenin zde ne anlama geldiine gitmiim
hep. ylece gittiim yerlerde kendimce
duruum zere cmleler kurmuum.
Bakas iin deil kendim iin gitmi,
grm, yaam ve dnmm.

Suyu Seveni Derin Batrn Irmaa kitabnda,

her seferinde altn izdiim yerler oldu. Hayr,
dostuma gzelleme yapmyorum, Rabbimin
ltuflarndan bildiim bir ahitlii ifade ediyorum. Kalbin zerini izen, insan hakikatinden
uzaklatrp ldrc hazlarn nesnesi klan bu
zamanlarda Cell Fedai, kendi danda, gnl
verdii tarasnda insana ve hakikatine iaret
bir atei diri tutmaya alyor. yi ki yle yapyor! Yazp yaymlad her yazdan dirilikle
kalktm biliyorum. Bu canhra gayretin sahibi deilim ne yazk ki, ama kr buna ahitlik edenlerdenim. ahit olunmas gerekene ahitlik etmek, edebilmek de bir liyakattir
diyor, bunun krn eda ediyorum imdi.

6 OCAK 2014 PAZARTES

HAKKATN HATIRI NEDR?

Bu kadar cmle, Fedainin yeni kan Hakikatin Hatr kitabndan haber vermek
iindi. Haberi getiren getirdii habere
dair ve dhil olmal ki haberdar edebilsin.
nsan kalbinde tamad haberi veremez, verse eksik/yanl haberdar etmi
olur. Cell Fedainin dncesinde yatan
dn hakikatiyle, bu hakikatin hatryla
sylyorum: Etrafn buza kestii bugnlerde Hakikatin Hatrn okumak kalbe
iyi gelecek, ok iyi gelecektir. Bana yle
oldu! Hayatmzdan dt iin artk
dilimize de gelmeyen o kadim hakikatin
yan bana dtm. Kirli, ok kirli gndemin saldrs, iirin ve sanatn iinde
oturur grnenlerin gazete kelerindeki
kyclklaryla ac kesilmiken Fedainin
kitab kalbimden tuttu. Hayr, Hakikatin
Hatr gndemi mesele etmiyor, mesele
ettiinde gndemin de hali grnyor.
u satrlar, airin meramn anlatrken
kurduu cmleler: Nefsimiz; iinde
olan, onda bir cevher olarak bulunup
onu da var eden, Rabbimizin bize fledii nefesin, ruhun bizde barnan izzeti gzetilmek bekler bizden. Nefsimizin izzeti
bizi yalnzca yiyip ien beerler olmaktan
korur. Bu sayede kendiliimize doru yol
buluruz. () Nefsin izzeti kaybolmusa
yaamak artk yaamak deildir. Nefisleri
iin eyleyenler, ite bu yaamlarn kaybetmi olanlardr. Bu hal iinde olanlara
avam denir. () Bugnn avam hi de
cahil deildir; gnn gzidelerinde olmayan birok imkna, iktidara, beceriye
sahiptir. () Cahillik, nefsinin izzetini
bilecek yollar yrmemekten tr domaktadr. Cahil insan, en basit ifadeyle
hazcdr. kar iin yaar, bundan tesini
dnmekten uzak durur.
Evet, hakikatin deil hazzn egemenliindeyiz. Hakikatin hatr deil,
kar ve arzular hkimdir zerimizde.
zgrl; yaptklarmz isteyerek
yapmakta deil, istediimizi yapmakta
aryoruz. Peki, olmas gereken hakikatin hatr nedir? Fedainin cevab
udur: Hakikatin hatr, Ruhun tezahrdr. Bu, Yaradann insan nesline
Zatndan fledii olarak baka hibir
eyle benzerlii kurulamaz.
Bu metin, kitab haber veriyor sadece, muhteva ise daha fazlasn hak
ediyor. Kitaptan zihnime den u:
Nefse flenenden haberdar myz? Eylediklerimiz bu haber zere mi? Neyin
hatrn tutuyoruz biz?

31

SYASET FELSEFES TARH, EDTRLER: AHU TUNEL,

KURTUL GLEN, DOU BATI YAYINLARI, 902 SAYFA, 50 TL

Siyasetin ne olduuna dair

sorgulamalar Platondan gnmze tartlan bir mesele. Siyasetin zmden ok
zmszle kap aralad
modern dnyada dnp siyaset felsefesinin
tarihsel yolculuuna bakmak daha salkl olacaktr. Maltepe niversitesi Felsefe
Blmnde grev yapan iki akademisyen,
Ahu Tunel ile Kurtul Glen gnmzde
daha da artan bu ihtiyac alannda uzman
isimler vastasyla gidermeye alyor. ki
ciltlik Siyaset Felsefesi Tarihi, 43 akademisyenin Platondan ieke uzanan tarih srete
siyasetin geirdii evreleri not ediyor.

Nerudann anlar
YAADIIMI TRAF EDYORUM, PABLO NERUDA,
EVRENSEL BASIM YAYIN, 398 SAYFA, 17 TL

Daha nce farkl yaynevleri

tarafndan yaymlanan Yaadm tiraf Ediyorum Evrensel Basm Yayn etiketiyle
bir kez daha okurla buluuyor. Ahmet Arpadn evirisiyle yaymlanan
eser, servenlerle dolu bir yaam kitab. Bir
airin haber verme, hesaplama, dostlara
sesleni, gemie ve yarnlara ant imesi
olarak da okunabilir. 1973te len Pablo
Nerudann anlarnda onun hayatnn btn duraklar, iirlerini yazma sreci; bata
Lorca, Alberti, Hernndez, Eluard, Aragon,
Nzm Hikmet olmak zere air dostlaryla
ilikileri; ilinin cunta tarafndan ldrlen
lideri Allendeyi bulmak mmkn.

Silah yerine kamera!

SNEMA SAVALARI, DOUGLAS KELLNER,
METS YAYINLARI, 344 SAYFA, 27 TL

Sinema Savalar, filmlerin

eletirel yorumlarnn gnmz kltr ve toplumunu
anlamamza yardmc olabileceini ve bylece siyaset
ve devlet, irketler ve ekonomi, ekonomik
kriz ve evre krizi, terr, sava ve militarizm
ile demokrasiye ynelik tehditler hakkndaki nemli tartmalara katkda bulunabileceini gstermeye alyor. Douglas
Kellner, tarihten ve sosyal teoriden yararlanarak 2000-2008 arasnda ekilmi onlarca
Hollywood filmini analiz ediyor, bu yolla
dnemin tarihsel eilimleri, atmalar,
imknlar, krizleri ve kayglarna k tutuyor.

ocuk deyip gemeyin!

OCUK DEYP GEMEYN, ADEM GNE,
TMA, 240 SAYFA, 16 TL

Pedagog Adem Gne, ocuk Deyip Gemeyin adl yeni

kitabnda bir ocuun gznden bakyor hayata. Kimi
zaman Dikkat dankl
yoktur, o zaten ocuun normal halidir. diyor, kimi zaman da ocuk eitiminin ceza ile
olamayacana dikkati ekiyor. Gne, kitabnda yetikin-ocuk ilikisinin temeli olan
gven duygusunun altn iziyor ve ksaca
yle diyor: Ne kadar deerli insan grdysem onlarn ocua deer verdiini, ne kadar
sorunlu ocuk grdysem, hepsinin ocuk
deyip geilmi olduunu grdm.

NCELEME

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

lmn bir bak vardr herkese

Senail zkan, lm Felsefesi adl kitabyla edebiyatn, felsefenin,
psikolojinin, antropolojinin geni corafyasnda lmn izini
sryor. Eser, Eski Msrdan Upaniadlara, Budizmden Bat
dncesine kadar farkl din ve kltrlerin lm algsn inceliyor.
LM FELSEFES, SENAL ZKAN, TKEN YAYINLARI, 344 SAYFA, 20 TL

dem yeniden doarz bizden kim usanas

ERCAN YILMAZ

y lm herkesin ekmei diyen Octavio Paza m

kulak vermeli, lmn bir
bak vardr herkese diyen Pavesenin
ne dediini mi anlamaya almal, yoksa
Rilkenin Meyvenin ekirdeini tamas gibi lm kendi iimde tayorum.
cmlesini mi tekrarlamal? Yer yuvarl
zerinde leceini bilen yegne mahlk
insandr; nk lm sadece insanda
uur haline gelmitir, masamda duran
lm Felsefesi adl kitabn ilk cmlesi
bu. Alt bal Msrda, Upaniadlarda,
Budizmde ve Hristiyanlkta olan kitap,
Senail zkan imzal ve tken Yaynlar tarafndan okura sunulmu. Her nefis
lm tadacaktr ayet-i kerimesi de ayn
eyi sylemiyor mu? Tadlan bir ey yani
lm. uurunda olacamz bir hal.

EBEDYET MESELES
Senail zkan, kitapta lmn izini edebiyatn, felsefenin, psikolojinin, antropolojinin geni corafyasnda sryor.
Nietzsche nemli olan sonsuz hayat
deil, sonsuz canllktr. derken lmn
zaviyesinden bakyordu belki de. Ebediyet meselesinin tam merkezinden
Yunus da lrse tenler lr canlar lesi
deil diyordu. Btn bu fragmanlar arasnda karma Osiris kyor. Osiris, ller medeniyeti Msrn Ebediyet Gnei.
lme kar Akn zaferi! Kitab okurken
kendimi zaman zaman sisin l Osirisi
diriltmek iin syledii iirlerin ezgisine
kaptryorum: Kadim Msr dinindeki sihirli te dnya tasavvurlar, Msr mitolojisinde zikredilen Osirisin, lm tanrsnn,
ldkten sonra sis tarafndan sihirle ye-

Alegorisiz olmaz!
KLASK TRK EDEBYATINDA ALEGOR, BERAT
AIL, KRE YAYINLARI, 216 SAYFA, 15 TL

Alegorinin baarl rnekleri

bahsinde Batda Le Roman
de la Rose, The Pilgrims Progress; Douda Hayy bin Yakzan, Hsn Dil, Mihr Mh
ve Hsn Ak saylabilir. Klasik Trk edebiyatnda alegorinin kendine has zelliklerini
tespit etmeye alan Berat Al, Platondan
bu yana kullanld dnlen bir anlatm
teknii olarak alegorinin erevesini belirledikten sonra klasik eserler zerinden
bu tekniin tarihsel geliimini gsteriyor.

niden diriltilmesinden kaynaklanmaktadr. Hazreti Musann bir ceviz sandk ire

Nile braklmasyla, mumyalanm bedenin aatan sembolik bir sandalla Osirisin
bulunduu ehre doru suya braklmas
arasnda nasl bir iliki var? Bunu sylemiyor yazar ama Osirisin macerasn anlatarak okura yeni bir kap aralyor: lm
karsnda kazanlan zafer; dirili! Nilin
ve Gnein adeta lme kar mterek bir mcadele yrtt kadim Msr
ller Kitab merkezinde deerlendiren
zkann zengin alnt ve dipnotlar kitab
daha da ilgin klyor.
Upaniadlar, modern zaman insannn anlam araynn nemli uraklarndan
biri olmutur zaman zaman. Schopenhauer Hibir kitap ruhumuzu Upaniadlar
kadar ykseltemez. derken sadece Bat
mistisizmini besleyen ana damarlardan
birine iaret etmekle kalmyor, Tanrnn
soluu ile lm arasndaki gizli rabtay
ve bu rabtann lmn karanln aydnlattn da ima ediyordu. Ne de olsa pek
yakn oturmak manasna gelen Upaniad Hint tefekkrnn dnyaya armaan
ettii bir lmszlk dn simgeliyordu. Bu d Brahman, Atman, Karma
gibi kavramlar zerinden zetliyor zkan.
Netice? Netice u: ok eitli yeniden doularla o, nihayet en yce seyrine devam
eder. Bu sreklilik fikri ile Yunusun Her

msrayla hlasa ettii felsefe arasndaki ilgiyi sorma hakkmz mahfuz kalsn, arkn
hikmet ve irfan inasnda Upaniadlarn
rolnn nemine iaret etmesi bakmndan
teekkr borluyuz zkana.
Sonradan Gotama Buddha adn alacak olan Sidharta, milattan nce yaklak
560 ylnda Hindistann Kapilavatthu
ehrinde dnyaya geldiinde aalarn
ieklerle donandn, gllerin nilferlerle
rtldn, rzgrn sustuunu ve nehirlerin akmadn anlatr efsane. Buddha
ayaa kalkarak felsefesinin belkemiini
tekil eden u szleri sylemitir: Dnyada ilk benim, en byk benim dnyada;
bu benim son douumdur; dou, yallk ve lm straplarna son vereceim.
Okuru Buddhann arnma ve arama yolculuuna davet eden zkan, Tagore ve
Goetheden yapt alntlarla bir paralel
okuma sunuyor. Bir dnem btn dnyay kasp kavuran Budizm metafiziinin
inceliklerini daha yakndan grme imkn
veren lm Felsefesi, modern dnyay anlamak, modern insann deyi yerindeyse
lm alt etmek dncesinin kaynan
renme hususunda kap da aralyor.
Kitabn son blm, lm-Hristiyanln Cevab baln tayor. Budizm
ile Hristiyanln mukayesesinin Buddha
ile Hazreti sann hayatlar zerinden yapld sayfalar yazarn u cmleleriyle nihayetleniyor: Hsl- kelm Buddha iin
lm en uyandrc hakikatin tecellisidir;
Hz. sa iinse ilah akn gereklemesinden baka bir ey deildir. Buddha inanlmaz bir irade kuvvetiyle lmn elinden
silahn almtr. Buna karlk Hz. sa, ilah
ak marifetiyle bu dnyada lm am
ve akn ebed zaferini ilan etmitir.

Modern iirimizin dnm

Rizenin ikinci defteri

MODERN TRK RNDE BELLEK ARAYII, SELUK

KPK, GRANADA YAYINLARI, 126 SAYFA, 12 TL

RZE DEFTER 2, EDTR: SMAL KARA,

DERGH YAYINLARI, 295 SAYFA, 60 TL

Daha nce Erzurum zerine bir kitaplk oluturacak

kadar yayn yapan Dergh
Yaynlar, getiimiz yl
yzn Rizeye evirmiti.
Rize eriyye Sicillerinin birinci cildi gibi Rize
Defterinin ikincisi de Prof. smail Karann
editrlnde hazrland. Her yl bir saysnn baslmas hedeflenen Rize Defteri, ehre
dair her trl makale, biyografi, belge ve
fotoraf yaynlar, bibliyografya ve hatrat
trnden yazlara yer veren titiz bir alma.

Modern Trk iirinde Bellek

Aray, Trkiyenin geirdii sosyolojik, kltrel ve
edebi tarihi merkez alarak
poetik bir tartma ayor.
Batc modernleme ve bu pratiin topluma
uygulad hegemonya karsnda iirimizin gelitirdii farkl pozisyonlar itibaryla
gerek kiisel adan gerekse iinde ekillendikleri ideolojik cemaat ve inan alan bakmndan alt aire younlaan eser, toplumsal dnmmz de gz nne seriyor.

32

Yaar Kemalin kk insanlar

OCUKLAR NSANDIR, YAAR KEMAL,
YKY, 336 SAYFA, 35 TL

Yaar Kemalin ok iyi bir

roman yazsaydm bu kadar
sevmezdim. dedii kitap,
Yap Kredi Yaynlar tarafndan ocuklar nsandr
adyla ve zel bir baskyla okurla bulutu. 1975te, Cumhuriyet gazetesinde Ara
Glerin fotoraflar ve Turhan Selukun
izimleriyle yaymlanan ve 1978de
Allahn Askerleri adyla kitaplaan bu rportaj dizisi, gazetedeki zgn sunumuyla
yaymland. Yap Kredi Yaynlarnn 4000.
balk kitab olan eser sava, alk ve yoksullukla yorulmu dnyamzda aclarla
byyen kk insanlar ve onlarn kk
omuzlarndaki ykleri anlatyor.

Aytmatovun izinde hikyeler

AYTMATOVUN ZNDEN, AYDARBEK SARMANBET,
HAZ.: BRAHM TRKHAN, BENG YAYINLARI

Beng Yaynlarnn Krgz edebiyat kitaplarna

bir yenisi daha eklendi:
Aytmatovun zinden. Kitap, son dnem Krgz
edebiyatnn temsilcilerinden Aydarbek
Sarmanbetin Trkiyede eitli dergilerde
yaymlanan hikyelerinden oluuyor. Editrl brahim Trkhann yapt kitapta
Trkhanla birlikte Halit Alar, Saliya braimova ve Mayramgl Dykanbayevann
evirdii hikyeler yer alyor. Kitaptaki
hikyeler, gncel konularn yan sra Krgzistan doasndan yola karak insanolunun doaya ve onun yelerine kar taknd tutum ve davranlar yanstyor.

Modernleme tarihimizdeki krlmalar

OSMANLI MODERNLEMES, MER AIKGZ,
ELPS KTAP, 440 SAYFA, 24 TL

Malum olduu zere, zelde Avrupann genelde ise

Bat dncesinin retim
ve teknolojik kabiliyeti,
Osmanl yeni dneminde
ekici ve dntrc g olarak yer ald.
Avrupa Birlii uyum paketleri 1960l yllardan sonraki tarihlere dayanmakla birlikte
tarihsel kkleri Cumhuriyet dnemindeki
inklap hamlelerine ve Osmanldaki slahat hareketlerine dayanyor. mer Akgz, farkl bir yaklamla modernleme tarihimizdeki krlma anlarna temas ediyor.

Nefsin ehirlerine seyahat

NEFSN EHRLER, MUHAMMED SDIK,
BYYEN AY YAYINLARI, 136 SAYFA, 10 TL

18. yzyl limlerinden Muhammed Sadk Efendinin

rencileri iin kaleme ald Risale-i Mahbubda nefsin
drt mertebesi -emmre,
levvme, mlhime ve mutmainne- sembolik bir lisanla, her biri bir ehre benzetilerek
anlatlyor. Nefsin ehirleri, insan sadece
uaraltna, davrana, zihin faaliyetlerinin
fonksiyonlarna indirgeyen ve bylece
insan btnn gzden karan ada
psikolojiye yeni bak alar sunuyor.

ROMAN

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Bir Ehl-i Beyt roman

lk kaytlardan Romaya

Harun Tokak, ilk roman Suya Den Kanda slam tarihinde uzun
bir yolculua karyor okuru. Hazreti Alinin doumuyla balayan,
Kerbela Olay ve sonrasnda yaanan hadiselerle Ehl-i Beyti yakndan
tanma imkn sunan eser, heyecan verici bir okuma vaat ediyor
SUYA DEN KAN, HARUN TOKAK, UFUK YAYINLARI, 394 SAYFA, 12 TL

ASLIHAN KEKOLU

slam tarihinin en can actan

hadiselerinden biridir Kerbela. zerinden asrlar gemesine ramen inananlarda brakt iz
derindir. Resulullahn (sallah aleyhi
ve sellem) gzbebei kz Hazreti Fatma ile slam dinini tebli uruna karlat her zorlukta yan banda olan
cengveri Hazreti Alinin evlatlar, biricik torunu Hazreti Hseyin Kerbelada
ehit dmtr. Aslnda biliyordur
ehadet erbetini Kufede ieceini
Hseyin. Henz dnyaya geldiinde
Cenb- Hak, Cebrail vastasyla dedesi
Hazreti Muhammede (sas) bildirmitir.
Cebrail, Hseyinin doumundan dolay Efendimizi (sas) tebrik ederken bir
yandan da ehitlik iin ona basal
diliyordur. ki Cihan Serveri (sas) hayrettedir: Ey Cebrail, kutlamay anladm
ama hangi ehit iin basal diliyorsun? Ald cevap iine bir ate drr Gnller Sultannn: Bu mazlumu, Hseyini senden sonra Kerbela
llerinde cefa klc ile ehit edecekler. Duyduklarndan sonra gzya
dkmeye balar Kutlu Nebi. Onun
(sas) hznn gren Hazreti Ali de
sebebini renince evlad iin alamaya balar. Hazreti Fatma annemiz de
gzyalar iinde alr Cebrailin haberini. Babasna bu iin ne zaman olacan sorar. Benden, senden, Aliden ve
Hasandan sonra. yantn alr. Anne
yrei, dnyadan gp gittikten sonra bile evladn sahipsiz brakmaya raz
deildir: Bu musibet vukua geldiinde
benim mazlumum iin kim taziyette bulunur? diye hayflanmaya balar. Neyse ki ald cevap yreine su serpmitir:

Selanikin dnm
SELANK HAYALETLER EHR, MARK
MAZOWER, ALFA YAYINLARI, 650 SAYFA 27 TL

Columbia niversitesinde
tarih profesr olan Mark
Mazowerin uzmanlk alan 20. yzyl Avrupa tarihi,
zelde ise Yunanistan. Mazower, Osmanlnn ok kltrl hayatnn
rneklerinden Selanikten yola karak bir
arada yaamann ifrelerini zyor. Mazower, Osmanl mparatorluu ve Balkanlar
hakknda d dnyadaki nyarglar dzeltmeye alan tarihiler tarafndan genellikle ihmal edilen okur kitlesine sesleniyor.

Harun Tokak

Ey kadnlarn en gzeli ve en azizi! Ehli

Beyt sevdallar senin oluna kyamete
kadar alayacaklar
Bu hadiseyi bilen Hazreti Hseyin,
tam bir teslimiyet ve iman akyla gitmitir Kerbelaya. Onlarca Ehl-i Beytin
ehit dt bir sava cereyan eder
Kufede. Nitekim hazin hadise gerekleir ve bir yudum su arzusuyla geldii

Fratn kenarnda ehadet erbetini ier

Hseyin. Suya kan der
zellikle ykleriyle geni kitlelere ulaan gazeteci-yazar Harun Tokak,
son almasnda o yllara misafir ediyor
okurunu. Bu hazin olaydan mlhem
Suya Den Kan ismini vermi romanna. Alt balk olarak Bir Ehl-i Beyt Roman cmlesini semesi de tevekkeli
deil. Zira Hazreti Alinin doumuyla
balayan, Kerbela Hadisesi ve sonrasnda yaanan olaylar slam tarihindeki
nemli gelimeler nda aktarlyor.
Derinlikli aratrma ve nemli detaylarla
sunulan blmlerde Ehl-i Beyti yakndan tanma imkn sunuyor eser.
Kitabn temelleri yazarn ocukluunda atlm denebilir. Doup byd kyndeki Dervi Odasnda dinledii Ehl-i Beyt sohbetlerine dayanyor.
Kurguyu da bu sohbetlerden hareketle
oluturmu yazar. Dervi Odasnda
Muharrem aynn 12 gecesi boyunca
Mehmet Hocann yapt sohbetler
nda ilerliyor roman. Saadet asrnn
atmosferinde cereyan eden hadiselerden geilerde karl k akamlarnda
tm kylnn bir araya geldii bu odaya konuk oluyor okur. Kyn erkeklerinin yats namazndan sonra Dervi Odasnda toplanmasyla balayan
blm girileri zaman zaman tekrara
dld hissi uyandrsa da bu tercih
okumay kolaylatryor.
Ufuk Yaynlar tarafndan yaymlanan kitabn bir zellii de Tokakn ilk
roman olmas. Hemen her blmde
hissedilen derinlikli aratrma, zaman
zaman bir slam tarihi kitab okuyormusunuz hissi uyandryor. Bu adan
sreci bilmeyenler iin daha heyecan
verici bir alma olaca kesin

Ak ile gezelim her daim

Hayatmz perian

KIRK BR KERE STANBUL, RAHAN TEKEN,

ULE YAYINLARI, 183 SAYFA, 13 TL

BR PERANLIK HAL, MEHMET ANIL, CAN

YAYINLARI, 240 SAYFA, 15 TL

2007 ylnda yaymlanan

Pembe Otobs romanyla
Yunus Nadi dln kazanan Mehmet Anl, yeni
romannda cezaevine den
bir adamn yksn anlatyor. Kendi halinde saf bir Anadolu delikanls Harunun
kiilik bozukluu olarak tehis edilen rahatszl, geri dn olanaksz boyutlara
uzanr. Harun, son umut olarak snd
dinde kurtuluu bulabilecek midir? Kitap,
ift katmanl anlat syla dikkati ekiyor.

Rahan Teken gezerek tazelenmenin nasl olabileceini kaleme alm. Kitap,

adyla doru orantl ekilde
stanbulun 41 meknn
geziyor. Bu gezilerde yazarn heybesindeki
en byk sermaye muhabbet. Dolaysyla
sadece gzle grlebilecekleri deil, onlarn
da ardna geip muazzam bir tarihi ve maneviyat da okuyucusunun avucuna brakyor. Muhabbetli bir yolculua elik etmek
isteyenlere bir minderlik yer ayor kitap.

33

ANTK DNYA, SUSAN WISE BAUER, ALFA

YAYINLARI, 874 SAYFA, 49 TL

Dnya zerindeki tm
antik dnem uygarlklarnn, insann gzn korkutan tarihi, artk tek bir
kitapta topland. Susan
Wise Bauerin 2007 ylnda kaleme ald
antik dnya tarihi, Mehmet Moralnn
evirisiyle yaymland. Akademik dilin
soukluundan uzak, akc ve yaln bir
anlatmla yazlan eser, okur iin srkleyici bir tarih atlas niteliinde. Antik,
Ortaa, Rnesans ve Modern olmak
zere dnya tarihini drt ana dnemde inceleyen serinin ilk kitab, btn
antik dnem uygarlklarn her birinin ayrt edici zelliklerini de ihmal
etmeden ezamanl olarak anlatyor.

Kayg ann ocuklar

KAYGI ZERNE, RENATA SALECL, METS
YAYINLARI, 152 SAYFA, 14 TL

Shakespearein nsan, endieden yaratlmtr szn hakl karrcasna geip

gidiyor gnlerimiz. Bu yzdendir ki, kayg anda
yaadmz yolundaki tespitleri inkr etmek
yle kolay deil. Kayglarmzla nasl baa
kmalyz? balkl hayat kurtarc tavsiyeler kol geziyor etrafta. Peki, nedir kayg?
Bak amz deitirerek kurtulabileceimiz bir duygu mu, yoksa temel bir insanlk durumu mu? Slovenyal dnr
Renata Salecl Kayg zerine adl kitabnda kayglarmzn kaynan sorguluyor.

Eskimeyen bir ak hikyesi

VS LE RMN, FAHREDDN ESAD- GORGN,
AYRINTI YAYINLARI, 340 SAYFA, 30 TL

Yaklak bin yllk bir

Dou klasii olan dokuz
bin beyitlik Vs u Rmn
mesnevisi, Prof. Dr. Mehmet Kanarn evirisiyle yaymland. 11. yzylda Fahreddin
Esad-i Gorgn tarafndan Pehleviceden Farsaya evrilmi manzum bir ak
hikyesi olan eser, ran edebiyatnn
mutlu sonla biten ilk ak hikyesi olduu iin de ayr bir neme sahip. Bat
edebiyatndaki Tristan ve Isolde adl
Kelt kkenli hikye ile olan benzerlii
ise Vs ile Rmni daha da ilgin klyor.

Osmanlda devlet-tarikat ilikisi

OSMANLIDA DEVLET TEKKE MNASEBETLER, DR.
ZEKERYA AKMAN, ELPS KTAP, 245 SAYFA, 10 TL

Gnmz Trkiyesindeki
devlet-cemaat (STK) ilikisi
tartladursun, Dr. Zekeriya Akman meselenin kklerine iniyor. slam toplumunun vazgeilmez birer unsuru olarak
her dnemde etkilerini hissettiren tarikatlar, Osmanl dneminde toplum zerinde sz sahibiydi. Akman, XIX. Yzyl ve
sonrasnda tarikatlar kontrol altna almak
amacyla kurulan Meclis-i Meyihin ileyiini ve yapsn ortaya koyuyor.

SNEMA

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

are Kiyarstemi!

Cami-Cemevi projesi
ALEVLK BEKTALK, DO. DR. HSEYN ZCAN,
AKADEMK EKSEN YAYINLARI, 187 SAYFA

Jean Luc Nancy, Abbas Kiyarstemi filmlerini inceledii almasnda ranl ynetmenin dnyasn farkl ynlerden anlamaya
alyor. Kiyarstemi sinemasna gzelleme niteliindeki kitabn
en vurucu blm ise sonda yer alan sylei.

Alevilik ve Bektailik zerine aratrmalaryla bilinen Do. Dr. Hseyin zcan, Alevilik-Bektailik
adl eserinde, Hnkrn
limden gidilmeyen yolun sonu karanlktr dsturunu takip ediyor.
Konunun temel kaynaklarndan hareketle oluturulan eser, bata Aleviler
olmak zere herkesin istifadesine ak
bir ekilde titizlikle hazrlanm.

FLMN APAIKLII - ABBAS KYARSTEM, JEAN-LUC NANCY, EV.: TACETTN ERTURUL, KRE YAYINLARI, 104 SAYFA, 10 TL

Muallim olarak girdiiniz

CELLE HANIM, AYSEL HACIR, YKY, 472
SAYFA, 25 TL

GNSEL IIK

al dnyamz hadi neyse de daha genliinin

baharnda diyebileceimiz, sanatlarn en kk kardei sinemann da her eyi grp geirdii
dncesine inanmak zor. Hani moda
tabirle, insan gerekten hayret ediyor!
Fransz filozof Jean Luc Nancy ise bu
arma eiini oktan am ve durumu kabullenmi grnyor. Aksi halde, Abbas Kiyarstemi sinemasna gzelleme niteliindeki Filmin Apakl
adl kitabnda u satrlara yer vermezdi: Artk onunla ilgili bir eyler kefetmeyeceksiniz; byl fenerin nnde
ocuklar gibi aracak da deilsiniz.
Zaten ok sayda sinema trn ve
mitini meydana getirdiniz ve sonra
da yktnz. Sinemann gereklikle ve
yanlsamayla, tarihle, ryayla ya da
efsaneyle ilikisi zerinde ok eitli
biimlerde oynadnz; imge, filmletirme, filme alma ve montaj teknikleri
zerinde de. Kullanm ekli ve zamanla birlikte, tm temsil olanaklarn kat
ettiniz. Fakat bylelikle artk tam olarak ne temsil zerine ne de temsili bir
bak olan bir bakn olanan da yava yava ortadan kaldrdnz.

Nzm Hikmetin Yahya

Kemale syledii rivayet
olunan o nl cmleyi,
Celile Hanm vesilesiyle
bir daha analm: Muallim
olarak girdiiniz bu eve babam olarak
giremeyeceksiniz! Nzm Hikmetin
annesi Celile Hanm ile Yahya Kemal
arasnda filizlenen ak, gen Nzm tarafndan engellenir. Okulda hocas olan
Yahya Kemalin babas olmasna izin
vermez gen air. Aysel Hacr, Yahya
Kemalin yarm kalm hznl aknn yksn anlatt romannda okuru
1900lerin bandaki stanbula gtryor.

Yemende topraa denler

K CHANIN BEKS, BERRAK YURDAKUL,
NAR KTAP, 248 SAYFA, 24 TL

MNYATR-SNEMA LKS
Mevlanann imdi yeni eyler sylemek lazm sznn bu szler iindeki muhtemel yerini imdilik bir yanda
tutalm ve Nancynin szlerinin izini
srelim. Bata da dediimiz gibi, sinemann ok ksa saylabilecek bir sre
iinde dilini gelitirme aray bakmndan hzla mesafe ald, neredeyse denemedik ey brakmad bir gerek.
te bu sebeple Nancy, Kiyarsteminin
kendiliinden diyebileceimiz bir
bakn davetisi olmasn anlaml ve
ayrt edici buluyor. Bakn cazibedar
srarlarla davet edildii deil, elindii
ve sadece gsterilmek istenen tek bir
noktaya odaklandrld -daha basit
sylersek resmen maniple edildii- bir mediumda bakn serazat olup
gezinmesinin nemi, dikkat ekmek
istedii. Bu dncesini savunurken de
ok isabetli bir biimde minyatre iaret ediyor. Geri onun iaret sebebi, bir
imge benzerlii daha ok. Kiyarstemi
filmlerinin zikzakl yollar ve tepedeki
tek yalnz aalaryla minyatr grsellii arasndaki benzerlikten bahis ayor.
Bahsin satr aralarnda ve Nancynin,

Jean Luc Nancy

Kiyarstemi filmlerinde baka sunulan

geni alandaki unsurlardan tek tek bahsediinde ise minyatrle asl benzerlii
yakalayabilirsiniz; hem de tam yazarn
srar ettii bakn ilevi noktasndan.
Farkl zaman ve meknlar tek sathta
birletirebilen ve bu esnada gz ynlendirmeyip her bakta yeni bir ey
grme imkn veren fakat bu ekilde
de gzn, her eyi bir rpda grp
hkimiyet kuramayacan hatrlatarak
bir gz/bak terbiyesi sunan minyatrlerle Kiyarstemi filmlerinin hemen hemen ayn ilevi stlenen kareleri...
Sadece grsel ynden deil
hikyeletirme asndan da kurulabilecek bir paralellik bu. Ama isterseniz buradaki benzetmeyi grsel deil
de edebi sanatlardan yapalm. yle
diyelim mesela; Yunusun szlerinin
ilk anda ok basit alglanmas fakat
aslnda derin bir imbikten geirilip
sylenmi olmasndaki kymet. Ya da
Zannetme ki yle byle bir sz/ Sen

dahi syle byle bir szdeki incecik

ayrnt... Karlnda mesela Arkadan Evi Nerede? filminde, arkadann
yanllkla kendi antasna karan defterini verebilmek iin almadk kap
brakmayan Ahmedin yolculuu, klasik hikye anlatmna gre bir neticeye
varmaz. Ancak bu, yolculuu yorumlamamza engel midir?
Nancynin, bir deneme niyetiyle
balayp sonradan kitaplatrd alma, bu ve buna benzer sorular evresinde; bak, gereklik, yuvarlanan ey,
apaklk, sayg gibi balklarla ilerliyor.
Ynetmenin Koker lemesinin ikinci filmi olan Hayat Devam Ediyora ayrlan bir blmn de olduu kitapta en
vurucu ksmsa sondaki mlakat. Zira
burada ilgin bir biimde depremle ilgili filmlerin, Nancynin aklna Zilzal
suresini getirdiini, buna mukabil
Kiyarsteminin bunu hi dnmediini sylediini gryoruz. te film
yorumlamann gzel yan da bu.

34

Alt asrlk koca bir imparatorluun ykl tarih kitaplarnda sayfalara ssa
da, bu k nice hayatlarda silinmeyen izler brakt. Geen yzyln balarnda Osmanl
mparatorluu Yemen cephesinde ar
bir yenilgi alm, byk kayplar verilmi,
alk, sefalet ve merhametsizlik Yemeni
igal etmi. Yiitlii, boyun emezlii ve
kararll dilden dile gezen Tevfik Bey bu
cehennemin ortasnda mutlak hakikatin
yoluna ular. Berrak Yurdakulun roman, Binba Cemil ile Tevfik Beyin sava
kazanmaktan ok Rabblerine ulamak
iin verdikleri mcadelenin yks.

Irklk, eytandan mdr?

IRKILIK, MURAT SARICIK, NESL
YAYINLARI, 320 SAYFA, 14 TL

Yazar Murat Sarck, ilk

rknn eytan olduunu
ifade ediyor. Allah deme
secde etmesini emrettiinde, itiraz eden eytan Ben
ondan hayrlym. nk beni ateten
yarattn, onu ise amurdan. deyip kkenine atfla stnlk taslad. blisin kken zerinden rettii bu kibir, sonradan
ne yazk ki insana da bulat. eytandan
Gnmze Irklk, slam kltrnn iki
temel kayna olan ayet ve hadislere mracaatla, rklk konusunda ilah vahyin
ve Resulullahn snnetinin neler sylediini, rnek olaylarla birlikte ele alyor.

POLSYE

KTAP ZAMANI

Osmanldan bugne Trk polisiyesi

Getiimiz yl kasm aynda Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesinde dzenlenen
Edebiyatmzn vey Evlad: Polisiye Sempozyumunda sunulan bildiriler Polisiye
Edebiyat adyla kitaplat. Seval ahin, Banu ztrk ve Didem Ardal Bykarmann
yayna hazrlad alma, Osmanldan bugne geni bir kaynaka sunuyor.
EDEBYATIN ZNDE: POLSYE EDEBYAT, HAZ.: S. AHN, B. ZTRK, D. ARDALI BYKARMAN,
BALAM YAYINLARI, 240 SAYFA, 22,50 TL

YAVUZ ULUTRK

olisiye iin edebiyatn

vey evlad tanm oka
kullanlr. Polisiyenin lkemizdeki gemiine bakldnda, aslnda
bunun trn ortaya kt yllarda pek de
yle olmad grlr. Trkede ilk eviri
romandan yaklak yirmi yl sonra polisiye
romanlar boy gsterir. 1881de yaymlanan
ilk eviri polisiyenin ardndan iki eviri daha
yaplr. Trkedeki drdnc polisiye ayn
zamanda Trk edebiyatnn ilk polisiyesidir. Efendi Babamz Ahmet Mithat Efendi,
1883te Tercman- Hakikat gazetesinde
tefrika etmeye balad Trk edebiyatnn ilk
telif polisiye roman olan Esrr- Cinayt adl
eserini 1984te yaymlar. Bundan sonra polisiye edebiyatmzda eviriler, telif eserler ve
uyarlamalar hzla artmaya balar. zellikle
Sherlock Holmes, Arsne Lupin, Fantomas
gibi nl kahramanlarn taklit edildii romanlar arka arkaya yaymlanr. Bat edebiyatndan transfer ettiimiz bir tr olan roman, zamanla Trk edebiyatnda kendine
has bir slup ve izgi gelitirmeyi baarabilmitir. Gelgelelim genellikle dnyadaki
nclerini taklit ve uyarlamalar ile Trkeye
giren polisiye, yerli ve zgn rnekler ortaya karmay baarsa da edebiyatn vey
evlad muamelesi grmeye balar.
Yerli polisiyede zellikle 1980 sonras yaanan canlanma son yllarda polisiye
okurunu tatmin eder seviyelere ulat. En
azndan 90larda yerli polisiye denince akla
tek bir isim gelmiyor. Yazd Bakomiser
Nevzat polisiyeleri ile Ahmet mit, polisiye edebiyatmzn nemli dedektiflerinden
Remzi naln maceralarnn sahibi Celil
Oker ve Kati Hirel polisiyelerinin yazar
Esmahan Akyol, Mehmet Murat Somer,
Emrah Serbes ve daha pek ok isim son
yllarda yazd polisiyelerle trn ne kanlar arasnda. Polisiyede yerli isimler her
geen gn artyor.
Alberto Manguel, Okumalar Okumas (ev.: Sevin Okyay, YKY, 2013) adl son
deneme kitabnda, ktphanesinde ne tr
kitaplarn olduunu, bunlar nasl dzenlediini anlatt blmde sra polisiyeye gelince unlar syler: Binlerce polisiyem ama
az casusluk romanm var. [] New York
Times ok satanlar listesindeki yazarlarn
kitaplarndan neredeyse hibiri yok. Manguel, polisiyedeki tercihlerini zetledikten
sonra yle der: Polisiye kitaplarm, artk
teklifsizce Cinayet Odas diye bilinen misafir yatakodalarndan birini dolduruyor.
Sadece polisiye kitaplar bir odada toplayan
ve odaya bir isim veren Manguelde polisi-

yenin yeri byledir. Bizde ise II. Abdlhamid

polisiye tutkusuyla bilinir. zellikle Sherlock Holmes hayran olan II. Abdlhamidin
zel eviri brosuna yaptrtt 600 kadar
polisiye evirisi, bugn stanbul niversitesi
Nadir Eserler Ktphanesinde yer alyor.

POLSYE VEY EVLAT MI?

Peki, edebiyatmzda polisiyeyi vey evlat
yapan ne? Bal bana bir yaz, hatta tez
konusu olabilecek bu sorunun cevaplarn
bir kenara brakp sz esas mevzuya getirelim Edebiyat tarihimizde kendisine ayr
bir blm aacak kadar zengin malzemeler
ieren yerli polisiyede iyi polisiye romanlarn yan sra son yllarda gzel almalar
da yaplyor. Bunlardan en nemlisi, yaplan gzel ilerin fitilini ateleyen isim Erol
yepazarcnn Korkmaynz Mister Sherlock Holmes! adl iki ciltlik kymetli almas. yepazarc, polisiyenin ksa tarihine
de deindii eserinde Trkiyede polisiye
romann 125 yllk yksn uzun uzun
anlatr. Eser temel iki nokta zerine kuruludur: Polisiye suun edebiyatdr, mutlaka
cinayet olmasna gerek yoktur ve iyi polisiye
iyi edebiyattr.
Geriye doru bakldnda elbette pek
ok gzel i grlecektir Getiimiz yl
kasm aynda Mimar Sinan Gzel Sanatlar
niversitesinde dzenlenen Edebiyatmzn vey Evlad: Polisiye Sempozyumu da
bunlardan biri. Seval ahin, Banu ztrk
ve Didem Ardal Bykarman adl polisiye sevdals akademisyenin gayretleri
ile gerekleen sempozyum, bu ismin
Nisan 2011den bu yana yrttkleri Trk
Edebiyatnda Polisiye Romann Tarihsel
Geliimi 1884-1928 balkl TBTAK pro-

jesinin bir ayan oluturuyor. ki gn, yedi

oturum ve panel eklinde gerekleen
sempozyumda sunulan bildirilerden seme
metinler kitaplat. Polisiye Edebiyat adn
tayan kitap, yaynevi tarafndan kitaplk Edebiyatn zinde st balkl serinin
ilk eseri. Sempozyumda konuulanlar iki
kapak arasnda toplamas bir yana, vey
evlat olarak grlen polisiyenin serinin ilk
kitab olmas ayrca sevindirici.
Kitap, projede ve sempozyumda ba
eken isim Seval ahinin giri yazs ile
balyor. ahin, polisiyenin tarihini, tanmn, alt trlerini ve eitlerini Vladimir Todorov, Franco Moretti, Stephan Knight gibi
isimlerden yola karak ele alyor. ahinin
(mwa-ny.org) sitesinden alntlad polisiyenin alt trleri ve temsilcilerinin yer ald tablo da dikkate deer. Kitabn ilk yazs
ge Osmanl dnemi ariv belgelerinde
su hikyelerine odaklanyor. Nurin leri
Pangalt Cinayeti 1895: Katil Kim? adl
ilk yazda Safranbolulu Mustafann 1895
ylnda sokakta sarho bir ekilde elinde bakla dolarken iledii bir cinayeti o gnk gazete haberlerinden yola karak inceliyor. Glhan Balsoy, 19. yzylda dikkat
eken katl-i velid sularna, Ebru Aykut
ise Osmanlda adl tp ve deliller konusuna odaklanyor. Aye ahin, 1884-1928
yllar arasnda yaymlanan telif polisiyeler zerinde dururken, Fazl Gkek ve H.
Harika Durgun, Ahmet Mithat Efendinin
polisiyeleri, Zeynep Tfekiolu ise ilk telif
polisiyemiz Esrr- Cinyt romann ele
alyor. Banu ztrk Fakabasmaz Zihni sesrisini Proppun Masaln Biimbilimi yntemi ile incelerken, Seval ahin, Tilki Leman;
Didem Ardal Bykarman, Behll Dn
imzal eytan Hadiye serisi; pek ahbenderolu ise Cingz Recai serisinin kadn
kahraman ekirge Zehra zerine yazlaryla kitapta yer alyor.
Kitapta anlatlanlar elbette Osmanl
polisiyeleri ile snrl deil. Cumhuriyetten
gnmze yerli polisiyelerin ele alnd
kapsaml yazlar da yer alyor. Gelgelelim
kitapta ierik, sempozyumda olduu gibi
Kadn ve Polisiye, eviride Polisiye,
lk Polisiyeler, Cumhuriyetten Gnmze Polisiye gibi balklar altnda toplanmam. Bu da bylesi deerli bir almann nazar boncuu denilebilecek bir
eksiklii. Polisiyenin bir tr olarak Trk
edebiyatndaki yerini belirlemek adna
nemli bir alma Polisiye Edebiyat. Bu
ynyle kitabn ortaya kmasn salayan
ekip ve bu kymetli almay okura sunan
Balam Yaynlar teekkr hak ediyor.

35

6 OCAK 2014 PAZARTES

Grishamdan yeni macera

VURGUNCU, JOHN GRISHAM, EV.: EFKA
KAMCEZ, REMZ KTAPEV, 382 SAYFA, 22.50 TL

Hukukla ilgili polisiye ve

gerilim romanlaryla tannan John Grishamn ocuklar iin kaleme ald
kitaplk Theodore Boone serisi ile birlikte imdiye kadar Trkede 22 roman yaymland. lkemizdeki yayncs Remzi Kitapevi, yazarn The
Racketeer (2012) adl son romann getiimiz aralk aynda Vurguncu adyla okura
sundu. Romanda, ABDde daha nce ilenen drt federal yarg cinayetine beincisi
ekleniyor. Raymond Fawcettin cesedi hafta sonlarn geirdii gl evinde bulunuyor.
stelik yannda bir ceset daha var.

Acaba katil kim?

MEZOPOTAMYADA CNAYET, AGATHA CHRISTIE,
EV.: . ZTEKN, ALTIN KTAPLAR, 285 SAYFA, 18 TL

Altn Kitaplar, polisiyenin

kraliesi Agatha Christienin
romanlarn yeni basklaryla yaymlamaya devam
ediyor. Mezopotamyada Cinayette hemire Amy Leatheran, son ii
iin Irakn Hassanieh kentindeki bir kaz
alanna gider. Grevi nl arkeolog Doktor
Leidnern gzel ei Louise ile ilgilenmektir. Kaz ekibinin zerindeki gergin hava
Leatherann gznden kamaz. Bu gerginliin sebebinin Louise ile ilgili olduundan
emindir. Tehdit mektuplar alan Louise bir
gn odasnda l bulunur. Acaba katil kim?

Keyifli bir polisiye

KI PATATES KFTES, RITA FALK, EV.:
LHAN YABANTA, PEGASUS YAY., 240 SAYFA, 19 TL

Rita Falk, K Patatesi Kftesi adl ilk polisiye romann

bir tara polisiyesi olarak
tanmlam. Roman bir polisiye iin olduka absrt bir
isme sahip olsa da okuduka keyif veren bir
yan da var. Yirmi yllk polis Franz Eberhofer, disiplinsizlikten tekilattan memleketi
ne masaba bir ktiplie srlr. Gnleri olduka monoton gemektedir. Ancak
bir gn kasabaya gzel bir kadn gelir.
Bir anda Neuhofer ailesinin fertleri bir bir
lmeye balar. Sradan hayatna heyecan
arayan Franz, lmleri aratracaktr.

Bilimkurgu sevenlere
GECE OTURUMLARI, KEN MACLEOD, EV.: ALGAN
SEZGNTRED, AYLAK KTAP, 336 SAYFA, 24 TL

Avrupa Bilim Kurgu Topluluu (ESFS) En yi Yazar

dll Ken MacLeod, ok
uzak olmayan ancak bugnle balarn tamamen koparm bir gelecekte, erevesini yksek-teknoloji ve yapay zeknn belirledii bir kurgu
sunuyor okura Gece Oturumlarnda. Yaymland 2008 ylnda Britanya En yi Bilim
Kurgu dln alan roman, laik otoritenin
dini ve tm din kurumlar bastrd bir gelecekte geiyor. Uzaya seyahatin mmkn ve
insanlarla robotlarn i ie olduu bu dnyada az sayda inanan da ldrlmeye balar.

EHR

KTAP ZAMANI

6 OCAK 2014 PAZARTES

Fotoraflarla Rus ehirleri

Kitaba ar

Semih ve Diana Kalkanolu, 2004 ylnda Fotoraflarla Moskova

isimli bir albm kitap hazrlamt. Onu 2005 ylnda almalarna
balanan Fotoraflarla St. Petersburg izledi. Yllarca bir kede
ylece duran kitaplar 10 yl sonra yeniden okurun ilgisini bekliyor.
FOTORAFLARLA ST. PETERSBURG, SEMH VE DIANA KALKANOLU, 50 TL

JLDE GNGR
otoraflarla

Moskova,

Rusyada faaliyet gsteren

kimi Trk irketlerinin desteini alarak Ocak 2005te ilk basksn
yapm ama o zamandan bu yana sradan
bir prestij kitap olarak bir kede ylece
kalmt. Halbuki kitab hazrlayan Semih
ve Diana Kalkanolu ifti, Rusyann bakenti Moskova hakknda alacak kadar
ok ey biliyor, ehri ziyaret etmek ya da
yakndan tanmak isteyenlerle bildiklerini cmerte paylayordu. Bir gezi rehberi
diye tanmlanamayacak kadar kapsaml
olan Fotoraflarla Moskova, Rusyann
kalbi hakknda ansiklopedik bilgi verdikten sonra Moskovann kalbi Kremline
geiyor ve fotoraflar yardmyla okuyucuyu sokak sokak gezdiriyor. zerinde 20
kule ve giri kaps bulunan surlar iindeki
Kremlin, 27,5 hektarlk bir alan kaplad
ve tmyle byk bir ak hava mzesi
grnmnde olduu iin buradaki gezi
epey uzun: Saraylar, katedraller ve d
duvarlar bir yana, kuleler tek tek geziliyor
ve dnyann en byk nc meydan
saylan Kzl Meydana geiliyor.

SOKAK SOKAK GEZEREK HAZIRLANMI

Kzl Meydann ardndan sra, Kremlin dnda Moskovann ilk yerleim

blgesi olan Kitay Gorod sokaklar ve

meydanlarna geliyor. Sonrasnda da
Beyaz Kent... Byk Tiyatro (Boloy)
ve Pukin Gzel Sanatlar Mzesi burada. Fotoraflarla Moskovann en byk
zellii de bu noktada ortaya kyor.
Kitap, sokak ve yaplarla yetinmeyerek
mzelerin iine de giriyor ve okuyucuya pek ok detay sunuyor.
Toprak Kent, yani eskinin kenar
mahalleleri ve gney blgeler de ilendikten sonra ki Rus ve Bat sanat tarihinin nemli rneklerinin bulunduu
Tretyakov Sanat Galerisi bu blgede;
son durak Moskova metro istasyonlar
oluyor. Kimi istasyonlar grsel bakmdan birer aheser saylyor ve mze gibi
alglanyor. Bylece Hristiyan Ortodoks
evrelerde nc Roma diye anlan
Moskovann ayrntl ekilde tantlm
oluyor. Semih ve Diana Kalkanolu, kitab ehirde bir buuk yl kalarak ve yaz,
k, gece, gndz sokak sokak gezerek
tamamlam. Bu srede iftin elinden
2800 adet renkli dia ekimi gemi.

SIRADA ALTIN YZK KENTLER VAR

2005 banda Fotoraflarla Moskovay
ellerine alan ve sonutan gayet memnun kalan ift, bununla yetinmeyerek
lkeler ve Kentler st bal altnda bir dizi kitap hazrlamaya karar

vermi ve ie Moskovann ardndan

St. Petersburgla balam. Srada ise
Rusyann Altn Yzk kentleri var.
St. Petersburg iin hemen 2005te
almaya balayan ift, 2007 ylnda eitli irketlerin ve belediyelerin
yardmyla Fotoraflarla St. Petersburgu
yaymlam. Fotoraflarn byyerek
ne kt bu albmde deniz, rmak
ve kanallarla evrili St. Petersburg
neredeyse ayamza seriliyor. Bunun iin bir senelerini kentte geiren
ift; sokak sokak, blge blge, btn
saray ve mzelere girip karak 5200
adet fotoraf ekmi.
Fotoraflarla Moskovaya gre biraz daha ksa bir metnin elik ettii
kitapta nce kentin gemii anlatlyor, sonra kentle ilgili genel ve ansiklopedik bilgiler veriliyor. Kent gezisi ise Saray Meydanndan balyor.
Srada 250den fazla mzesiyle gnler geirilebilecek kent merkezi var.
Merkezdeki be tarih binada faaliyet
gsteren Hermitage Mzesini gezmek bile gnler alabiliyor. Bu mzeyi salon salon gezen ve gezdiren Fotoraflarla St. Petersburg, ehrin
adalarna ve evrelerine de urayarak
sona eriyor. Her iki albm kitabn
hem Trke hem Rusa ayr basklar
bulunduunu da hatrlatalm.

NSANI KTABA AIRMAK, NHAT DALI,

STUN YAYINLARI, 144 SAYFA, 7 TL

Nihat Dalnn daha nce

farkl yaynevlerinden kan nsan Kitaba armak
adl eseri bu kez Stun
Yaynlar etiketiyle okura
ulayor. Eser, ayn yerde kalmayan; yryen, bakan, okuyan, dnen ve ac
eken bir kalbin konumalar Zamann
eritici zc ve unutturucu gereine
ramen eskimeyen arya tutunan bir
aba. Yazar, kck bir yrein kocaman arzularn dile getiriyor.

Bir zge yolculuk

KENDNE YOLCULUK, AHMET KK, SAKLI KENT
KTAP, 146 SAYFA, 9.50 TL

Gnmz i hayatnda meslei dnda bir

alanda hobi olarak dahi
olsa ura vermek zorlardan zor. Modern dnyann tahammlszl insana fazla
alan brakmyor. Ancak Ahmet Kik
gibileri mstesna tutabiliriz. Mevlana diyar Konyada doan Ahmet Kik,
Trkiyenin sayl holdinglerinin birinde nemli bir grevi yklenmiken
kalbinde ve gnlk hayatnda iire de
yer ayryor. Kik, ocukluuna uzanan
Mevlana sevgisini iirlerine yanstrken
gemi zamanlara da yolculuk yapyor.

Modern kltr tarihimiz

TRKYEDE GRSEL BLNCN OLUUMU, HASAN
BLENT KAHRAMAN, KAPI YAYINLARI, 280 SAYFA, 18 TL

Hasan Blent Kahraman,

iki kurucu figr, imgeler ve kelimeler zerinden
modernleme tecrbemize farkl bak alar gelitiriyor. Trkiyede Grsel Bilincin Oluumu
iki cilt olarak tasarlanan projenin ilk aya.
Grselliin bize uzak, yabanc bir ey, grntnnse ok zgl bir uzmanlk alan
olduunu dnyor Kahraman. Fakat
btn olarak ele alndnda grselliin
gndelik hayat ve bilincimizi en fazla
belirleyen unsur olduunu vurguluyor.
Kitap, bu oluumun tarihsel balamn
Tanzimat ve sonras oluumlar sz konusu ederek aklamaya giriiyor.

Ustalarn szleri
101 USTADAN HAYATIN EYLER, FARUK
YN, OLAK YAYINLARI, 171 SAYFA, 25 TL

St. Isaac Meydan. Nicholas I Heykeli

36

Faruk yn, Dnya gazetesi iin mesleinin zirvesindeki yazarlar, airler,

oyuncular, ressamlar, mzisyenler, ynetmenler ve
i adamlaryla syleiler yaparken onlarn
hayatnn krntlaryla karlam. Hi
olmadk yerde aan kriei gibi glmseyen satrlar, o syleilerden koparp alyor, bir buket yapp sunuyor okurlarna.
101 ustann bilgelikle, sanatla donanm
szleri, Hansel ile Gretelin yolunu bulmak iin yollara serptii ekmek krntlar
gibi yollara serpiliyor, izlemek isteyenlere.

SPOR

KTAP ZAMANI

12 futbol adamnn portresi

Behram Kl, Araftaki Kramponlar adl kitabnda, drt byk takmda oynam ve milli takmda yer alm 12 futbolcunun portresini sunuyor. Ouz
etinden Metin Tekine, Hami Mandraldan Mehmet zdileke, Feyyaz
Uardan Tanju olaka 12 eski oyuncu, bilinmeyen ynleriyle karmzda.
ARAFTAK KRAMPONLAR, BEHRAM KILI, TORTUGA YAYINLARI, 208 SAYFA, 15 TL

AHMET AKIR

ehram Kl, yllar nce

Hac Hasdemirle birlikte yazdklar Yldzlarn
Dnyasndan sonra Araftaki Kramponlar
ile karmzda. Onu 70 Milyonda Bir ve
stanbulun 100 Spor Olay adl kitaplarnn
yan sra Aksiyon dergisindeki ses getiren,
gndem belirleyen spor rportajlaryla da
tanyoruz. Kl, bu alann retken bir kalemi olma yolunda.
Kitabnda konu ettii 12 eski futbolcuyu bu ile ilgilenenler mutlaka biliyor.
Kitap bu ynyle 70 Milyonda Bir adl
almasnn futbolla ilgili blm gibi de
grnyor. Yakn dnemin futbol yldzlar bugn de sahneden ekilmi deiller.
Bir blm teknik direktr, bazlar da
yorumcu olarak bu ile ilgilerini srdryor. Aslnda hepsi hakknda ayr ayr
ve birok kitap yazlm olmalyd ama
bu konuda memleketin durumu malum.
Dolaysyla ayn ahlanp vahlanmalar her
yazda bir kez daha yinelemek anlamsz.
Behram Kl bize onlarn hayatlarndan
tadmlk denilebilecek bir kesit aktarrken
baka kitaplarn yazlmas iin gerekli hatrlatma ve tevikte bulunmu oluyor.

drst idman yapabilecek saha ve tesis bulamadlar, batakla dnm sahalarda

oynadlar, aylarca paralarn alamadan mcadele etmek zorunda kaldlar. Sonrasnda
im alanlara, ada tesislere kavutular, iyi
paralar da kazandlar. Yani bu iin her tarafn grp yaam oldular.

FEYYAZ, TANJU, HAMZA, HAM VE DERLER

HEPSNN HAYATI ROMAN!

Hepsi drt byk takmda oynad ve

ayn zamanda milli takmda da yer ald iin onlar tanyoruz. Ouz etinden
balayp Metin Tekin, Hami Mandral,
Uur Ttneker, Hasan Vezir, Mehmet
zdilek, nal Karaman ile sren kitap
Feyyaz Uar, Tanju olak, Hamza Hamzaolu, Aykut Kocaman ve Blent Uygun
ile noktalanyor. Hepsi futbolumuzun
doruklarnda bulunmu ve hlen de bu
zelliklerini koruyan kiiler. yleyken
niin Arafta olsunlar? Behram Kl,
onlarn futbolumuzun hem yokluklarla
geen perian dnemini yaam olmalar
hem de varlk diyebileceimiz zamana
yetimeleri nedeniyle byle bir deerlendirme yaptn sylyor.
Takmlarnda uzun yllar kalp camiann bayraklaan isimleri durumuna gelenler de var aralarnda, kulp deitirdikleri
iin neredeyse lanetlenmenin azabn yaayanlar da Btn transferlerinde bo
szlemelere imza atmak ve yneticiler
tarafndan sen bizim evladmzsn diye
biraz kandrlmak ortak yazglar. Bu ilerin
menajerler araclyla yrtlmeye balad dneme yetimi olanlar da yok deil.
Onlarn futbolculuk yaantlarn izlerken 1980li ve 90l yllarn futbol dnyasnn bir panoramasn gryoruz. Doru

Behram Kl

Kitapta yer alan 12 oyuncunun futbolculuk

yaantlarn spor gazetecisi olarak gnbegn izlediimi syleyebilirim. Daha dorusu, onlarla ilgili bilenmesi gereken her
eyi bildiimi sanrdm. Behram Kl yle
eyler bulup karm ki insan aryor. rnein, Uur Ttneker, Bayern Mnihten
Galatasaraya geldiinde dilimizi pek iyi
konuamyordu. O arada ben de onunla bir
dergi iin geni rportaj yapmtm. Sonrasnda kendisinden bu tr eyler isteyenleri
bana ynlendiriyordu, Ahmet aabeye
anlattm her eyi, ona sorun diye Hal
byleyken onunla ilgili bilmediim baz
eyleri kitaptan rendim.
tekilerin de ok samimi aklamalar var. zellikle Hasan Vezir ve
Blent Uygunun yaadklar tam anlamyla hayatm roman durumu. Aykut
Kocamanla Ouz etininki de farkl deil. Zaten Kocamann daha nce stanbulspor servenini Bar Tut arkadamz
Kocaman Bir Adamda kitaplatrmt. O
gnden bu yana Kocamann yaantsnda birka kitaplk daha gelime oldu ama
kim yazar, kim okur!
Kukusuz kitabn uras eksik kalm
denilebilecek yanlar var. En bata bu 12
kiinin yanna mutlaka eklenmesi, yani kitapta illaki yer almas gereken bakalarnn

olduunu sylemek mmkn. rnein,

Boli ya da Baliten birinin olmas kitab
zenginletirirdi. nk onlar hem iimizden birileri hem de memleketteki futbol
ortamna dardan da bakabilme anslar
var. kisinin de ayn zamanda spanyada
oynam olmalar nemli Benzer nitelikteki Hagi ya da Popescu iyi olurdu.
Olmad, Prekazi yakrd. Gnn birinde
bu kadro bir araya gelip ma yapmaya kalkabilir, o zaman onlara bir deil iki kaleci
gerekecek. O nedenle sonraki baskya hi
deilse Rt Reberi almak art saylr.
Hayflanmak iin deil, kitabn sonraki
basklarnda bunlar yaplabilir diye neride
bulunmak amacyla yazyorum.
Bunun yannda kitapta yer alan kiilerin futbolculuk hayatlar srasnda yaanm
ve Trk futbol tarihine gemi baz olaylarn irdelenmesi eksik kalm. rnein, ifo
Mehmetin Fenerbahe mann son dakikasnda att golle ilgili izgiyi geti gemedi tartmas tam 17 yl srdkten sonra
yaknlarda bununla ilgili alet tarafndan sonulandrlmt. lgili blmde bu konuya
hi deinilmemi. Oysa Fenerbaheli Semih Yuvakuran gol olduunu grmt, o
zaman syleseydi, tartma bugne kadar
srmezdi. gibi bir ey denilebilirdi.
Buna karlk nal Karamann byklarnn tad siyasi anlamn irdelenmesi gibi ayrntlar ihmal edilmemi. lgili
soruya hem ilgin bir yant alyor hem de
yllardr bununla ilgili dedikodularn ne
kadar yersiz ve anlamsz olduunu gryorsunuz... Kitapta konu edilen kiilerin
bazlaryla sk grmeler yaplm ama
Aykut Kocamanla ilgili kiisel deerlendirmeler daha ar basm. Bunda ike srecine dair gelimelerin de pay var. Nitekim
Kocamanla ilgili blmn sonundaki u
ifade bunu iyi anlatyor: Kariyeri boyunca
kar olduu sistemin yannda yer almas
temiz futbol dilencilerini zd. Zira o sisteme inat kocaman gururumuzdu(s. 193)
Kitabn birka yerinde bilgi, yazm ve
deerlendirme hatalar var. rnein, Tanju
olakn att 240 gol iinde en ok Neuchatel Xamaxa att gol beendiini sylemesi yanl. nk Tanju olak 240 gol
ligde att; szn ettii gol Avrupa manda (s. 161) Mtevazi baka bir ey,
mtevaz olacak (s. 166). Feyyaza verilen
1.400 TLlik 5 adet ek 7 milyon etmez, sfrlar fazla olmu (s. 142). Yine Feyyaz
Uarn iki kez gol kral olduu bilgisi hatal, bir kez oldu, 1989-90da 28 golle (s. 133).
Bir de TIR kk harfle yazlmaz (s.127)
nk uluslararas karayolu tamacl
anlamna gelen Transports Internationaux
Routiersin ba harfleridir.

37

6 OCAK 2014 PAZARTES

Ak, herkes iin art!

EHRM AK, LEYLA PEK, TMA
YAYINLARI, 256 SAYFA, 17.50 TL

Leyla peki, yeni roman ehrim Aka Hemedannin szn serlevha

yapm: gh olunuz,
ak herkes iin farzdr.
Yazar, drt ehir zerinden katmanl bir hakikat yolculuu tasvir ediyor
romannda. Mekke, Medine, Kuds,
stanbul... En Sevgilinin huzurunda
olmak, nefsin perdelerinden syrlmak,
varl baka trl bir grme biimiyle seyretmek ve her eyden her eye,
kendinden kendine uzanan bir ak

Her yerde kar var

KUTUP DARESNDE BR EV, JOHN
BURNSIDE, YKY, 304 SAYFA, 22 TL

Her alanda kitap yazmakla maruf ngiliz yazar John

Burnside nemli dller
alm bir isim. Yazarn
2011de yaymlanan Kutup Dairesinde Bir Ev adl roman dilimize kazandrld. Kutup dairesi yaknlarndaki ssz bir adada annesiyle birlikte
yaayan Livin tek arkada, cinli perili
ykler anlatarak ona hoa vakit geirten yal bir adamdr. Fakat adamn anlatt, byleyici gzellikte bir gen kz
olarak grnp erkekleri lme srkleyen vahi bir ruha dair ykler gerek
olmaya balar. Bir yaz gn, Livin okul
arkadalarndan iki gen erkek birka
gn arayla boularak lr

Marxn notlarndan
ETNOLOJ DEFTERLER, KARL MARX, HL
YAYINLARI, 336 SAYFA, 30 TL

Defterler 1880-1882 yllar arasnda Karl Marx

tarafndan tutulmu, 1883
ylnda lmyle yarm
kalm. Kitapta Marxn
elyazmalar bugne kadar zgnl
korunarak aktarlm. Marxn lmnden 130 yl sonra ilk kez Trkeletirilen
elyazmalar, ilkel toplumun en temel
ekonomik birimi olan aile kurumunu inceleyen ve toplumsal anlamda ilk iblmnn kadn ve erkekler arasnda baladn ekonomi-politik zeminde tartan
ilk eser olma zelliini tayor.

Malatyann musiki stadlar

MALATYALI MUSKNASLAR, MEHMET
GNTEKN, MALATYA KTAPLII, 150 SAYFA

Nevzad Atl, Necdet Yaar, Kni Karaca ve Bekir

Sdk Sezgin gibi musiki
tarihimizin ustalar hakknda kitaplar kaleme alan
Mehmet Gntekin, yakn dnem musiki
tarihimizin iskeletini ortaya karmaya
devam ediyor. Malatyal Musikiinaslar adl eserde Niyaz-i Msrden Udi
Nevres Beye, Ahmet Kayadan Belks
Akkaleye uzanan geni bir tarih aralnda yaam, Malatyal mzik ustalar
hayatlar ve eserleriyle kayda geiriliyor.

USTA GZYLE

KTAP ZAMANI

Muhsinpaazadenn
Ben Entelektel Deilim! itirafna
ve Guinness Rekorlar Kitabna dair

Kulanza kpe takayorum!

Muhterem kaarlerim, u son gnlerde cemaat lafznn bu kadar itibarszlatrlmasn, oluk ocuun
diline drlmesini doru bulmayorum. kii
bir fikir muvacehesinde bir araya gelip kavilleseler
al sana cemaat, al sana cemiyet!

Enis Beyefendinin ne kadar velt bir muharrir

olduu malmunuzdur. Allahlem, elyevm ka
kitab ner etdiini bizzat kendisi de bilmeyordur!
Byle temdi ederse, ankariybzzeman, Guinness
Rekorlar Kitabna girmesi muhtemel grneyor

RECA
GLLAPDAN

RFAN
KLYUTMAZ

anmdan
muazzez
kaarilerim,
evvelemirde yeni
senenizi tebriyk ile
Yunus Emremizin ifdesiylen
salk, safalk ile gemesini
temenni edeyorum
Efendim, siz muazzez kaarilerimden aldm mektublarda,
bu stnumuzun daim mevzularndan olan Muhsinpaazade
Enis Beyefendiden bir hayli
zemandr bahs amadma
temas ile, Aceba rfan
Beyefendi, sayn
Muhsinpaazadeyi unutdu
mu? deyerekden sitemde
bulunulmakdadr
Evvelemirde arz edeyorum ki,
byle bir unutkanlk asla ve
kata bahis mevzu deildir.
Merak buyurmaynz,
Muhsinpaazade her dim
kontrolm altndadr

CUMHURYYET KIRAAT ETMEYORUM

Netekim, Cumhuriyyet kazatasnn kitab ilvesinde
Paazademiz ile yaplm bir
mlkata, ehper Hanm vesatetiyle muttali oldum.
Bendeniz, malmunuz, bu
kazatay kraat etmeyorum,
lveyi ehper Hanm getirdi ve
Enis Beyefendinin bir ay zarfnda ner etdii drt kitab
vesiylesiyle bu mlkatn yaplmasna lzm grlm olabileceini ifade etti.
Efendim, Enis Beyefendinin
ne kadar velt bir muharrir
olduu malmunuzdur.
Allahlem, elyevm ka kitab
ner etdiini bizzat kendisi de
bilmeyordur! Byle temdi
ederse, ankariybzzeman,
Guinness Rekorlar Kitabna
girmesi muhtemel grneyor
Zira 300nc kitabn idrak
edeceimiz gnlere az kald,
deye dnyorum. Haa, bir

6 OCAK 2014 PAZARTES

ava soudu;
ay ocann
sobas oktan
kuruldu. Soba
dediysek ey azizler, yle hm hm
zannolunmasn.
Ufaraktan, daha ziyade odun yakmaya mahsus basit bir ey. kindiyi
mteakip ortac sobaya iki odun
atnca darack mekn enlendi.
aylar tzelenirken kap ald.
Kondurac Faruk Bey bilderim
ieri girdi,
-Selmnaleykm aziz kraathane tariykati, diye nleyerek ahsma doru hafiften satama imar
yollad. Anlald, gnl makara
isteyor.
Rifat ta yerine koydu akabinde,
-Aleykmselm ey konduraclar
tarykati!
Faruk altta kalr m, Tesbihiler
tariykati, size de merhaba! deyip
kt sobann kenarna.
Glld, sohbet baka bir minvale dnd.
te bu esnada dndmd ki,
vaktiyle ahsan ben dahi bizzat,
muhitimde bulunub da bizzat bu
fakiyre kar hrmet ve itaat gsteren birtakm ehibbay, mahssen
sizler gibi bilvsta uzaklardan
ird ve tenvr buyurduum ehs
tertb ve tanzm etse idim, imdiye
dek Tarikat-i Reciyye oktaan
teekkl eder idi. Mahviyetkrlk
gsterdik ahsan, Estafurullah,
ne haddimize onca ehil mnevi
serdarlar durur iken, karanla
lmba tutmak Recai gibi miskinlere mi kalmtr; hay ederim!
diyerek kenarda durdumdu.

de, bundan on sene mukaddem, Paazademizin kaynakasn hazrlayan Hatiyce Aynur

kzmza da bu kaynakay mis
au jour etmek deyor. Kolay
deil!..
stitraden arz edeyorum:
Efendim, Rabbim mrn
mzdd eylesin, Paazademiz
bu sene sinnen 63 idrakle
artk bizim saflarmza dhil
olmu bulunmakdadr.
Kendisine Dinozorlar
Kulbne ho geldiniz! deyorum Fekaaaat,
Cumhuriyyetin kitab
ilvesindeki mlkatnn serlevhas, bana fevkalhd interressant geldi.
Muhsinpaazademiz aynen
yle deyor: Entelektel olduumu dnenler yanlyor!

BRAVO PAAZADEM!
Kendisinin bu samim itirafndan dolay tebriyk etmek vaziyfemizdir: Lkin bunun byle
olduu senelerden beri
malmumuz idi. Her naslsa
birtakm zevt,
Muhsinpaazadenin entelektel olduu zehbna kaplm
idiler. indi Paazadem,
Entelektel olduumu dnenler yanlyor! deyerekden,
akl naks muhiblerine hakikati
if edeyor. Buna elbetde
Bravo Paazadem! deyoruz
Deyoruz da, ne olduunu
sylemeyor! Tamam, entelektel deilsin de, Neyin Nesisin
Sen! a Paazadem, deye, sormak iktiz edeyor. Yoksa
Rakm Sfr m, yoksa evet
yoksa, Hepsi mi? Ne?
Efendim, bu ay da bu kadar.
Lakrdy uzatmayaym. Telky
inallah gelecek aya, deyorum
ve sizi Rabbime emnet edeyorum, benim muazzez kaarilerim,
ztnza hoca baknz efendim,
Au Revoir canlarm benim

AHS NOKTA- NAZARIM

Srf bu sebepledir ki bir ksm zl
ve esasl tesbitlerimden mteekkil
bulunan ahs Nokta-i Nazarm
unvanl fevkalde nfi ve vfi esercii de onca yalvarmalara yakarmalara ramen nerettirmedim idi. O
vakt at arasndaki tahta sanda
kilitledim diye hatrlayorum, belki
de kaybolup gitmitir. Esasen
mhim de deildir; ne zaman iycab

38

etse oturup yeniden tahrir edebilirim ossaat!

Efendiler, ounuz takdiyr edecektir; mteehhil yani ev bark
sahibi bir ksm arkadalar, braknz bakalarna akl ve istikaamet
gstermek, hane reislii vaziyfesini
dahi deruhte ederken bin mkilata urayorlar. Mesuliyet ar yktr aziz refiyklerim. Bizim gibi prkusurlar kendi ykn omuzlayabilse ne devlet, ne seadet! Fekat
muhterem kaarlerim, u son gnlerde cemaat lfznn bu kadar itibarszlatrlmasn, oluk-ocuun
diline drlmesini doru bulmayorum. kii bir fikir muvacehesinde bir araya gelip kavilleseler al
sana cemaat, al sana cemiyet!
Kald ki itimi nokta-i nazardan her millet bir ksm cemaatlerden mteekkildir; baka bir
isimle tesmiye olunmalar hakiykati deitirmez.

NSANLAR KYE TAKSM OLUNUR

Garp cemiyetlerinde baknz, tariykatler, mezhepler, kiliseler, devletin
kaideleri muvacehesinde aikre
faaliyet gsterir, zlarn,
vriyetlerini artrmaya gayret ederler. Kald ki her cemaatin veya
cemiyetin din mahiyet tamas
gerekmedii gibi, ldin olmak art
da yoktur. Netekim siyas frkalar
da mhiyeti itibariyle birer cemaat
addolunurlar. Devletin bizatihi kendisi dahi nihai tahlilde brokratik
bir cemaat deil midir efendiler?
Rahmetli pederim cennetmekn
derdi ki, Evldm Recai, insanlar
umumi itibarla kabaca ikiye taksim
olunurlar; eyiler, bednamlar.
Cenb- Hak yolumuzu, istikametimizi eyilerle beraber klsn inallah!
Demek oluyor ki, insanlar nereye mensup olduklarna nazaran
deil fekat ne olduklarna bakarak
deerlendirmek lzmdr.
mdi, rahmetli peder byk
adamm diyeceim, tefhur
sayacaksnz; sarfnazar edeyorum
fekat sz benim kulamda kpedir, size de kpe olsun.

kitap

D
Q

U
D
NXUWO
n

g
r
e
h
fuar


300.000H\DNQNLWDS
L
Y
H
Q
\
D
\
H
G
LQ
U
H
]

Q
L
4.000
U
OH
LP
LU
G
Q
L
Q
D
U
D
Y
D
0
9
%

LJUBQMB
CVMVNBOO
FO
LPMBZ
ZPMV

kitapyurdu.com
LJUBQZVSEVDPN

U
D
O
)XDU
U
D
O
Q
D
U

o

ND


Q
L
V
H
P
O
]