Timog-silangang Asya

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Timog Silangang Asya

Sukat

4,523,000 km

Populasyon

568,300,000

Densidad

126 people per km

Mga Bansa

11

Mga
Teritoryo

13

GDP

$900 billion (exchange rate)

$2.8 trillion (purchasing power parity)

GDP per
capita

$1,584 (exchange rate)

$4,927 (purchasing power parity)

Mga Wika

Afro-Asiatic: Arabic
Austro-Asiatic: Khmer,Vietnamese,Nicobarese
Austronesian:Buginese, Malay,Tetum, Tagalog,Cebuano, Ilokano,Hiligaynon, Bikol,WarayWaray,Kapampangan,Pangasinan,Javanese,Sundanese, Madura
Dravidian: Tamil,Malayalam, Telugu
Indo-European:English, Portuguese,Spanish, Bengali,Hindi, Punjabi
Sino-Tibetan:Burmese, Mandarin,Cantonese, Min,Taiwanese (Min Nan),Lan-Nang
Tai-Kadai: Thai, Lao
and many others

Time Zones

UTC +5:30 (Andaman and Nicobar Islands) to UTC +9:00 (Indonesia)

Ang Timog Silangang Asya (Ingles: Southeast Asia, na kadalasang pinapaikli bilang SEA) ay
isang subrehiyon ng kontinenteng Asya, na binubuo ng mga bansang nasa katimugang Tsina,
silangan ng Indiya at hilaga ng Australya.
Ang Timog Silangang Asya ay binubuo ng dalawang rehiyong heograpikal: Ang kalupaang Asyano,
at ang mga arkong pulo at mga kapuluan sa silangan at timog silangan. Ang mga bansang nasa
kalupaang Asyano ay kinabibilangan ng Cambodia, Laos, Myanmar,Thailand, at ang Vietnam; ang
populasyon ay pangunahing binubuo ng mga Tibeto-Burmano, mga Tai, at mga Austroasiatiko; ang
pinakamalaking relihiyon ay Budhismo, na sinundan ng Islam, at Kristiyanismo. Ang mga bansang
nasa karagatan ay binubuo ng Brunei,Silangang Timor,[1], Indonesia, Malaysia, Pilipinas, at
ang Singapore. Ang ibang paglalarawan sa rehiyon ay sinasama ang Taiwan sa hilaga. Ang
mga Austronesiano ang dominante sa rehiyon; ang pangunahing relihiyon ay Islam, na sinundan
ng Kristiyanismo.

Mga nilalaman
[itago]
1 Pagkakahati
1.1 Pampolitika
1.2 Heograpikal

2 Kasaysayan
3 Kalakalan at Kolonisasyon
3.1 Tsina
4 Ekonomiya
5 Demograpiya
5.1 Relihiyon
6 Mga Bansa
7 Tingnan din
8 Talasangguniaan

Pagkakahati[baguhin | baguhin ang batayan]

Pampolitika[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang paghahati sa "Timog Silangang Asya" ay nag-iiba-iba, subalit karamihan sa mga ito ay
kinabibilangan ng mga bansang ito:
Brunei
Cambodia
Indonesia
Laos
Malaysia
Myanmar
Pilipinas
Singapore
Thailand
Vietnam
Silangang Timor
Ang lahat ng nasa itaass ay kasapi ng ASEAN, maliban na lamang sa Silangang Timor (na kilala rin
bilang Timor Leste), na isang kandidatong estado para sa ASEAN. Ang bahagi, na kasama ang ilang
bahagi ng Timog Asya, ay kilala bilang Silangang Indies o sa payak na Indies hanggang noong ika20 dantaon. Ang Pulo ng Christmas at ang mga pulo ng Cocos (Keeling) ay kasama bilang bahagi
ng Timog Silangang Asya pati na ng Silangang Asya ngunit sila ay pinamamahalaan ng Australya.
Ang Taiwan kinokonsidera na bahagi ng TImog Silangang Asya pati na ng Silangang Asya subalit
hindi ito kasapi ng ASEAN. Ang mga usaping pangsoberenya ay buhay sa mga pulo sa Dagat Timog
Tsina. Ang Papua ay pampolitika na bahagi ng Timog Silangang Asya sa pamamagitan ng
Indonesia, ngunit heograpikal itong kinokonsidera bilang bahagi ng Oceania.

Heograpikal[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang Timog Silangang Asya ay heograpikal na nahahati sa dalawang rehiyon, na tinatawag
na Kalupaang Timog Silangang Asya (o angIndotsina) at ang Karagatang Timog Silangang Asya (o
ang Kapuluang Malay) (o sa wikang Indones ay Nusantara).
Ang Kalupaang Timog Silangang Asya ay kinapapalooban ng:
Cambodia
Laos
Myanmar
Thailand
Vietnam
Ang Karagatang Timog Silangang Asya ay kinapapalooban ng:
Brunei
Silangang Timor
Indonesia
Malaysia
Pilipinas
Singapore

Ang Silangang bahagi ng Indonesia at Silangang Timor (silangan ng Linyang Wallace) ay

kinokonsidera bilang heograpikal na bahagi ng Oceania.
Ang mga pulo ng Andaman at Nicobar ng India ay heograpikal na kinokonsidera bilang bahagi ng
Timog Silangang Asya. Ang Hilagang Silangang India ay kultural na Timog Silangang Asya at
minsang kinokonsidera bilang TImog Asyano at Timog Silangang Asyano. Ang Pulo ng Hainan at
ang ilang mga rehiyong Tsino gaya ng Yunnan, Guizhou atGuangxi ay kinokonsidera
bilang Silangang Asya at Timog Silangang Asya. Ang Taiwan, na tapat sa Tropiko ng Kanser ay nasa
hangganan ng Dagat Timog Tsina, kaya kadalasang sinasama sa Timog silangang Asya at pati rin
sa Silangang Asya.
Lokasyon ng Timog Silangang Asya.[2]
Isang baybain sa Ko SamuiThailand
Ang Bulkang Mayon sa Pilipinasoverlooks a pastoral scene.

Kasaysayan[baguhin | baguhin ang batayan]

Pangunahing lathalain: Kasaysayan ng Timog Silangang Asya
Si Solheim at ang iba pa ay nagpapakita ng katibayan ng isang sanga sangang kalakalan
"Nusantao" (Nusantara) sa karagatan na mula Vietnam hanggang sa kabuuan ng mga kapuluan o
arkipelago noon pang 5000 BCE hanggang 1 CE.[3] Ang mga tao ng Timog Silangang Asya, lalo na
ang mga mula sa lahing Austronesyano, ay ilang libong taon nang mga mandaragat, at ang ilan pa
ay naaabot ang pulo ngMadagascar. Ang kanilang mga sasakyan, gaya ng vinta, ay
nakapakalahaga sa karagatan. Ang paglalakbay ni Fernando Magallanes ay nagtala kung gaano
mas mahusay ang mga sasakyan ng mga ito, kung ihahambing sa mga sasakyang pandagat ng
mga Europeo.[4]
Ang pagdaan sa Karagatang Indiyano ang nakatulong sa pagkolonisa ng Madagascar ng mga taong
Austronesyano, at kasabayan din nang pag-unlad ng kalakalan sa pagitang ng Kanlurang Asya at
Timog Silangang Asya. Ang ginto mula Sumatra ay sinasabing umabot hanggang sa Roma.
Orihinal na mga animista ang mga tao. Ito ay lumaong napalitan ng Brahmanikong Hinduismo. Ito
naman ay sinundan ng Theravada Budhismo, noong 525. Noong 1400, pumasok sa rehiyon ang
impluwensiyang Islamiko. Ito ang tumulak sa mga Hindu ng Indonesia na umatras sa Bali.
Sa Kalupaang Timog Silangang Asya, napanatili ng Myanmar, Cambodia, at Thailand ang
paniniwalang Theravada ng Budhismo, na dinala doon buhat sa Sri Lanka. Ang uri ng Budhismong
ito ay humalo sa impluwensiyang Hindu ng kulturang Khmer.
Arkitektura na istilongSrivijaya. Surat Thani Thailand
Kakaunti lamang ang nalalaman sa mga paniniwalang panrelihiyon sa Timog Silangang Asya bago
dumating ang mga mangangalakal na mga Indiyano at mga impluwensiyang relihiyosa mula noong
ikalawang dantaon BCE. Bago mag-13 dantaon, ang Budhismo at Hinduismoay ang pangunahing
relihiyon sa Timog Silangang Asya.
Ang Kahariang Hindu ng Jawa Dwipa sa Java at SUmaatra ay nabuo noong tinatayang 200 BCE.
Ang kasaysayan ng daigdig ng taong Malay ay nagsimula sa pagdating ng mga impluwensiyang
Indiyano, na tinatayang naganap noong ika-3 dantaon BC ang nakalipas. Ang mga mangangalakal
na Indiyano ay dumating sa arkipelago dahil sa parehong yamang gubat at yaman ng karagatan nito
at upang makipagkalakalan sa mga mangangalakal mula sa Tsina, na mas maaagang natuklasan
ang daigdig ng mga Malay. Ang parehongBudhismo at Hinduismo ay maayos na naitatag
sa Tangway ng Malay noong simula ng ika-1 dantaon CE, at mula roon ay lumaganap sa buong
kapuluan.
Ang Cambodia ay ang unang naimpluwensiyahan ng Hinduismo noong unang bahagi ng kaharian
ng Funan. Ang Hinduismo ay isa sa mga opisyal na relihiyon ng Emperyo ng Khmer. Ang Cambodia

ay ang tahanan ng isa sa dalawang templong alay sa Brahma sa daigdig. Ang Angkor Wat ay tanyag
ding templong Hindu sa Cambodia.
Ang Emperyong Majapahit ay isang Indiyanong Kaharian na matatagupuan sa silangang Java mula
noong 1693 hanggang 1500. Ang pinakadakilang pinuno nito ay si Hayam Wuruk, na namuno mula
1350 hanggang 1389 na nagmarka ng karurukan ng emperyo nang sakupin nito ang iba pang mga
kaharian sa katimugan ng Tangway ng Malay, Borneo, Sumatra, Bali at ang Pilipinas. Ang kabuuan
din ng Pilipinas ay nagbibigay din ng pagkilala sa sa emperyo
Ang mga Cholas ay nagpamalas sa mga aktibidad sa karagatan, sa parehong aspeto ng
sandatahan at pangangalakal. Ang kanilang pagsalakay sa Kedah at sa Srivijaya, at ang kanilang
patuloy na ugnayang pangkalakalan (commercial) sa Emperyong Tsino, ay ang nagbigay daan sa
kanila upang maimpluwensiyahan ang katutubong kultura. Karamihan sa mga natitirang halimbawa
ng mga impluwensiyang kultural na Hindu na makikita ngayon sa kalakhang Timog Silangang Asya
ay dulot ng mga paglalakbay ng mga Chola.[5]

Kalakalan at Kolonisasyon[baguhin | baguhin ang batayan]

Tsina[baguhin | baguhin ang batayan]
Silipin din: Talaan ng mga tributaryo ng Imperyal na Tsina
Silipin din: Imperyalismo sa Asya
Ang mga mangangalakal na Tsino ay matagal nang nakikipagkalakalan sa rehiyon ayon na rin sa
katibayan ng tala ng paglalakbay ni Magallanes na ang Brunei ay mas marami pang pagmamayaring kanyon kung ihahambing sa mga sasakyang pandagat ng mga Europeo kaya't lumalabas na
pinalakas sila ng mga Tsino.[4]
Isang alamat na Malayo ang nagsasabi na isang Tsinong emperador na Ming ang nagpadala ng
prinsesa, si Han Li Po sa Malacca, na may kasamang 500 mga abay, upang pakasalan si Sultan
Mansur Shah pagkatapos mamangha sa katalinuhan ng Sultan. Ang balon ni Han Li po (tinayo
noong 1459) ay ngayon isa nang atraksiyong panturista, pati ang Bukit Cina, kung saan ang
kanyang mga abay ay nanirahan.
Ang istratehiyang kahalagahan ng Kipot ng Malacca, na kontrolado ng Sultanato ng Malacca noong
ika-15 dantaon at noong unang bahagi ng ika-16 na dantaon.

Ekonomiya[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang rehiyon ay isa sa pinakaproduktibo sa paggawa ng mga microprocessor. Ang mga imbak
ng langis ay mayroon din sa rehiyon.
Labingpitong kompanyang pangtelekomunikasyon ang kumontrata upang buuin ang bagon kableng
submarino upang ikonekta ang Timog Silangang Asya sa Estados Unidos.[6]Ito ay upang maiwasan
ang pagkaabala na tulad ng nangyaring pagkaputol ng kable mula Taiwan patungong E.U. sa isang
lindol.

Demograpiya[baguhin | baguhin ang batayan]

Isang Pie tsart na nagpapakita sa pagkakahati ng populasyon sa mga bansa sa Timog Silangang
Asya at sa mga pulo ng Indonesia
.
Ang Timog Silangang Asya ay may sukat na umaabot sa 4,000,000 km (1.6 milyon milya parisukat).
Noong 2004, mahigit sa 593 milyong katao ang nakatira sa rehiyon, Isa sa lima nito (125 milyon) ay
nakatira sa pulo ng Java sa Indonesia, ang pinakamataong malaking pulo sa buong mundo.
Ang pagkakahati ng mga relihiyon at tao ay malawak sa Timog Silangang Asya at nag-iiba bawat
bansa. Ang ilang 30 milyong mga migranteng Tsino ay nakatira din sa Timog Silangang Asya, na
madami sa Pulo ng Christmas, Malaysia, Pilipinas, Singapore,Indonesia at Thailand, at bilang
mga Hoa, sa Vietnam.

Relihiyon[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang mga bansa sa Timog Silangang Asya ay naniniwala sa maraming iba't ibang mga relihiyon. Ang
mga bansang nasa kalupaang Asya. gaya ng Thailand. Cambodia, Laos, Myanmar. at Vietnam ay
pangunahing naniniwala sa Budhismo. Ang Singapore ay pangunahin din Budhista. Ang mga

paniniwalang namana at Confucianismo ay malawak din pinananaligan sa Vietnam at Singapore. Sa

Kapuluaang Malay, ang mga taong nakatira sa Malaysia, kanlurang Indonesia at Brunei ay
pangunahing naniniwala sa Islam. AngKristiyanismo ay ang pangunahing relihiyon sa Pilipinas,
silangang Indonesia at Silangang Timor. Ang Pilipinas ang pinakamalaking Katolikong populasyon
na sinundan naman ng vietnam sa malayong agwat. Ang Silangang Timor ay isa ring
predominanteng Katoliko dahil sa matagal na pananakop dito ng mga Portuges.

Mga Bansa[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang subrehiyon ay may 11 mga bansa at ito ay mahahati sa mga bansa sa pangunahing-lupain at
mga kapuluan. Kabilang sa mga bansa sa pangunahing-lupain ang:
ng Timog-silangang Asya; para sa mas detalyadong mapang-pdf
silipinhttp://www.cia.gov/cia/publications/factbook/reference_maps/pdf/southeast_asia.pdf
Ang bansang Malaysia ay may dalawang parte na nahahati ng Dagat ng Timog Tsina. Peninsular
Malaysia ay nasa pangunahing-lupain samantalang ang Silangang Malaysia ay nasa Borneo, isa sa
pinaka-malaking isla sa rehiyon. Ang bansang Malaysia ay kinikilalang bansang kapuluan.
Ang Timog-silangang Asya ay may sukat na 1.6 milyon milya kwadrado (4,000,000 km). Noong
2004, higit sa 550 milyong tao ang nakatira sa rehiyon, 110 milyon nito sa isla ng Java ng Indonesia.