BAB 2: STRUKTUR ATOM

1.

Resapan- resapan ialah proses di mana zarah-zarah sesuatu bahan bergerak di

antara zarah-zarah bahan yang lain.

2.

resapan boleh berlaku dalam medium gas, cecair dan pepejal.

Resapan dalam gas

3.

Resapan dalam cecair

Resapan dalam pepejal

Cecair

Gas

teori kinetik dalam jirim

Pepejal

Zarah-zarah hanya boleh

bergetar dan berputar
dalam bentuk yang tetap
Ikatan yang kuat antara
zarah-zarah
Mempunyai bentuk yang
tetap

Zarah-zarah boleh
bergetar,berputar dan
bergerak dalam cecair
Ikatan kuat tetapi kurang
kuat berbanding dengan
pepejal
Mengikut bentuk bekas
cecair

Zarah-zarah boleh
bergetar, berputar dan
bergerak bebas
Ikatan lemah di antara
zarah-zarah
Tiada bentuk yang tetap
dan boleh dimampat

4.

Dalam proses pemanasan untuk peleburan naftalene, suhu kekal sama

walaupun proses pemanasan berterusan kerana haba yang diserap digunakan
untuk memecahkan ikatan dalam zarah-zarah supaya pepejal bertukar menjadi
cecair.

5.

Dalam proses penyejukan untuk pembekuan naftalene, suhu kekal sama

walaupun proses penyejukan berterusan kerana haba yang hilang ke
persekitaran diseimbangi oleh haba yang terbebas di mana zarah-zarah tarik
antara satu sama lain untuk membentuk pepejal.
* maklumat lanjut sila baca eksperiment penentuan takat lebur dan takat beku
naftalene

6.

*****NOMBOR NUKLEON = NOMBOR PROTON + NOMBOR NEUTRON

X
X
e.g

atom klorin mempunyai 17 proton dan 18 neutron. Apakah no. proton

dan no nucleon bagi atom tersebut?

35
A
No proton= 17

no nukloen

17
Z
No nucleon = 17 + 18 = 35

no proton

Petala pertama ( first shell) : 2 elektron

Petala kedua ( second shell): 8 elektron
Petala ketiga ( third shell) : 8 elektron
* valens elektron adalah elektron yang terletak di petala yang paling luar.

7.
Isotop adalah atom yang sama unsure dengan nombor proton yang sama
tetapi nombor
neutron @ nukleon yang berbeza.
Contoh isotop: carbon- 12 & carbon-14 : klorin-35 & klorin-37
Ciri-ciri yang sama dalam isotop bagi sesuatu unsur

Nombor proton

Nombor elektron

Susunan elektron

Ciri-ciri kimianya kerana mempunyai susunan elektron yang sama

Ciri-ciri yang tak sama dalam isotop bagi sesuatu unsur

Nombor nukleon

Nombor neutron

Cirri-ciri fizikanya seperti ketumpatan, takat didih dan takat lebur

Kegunaan isotop dalam kehidupan seharian

Dua jenis isotop iaitu radioaktif ( berbahaya) dan tidak radioaktif

iodine-131 untuk rawatan penyakit tiroid, cobalt -60 untuk rawatan

kanser, karbon-14 untuk mengesan usia tulang dan kayu.

BAB 3 FORMULA DAN PERSAMAAN KIMIA

Jisim atom relatif Na = 23 , Cl = 35.5 , Mg = 23, N= 14 , O=16, Zn= 65
Jisim molekul relatif NaCl = 23 + 35.5 = 58.5
MgCl2 = 24 + 35.5 (2) =95

molar mass

Zn( NO3)2 = 65 + ( 14 + 3 16) ( 2)

(jisim molar)

= 65 + 62(2)
=65 + 124 = 189

e.g.
jisim molekul relatif bagi suatu sebatian ( compound) dengan formulanya Y2SO4 ialah
142. Kirakan jisim atom relatif bagi unsur Y. ( jisim atom relatif: O= 16, S=32)
Y2SO4 = 142
Y (2) + 32 + 16(4) = 142
2Y + 96 = 142
2Y = 142-96
2Y= 46
Y = 46 2 = 23

Jadi, jisim atom relatif bagi unsur Y ialah 23.

*******CARI MOLE
Jisim( mass) molekul relative / jisim atom relatif

1. Mol =
2. Mol= bilangan zarah (ion, molekul, atom) NA ( nilai NA akan diberi dlm soalan)
3. Mol = isipadu gas ( dm3) isipadu molar ( 22.4 dm3 mol-1 @ 24 dm3 mol-1 soalan
akan beri nilainya)
4. Mol = MV (M= kepekatan mesti dlm unit mol dm-3 , V=isipadu dlm mesti dlm unit
dm3)

e.g
berapakah bilangan molekul dalam 6 dm3 gas hidrogen pada suhu bilik?
( molar volume: 24 dm3 mol-1 , NA = 6.02 1023 mol-1 )

langkah 1 :
cari bilangan mol dulu. ( sekiranya bilangan mol diberi dalam soalan, terus ke langkah
2)

mol

= isipadu gas isipadu molar

= 6 dm3 24 dm3 mol-1
= 0.25 mol

Langkah 2 :
Cari bilangan molekul seperti yang diminta oleh soalan
Mol= bilangan zarah (ion, molekul, atom) NA
Mol NA = bilangan zarah

Bilangan zarah = Mol NA

= 0.25 mol 6.02 1023 mol-1
= 1.505 1023 molekul

* formula empirik = nisbah yang paling ringkas bagi setiap atom yang wujud dalam
sebatiannya.
( sila ambil perhatian eksperiment penentuan formula empirik bagi MgO dan CuO report)

e.g 1: carikan formula empirik bagi magnesium oxide (magnesium oksida)

jisim mangkuk pijar ( crucible) + penutup (lip)= 11.02 g
jisim mangkuk pijar + penutup + magnesium = 12.94 g
jisim mangkuk pijar + penutup + magnesium oxide = 14.22 g

Unsur(
element)

Magnesium , Mg

Oksigen, O

Jisim (mass)

12.94 11.02 =
1.92g

Sila ingat kembali

Mol =

14.22 12.94 =
1.28g
Mol

1.92 24 =0.08

1.28 16 = 0.08

Nisbah

0.08 0.08 = 1

0.08 0.08 = 1

Jadi, formula empiric bagi magnesium oxide = Mg1O1 = MgO

e.g2:
kuprum (II) iodide mengadungi 20.13 % kuprum dalam jisimnya. Carikan formula
empiriknya.
(jisim atom relative: Cu, 64 ; I, 127)
Unsur( element) Kuprum, Cu

Iodide , I

Jisim (mass)

Sila ingat kembali

20.13% = 20.13 g

Mol =

100- 20.13= 79.87

Mol

20.13 64 =0.315

79.87 127 =
0.629

Nisbah

0.315 0.315 = 1

0.629 0.315 = 2

Jadi, formula empirik = Cu1I2 = CuI2

e.g 3: sila cuba cari formula empirik sendiri !!

1.08 g aluminium bertindak balas secara kimia dengan 0.96g oksigen untuk membentuk
suatu oksida. Apakah formula empirik bagi oksida tersebut?
( jisim atom relatiF: O, 16; Al, 27)

* formula molekul= sebatian yang menunjukkan bilangan atom yang sebenar dalam
sebatiannya
Formula molekul = (formula empirik)n

e.g
8.5g hidrogen peroksida mengandungi 0.5g hidrogen. Jika jisim molar bagi hidrogen
peroksida ialah 34 g mol-1, cari formula molekulnya.
(jisim atom relative: H, 1; O, 16)

Langkah 1 :
carikan formula empiriknya. Jika formula empirik diberi dalam soalan, terus ke
langkah 2
Unsur( element) Hidrogen, H

Okside, O

Jisim (mass)

Sila ingat kembali

0.5 g

Mol =

8.5 -0.5 = 8 g
Mol

0.5 1 =0.5

8 16 = 0.5

Nisbah

0.5 0.5 = 1

0.5 0.5 = 1

Jadi, formula empirik = HO

Langkah 2: cari formula molekul seperti yang diminta oleh soalan

SOALAN BERI
jisim molar bagi hidrogen peroksida ialah 34 g mol-1
jisim molar = molar mass = jisim molekul relatif= 34gmol-1
Formula molekul = (formula empirik)n
34 g mol-1 = (HO) n
34 g mol-1 = ( 1 + 16 )n
34 g mol-1 = 17n
n= 3417 =2
jadi: Formula molekul = (formula empirik)n
= (HO)n
= (HO)2
= H2O2

Cation ( kation)

Anion

Sodium (natrium) ion = Na+

Flouride ion= F-

Potassium ( kalium ) ion = K+

Cloride ion = Cl-

Hydrogen ion = H+

Bromide ion = Br-

Copper (II) ( kuprum) ion + Cu

2+

iodide = I-

Magnesium ion : Mg2+

hydroxide ion = OH-

Zinc ( zink) ion = Zn2+

nitrate ion = NO3-

Lead (II)(plumbum) ion = Pb2+

Oxide ion= O2-

Iron (II)( ferum) ion = Fe2+

carbonate ion = CO32-

Iron (III) ( Ferum) ion = Fe3+

sulphate ion = SO42-

Aluminium ion = Al3+

e.g

Aluminium oxide
unsur

Aluminium, Al

Oxide,O

ion

Al3+

O2-

Cas

+3

-2

Sonsangkan nilai
casnya!!

Jadi, hasilnya

Al2O3

Tentukan Persamaan kimia yang berikut samada seimbang atau tidak

(kiri)Fe + CuCl2 FeCl3 + Cu(kanan)
Kiri:

Kanan:

Fe = 1

Fe =1

Cu= 1

Cu= 1

Cl= 2

Fe = 3

tak seimbang!!!

Topik 4: jadual berkala ( periodic table)

Jadual berkala moden ( yang kini kita pakai dan belajar) diperkenalkan oleh H.J.G.
Moseley
- disusun secara melintang ( dari kiri ke kanan) mengikut nombor proton secara menaik
- setiap baris melintang dipanggil kumpulan ( group). Kumpulan yang sama mempunyai
bilangan elektron valen (valence electron) yang sama dan menunjukkan sifat kimianya
yang sama.
- setiap jalur menegak dipanggil kala (period)

Kumpulan 18: juga dipanggil noble gases ( gas adi), inert gases( gas lengai),
monoatomic gas
He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn
-mempunyai susunan elektron yang stabil dipanggil susunan duplet (elektron valen
=2***hanya helium, He sahaja) dan susunan oktat (electron valen=8). Oleh itu,semua
unsur 18 adalah sangat stabil dan tidak boleh menerima atau menderma elektron
kepada unsur lain.
- saiz atom bertambah apabila menuruni kumpulan kerana bilangan petala yang diisi
electron bertambah
-takat lebur dan takat didih rendah kerana ikatan diikat bersama oleh daya van der
waals yang lemah.jadi, sedikit tenaga sahaja diperlukan untuk memecahkan ikatan di
antaranya.
-akan tetapi, takat lebur dan takat didih bertambah apabila menuruni kumpulan
kerana bertambahnya saiz atam akan meningkatkan ikatan van der waals dalam dalam
atom-atomnya
- semua unsur 18 tidak boleh mengkonduksikan elektrik dan tidak larut dalam air
* sila ambil tahu kegunaan gas adi dalam kehidupan seharian kita!!

Kumpulan 1: alkali metal ( logam alkali)

Semua unsur dalam kumpulan 1 ialah konduksi elektrik dan haba yang baik,
mempunyai takat lebur dan takat didih yang rendah , berketumpatan rendah dan
merupakan pepejal lembut yang senang dipotong!!

Li, Na, K, Rb, Cs, Fr ( semua alkali metal ini sangat reaktif dan mesti disimpan dalam
minyak parafin untuk mengelaknya dari bertindak balas dengan oksigen dan wap air di
udara)
Apakah yang perubahan fizikal yang berlaku kepada unsur kumpulan 1 apabila
menuruni kumpulan??
- Saiz atom/ jejari atom bertambah apabila menuruni kumpulan 1 kerana
bertambahnya bilangan petala yang diisi oleh elektron
- takat lebur dan takat didih berkurang apabila menuruni kumpulan 1 kerana saiz
atom yang bertambah menyebabkan ikatan logam ( metallic bonding)dalam atom
menjadi lemah. Jadi kurang tenaga haba diperlukan untuk mengatasi ikatan logamnya.

Apakah sifat-sifat kimia bagi unsur kumpulan 1 dan apakah perubahannya apabila
menuruni kumpulan????
- semua unsur kumpulan 1mempunyai sifat kimia yang sama kerana mempunyai
bilangan elektron valen yang sama. ( kumpulan 1 , elektron valen = 1)
- kereaktifan unsur kumpulan 1 bertambah apabila menuruni keumpulan 1. Mengapa??
- semua unsur kumpulan 1 mempunyai satu electron valen. Jadi, setiap atom logam
alkali akan menderma satu elektron valen apabila bertindak balas untuk mencapai
susunan duplet atau oktat yang stabil. ***ION BERCAS +1 AKAN TERBENTUK
-apabila menuruni kumpulan, saiz atom yang bertambah menyebabkan elektron valen
terletak jauh dari tarikan nukleus. Jadi, elektron valennya lebih mudah didermakan.
Jadi, kereaktifannya bertambah apabila menuruni kumpulan 1.

*** notes that unsur kumpulan 1 adalah agen penurunan( reducing agent) yang baik
dan kuat. Apabilan menuruni kumpulan, kekuatannya sebagai agen penurunan pun
bertambah.

**** sila ambil perhatian eksperimen chemical properties Group 1 in reactions with
water, oxygen, chlorine/bromine gas)

Kumpulan 17 : halogens
F2, Cl2, Br2, I2, At2 ( wujud dalam dwiatom- diatomic)
- takat lebur dan takat didih yang rendah kerana semua molekul halogen diikat
bersama oleh daya van der waals yang lemah. Oleh itu, sedikit tenga haba sahaj
diperlukan untuk mengatasi ikatanya semasa peleburan dan pendidihan proses.
- tidak mengkondusikan elektrik , konduksi haba yang lemah dan berketumpatan
rendah.

Apakah perubahan cirri-ciri fizikalnya apabila menuruni kumpulan 17???

- saiz atom bertambah apabila menuruni kumpulan 17 kerana petala yang diisi oleh
elektron bertambah.
- takat lebur dan takat didih bertambah apabila menuruni kumpulan keran saiz yang
bertambah akan menyebabkan daya van der waals pun bertambah. Jadi, lebih banyak
tenaga haba diperlukan untuk mengatasi ikatan di atara molekulnya.
- warna unsur kumpulan 17 menjadi lebih gelap apabila menuruni kumpulan.

Apakah perubahan sifat-sifat kimianya apabila menuruni kumplan 17??

- semua halogen mempunyai elektron valen 7. Jadi, semua halogen perlu menerima
1 elektron untuk mencapai susunan gas adi ( duplet / octat) yang stabil.**bentuk ion
bercas -1
- apabila menuruni kumpulan 17, saiz atom yang bertambah menyebabkan petala
terluar ( outermost shell) terletak jauh dari nukleus.
- oleh itu, keupayaan nukleus untuk menarik satu elektron ke petala terluar untuk
mencapai susunan (konfigurasi) elekton gas adi yang stabil menjadi lemah.
- Jadi, kereaktifannya berkurang apabila menuruni kumpulan 17.

***notes that unsur kumpulan 17 adalah agen pengoksidaan yang baik ( good reducing
agent). Apabila menuruni kumpulan 17, kekuatan unsur kumpulan 17 sebagai agen
pengoksidaan berkurang.

*** sila ambil tahu serba sikit pasal eksperimen unsur kumpulan 17 bertindak balas
dengan air, ferum ( iron), dan natrium hidroksida ( sodium hydroxide)

Unsur dalam kala ( selalunya exam tanya kala 3 sahaja)

- kala yang sama mempunyai bilangan petala yang sama. Bilangan kala menunjukkan
bilangan petala yang diisi oleh elektron. E.g : kala 3 = 3petala diisi elektron
- alumiunium oxide = amphoteric oxides ( menunjukkan sifat acid + alkali)

Apakah perubahan yang berlaku apabila merentasi kala 3 dari kiri ke kanan??
- saiz atom berkurang apabila merentasi kala dari kiri ke kanan
- bilangan proton( cas positif dalam nucleus) dan bilangan valen bertambah apabila
merentasi kala dari kiri ke kanan.
- ini menyebabkan daya tarikan dari nukleus ke atas elektron yang terletak di petala
terluar menjadi kuat. Jadi, saiz atom berkurang apabila merentasi kala.

Unsur peralihan logam ( transition metal)

Ciri-ciri istimewa peralihan logam:
1.
2.
3.
4.

membentuk ion atau sebatian berwarna

menunjukkan nombor pengoksidaan yang berbeza-beza
membentuk ion kompleks
boleh bertindak sebagai mangkin ( catalyst)

***mangkin adalah bahan yang boleh mempercepatkan tindak balas kimia di mana
tindak balas akan melalui lintasan tenaga pengaktifan yang lebih rendah.

Proses haber proses penghasilan amonia = mangkinnya ialah Fe

Proses sentuh ( contact process)-proses penghasilan sulfurik asid = mangkinnya ialah
V2O5
Proses Ostwald-proses penghasilan nitrik acid = mangkinya ialah Pt

TOPIK 5 : IKATAN KIMIA ( CHEMICAL BONDS)

- semua unsur kumpulan 18 tidak terlibat dalam membentuk sebatian kimia ini kerana
semua unsur kumpulan 18 mempunyai susunan duplet dan octat yang stabil dan
bersifat sacara lengai secara kimia.

** Jenis-jenis ikatan kimia

1. Ikatan ionik ( ionic bond)
- membentuk sebation ionik( ionic compound)
- terbentuk hasil dari pemindahan elektron(transfer electron)dari unsur
logam(kumpulan 1, 2,13) ke unsur bukan logam ( kumpulan 16,17) **Hidrogen adalah
unsur bukan logam!!!

2. Ikatan kovalen ( covalent bond)

- membentuk sebatian kovalen ( covalent compound)
- terbentuk hasil dari perkongsian elektron ( sharing electron) antara unsur bukan
logam dengan unsur bukan logam.

CUBA LUKISKAN SUSUNAN ELEKTRON YANGMENUNJUKKAN CARA PEMBENTUKAN

SEBATIAN BAGI:
a.

NaCl

b. MgO

a.

HCl

d. K2O

a.

Cl2

f. NO2

N2
h. CO2
( pastikan anda faham susunan elektron bagi sebatian ionik dan kovalen )
a.

Perbandingan cirri-ciri antara sebatian ionik dengan sebatian kovalen

Sebatian ionik

Sebatian kovalen

Takat lebur dan takat didih yang tinggi

Takat lebur dan takat didih yang rendah

* kerana ion-ion positif dan negatif ditarik * daya tarikan yang lemah antara molekulbersama oleh daya elektrostatik yang
molekuk. Jadi, hanya sedikit tenaga
kuat. Jadi banyak tenaga diperlukan untyk diperlukan untuk mengatasi ikatannya.
mengatasi ikatanya yang kuat itu.
Boleh konduksi elektrik dalam keadaan
leburan (molten state) atau larutan berair
( aqueus solution) tetapi tidak konduksi
elektrik dalam keadaan pepejal

Tidak mengkonduksikan elektrik dalam

apa jua keadaan

* kerana dalam keadaan leburan atau

larutan berair, ion-ion positif dan negatif
bergerak bebas( free mobile ions)

* wujud dalam keadaan molekul

dalam apa jua keadaan. Jadi, tiada
ion yang bebas bergerak tidak boleh
mengkonduksikan elektrik.

Dalam keadaan pepejal, ion-ion berada

dalam keadaan yang tetap dan tidak
bebas bergerak. Jadi dalam keadaan
pepejal tidak boleh konduksi elektrik
Biasanya larut dalam air tetapi tidak
larut dalam larutan organik seperti
benzene,alkohol

TOPIK 6 : ELEKTROKIMIA ( electrochemistry)

Biasanya larut dalam larutan organik dan

tidak larut dalam air

Elektrolisis ialah proses di mana suatu sebatian bercerai kepada komposisinya apabila
bekalan elektrik melaluinya.
Proses elektrolisis melibatkan 2 langkah:
i. pergerakan ion-ion dalam elektrod.
- kation (ion positif) bergerak ke arah katod (elektrod negatif, anion ( ion negatif)
bergerak ke arah anod ( elektrod positif)
ii. nyahcas ion
-ion yang dipilih untuk dinyahcas dipengaruhi oleh kedudukan ion dalam siri
elektrokimia, kepekatan ion dalam elektrolit dan jenis elektrod yang digunakan.
-kation dinyahcas di katod dengan menerima elektron manakala anion dinyahcas di
anod dengan menderma elektron.
-elektron mengalir dari anod ke katod melalui sambungan wayar.
-apabila ion dinyahcas di elektrod, atom @ molekul akan terbentuk.

Proses elektrolisis
A
Elektrolisis leburan plumbum (II) bromide ( molten lead (ii) bromide)
Karbon/ grafit elektrod

Leburan plumbum (II) bromide

Dalam keadaan leburan plumbum (II) bromide,
Hanya ion plumbum , Pb2+ dan ion bromide , Br-sahaja dalam leburan!! Ingat !!
Mangkuk pijar

Heat
Anod: 2Br- Br2 + 2e
Pemerhatian: gelembung gas terbebas / gas perang terbebas.
Inference / conclusion: gas bromin terbebas
Katod: Pb2+ + 2e Pb

Observation: shiny grey solid found at the bottom of the crucible

Inference/ conclusion: pepejal plumbum termendak di dasar mangkuk pijar
Elektrolisis larutan berair ( aqueous solution)
Asid Sulfurik cair , H2SO4
Ion yang wujud: H+, SO42-, OHAnod: OH- dipilih untuk dinyahcas

4OH- O2 + 2H2O + 4e

Katod: H+ dipilih untuk dinyahcas

2H+ + 2e H2

Sodium chloride, NaCl solution

Ion yang wujud: Na+, H+, Cl-, OHAnod: OH- dipilih untuk dinyahcas

4OH- O2 + 2H2O + 4e

Katod: H+ dipilih untuk dinyahcas

2H+ + 2e H2

A
Carbon/grafit elektrod

SIRI ELEKTROKIMIA MESTI INGAT!! ION YANG KEDUDUKANNYA TERLETAK DI BAWAH

SIRI ELEKTROKIMIA DIPILIH DINYAHCAS

KATION
K+

kalo

ANION
F-

Fazrul

Na+

nak

SO42-

Sangat

Ca2+

cari

NO3-

Nak

Mg2+

makwe

Cl-

Cari

Al3+

Ali

Br-

Bini

dipengaruhi oleh kepekatan (

concentrated)
Zn2+

Zamru

I-

Isteri

Fe2+

Fredy

OH-

Orang

Sn2+

Sanggup

Pb2+

Pergi

H+

Hari2

Cu2+

Curi

Ag+

Ayam
Makin senang dinyahcas

Ringkasan :
Elektrolit
(electrolyte)

Leburan NaCl

Larutan NaCl

2.0moldm-3
NaCl solution (
concentrated)

elektrod

Karbon/grafit

Karbon/grafit

Karbon/grafit

Ion-ion yang wujud

Na+ , Cl-

Na+ , Cl- , OH-, H+

Na+ , Cl- , OH-, H+

Ion dipilih dinyahcas

Na+ , Cl-

OH-, H+

Cl- , H+

(ion yang kedudukan (Cl- dipilih dinyahcas

terletak di bawah siri kerana dalam
elektrokimia dipilih
keadaan pekat)
untuk dinyahcas)
Anod

2Cl- Cl2 + 2e

4OH- O2 + 2H2O +
4e

2Cl- Cl2 + 2e

katod

Na+ + e Na

2H+ + 2e H2

2H+ + 2e H2

PENGARUH JENIS ELEKTRODA

Cu elektrod / Ag elektrod

CuSO4 / AgCl
Mangkuk pijar

Heat
Jenis elektrod

Anod

Katod

Cu

Cu Cu2+ + 2e

Cu2+ + 2e Cu

Ag

Ag Ag+ + e

Ag+ + e Ag

Pemerhatian

Anod menipis ( thinner)

Katod menebal ( thicker)

Bagi elektrolit yang menggunakan CuSO4, kepekatan warna larutan biru bagi elektrolit
kekal sama kerana kepekatan ion Cu2+ kekal sama.
Elekrolisis dalam industri
* Cryolite ditambah untuk untuk merendahkan takat lebur Al2O3 (dr 2045 ke 900oc)
Anod: O2- -2e O2
Katod: Al3+ + 3e Al
* oksigen gas yang terbebas di anod akan bertindak balas dengan elektrod carbon dan
menghasilkan carbon dioxide gas!! C + O2C O2
OLEH ITU, ANOD AKAN MENIPIS
+

a.

Pengekstrakan logam ( extraction of metals)

Karbon ( katod)
Karbon ( anod)

Leburan Al2O3 + Cryolite

Leburan Al
(keadaan leburan, ion wujud Al3+ , O2-)

Penulenan logam ( purification of metals)A

b.

ANOD: kuprum tak tulen (impure copper)

Pemerhatian: anod menipis

Cu Cu2+ + 2e

KATOD: kuprum tulen ( pure copper)

Cu2+ + 2e Cu

Pemerhatian : katod menebal

* kuprum yang tak tulen akan larut dan bendasing akan termendak di dasar bikar

CuSO4

ANOD: kuprum
Pemerhatian: anod menipis

Cu Cu2+ + 2e

KATOD: sudu besi ( iron spoon )

Pemerhatian : pepejal coklat meyaluti pada permukaan sudu

Cu2+ + 2e Cu

* tujuan penyaduran adalah untuk melindungi objek ( sudu) daripada terhakis serta
memperbaiki kecantikan permukaanya.
Penyaduran logam ( electroplating of metalA
c.

CuSO4

V
Sel Voltaic / Daniel Sel ( voltaic cell/ Daniel cell)
Mg

ZnSO4

Cu

CuSO4

Titian garam ( salt bridge)

*berfungsi membenarkan pengaliran ion untuk melengkapkan litar
Mg bertindak sebagai terminal negatif (anod) kerana Mg kedudukannya terletak di atas
Cu siri elektrokimia.

e.g: tentukan terminal negative dan nilai perbezaan keupayaan,V (potential

difference) bagi pasangan logam yang berikut:
Mg
2.7 v
0.3 v
Zn
Fe
Cu

1.6 v

Pasangan logam
Mg & Cu
Zn & Cu

Terminal negatif
Mg
Zn

Fe & Cu
Cu & Cu

Fe
-

Perbezaan keupayaan, V
2.7V
[2.7-1.6 (cari atr Fe&Cu) +
0.3]
= 1.4 V
2.7- 1.6 = 1.1 V
0.0

* Contoh sel :
Jenis sel
Lead-acid accumulator
(plumbum asid
akumulator)
Dry cell ( sel kering)

Kebaikan
Boleh dicas balik apbl bateri
hbs pakai

Kelemahan
Mahal

Murah

Tidak boleh dicas balik ,

tidak tahan pakai lama
Tidak boleh dicas balik

Sel basah
Tahan pakai lama
TOPIK 7: ASID DAN BES ( ACID AND BASE)

- Asid ialah bahan yg bercerai (ionizes/dissociates)dalam air untuk menghasilkan ion

hidrogen,H+

Asid KUAT ( STRONG ACID)

Nitric acid , HNO3
H2O

HNO3

H+ + NO3-

Hydrochloric acid, HCl

H2O

HCl

H+ + Cl-

Sulphuric acid, H2SO4

H2O

H2SO4

2H+ + SO42-

Monoprotic acid

Monoprotic acid

Diprotic acid

1mol HNO3 bercerai

1mol HCl bercerai

1mol H2SO4 bercerai

menghasilkan 1 mol H+

menghasilkan 1 mol H+

menghasilkan 2 mol H+

H2O

Acid lemah ( weak acid) CH3COOH

CH3COO- + H+

- Bes ialah bahan yang bercerai di dalam air untuk menghasilkan ion hidroksida, OH -

-alkali ialah base yang larut dalam air dan bercerai untuk menghasilkan ion hidroksida,
OH-

alkali KUAT ( STRONG Alkali)

Natrium hidroksida , NaOH

Kalium hidroksida , KOH

H2O

H2O

NaOH

Na+ + OH-

KOH

K+ + OH-

OH- + NH4+

Alkali lemah ( weak alkali) NH3 + H2O

*** asid dan alkali hanya menunjukkan sifat asid dan sifat alkalinya apabila larut dalam
air. Ini adalah kerana hanya dengan wujudnya air, baru acid dan alkali data bercerai
untuk menghasilkan H+ & OH-. Tanpa air, acid dan alkali wujud dalam bentuk molekul.
** asid dan alkali juga boleh konduksi elektrik dengan wujudnya air kerana adanya ionion yang bebas bergerak ( free mobile ions @ free moving ions)
pH

1
makin kuat asid

7
neutral

14
makin kuat

alkali
Acid kuat,( HCl,
HNO3, H2SO4)

Acid lemah (
CH3COOH)

Alkali lemah ( NH3)

Alkali kuat (KOH,

NaOH)

Bercerai lengkap
dalam air untuk
menghasilkan
kepekatan ion
hidrogen yang
tinggi

Bercerai separa
dalam air untuk
menghasilkan
kepekatan ion
hidrogen yang
rendah

Bercerai separa
dalam air untuk
menghasilkan
kepekatan ion
hidroksida yang
rendah

Bercerai lengkap
dalam air untuk
menghasilkan
kepekatan ion
hidroksida yang
tinggi

** molarity is the number of moles solute present in 1dm3 of solution.

m. mass
Kepekatan ( concentration)

Molarity (mol dm-3)=

m. mass
Kepekatan (g dm-3) =

e.g

e.g (Jisim atom relatif:Na, 23; O,16; H,1)

200cm3=

4.0g natrium hidroksida, NaOH dilarutkan

dalam 200cm3 air. Berapakah kepekatan
larutan yang dihasilkan dlm unit mol per
dm3?

dm3

= 0.2 dm3
4.0g natrium hidroksida, NaOH dilarutkan
dalam 200cm3 air. Berapakah kepekatan
larutan yang dihasilkan dlm unit g per dm3?

Mol =
Step 1: cari mol dulu

Kepekatan=
Mol =

= 20 g dm-3

200cm3=

dm3

= 0.2 dm3
= 0.1 mol
Molarity =
= 0.5 mol dm-3
Rumus BAGI proses pencairan ( dilution process) M1V1=M2V2
E.G : berapakah isipadu ( volume) 2.0 mol dm-3 asid sulfurik diperlukan untuk
menyediakan 100cm3 1.0 mol dm-3 asid sulfurik?
M1 = 2.0 mol dm-3

M2= 1.0 mol dm-3

Ganti msk rumus M1V1=M2V2

V1 = cari

V2= 100cm3

2.0 mol dm-3V1 =1.0 mol dm-3100cm3

V1= 50cm3

Proses Peneutralan ( neutralisation process)

Kaedah penitratan ( titration process)

Asid (e.g 0.1 mol dm-3 HCl)

Alkali ( e.g 25cm3 0.1 mol dm-3 NaOH)+
beberapa titik penunjuk (indicator)
( indicator such as phenolphthalein / methyl orange)
Penunjuk
acid
Phenolphthalein Colourless
Methly orange
Red

Neutral
Colourless
Orange

Alkali
Pink
yellow

Sorg pelajar menjalankan eksperimen di atas, keputusan diperolehi spt di bwh:

Trial

Isipadu HCl (
cm3)

25.1
0

24.50

24.60

* ingat!!Bacaan buret mesti 2tempat perpuluhan

a.

Kirakan isipadu HCl yg digunakan

= 24.73 cm3

b.

Apakah perubahan warna yang berlaku jika phenolphthalein sebagai

penunjuk?
Warna berubah dari tidak berwarna kepada warna merah jambu ( colourless
to pink)

***sila baca soalan dgn teliti, kalau alkali berada di buret dan acid berada
dlm kelalang kon, warna berubah dr merah jambu ke tidak berwarna jika
phenolphthalein sbg penunjuk.

apakah isipadu 2.0 mol dm-3 asid nitrik diperlukn untuk meneutralkan 0.14g
kalium hidroksida? ( O,16; k,39, H,1)

e.g

langkah 1: tulis persamaan kimia yg seimbang dulu, petik maklumat dari soalan
dan carikan bilangan mol bagi salah satu reactant.
HNO3

V=??, M=2.0 mol dm-3

KOH

KNO3 +

H2 O

jisim (mass)=0.14g

Mol =MV

Mol=
= 0.0025mol

Dari persmn di atas, 1 mol HNO3 1mol KOH

Jadi , ? mol HNO3 0.0025mol KOH
Sudah tentu 0.0025 mol HNO3 !
Mol = MV
0.0025mol = 2.0 mol dm-3 V
V= 0.0125 dm-3 = 12.5 dm-3

Kegunaan Proses peneutalan dlm kehidupan seharian

a.
b.

dalam sektor pertanian- merawat tanah yang terlalu berasid atau beralkali
dalam perubatan- Mg(OH)2 untuk rawatan sakit gastrik

TOPIK 8: GARAM ( SALT)

Warna-warna logam
Cu - brown
Cu0 - black
Zn0 - when hot : yellow , when cold : white
Mg0 - when hot : brown , when cold : yellow
Pb0 - when hot : brown , when cold : yellow
Fe2+ ~ pale green
Fe3+ ~ brown / pale yellow
* all metal shiny grey but/ except Cu !!!

Ujian pengesahan kehadiran anion

Carbonate ion,
CO32-

Chloride ion , Cl-

Sulphate ion, SO42-

Nitrate ion, NO3-

+ HCl cair

+ HNO3 cair + AgNO3

+ HCl cair + BaCl2

+ H2SO4 cair +
FeSO4 + H2SO4
pekat

Gas terhasil
menukar air kapur
menjadi keruh

Mendakan putih (
white precipitate)
terbentuk

Mendakan putih
terbentuk

Brown ring

Iron(III) ion, Fe3+

Lead (II) ion, Pb2+

Ujian pengesahan kehadiran kation

Ammonium ion,
NH4+

Iron(II) ion, Fe2+

+ nesslers reagent

+ potassium
+ potassium
hexacyanoferrate(III hexacyanoferrate(II
)
)

+ NaCl

Brown precipitate
formed

Dark blue
precipitate formed

Dark blue formed

* if use potassium
thiocyanate, KSCN,
blood-red colour
seen

Mendakan putih
larut dalam air
panas dan muncul
balik apabila sejuk

Garam larut dan garam tak larut

Jenis garam

Larut ATAU tak larut dalam air ??

Ammonium salts (NH4+)

Semua larut dlm air . cthnya garam NH4Cl

Nitrate salts (NO3-)

Semua larut dlm air. Contohnya garam Mg(NO3)2

Sodium & potassium (Na+,

K+ )

Semua larut dlm air. Cthnya garam NaCl, KNO3

Chloride salts (Cl-)

Semua larut kecuali AgCl, HgCl dan PbCl2

Sulphate salts ( SO42-)

Semua larut kecuali PbSO4, CaSO4, BaSO4, Ag2SO4

Carbonate salts ( CO32-)

Semua tak larut kecuali Na2CO3, K2CO3, (NH4)2CO3

Lead (II) salts (Pb2+)

Semua tak larut kecuali Pb(NO3)2

Reaction double decomposition

Prosedur:
1. pilih larutan garam larut yang mengandungi kation bagi garam yg tak larut itu
2. pilih larutan garam larut yang mengandungi anion bagi garam yang tak larut itu
3. campurkan dua larutan berkenaan
4. turas, basuh dan keringkan mendakan yang terhasil.

Tindak balas:
Acid + metal @ acid + metal oxide @ acid+ metal hydroxide @ acid + metal carbonate
Prosedur:

1. tambah pepejal ke dalam larutan asid cair yang panas

2. turaskan pepejal yang berlebihan
3. didihkan larutan garam agar proses penyejatan berlaku untuk mendptkan larutan
garam yang pekat.
4. biarkan larutan garam yg pekat sejuk untuk mendpt Kristal garam
5. turas,basuh dan keringkan Kristal garam
Cara penyediaan garam larut dan tak larut
No
Garam larut tak??

Tindak balas peneutralan ( asid + alkali garam + air

Prosedur:
1. gunakan kaedah penitratan untuk meneutralkan larutan asid dan alkali utk
menghasilkan larutan garam ( refer to titration acid-base)
2. sejatkan larutan untuk menghasilkan larutan garam yang pekat
3. biarkan larutan sejuk utk membtk Kristal garam
4. turas, basuh dan keringkan Kristal garam
yes
No
Adakah garam Na+, k+ , NH4+ ????
yes

TOPIC 9: BAHAN BUATAN DALAM INDUSTRY ( manufactured substances in industry)

Proses sentuh ( contact process)- proses penghasilan asid sulfurik
Peringkat 1: penghasilan sulfur dioksida
Sulfur dibakar di udara untuk menghasilkan sulfur dioksida

S + O2 SO2

Peringkat 2: penukaran sulfur dioksida kepada sulfur dioksida

Campuran sulfur dioksida dengan oksigen yang berlebihan dialirkan melalui converter
Sulfur dioksida dioksidakan mengaji sulfur trioksida

SO2 + O2

2SO2

Suhu (Temperature): 4000C

Tekanan(Pressure): 1atm
Mangkin (Catalyst): vanadium (V) oxide
Peringkat 3: penghasilan sulfurik asid
Sulfur trioksida dilarutkan dalam asid sulfurik yang pekat untuk menghasilka oleum,
H 2S 2O 7
SO3 + H2SO4 H2S2O7
Oleum kemudian dilarutkan dalam air untuk menghasilkan asid sulfurik. H2S2O7 + H20
2H2SO4

**Asid Sulfurik digunakan dlm pembuatan baja, detergen.

**kesan hujan acid termasuk menyebabkan kakisan bangunan dan menjejaskan
pertanian kerana tanah menjadi berasid.

Proses haber (Haber process)-proses penghasilan ammonia

Campuran gas hidrogen dan gas nitrogen dengan nisbah 1: 3 pada suhu 4500c 200 atm
dialirkan ke atas lapisan mangkin ferum dalam mesin tindak balas( reactor)
N2

1mol

3H2

2NH3

3mol

*** ammonia digunakan untuk membuat baja, mengelak pembekuan lateks getah.

Proses Ostwald( Ostwald process) proses penghasilan nitrik asid.

Ammonia dioksidakan kepada nitrogen monoksida dgn kehadiran Pt sbgi mangkin
4NH3 + 5O2

4NO + 6H2O

Nitrogen monoksida kemudianya dioksidakan kepada nitrogen dioksida

2NO + O2 2NO2
Campuran nitrogen dioksida dan udara dilarutkan dalam air untuk menghasilkan asid
nitrik
4NO2 + O2 + H2O 4HNO3

Aloi ( alloy)
- Aloi adalah campuran 2 atau lebih unsur dengan komposisi yang tertentu.
- Aloi lebih kuat,keras, tahan kakisan, tahan karat&lebih cantik permukaanya
berbanding dgn logam tulen.
- kehadiran atom unsur lain telah menganggu susunan atom dalam logam.dengan
itu,lapisan atom logam dielakkan daripdan tergelincir antara satu sama lain. Ini
menjadikan aloi lebih keras
*** sila rujuk buku rujukan anda ttg eksperimen to compare the hardness pure
metal and its alloy dan eksperimen to compare the rate rusting of iron, steel and
stainless steel . Ada pihak yg spot keluar soalan ini dalam kertas 3.
aloi

komposisi

Ciri-ciri

Kegunaan

Bronze

90% kuprum, 10%

stanum(tin)

Keras, kuat, tidak

mudah hakis,
bersinar permukaan

Sbgi bahan seni (

art objects)

Brass

20% kuprum, 30% zink

Keras, kuat, tidak

mudah hakis,
bersinar & cantik
permukaan

Alatan muzik,
barangan dapur

Steel

99% ferum, 1% karbon

Kuat dan keras

Badan kereta

Duralumin

93% aluminium, 3% kuprum, Ringan dan kuat

3%magnesium, 1% mangan

Badan kapal
terbang

Pewter

37.5% gold, 11% silver,

51.5% copper

Bahan seni,
souvenirs

Kuat, bersinar,
tidak mudah
berkarat

Polymer ( polimer)
Cth polimer semula jadi ialah lateks ( monomer isoprene)
Cth polimer sintesis ialah plastic. Polimer sintesis dihasilkan melalui proses
penambahan polimer dan kondensasi polimer.
Nama polimer

Ciri-ciri

kegunaan

Polyethylene

Ringan dan mudah lebur

Plastik cawan, alat mainan

Polypropylene

Ringan, mudah lebur

Botol, alat mainan

Polyvinyl chloride

Elastik, blh diwarnakan

Paip air, wayar

polystyrene

Ringan, penebat haba

Alat mainan, penebat haba

Kaca
Fused glass

Takat lebut yg tinggi,

Peralatan kaca dlm
lutsinar erhadap sinaran UV makmal, kanta teleskop

Soda-lime glass

Takat lebur rendah, mudah

retak dgn perubahan suhu

Cermin, mentol

Borosilicate glass

Tahan dgn bahan kimia,

tahan dgn perubahan suhu

Peralatan masak, peralatan

kaca dlm makmal

Lead crystal glass

Lembut dan senang lebur,

ketumpatan tinggi

Kanta, kristal

Seramik ( ceramics)
-Seramik diperbuat daripada tanah liat yang dipanggil kaolin yang kaya dengan
kaolinite.

- seramik sangat kuat dan tahan, takat lebur tinggi, penebat haba elektrik yang baik,
bersifat lengai dan tidak terhakis.
Bahan komposit ( composite materials)
-Bahan komposit adalah bahan yang terhasil daripada gabungan dua atau lebih bahan
seperti logam, aloi, kaca, seramik dan polimers.
- bahan komposit mengabungkan kebaikan&kekuatan bahan-bahan terpilih tanpa
kelemahanya.
-example composite materials: reinforced concrete,superconductor, fibre optic, fiber
glass, photochromic glass ( refer to reference. Text books abt the properties & the
uses of each materials)