Kafkasya

AZERBAYCAN-ERMENSTAN GRMELER: SAVAA

DORU (MU)?
24.11.2009 -Dr. Ali ASKER

22 Kasm 2009da Azerbaycan ve Ermenistan Cumhurbakanlar lham Aliyev ve Serj

Sarkisyan Fransann Mnih Bakonsolosluunda bir araya geldiler.
Bu zamana dek iki lkenin cumhurbakanlar arasnda ok sayda grme yaplmtr.
Say itibariyle Mnih grmesi, Sarkisyann cumhurbakan seilmesinden sonraki
sekizinci grmeydi.[1] Deiik tarihlerde ve deiik ehirlerde yaplan bu grmelerin
deimeyen tek zellii; sonu gzkmeyen bir zellik arz etmesidir. Grmeler sonras
yaplm aklamalara bakldnda genel olarak yle bir manzara sz konusudur: Bak
uluslararas camiada sesini ykselterek Ermenistann anlamaya yakn durmamasndan
yaknyor. Ermenistan oyunbozan politikasn devam ettiriyor. AGT Minsk Grubu
ebakanlar ise her bir grme sonras srecin yapc ve mit verici olduuna dair
aklamalarda bulunuyorlar. Bak, bar yoluyla zm salanamazsa savaa
bavuracan aklyor. Minsk Grubu ise byle aklamalarn srece zarar verebileceini
sylyor. Aslnda bununla Ermenistana buna msaade etmeyeceiz mesajn veriyor.
Ermenistan da Baknn aklamalarn bir blf olarak deerlendiriyor.
Her defasnda somut bir ilerleme salanamazken, ortalkta srele ilgili gerek d ve
birbiriyle elikili yorum ve haberler de dolamaktadr. Cumhurbakanlar 8 Ekim 2009da
www.21yyte.org

AZERBAYCAN-ERMENSTAN GRMELER: SAVAA DORU (MU)?

Dr. Ali ASKER

Kiinevde grtklerinde Trk basnnda yle bir haber yaynland: Trkiye ve

Ermenistan arasnda protokollerin imzalanma tarihi 10 Ekim 2009 olarak belirlenmitir.
mzalama treni zamanlama asndan Trk hariciyesinin iyi bir taktii, Trkiyenin
Ermenistana Azerbaycanla anla da gel mesaj olduu eklinde deerlendirildi. Oysa
Sarkisyan bu toplantda nceden zerinde anlamaya varlm konular yeniden masaya
yatrarak oylama taktiini tercih etmitir. Cenevredeki imza treninde ise tam bir diplomatik
skandal yaand. Rusyal ebakan Yuri Merzlyakov Cumhurbakanlar gerek yeni,
gerekse zerinde tartlan konular grmler dedi. Mnih grmesi de Kiinev
grmesi gibi drt saat devam etti. Bu defa aklama Fransz ebakan Bernard
Fassierden geldi: Cumhurbakanlar bu grmede daha nceler zerinde mutabakat
salanmam konular tartmlar. Grld gibi cumhurbakanlar yllar boyu zerinde
anlamaya varamadklar konular mzakere etmekteler ve bir trl anlama
salanamyor. Bu durum bir gelime olarak deerlendirilebilir mi? [2] Elbette ki hayr.
Grmelerin hangi tarihe kadar devam edecei belirsizdir. Zaten bandan beri byle bir
takvim belirlenmemitir.
Grmenin erevesi ve Sonucu
Azerbaycan ve Ermenistan arasndaki bar grmeleri 2007de kabul edilen Madrid
Prensipleri erevesinde srdrlyor. Bu prensipler Ermenistann igal ettii Azerbaycan
topraklarndan kmasn, Azerbaycanl gmenlerin evlerine dnmesini ve Dalk
Karaba'n statsnn belirlenmesini ngryor. Ermeniler Dalk Karaba dnda igal
ettikleri yedi blgeden kmaya balayacak ve bu sre, Dalk Karaban statsnn
belirlenmesi ile sonulanacak. Azerbaycan defalarca Dalk Karabaa en yksek
otonomi vereceini ifade ederken Ermenistan burann, Azerbaycan toprak btnl
erevesinde ele alnmasna kar kyor. Mnih grmesi ncesi Fransann Dileri
Bakanl Aliyev-Sarkisyan grmesinde aadaki maddelerin alnacan aklamtr:
- Dalk Karaba evresindeki igal olunmu topraklarn Azerbaycana iadesi
- Dalk Karaban gvenlik ve otonom ynetimini salayacak geici statsnn
belirlenmesi
- Ermenistan Dalk Karabala birletiren koridorun belirlenmesi
- Kendi kaderini belirleme hakknn yasal gvencesi yoluyla Dalk Karaban nihai
statsnn belirlenmesi
- Gmenlerin geri dnme hakkna ilikin gvence verilmesi

www.21yyte.org

AZERBAYCAN-ERMENSTAN GRMELER: SAVAA DORU (MU)?

Dr. Ali ASKER

- Blgeye bar glerinin konulanmas.[3]

Bu konularn nasl ve hangi boyutta mzakere edildii bilinmemektedir. CNN Trkn
Euronewse dayandrd haberinde, grme srasnda gya bir ereve anlama
mzakere edilmitir. Habere gre, iki lider ereve anlamasnda kesin bir sonuca
varmamalarna ramen nemli lde ilerleme salam, Ermenistan'n igal altnda tuttuu
Azerbaycan topraklarndan ekilmesi konusunda byk lde anlamlar.[4]Azerbaycan
Dileri Bakanl ise her hangi bir ereve anlamasnn grlmedii, ayrca nemli
lde ilerleme salanmasna dair haberin de gerei yanstmadn aklamtr.[5]
Bu tr elikili aklamalar, bundan sonraki srecin salkl bir biimde yrmeyeceinden
haber vermektedir. ki lke arasndaki grmeler imdilik dileri bakanlar dzeyinde
devam ettirilecektir.
Sava Alternatifi Gndemde mi?
Mnih grmesini bundan nceki grmelerden farkl klan bir zelliin altnn izilmesi
gerekmektedir. Cumhurbakan .Aliyev grme ncesi yapt aklamada Azerbaycan,
mzakere srecini sonlandrabileceinin altn izmitir: Aliyev, "imdiye kadar biz bar
yolu ile sorunun zlmesini istedik. Ermenistan bizim bu ekilde mzakere edip
duracamz dnyorsa, yanlyor. Bizim mzakereler konusunda midimiz var. Bu midi
kaybedersek mzakere srecini sonlandrrz" demitir. .Aliyev, 1918de Azerbaycan
topraklar zerinde bir Ermenilerin bir devlet kurduklarn, bugn yine Azerbaycan
topraklarnda ikinci bir Ermeni devleti kurmaa kalktklarn, buna msaade
edilmeyeceini ve Karaban hibir zaman bamsz devlet olmayacan ifade etmitir.[6]
Aliyevin Ermenistan kart sylemlerinin ve Minsk grubuna kar eletirilerinin bu kadar
artmasnn nedeni son dnemde Kafkasya politikasndaki deiimlerdir. Minsk grubuna
ynelik eletiriler Haydar Aliyev dneminde de sk sk dile getirilen bir olguydu. Fakat son
dnemde bu eletiriler cumhurbakannn yan sra dier devlet yetkilileri tarafndan en sert
ekilde ifade edilmektedir. Bu durum son dnemde Azerbaycann iine dm
yalnzlatrma politikasndan kaynaklanmaktadr. Trk-Ermeni ilikilerindeki
yaknlamalar, Azerbaycan topraklarnn igalden kurtulmas ynnde her hangi bir somut
adm atlmadan Kafkaslarda bar ina etmek giriimleri bu durumun meydana
gelmesinde etkilidir. 1993ten beri Azerbaycan-Trkiye arasndaki dayanmann neredeyse
bitme aamasna geldii bir durumda Baknn yeni araylar iine girmesi doaldr.
Devam eden sre Trkiye-Ermenistan ilikilerindeki yaknlamann, snrn almas
konusuna dek ileri gidecei ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Gelinen bu noktada
Azerbaycan, tabiri caizse, bann aresine bakmaldr. Belki bu sre Azerbaycan
asndan sancl bir sre olacaktr. Fakat nceki dnemlere bakldnda bugn
Azerbaycann, statkoyu kendi lehine deitirme olana daha fazladr.
www.21yyte.org

AZERBAYCAN-ERMENSTAN GRMELER: SAVAA DORU (MU)?

Dr. Ali ASKER

1) Dokuz milyonluk bir Azerbaycan iin fazlasyla yeterli olan doal zenginlikler Baknn
kendine olan gveninde nemli bir faktrdr. Ayrca bu doal kaynaklar Azerbaycann
jeopolitik nemiyle btnletikte Azerbaycana nemli avantajlar salamaktadr. Tm bunlar
Azerbaycann ABD ve Rusya arasndaki kar atmas ortamnda hareket serbestliini
artrmaktadr. Azerbaycan, bunlarn atan karlar arasnda dengeli ve bamsz bir d
politika uygulamaktadr.
2) Azerbaycan ekonomisi ve savunma sanayisi Ermenistanla kyas edilmeyecek ekilde bir
stnle sahiptir. Muhtemel bir Azerbaycan-Ermenistan savanda ksa bir sre iinde
Ermeni silahl kuvvetleri Azerbaycan topraklarndan atlabilir. Bu gereklii Ermenistan
taraf da bilmektedir. Fakat burada en nemli sorun Rusyann bu savaa ne lde
mdahil olacadr.
3) ABD, Rusya ve Trkiyenin Kafkasyada etkinlik mcadeleleri farkl boyutlara
ynelmektedir. Bu devletlerin blgeye ynelik politikalarn revize sreci gittike belirgin bir
ekilde ortaya kmaktadr. Bu durumda Azerbaycann izleyecei politika Rusyann
Karaba konusundaki tutum ve davranlarnda belli deiiklie yol amaktr. Bu deiiklik
Rusyann, en azndan sava srecinde baz atmalar grmezden gelmesini
salamaldr. Baka bir yntem de sava yaplmadan revan Karaba konusunda somut
admlar atmaa zorlamasdr.
Bugn Azerbaycan-Ermenistan arasnda sava ihtimaline ilikin deiik senaryolar ve
speklasyonlar dolamaktadr. Rusyada baz evrelerde Azerbaycann askeri mdahale
konusunda Rusyann onayn ald sylenmektedir. Azerbaycanda yaplan yorumlarda ise
Rusyann verdii szn stnde durmayaca, bilakis Ermenistana destek verebileceidir.
Olas bir savata Azerbaycann yenilgisi psikolojik adan tam bir felaket senaryosu
demektir. Peki, Rusya neyin karlnda tarafsz davranabilir? Bu srete Rusya
Azerbaycan kendi etki alanna sokmak ister. Haydar Aliyevin d politika eski danman
Vefa Kuluzade, sava varyant kesinse, demek Rusya ile anlama salanmtr
demektedir.[7] Yaplan birok yorumda 2008 ylnda Rusyann Grcistana saldrs
zerinde durulmaktadr. Fakat bugn itibariyle byle bir karlatrmann yaplmas o kadar
da salkl olmayacaktr. 1) Azerbaycan nemi ve potansiyeli bakmndan bir Grcistan
olarak deerlendirilemez. 2) Grcistann Rusyaya kar tutumuyla, Azerbaycann
Rusyaya bak arasnda nemli farklar vardr 3) Rusyann Grcistandan her hangi bir
beklentisi yokken, Azerbaycandan nemli beklentileri vardr. Rusyann bugn
Azerbaycan kendi etki alanna dahil etmesi, soumaya balam Rusya-ran ilikileri
balamnda ileriye dnk bir alternativdir. Son yirmi yl iinde Azerbaycan Rusyayla
pazarlk etmek asndan hibir zaman bugnk kadar avantajl olmamtr. Bugn herkes
Azerbaycan-Rusya ilikilerinde bir eyler oluyor demee balamtr. Son gnlerin
diplomasi trafii tesadf saylamaz. 23 Kasmda Rusya Devlet Bakan dari Birimi Bakan
www.21yyte.org

AZERBAYCAN-ERMENSTAN GRMELER: SAVAA DORU (MU)?

Dr. Ali ASKER

Sergey Narkin Azerbaycana sefer etti. Ayn gn .Aliyev ABD Savunma Bakannn
Rusya, Ukrayna ve Avrasyadan sorumlu Danman Celeste Wallanderi kabul etti.
Grde cari durum deerlendirilmesi yapld ve Azerbaycan-ABD ilikileri ele alnd.[8]
Bugn lham Aliyev Medvedevin davetlisi olarak Rusyaya gitti.
Kafkaslarla ilgili ABD, Rusya ve Trkiye politikasndaki almlarn bundan sonraki
aamada daha da hzlanaca gzlemlenmektedir. Byk devletlerin Ermenistan
kurtarma politikas Karaba sorunun bar yoluyla zm mitlerini her geen gn daha
fazla tketmektedir. Sava olgusu tek zm yntemine dnmektedir. Azerbaycanda
gittike arlk kazanan genel kan ise yledir: Azerbaycann ksa srede hesaplanm ve
iyi organize edilmi sava balatmas gerekmektedir, aksi durumda Ermenistan taraf
hibir zaman grme masasnda yapc bir tutum sergilemeyecektir.
* 21. Yzyl Trkiye Enstits Rusya Avrasya Aratrmalar Blm Bakan

[ 1 ]
P r e z i d e n t l ? r
M n h e n d ?
g r d l ? r ,
http://mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=00&article_id=20091122050503404,
22.11.2009
[2] Elxan ahinolu, Dalq Qaraba M?s?l?si 2010-cu il? qald,
http://mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=02&article_id=20091123034225304,
23.11.2009
[ 3 ]
P r e z i d e n t l ? r
M n h e n d ?
g r d l ? r ,
http://mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=00&article_id=20091122050503404,
22.11.2009
[4]
Ermenistan
be
Azeri
blgesinden
ekilecek,
http://www.hurriyet.com.tr/dunya/13020939.asp?top=1
[5] Xarici l?r Nazirliyi Mnhen grnd? ?riv? anlamasnn mzakir? olunduunu
t?kzibl?yir
http://mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=00&article_id=20091123043805708,
23.11.2009.
[ 6 ]
h t t p : / / w w w . m u s a v a t . c o m / n e w / G n d ? m / 6 4 9 1 2 L H A M _ ? L Y E V _ E R M ? N S T A N A _ U L T M A T U M _ V E R D
[7] Qarabada kinci V?t?n Mharib?si , 24 noyabr 2009.
[8] ????????? ???????????? ?????? ????????? ?? ????? ? ?????????? ????????
??????? ???, http://ru.trend.az/regions/scaucasus/azerbaijan/1586519.html 23.11.2009.
www.21yyte.org

AZERBAYCAN-ERMENSTAN GRMELER: SAVAA DORU (MU)?

Dr. Ali ASKER

www.21yyte.org