Radiankyj pymennyk

Kyjiv 1962
V orne more padaje raketa, zapuena rik tomu radiankymy venymy do Saturna. Bilia neji znachodia dyvnyj sferojid. Venym poastylo rozyfruvaty nezemni pymena. Ce zaklyk pro dopomohu.
Veni, ne zadumujuy, letia do Saturna. Solidarnis i druba osnova
naoho yttia. Nejmovirni pryhody
chorobrych kosmonavtiv skladaju
zachopliujuyj siuet povisti Serce
Vsesvitu. V inij povisti Katastrofa
rozpovidajesia pro traginu zahybe
etvertoji planety naoji systemy,
jaka koly isnuvala mi Marsom i Jupiterom.

Fantastyni povisti

Drue ytau!
V udovyj as my yvemo. Micna ruka Liudyny vladno zryvaje zapony z vikovinych tajn zemli i neba. Vidsuvajusia u bezvis kordony Vsesvitu, rozkryvajusia
hlybyny Atoma. Mohutni kosmini korabli ve kraju miplanetni prostory, a nejmovirna kazkova syla, zachovana Pryrodoju v materiji, poynaje virno sluyty liudstvu.
A o dali?..
Dali nevpynnyj, bezkonenyj polit u carstvo vidkryttiv, uka, tvoroji praci,
natchnennia i zverennia. Vse dlia Liudyny zdijsnenne. Nemaje dlia neji odnych perepon. o ne zrobymo my te obovjazkovo zroblia nastupni pokolinnia.
Ta vse taky choesia, jak straenno choesia pohlianuty, o vyroste z toho
simja, jake my sijemo siohodni! y ne tak, drue ytau?!
To sidajmo v blyskavynu raketu Mriji ta pomymo a svit dyvovynych pryhod,
nejmovirnych tajemny. My toboju prolynemo sered pusteli Kosmosu, pobudemo na
dalekych planetach, zustrinemosia z liumy uych svitiv, vidkryjemo taki dyva, pered
jakymy poblidnu vyhadky drevnich kazok.
Naa Mrija ce osiajne Zavtra, plid naoho natchnennia, krylata Pracia naoho
pokolinnia
Oto sidajmo v kazkovyj korabe Fantastyky. Nebo zasijane zoriamy. Krasunia
Venera v sribnomu oreoli opuskajesia za obrij. Tajemnye pidmorhuje jaskravyj Jupiter. Blymaje kryvave oko Marsa, obiciaje o nezvyajne. Heroji vyjly z stin koly,
zrosly, idu yrokymy dorohamy yttia, pidijmaju pohliad v bezodniu neba
Ce ne vyhadani heroji. Ce ty, drue ytau, tvoji tovaryi, nai dopytlyvi, natchnenni, muni rovesnyky, jaki, ne zadumujuy, idu nazustri Tajemnyci.
Nebezpeka? Smer?
Nam i smer ne strana! Navi vona pokirno sluytyme torestvu yttia v novomu
suspistvi de Liudyna, jiji Rozum, jiji Serce i jiji Majbuttia budu najbioju cinnistiu
Vsesvitu

Divyna povernula oblyia do chlopcia, lukavo pohlianula z-pid prymruenych vij.

A e o b vy e zrobyly zarady mene?
Vin kumedno pryklav ruky do vukych hrudej, zachopleno vyhuknuv:
Vse, o zavhodno! Pidu na kraj svitu! Poleu na Mars Aby tiky z vamy, uroko
Divyna dzvinko zasmijalasia, pidchopylasia z pisku, skoyla v vodu. Radisno pidstavyla
oblyia, hrudy, vsiu sebe nabihajuij morkij chvyli. Chlope opaslyvo vidsunuvsia nazad,
oberihajuy modni tany i vukonosi erevyky vid bryzok.
ura ironino huknula:
Ehe! Daleko vam do Marsa! Zanadto anujete svoji tany!..
Chlope rozhubyvsia. Prostiahnuvy ruky, podavsia vpered.
uroko! Ta ja hotovyj pozbutysia ne tiky taniv, a j
Nova chvylia pustotlyvo i syno chliupnula na neaslyvoho kavalera, zmoyvy joho z
holovy do nih, zabyvy podych. Vin zakaliavsia, odskoyv nazad. Divata, o lealy nepodalik, zasmijalysia, ura vybihla z vody, ledve strymujuy, ob ne pyrchnuty vid rehotu.
Nu ot bayte! Nepidchodiaa ja suputnycia!..
Chlope, stavy pid hrybkom, rozdiahsia, nijakovo vykruuvav mokru odeu. uroka
vylizla na velykyj kami, vyprostalasia, zakynuvy ruky za holovu. Vsim jestvom svojim vbyrajuy soniani promeni, teplyj morkyj viter, neosianu manlyvu dalynu, zavmerla, niby bohynia drevnich mitiv.
Chlope o znovu chotiv skazaty, ta omu zavmer prysluchajuy. Zamovklo i vesele
ebetannia susidnich divat. uroka te zdyvovano pidvela oblyia vhoru.
Z-za chmar dolynalo potune revinnia. Vono blyskavyno narostalo, peretvoriuvalosia v
ohlulyvyj hrim. Ve plia schvyliuvavsia, zaruchavsia. Potim v nebi spalachnula jaskrava
ciatka, strimko poneslasia do zemli. Za neju voloyvsia dovhyj dymovyj lejf.
Meteoryt! zakryaly sotni holosiv.
Nebesnyj his promav nad pliaem, vijnuvy hariaym podychom. inky zliakano zakryaly. Ohlulyvo hrymliay, bolid vrizavsia v morku hla za pivkilometra od bereha. Vysoennyj stovp vody i pary pidniavsia vhoru.
uroka radisno zapleskala v doloni. Siajuy zachoplenym pohliadom, pidbihla do chlopcia.
oho vy stojite, mov statuja? Taka podija!
A o treba robyty? rozhubyvsia chlope.
Jak to o? serdyto huknula ura. Plyvty tudy ukaty meteoryt. Doky veni pryjidu, moe, my joho sami znajdemo!
Ja ne dumav o ce mona!
Ech vy, tiutia! A e na Mars zbyrajete! Anu bihom za liupkoju. Bayte, tam punkt

vydai. Pideni siudy. A ja prynesu akvalang.

Chlope chotiv o zapereyty, ale ura vystrybom pomala do budynku vidpoynku.
Nioho ne poroby, dovedesia jty.
Plia vyruvav, na vsi lady obhovoriujuy podiju. Z-za obriju letily do miscia padinnia vertolioty. Koly ura povernulasia na bereh z akvalangom v rukach, chlope ue sydiv u liupci,
jaka vperto krutylasia na odnomu misci metriv za dvadcia od punktu vydai.
Plyvi siudy! kryknula ura.
Tak vona ne sluchajesia, rozhubleno vidpoviv chlope. Krutysia i vse
Divyna zasmijalasia, machnula rukoju i kynulasia v vodu. Za chvylynu vona ve sydila v
liupci. Poklavy akvalang, schopylasia za kermo.
Hrebi. Skorie.
Nad miscem padinnia zdijmavsia tuman. Voda zlehka vyruvala. Chlope zliakano ozyrnuvsia, zahlianuv u morku hlybi.
I vy choete strybaty, uroko?
Ajake! Z ovna meteoryta ne znajde!
Chiba ne bayte voda kypy! Vin hariayj. A on vertolioty letia Znajdu i bez nas.
ura chutko pryibnula balony z kysnem, vziala masku. Z alem pohlianula na suputnyka.
Dyvliusia na vas esne slovo, a! Neve vse yttia vy budete z bereha dyvytysia, jak
chto vidkryvatyme tajemnyci? Neve v vaij dui nioho nema, krim pustych sliv dlia
lehkovanych divat? Ech vy, kosmonavt!
Chlope znovu pryklav ruky do hrudej, baajuy vidpovisty, ale ura ve odiahla masku,
okuliary i, machnuvy na proannia, kynulasia v vodu.
Mul, pidniatyj padinniam, povoli osidav. ura zahlybylasia metriv na pja, ozyrnulasia. Z
odnoho boku vydno bulo tremtlyvyj prymarnyj stovp z mirid dribnekych buliok vody.
Pevne, tam, zadovoleno podumala divyna.
e kika plavnych ruchiv nohamy i rukamy. Hlybe. Hlybe. O ue vydko v ovtavoburomu svitli dno, pokryti vodorostiamy pidvodni skeli. A pomi nymy
Divyna vraeno zavmerla. Ni, ce ne meteoryt. O itko vydno polirovanu poverchniu
kuliastoho y cylindrynoho tila, vystupy jakycho pryladiv. Vony oplavleni vysokoju temperaturoju, pokalieni, ale e zberehly svoji formy.
ura nablyzylasia do dyvovynoho predmeta, dotorknulasia rukoju, proplyvla vzdov
nioho. V sutinkach proytala napivsterti litery, namaliovani ervonoju farboju. o take? Saturn1! Ne moe buty! Saturn-1 ce avtomatyna raketa, jaka bahato rokiv tomu poslana v rajon
Jupitera i Saturna. Vona mala obletity ci planety, sfotografuvaty jich i povernutysia nazad. ura
pamjataje, o ta raketa zamovkla de bilia Jupitera. Stalasia avarija. Tak povidomlialy veni,
o keruvaly zapuskom. A teper vona povernulasia! Jaka radis dlia nauky!
ura ve chotila pidnimatysia nahoru, ta znenaka zupynylasia. Jiji pohliad vpav na
dyvovynyj predmet, prykriplenyj do rakety. Ce bula podoba pivkuli, o vrosla v metalevu
poverchniu kosminoho korablia. Divyna prydyvylasia do neji. Pryhadala v pamjati konstrukciju rakety Saturn-1. Ni, takoho vystupu na cij raketi ne bulo. Tym bie, o metal korablia
sribliastyj, a cia pivkulia temno-filetova, maje orna.
Moe, jakyj meteoryt vrizavsia v korabe pid as poliotu, podumala ura.
e raz prydyvylasia. Ni, ne schoe. Meteoryty ne buvaju taki ideano lifovani. odnoji
podriapyny. Todi o vono?..
Raptom chymerna dumka promajnula v svidomosti divyny. Cholodok chvyliuvannia prokotyvsia v dui. A moe cia pivkulia tunoho pochodennia!.. Todi ce podija svitovoho
znaennia! Skorie nahoru
ura vidtovchnulasia vid skeli, metnulasia, mov strila, do poverchni. Jiji zustriv hurkit
vertoliotiv, jaki navysaly nad miscem padinnia, um holosiv. Do liupky, de sydiv rozhublenyj
chlope, nablyavsia kater. Vin styuvav chid. Z paluby pouvsia hunyj okryk, posylenyj dynamikom:
Chto vam dozvolyv pirnaty?
Divyna schopylasia rukamy za bort liupky, skynula masku, huknula:
A v koho treba pytaty dozvolu?

Na kateri zasmijalysia. Venyj tovstekyj, lysyj muyna v klitatij soroci rozviv rukamy, pochytav holovoju:
Vy cho bayly, o tam upalo?
ura vylizla na liupku, vyprostalasia, schopylasia rukoju za bort katera, jakyj buz ue poriad.
Ce ne meteoryt, schvyliovano skazala vona. Ce raketa Saturn-1!
Venyj a prysiv od nespodivanky.
Vy vpevneni v ciomu? omu proepotiv vin. Vy ne maryte?..
Ja ytala napys. Krim toho, bilia rakety je jake tilo tunoho pochodennia
Vodolazy! kryknuv uenyj. Opuskajtesia vnyz! Ne hajte ni sekundy!
ura skynula okuliary, serjozno pohlianula na venoho, na moriakiv.
Treba povidomyty Komitet Miplanetnych spolue. Sergija Sokolova.
Bezumovno! radisno zhodyvsia venyj. Potim, hlianuvy na oblyia divyny, zavmer
z rozkrytym rotom. Tiky erez chvylynu vin spromihsia na slovo.
Te-te-te, koho my baymo? Ta vy Olexandra Misia?
Divyna dosadlyvo znyzala pleyma.
Vy vhadaly. Ale jake ce maje znaennia?
Moriaky, pouvy imja divyny, otoyly jiji, yro potyskuvaly ruky.
Vona, smijuy, vyrvalasia z drunioho kola, strybnula v liupku.
Pidijmajte raketu. A ja povidomliu v Moskvu. Chaj pryliu specinyj vertoliot.
Venyj, jakyj e j dosi ne mih otiamytysia, huknuv:
A omu vy tut? Ade skoro va polit?
Vidpoyvaju, usmichnulasia ura. Na Marsi moria nema. Ot i myluju na proannia.
Vodolazy poaly opuskatysia pid vodu. Divyna sila do kerma. A chlope e j dosi
ostovpilo dyvyvsia na uru, mov zaarovanyj. Nareti, vin zdobuvsia na slovo:
Tak vy spravdi ta sama o lety na Mars?.. Olexandra Misia?..
Ta sama, zasmijalasia ura. Hrebi do bereha. U nas e bahato sprav.
Jakyj ja nikema, proepotiv chlope.
omu , odizvalasia divyna. Teper vy moete vykonaty obicianku rozukaty
mene na Marsi
Chlope prysoromleno movav.

Do Holovy Komitetu Miplanetnych spolue Sokolova prybuv slavetnyj his, odyn z najbiych filosofiv Zachodu Semiue Men.
Pislia oficinoho pryjomu, jakyj buv vlatovanyj v Kosmohradi naukovomu misteku
pid Moskvoju. Men pobaav hovoryty z Sokolovym. Obydva veni vidokremylysia vid
umlyvoho kola koleg, zajly do atanky, zachovanoji v hustomu pletyvi dykoho vynohradu.
Zvidsy vydno bulo kupol Komitetu, gigantku skupturu Cilkovkoho v centri zorepodibnoji
ploi, ale um siudy ne dolynav.
Men kika chvylyn sposterihav za skupturoju, vako zitchnuv, pochytav holovoju.
Dyvnyj utvir, tycho skazav vin. Cilkovkyj zobraenyj slabkym didom Vin
vtomleno spyrajesia na palyciu Ale oblyia spovnene syly i viry. Vono spriamovane v nebo,
do zirok
o vas dyvuje? zapytav Sokolov.
Sama ideja Mene dratuje vaa fanatyna vira. Ade j vy znajete, o liudyna smertna,
o liudstvo nedoskonale, o joho rozjednuju svarky, voronea, nestatky. Ne vydno kincia
liachu Ne vydno mety Zvidky u vas vira? Na omu vona vyrostaje?..
Chude, asketyne oblyia Sokolova zberihalo spokij, maje bajduyj vyraz. Tiky vaki
poviky vtomleno pidnialysia, na spivbesidnyka zyrnuly pronyzlyvi siri oi.
Neve Men serjozno zapytuje taki durnyci? Nibyto! Velyki orni oi chvoroblyvo blya
v jichnij hlybyni hory voho jakoho ukannia. oho ne vystaaje cij liudyni, jakoji rozhadky?
Ja trochy dyvuju, mister Men, skazav Sokolov, povino vymovliajuy slova, niby
prysluchajuy do jich zmistu, Neve dlia vyriennia takych tryvinych pyta vy pryjichaly
do nas?..
Maje, chytnuv holovoju Men. Ce ne pusti pytannia. Ja proytav, o skoro lety
vaa expedycija na Mars. Ja podumav pro molyvu zustri z inymy istotamy
To j o?..
Ja ujavyv sobi ciu zustri I ne znajov u sobi viry, takoji viry, jaka napysana na oblyi
cijeji skuptury Takoji viry, jaka zvuy u vaych slovach
omu?
Neve vy ne rozumijete? Tysiaolittia na Zemli huliaju vijny i smer. Panuju rabstvo i
holod. Najkrai zdobutky genija kydajusia v pau rujnaciji. Navi zaraz, koly my zbahnuly
neobchidnis myrnoho spivyttia, nema spokoju, nema dovirja. I ce na planeti, de liudy braty,
syny odnijeji materi. A oho vy ekajete vid uych istot? Neve solidarnosti, rozuminnia?
Tak, tverdo vidpoviv Sokolov.
Absurd. De osnova takoji viry?
Vy zabuvajete najprostie, mister Men. Boroba liudej mi soboju na Zemli ce pouky
najkraoho suspistva. Dlia vsich narodiv. Ce bulo. Ce je. Ce nemynue. Ale vychid u Kosmos
liudyna poala ne zarady tijeji samoji boroby. Ne zarady rujiny i smerti. Vye stremlinnia
tovchaje jiji na rozhadku vikovinych tajn. I ja ne viriu v bytvu mi uymy kosminymy rasamy. Jim nema dlia oho nyyty odne odnoho. My budemo ui fizyno chaj navi zovsim
neschoi ta je o znanie, o objednuje nas!
o same? skeptyno zapytav Men.
Rozum.
Vy materilist, znyzav pleyma Men, a hovoryte, niby mistyk. o take rozum? Tiky
zdatnis nikemnoji kupky prachu usvidomliuvaty svoje buttia. Vmyraje liudyna vmyraje j
rozum. Dlia liudstva nema majbutnioho, nema perspektyvy, a znay, nema j vyych
moranych y etynych norm. Vse ce vyhadky. Tiky orstoka boroba za misce u Vsesviti dlia
svoho vydu, dlia svojeji simji. O deviz buttia
Ne tak Ne tak, mister Men. Po-pere, rozum ne vmyraje Tiky tilo znykaje, a rozum
ni! Vin staje zdobutkom inych liudej, neve vy ne rozumijete cioho? Pohane vidkydajesia, i do
zahanoji skarbnyci vlyvajusia novi j novi udesni dumky, dila, mriji liudej i pokoli. Liudstvo
ne mona dilyty na okremych indyvidiv. Vono jedynyj organizm. Vono bezsmertne. Vmyraju

okremi klityny, organizm ne vmyraje. I ym dali, tym micniym vin staje, rozumniym, zriliym.
Vse te, pro o vy kaete mynuli vijny, suasni supereky chvoroby rostu. Zemlia vyjla v
Kosmos, liudstvo staje doroslym
I vstupaje v bytvu za misce pid Soncem V bytvu z inymy liumy! pidchopyv Men.
Zakon Pryrody orstokyj. Zbiujesia yslo liudej, ne vystaaje Miscia na Zemli. My povynni
ukaty inych planet. Vony tako. V takij sytuaciji vy zabudete pro humanizm.
Ni, posmichnuvsia Sokolov. Meni a, o my ne rozumijemo odyn odnoho. Ja znaju
lye odne nam nema oho dilyty z uymy istotamy. A objednuvaty je o
yttia perekonaje vas v protylenomu
o Chaj tak
Slova Sokolova perebyv vyhuk. Veni pohlianuly v napriami do vchodu. Tam stojav molodyj, korenastyj chlope v bilomu chalati operatora. Vin vako dychav, niby pislia synoho
bihu.
o trapylosia? zdyvuvavsia Sokolov. omu vy v takomu vyhliadi?
Chlope pidniavsia vye, zupynyvsia bilia venych.
Probate, o poturbuvav, pochaplyvo hovoryv vin, kovtajuy slova. Valyve povidomlennia z Krymu V more vpala raketa
Jaka raketa? schopyvsia z miscia Sokolov.
Saturn-1.
De vona?
Jiji vytiahly meteorytyky. Olexandra Misia telegrafuvala, ob vyslaly litak
Nehajno vylemo
Ce e ne vse! Bilia rakety znajdeno uerodne tilo tunoho pochodennia
Men i Sokolov zaudovano perezyrnulysia, jaku my pomovaly, dyvliay v oi odyn
odnomu, niby namahalysia proytaty dumky spivbesidnyka.
Poalosia, proepotiv Men.
Spravdi poalosia! dyvnym holosom vidpoviv Sokolov. Tiky ne te, o vy hadajete
Povernuvy do operatora, vin itko, rozdino skazav:
Povidomte vsich leniv marsinkoji expedyciji. Andrija Savenka, Ivana Ohnieva,
Olexandru Misia. Peredstartova vidpustka vidminiajesia. Chaj povertajusia v Kosmohrad

Ohniev mynuv stareznyj parkan, vvijov na cvyntar. Ledve pomitnoju steekoju, o vylasia pomi hrobkiv, vyjov na obroslu pokruenym vyniakom haliavynku. Zupynyvsia nad
trioma mohylkamy. Odna velyka, dvi poriad maleseki. V holovach bujno rozrissia buzok,
mi travoju ervonily jahody sunyci.
Ohniev zapliuyv oi, movav. Vin niby prysluchavsia do jakoho vnutrinioho holosu,
do ebetannia ptachiv, do smutnoho podychu vitru. Ot by vernuty mynule, voskresyty liudej,
o tiniamy prolynuly de v nebuttia!
De vy, dzvinki holosy mojich malekych syniv, lahidnyj pohliad druyny? Nema Mohyla
nimo chorony svoju zdoby ve bie dvadciaty rokiv. Naviky. Nazavdy
Ohniev stripnuv holovoju. Ni! Nepravda! Vsi pi roky vy buly zi mnoju, liubi syny moji,
kochana druynoko! O i zaraz sribnym peredzvonom lliesia smich Vasi i Serioi mriju v
tumani blakytni oi jichnioji mamy
Jomu ve bie soroka. A skiky podij! Vijna. Napruena pracia. Vidbudova. Peri suputnyky Zemli. Peri polioty liudej u kosminu bezodniu. Ji sered cijeji navaly podij hory pekuym
polumjam toj achlyvyj de Litnij de sorok tretioho roku.
Litaky z chrestamy nad mistekom. orstokyj bij u povitri. Okean vohniu vnyzu. V tomu
pekli hynuly inky, dity
V toj de Ohniev zbyv dva turmovyky. Obpalenyj, poranenyj, vin pospiav dodomu.
Serce kalatalo aleno v hrudiach, mov pereduvalo o nedobre
Vveeri vin z tovaryamy choronyv syniv i druynu.
Dvoch blyzniat uliublenciv usioho polku i jichniu dvadciatyrinu mamu
Hurkotila zemlia ob viko truny. Movaly liotyky, stojay z pochylenymy holovamy
navkolo. A Ohniev blidyj, posyvilyj za odyn de dyvyvsia nevydiuym pohliadom u bezvis. V sta joho o epotily. Vin maryv pro majbutnij svit pro svit, v jakomu ne bude
strada, v jakomu dity ne horitymu v ohni achlyvych vybuchiv
Ohniev rozpliuyv oi, pochytav holovoju. e daleko do svitu bez muk a moe, j vzahali takyj svit nemolyvyj Ale vse-taky vin vykonav svoju mriju vsi syly viddav stremlinniu
u prostir. Tiky tvoryty, a ne rujnuvaty o buv deviz joho krajiny, novoho svitu
Nezabarom start korablia. Polit na Mars. Nezvidanyj, tajemnyyj liach. Zarady torestva
rozumu, zarady majbuttia, zarady tych, chto zrostaje sered liudkoji nyvy, hotujesia pryjniaty
v svoje serce estafetu velykoho znannia.
I ci mohylky i ci sumni spohady te zaklykaju, vedu, nahaduju. Proajte, syny moji
proaj, druyno Vy budete razom zi mnoju v temriavi Kosmosu
Ohniev uklonyvsia mohylkam, vako zitchnuv i piov steynoju dali. Vona vela do krui,
vuakoju spovzala do neyrokoji rieky. Ohniev spustyvsia vnyz i zdyvovano zupynyvsia.
Pid krueju rosla stolitnia verba. Bilia neji stojav desiatylitnij chlopyna, trymajuy v rukach viriovku. Druhyj jiji kine buv perekynutyj erez tovstu hilliaku, i na niomu telipavsia
pryvjazanyj za nohu e odyn chlope. Vin krektav, stohnav, zvyvavsia v povitri, ale ne kryav.
Toj, o stojav unyzu, prymovliav:
Nu, nu e trochy, pidtiahajsia Zihny nohy Chapajsia rukamy
Chapajsia, chapajsia! serdyto chrypiv toj, o vysiv. Ne distanu chiba ne bay?..
O ja tebe poviu sam sprobuje!
Ohniev zarehotavsia, pobayvy taku nespodivanu kartynu. Pouvy smich, chlope vypustyv viriovku. Joho tovary bebechnuvsia z krykom dodolu.
o ce vy robyte? zdyvovano zapytav Ohniev. Vpere bau taku dyvnu hru!
Ce ne hra, blyknuv spidloba toj, o vpav. Ce repetycija
Repetycija? o vy repetyrujete?
Nevahomis v kosminomu korabli My pislia koly pidemo v uylye astropilotiv.
O dlia cioho j trenujemo, dodav solidno druhyj.
Pidniavy pohliad na Ohnieva, vin raptom pomityv na joho hrudiach znaok z raketoju.
Podyvyvsia na oblyia Krute pidboriddia, rozrizane vertykanoju zmorkoju olo, hostri oi,

zovsim syve volossia. Chlopcevi zachopylo duch. Ta ce sam Ohniev!..

Vin tovchnuv liktem tovarya, tremtlyvym holosom zapytav:
Vy vy Ohniev Ivan Sergijovy?..
Ja samyj, drunio usmichnuvsia kosmonavt.
Toj, o skoro na Mars?..
Ehe . Budemo znajomi.
Vin serjozno potysnuv rueniata chlopciam, hrudy jakym a rozpyralo vid zachoplennia,
strymujuy posmiku, pokazav na viriovku:
Ce dobre, o vy hotujete do poliotiv Tiky telipaty na viriovci ne radu. Moete
pokaliyty. U vas techninyj hurtok je v koli?
Nema.
Treba organizuvaty. Povernusia z Marsa, providaju. Tak i peredajte svojim tovaryam
Ot by potrapy na raketu do vas! zachopleno skazav druhyj chlopyk. Odyn by tiky
raz proleti do Marsa i vmerty mona!
A nao umyraty! zdyvuvavsia Ohniev. Vyvysia polety yvyj.
E, koly te bude!..
Ne bijsia, as vydko prolyne!..
Z-za povorotu znenaka zjavylasia lehkova mayna. Kolychajuy na hrebeniach pisku,
vona nablyzylasia do Ohnieva. Z neji vyskoyv molodyj chlope v formi zvjazkivcia, zakryav:
Ivane Sergijovyu! Ledve rozukav vas. Terminova telegrama.
Zvidky?
Z Kosmohrada.
Ohniev rozhornuv lystook, proytav:
PEREDSTARTOVA VIDPUSTKA ODMINIAJESIA. VALYVI PODIJI
NEHAJNO POVERTAJTESIA V KOSMOHRAD.
SOKOLOV.
Podych jakoji tajemnyci vijnuv u serci Ohnieva. Dyvna telegrama. Akademik Sokolov daremno ne bude turbuvaty. o trapylosia?
Vin pohlianuv na prynyklych chlopciv, na my zadumavsia, poukav u kyeni, potim
riue odibnuv znaok kosmonavta vid hrudej Podav joho staromu. Stroho skazav:
Ce dlia vsioho klasu. ujete?
Chlopci navi roty porozziavlialy vid nespodivanky.
Ce nazovsim?
Nazovsim! Tiky z umovoju vytysia na pja!..
Ohniev popleskav chlopciv po pleach, siv u maynu. Projidajuy mymo krui, e raz
z ninistiu pohlianuv na cvyntar, de spoyvav prach joho ridnych.
Vse harazd. Smer vidstupaje pered yttiam. Riadom z mohylamy molodi chlopjata hotujusia poletity v daleki svity. Rady yvych, rady pryjdenich. Smerti nema. Je tiky sum, pea
za mynulym, je tiky nevpynne stremlinnia vpered
A chlopci e dovho dyvylysia vslid mayni, niby ne viryly, o bayly tiky o
slavetnoho kosmonavta Ohnieva. Ale ce pravda. O v doloni ley blyskuyj znaok Poesnyj
kosmonavt. Na niomu zobraenyj sribnyj pivmisia, a navchrest raketa. I cej znaok naleav
Ohnievu, a teper vin podarovanyj klasu. A pidskakujuy vid radosti, chlopci pomaly ponad
berehom, vysoko pidijmajuy vhoru znaok, nesamovyto halasujuy:
Ohniev! Spravnij Ohniev!..

Od stanciji Andrij iov piky. Do sela bulo try kilometry. Poriad z vysokovotnoju linijeju
lynula v dale strika asfatu, ale Savenko vybrav staru poliovu dorohu.
Teplyj vitre zbyvav z chlibiv pylok, ovtava chmarka yttiedajnym strumenem tumanyla
v povitri, v pjankij vysokosti zalyvalysia ajvorony.
Andrij zajov u yto, jake maje zakrylo joho z holovoju, zupynyvsia. Zachopyv u obijmy
mut laskavych koloskiv, prytysnuv do oblyia.
Nejmovirno! Mynaju storiia, liudy ve ma v temriavi prostoru, a polia, jak i ranie,
kotia chvyli pid vitrom, pestia na svojich hrudiach novi i novi pokolinnia. Jaka predkovina,
jaka nepovtorna syla! Ja povertajusia do tebe, ja pju tvoju snahu, ob znovu hotuvatysia v
daleku dorohu
Zdrastujte, yta! Vitaju tebe, ajvorone! Nykyj uklin tobi, pole bezkraje, pole bakivke!
Pociluj mene, vitre pestlyvyj, jak koly u dytiai roky pamjataje? Ja asto vybihav rankom za
selo, zustriavsia z tvojim drunim podychom, vdyvliavsia v holube marevo na obriji. Tam ja
bayv pryjdeni roky, majbutni dorohy! Pociluj mene teper, vitre! Ty hovoryv meni pravdu v
svojemu arivnomu epoti. I teper nesu v serci bezmirnu vdianis, povertaju jiji tobi, poliam,
sonciu, parkij, rodiuij, nezabutnij bakivkij zemli
Kotia chvyli yta. Pyly predkovina doroha. Mov arivni kazky staroji babusi, chymerno
letia u blakytnij bezodni chmaryny. Tanu znovu narodujusia splitajusia z vitrom v maje
neutnych obijmach, spivaju movaznu pisniu velykoji harmoniji litnioho dnia
Z-za horba vyrynuly peri chaty ridnoho sela. Virnoju storoeju vyykuvalysia topoli. Ponad nymy zamajoriv u vysokosti bilyj zmij. Andrij, pobayvy joho, a zasmijavsia vid radosti.
Bilyj zmij. Paperovyj zmij. Same z nioho poavsia liach u nebo. Chaj vin buv nedoladnyj,
sminyj, ale chlopyk Andrijko, o joho zapuskav, zavdy pidijmav pohliad uhoru. Do zirok
Ce ty joho viv po vakij i slavetnij dorozi, zmij dalekoho dytynstva. Slaven bu! Ja znovu
bau tebe. Ty znovu na strumeni povitria zdijmajesia pid chmary, i oeniata munich chlopjat
vbyraju v sebe ary nebesnoji bezodni. O, vony ne opustiasia vnyz, ti oi, jaki napylysia z
kosminoho derela!.. Zdrastuj, chymernyj, sminyj, nevmyruyj zmij!..
A o i selo. Caryna, zarosla derezoju. Vynevi sady. A ponad nymy, skiky oko bay, maniaa v povitri anteny radi i televizoriv. Jak daleko ty siahnulo, selo! Zalyajuy v obijmach
materi-pryrody, ty prostiahlo bezkoneni ruky v navkolynij svit. Ty oderalo oi, o baa
erez okeany, ty ovolodilo sluchom, o uje holosy syniv tvojich na inych planetach. I vse
taky ty nezminne dlia virnych syniv teple, nine, blyke serciu, jak materynke lono Zdrastuj,
selo!..
Z skrypom rozynylysia vorota peroho vid polia podvirja. Andrij vvijov u nych. Stupyv
po prunomu sporyu. Mamo! y serce tvoje viuje, o syn nedaleko?
Zahurkotilo v siniach. Na hanok vyskoyla litnia inka. Splesnula rukamy, kynulasia nazustri synovi, prypala. Vin z vysoty veletenkoho zrostu schyliavsia, nino ciluvav u syve volossia, zmarnili chudi oky, zaplakani oi
Maty vidchylylasia, mylujuy yrokopleoju postattiu syna, jasnovydym lycem, na jakomu laskoju siaju syni oi z-pid kudlatych briv, ridni oi jedynoho syna.
Povernuvsia, synu! A ja du ne didusia! y nadovho ?..
Na misia, mamo!
Slava tobi, hospody. A potim znovu tudy?..
Maty nesmilyvo pokazala oyma vhoru. Andrij zasmijavsia, stverdno chytnuv.
Na Mars, neko
Maty alisno zitchnula, zmachnula sliozu.
Dumala, nalitajesia enysia. Taki divata kruhom povyrostaly. Ja b onukiv hliadila
A ty
E, matusiu! lehkovano machnuv rukoju Andrij. Bilia zirok moji nareeni litaju.
Moe, de spijmaju todi obovjazkovo pryvezu do tebe na poklon
Smijesia vse

 Ta ni, serjozno!..
To prou do chaty, Andrijku! Budemo hostej zvaty
Ta ne dovelosia starekij zvaty hostej. Susidki chlopaky pobayly Andrija i zynyly
gvalt. Bosonoha gvardija pomala vzdov sela.
Savenko pryjichav! Andrij pryjichav! lunalo nad chatamy.
Do chaty Savenkiv potiahlysia liudy. Zavitav holova sirady, zavklubom.
I ne vstyhla maty vhostyty syna obidom, jak joho ve povely do klubu. Tam dalo maje
vse selo.
Zustri vyjla duevnoju, uroystoju. koliari navydkuru organizuvaly koncert samodijanosti. Zvoruenyj Andrij vidpovidav na sotni zapyta, rozhliadav modeli raket, vyhotovleni
v koli, sluchav vystupy junych artystiv. Osoblyvo jomu spodobavsia chor Fayvliay vid chvyliuvannia, vin vykonuvav pisniu, napysanu miscevym poetom:
Nezabutnia moja, kochana
Maty ridna, Zemlia,
Ja u svitach neznanych
Bau tebe zdalia.
Bau tvoji aslyvi
I polia i haji,
uju hrozovi zlyvy,
Urahany tvoji.
A nini divoi holosy vyvodyly, vkladajuy v melodiju najyrii pouttia, pryspiv pisni:
y na Marsi, y na Misiaci
U najdaych zorianych krajach,
Majakamy oi tvoji svitiasia,
Bakivyno doroha moja
Potim vstupyv bas chudorliavyj, vysokyj, hnukyj, jak lozyna, desiatyklasnyk:
V nebi siaju planety,
Novych Kolumbiv du.
Ja v mohutnij raketi
Vyruaju u pu.
y vernusia ne znaju,
Viriu lye v odne:
Ty iz hordistiu v serci
Pryhadaje mene
Chor hrymiv, pidchopliujuy znovu pryspiv, a Savenko. zapliuyvy oi, letiv dumkamy
na dalekyj Misia, de stojala, hotova do startu, mohutnia raketa. Jak zdorovo, jak tono cej
sikyj avtor peredav pouttia liudyny, o vyruaje v kosmini blukannia. Same tak: nevpynne
pouttia jednannia z dalekoju Vityznoju. Jakymy dalekymy vid yttia buly prognozy dejakych
zachidnych filosofiv. Vony vvaaly, o liudyna bude odirvana vid zvynych obstavyn u kosmosi, i ce poruy jiji psychiku. O, maloviry! Nide, navi na kraju bezkonenosti, spravnia
liudyna ne bude odynokoju, vona viduvatyme byttia serde svojeji rodyny, svoho narodu,
svojeji planety. Rozjednuje ne vidsta, a pustota v dui!.. Jaka radis, o navi dity v ridnomu
kraju rozumiju ce
Koncert zakinyvsia. Andrija poprochaly rozpovisty pro svoji vraennia. Zatamuvavy podych, odnoseany i dorosli i mali sluchaly pro perelioty mi Zemleju i Misiacem, pro budivnyctvo perych naukovych baz na suputnyku Zemli, pro dyvovyni pryhody v bezmovnych
pusteliach inoho svitu, pro pidhotovku peroho poliotu na Mars.

 Nae kazka! proepotila stareka baba, o sydila poriad z matirju Andrija. Ot aslyva ty, Maryno takoho sokola porodyla!..
Vsi vony taki, radisno vidpovidala maty, tamujuy hordis i chvyliuvannia.
A opivnoi zakinyla zustri. ebetlyvi, rumjani divata zhrajeju provodaly heroja do
chaty, spivaly jomu pise. Chlopaky prostiahaly z usich bokiv fotografiji, adajuy pidpysu. Vin
pidpysuvav, usmichavsia, iov selom, niby spjanilyj, pohlynajuy v duu, v serce, v konu klitynu tila nepovorotnyj aromat stepovoho sela, ninoho, skroplenoho zorianymy bryzkamy
neba, ary misianoho prominnia.
I o vony vdvoch. Maty i syn. Jak koly, maty sidaje na prybu. Andrijko schyliaje jij holovu na kolina. Oboje mova. Tam, de povnota pouttiv ne treba sliv.
Maty pesty poridili kueri syna, znovu i znovu pereyvaje joho burchlyve yttia vid
dytynstva do zrilosti. Zavtra bude bi, bude rozluka sumnivy, ekannia, nevidomis Ta chaj!
O siohodni serce syna bjesia riadom z materynkym sercem, joho buntivlyva dua na
chvylynu zadrimala bilia bakivkoho poroha
Synku
o, neko
A y ne strano tobi tam u nebi?..
Lahidni zmorky usmiky liahaju bilia oej syna, vin le pomitno kruty holovoju.
Ne strano, mamo. Ty pamjataje ja v dytynstvi asto dyvyvsia na zori, na Misia?..
Pamjataju, Andrijku
e todi v mene vynykla dyvna dumka a moe, j ne dyvna Ja zbahnuv, o liudyna
ne ua u Vsesviti o vona astyna joho tak, jak lystok na derevi, jak klitka v naomu
tili Tiky ne vsi liudy rozumiju ce! Koly ja chodu sered ske na Misiaci, ja bau na nebi Zemliu Ja znaju, o na tij Zemli ty, mamo Koly ja poleu na Mars, ja budu bayty zelenu ziroku
ridnoji planety. A dovedesia pobuty v inych svitach, poletity do dalekych zirok ja slidkuvatymu za Soncem Serce hovorytyme, o bilia Soncia je planeta, de yve maty moja Tak bude
zavdy, matusiu Koly liudy poma za mei naoji zorianoji systemy, za mijony svitlovych
rokiv. I junaky ta divata budu dyvytysia v peryskopy na ridnu zorianu spira. Sered mijoniv
merechtlyvych vohnykiv bude odyn vohnyk naoho Soncia A bilia nioho znovu jedyna, svoja,
nepovtorna planeta i maty
Sliozy radosti kotiasia po okach materi. Vona movy, vbyraje v serce dorohyj holos.
O, jake astia, dole moja! Bude letity syn u tajemni svity, i slidom za nym prostelesia materynke blahoslovennia.
I orna bezodnia oyve vid podychu tijeji liubovi, i stane vona koly domivkoju, jak i tepla,
obyta Zemlia
Spy, mij synku Spy, Andrijku Chaj projdu pered toboju dytiai roky, chaj napoja duu
tvoju ciliuymy spohadamy dytynstva.
A syn drimaje, znemoenyj vraenniamy litnioho dnia, dumamy, potokom burianych mrij.
V tumannij svidomosti narodujusia i zhasaju dyvni vydinnia
Vychorom pronosiasia zirky na tli ornoho neba. Mov opale lystia za vitrom, spadaju
vony v temnyj okean, o koty vaki chvyli z nevidomosti. Z hlybyny Kosmosu nablyajesia
vohniana krapka. Vona blyskavyno vyrostaje, peretvoriujesia v siajuyj korabe. Vin ne
schoyj na rakety Zemli Ce zoreliot dalekoho svitu!
Na liachu korablia vyrostaju hostri zubci ske. Synyj udar! Polumja vybuchu vysoko
zdijmajesia v nebo, osiavaje okean zlovisnym prominniam. Andrij kydajesia vpered, prostiahajuy ruky. Vin nesamovyto kryy: Tam e liudy, yvi istoty! Vony zahynu!..
Vstavaj, Andrijku! Prosny! ujesia turbotlyvyj holos materi.
o take? omu znyk uyj zoreliot? De podivsia okean?..
Andrij schopliujesia z pryby, protyraje oi. Navkolo ni. Misia schyliajesia do zachodu,
a v vorotiach stoji lystonoa moloda divyna. Vona nesmilyvo pidchodyte do Savenka, vybalyvo vsmichajesia.
Ja ne chotila turbuvaty. Ale tut napysano terminovo!..
o take? ne rozumije Andrij.
Telegrama, ledve utno skazala maty. Vona zatamuvala podych, ekala. Neve? Neve
znovu rozluka? Za o? omu? Ne slid bulo tak radity

Andrij rozkryv lystook, pry svitli misiacia proytav telegramu, rvuko povernuvsia do
materi.
Meni treba jichaty, mamo!..
Ne skryknula, ne zaplakala. Tiky schylyla holovu, proepotila:
Koly?
Zaraz. Nehajno.
I ne pryjide znovu?
Ne znaju
Koly tebe daty, synku?..
Ne znaju, neko

Troje dib ne spav Sokolov. De j ni vin propadav vin u laboratoriji, doslidujuy tajemnyyj aparat, o vpav u more razom z raketoju. Na etvertu ni akademik vyriyv vidpoyty.
Zajovy do kabinet, vin vtomleno prylig na dyvani. Mechanino vvimknuv televizor, natrapyv na odnu z evropejkych stancij. Na ekrani tvorylosia o nezrozumile.
Z kosminoho prostoru opuskalysia na Zemliu dyvovyni hrybopodibni aparaty orni,
strani.
Z veletenkych liukiv vychodyly achlyvi, brydki istoty, schoi na vomynohiv. Vony sidaly na udernaki litani aparaty, riadamy maly ponad planetoju.
Pekene polumja, o vyprominiuvalo jichnimy ustanovkamy, padalo na polia, na sela,
mista. Na obriji spalachuvaly slipui jaderni stovpy. Vohnianyj val kotyvsia ponad zemleju.
Boevini jurmy liudej bihly mi rujinamy, padaly, znykaly v ohni
Ochopyvsia vohnem London
Z hurkotom vpala sered dymujuych rujin Ejfeleva vea
Z luskotom rozvaliuvalysia chmaroosy ju-Jorka
I slidom za tym zjavyvsia usmichnenyj dyktor, jakyj rozvjazno zajavyv:
Ledi j dentmeny! My pokazaly vam psychologinu kartynku Vydinnia hriaduoho.
Same taka dolia, na nau dumku, ekaje liudstvo v najblyyj as.
Pera vistka oderana. Na radianku raketu Saturn-1 zdijsneno napad u rajoni velykych
planet. Zalyky vorooho aparata vpaly v more. Mona ekaty agresiji z kosmosu. Zemlia bezzachysna pered hriznymy sylamy z inych planet!..
Jaki kretyny, proepotiv Sokolov, vykliuajuy televizor. A vse zavdiaky tomu, o
nema rozhadky. Konyj vyhaduje durnyci na svij lad. Ale o naspravdi prychovuje v sobi
dyvna pivkulia?
Na druhyj de pislia padinnia jiji pryvezly v Kosmohrad. Spoatku vona bula temno-filetovoju, a zhodom stala prozoroju, maje nezrymoju. Za prozoroju sferoju perelyvalasia vyneva
mla, spalachuvaly iskorky. Ale odnoho obrysu, odnoho znaku. Ne vydno bulo tako ni va, ni
otvoru.
Pivkuliu zvinyly vid metalu rakety Saturn-1, v jakyj vona vpajala nevidomym sposobom. Spodivalysia, o vnyzu je jakyj otvir. Spodivanky vyjavyly marnymy. Te same sucine
tlo!.. odnoji ilyny
I o najdyvnie prozora reovyna ne piddavalasia odnomu analizu. Ni chiminomu,
ni spektranomu. Jiji ne mona bulo vdovbaty, vstruhnuty, jiji ne brav almaz, ne roztopliuvala
horilka na dvadcia tysia hradusiv.
Veni hubylysia v zdohadkach. Jasno bulo tiky odne. Aparat pryepyvsia y joho pryepyly do Saturn de bilia velykych planet. Vin stvorenyj rozumnymy istotamy. Ci istoty perebuvaju v systemi Soncia. Ale chto vony? Nai susidy? y moe yteli dalekych zirok? Dlia oho
zrobleno cej dyvnyj experyment? Moe, ce poslannia liudiam Zemli? Todi omu takym
dyvovynym sposobom?
Rozhadky nema. Je tiky tysiai najbezhluzdiych vyhadok. De rozhadka? V omu vona?
Sokolov specino vyklykav leniv marsinkoji expedyciji z vidpustky, trymaje jich bilia sebe.
Moe, dovedesia miniaty marrut korablia. Ta projlo try dni i nioho Akademik schopyvsia
z dyvana, nervovo zachodyv po kabinetu Rozhadka musy buty prostoju. ym vyi po rozumu
istoty tym prostii v nych metody jednannia
Na stoli vynyk malekyj svitlovyj priamokutnyk televizofona. Na niomu zjavylosia
oblyia operatora, pominyka Sokolova. Rot joho rozjichavsia do uej, v kabinet vvirvavsia
torestvujuyj holos:
Peremoha, Sergiju Olexandrovyu!
Jak? skryknuv akademik. Rozyfruvaly?
Infraervonyj fitr. Vony baa v infraervonomu spektri!..
o tam vydno?
Ruchlyvi zobraennia. My nioho ne rozberemo demo vas

 Biu!.. Spiu!.. Holube, ja rozciluju vas, Chto ce prydumav?..

Nichto. Vsi. Vy sami skazaly rozhadka musy buty prostoju.
Geniji!.. Poky o nikomu ne kai. Ja jdu
Sokolov z trepetom schylyvsia nad infraervonym ekranom. Za nym bulo vydno prozoru
sferu aparata. V hlybyni, na syniomu tli, bihly chvyliasti liniji zolotystoho kolioru. Vony pereplitalysia v najriznomanitniych kombinacijach, plyvly zhory donyzu. Sokolov skrypnuv zubamy.
O prokliattia! Stojaty otak, mov bovdur, ne rozumijuy nioho! Tam, pevne, pusuju yvi dumky
rozumnych istot, vony zvertajusia do nas, a my niohisiko ne rozumijemo
Ta o liniji obirvalysia, tlo potemnilo, na niomu spalachnuly sribni ciatky. Z hlybyny vyplyvla kulia planety. Navkolo kuli povys fantastynyj siajuyj pojas.
Saturn! skryknuv chto.
Sokolov machnuv neterpliae rukoju, ne zvodiay pohliadu z ruchlyvych kartyn.
Saturn vidsunuvsia vbik, po ornomu tlu promajnuly kuky suputnykiv. Druhyj z nych
nablyzyvsia, peretvoryvsia z dysk. Zjavylysia hostri zubci hir. Sered nych slipuyj vybuch. Potim na blyskuij bilij rivnyni ulamky kolosanoho korablia. Potim try filetovi kuli na tli Saturna
i znovu vse poalosia z chvyliastych linij.
Sokolov vyprostavsia, pohlianuv na svojich pominykiv. Rozhubleno poter skroniu,
znovu zahlianuv u otvir ekrana.
Tovaryi Zdajesia, vse jasno Tam trapylasia katastrofa. Vony prochaju dopomohy!..
Jichnij korabe vpav na druhomu suputnyku Saturna. Na Mimasi! pidchopyv operator,
pominyk akademika. Tiky de rozumni istoty? My ne bayly nioho, schooho na yttia!
Moe, vony zahynuly?
A chto todi poslav sygnal neastia? Chto dav nakaz ciomu aparatu pryepysia do
naoji rakety? poulo zapytannia.
Sokolov odnym pohliadom prypynyv supereku.
Jak by tam ne bulo rozhadka znajdena! Diakuju vam. Vidpoyvajte. erez kika hodyn
my sklyemo specilistiv na naradu. Treba vyriyty, o my moemo zrobyty

Rozpovi Sokolova bula prosluchana z nezvyajnym chvyliuvanniam. Navi litni veni ne

mohly vsydity na misciach. Tiky Men, jakoho te zaprosyly na naradu, sydiv movaznyj, nachmuryvy brovy. Andrij Savenko, Ivan Ohniev i Olexandra Misia, jaki povernulysia z vidpustky, radisno peremovlialysia. Vony pereduvaly, to v jichyij doli stanusia velyki zminy Nastupnyj vystup Holovy Komitetu pidtverdyv zdohadky.
Sokolov pislia chvylynnoji pauzy znovu vyjov na trybunu. Vin ohlianuv prysutnich venych, kosmonavtiv i skazav:
Po-mojemu, te, o vy prosluchaly, ne vymahaje komentariv. Vysnovok zvodysia do
kikoch sliv. Pere. V systemi Saturna poterpily katastrofu rozumni istoty. Zvidky vony my ne
znajemo. y z susidnioji sonianoji systemy, y z dalekych galaktyk, y. moe, z jakoji naoji
planety. Ce ne maje znaennia. Holovne te, to vony zvertajusia po dopomohu. Do nas, liudej
Zemli. Obovjazok Rozumu vely nam vidhuknutysia na zaklyk Chto choe vyslovytysia v cin
spravi?..
Men vako zvivsia z miscia. V zali prolunav joho chrypkyj, zdyvovanyj holos:
Probate Ja tiky his. Ale meni dyvno, o pytannia stavysia vamy, kolega Sokolov,
dosy lehkovano. Jak mona riatuvaty jakycho istot abo navi vidhukuvaty na jichnij zaklyk,
ne znajuy, chto vony, jaki vony
A jake ce maje znaennia? dzvinko huknula ura.
Jak vy ne rozumijete? zdyvuvavsia Men. Moe, ce potvory, strachovyka, psychika
jakych ne maje nioho spinoho z naoju. Moe, vony hotuvalysia do napadu na Zemliu i tiky
neastia zmusylo jich poslaty nam zvistku z prochanniam dopomohy!.. Moe, vony nikoly ne
zrozumiju nas?
Ale my zrozumily jich! mjako vidpoviv Sokolov. I zovsim ne valyvo, jaka v nych
zovninis. Ja ve kazav vam, o najholovnie Rozum. Tiky vin objednuje riznych istot. Ja
viriu my znajdemo spinu movu z dalekymy bratamy!
o vy moete zrobyty? rozviv rukamy Men. Vaa raketa hotujesia do poliotu na
Mars. Tiky na Mars. A katastrofa vidbulasia v rajoni Saturna. I mynulo ve kika rokiv. Ote, dvi
perekody. Pera vidsutnis neobchidnoji rakety. A druha avantiurnis vaoho zadumu. Ce
bezhluzdyj rysk. Neve vai kosmonavty pidu na nioho?..
Pidu, spokijno skazav Ohniev.
Chiba v ciomu mona sumnivatysia? pidchopyv Andrij Savenko. Ce prosto udovo!
My letily v zvyajnyj, erhovyj doslidnykyj polit. My ne znaly, o ekaje nas na Marsi. My ne
maly absoliutno konkretnoji mety, a lye pryblyznu. I raptom take vezinnia! Zustri z rozumnymy istotamy inych planet, expedycija dlia jich poriatunku. Nu, znajete, mister Men, dlia takoji
mety ja navi verchy na prymityvnij raketi poletiv by!..
Prysutni veselo zasmijalysia. Men tiky, rukamy rozviv.
Todi Sokolov znovu pidniav ruku, vymahajuy tyi.
Ote, vyrieno. Expedycija polety do Saturna. U nas nema molyvosti v najblyyj as
pobuduvaty doskonaliyj korabe. Dovedesia vykorystovuvaty toj, o mav startuvaty na Mars.
Miniajesia vse marruty, pryskorennia, zapasy panoho, instrukciji. Dlia cijeji vakoji i kopitkoji roboty ja j vyklykav vas

Sokolov ue buv bilia dverej kabinetu, koly prolunav dzvinok televizofona. Akademik pidijov do stolu. Na ekrani zjavylo oblyia Semiuelia Mena. Vin pryvitavsia i vybalyvo skazav:
Ja siohodni leu dodomu. Diznavsia, o vy teper budete provodaty svojich kosmonavtiv. y ne mona meni e raz pobayty jich?
O prou! Ja ekatymu vas bilia pidjizdu Komitetu
Men sekundu pomovav, niby obdumuvav o, potim povino promovyv:
Ve svit stryvoenyj Vsi vvaaju, o liudstvo naperedodni oho nadzvyajnoho
Chto vyjavysia pravym? Vy y ja?..
Sokolov zasmijavsia.
Pohovorymo v mayni. Ja muu pospiaty
erez kika chvylyn prozoryj elektromobi, mynuvy rozkini sady Kosmohrada, vyrvavsia na betonovanu avtostradu. Poriad z Sokolovym sydiv zadumanyj Men. Vin neuvano
dyvyvsia na bujni plantaciji kukurudzy, o rozmajitoju strikoju slalysia mymo, i hovoryv, nae
vvi sni:
Ja ne spav ciu ni, mister Sokolov. Ja dumav Ja ukav pomylky v svojich perekonanniach
Nu i jak? Znajly? pocikavyvsia akademik.
Tuman Vsia istorija ce boroba protylenych syl, idej. Tak bulo zavdy. Tak je. Tak
musy buty. Ale u vaomu stremlinni do jednannia z uymy svitamy ja bau o ine. Zvidky
vono? y ne poruennia ce zakoniv Pryrody? o vyjde z vaoho zadumu?..
Tiky odne, serjozno vidpoviv Sokolov. Veletenkyj strybok u Znanni. My davno
zbahnuly, o novym rivniam svidomosti vidpovidaju novi zakony. Vorois, prytamanna
nyym socinym formacijam, u vyych suspistvach musy zaminytysia prekrasnoju boroboju za istynu. Naa krajina ve stala na cej liach. My bez strachu jdemo nazustri zaklyku
z Kosmosu My znajemo, o toj zaklyk poslanyj Rozumom. oho bojatysia?
Ja, napevne, prosto nevihlas, znyzav pleyma Men. Vse taky sympatija abo antypatija asto vyklykajusia navi formamy pryjemnymy y nepryjemnymy. I ce na Zemli, de
pryroda jedyna, ridna i blyka nam. A o mona skazaty pro porodennia uych svitiv? o
spinoho nych i v nas?..
Harmonija, lakonino vidpoviv Sokolov. Zvuk mona zapysaty yslennymy sposobamy magnitnym, mechaninym, svitlovym. Ale Mocart, zapysanyj bu-jakym z cych sposobiv, zalyysia Mocartom. Jaka b ne bula struktura yvych istot, jaki b ne buly v nych pouttia,
vony te, jak i my, jdu do harmoniji z Pryrodoju. A Pryroda, jak ja tverdo perekonanyj, isnuje
reano. Ote, liachy jiji piznannia, jaki vyjly z absoliutno riznych svitiv, vse odno zustrinusia
v odnomu punkti
Moe Chaj bude tak, pryhlueno ozvavsia Men. Vy znajete, due vako pid kine
yttia perekonuvatysia, o ty de pomyliavsia. Ce bude strana katastrofa
Sokolov veselo zasmijavsia, pochytav holovoju.
Ne zovsim tak, mister Men! Ne zovsim tak! Priamoho znannia nema. ob stverdyty jaku
su, treba, ob isnuvala antysu. ob vidznayty svitlo, treba viduty mu
Nevesela perspektyva Vsi moji perekonannia stanu moju, na tli jakoji zasiaje vaa
istyna? y ne tak?..
A jake ce maje, zretoju, znaennia? Koen esnyj olovik roby te, o vin vvaaje pravynym Ale o ve nedaleko kosmodrom
Men pohlianuv livoru. Tam na obriji vymaliovuvaly gigantki fermy estakad, kraniv Pomi nymy stojalo stor kika metalevych sygar raket.
Men vavo povernuvsia do Sokolova, v joho oach majnula zacikavlenis.
Jak e vy vyriyly problemu takoho dalekoho poliotu? y ne mona diznatysia pro ce?
Zaliubky. Nijakoho sekretu nema. Plan due ryzykovanyj, ale absoliutno reanyj. Taki
dosvideni piloty, jak Ohniev i Savenko, bezumovno zdijsnia joho. Vy znajete pryncyp novych
dvyhuniv?..

 Maje ni
Detano proytajete v specinych urnalach. Ja skau korotko. V korabli je dva dvyhuna. Odyn dlia rozhonu v atmosferi elektroterminyj, druhyj dlia poliotu v Kosmosi
innyj. Sylova ustanovka jaderna. Vona perevody energiju jadra bezposerednio v elektroenergiju
Pro innyj dvyhun ja znaju, ozvavsia Men. Ce davnia konstrukcija. A pro terminyj
ne uv
Te nioho pryncypovo novoho. V specinomu kanali stvoriujesia temperatura bilia
desiaty tysia hradusiv. Roboa ridyna peretvoriujesia v plazmu i reaktyvnym potokom vylitaje
v diuzy. Pid as poliotu v atmosferi specini nasosy, vstanovleni na nosi korablia, vsmoktuju
povitria, kondensuju joho, popovniujuy takym ynom vtraene. V poperedniomu proekti
cioho vystaalo, ob startuvaty z Marsa i povernutysia na Zemliu
A teper?..
Teper ni. Dovelosia polamaty holovu. Ohniev zaproponuvav genino prostyj vychid
Suputnyk Saturna Tytan mas nadzvyajno hustu atmosferu. Per ni sidaty na Mimas, jakyj ne
maje povitria, korabe zroby kika vytkiv u atmosferi Tytana, ob nabraty v baky robooji
reovyny
udovo. Ale ce due vako
Ja viriu naym chlopciam Ote, vony siadu na Mimas, vykonaju zavdannia, a povertajuy, znovu popovnia pane v atmosferi Tytana
Vy hovoryte tak, niby vpevneni v uspichu
Sokolov nachmuryvsia, pomovav, niby pidukujuy slova, potim zitchnuv.
Tak Oevydno, o dijsnis ne zavdy zbihajesia z planom Prote, jako nema pevnosti krae nioho ne poynaty.
Elektromobi z urchotom vyskoyv na betonovane pokryttia kosmodromu i zupynyvsia
bilia velykoho kupola dyspeterkoho punktu. Sokolov vyjov z mayny, z chvyliuvanniam popriamuvav do vchodu. Pobayv try postati. Dvi vysoki, odnu toneku, strunku. Vsioho kika
krokiv mav zrobyty akademik, a za toj nikemnyj vidrizok asu pered joho vnutrinim pohliadom prolynula vinis
Mijony liudej, mijony junakiv i ditej omrijuvaly ci znamenni dni. Vony tysiai raziv
provodaly svojich herojiv u daleki svity, vbolivaly za nymy v tiakych pryhodach, dopomahaly
v neastiach, radily uspicham. I o oyly storinky knyh yvi heroji stoja na poli kosmodromu, hotujusia v nebezpenyj liach. y povernusia vony? y dopomoe jim prystrasne
baannia mijoniv serde?
Vusta Sokolova movaly. Vin zupynyvsia pered svojimy uniamy, zustrivsia z pohliadom
konoho.
Ohniev. Liudyna-kami. Suvore oblyia, a hlyboko, v oach okean ninosti. Za nioho
mona buty spokijnym. Korabe v nadijnych rukach.
Savenko. Mrijnyk, bezstranyj astronavt. Dlia nioho nema v sviti perekod. Koly cia joho
rysa bula nebezpenoju. e dosi pamjataje Sokolov, jak Savenko pid as probnoho poliotu e
kika raziv perevyyv vydkis ubovoji rakety, forsuvavy dvyhuny. Za ce vin buv na misia
pozbavlenyj prava na polit. o , taka prystras prytamanna junosti. Ale teper buntivlyve more
zakovane v hranitni berehy micnoji voli. Na Savenka mona poklastysia v bu-jakij skruti
ura Olexandra Misia. Radystka korablia. Fenomenana divyna. V dvadcia rokiv vona
ve inener vyoho klasu. I navi opanuvala majsternis pilotuvannia raket na trasi Zemlia-Misia
Divyna pera kynulasia do Sokolova, prypala do hrudej. Potim schylylasia, pociluvala
joho ruku.
Akademik znijakoviv, pociluvav jiji v lob.
Dlia oho ty uroko?
Oblyia ury poblidlo. Vona kri sliozy dyvylasia na Sokolova i hovoryla yri, serdeni
slova:
Vy ne tiky liudyna Vy symvol majbutnioho Vam budu nasliduvaty tysiai junakiv i
divat, jaki e navi ne rodylysia O omu ja ciluju vai ruky Spasybi vam za vse Sergiju
Olexandrovyu Spasybi, uyteliu., vy tak bahato zrobyly dlia nas spasybi za velyku, udesnu

dorohu
Chvylia ninosti zalyla duu Sokolova. Ale vin strymanyj, navi troky suvoryj.
Spasybi, uro Ale vsi my lye zdijsniujemo mriju pokolinnia My tiky strila v rukach
planety
Z Ohnievym i Savenkom obnialysia movky, pociluvalysia po-slovjankomu. Pidijov
Men, potysnuv ruku uri. Povernuvsia do Ohnieva i Savenka. Z trudom pidbyrajuy slova, skazav:
Va polit ne prostyj. Ce ne tiky sprava nauky, techniky Ce zapytannia liudkoji dui
Planeta bude daty vidpovidi chto otouje nas v prostori vorohy y druzi? Ja baaju vam
uspichu, muni liudy
Na puti, v dyspeterkomu punkti, spalachnuv ervonyj sygnal. Pouvsia holos v dynamiku:
erhova raketa Kosmohrad-Misia hotova do startu. Prosymo zajmaty miscia.
Pora, zitchnula ura.
Ostanni potysky ruk. Try postati, odiahneni v sriblysti kombinezony, ruyly do centru kosmodromu, de vydnilysia sygary raket. Sokolov e kika krokiv projov poriad z svojimy
uniamy, zupynyvsia, potim poter olo doloneju, niby o zhadujuy.
o chotiv skazaty tobi, Ivane Due valyve Aha, zhadav Ja dovho dumav pro
nastupnu zustri. Chou, ob vy pamjataly odne Ne ekajte nioho schooho na nas Vy
ujete? Chaj bu-jakyj vyhliad ne bude dlia vas nespodivankoju!
Ja rozumiju vas, serjozno vidpoviv Ohniev. My ve hovoryly pro ce
I e odne Moe, vony zovsim ne z inych system
Jak? Vy hadajete o tuteni?
Vse moe buty
Mars?..
Hadaju, o ni
Neve Jupiter? Saturn?
Bute hotovi do vsioho, druzi moji Bute spravnimy venymy A teper pospiajte
Kosmonavty pily. Ohniev kika raziv ohliadavsia nazad. Tam, bilia kupola dyspeterkoho punktu, neporuno stojala posta jichnioho vytelia. o znayly joho slova? Jaki nespodivanky vony viuvaly ekipau kosminoho korablia?..

V toj as liudy Zemli ve zrobyly peri riui kroky v Kosmos. Na Misiaci bulo pobudovano
kika naukovo-doslidnych punktiv, stvoreno radianku miplanetnu stanciju i observatoriju. Desiatky avtomatynych raket z pryladamy obletily najblyi planety Veneru i Mars. Ale fotografiji, jaki vony peredaly na Zemliu, vnesly e bie superelyvoho v dumky venych, ni isnuvalo dosi. grunt pid nohamy venych, jaki zapereuvaly rozumne yttia v systemi Soncia poza
Zemleju, zachytavsia. Prylady sfotografuvaly nevelykyj venerinkyj suputnyk. Joho ne bulo
vydno v teleskopy zavdiaky synomu blysku planety. Suputnyk mav nepravynu kicevydnu
formu. Entuzisty vvaaly joho tunym. Konservatory, jak i slid bulo ekaty, zajavyly, o ce
velykyj asterojid.
Marsinki suputnyky te stavyly zahadku. Na fotografijach, peredanych avtomatynymy
stancijamy, vony zdavalysia ideano kuliastymy. Takych utvoriv u pryrodi ne bulo.
Krim toho, dumka pro nadzvyajnu vykliunis yttia u kosmosi, jaku tak prystrasno zachyav idealistynyj venyj Dins, bula neadno rozbyta ve perym doslidenniam Misiacia.
Navi na pryrodnomu suputnyku Zemli, v umovach maje povnoho vakuuma, v kraterach, cyrkach, v ilynach i provalliach isnuvalo yttia. Vono iplialosia za bu-jakyj prytulok, vono vykorystovuvalo najmenu molyvis vbyraty v sebe neobchidni reovyny, lovyty energiju Soncia, vono stverduvalo svoju zverchnis nad suvorym otoenniam.
Biis uenych schylylysia do toho, o v systemi Soncia mona ekaty zustrii z inymy

rozumnymy istotamy. daly z neterpinniam expedyciji na Mars. I raptom nespodivanka. Holos, poslannia Rozumu pryjlo zovsim nedano z cholodnoho pojasa velykych planet. Chto buly
vony, ti, o zaznaly neastia? Zvidky pryletily? oho mona ekaty rid nych?
Taki dumky chvyliuvaly mijardy liudej Zemli. V toj de vsi televizory planety buly nastrojeni na chvyliu peredavanoji stanciji Misiacia.
Sered nevelykoho kratera, nedaleko vid pidzemnych oranerej i schovy, vysoiv gigantkyj innyj korabe. Na joho sriblystomu bortu vyrizniavsia hordyj napys: ROZUM. otyry
roky buduvaly joho tysiai najkraych ineneriv i konstruktoriv, venych i robitnykiv Radiankoho Sojuzu, desiatky zavodiv postaaly budivnyctvu na Misiaci najdoskonalii prylady i materily.
I o stalosia! Troje poslanciv Zemli, odiahneni v vaki skafandry, stoja bilia vchodu v
korabe. Za sklom olomiv vydno jichni spokijni, trochy zamknuti lycia jich baa teper vsi: dity
i didy, inky i oloviky blyki i daleki, druzi i vorohy Na nych teper z hordistiu i liubovju
dyvliasia tysiai junakiv, o hotujusia stupyty na slavetnu i nebezpenu dorohu piznannia
Maty Andrija, sydiay bilia televizora v dalekomu ukrajinkomu seli, epoe serdeni slova naputtia, podruhy ury pryvitano vsmichajusia kosmonavtam, dity z ridnoho misteka Ohnieva
zatamuvaly podych, duy sygnalu startu.
Na Zemli vsi bayly, jak Ohniev pidniav ruku. Planeta zavmerla. Poulysia pryhlueni
slova, spokijni slova komandyra korablia:
Proajte, liudy Zemli! My baymo vai sercia, viduvajemo teplo vaych du! Virymo,
o v nebezpeci nas pidtrymaje materynka ruka planety. A koly povernemo ja viriu, o
mei Vsesvitu rozyriasia. Ja perekonanyj, o v more rozumu Zemli vvilliesia rozum inoho
svitu. Do zustrii, liudy Zemli
Kosmonavty vvijly v liuk. Teleoperatory vidjidaly vse dali i dali vid korablia. Teper
zobraennia na ekrany Zemli peredavalosia z-za prozoroho pokryttia.
Prolunav sygnal. Zdryhnulasia poverchnia Misiacia. Vohnianyj vychor vychopyvsia z-pid
osnovy kosminoho giganta, pidniav joho vhoru. Vslid za tym urahannyj potik slipuych haziv
zrujnuvav skeli kratera, zmetnuv chmaru pylu nad poverchneju suputnyka i burnuv korabe v
zorianu bezodniu

Troje dib inni dvyhuny rozhanialy korabe, vyvodiay joho na zazdalehi rozrachovanu
orbitu poza ploynoju obertannia asterojidiv. Mohutnia syla perevantaennia vladno trymala
kosmonavtiv prytysnutymy do krisel. Vsi vony spaly pid vplyvom dovhodijuoho preparata.
Keruvannia na ciomu vidrizku trasy zdijsniuvalo tiky avtomatamy. V ornij hlybyni neba promajnuv i znyk ervonyj Mars, tak i ne rozkryvy svojeji zahadky, daleko vnyzu zasriblylysia
iskorky asterojidnych potokiv. Liudy ne bayly cioho. Tiky koly korabe, pidkoriajuy nakazu
avtopilota, sluchniano povernuvsia, naciliujuy na umovnu toku, o zbihalasia z orbitoju Saturna, nastupylo probudennia.
Dvyhuny zamovkly. Tya ochopyla vse. Vona bula takoju raptovoju, o skydalasia na
udar. Znykla vaha. Korabe razom z liumy povys u zovsim novomu sviti. Kosmonavtam ne
vpere dovodylosia viduvaty takyj stan, ale raptova zmina pislia stranoho perevantaennia
dalasia vznaky.
Navi zaliznyj organizm Ohnieva ne mih vidrazu poboroty temriavu neprytomnosti. Svidomis naroduvala, probyvalasia kri morok, viduvala otoennia, ta chvyli sonlyvosti kolychaly
komandyra korablia v mjakych vsevladnych obijmach, niby potiajuy nad bezsylliam liudyny.
ura maryla. Jij vvyalosia more, ninyj svitanok. I prybij, umlyvyj, rytminyj prybij, niby
udary hodynnyka vinosti. Ruchajesia vohniana strilka po holubomu cyferblatu, schyliajesia
do fatanoji rysy. o stanesia, jak vona torknesia? o stanesia? ura znala, o treba prosnutysia, znala, o vse ce tiky marevo i ne mohla
A Savenko bayv vvi sni bezkrajnij ornyj okean, suvori skeli, na jakych rozbyvsia uyj
korabe. Ta o z korablia vychody posta v ornomu skafandri. Ce divyna divyna inoho
svitu. Vona strunka, vysoka, dovhe bile volossia spadaje chvyliamy do pleej, ale oblyia jiji
ne vydko. Jake vono? y schoe na liudke? omu vona odvertajesia? Neve bojisia vyklykaty
ohydu v ytelia uoji planety?
Divyna pidnimajesia na skeliu, prostiahaje ruky u vidaji, niby prochaje dopomohy. Ne
uty holosu, tiky v prostori lety, kvyly melodija blahannia, viry, sumnivu i ekannia.
A vnyzu nastupaju vohniani chvyli roztoplenoji lavy. Vony zdijmajusia vye i vye,
vony zahrouju divyni. Andrij ohliadajesia, ukaje liachu do neji. Nema. Tiky odyn vychid
letity!
Nemaje kryl? To darma. Zate je nepoborne baannia!
Andrij napruuje sylu, v jedynyj poryv vkladaje vsiu svoju voliu. Peremoha! Vin lety ponad kypliaym potokom, opuskajesia bilia divyny. A chvyli lavy bryzkaju na skeliu, paa
nesterpnym arom.
Andrij pidchopliuje divynu na ruky, zdijmajesia razom z neju v povitria. I o ve nema
okeanu, nema vohnianoho potoku. Vnyzu kolychajusia pid vitrom yta. Lehko na serci. Tiky
o ce?.. V joho obijmach ne ua istota, a ura! O zovsim blyko blyskotia jiji velyki siri oi,
ujesia tychyj epit:
Ty pryjov do mene dalekyj, uyj Ty pryjov i vriatuvav mene Ty yve, bezsmertne serce Vsesvitu Ty liudyna
Chto vona, cia dyvna istota? ura? Ta omu na nij takyj chymernyj skafandr, nezemne
bilosnine volossia?
Huni muzykani akordy prokotylysia nad svitom, zmely vsi vydinnia. Andrij rozpliuyv
oi i pobayv nad soboju veletenkyj iliuminator, a za nym zoriane nebo.
Povernuv holovu nabik, zustrivsia pohliadom z Ohnievym.
Dovheko my spaly, zasmijavsia komandyr. Bia polovyna liachu pozadu.
Neve? zdyvuvavsia Andrij.
Pohlia na prylady. My ve projly orbitu Jupitera
Znay, nezabarom hamuvannia?
Tak.
A o z uroju? Vona ne prokydalasia?
Treba pereviryty, zanepokojivsia Ohniev. Zaraz, ja pidvedusia

 Moete ne turbuvatysia, pouvsia nasmikuvatyj holos ury. Ja ranie vas prokynulasia

Mynaly hodyny. Potuna korabena radistancija poslala korotkyj raport na Zemliu. erez
dejakyj as pryjla vidpovi. V nij bulo kika schvyliovanych, lakoninych sliv:
LIUDSTVO VIRY, CHVYLIUJESIA, DE
SOKOLOV.
Na ekranach zjavyvsia dysk Saturna. Potuna teleskopina ustanovka zbiyla joho. Na
ornomu tli jasno vyribylo slipue kice, poplyvly kicia suputnykiv.
Ohniev, prypavy poriad z uroju do ekrana teleskopa, proepotiv:
Skiky ne dyvliusia na Saturn zavdy dyvujusia
omu, kapitane? pocikavylasia divyna.
Pohliate na kice Jaka juvelirna tonis. Jakyj nejmovirnyj podil na rivni pojasy! A
blysk, kolir? omu vony rizni v konomu pojasi? Jako ce zalyky suputnyka, o koly buv
rozirvanyj, to omu vony vylatuvalysia v prostori tak geometryno tono? Nichto z astronomiv
ne mih daty zadovinoji vidpovidi na ce zapytannia
ura vavo povernulasia do komandyra, v jiji oach zjavyvsia vyraz podyvu:
Neve vy choete skazaty
Ivane! zahluujuy holos divyny, prohrymiv bas Andrija. Kurs zbihajesia z rozrachovanym v meach dvoch sekund. Toka hamuvannia erez pjatnadcia chvylyn
Skorehuju pry hamuvanni, vidpoviv Ohniev. A teper prou zajniaty miscia i pryjniaty preparat
Znovu spaty? alibno skryvylasia divyna.
Na cej raz nebahato, posmichnuvsia Ohniev. Opuskatysia na Mimas budemo v svidomomu stani Avtomatam ne zovsim mona dovirytysia Komandyr ne zakinyv frazy. Ve
korabe raptovo potrias achlyvyj udar

Kosmonavty zavmerly. Na puti zamyhotily bagrovi spalachy tryvohy. De v korydori, za

stinkoju kajuty zavyla syrena.
Ohniev blidyj, suvoryj perehlianuvsia z Andrijem, kynuvsia do puta, pohlianuv na
prylady.
Meteoryt, chrypko skazav vin. Baky panoho probyti.
Korotka pauza. Rizki slova nakazu:
Odiahty olomy!
erez kika sekund kosmonavty peretvorylysia z liudej v chymernych puholovkiv. Z-za
prozorych sfer ne vydno bulo vyrazu oej, ne ulosia sliv strachu. Vse, o trapylosia, zdavalosia nejmovirnym snom.
Andriju!
uju, Ivane!
Liyna mayna praciuje?
Tak.
Zapusty. Obysly vydkis vytikannia panoho. y vystay dlia hamuvannia!.. Ja pereviriu dvyhuny.
Ohniev vyjov u korydor. Savenko schylyvsia nad elektronnym avtomatom. vydko sklav
programu, beruy za osnovu pokazannia pryladiv. Strika popovzla v pryjomnu ilynu. ura i
Andrij ne zvodyly oej z koliorovych viok mayny, z nadijeju prysluchalysia do jiji rivnomirnoho bajduoho potriskuvannia. I o nadijla vidpovi. Avtomat vykynuv striku z rezutatom
obyslennia. Andrij schopyv jiji, proytav riady cyfr.
o? proepotila ura.
Andrij promovav. Vin, opustyvy holovu, stojav bilia puta, niby bojavsia pohlianuty v
oi divyni. I vona vse zrozumila. Pidstupyla do tovarya, dotorknulasia do joho plea.
Kine?..
Ne znaju
Na porozi kajuty zjavyvsia Ohniev. Poulysia joho korotki, rizki slova:
Probojinu zakryty nemolyvo. Bokovi dvyhuny vyjly z ladu. My padajemo na Encelad
peryj suputnyk Saturna.
Savenko podav komandyru striku z rozrachunkamy. Ohniev myttiu prohlianuv jiji, vidkynuv he. Metnuv pohliad na chronometr. Hlucho skazav:
Ve nema asu dlia rozdumiv. Normane hamuvannia nemolyve. Ale v nas je desantna
raketa. Jiji panoho vystay, ob pryzemlyty na Encelad. Andriju! Ja doruaju ce tobi. Razom
z toboju polety ura.
A vy, kapitane? skryknula divyna.
Tycho. Ja sprobuju vriatuvaty Rozum.
Savenko movky kyvnuv holovoju.
A jako ni Jako kine Todi nakazuju povertatysia na Zemliu. Na Enceladi mona
znajty robou reovynu. Vyjdete na orbitu navkolo Zemli, polete radigramu. Do vas vyliu
dopomohu. Vse. Pospiaj, Andriju!
Ohniev obniav tovarya, divynu, vidtovchnuv jich. ura vid dverej kajuty ohlianulasia,
sudorono zitchnula, ob ne zarydaty. e sekunda, e my i rozum ne vytrymaje! o ce?
Komar najavu? Pidstupnyj udar Kosmosu za te, o vony osmilyly pronykaty v joho tajny?
uro! pouvsia tryvonyj holos Andrija v eteri. Pospiaj.
Ohniev kynuvsia do divyny, schopyv jiji za ruky, micno potys. Zahlianuvy v oi, spovneni polumjam muky, proepotiv:
Proaj, uro Idy, divynko Jako ne zustrinemo, to pamjataj, o ja tebe
Vohnyk perestorohy blysnuv u pohliadi ury. Vona podalasia nazad, pidniala ruku.
Ne treba, kapitane. Proajte. My e zustrinemo!..
Temnyj korydor. De daleko promi lichtaria Andrija. ura pospiala do toho vohnyka,
chapajuy za vystupy stin Vidsutnis tiainnia zatrymuvala stremlinnia, zmenuvala zusyllia.

Niby v sni Liudyna namahajesia vtekty vid jakoji pohoni, napruuje vsi syly, ta syly znykaju,
ruky i nohy staju nimymy, nesluchnianymy.
Skorie, uro. Zalyylosia dvadcia sekund do momentu hamuvannia. Ce jedynyj ans!..
O v yrokomu liuzi desantna raketa. ornije vidkrytyj liuk. Vukym prochodom Andrij i
ura pospiaju do kerivnoji kajuty, sidaju v krisla pered nevelykym putom. Spalachnuly
ekrany. Na nych zjavylosia zobraennia vorit liuzu. Vony vidyniajusia. ornije nebo z vohnykamy zirook. Raketa spriamovana tak, jak i korabe Rozum diuzamy do systemy Saturna.
Dvyhuny vkliueni. Tyche hudinnia. Odna my raketa v prostori. Andrij riue forsuvav
dvyhuny. Syla perevantaennia prytysla kosmonavtiv do krisel. V oach potemnilo, zaumilo v
vuchach. Ale ura, mov kri tuman, bayla sriblystyj dysk Encelada, veletenku tumannu kuliu
Saturna i na joho tli korabe Rozum, jakyj blyskavyno mav nazustri suputnyku.
Andriju! achnulasia ura. o vin roby? omu ne hamuje Korabe vriesia v
Encelad!..
Savenko, ne povertajuy do neji lycia, tycho epoe, niby v zabutti:
Tyche, uroko Ce jedynyj ans. Ja rozumiju joho Hamuvaty bilia samoho suputnyka. Pane ne vstyhne vyjty
A perevantaennia Vono vyroste v desiatky raziv!
Ce jedynyj ans! suvoro zapereyv Andrij

Suvori, nepryvitni skeli osvitleni dalekym Soncem. Na siru rivnynu padaju orni tini.
Priamo nad holovoju siaje prymarnym zelenkuvatym prominniam Saturn. V joho atmosferi vydno gigantki vychory, rozmajiti smuhy, ostrovy jakoji reovyny, o plavaju v seredovyi
haziv. A navkolo planety plyve u prostori fantastyne kice. Vono jaskravie vid Saturna, i joho
promeni poroduju na Enceladi druhi tini vid ske slabii vid sonianych.
Tya. Neporunis. Velyno plyve u bezvis neboschyl. Nad obrijem schody Mimas
druhyj suputnyk Saturna, nevelykyj buruvatyj dysk.
Na schylach ske zavmerly v spokoji jaki predmety. Matovym svitlom vyblyskuje jich
rombovydna poverchnia. Sonce padaje za obrij. Romby vperto slidkuju za nym, povino povertajusia. o ce? yvi istoty? y jaki dyvni mineraly?
V nebi siaje nova ziroka. Vona nablyajesia. Ni, to ne ziroka, a vychor rozpeenych
haziv. Rombovydni predmety zavoruylysia, zhornuly dokupy matovi peliustky, znykly
Z neba padaje korabe. Pekeni potoky polumja strymuju joho blyskavyne padinnia.
Chmara pylu znialasia nad suputnykom, pokotylasia lehkym tumanom pomi skeliamy.
Strane ce zmahannia rozumu z mohutnioju syloju inerciji. Okean plazmy, o vyryvavsia
z diuziv korablia, dosiahnuv suputnyka, hariaym vijalom oblyzav rivnynu, hirki chrebty.
Roevymy iskramy spalachnuly chmary pylu, rozpeeni polumjam vybuchiv.
Nio ne dopomahaje! Zanadto velyka vydkis!
V chmari sriblystoho hazu vrizavsia korabe v poverchniu Encelada. Strana syla rozkolola
joho popolam. Dvyhuny zamovkly. Gigant zachytavsia, kika chvylyn stojav vertykano, a potim
povino upav na bik
Ta o znovu sered zirok vynyk vinook polumja. Vin slabiyj za poperednij, nablyajesia
povinie. Ce nevelyka raketa. Vona maje zatrymala padinnia, tycho opustylasia sered rivnyny.
Nezabarom z aparata vyjlo dvoje kosmonavtiv v skafandrach. Ce buly ura i Andrij. Vony
pobayly nedaleko vid hirkoho pasma povalenyj na grunt korabe, perezyrnuly. Ne promovliajuy j slova, pobihly.
Nevelyka syla tiainnia Encelada dozvoliala robyty gigantki strybky, bii, ni na Misiaci.
Kosmonavty pereskakuvaly nevelyki skeli, provallia, triyny. Andrij vyperedyv uru, perym
nablyzyvsia do korablia.
Ce bulo achlyve vydovye. Strani triyny rozirvaly tilo kosminoho veletnia, kri probojiny vydno bulo zrujnovani prylady, aparaty, korydory. Optyni otvory ne osvitliuvalysia.
Korabe skydavsia na mertvu, peremoenu v pojedynku istotu.
Savenko pouv stohin. Za joho spynoju stojala ura. Oblyia jiji v zelenkuvatomu siajvi
Saturna bulo blidym, mertvennym.
Kapitan zahynuv, poulysia rozpalyvi slova.
My ne znajemo cioho, sucho skazav Andrij. Za mnoju
Vin riue stupyv v ornyj otvir odnijeji z probojin. ura ruyla za nym. Nezabarom vony
potrapyly v kruhovyj korydor, o viv do kerivnoji kajuty.
Andrij zupynyvsia pered dveryma. Na odnu tiky my zavahavsia. Zcipyv zuby, niby
odvayvsia na jakyj ryzykovanyj krok. Riue natysnuv knopku avtomata.
Dveri ne odynialysia.
Napevne, zipsuvavsia avtomat vid udaru, proepotila ura.
Andrij prysvityv lichtarem nad dveryma. Tam buv avarijnyj vaile. Lehkyj povorot rukoju. Dveri povino rozynylysia.
Kosmonavty vstupyly do kajuty, z ostrachom pohlianuly na komandyrke krislo. Nablyzylysia.
V kajuti, oevydno, e buly zalyky povitria na pryladach, na skafandri Ohnieva syvila
pamoro. Kri neji ne vydno bulo oblyia komandyra.
Ivane, tycho poklykav Andrij.
Vidpovidi ne bulo.
ura schopylasia rukoju za hrudy, niby strymuvala kryk, o rvavsia z dui.

Savenko lehkym ruchom obmiv pamoro z oloma, pohlianuv na lyce tovarya. Vono bulo
synim, neporunym. V kutykach vust zapeklasia krov. Tiky viji tripotily. Andrij jasno viduvav,
jak za nymy bylosia baannia vernutysia do yttia, pobayty svit, oi tovaryiv. I te nepoborne
baannia peremohlo. My napruenoho ekannia, ostrachu. Druha. I o, nareti, poviky Ohnieva
povino rozpliuylysia

 yvi liubi moji, prozvuav tychyj holos. Znovu vsi razom

Kapitane, blahano skazala ura. o treba zrobyty? Hovori. Vy poraneni?
Ohniev ledve pomitno pochytav holovoju.
Ne pro mene jdesia Vse bude harazd. Prosto achlyve perevantaennia
Komandyr z natuhoju povernuv lyce do peryskopa, pobayv kuliu Saturna. Slabo vsmichnuvsia.
Nu ot My bilia Saturna. Tiky torestvo zipsovane, Andriju.
Ty e moe artuvaty, drue, pochmuro ozvavsia Savenko.
o prydumajemo. Obijdi vsi vuzly korablia. Diznajte, o cile o zahynulo
Osoblyvo zapasy produktiv, vody, kysniu Desantna raketa v poriadku?
Tak. Tiky panoho maje nema
Pro ce pohovorymo potim. Idi. Ja datymu vas
erez pivhodyny kosmonavty znovu zibralysia v kerivnij kajuti. Dopovi Savenka bula
korotkoju, bezradisnoju:
Produktiv vystay na try misiaci. Vsi ini zahynuly. Vody e mene. Kysniu na otyry
misiaci. Reaktor vyjov z ladu. Derela strumu tako ne praciuju. Korabe povalenyj na bik.
Obyvka rozirvana maje do seredyny
A zvjazok?
Radistancija ne praciuje, tycho ozvalasia ura.
Vidnovyty ne mona?
Ni.
A radi desantnoji rakety? z nadijeju zapytav komandyr.
jiji potunis mala. Na Zemli ne pouju.
Ohniev pomovav, zapliuyvy oi. Tovaryi z nadijeju dyvysia na joho zmuene
oblyia. A vtim, o mona bulo ekaty vid komandyra? Vin te ne zdatnyj na udesa. A
reanych molyvostej dlia riatunku nema.
Davajte pidsumujemo, nareti skazav komandyr. Andriju, dopomoy meni pidvestysia. Diakuju, drue Siate, ne stijte nadi mnoju. Ja e ne pokijnyk I nadiju, ne skoro budu
nym Nu, nu, ne sersia, uro, v takomu stani, jak ja, artuvaty neobchidno. Tak o, pidsumujemo My letily siudy ne dlia prohulianky. Treba pamjataty, o zavdannia, jake my oderaly
valyvie za osobystu doliu konoho z nas. Spodivaju, vy zhodni zi mnoju Katastrofa nevidomych kosmonavtiv stalasia na Mima-si, susidniomu suputnyku. Nam treba pobuvaty tam
Jak? vraeno skryknula ura.
Tycho, uro. Je vychid. Naa desantna raketa. erez desia-pjatnadcia hodyn ja ouniaju i znovu stanu do lav, jak pyu gazetiari My z Andrijem zlitajemo na Mimas, znajdemo
misce katastrofy. Moe, tam e je chto-nebu yvyj Zrozumijte, druzi, o ce kone neobchidno
A de ty vime pane? rozviv rukamy Andrij. Navkolo holi skeli.
Ne padaj duchom. Na Enceladi musy buty zamerzlyj amik. Ce bude udova roboa
reovyna. Tak ot My zlitajemo na Mimas. Povernemo. Znovu zariadymo tut
Jako znajdemo amik, pochmuro kynuv Andrij.
Jako znajdemo, zhodyvsia komandyr. I startujemo na Zemliu. Raketa rozrachovana na dvoch, ale mona bude o-nebu vykynuty. Ce velykyj rysk Vse odno, o vyruaty
v okean na plotu. Jak ce robyv koly Tur Chejjerdal Ta ym my hiri za nioho. Inoho liachu
nema. Cej jedynyj Jako nam ne poasty sisty na Misia abo na Zemliu my peredamo
liudstvu rezutaty doslide Radistancija rakety dosy potuna dlia cioho na vidstani orbity
Marsa. y ne tak, uro?
Tak, kapitane
Ot i udesno. Vyriyly. A teper sluchaj, Andriju. Hajaty asu ne budemo. Hotujsia, jdy
na rozvidku. V meach vydymoho obriju. Pidtrymuj radizvjazok. Davaj peleng.
Idu, Ivane

 Ja viriu v uspich. Tym asom my z uroju sklademo vsiudychid Perevezemo na raketu

vse neobchidne

Andrij vyruyv do hirkoho chrebta. Tam vin spodivavsia znajty sered uelyn zamerzli
hazy. Saturn, o maje neporuno stojav nad holovoju, dosy jaskravo osvitliuvav navkolynij
krajevyd. Vid ske pacaly orno-zeleni tini. V dejakych misciach blyalo rozmajitymy vohniamy
vychody jakycho porid. Savenko ne zvertav uvahy na nych. Pryjde as, cym zacikavliasia
astrofizyky, o pryletia siudy. A zaraz tiky odne baannia znajty amik.
Ce pytannia yttia Ce jedyna, vuzeka steeka na Zemliu
Pry dumci pro bakivynu v Andrija zanylo pid sercem. Zhadalosia proannia z matir ju,
v vuchach do boliu vidutno, yvo prolunav tychyj elest chlibiv sered bezmenych nyv, zadzvenila tre ajvorona.
Savenko zupynyvsia, pidniav oblyia do neba. Do dui pidkotylasia tepla chvylia. De ty,
Zemlia? Daj cho pohlianuty na tvij arivnyj blysk
Nema.
Vona e za horyzontom. Vvibraty v serce zelenyj promi i stane lehe, i dua spovnysia novych syl, novoji snahy.
Vyklykaju tebe, Andriju, pouvsia znovu turbotlyvyj holos ury v eteri.
Ja uju, uroko, radisno ozvavsia Andrij. Prodovuju pouky. Nioho novoho.
Baaju uspichu. Kapitan ve na nohach. Poynajemo montuvaty vsiudychid. Bu oberenym
Znovu vpered. Po rivnyni Andrij rozhaniajesia, roby trydciatymetrovi strybky. Mi skeliamy jde obereno, obchody gigantki provallia, perestupaje neyroki ilyny.
V odnomu misci z-pid nih Andrija metnulasia zelena ti. Zablyaly pid promenem Saturna
dyvovyni plastynky rombovydnoji formy. Znykly. Savenko zdyvovano zupynyvsia. Neve yvi
istoty? Tut, v sviti bez povitria?
Prote o v ciomu dyvnoho? Ade na Misiaci je ytija. Vono lipysia v kraterach, na sonianomu boci, pronykaje v hlyboki ilyny, vykorystovuje vnutrinie teplo planety. Prote na
Misiaci nema ruchlyvych istot. Tam lye nyi formy, schoi na zemni mochy abo hrybky. A ce
o chymerne, ruchlyve, schoe na krystalinu erepachu. A moe, prosto pokazalosia? Moe,
vpav obvalenyj kami?
Vpered, vpered! Mona bude doslidyty potim. Holovne amik!
Ta o ce? Savenko vyjov z-pomi ske i potrapyv do yrokoho korydora mi nevysokymy chrebtamy. Toj korydor tiahnesia a hen do obriju. Vpered i nazad. Savenko schylyvsia,
prysvityv lichtarem. o za dyvyna?
O tut, de vin tiky o stojav, poroda zvyajna, neporuna. A tut, v ciomu dyvnomu korydori, roztoplena. Take vraennia, niby erez vsiu planetku projov gigantkyj utiuh. Tiky ni, ne
schoe. O z odnoho boku korydora pasmo vysokych hir, obryv, a z druhoho boku, vsioho
erez desia metriv, zovsim inyj profi
Andrij pidijov blye, pohlianuv, zdyvovano svysnuv. Ba, navi mineraly zovsim ini.
Nezrozumilo. Nae chto vziav i prypajav dvi astyny planety odnu do druhoji. Prote komu ce
pid sylu? Chiba jakymo fantastynym veletniam?
Fenomenane javye. Jakymy geologinymy javyamy mona pojasnyty joho? Moe, erez ilynu siudy vylylasia magma? Tak omu po bokach ilyny buly rizni porody? Moe, Encelad utvoryvsia z dvoch polovynok? Todi jaka syla prypajala ci polovynky?
Andrij z chvyliuvanniam zbahnuv, o natrapyv na slid jakoji veletenkoji tajemnyci. Vin
ruyv vzdov korydora, nablyzyvsia do priamovysnoji stiny. V nij ziajav gigantkyj temnyj otvir.
Vin buv na dyvo pravynoji ovanoji formy, vysotoju v dvadcia metriv. Andrij povernuv tudy,
stupyv krokiv desia
I raptom o trapylosia. o same Andrij ne mih zbahnuty. Vin zanepokojeno ohlianuvsia, kynuvsia nazad. I natknuvsia na prozoru zahorodu. o ce haliucynacija? Ni. Pozad
nioho vyrosla stina z nevydymoho tverdoho materilu. Dijuyj mechanizm? Znay, ce tuna
sporuda? Na Mimasi yvu rozumni istoty.
Andrij viduv, jak pochololo pid sercem. Vin potrapyv u jaku pastku. Moe, cia sporuda

dije avtomatyno. Vin ne zmoe vybratysia z neji. Tovaryi zalyasia samotnimy. o robyty?..
Ale do bisa cikavo! Taka nespodivana zahadka. Korydor, oevydno, tunoho pochodennia. Ce jasno! To zvidky tut predstavnyky Rozumu? Neve vony porodennia cioho
suputnyka? Ni, nemolyvo. Todi z Saturna? Navriad. Chiba moe buty vysoke yttia v urahannij,
otrujnij atmosferi? A moe, ce punkt kosmonavtiv z inych sonianych system?
Dumky zavychrylysia v holovi Andrija, ale vin zusylliam voli vidkynuv jich. Treba dijaty.
Jak? Zvjazaty z tovaryamy
Andrij vkliuyv peredava, povernuvsia v toj bik, de bula raketa.
Vyklykaju vas, druzi, promovyv Savenko. y ujete vy mene?
Eter ne vidpovidav. Savenko povtoryv sprobu. Prysluchavsia. odnoho amotinnia.
odnoho zvuku.
Andrij z liuttiu vdaryv po prozorij stini. Pevne, cia prokliata tukovyna povnistiu zupyniaje
radichvyli.
Vin e raz poklykav druziv, povertajuy v rizni boky. V eteri bulo nimo.
Andrij odstupyv vid stiny, namahavsia zaspokojity. Treba o vyriyty.
Vin osvityv ovane prymiennia, v jake potrapyv. Vono bulo vysiene v sucinij skeli.
Trochy dali vid prozoroji stiny vnyz iov temnyj tune pjaty metriv v dimetri. Andrij pidijov
do nioho, zupynyvsia i zadumavsia.
Moe, pity vnyz? Tut stojaty beznadijno. Oevydno, rozhadka tajemnyci vnyzu. Molyvo,
tam je yvi istoty. Todi vse zjasujesia!
Andrij riue stupyv na pochylenu ploynu. Obereno projov kika krokiv, osvitliujuy
liach proektorom. Hladeki stiny tuneliu perelyvalysia malynovymy vidtinkamy, po nych
povzly ledve pomitni temno-filetovi liniji. Znovu rivna ployna. A speredu bezdonna prirva.
V nij husta imla. Jak spustyty tudy?
Raptom nad holovoju Andrija o blysnulo. Nevydymi obijmy schopyly joho, otoyly
sferynymy stinamy. Kosmonavt rvonuvsia. Daremno. Dyvna sfera kolychnulasia, poplyvla
vnyz, u tajemnyu prirvu.
Neve kine? promajnula bolisna dumka.
Sfera pryskoriuvala strimke padinnia. A speredu zahoralosia sered sucinoji imly, jasnilo
kazkove roeze siajvo

 Andriju, my vyklykajemo tebe Andriju, ty uje?

V sotyj raz povtoriuvala ci slova ura. Savenko ne vidpovidav.
Davno ve Ohniev sklav vsiudychid, vdvoch z uroju vony perevezly astynu zapasiv na
raketu, a jichnij tovary ne zjavliavsia.
Divyna kika raziv poryvalasia jty na pouky. Vona blahano dyvylasia na komandyra,
umovliala joho. Ta Ohniev buv nevblahannyj.
Ne mona, uro. Zrozumij e. Ty zablukaje. My e zaekajemo. Moe, vin za linijeju
obriju tomu j ne dolynaju radichvyli
Vy zaspokojujete mene, kapitane!
I sebe, divynko Trymajte. e poperedu bahato nezhod.
ura znovu schylialasia nad putom peredavaa, peano, vperto povtoriuvala erez koni
pja chvylyn:
Andriju! My vyklykajemo tebe. Andriju, y uje ty nas?
V JIJI holosi zvualy bi, nadija i e o Ohniev dovho prysluchavsia do intonacij
divooho holosu, znovu j znovu lovyv sebe na dumci: omu joho tak cikavy ce o? o
vono take, nevydyme, ale reane, o nepoborno strumy z dui divyny? Vin zhadav proannia v korabli pered katastrofinym hamuvanniam. Vin todi vidkryv uri svoju tajemnyciu Skazav abo maje skazav, o liuby jiji Vona perebyla, ne zachotila sluchaty! omu?
Moe, ne slid bulo vypuskaty jomu z hlybyn dui tajemne pouttia? Navi pered lycem
smerti? Ponesty joho v nebuttia razom z ystoju pamjattiu druyny i dvoch liubych syniv!
Spravdi, zanadto velyka riznycia Vidliudkuvatyj, syvyj kosmonavt, napojenyj hirkotoju yttia,
i spovnena prystrasti, poukiv i sumniviv dvadciatylitnia divyna. Ni, ne treba bulo tych sliv
Jak vin ne mih dohadatysia, o inomu zvuatymu nini slova, inomu bude darovanyj nepovtornyj pohliad i pouttia O, vono ujesia v konomu slovi ury, v konomu jiji zitchanni:
Andrijku, y uje ty nas? Andrijku, my vyklykajemo tebe
Znay, Andrij Bezumovno, vin o , tym krae. Moe, tak i treba
ura pidvelasia z-za puta, tinniu nablyzylasia do iliuminatora rakety. Dovho movazno
dyvylasia na zorianyj neboschyl, o povino schyliavsia do obriju. Profi jiji v promeniach Saturna zdavavsia mertvym. Komandyr zdryhnuvsia, stupyv krok do neji.
uro
Ja sluchaju, kapitane
Vin poklav doloni na jiji chudeki plei, povernuv oblyiam do sebe.
o z vamy?.. Vy zovsim ina ni zvyajno?..
Dyvliay na komandyra temnymy zahlybynamy oej, niby de z inoho svitu, vona, zadychajuy, skazala:
Meni vako, kapitane Strano Ja ne znaju, o ce take? Dijsnis?.. Komar? Probate
Ja ne znaju, o zi mnoju Cej Saturn, jak achlyvyj fantom Ci skeli navkolo, tini i tya Jak
v nebutti Bezmovnis, smer Dlia oho? omu? De liudy, yttia, ruch? omu my tut? I navi
joho nema!..
Koho, uro?
Divyna schylyla holovu, ledve utno proepotila:
Andrija
Vy liubyte joho?..
Tak Liubliu I vin piov. Joho nema I ja boju zboevolity sered cijeji tyi Vy buly
nedavno tam, bilia korablia Ja sydila sama, bilia puta i ja ne mohla zrozumity, y isnuje svit
O kapitane! Ne hnivajte na mene Ja ne boju. Ja prosto ne znaju, o zi mnoju dijesia. Ja ne
bojusia smerti, ja ne bojusia trudnoiv. Ja jla nazustri ciomu, ale tiky chaj bude ne tak ne
tak. Chaj bude stremlinnia, ruch, boroba!..
Ohniev leheko strusnuv divynu i, dyvliay priamo v oi, povino, stroho skazav:
De vaa munis, uro? Bie viry divynko
Stav poriad z neju, pohlianuv za iliuminator. Pomovav kika chvylyn i viv dali zovsim

inym teplym, zaduevnym holosom:

Ja rozumiju tebe. U mene te take vraennia, niby ja vykynutyj zorianym prybojem na
pustynnyj ostriv Ce pouttia drevnia ma dui, spadyna tvaryny mistynyj ach pered nevidomym. Ale my liudy uro Nas mijardy. Dlia nas nema ni asu, ni prostoru ni vidstani Je
tiky etapy vaki etapy liachu Jaki koen prochody v samotyni rady vsich. Treba viryty,
uro! O pohliate, schody naa Zemlia
Divyna strepenula, prypala do iliuminatora.
Nyko na obriji zahorilasia mi skeliamy nevelyka zelena ziroka. Jiji promi dyvnym
teplym vidblyskom spalachnuv u oach ury. Po oci pokotylasia sribna kraplia sliozy.
Naa Zemlia, proepotila vona. Jedyna Jak boly serce za toboju
Ohniev movav, dumav. V serci znykalo viduttia bezodni prostoru, bezkonenosti asu.
Teplyj vohnyk planety vvijov u duu, vidnovyv spokij, vpevnenis, sylu. Vid zelenoji ziroky
lynuv okean liubovi, nadiji, viry. Ni, odynokoju ne bude liudyna v najviddaleniych prostorach.
Vidaj, pryreenis tiky na my! Chaj morokom opovyv nas Kosmos, chaj hnity tya, cholod,
nevidomis vpered! Tiky vpered
Ohniev pohlianuv na chronometr. U Andrija kysniu e tiky na try hodyny, jomu treba
povertatysia.
Neve o-nebu stalosia? Moe, vin potrapyv u prirvu?
Komandyr pohlianuv na uru. Vona oikuvala joho slova.
Ve ne mona daty, uro Treba dijaty. Sprobujte vyklykaty e raz. Budemo ekaty
dvadcia chvylyn. Jako ni ja pidu na rozvidku
ura sila do puta. Vkliuyla peredava. I raptom prysluchalasia, nastoroylasia.
Raketa vidutno pochytnulasia. Znovu. e raz.
Komandyr zanepokojeno pohlianuv na iliuminator, vvimknuv ekran zovninioho ohliadu.
Navkolo rakety nioho ne bulo. Ta o znovu na neji natysla nevydyma syla, zachytala. Po
rivnyni prokotyvsia ornyj vychor. Vin vbyrav v sebe pyl, krutyv joho tonkoju lijkoju, rozvijuvav u pustoti prostoru.
Vychor bez atmosfery? o ce znay? skryknula vraena divyna.
Dyvne javye, skazav zanepokojeno komandyr. Ce moe buty vakuumnyj vychor
dechto z uenych peredbaav ce
Vychor v poronei?
Poronei nema, uro. Raz je prostir je i materija. Navi u vakuumnomu stani. Tut jake
zavychrennia polia. I due nebezpene. Vy bayte, vychory posyliujusia. Ity v cij buri nebezpeno. Treba nehajno rozukaty Andrija. Ja pojidu na vsiudychodi
O, kapitane, skorie
Ostannij peleng?
Sto trydciatyj hradus
Idu, uroko. Trymajte bezperervnyj zvjazok
Komandyr ohlianuv olom i ruyv do vychodu. Nezabarom mohutnij, korenastyj vsiudychid, zdijmajuy lehkyj pylok elastynymy husenyciamy, ruyv u napriami hirkoho chrebta

Padinnia sfery spovinylosia. Tune perejov u kolosane pidzemellia, stelia jakoho chovalasia v sutinkach. Nareti, sfera zupynylasia.
Andrij z podyvom viduv, o obijmy, jaki trymaly joho, myttiu poslably. De znykly, niby
roztanuly v prostori, stiny sfery. Kosmonavt stojav sered velyeznoho zalu.
V prostori plyvly jasno zrymi chvyli vynevoho kolioru. Savenko stupyv kika krokiv, proviv rukoju. Tilo viduvalo opir seredovya. o ce znay? V ciomu prymienni je povitria?
Bezumovno Ale omu takoji ne baenoji na Zemli hustoty? Nahaduje ridynu Neve je istoty,
o yvu v takomu seredovyi?
Nedaleko vid Andrija zaevrilo slabke zelenkuvate siajvo. Vono nabralo formy spliusnutoji
kuli. Kosmonavt zacikavyvsia, pidijov blye. Ce, spravdi, jakyj prystrij u formi kuli. Vin ne
torkajesia pidlohy, vino trymajesia v povitri, napevne, litanyj aparat. I dosy velykyj ne
mene desiaty metriv u dimetri Ale de hospodari? Chto vony, zvidky? Moe, katastrofa na
Mimasi zvjazana z cymy istotamy? Todi vony ne pryeci z inoho svitu. Tut provedena kapitana robota, pobudovani pidzemni punkty. Ce pid sylu tiky hospodariam. Tak de vony?
Andrij viduvav, o rozhadka tajemnyci de poriad. Vona dyvysia na kosmonavta z
konoho kutka, z konoji rei. Prosto v joho rozumi e nema faktiv, jaki zvjazaly b vojedyno
rozrizneni vraennia.
V zelenkuvatij kuli zjavyvsia otvir. Ve aparat kolychnuvsia, ruyv nazustri Savenku. Kosmonavt vidstupyv nazad. Schoe na te, o joho zaprouju zajty vseredynu. Ta cioho robyty
ne slid.
Hospodari znaju, jak nym keruvaty, a bez nych mona narobyty durny.
Ale omu tak miano? Tiky vynevi, malynovi, temno-zeleni vidtinky barvy Neve vony
baa v takomu spektri?
Andrij zhadav aparat, o buv znajdenyj v mori razom z raketoju Saturn-1. Vin te buv
temno-zelenoho kolioru. Spoatku v niomu nioho ne mohly pobayty. Zobraennia zjavylysia
tiky v infraervonomu osvitlenni
Mov blyskavycia projla v svidomosti Savenka. Bezumovno, ce pidzemellia zvjazane z kosmonavtamy, o zaznaly katastrofy. Pro ce svidy ve lanciuh faktiv. Vony na Mimasi, jakyj
poriad z Enceladom. Pidzemellia puste, bez yvych istot, ale vony buly nedavno.
Ade aparaty diju bezdohanno. Moe, hospodari vyruyly v expedyciju na Mimas, tam
zaznaly avariji. Jakymo ynom jim poastylo pryepyty svij aparat do naoji rakety. Ale mynuly roky. o z nymy? y yvi? I jakyj u nych vyhliad? Neve v prymienni nema nioho, o
b nahaduvalo nai kartyny y skuptury?..
Andrij ruyv vzdov stin. Vony perelyvalysia mianymy barvamy. De-ne-de vynykaly filetovi liniji, znovu znykaly. Savenko poav do nych prydyvliatysia do boliu v oach. Z tych slabych linij stvoriuvalo dyvne mereyvo objemnoho zobraennia. O niby plyve sered sucinoji
temriavy kulia, otoena, kikoma menymy. Ce jaka planeta z suputnykamy. Navkolo neji zjavliajesia yrokyj pojas. Potim z temriavy povzu kuky novych suputnykiv, poynaju kruliaty
po viddalenych orbitach.
Ta ce Saturn. Devja suputnykiv, kice Tiky omu spoatku kicia ne bulo? I simoch
suputnykiv te! Neve ce tuni sporudy? Ni, ne moe buty! Marennia.
A gigantkyj ov, jakyj zjednuje dvi polovynky Encelada? Moe, ce svidennia kosminych
dij jakycho nadmohutnich istot? Nadmohutnich vidnosno. Vony mohly ve tysiaolittiamy
zvyno i lehko zajmatysia takymy dijamy, jaki namy vvaajusia nejmovirnymy
Ale daty bie ne mona. Tovaryi, napevne, turbujusia. Treba povidomyty jim pro vidkryttia i znovu ukaty amik. Jako rozumni istoty yvu v systemi Saturna moe, vony dopomou nam povernutysia na Zemliu
Andrij ruyv nazad, do otvoru, kri jakyj opustyvsia v pidzemellia. Jak probratysia nazad?
Tune takyj strimkyj, o bez schidciv ne vyberesia.
Moe, znovu daty, doky sfera zjavysia i ponese nahoru?

Mjako perelyvajusia navkolo roevi chvyli. Spokij v zali. Temriava z riznych bokiv nasmikuvato dyvysia na kosmonavta. Andrij serdyto tupnuv nohoju o , tak i ekaty bovdurom, doky jakyj bezmozkyj avtomat dopomoe jomu? Treba dijaty. Dumaty! Per za vse spokij.
Jasna holova. Rozumni istoty buduvaly pidzemellia po pevnomu planu. Ovana zahlybyna
vidhorodujesia prozoroju stinoju vid poverchni suputnyka. Jasno. Tam stvoreno liuz. Trochy
nye majdanyk, z jakoho prozora sfera veze y nese istotu vnyz. To. moe, tut je inyj tune,
kri jakyj pidnimajusia nahoru? Due prosto i logino.
Andrij vvimknuv proektor, macnuv promenem livoru. Nioho ne vydno. Tiky siaje-vyblyskuje sriblysto-zelenymy iskramy ovana stina pidzemellia. Pravoru. O vin, druhyj otvir.
Zovsim nedaleko.
Savenko zajov u niu. I cho ue dav pojavy prozoroji sfery, vse-taky mymovoli zdryhnuvsia, koly nevydymi obijmy vladno ochopyly joho tilo.
Kazkovyj polit sered merechtlyvych stin tuneliu. yrokyj otvir, liuz. I o, nareti, poverchnia. Bezumno zayniajesia nevydyma brama. Andrij stoji pid zorianym nebom, v promeniach zelenoho Saturna
Skorie, skorie. Treba ukaty pane i ne hajaty ni chvylyny. Ale, per za vse, povidomyty
tovaryiv
Savenko povernuvsia v toj bik, zvidky vin pryjov ranie, vvimknuv peredava. Ta ne
vstyh skazaty j slova, jak mohutnia syla tovchnula joho v hrudy. Kosmonavt upav na skeli,
boliae vdaryvsia pleem. Namahavsia zvestysia na nohy, nioho ne rozumijuy. Nevydyma
ruka vdaryla e raz, zakrutyla tilo Andrija v potunomu vychori. Odirvala od gruntu, pokotyla
po korydoru mi skeliastymy urvyamy. Vin chapavsia rukamy za ulamky kameniu, namahavsia zupynyty padinnia. Marno!
Vychor pidniav Savenka vhoru, nemyloserdno burnuv u hlyboku prirvu.
Druzi, prochrypiv vin u vidaji.
Synyj udar pohasyv svidomis. Tilo pokotylosia kudy vnyz.
Tak bulo dovho, due dovho Svidomis kosmonavta rozryvaly boliui vydinnia.
Navkolo zjavlialysia achlyvi prymary, znykaly. Potim z ornoji bezkonenosti narodylysia kartyny ridnoho kraju. Zeleni luhy, umlyvi haji Zastrumylasia holuba strika veseloji pustotlyvoji
riky. omu tak duno? Zvidky ara? Andriju staje nesterpno. Vin zryvaje odeu, pospiaje v
procholodnu vodu. Spraha znykaje, tilu lehe v obijmach teiji
Ta o blakytne nebo spovyvajesia syvym tumanom. To ne tuman, to husta zaviriucha.
Zdijmajesia viter, nese chmary snihu, sie oblyia kryanymy krystalamy. Andrij choe vyskoyty na bereh, ob odiahtysia. Ne mona! Voda poynaje zamerzaty, kryha rie tilo. Andrij
lamaje jiji, probyrajesia do bereha a bereh vse viddaliajesia, znykaje za hustoju imloju snihu.
Kryanyj pancyr styskuje hrudy, cholod pronykaje do samoho sercia
Savenko zapliuyv oi. Neve smer? Ni, ne moe buty!
Zibravy vsiu snahu dui, ve ar sercia, vin rvesia z smertenych obijmiv
Sutinky navkolo. Chaotyni nagromadennia ske. Vhori hostri ala zirok. Kudy vin potrapyv? Neve v prirvu? Ale jaka syla mohla kynuty joho, koly navkruhy poronea? Moe, jaki
nevydymi istoty
Zastohnavy vid boliu v plei, Savenko zvivsia na nohy. Vvimknuv proektor. Osvityv
skeliasti stiny pastky znyzu do horinioho kraju. Oho! Vysoeko. Metriv pjatdesiat, ne mene
A o ce vnyzu? Jaka blido-zelena masa. Vona schoa na kryhu Moe, zamerzlyj haz?.. Te, o
vin ukav. Udaa! I nedaleko vid rakety. Tiky povidomyty druziv i mona dobuvaty. Na vsiudychodi je portatyvnyj pidjomnyj kran, kontejner
Dovheko dovedesia pomoroytysia, ale pane v raketi bude.
Andrijku, de ty? Andrijku, omu ty ne vidpovidaje? My due turbujemo za tvoju doliu
Chto ce? uroka. Jiji liubyj holos. Jake astia. Syly znovu vlyvajusia v zmuene tilo,
dua spovniujesia viroju i vpevnenistiu.
Andrijku, my vyklykajemo tebe. Katan vyjichav vsiudychodom na rozuky. De ty,
drue, obizvy?
Tremtiaymy rukamy vvimknuv schvyliovanyj Andrij peredava, kryknuv:
Ja uju, druzi Ja yvyj i zdorovyj
V eteri na my zapanuvala tya. Potim radisne zitchannia i za nym zlyva sliv:

 Andrijku, liubyj! De ty, kay skorie V tebe zalyylosia kysniu na pivhodyny.

Andrij, posmichajuy sam sobi, stinam, zirkam, kryav, pidniavy lyce vhoru, tudy, de
musyla buty vona kochana divyna, jedyna v cilomu Vsesviti:
Vse harazd! Upav u prirvu. Nedaleko vid rakety. Na hlybyni metriv pjatdesiaty. Dyvne
javye mene siudy kynuv nevydymyj vychor!..
Plauy j smijuy, ura kryala u vidpovi:
Kapitan skazav, o ce vakuumnyj vychor! Potim uznaje. A zaraz ja zvjau z kapitanom
du! Peredaj jomu mij peleng!..
Tya. Z nebuttia vynykaje holos Ohnieva turbotlyvyj, drunij:
Ja sluchaju, uro. e ne uty joho?
Znajla, kapitane, pouvsia torestvujuyj holos divyny. Vin zdorovyj
Ja tut, Ivane, obizvavsia Andrij.
De tut? zanepokojeno huknuv komandyr. omu ty ne povertajesia? Chiba ne znaje,
o kyse nezabarom zakinysia?..
Ne sersia, Ivane Ja ne mou. Sydu v prirvi. Ale zate velyezna udaa. Pidi mnoju
poklady amiku y e oho-nebu, ne znaju. Korote, palyvo je
uro, jaki joho koordynaty?
Sto trydcia dva!
De ty vostannie hovoryv z namy?
Bilia prozoroji stiny, v korydori mi dvoma hriadamy hir. Tam ja znajov tunu sporudu. Buv u pidzemelli. Bezodnia tajemny! Pospiaj do mene. Ji po korydoru livoru
Ty vypadkovo ne mary? zanepokojivsia Ohniev. Tobi ne pryverzlosia?
Sam pobay! veselo huknuv Andrij. Ja du tebe
V eteri poulosia vesele dzyannia dvyhuniv vsiudychoda

Dvisti hodyn tryvala napruena pracia. Ohniev i Savenko desiatky raziv pobuvaly bilia
prirvy, perevoziay vid neji amik v nevelykomu kontejneri. Z dopomohoju nevelykych vybuchovych patroniv vony rujnuvaly plasty zamerzloho hazu, potim pidijmaly na portatyvnomu
krani i skladaly v kontejner. ura, jaka ve as erhuvala bilia rakety, pryjmala dorohocinnu
reovynu. Vona opuskala vnyz kiv, skonstrujovanyj navydkuru Ohnievym, a potim z dopomohoju lebidky pidijmala do liuka toplyvnych bakiv.
Kraplia za krapleju, kilogram za kilogramom napovniuvalysia baky. I o, nareti, tytanina
robota zakinena. Kosmonavty pislia korotkoho perepoynku zibralysia v ucililij kajuti korablia,
de zberihalosia normane povitria i stabina temperatura.
Ohniev lahidno pohlianuv na uru, poklav doloniu na jiji plee.
Divynko Teper zalyylo najvae. Treba letity na Mimas. Treba do kincia rozkryty
tajemnyciu Saturna. Moe, v ciomu i na poriatunok
o vy choete vid mene, kapitane? tycho zapytala divyna.
Ty povynna zalyyty Trioch raketa ne ponese. Ale vse bude harazd. My povernemo, i todi
Ja vse zrozumila, kapitane, maje neutno perebyla ura. Ja budu spokijnoju
Proannia bulo napruenym. ura viduvala, niby vona stoji nad prirvoju. e my, malekyj potovch i vona polety strimgolov do bezdonnoji jamy. Treba strymaty, ob ne zakryaty. Vona ne maje prava! Druzi jidu na take dilo, o zamariuje same znaennia yttia abo
smerti
Syni oi Andrijka obnimaju divynu, sum i nadija svitysia v nych, a de v hlybyni
ninis, tryvoha. Ne vytrymala ura, kynula kochanomu na hrudy, sudorono prytysnula, strymujuy rydannia. Skiky e sudylosia proa i zustriej? y, moe, cia ostannia?..
Ivan odvernuvsia do iliuminatora, zitchnuv. Jakyj vin buv slipyj! Ne mih pobayty, komu
vidkryte serce cijeji udesnoji divyny o , tym krae Dolia zberee jich!
Pora, ozvavsia vin.
Kosmonavty odiahly olomy, pily do vychodu. Ohlianuly.
Z sutinkiv kajuty dyvylysia na nych oi ni, ne oi, a stysnuta v tuhyj traginyj klubok
dua jichnioji podruhy. Vona zrobyla neterpliayj est rukoju, proepotila:
Ja du
Zvjazok ne zabuvaj, povtoryv Ohniev. Po chvylyni erez koni pivhodyny
Harazd
Idu po zelenkuvatij rivnyni dvoje. O vony menaju, peretvoriujusia v maleseki postati.
Ne vydno, chto z nych Ivan, a chto Andrij. Samotnis. Tya. A moe, jich i ne bulo? I cej chymernyj Saturn, cia boevina planetka moe, haliucynacija?
Nad skeliamy schody Sonce. Joho malesekyj dysk raptovo bryznuv potokom takoho
veseloho prominnia, o divyna strepenula vid nespodivanky. Na rivnynu vpaly vid kosmonavtiv dvi dovelezni tini. Vse navkolo nabulo reanosti, zrymosti. O druzi nedaleko vid rakety.
Vony ohliadajusia, pidijmaju pryvitno ruky
He rozpa i beznadiju! Chaj vony rozvijusia v prostori, jak zeleni sutinky Saturna pid
promenem yttiedajnoho Soncia
Raketa opysuvala navkolo Mimasa spirali. Vnyzu lynula zeleno-bura poverchnia, pomereana ilynamy, hirkymy chrebtamy, rivnynamy, pokrytymy slipuo-bilymy pliamamy. De
tam, v yrokomu uzhirji, trapylasia tragedija kika rokiv tomu. y ne zanadto fantastyne zavdannia postavyly liudy Zemli znajty poterpilych? De jich ukaty sered chaosu ske i ilyn,
chrebtiv i rivnyn?
Nad putom, pered kosmonavtamy, hory ekran portatyvnoho proektora. Na niomu zobraeni kadry z svojeridnoho fimu uynciv: padinnia aparata v uzhirja, vybuch, filetovi kuli
na blyskuomu tli. De trapylasia katastrofa?

Mynaly hodyny. Raketa dvanadcia raz obletila suputnyk, nablyajuy do joho poverchni. Na trynadciatomu vytku ekran radara spalachnuv. Na niomu vynykla rozmyta pliama.
Metal! kryknuv Andrij.
Vidzna koordynaty, nakazav Ohniev.
Na otyrnadciatomu vytku komandyr poav hamuvaty. vydko nablyalosia vidznaene
misce. V peryskopi vynykly zubci znajomych hir, yroka blyskua rivnyna. Znovu spalach na
ekrani lokatora.
Ohniev forsuvav dvyhuny rakety, jaka povernulasia diuzamy vnyz. Padinnia prypynylosia.
Raketa plavno opustylasia na poverchniu Mimasa
Z chvyliuvanniam nablyalysia kosmonavty do ulamkiv uoho korablia. Zdaleka mona
bulo pomityty nedaleko vid hirkoho urvya verchivku sferojida, zanurenu v ar zamerzlych
haziv. Susidnia veryna hory bula zrujnovana. Pevne, korabe uych zitknuvsia z neju, pryzemliajuy. A moe, zipsuvalasia aparatura, chto znaje!.. Tajemnycia katastrofy bula pokryta
tovstymy plastamy aminoji kryhy.
Kosmonavty kika raziv obijly navkolo miscia tragediji, perehlianuly.
Ci ulamky nioho nam ne skau, nepevno promovyv Ivan. Treba poukaty
navkolo
Vse pokryte zamerzlymy hazamy, zapereyv Andrij. Tut treba specini mayny,
ob rozryty kryhu
Projdemo popid urvyem
Kosmonavty popriamuvaly do ske. Vony povino jly vzdov kamjanoji stiny, ohliadajuy
vsi zahlybyny. Bilia odnijeji z nych Ohniev zdyvovano zupynyvsia.
Pohlia, Andriju! Tut chto z nych buv!
Spravdi, bilia vchodu v zahlybynu lealo kika nevidomych aparativ temno-filetovoho
kolioru. Odyn z nych nahaduvav toj, o potrapyv na Zemliu. A na skeli, pravoru vid vchodu,
bulo vyribleno hrube zobraennia Saturna. e nye, na odlifovanij dilianci kamenia, mona
pomityty filetovi chvyliasti liniji.
Ohniev movky ruyv v hlyb otvoru. Andrij popriamuvav za nym. Vvimknuly proektory.
Promi vychopyv z pimy nevysokyj hrot, a v hlybyni joho filetovu kuliu.
Andriju Ta sama kulia, o zobraena v aparati. Neve ce yva istota?
Napevne. Pohlia, vona pomitno pusuje. I blysk jakyj mianyj, ne metalevyj
jich bulo try. omu lyylasia tiky odna
A o, dyvy e dvi Ale due maleseki
Dijsno, bilia velykoji kuli, o mala v dimetri bilia simdesiaty santymetriv, lealy zovsim
blyzeko dvi ini. Vony buly jaki zmorkuvati, niby vysochli, i odnoji oznaky ruchu ne pomialosia v nych
Mertvi, pochmuro ozvavsia Ohniev. Bezumovno, vony zahynuly.
I tak dyvno Jak vony perebuvaly v bezpovitrianomu prostori
My nioho ne znajemo pro jichniu strukturu, zapereyv Ohniev. Ale dyvno ine
Ja ne viduvaju, o vony ui. Dyvliusia i ne rozumiju zvidky ce Take vraennia, nae ley
peredi mnoju mertva liudyna Zemli.
Vony soratnyky nai, zhodyvsia Andrij. Zanadto bahato zrobleno dlia jichnioho
vriatuvannia i vse daremno.
Chto znaje, nepevno vidpoviv Ohniev. Moe, cej velykyj e yvyj. Vin zdryhajesia. Znaje o? Ja sprobuju torknutysia joho.
Obereno! poperedyv Andrij. Moe, ce pokody jomu.
Komandyr leheko dotorknuvsia paciamy do filetovoho kupola. Po tilu dyvnoho stvorinnia pobihly dribneki bryi. Z-pid paciv bryznuly iskry.
Ohniev vidsachnuvsia.
yvyj. Tiky o ce znay? Vin ve zariadenyj. Jak akumuliator! Prote chiba v nas nema
na Zemli istot z elektrynym zariadom?
Dyvy, Ivane, o z nym robysia!..
Kosmonavty vidstupyly do vychodu. Z vidstani dvoch metriv vony sposterihaly, jak istota
zavoruylasia i poala pusuvaty. Potim na filetovomu tli raptovo vynyklo dvi vuki ilyny.

Vony povoli rozyrylysia, zasiajaly prozorymy vohnykamy, poaly povertatysia vhoru, vnyz,
na boky, zupynylysia na postatiach kosmonavtiv.
Oi! ob ja vmer oi, zdyvovano skryknuv Andrij.
Tycho. Dyvy dali
Krim oej na poverchni kuli zjavylosia e kiky dyvnych utvoriv, jaki ne mona bulo
porivniaty ni z jakymy organamy liudyny. Ci zahlybyny, lijky, rupory vibruvaly, prostiahalysia
nazustri hostiam, vyprominiuvaly ledve vydyme siajvo. Potim znovu vse znyklo. Istota peretvorylasia v kuliu. e my i vona poala vydovuvaty vhoru, zminiuvaty svoju formu.
Pered vraenymy liumy Zemli vidbuvavsia jakyj tane formy. Stvoriuvalosia take vraennia,
niby v rukach nevydymoho skuptora aleno zvyvajesia elastyna riznobarvna hlyna, porodujuy v geninych rukach tvorcia zadumani nym obrysy novoho tila. Spoatku zjavylysia nohy
absoliutno liudki nohy potim tors, hrudy, yja i, nareti, holova. Rozpliuylysia velyki
temni oi, vidkrylysia vusta. Ale vony buly jaki bezduni, neyttievi. Tonki, inoi ruky dyvnoji
istoty v nimomu blahanni prostiahlysia do kosmonavtiv i vpaly bezsylo vnyz. Vsia forma zdryhalasia, vibruvala
O zapliuylysia oi, zachytalasia posta. Ruky poaly zapadaty v tilo, znykly, potim istota
zmenylasia, vvibrala vseredynu holovu i nezabarom peretvorylasia v kuliu.
Nikoly ne ekav takoho! proepotiv Andrij. ary jaki!
Sokolov poperedav, ozvavsia Ohniev. yttia maje bezmeni projavy
Tak jaki vony kuliasti y taki, jak my?
Moe, nijaki
o ty maje na uvazi?
Pobaymo, zahadkovo vidpoviv komandyr. Nau formu kulia pryjniala po baanniu pobayvy nas. A ce o?.. Pohlia!
Kulia stala napivprozoroju Na jiji poverchni poplyvly tini, spirali, chvyliasti liniji. Potim
zjavylysia ruchlyvi kartyny. Sered zorianoho neba velynyj dysk Saturna. Kosminyj korabe v
prostori. Padinnia na skeli Mimasa. Vybuch. I try filetovi kuli na bilij blyskuij rivnyni. Vony
plyvu nad neju, dobyrajusia do ske. Vhoru lety nevelykyj dysk, kruliaje nad suputnykom.
Prolitaje hostronosa raketa Zemli. Dysk pryjednujesia do neji, znykaje v zorianij bezodni
Teper vse jasno! Vony letily do Saturna, skazav Andrij.
Tycho. Dyvysia dali
Na poverchni kuli prodovuvalasia dyvna rozpovi. Try istoty lealy neporuno v zahlybyni mi skeliamy. Potim zjavylysia schematyni liniji. Vid til istot poplyvly v prostir chvyli.
Obsiah ku zmenuvavsia.
Vytrata energiji, proepotiv Ohniev.
Odna z ku pryjednalasia do serednioji. Chvyli energiji vlyvalysia teper z tila v tilo, zberihajuy potenciju serednioji istoty, v toj as jak pera katastrofino zmenuvalasia. erez dejakyj
as takym e ynom stala dijaty tretia kulia.
Kosmonavty rozuleno perezyrnulysia.
Dvi peredaly svoje yttia tretij, promovyv Ohniev. Ce udovi istoty
Raptom rytm pokazu stav strimko narostaty. Zjavylysia liudki postati. Kosmonavty vpiznaly samych sebe. Vony nablyzylysia do kuli, razom z neju popriamuvaly do rakety. Raketa
poletila do Encelada. Potim kulia zjavylasia v prostori, vid neji prostiahlasia linija do Saturna.
Vse jasno, zitchnuv Andrij. Proponuje letity na Encelad. Tam u nych punkt, jakyj ja
bayv. Potim vony povidomlia na Saturn. Ale jak e my jiji dotiahnemo do rakety?
Kulia movby zrozumila slova liudyny. Vona pidnialasia na kika santymetriv nad gruntom,
zakolychalasia, tycho poplyvla v otvir.
Do rakety! nakazav Ohniev. Jaknajskorie
Vony dvadciatymetrovymy strybkamy pomaly vpered. Riadom, ne vidstajuy vid nych,
plyvla u prostori filetova prymarna kulia

Kulia leala v yrokomu krisli turmana. Vona znovu bula neporunoju, niby vytratyla pid
as spilkuvannia z liumy ve zapas energiji. Ohniev i Savenko pohlianuly na krislo, potim
odyn na odnoho. Vse bulo zrozumilo bez sliv. Nastupylo najstranie. Letity nazad mona bulo
lye dvom. Abo liudy bez kuli abo chto odyn z neju. Nastupyla dovha pauza. y hovoryla
vona pro sumnivy, strach? Chto znaje? V dui liudyny je poriad z osiajnymy verynamy hlyboki
temni prirvy najdrevniych pouttiv. Ale v liudej velykoho sercia svitlo zavdy rozhony
pimu
Perym ozvavsia Ohniev. Vin riue skazav:
My rozumijemo odyn odnoho. Je tiky odyn liach. Ja zalyaju tut. Lety na Encelad, tam
odveze na vsiudychodi ciu istotu v jichnie pidzemellia
A ty? pochmuro zapytav Andrij.
Ja budu daty doky ty vernesia za mnoju
My vytratymo maje vse pane Doky ja joho dobudu, mynu sotni hodyn. A v tebe
kysniu maxymum na sorok hodyn Ote
Ote, inoho vychodu nema.
Je, Ivane, vako skazav Andrij. Na Mimasi zalyu ja.
Ty zabuv, o ja komandyr!
Savenko mjako usmichnuvsia, pochytav holovoju.
Tut nakaz ne pidchody, drue. Ne perebyvaj mene. Ty zabuv, o poperedu vakyj i
nebezpenyj polit do Zemli. Tvij dosvid valyviyj, ni moje yttia
Drue Ja odyn. A tebe ekaje maty na Zemli ura, nareti
Ne treba pro ce, sumno skazav Andrij. Ja vyriyv, kapitane.
V cej as pouvsia sygnal vyklyku, potim holos ury. Prolunaly tryvoni, schvyliovani
slova:
erhovyj vyklyk, druzi! De vy? omu ne vidpovidaly na poperedni vyklyky?
Ohniev chutko vkliuyv peredau, poav hovoryty. Slova joho zvualy rizko, naprueno:
My ujemo tebe, uro. Vse vidbulosia harazd. Znajly yvu istotu. Zovsim nezemnoji
formy. Budemo startuvaty.
O, kapitane! radisno skryknula divyna. Jake astia!..
Ni, neastia, perebyv jiji komandyr. Chto z nas zalyysia na Mimasi. Ty rozumije,
o ce znay?
Tya. I daleke zitchannia, niby z inoho svitu:
Ja rozumiju
Ja nakazav Andriju letity. Vin vidmovliajesia. Ale na kolektyv try liudyny. Ja prou
vas, uro pidtrymajte mene. Podumajte, divynko
Ne uty vidpovidi. Tiky vakyj podych, niby zitchannia Vsesvitu. Nareti, peanyj holos:
Ty vyriyv, Andrijku?
Tak, uro
Ty ne alkuje?..
Ni, kochana
uro! bolisno skryknuv komandyr.
Movannia.
uro! omu vy movyte?
Chvylyna skinylasia, kapitane, suvoro prozvuala vidpovi.

Vsiudychid zupynyvsia bilia prozoroji stiny, de Andrij vpere opuskavsia v pidzemellia.

Filetova kulia, o pid as poliotu bula inertnoju, neporunoju, teper vavo zavoruylasia. Na
nij vynykly ruchlyvi kartyny: Ohniev piznav v odnij z postatej sebe. Vin povertavsia na vsiudychodi do rakety. V omu ri? Dyvna istota proponuje jichaty Nazad? Znay, vony proajusia?
y, moe, kulia baaje skazaty o ine?
Kulia znovu potemnila, vyplyvla nazovni. Vona popriamuvala do otvoru, znykla v sutinkach tuneliu. Ohniev kika chvylyn ekav, dumav. Neve na ciomu kine? De v pidsvidomosti
v nioho evrila nadija, o kolonisty Saturna dopomou liudiam Zemli. Ade Andrij na Mimasi Odyn! Samotnij! Skorie do rakety. Treba dobuvaty amik. Moe, e poasty
Vsiudychid revonuv motoramy, kruto rozvernuvsia na misci i pomav po skeliastij rivnyni
do zrujnovanoho korablia. Tam, v kajuti, ekaje ura. y vytrymaje vona stranyj udar?
Serce v komandyra zavmerlo, koly vin vidyniav dveri kajuty. Vseredyni panuvala napivtemriava. Na vidkydnomu liku bovvanila posta. Vona bula neporunoju.
uro, poklykav Ohniev.
Nichto ne vidpoviv.
Komandyr metnuvsia do neji, schylyvsia. Vvimknuv svitlo. Jasne prominnia osiajalo blide
oblyia divyny, neporuni oi, suchi vusta.
uro, peano skazav Ohniev. Ja povernuvsia
Ja bau, proelestilo u vidpovi. Tiky huby le-le voruchnulysia, a oi vse buly
vtopleni v nevidomis.
uro, o z vamy? Otiamte
o ja e mou zrobyty kapitane
Treba riatuvaty Andrija!
Niby blyskavka projla po tilu divyny. V jiji zinyciach spalachnuly vohni, oblyia zapalenilo. Vona hariakovo vstala, schopylasia rukamy za doloniu Ohnieva. Nastyrlyvo ukala
pohliadom joho oej.
Znay, e mona? Skai meni pravdu, kapitane! y e mona vriatuvaty joho?..
Vako, divynko, yro vidpoviv Ohniev. U nioho zalyylo kysniu na sorok hodyn.
I bez vidpoynku my ne napovnymo navi polovyny bakiv
Chaj! rozpalyvo promovyla divyna. Chaj bude polovyna. Ja povedu raketu sama
na Mimas. Ja vriatuju joho. My budemo daty dopomohy tych rozumnych istot abo vlasnymy
rukamy napovnymo baky panym tam na Mimasi! O, kapitane! Skorie!..
Zaspokojte, uro, laskavo vidpoviv komandyr. Tak i zrobymo. Tiky povedu raketu
ja Zbyrajte. Vyjidajemo nehajno do prirvy
Andrij zalyyvsia sam. Zovsim samotnij na pustenij planetci, za sotni mijoniv kilometriv
vid ridnoji Zemli. Vin spokijno dyvyvsia, jak startuvala raketa, o ponesla do Encelada Ohnieva
i dyvnu filetovu kuliu. Dyvyvsia i dyvuvavsia svojemu spokoju. Znav, o zovsim nedaleko
smer nebuttia I viduvav, o rozum ne protestuje, ne chvyliujesia. Vse vyrieno, vse jde
tak, jak slid
Kosmonavt zajov do hrota, vvimknuv lichtar. Z podyvom i spivuttiam rozhliadav maleki kuky zmorenoji reovyny. Koly v nych, v takij chymernij formi te pusuvala yva
materija, bylasia dumka nad zahadkamy svitu, chvyliuvalasia, spodivalasia na majbutnie, viryla
v harmoniju, ertvuvala soboju rady inych
A teper kine?
Andrij posmichnuvsia prezyrlyvo. o za durnyci? Chiba de-nebu v sviti je smer? Peretvorennia, rujnuvannia ne smer, ne znyennia. Ce tiky zamina formy Vony, ci ui istoty,
poslaly visnyka u prostir. Toj zaklyk dokotyvsia do istot Zemli. My pily nazustri inomu Rozumu I o vony lea, nikemni matoky prachu, nimi, neporuni. Ale poklyk jich, stremlinnia, teplo dui ne zahynuly. Vony peredalysia nam, svitovi, bezkonenosti. Chaj zahynu ja chaj
ne povernusia na Zemliu druzi ponesu na Bakivynu vis pro tajemnyu cyvilizaciju, a z

toju vistiu bude astka mojeji liubovi

Andrij vyjov z hrota, siv na skeli. Pohlianuv na tumannu kuliu Saturna. Zdyvovano pochytav holovoju.
Sotni rokiv liudy Zemli dyvylysia na velyki planety, pomialy tak bahato dyvnoho v ciomu
pojasi i ne hadaly, o tut je yttia. V naukovych vysnovkach ily vid svojeji podoby, vvaaly,
o yttia moe buty lye schoym na zemne Jaki durnyci. Bezkonenis ne moe buty
durnoju Vona je spravnioju, bezkonenoju bezkonenistiu, a ne povtorenniam odnych i tych
e form
Savenko zadumavsia, vako zitchnuv. a, o ne dovedesia samomu pobayty vzire
dyvovynoho yttia. Ce ve zroblia ini veni, doslidnyky. Jaka velyka epocha poynajesia v
systemi Soncia, jakyj nejmovirnyj zlit duchu! Vpadu lanciuhy zaboboniv na ridnij Zemli. Navi
reakcijni veni, taki, jak Men, zrozumiju, o ne tiky svoja planeta, a navi Vsesvit ce jedyna
simja, bezkonena rodyna, a liudyna, bu-jaka rozumna istota serce Vsesvitu Rozum
najdoroe v Butti. Joho treba berehty, rozvyvaty, napravliaty vse vye i vye, do istyny, do
rozhadky Velykoji Jednosti Pryrody
Uroyste pouttia zarodylo v hrudiach Andrija, spovnylo vse jestvo, hordistiu zapalylo
serce.
Ce moja krajina peroju zrujnuvala stinu neuctva, zapalyla novyj svitynyk znannia. Niby
kora brudu, nevmolymo spadaje z tila liudstva karalupa nenavysti, rozbratu, temriavy. Chto
zupyny mohutnie stremlinnia duchu do bezmenoji voli? Chiba vtrymajesia tuman pid prominniamy Soncia?..
Savenko zapliuyv oi. V joho svidomosti vyruvaly jaki fantastyni vydinnia. Marylysia
kazkovi korabli, ne baeni nikoly budynky, soncenosni istoty riznych svitiv. Muzyka krytalevych akordiv kotylasia z bezmeia, spovniuvala duu udesnoju harmonijeju. Chaj plyve v bezkonenis as, chaj v nepobornomu plyni svojemu nyy stare, temne, dysharmonijne i poroduje vse prekrasne. Ce nevmolymyj proces. Rozum vyjavliajesia v bu-jakych formach. Ta
vin vyvaje objektyvnyj, a ne vyhadanyj svit. I ce objednuje joho. Ja aslyvyj Ja perym viduv velyku jednis Ja yro viddav svoje yttia rady toho jednannia
Mynaly hodyny. Andrij neporuno sydiv na skeli. Zakinuvavsia kyse v balonach, ta vin
ne zvertav na te uvahy. Velyni, osiajni dumky plyvly, niby melodija organa, nesly svidomis v
novi svity. Cholod pronykav do sercia, pevne, poala slabnuty termoustanovka skafandra. Nastupaly ostanni chvylyny
Ta koly poalasia zaducha, koly leheni sudorono styslysia, viduvy otrujnu vuhlekyslotu, Andrij otiamyvsia. Vin zatumanenym pohliadom pohlianuv na chronometr, sumno
vsmichnuvsia peresochlymy vustamy. Kine
Zvidusi kotysia mla, zastylaje obrij. Ta o tam, nad skeliamy? Zelenyj vohnyk. Zemlia
Vona posylaje proanyj promi svojemu synu
Z syvoho tumanu zjavylosia oblyia neky. Vona prostiahaje do syna strudeni ruky, oi
spovneni nimym blahanniam i vidajem. Po blakytnomu nebu prokotylysia bilosnini chmaryny, roztanuly vdalyni, peretvorylysia v zhraju lebediv
Stranyj bi pronyzuje hrudy, roztynaje serce rozpeenym vornem. Slipuyj blysk vynyk
pered oyma kosmonavta. Posta mamy chytnulasia, vpala, pokotylasia v temnu prirvu
Neko, proepotiv Andrij
Neko-o-o! vidhuknulosia v bezkonenosti, i luna mijony raziv povtoryla toj zaklyk,
posylyla, ponesla do zelenoho vohnyka
Kryvava imla nasunula zvidusi, zhustylasia, prokovtnula svidomis

Cinoju neliudkych zusy Ohniev i ura napovnyly astynu bakiv amikom. Vony
bukvano valylysia z nih. erez dvadcia dvi hodyny komandyr skazav:
Bie ekaty ne mona. Ja startuju. Divynko ty ekaj tut, v kajuti korablia. I vir
ura movky chytnula holovoju. Vona odiahla olom i, obniavy Ohnieva, pila do vychodu. Ta, vostannie pohlianuvy v iliuminator, raptom skryknula.
o z vamy? zanepokojivsia Ohniev.
Vona pokazala rukoju na iliuminator, v jiji oach zjavyvsia vyraz bezmirnoho podyvu. Komandyr kynuvsia do optynoho otvoru, pohlianuv. Z neba opuskavsia jakyj utvir. Vin buv
schoyj na veletenku dzyhu. Poverchnia joho perelyvalasia iskramy v promeniach Saturna i
Soncia.
Kosminyj korabe, proepotila ura.
Dzyha nablyala. Vona opuskala po skisnij liniji, vyrostala v rozmirach, zakryvala soboju
dysk Saturna i zirky.
o ce znay? zamysleno promovyv komandyr. Neve vriatovana namy istota vyklykala dopomohu? Pohliate vony opuskajusia priamo na nas
Te, o trapylosia dali, zdavalosia kosmonavtam haliucynacijeju, snom najavu. Kilometrrvyj korabe zakryv soboju velyku astynu rivnyny. Rozum, raketa z kosmonavtamy opynylysia vseredyni gigantkoho napivprozoroho kupola. Potim mohutnia syla pidniala kolosanu
dzyhu vhoru. Raketa te odirvalasia od gruntu, letila v prostori.
Navkolo potemnilo, stiny uoho korablia staly neprozorymy Kosmonavty pobayly, o
jichnia raketa opynylasia v gigantkomu sferynomu prymienni.
Vony kudy letia! skryknula divyna. A jak e Andrij?
Tycho, uro, ozvavsia zaudovanyj Ohniev. Ty bay vony pryletily za namy. Ja
ne viriu, ob vony zabuly Andrija Nam treba daty.
Divyna sila v krislo, z nadijeju i neterpinniam ekala.
omu vony ne zjavliajusia? De vony? Jaki?
Terpinnia, uro Vse bude dobre
Mynaly chvylyny. Hodyny. Ne viduvalosia ni ruchu, ni pryskorennia. Zdavalosia, kosmonavty vysly de v bezmovnosti. Tiky v kajuti rakety siajala lampa osvitlennia, a zokola perelyvavsia vynevyj morok, hustyj, prunyj, nepronyknyj.
Ta o znovu povino narodylosia svitlo. Stiny bezmenoji sporudy niby znykly, staly prozorymy. Komandyr prypav do iliuminatora, radisno prytiahnuv divynu do sebe.
uroko. My na Mymasi. O misce katastrofy. Tam ja zalyyv Andrija.
De vin? nesamovyto skryknula ura, prytyskujuy ruky do hrudej. Vy bayte joho,
kapitane?
Tam bilia toj hriady ske. Bayte otvir? Tam my znajly istot Dyvisia vony priamuju tudy.
Spravdi, nevelyki temni aparaty poplyvly nad slipuo-biloju rivnynoju do urvya. Dejaki
z nych znykly v otvori hrota, odyn nablyzyvsia do ploskoho kamenia, na jakomu o temnilo.
erez chvyliu z hrota povernulysia, popriamuvaly do korablia.
Napevne, vony zabraly mertvych, schvyliovano skazav komandyr. A toj, okremyj
pohlia, uro Vin znajov Andrija!
Divyna z strachom, z nadijeju dyvylasia tudy. Z litanoho aparata vyplyvly dvi filetovi
kuli. ura zapytlyvo podyvylasia na Ohnieva.
Ce j je yvi istoty, skazav komandyr.
Taki dyvni, bez odnoji formy?..
Zaekajte, zahadkovo vsmichnuvsia Ohniev. Ne znaty, chto z nas doskonaliyj
Kuli zupynylysia nad temnym predmetom, pidnialy joho. Z hrudej divyny vyrvavsia stohin.
Ce vin Mertvyj

Komandyr kynuv pohliad na chronometr. Pochylyv holovu. Zapereuvaty ne bulo potreby. Mynulo sorok try hodyny. A kysniu zalyylosia na sorok. Ve try hodyny jichnij druh
leav mertvyj Ale dlia oho vony zabraly jichnioho tovarya? Kudy nesu?
Litani aparaty pidnialysia v povitria, mynuly rivnynu, povernulysia v nutro korablia. Tak,
jak i ranie, znenaka pomerklo svitlo, imla pokotylasia navkolo, stiny dzyhy staly neprozorymy.
Raketa kolychnulasia. Pevne, korabe znovu vyruyv u polit. Ale kudy? V jakomu napriami?
omu nichto z rozumnych istot ne zjavyvsia do liudej Zemli?..
Vidpovidi ne bulo. Zalyylysia nadija, ekannia, tryvoha

Zmuena bezsonniam, stranymy podijamy, bezupynnym napruenniam, ura porynula

v hlybokyj son. Temriava laskavo obniala jiji, nesla v nevidomis, vidnovliujuy vtraeni syly,
pohlynajuy as ekannia.
Ta o v prirvu zabuttia dolynuly tychi slova:
Vstate, uro
Chto ce hovory? Ohniev? Jak vako prokydaty. Holova padaje vnyz, nesyla zvestysia
Divynko, tut taki udesa! Prokytesia!..
ura rozpliuyla oi i vidrazu zamuryla jich. Kri iliuminator v kajutu pronykalo slipue
siajvo. Divyna pidijla do Ohnieva, pohlianula nazovni rakety.
Stiny veletenkoho korablia znovu staly nevydymymy.
Na pivneba vyrosla kulia Saturna, a vnyzu prostiahalasia vda, mov kazkova doroha sered
Kosmosu, smuha znamenytoho kicia. Jakraz vona j vidbyvala soniani promeni, o zalyvaly
vse navkolo, slipyly zir.
Fejeryno, proepotila divyna.
Ne v tomu sprava, uroko. Hliate siudy Bayte v samomu kici smuhy siajva? Ce
ve ne blysk sonianych promeniv
Bau I v okremych misciach svojeridni spirali. Neve tuni sporudy?
Bezumovno. Kice Saturna tune, ce oevydno. Vony nym zbyraju, kondensuju
energiju Soncia a potim peretvoriuju v jaku inu. Ci smuhy siaju vlasnym siajvom. Teper
jasno, omu kice Saturna maje takyj synyj blysk
Neve vony letia priamo na Saturn? Kapitane, o bude z namy? Na cij planeti tysk v
tysiai raziv biyj, ni na Zemli!
Spokijno, uroko Ade jichnij korabe ne rujnujesia? A my vseredyni korablia. Ja
viriu skoro vse zjasujesia
Nablyalasia poverchnia Saturna, virnie, poverchnia atmosfery planety. Ve prostym
okom vydno bulo kolosani vychory v arach povitria, bezupynnyj ruch masyvnych potokiv. V
okremych mistach kri tumannu pelenu prohliadaly jaki objekty roevoho kolioru. Do odnijeji
z takych sporud priamuvav litajuyj kolos.
Pomarylo, zatiahnulosia dymkom orne nebo, zamyhotily zirky, otoylosia imlystym
oreolom Sonce. Roeva sporuda strimko nablyzylasia. V nij vidkryvsia gigantkyj otvir, spravnia bezodnia. Korabe vpevneno zajov tudy. Otvir znyk. Navkolo zapanuvala pima
Pryletily, nesmilyvo ozvalasia ura. Moe, vyjdemo?..
Treba ekaty
Zzovni zastrumylosia mjake prominnia. Nini barvy liahly na stiny sfery. Vidtinky nahaduvaly farby zemnoho svitanku.
udovo, ozvavsia Ohniev. Vony stvoriuju take osvitlennia dlia nas. Sami hospodari
baa v infraervonomu spektri
Kapitane, pryhluenym holosom skazala ura. Zverni uvahu na prylady
Ohniev kynuv pohliad na analityni avtomaty. Prohlianuv rezutaty doslide zovninich
pryladiv. Zovni rakety povitria bulo analoginym zemnomu. Vse kikis kysniu, azotu, tysk.
Komandyr riue povernuvsia do ury, stysnuv jiji ruku.
Vyjdemo, divynko. Vony hotujusia do zustrii. Chiba ce ne zrozumilo?
Vyjdemo, kapitane, z nadijeju vidpovila divyna.
Vony skynuly skafandry, olomy. Zalyylysia v teplych kombinezonach. ura krakoma
vyjniala dzerkace, zaesala popeliaste korotke volossia.
Ohniev posmichnuvsia. Odvernuvsia, ob vona ne pomityla.
Ty hotova, divynko?..
Tak
Todi chodimo
Nevelykym liftom vony opustylysia vnyz, vyjly kri liuk nazovni. Hlyboko vdychnuly
povitria, zakalialy. Vono bulo suchym, trochy moroznym.

Kosmonavty ohlianuly. Stin sfery ne mona bulo pomityty. Nevidomym optynym sposobom rozumni istoty dosiahly efektu bezkonenosti. Oko ne zupynialosia na bu-jakij detali.
Jich ne bulo. Tiky perelyvy kolioriv-ninych, tonkych, minlyvych.
Pid nohamy bula temna pidloha. Vona vydnilasia, skiky siahav pohliad, znykala v imli.
Uroysta tya panuvala v neosianomu palaci. Ta ce ne bula mertva tya Kosmosu, zahrozlyva
tya vorooho svitu. To bulo movannia tajemnyci, bezmovnis mudrosti, yttia, jake hotove do
diji.
Z holuboji imly zjavyvsia jakyj objekt. Vin vydko nablyzyvsia.
Filetova kulia, proepotiv Ohniev. Kulia zupynylasia nedaleko vid kosmonavtiv.
Zavmerla, pochytujuy v povitri.
o nam robyty? z ostrachom zapytala divyna. Moe, zvernutysia? Ta tiky vona
ne zrozumije
Istota poala miniaty formu, vydovuvaty. Kosmonavty vraeno dyvylysia na burchlyvu
transformaciju. Navi Ohniev, jakyj ve odyn raz bayv take javye, ne mih strymatysia vid
vyhuku podyvu.
Vona staje liudynoju, zliakano skazala divyna. Kapitane, pohliate o ce znay?..
Pered nymy stojala liudyna. Vona ne mala odnoho odiahu. Ta cioho j ne potribno bulo.
Ce bula ne spravnia liudyna z usima jiji organamy, a sproena skupturna podoba, prote genino graciznoji formy. Tilo istoty prosviuvalo, vseredyni mona bulo pomityty jaku pusaciju.
Ce tobi vidpovi, zachopleno promovyv komandyr. Ty hovoryla, o vony bez
odnoji formy. Pevne, ci istoty mou nabuvaty bu-jakoji formy
Jak e tak? zaarovano zapytala ura.
Ja znaju ne bie tebe Oevydno, vony maju zovsim inu konstrukciju i nezrivnianno
vyu, ni my. Veny ve maju molyvis lipyty z sebe formy, tak, jak na skuptor z hlyny. Z
kuli mona zrobyty vse, o zavhodno
Rozumiju tiky ne zovsim
Posta liudyny chytnulasia nazustri zemlianam. Na oblyi zjavylysia velyki blakytni
oi, nespodivano prolunav dyvnyj, dzvinkyj, jakyj nezvyajnyj dlia sluchu holos:
Ja vdianyj liudiam Zemli. Ja toj, koho vy vriatuvaly
Kosmonavty oteterily. Navi Ohniev ne mih zdobutysia na slovo.
Ne dyvujte, hovoryla istota. My znajemo davno symvoly, jakymy vy spilkujete na
Zemli. Te, o vy zvete movoju.
Ohniev hlyboko vdychnuv povitria, opanuvav sebe.
To vy buly na naij planeti?
Ne raz. Ve mijony rokiv. Ale my bayly, o yttia tam rozvyvajesia po inych zakonach, i ne vtrualysia v joho chid.
A jak e spilkujete mi soboju vy?
Vy ne zrozumijete.
Jakyj e va spravnij vyhliad?
Takyj, jak vy bayly spoatku
Vy specino poslaly svij aparat na Zemliu?
Z oej istoty zasiajalo prominnia velykoji ninosti, vdianosti.
Ni! To trapylosia vypadkovo. Na aparat rozbyvsia na druhomu suputnyku. My zalyylysia bez odnych zapasiv. Na Saturn ne maly zmohy povidomyty. My ekaly. I o nad suputnykom prolitav jakyj korabe. My zapustyly ostannij aparat zvjazku, o v nas buv, na orbitu. Vin
dohnav korabe. Mynalo bahato asu. Nas ne znajly. Dva moji tovaryi zahynuly, ob zberehty
yttia meni. A potim nastupylo zabuttia. I, nareti, vaa pojava
A jak e vy Ohniev zapnuvsia, pidbyrajuy slova. Jak vy mohly yty na suputnyku bez jii, bez povitria?..
Istota jaku chvylynu movala, niby osmysliujuy poute, potim zrobyla zaperelyvyj est.
My zovsim ini, ni vy. Diznajete potim.
A vai tovaryi? Jich ne povernu do yttia?
Vony ve yvi, vidpovila istota.
yvi, skryknula divyna. A na tovary? Andrijko? Vin mertvyj?

 V sviti nema nioho mertvoho, zahadkovo skazala istota.

o ce znay? Tycho zapytav Ohniev. Jak rozumity vai slova?
Trochy terpinnia, vsmichnuvsia hospodar. Ja znaju, o zapyta bude bezli. My
pryhotuvaly dlia hostej prymiennia. Zaprouju vas tudy.
Vin ruyv z miscia, poplyv nad pidlohoju. Kosmonavty pily za nym zaudovani, okryleni neznanym pereduttiam oho velykoho, dobroho, aslyvoho.
O prymarna stina sfery, v jakij vony znachodylysia. Vidkryvajesia otvir. Kosmonavty
opyniajusia v tisnomu korydori. Hasne svitlo. Pidloha zdryhajesia i ruchajesia kudy v pimu.
Nareti, vse zatychaje. I znovu siajvo ninoho svitanku.
Kapitane! Jak prekrasno! vyhuknula ura.
Zhory, z holuboji bani, lylosia zolotyste prominnia, schoe na soniane. Aromat zemnych
kvitiv i trav spovniuvav prostore prymiennia. Popid stinamy kolychalysia pid podychom vitru
pamy zemnych tropikiv, bilokori berezy, cvily trojandy.
V nas je oranereji dlia roslyn z riznych planet, pouvsia holos istoty. Tut vam bude
pryjemnie. Spoyvajte.
Ohniev i ura, ne v syli promovyty j slova, vbyraly v sebe nepovtorne vraennia. Ce ne
buv son, kazka, vyhadka. Ce bula arivna dijsnis. V cholodnij, uij systemi Saturna rozkvitalo
yttia Zemli. Vono zustrialo ridnych istot, vitalo jich v dalekomu sviti. Ohniev vsim jestvom
zbahnuv ideju velykoho jednannia.
ura vidula vtomu, ohlianula. Pid derevamy stojaly bilosnini stici graciznoji formy.
Hospodar perechopyv pohliad divyny. Hostynno vkazav rukoju.
Sidajte. Vam neobchidno vidpoyty.
Kosmonavty z nasolodoju vyprostalysia v krislach. Hospodar zupynyvsia pered nymy,
znovu poav hovoryty:
My yteli planety z Afa Centavra.
Jak? zdyvuvavsia Ohniev. To vy ne z Saturna?
Ni. Ale naa planeta schoa na Saturn. My vyriyly kolonizuvaty planetu v susidnij systemi. Vybraly Saturn. Buvaly i u vas. My vvaaly, o liudy Zemli daleki vid nas. My ukaly
podibnych do sebe, litajuy v ini svity. Teper ja bau, o ce bula pomylka. Na poklyk, o
vypadkovo potrapyv na Zemliu, zbudyv vidhuk u vaomu rozumi. Ne znajuy, jaki my, chto
my, vy poletily na dopomohu na svojich nedoskonalych aparatach. Chto skae teper, o my
ui? Nas objednuje bie, ni rozjednuje. Chaj ne turbuje vas vae majbutnie. Cyvilizacija Afa
Centavra mohutnia, vona dopomoe vam povernutysia na ridnu planetu. Ja znaju vy cikavyte
naoju istorijeju, choete znaty, chto my. Sluchajte , nai daleki druzi, liudy planety Zemlia
I kosmonavty pouly jaskravu, vraajuu rozpovi pro grandiznu istoriju planety z Afa
Centavra

Peri krapli yttia vynykly v hustych arach gigantkoji atmosfery naoji planety, schooji
na Saturn, sered nesamovytych potokiv haziv, v siajvi elektrynych rozriadiv. Vony spryjmaly
v sebe burchlyvi rozriady energiji, vvodyly jiji mohutnis v yttievyj cykl. Husta atmosfera davala ditiam svojim bahate yvlennia. Pervisni centry yttia zbiuvalysia, objednuvalysia,
uskladniuvalysia. Tiky pily vony ne po liachu zemnoho yttia. Koloniji stalych klityn, jaki
utvoriuvalysia na Zemli, ne mohly b isnuvaty v takych umovach. Bezperervna zmina umov vymahala i minlyvych form, organizmiv z maxymanoju zdibnistiu prystosuvannia.
V objednanych klitynach vynykaly nervovi centry. Navkolo nych grupuvalysia miridy
energetynych jader. Vony roztaovuvalysia prunymy ruchlyvymy sektoramy vzdov poverchni organizmu Vony, ti jadra, stavaly universanymy sluhamy materi-klityny. Spryjmaly bujaki vraennia zovni, roznosyly potoky energiji po vsich zakutkach organizmu, borolysia z chvorobamy.
yttia vdoskonaliuvalo, ukalo najkraoho vyjavu. Zjavylysia peri istoty, o usvidomyly sebe. Vony objednuvalysia na plavajuych ostrovach, stvoriuvaly peri koloniji. Vony pronykaly do poverchni planety, korystalysia jiji vnutrinim teplom. Ruchlyvis formy dozvoliala
istotam tvoryty bu-jaku formu kincivok, bu-jaki organy pouttia. Ce pryskoriuvalo evoliuciju,
dopomahalo piznavaty pryrodu. Na plavajuych v atmosferi ostrovach vynykly ytlovi centry.
Zjavylasia nauka, vyrostalo stremlinnia do piznannia sebe i svitu. Rozumni istoty pronykly v
verchni ary atmosfery, pobayly zirky, ini planety.
Vony zrozumily svoje misce v Kosmosi.
V rozumovomu centri istot vidbuvalysia potuni jaderni procesy. Vyvyvy sebe, istoty
poaly vykorystovuvaty ti sami procesy v navkolynij materiji. Zjavylysia litani aparaty, avtomatyni ustroji. Vidbulysia peri polioty v Kosmos, na susidni planety. Poalosia strimke vdoskonalennia Rozumu, joho trimfanyj polit v bezkonenis.
Istoty vidvidaly Sonianu systemu, Saturn, Jupiter. Tam te isnuvalo yttia. Ale vono e
ne dosiahlo vysokoho rivnia. Cyvilizacija Afa Centavra stvoryla na Jupiteri i Saturni gigantki
plavajui v atmosferi mista. Bulo rozseleno naselennia planety v ini svity. Dlia cioho veni vykorystaly tako planety Uran i Neptun, otoyly atmosferoju suputnyk Tytan.
Navkolo Saturna stvoryly velyke energetyne kice z rozdribnenych asterojidiv. Vono akumuliuvalo energiju Soncia, peretvoriuvalo jiji v ini vydy energiji. Z pojasa malych planet istoty
zabraly najbii ulamky, vyvely jich na orbitu navkolo Jupitera, Saturna, Urana i Neptuna,
zbiyvy yslo suputnykiv velykych planet. Vsi ci bryly materiji pryznaalysia dlia majbutnich
velykych planiv pereselennia svojich ras, nad jakymy praciuvaly veni Afa Centavra.
Kosmonavty pobuvaly na sotniach inych planet bilia dalekych zirok, vidviduvaly ui
galaktyky. yttia na tych planetach ne povtoriuvalo odnych i tych e form. Vono bulo bezkoneno minlyvym. Ale nad vsima tymy formamy panuvala odna velyka i prekrasna su: stremlinnia do vyoji harmoniji Rozumu z Pryrodoju, do rozuminnia tajemnyci Buttia..

Hospodar zamovk. Zemliany movaly, zavoroeni grandiznoju kartynoju rozvytku nevidomoho yttia. Perym otiamyvsia Ohniev. Vin zapytav:
My ne moemo odrazu zbahnuty vsioho. Vae yttia nespodivanka dlia nas
Jak i vae dlia nas, smichnuvsia centavrije. Nai kosmonavty te buly vraeni, koly
vpere pobuvaly na Zemli.
Ja b chotila znaty, nesmilyvo ozvalasia ura, y dovho vy yvete? I y je podil na
sta?
My praktyno bezsmertni. Ne dyvujte. V ciomu dopomahaje nam sama pryroda. Vona
stvoryla nai organizmy, jak vy ve uly, dynaminymy, ruchlyvymy. Vony yvliasia atmosfernymy hazamy, energetynymy rozriadamy, radicijeju Soncia. Bu-jake pokodennia abo poruennia funkcij myttiu likvidujesia. Takym e ynom organizm oyajesia vid slabych, chvorych jader. Ote, peridyno vidbuvajesia aktyvizacija organizmu. V pevnyj as koen z nas
dilysia na dvi astyny. Ce i je narodennia dvoch novych istot. V konoji z nych vyjavliajesia
nova svidomis, novi stremlinnia, novi zdatnosti. Ale osobystis poperednioji istoty vchody jak
skladova astyna v potomkiv
Ce schoe na zemni klityny, proepotila divyna.
Pravda, zhodyvsia centavrije. My zberehly bahato vid pervisnych istot. U vas vynyk stabinyj kistiak, stali formy. V naych umovach ce nemolyvo. Organizm oderav zdatnis
nabuvaty potribnych form, zaleno vid obstavyn. Stalych organiv pouttiv te nema. Vsi vony v
potenciji zberihajusia v nervovomu centri. V razi potreby organy spryjmannia vynykaju tam,
de ce potribno
Centavrije zamovk, na my zadumavsia. Potim zanepokojeno skazav:
U nas bude as dlia rozmovy. My povnistiu pokaemo venym Zemli nai dosiahnennia,
vidkryjemo hlybyny naoho Rozumu. A teper treba jty. Ja zaprouju vas v ine prymiennia
Vin poplyv nad pidlohoju. Zaintrygovani kosmonavty pily za nym. ura na chodu proepotila:
Te, o my pouly, grandizno, nejmovirno. Ale y ne tuna jichnia cyvilizacija? Ni
muzyky, ni knyh, ni mystectva
Zvidky vy znajete? zapereyv Ohniev. Chiba harmonija moe peredavatysia lye
kolyvanniam povitria? Abo chudonie vydinnia vyslovliujesia lye slovamy y kartynoju?
Moe, vony nezrivnianno bahati vid nas. Ta ja v ciomu j ne sumnivaju. Ade vony stari na
mijony rokiv
Centavrije pryviv liudej Zemli v ine prymiennia. V joho centri skupylosia kika filetovych ku. Ce bulo takym vraajuym kontrastom porivniano z vyhliadom peroji istoty, o
kosmonavty zasumnivalysia. Neve nezvyni, filetovi istoty i cia prekrasna posta odni j ti
sami stvorinnia? Voistynu pryroda bezmena v svojich projavach i molyvostiach!
Ce nai najkrai veni, ozvavsia centavrije.
o vony roblia? zapytav Ohniev.
Dyvisia.
Kuli rozijlysia. Zjavylosia ovane orne pidvyennia. Vono, ne spyrajuy ni na o, vysilo v povitri. Na niomu leala posta liudyny bez vbrannia.
Andrij! skryknula ura. Vona rvonulasia vpered, ale micna ruka Ohnieva strymala jiji.
Terpinnia, divynko Virte i di.
o vony roblia z nym, kapitane? Neve neve
Vona ne zakinyla frazy, schvyliovana do hlybyny dui tym, o dijalosia pered jiji oyma.
Filetovi kuli istot rytmino krulialy navkolo mertvoji liudyny Zemli, na kika chvylyn zupynialysia, znovu krulialy. V ti korotki pauzy kuli zminiuvaly formu. Vony po erzi prynykaly do
trupa, niby obmazuvaly joho svojeju poverchneju. Nareti, kruliannia prypynylosia. Istoty zupynylysia neporuno. Tiky rytmine pusuvannia jichnioji poverchni pokazuvalo, o v nych
vidbuvajesia jakyj burchlyvyj proces.

Znenaka odna z ku vydovylasia. Na nij vynyk nevelykyj horbyk, peretvoryvsia v michur, jakyj viddilyvsia vid tila istoty. Taki kuky vypustyly ini veni Centavra. Hirlianda ruchlyvych utvoriv povysla nad tilom Andrija.
o ce? zapytav zaudovanyj Ohniev.
Veni vyvaly organizm vaoho tovarya, joho budovu, vraeni miscia. Teper vony vydiliaju astynu svojich energetynych jader, jaki pidu na vidnovlennia yttia, na zaminu mertvych klityn v trupi
Chiba ce molyvo? skryknuv Ohniev.
Tak. Dyvisia.
Kosmonavty zavmerly. Te, o dijalosia, vychodylo za hrani rozuminnia. Maleki kuky
yvoji reovyny, mov po komandi, opustylysia vnyz, pronykly v tilo Andrija, znykly. Istoty
znovu zimknuly kolo, zakryly trup vid liudej Zemli. Nad nymy vynyklo jake malynove siajvo.
Vono pusuvalo. ulosia tyche elestinnia
Nareti, filetovi kuli znovu rozstupylysia. Pouvsia holos centavrijcia:
Moete pidijty blye. Pohliate na vaoho tovarya
ura, strymujuy rydannia, o rvalysia z dui, nablyzylasia do pidvyennia. Oblyia
Andrija e chude i blide nalyvalosia le pomitnymy barvamy. Po tilu prochodyly sudorohy. Hrudy vysoko pidijmalysia, vdychaly zapane povitria. Zatripotily poviky
ura plakala radisnymy sliozamy i ne soromylasia nikoho. Vona zaarovano dyvylasia na
kochane oblyia, povtoriujuy, mov uvi sni:
Vin ytyme, kapitane Andrijko ytyme
***
A za micno skleplenymy povikamy Andrija buuvaly vydinnia. Sucina, neprohliadna stina
temriavy povoli rozsijuvalasia, rozstupalasia. Neosianyj okean vselenkoho yttia kolychav
joho na svojich hrudiach, nis v bezkonenu dorohu.
Na dalekych obrijach horila zirnycia, plomenily oi ridnoji materi. Blakytnym polumjam
spalachnulo nebo, v dale pokotyly chvyli zolotoho chliba. Kolosyste more elestilo, spivalo
uroystu pisniu torestva yttia. A nad nym, nad bujanniam pryrody, nad pisneju ajvorona,
plyv u bezdonnomu nebi bilyj paperovyj zmij joho dytynstva, jak provisnyk novych vselenkych podvyhiv junych burianych serde

Ja e j dosi ne mou otiamytysia. Te, o trapylosia, potriaslo mene, zrujnuvalo zvyni

ujavlennia, skolychnulo svidomis do najtajemniych hlybyn. Zakony asu poletily kereber. V
kika ostannich dniv spresuvalosia stiky podij i vrae, o jich vystaylo b na mijony rokiv.
Same tak ja ne perebiuju!
Poav dijaty hlybynnyj zakon rozvytku nakopyennia nepomitnych zmin pererostalo v
revoliucijnyj vybuch.
Za ostannij vik nichto v pryncypi ne zapereuvav najavnosti yttia na inych planetach.
Ale ce spryjmalosia, dumalosia abstraktno, poza dijsnistiu. Odnym slovom, biis svitu ne stavylasia do cijeji dumky serjozno. Lye fantasty zmahalysia v sprobach zmaliuvaty pryeciv i
kydalysia vid odnijeji krajnosti do druhoji. To skouvalysia do oliudnennia chyych istot, proholoujuy maje identynis vsijeji bezkonenoji yvoji pryrody v jiji vyych projavach, to
stvoriuvaly stranych potvor.
Ale ja uchyliajusia trochy vbik i staju balakuym. Treba zoseredyty i znovu pereyty ci
fantastyni podiji. Tovaryu, o ytatyme moju rozpovi, ne pospiaj vyslovyty svij osud y
prysud. Ne vidkydaj i ne zachopliujsia. Zva yro i esno, sprobuj znajty rezonans na proytane. Tobi zavaaju zvyni ujavlennia? Zhadaj, o ci zvyni ujavlennia koly te probyvaly
liach do vyznannia erez chai inych zvynych ujavle, vidkladenych teper v archiv znannia.
Ote, ja poynaju
20 serpnia 197 roku ja hotuvavsia do peroho poliotu na Mars. Do poliotu, jakyj e dosi
ne zdijsnenyj. Korabe z atomno-reaktyvnym dvyhunom stojav na kosmodromi. Cila kohorta
specilistiv vostannie pereviriala vsi joho vuzly, mechanizmy. Baky napovniuvaly vodoju. Ce
palyvo vvaaly najkraym, tym bie, o na Marsi vono bulo znajdeno davno.
V peredstartovi dni ja proavsia z ridnymy misciamy, hostiuvav u materi, o yla v seli
sered hustych lisiv Briayyny. Konoho ranku, do schodu soncia, ja jov u netri, v bolota, v
najdykii miscia. Meni chotilosia ponesty v pusteliu prostoru spohad same pro taku nezajmanu
krasu uroystu, sumovytu, spokijnu. Zi mnoju riadom zavdy jla nareena. Divyna Marijka
Maleka, chutka, chuda, jak kizka, schoa na minitiurnu statuetku. Ti smahliave lyko z kyrpatym nosykom i velykymy sirymy oyma bezupynno minylosia. To vona iskrysto smijalasia, to
zadumuvalasia, vtopyvy pohliad v o nevydyme. Ale ne zitchala, ne sumuvala, ne pereyvala
naoji rozluky.
My z neju ve davno vyriyly ni, ne vyriyly, a zrozumily v serciach liubov ne znaje

vidstani, vona ne bojisia rozluky. Vona palko epotila, dyvliay v syniavu neba, o jasnila
pomi derevamy:
Zrozumij mene o my chodymo z toboju, rozmovliajemo, trymajemosia za ruky cilujemo Ty pojide. I vsioho cioho ve nema. Vono tiky v spohadi, v ujavi I jako ja liubliu,
toj spohad yve vino. Meni ne obovjazkovo torkatysia tvojeji ruky, dyvyty v tvoji oi Ty
bude poru zi mnoju, koly ja zachou tobto zavdy.
Same cioho slova ja ekav pered poliotom slova sumburnoho, neposlidovnoho po logici,
ale poslidovnoho po serciu. I ja pojichav. Okrylenyj liubovju najblyych liudej i pereduttiam
oho nezvyajnoho.
Stolycia zustrila mene tryvonym nastrojem. Liudy zbyralysia bilia reproduktoriv na vulyciach, daly jakycho povidomle. Ja zapytav odnoho z perechoych na pryvokzanij ploi, v
omu ri.
Vy ne znajete? zdyvuvavsia vin.
Ni. Ja tiky o z sela.
Nedavno povidomyly, o velykyj asterojid zitknesia za misia z Zemleju. Navi vyrachuvaly, o vpade vin u Lytvi. Nebezpena zona v radisi kika sot kilometriv vyseliajesia. Nu,
rozumijete panika, tryvoha. A o, jak veni ne tono vyrachuvaly? I vpade cia tuka ne na
Lytvu, a na nas? Abo na Pary, na London? Na bu-jake nepidhotovlene misce?..
Ja ne dosluchav balakuoho neznajomcia, strimgolov pomav, schopyvy taxi, do Komitetu Kosmonavtyky. Mene ve ukaly. Sekretar poslav mene v kabinet akademika Liubavina
Holovy Komitetu. Tam zibralysia vyznani veni krajiny cvit Akademiji i predstavnyky uriadu.
Liuba-vin, pleystyj, micnyj olovjaha, same o hovoryv, energijno estykuliujuy. Vin pohliadom pryvitavsia zi mnoju, kyvnuv na krislo. Ja siv.
Ote, pomylky buty ne moe, hovoryv akademik. Rozrachunky povtoreni dvadcia
pja raziv. Ne lye naymy vyysliuvanymy centramy, a j centramy Ameryky ta Angliji. Rezutat
zbihajesia. Asterojid z masoju bilia mijarda tonn vpade na Lytvu. Evakuacija navi vsijeji respubliky ne najkrayj vychid. Ade je molyvis pomylky. My ne moemo nechtuvaty navi
tysianoju doleju procenta jmovirnosti, o asterojid vpade v inomu misci, de liudy ne budu
pidhotovleni.
o vy proponujete? poulosia zapytannia. Prysutni povernulysia do toho, chto pytav. Ce buv predstavnyk uriadu.
Je dva proekty, vidpoviv Holova Komitetu. Odyn z nych sproba znyyty asterojid
raketamy z vodnevymy zariadamy na bezpenij vidstani vid Zemli. Druhyj proekt vidpravka
marsinkoji rakety z pilotom, jakyj zmih by zaklasty na asterojidi vodnevi zariady i znyyty
joho. Peryj proekt ne daje garantij. Je molyvis pomylky. A najmena pomylka potiahne za
soboju rozchodennia v tysiaach kilometriv
A druhyj proekt?
Druhyj zaley vid pilota rakety
Akademik pohlianuv na mene. Ja zrozumiv joho. Meni navi dyvno bulo, o chto moe
sumnivatysia. Raz potribno znay, ja leu
Vyrieno bulo hotuvaty obydva proekty. Na vsiakyj vypadok. V moju raketu zavantayly
pja vodnevych zariadiv i vibratory dlia burinnia asterojida. Holovnyj elektronnyj centr zrobyv
obyslennia novoji orbity. Na pidhotovku pilo visim dniv. Do zustrii z asterojidom zalyavsia
dvadcia odyn de.
Ja vyletiv 18 serpnia, za dva dni do proektnoho startu na Mars. Ne bulo sviata, uroystych
promov. Zemlia tryvoylasia, spodivalasia, dala.
Raketa vpevneno startuvala, vyjla v rozrideni ary atmosfery, liahla na orbitu. De daleko vnyzu, mov serdyti dmeli, huly dvyhuny, rozhanialy korabe do joho normanoji
krejserkoji vydkosti v pjatsot kilometriv na sekundu. Kulia Zemli zmenuvalasia, mene ochopyla temno-filetova bezodnia. Vona zdyvovano dyvylasia na raketku mijardamy rozmajitych
oej-zirok. Ja leav u krisli pilota, prytysnutyj syloju perevantaennia. Dyvyvsia v peryskop. I
dyvuvavsia. Navkolynij Kosmos zdavavsia zvynym, blykym i ridnym. omu? Zvidky take
pouttia?
Ja zhadav dyskusiji, jaki velysia venymy i ne venymy v peredkosminu eru. Dechto

zapevniav, o liudyna ne vytrymaje miplanetnoho poliotu. o vona zboevolije v neznajomych umovach. o vona nikoly ne prystosujesia do umov, ne schoych na zemni. o nam
nikoly ne sudylosia zustritysia z rozumnymy istotamy inych planet
Jaki durnyci. O ja leu vpere sered poroniavy Kosmosu i vsim jestvom viduvaju, o
ja dytia Vsesvitu, a ne lye odnijeji planety. Ja torestvuju, radiju cij dumci, jak radije dytyna,
o vpere vidkryvaje dlia sebe svit poza kolyskoju, poza chatoju bakiv. Ja nevelyka iskra Rozumu, ale vona taji v sobi bezkoneni molyvosti I ta iskra stane hospodarem Bezkonenosti.
Tiky tak! Tiky tak
Ja vidkryvaju zaslipleni zabobonamy vikiv oi, bau obrysy novoji domivky. Vona bezmeno prostora i prekrasna. Vona moja spadyna, i ja jiji hospodar. Zvinenyj Rozum pereboriuje inerciju zvyky, kosnosti i egojizmu. Vin lyne vpered i vpered, rujnujuy odyn za odnym
kordony tajemny, i z podyvom ta hordistiu bay, o vsi vony lehko vmiujusia v joho neosianomu loni. Voistynu prekrasna dolia tvoja, liudyno! Ty bezdonna aa piznannia, o vino
bude erpaty iskryste vyno mudrosti z okeanu Bezkonenosti

Kika hodyn ja letiv z vymknutymy dvyhunamy. Nevahomis neuvane blaenstvo svobody. Ja vpyvavsia nym, vbyrav joho v duu, v svidomis, v nervy. Chto hovoryv, o nevahomis protypryrodne viduttia, stan, voroyj liudyni! Durnyci! Cej stan meta. Ce velyka
svoboda vid tiainnia, vid kajdaniv inertnoji masy. Nedarma nam v dytynstvi snysia polit v
prostori. Polit bez kryl, za odnym lye baanniam Rozumu. Zakladena v nae jestvo hlybynna,
nerozkryta su pryrody tryvoy nas, klye do soncia, v svit, de nema vahy, de rozum viduvaje
svoju sporidnenis z Vsesvitom
Strilka chronometra, sygnaly pryladiv na puti spovistyly meni: pora hamuvaty! Znovu
zahuly dvyhuny, teper ve spoviniujuy polit rakety
Lokatory znajly v prostori minitiurnu planetku. Na ekranach zjavylasia svitla ciatka.
Projovy kri elektronnyj invertor, zobraennia zbiylo, nabulo itkiych obrysiv. Zapraciuvala portatyvna liyna mayna, uzhodujuy teoretyni rozrachunky kryvoji poliotu z danymy
pryladiv Vidchylennia ne bulo. Nezabarom raketa nablyzylasia do nebesnoho kamenia, tycheko prylipylasia do skeliastoji poverchni.
Ja kika chvylyn leav u krisli, zapliuyvy oi. Sluchav plyn krovi v svojemu tili, schvyliovanyj rytm svidomosti. y buv ja zadovolenyj, aslyvyj tym, o peryj z liudej Zemli tak
daleko vyrvavsia v Kosmos, viduv nedosiane dlia bezlii mynulych pokoli?
Ni! Ce bula hordis za velyku dorohu liudstva, tryvoha Rozumu, o zahlianuv u prirvu
tajemnyci. I e odne turbota Zvyajna liudka turbota pro doliu tych, chto na Zemli z ostrachom ekaje padinnia asterojida.
Ja otiamyvsia. Pereviryv sygnaly vsich vuzliv korablia Aparaty praciuvaly normano.
Vvimknuv peredava. erez pivchvylyny poulysia pozyvni vidpovi radistanciji Komitetu
Kosmonavtyky. Ja z nasolodoju sluchav holos Liubavina:
My ujemo tvoji sygnaly, Mychajle. demo povidomle.
Korabe bilia asterojida, vidpoviv ja. Vse harazd.
Jak zdorovja? Ty dobre sebe pouvaje?
Dyvovynyj stan. Ale pro ce potim Zaraz chou vyjty i poaty burinnia
Baajemo uspichu. ekajemo. Bu oberenym
Ja zakinyv peredau, vymknuv stanciju. Pereviryvy skafandr, vyjov z kajuty v tisnyj
kicevyj korydor, o tiahnuvsia navkolo reaktora. Zachopyvy vibrator, ruyv do liuziv.
Kosmos ochopyv mene takymy velynymy obijmamy iskrystoho bezmeia, o ja dovho
stojav bilia rakety neporuno pryholomenyj, zavoroenyj. Slovamy ne mona opysaty toho
vraennia. Skazaty pro krasu zorianych vohniv, pro bezmenis Kosmosu ce povtoriuvaty
banani opysy, vidomi ve sotni rokiv. Tovaryu, o ytaje ci riadky, jako ty molodyj, nezabarom sam viduje te, pro o ja kau, bo kosmina era vidkryvajesia dlia vsich. A jako ty
litnia liudyna, sprobuj znajty schoi emociji v hlybyni vlasnoji dui.
Ja vyjov na skeliastyj majdanyk, pered tym pryvjazavy do rakety. Obereno, ob ne
odirvaty vid asterojida, ruyv vzdov majdanyka. Namityv kika mis dlia otvoriv. Trochy dali
ja pomityv dosy hlyboki ilyny. Dva zariady ja vyriyv zaklasty v nych.
Povernuvy do rakety, ja vvimknuv nur vibratora v elektromereu korablia. Pidhotuvav
zariady. Potim protiahnuv nur do namienoho miscia. Skelia lehko piddavala. Vona bezumno
spresovuvala pid dijeju nevydymoji vibraciji prylada. Try otvory ja pryhotuvav za pivhodyny.
Zatamuvavy podych, ja vynis z rakety peryj balon z vodnevym zariadom. Ja znav, o
vin ne moe vybuchnuty bez specinoji komandy po radi, a vse-taky ne mih strymaty nervovoji droi v nohach. Ujava maliuvala jaskravu kartynu rujnuvannia, jaku ja nedavno bayv
u fimi. Vohnianyj pekenyj vychor kotyvsia po planeti, na desiatky kilometriv navkolo zmitajuy dereva, budivli, liudej. Jake astia, o liudstvo vidmovylosia vid dyjavokoji mohutnosti jadernoji zbroji, vyriujuy superenosti, o e rozdiliaju narody, myrnym liachom. O
tiky dlia takoji spravy, dlia riatunku planety mona i treba vyvaty strachitlyvu sylu jadra
Ne vidpoyvajuy, ja zaklav usi pja zariadiv Vstanovyv bilia nych specini pryjmai z

antenamy. Ci aparaty maly spijmaty sygnaly z korablia i vvimknuty detonator vodnevych zariadiv.
Zakinyvy robotu, ja zitchnuv z polehenniam. Teper mona letity nazad. Jako ja aslyvo povernu same jako bo chiba mona garantuvaty uspich na novij, nevidomij dorozi?.. to odrazu startuju na Mars. Na dyvnu, stareku, chvyliujuu planetu. Ja pobau ne mertvyj svit, jak ocej nebesnyj kami, a krau velykych tajemny, tryvonych zahadok. Ja zblyka
pohlianu na gigantki tuni sporudy suputnykiv Marsa i, moe, pryvezu liudiam Zemli rozhadku joho drevnioji cyvilizaciji
Ja zmotav nur, zachovav vibrator. Podumavy, vyriyv zibraty na asterojidi zrazky porid.
Vziavy portatyvnyj vidbijnyj molotok, ja mynuv majdanyk, zupynyvsia bilia skeli. Sonce
jaskravo osvitliuvalo hranitni urvya, i ja rozhliadav jich, ob vybraty o cikave.
V kikoch misciach ja vyrubyv chymerni spletinnia rozmajitych krystaliv, zachovav v
sumku. Rozhliadajuy cikavi skupennia porid, ja pidniavsia na skeliu, zahlianuv na druhyj bik
asterojida. Tam v hustij tini ne vydno bulo nioho. Ta znenaka, pry rizkomu povoroti meni v
oi rizonulo slipue siajvo. Ja zamuryvsia, zatulyv oi. Prydyvyvy, pomityv blyskuu, lifovanu poverchniu jakoho utvoru.
Serce tryvono strepenulo. Neve haliucynacija?
Pidijov blye. Ni. Ne chymera, ne pryvyd. Sered mertvych ske spravdi stojav dyvnyj
nezemnyj aparat

Z jakymo ostrachom ja nablyzyvsia do nezrozumiloho aparata, rozhliadajuy joho zokola.

Vin buv zroblenyj z blyskuoho metalu y reovyny, bez odnoho va. Formoju nahaduvav
dzyhu, zavvyky metriv pja. Zispodu temniv otvir. To buv, oevydno, vchid. Na verchnij astyni vyriznialo kika vystupiv pevne, kanaly dlia pryladiv.
Dumka moja vyruvala, namahalasia osmyslyty pobaene. Zvidky na asterojidi mih zjavytysia aparat? Neve z Marsa? Vchid vidkrytyj znay, vseredyni nikoho nema. Moe, kosmonavty zahynuly? Treba b zajty vseredynu Ale bojazko. Moe, pone dijaty nevidoma systema
avtomatyzaciji, i ja nikoly ne vyberusia zvidty
Ja obijov dzyhu navkolo. Z druhoho boku, na skeliastomu vystupi, o ornilo. Ja pidijov blye. Prydyvyvsia. Vidblysky sonianych promeniv dosiahaly siudy, i v jich slabkomu
svitli ja pobayv dva hrybopodibni predmety. Vony maly chvyliastu sriblystu poverchniu, vhori
zakinuvaly sferynym kupolom. o vono take? Neve avtomaty?
Ja pidniav obereno odyn z predmetiv, perenis joho na osvitlene soncem misce. Hlianuvy
na kupol, achnuvsia, z nespodivanky vypustyv joho z ruk. Z-za prozoroho pokryvu na mene
hlianuly velyki liudki oi. U vsiakomu razi, ce buly oi rozumu.
Ja zatremtiv. Tryvono zabylosia serce. Rozumni istoty Vony, napevno, mertvi. o meni
robyty?
Hrybopodibna istota povino opustyla na asterojid, bo tiainnia tut bulo mizerne. Ja
znovu pidchopyv jiji, zahlianuv za prozoru sferu.
Oi, prosto yvi oi Vony zahliadaju meni v duu pronyzlyvym vladnym pohliadom. Ale
jaka chymerna, nezvyna forma cych istot! Holova, a vnyzu jakyj svojeridnyj zont. Po bokach
dvi kincivky
Ja obereno poklav mertvoho kosmonavta na kami. Zadumavsia Taka nespodivanka! Ce
podija svitovoho znaennia. Ja ne maju prava zalyyty znachidku napryzvoliae i znyuvaty
jiji razom z asterojidom. Treba povidomyty na Zemliu
Ja povernuvsia do korablia. Vyklykav Liubavina. Vin tryvono zapytav mene:
V omu sprava, Mychajle? Ty e j dosi ne zakinyv?
Vse hotovo! Ja chotiv startuvaty. Ale na druhomu boci asterojida ja znajov aparat.
Jakyj aparat? zdyvovano zapytav akademik.
Ja rozpoviv jomu pro vse, o bayv. Liubavin kika chvylyn movav, i ja uv u dynamiku,
jak vin vako dychav. Potim nepevno zapytav:
A ty, vypadkovo Mychajle, ne toho?.. Moe, haliucynacija?..
Uyteliu! zavolav ja. Klianusia vam
Ne treba! Pidody! Ja ne mou otiamytysia. Ty ne maje prava zalyyty ni istot, ni aparat
Istot ja meu vziaty v raketu, zapereyv ja. Ale aparat Vin yryj za moju raketu
Sluchaj mene uvano, ve vladnym tonom ozvavsia Liubavin. Ne marnuj asu. Istot
pomisty v kontejnerach dlia vodnevych zariadiv. Tam nyka temperatura i dobra amortyzacija.
A uyj korabe pryvjay do rakety. U tebe je trosy?..
Je! vidpoviv ja. Ale ja ne rozumiju
o tut rozumity! serdyto skazav akademik. Tiainnia na asterojidi nikemne. Trosy
vytrymaju. Pryskorennia dovedesia zmenyty. Zroby rozrachunky. Perejde na orbitu
tunoho suputnyka Zemli, odepy uyj aparat. Zrozumiv?
Zrozumiv, radisno vidpoviv ja.
Ot i harazd. Potim polemo za nym specinu raketu Pospiaj. Ta ne zabuvaj, o tobi
treba znyyty asterojid!..
Zakinyvy rozmovu z akademikom, ja prystupyv do dila. Oboch kosmonavtiv perenis do
rakety. Pomistyv jich v niach z nykoju temperaturoju. Vvimknuvy dvyhuny na minimanu
potunis, ja pereviv raketu na druhyj bik asterojida, de stojav uyj aparat.
Kika hodyn ja moroyvsia z trosamy, pryvjazujuy aparat do korablia. Nareti, ce meni
vdalosia zrobyty dosy nadijno. Ve priamujuy do rakety, ja pomityv na skeli, de ranie lealy
tila kosmonavtiv, nevelykyj sribliastyj predmet. Ja zachopyv joho z soboju. Ne majuy asu

rozhlianuty znachidku, ja zachovav jiji v jayk

vydko provivy rozrachunky zvorotnoho kursu rakety, ja vvimknuv dvyhuny. Asterojid
poav viddaliatysia. Nezabarom vin peretvoryvsia v blyskuu ciatku. Speredu, po kursu, siajav
blakytnyj dysk. To bula Zemlia.
erez systemu peryskopiv ja pohlianuv na pryvjazanyj aparat. Vin trymavsia dobre. Prylady pokazaly, o vidda do asterojida siahaje desiaty tysia kilometriv. Mona davaty sygnal.
Ja pereviryv spravnis peredavaa. Vvimknuv lokatory, jaki fixuvaly ve nevydymyj asterojid. Natysnuv knopku sygnalu.
Temriava Kosmosu rozderlasia dalekym slipuym spalachom. Ja bayv siajuu chmaru
haziv, jaka roztikalasia v bezmei, zatumaniujuy susidni zirky. Nezabarom vona povnistiu znykla. Teper nio ne nahaduvalo pro katastrofu, vyklykanu rukamy liudyny
Serce moje torestvuvalo, spivalo. Jake astia sudylosia meni! Mojimy rukamy naa
nauka odvela strane lycho od mijoniv liudej. I ja peryj z liudej Zemli pobayv, znajov
kosminych uynciv. Chaj vony mertvi, ale, moe, cia znachidka posluy potovchom dlia
rozukiv jichnioji cyvilizaciji
Raketa vychodyla na orbitu Zemli. Tumanna kulia ridnoji planety zapovnyla prostir, manyla svojim teplom, nepovtornym siajvom, niby serce kochanoji materi.
Ja vvimknuv zvjazok. Povidomyv Liubavinu pro uspich.
Ja kika chvylyn sluchav radiperedai riznych stancij. Zemlia klekotila. Vona vsia bula
ochoplena jedynym poryvom. Moje imja, imja mojeji krajiny povtoriuvalosia bezli raziv na
vsich movach svitu.
Na vysoti dvoch tysia metriv ja odepyv uyj aparat. Teper vin bude kruliaty navkolo
Zemli, doky joho ne zaberu nai veni. Chaj e trochy pobude v Kosmosi tajemnycia nevidomoji cyvilizaciji. Nezabarom vona stane zdobutkom liudej Zemli
Raketa viddalylasia vid uoho aparata, vvijla v verchni ary atmosfery. Vkliuylysia
hamivni dvyhuny. De daleko vnyzu zablyaly vody okeanu. Prozvualy sygnaly stancij navedennia. Aparat, otoenyj vychorom rozarenoho povitria, opuskavsia do kosmodromu
A erez kika dniv riasnyj zorianyj do padav z neba na Prybaltyku. Miridy dribnekych
meteoriv spalachuvaly v atmosferi i, ne dolitajuy do zemli, zhorialy. To zustrilysia z planetoju
zalyky asterojida, jakyj nedavno buv hriznoju nebezpekoju dlia mijoniv liudej, a teper peretvoryvsia v prynadne, zachopliujue vydovye

Tila uynciv, otoeni svojeridnymy skafandramy, buly peredani v Instytut Astrobilogiji,

jich pomistyly v specinych prymienniach z temperaturoju maje svitovoho prostoru. Dyrektor Instytutu akademik Hordijenko vyslovyv dumku, o istoty e zberihaju yttiedajnu potenciju, i, moe, poasty povernuty jim yttia.
Z nioho kepkuvaly, ale staryj venyj vperto tverdyv svoje:
Ne treba nechtuvaty odnym procentom jmovirnosti. Dosliduvaty uynciv budemo
lye v takych umovach, v jakych vony buly znajdeni. My ne moemo zniaty z nych skafandry,
bo ne znajemo ni umov, o panuvaly na jich planeti, ni struktury til, ni pryncypu biloginoho
obminu reovyn
Aparat, znajdenyj mnoju bilia uynciv, dosliduvaly fizyky. Vin javliav soboju pleskatyj
dysk, skladenyj z kikoch kile, vkrytych luskopodibnoju mozajikoju. Nichto ne mih nioho skazaty pro joho pryznaennia. V osnovnomu vyslovliuvalasia dumka, o ce svojeridne radi.
A bilogy tym asom povino posuvalysia vpered. Vony vstanovyly bilia uynciv specini renthenoustanovky i reguliarno prosviuvaly tila kosmonavtiv. Ve vymaliovuvalysia
osnovni obrysy budovy istot, jich vnutrinioji struktury.
Detanyj ohliad til pokazav, o odne z nych syno pokodene meteorytom, Nadija povernuty jomu yttia znykla. Tomu akademik Hordijenko dozvolyv vidkryty skafandr i provesty
komplex detanych doslide.
Robota tryvala tyde. A na vomyj de Akademija nauk SRSR sklykala Minarodnyj Kongres bilogiv i astronomiv
Vystupav akademik Hordijenko. Vin stojav na trybuni Palacu Nauky, suchorliavyj, zhorblenyj, i zbudeno poblyskuvav oyma z-za velykych staromodnych okuliariv. Kovtajuy kinci
sliv, ob skorie peredaty svojim kolegam dyvovyni novyny, vin hovoryv:
Istota, jaku my vyvaly, zovsim ne schoa na liudej Zemli. Cej fakt zajvyj raz stverduje
dumku pro bezkonenu riznomanitnis yvoho svitu v Kosmosi. Pered namy zavdannia diznatysia, zvidky vony neznajomi rozumni istoty? Z jakych planet naoji y inych sonianych
system? Rozhadka pidnime znannia Zemli na grandiznu vysotu, rozkryje novi zachopliujui
perspektyvy! Pohliate siudy
Hordijenko machnuv rukoju. V zali pohaslo svitlo. Na ekrani zjavyvsia bilyj priamokutnyk,
potim zobraennia uoji istoty. Pouvsia homin podyvu veni vavo komentuvaly pobaene.
A vyhliad inoplanetnoho kosmonavta buv spravdi chymernym. Kruhla velyka holova, hrybopodibne abo, zontopodibne tilo bez nynich kincivok, dvi verchni kincivky, schoi do ruk. Lye
oi buly zovsim liudkymy ne za formoju, ne za budovoju, navi mertvi, vony svitylysia
dopytlyvistiu i tryvohoju, prytamannoju liudyni Zemli. Ale muu skazaty, o forma istoty, jiji
budova ni meni, ni inym venym ne zdalysia potvornymy. Navpaky, vse v nij bulo harmonijnym, doskonalym. Ta j dyvnoho v ciomu nioho nema Chiba vony zovsim ne schoi na nas?
Nezvynis formy e ne je dysharmonijeju. Ja due itko zrozumiv ce, dyvliay na neporune zobraennia uyncia
A Hordijenko viv dali:
My vyjasnyly, o obmin reovyn v cych istot i, napevne, v fauni i flori vsijeji planety
pobudovano za pryncypamy jadernoji energetyky. Tomu vin nezrivnianno ekonomniyj i efektyvniyj, ni zemnyj. O pered vamy rozriz tila istoty
Na ekrani z javyvsia schematynyj maliunok. Osnovoju tila bula hnuka, chriaovydna
chorda, navkolo jakoji hurtuvalysia vnutrini organy i mjazy. V kruhlomu erepi mistyvsia kolosanyj mozok, schoyj na liudkyj. e odyn mozok mona bulo pomityty trochy nye korotkoji yji. Ve organizm pronyzuvavsia hustoju sitkoju sudyn i kanaliv vony zjednuvalysia v
potunij kameri, schoij na serce. To, mabu, bula krovenosna systema. Istota zovsim ne mala
leheniv. Hazoobmin z navkolynim seredovyem, napevne, vidbuvavsia erez vsiu poverchniu tila. Ale najcikaviymy buly organy akumuliatory energiji. Tak jich nazvav Hordijenko.
Vidpovidajuy na yslenni zapytannia, vin skazav:
U nas je pidstavy tverdyty, o istoty yly v atmosferi, nasyenij kolosanymy zariadamy. Vony navylysia, y to pak, pryroda navylasia akumuliuvaty jich v organizmi. Ja ne

mou skazaty, dlia oho vykorystovuvalasia cia energija, ale dejaki nai veni vyslovyly dumku,
o istoty vmily stvoriuvaty pryrodne pole antygravitaciji
Homin podyvu, vyhuky zapereennia prolunaly v zali. Akademik, pidniavy ruku, tverdo
promovyv:
Tak, ja stverduju e raz ciu dumku Istoty ne maju nynich kincivok, jakymy mona
peresuvatysia po planeti. Vsia budova tila svidy pro te, o vony litaly virnie, navi ne litaly,
a plavaly v atmosferi. Tak ot akumuliatory, stvoreni pryrodoju, nakopyuvaly energiju, organizm vykorystovuvav jiji dlia antytiainnia. Ja peredbaaju zapereennia, ale vony ni do oho!
o mona zapereyty? o my ne znajemo na Zemli takych organiv? Ce nioho ne znay. Chiba
bu-jakyj z naych organiv ne udo, jako pohlianuty zboku? Chiba leheni, serce, peinka,
mozok, ve na skladnyj organizm ne dyvovynyj utvir genija pryrody, v jakomu vykorystovujusia i elektryni syly, i molekuliarni, i chimini, i bezli inych Nai vlasni tila maju nevelykyj
energetynyj potencil, tomu nemolyvo hovoryty pro dosiahnennia namy stanu antygravitaciji.
Ale tila uynciv maly, oevydno, nabahato potunii derela energiji, jaki j vykorystovuvalysia
vkazanym sposobom
Zavjazalasia supereka. Vystupaly veni riznych napriamkiv. Ale nichto z nych ne buv
spokijnym, bajduym vsi rozumily, o dlia nauky Zemli nastupyv as, jakyj javliavsia perelomnym, revoliucijnym, as, podibnyj do vychoru, o vymitaje smittia i prynosy yttiedajnu
hrozu.
Zjavylosia bahato hipotez pro pochodennia uynciv. Oskiky vony buly znajdeni na asterojidi, to dechto vyslovyv dumku, o ce yteli hipotetynoji planety Faeton, jaka koly zahynula z Nevidomych pryyn. Proty takoji dumky povstalo bahato astronomiv. Vony ne mohly
dopustyty, ob chto zalyyvsia yvym y neukodenym pry kosminij katastrofi ciloji planety. Analiz zalykiv povitria v skafandrach pokazav, o atmosfera na planeti bula vodnevometanova. Posylajuy na ce, Liubavin zajavyv, ido kosmonavty pochodia z grupy zovninich
planet Jupitera y Saturna, o vony zaznaly katastrofy v pojasi asterojidiv i o treba hotuvaty
expedyciju dlia podoroi do cych svitiv.
Znialasia buria. Ortodoxani veni astronomy i bilogy pidnialy Liubava na hlum.
Vony dovodyly davno vidome o yttia ne mohlo vynyknuty na velykych planetach z otrujnoju hustoju atmosferoju, a jako j vynyklo, to ne rozvynulosia b, a jakby j rozvynulosia, to ne
dosiahlo b rozumnoho rivnia, o v urahannij atmosferi Jupitera y Saturna nemolyvi bu-jaki
stabini utvory, o temperatura sonianych promeniv tam nedostatnia i e bahato, bahato
riznych, due rozumnych i nerozumnych poloe
Hordijenko zajavyv:
Mona spereatysia bez kincia. My ne dlia cioho zibralysia. Pered namy skladnie
zavdannia diznatysia, chto vony i zvidky. Samym lye analizom i logikoju nioho ne dosiahne. Ale u nas je dejaka nadija. Na orbiti navkolo Zemli kruliaje korabe pryeciv, jakyj my
zhodom posadymo. Krim toho, na asterojidi znajdeno nevidomyj aparat. Joho pryznaennia i
pryncyp roboty poky o ne rozhadani. Ta najbioho my ekajemo vid druhoho kosmonavta,
tilo jakoho ne pokodeno. Na Instytut spodivajesia, o joho mona voskresyty, tobto povernuty yttiezdatnis Tyche, druzi, ja rozumiju vai pouttia, ale ne chou spereaty. Vy
skaete mijony rokiv? Nu to j o? Analiz skafandra i joho aparativ pokazav, o temperatura
v nych znyuvalasia postupovo a do temperatury svitovoho prostoru. Znay, uynci perebuvaly v stani anabizu. Ja zapevniaju jako struktura tila kosmonavta ne pokodena a my
spodivajemo na ce, to vin oyve, voskresne
Bulo vyrieno zibraty druhe zasidannia Kongresu erez misia. Za cej as Hordijenko ta
joho Instytut spodivalysia oyvyty uyncia. Veni vsich krajin ne baaly rozjidatysia z
Moskvy, vony zalyylysia, ob daty rezutativ smilyvoho experymentu. Instytut Astrobilogiji
otouvala chmara korespondentiv. Presa i radi svitu klekotily vid prystrastej, vymahaly vid
Hordijenka materiliv dlia schvyliovanoji hromadkoji dumky. Ale venyj buv nepochytnym.
oden korespondent ne pronyk v prymiennia, de znachodylo tilo istoty. Tajemnycia zalyalasia nerozkrytoju

I o stalosia!
Teper, koly vse pozadu tryvoha, napruene oikuvannia, sumnivy, zdajesia, o ti dni
mynuly blyskavyno. Ale jak dovho vony povzly todi, jak zmuuvaly zamyraty sercia pered
tajemnyceju, o vperto ne chotila vidkryty pered liumy svoho oblyia
Mynula cila vinis, cho na kalendari bulo zirvano lye desia lystkiv. Do kincia experymentu Komitet Kosmonavtyky postanovyv zatrymaty start marsinkoji rakety. Ja znovu mih
jichaty dodomu. Ale v ti dni u mene navi dumky ne bulo pro vidpoynok. Ja oderav dozvil
vid Hordijenka buty prysutnim v zali dlia experymentu.
Tilo kosmonavta, zvinene vid skafandra, pomistyly pid velykyj prozoryj kupol, vseredyni
jakoho bula stvorena tuna atmosfera, vidpovidno do zalykiv povitria v skafandri. Temperaturu pidnimaly postupovo, stabilizujuy jiji erez koni dva-try hradusy. Desiatky venych ne
odchodyly vid pryladiv, nevtomno sposterihajuy za procesom rozmorouvannia tila. Hordijenko i dniuvav i nouvav u Instytuti, navi jisty jomu prynosyly v zal. Po kika hodyn vnoi vin
kuniav u yrokomu mjakomu krisli, a potim znovu erhuvav bilia kupola, dajuy novi j novi
rozporiadennia.
Mjake svitlo liuminescentnych lamp lylosia zhory, v niomu itko vyriznialysia obrysy
uoji istoty. Ja hodynamy prostojuvav bilia kupola, sposterihajuy, vyvajuy tilo kosmonavta.
Vsia joho pobudova i kruhla holova z mohutnim olom, i syni peredni kincivky-ruky, o
zakinuvalysia paciamy-vijalamy, i harmonijno zbudovanyj tors-zont bula nastiky vykinenoju, docinoju, o zdavalasia krasyvoju.
Mynulo desia dniv. Temperatura vseredyni kupola siahnula trydciaty hradusiv. Prylady
pokazaly, o vsi ridyny v tili nabuly yttievoji potenciji, o klitynna struktura vsich organiv ne
pokodena. Biekrany poaly svitytysia le pomitnymy spalachamy to poynaly funkcinuvaty peryferijni dilianky tila kosmonavta.
Sered zahanoji tryvonoji tyi pouvsia holos Hordijenka:
Serce
Odyn z operatoriv vvimknuv stymuliator. Vid nioho buly provedeni do sercia uoji istoty
mikroprovidnyky. Vony povynni buly vyklykaty joho pusaciju.
Mynaly chvylyny. Navkolo stojala taka tya, o bulo uty, jak schvyliovano dychaju
veni.
Je, proepotiv operator.
Prylady vidznayly peryj udar sercia. Potim e odyn. Rytm posyliuvavsia, astiav. Krov
kosmonavta zastrumylasia v sudynach, zbudujuy do yttia miridy klityn, jaki bahato tysiaoli spaly, zberihajuy yttievu sylu v svojich hlybynach.
Neve oyve? jako po-dytiaomu promovyv molodyj operator.
Jomu nichto ne vidpoviv.
Do yttia probuduvalasia rozumna istota uoho svitu! o vona nesla dlia nas, liudej
Zemli, jaki dumky, stremlinnia, jaki boli i radosti?
Poviky kosmonavta zdryhnulysia. Vony povoli opustylysia donyzu, zakryvajuy oi.
Temno-filetove oblyia teper ne zdavalosia mertvym. Vono le pomitno vibruvalo, vono ylo.
Na joho oli zjavyvsia teplyj blysk. Poviky znovu rozpliuylysia. Na venych dyvylysia
oi kosmonavta. Ale teper ce bulyne mertvi, skliani oi Vony povylysia yvym tumanom, za
jakym ve prohliadav rozum, dua yvoji istoty.
Pus trysta na chvylynu, tryvono ozvavsia operator.
Hordijenko movky machnuv rukoju, ne zvodiay pohliadu z kosmonavta. Potim ledve
utno proepotiv:
Moe, ce dlia nych normanyj rytm
Tuman v oach istoty znykav, pohliad stavav osmyslenym. Vin kovznuv po riadach venych, zupynyvsia. Kosmonavt dyvyvsia Vin yv i dyvyvsia na liudej uoho dlia nioho svitu
Zavoruylysia kincivky-ruky. Odna z nych torknulasia poverchni prozoroho kupola, znovu
opustylasia. Tilo zatremtilo, po niomu niby prokotylasia pruna chvylia.
Raptom v zali poulysia vyhuky podyvu. Tilo kosmonavta bez nijakych vydymych zusy

pidnialosia v povitria i poplyvlo vzdov stinok sfery.

Veni Zemli prynykly do prozoroho kupola vraeni, radisni. I povz nych povoli plynula
istota nevidomoho svitu. Oi jiji tryvono i hlyboko zahliadaly v oi liudej Zemli, niby zapytuvaly pro jaku tajemnyciu
Kosmonavt proplynuv odyn raz navkolo, zupynyvsia poseredyni. Vtomleno zapliuyv
oi.
Chaj vin vidpoyne, promovyv Hordijenko. Druzi, treba zrobyty perervu
Ale o vy dumajete robyty dali? zapytav Liubavin. ym hoduvaty joho, jak povodytysia?..
Mene ce te turbuje, vidpoviv astrobilog. Treba jakomoha vyde porozumitysia z
nym Dajte nakaz chaj prynesu dysk, znajdenyj na asterojidi. Moe, ce dopomoe nam?..
erez pivhodyny prybuly poslanci z Instytutu Fizyky. Vony pryvezly tajemnyyj dysk.
Joho poklaly na vysokyj stolyk pered kupolom. daly.
Tym asom vis pro voskresennia kosmonavta pronykla za mei Instytutu Astrobilogiji
Sered jurby korespondentiv i radikomentatoriv pidnialosia spravnie revye. Vony kryaly,
vymahaly, apeliuvaly do najhumanniych pouttiv uenych.
Ale dveri Instytutu ne vidynialysia. V zali experymentu panuvala tya. Veni sydily
navkolo kupola, movky dyvylysia na vibrujuu posta voskresloho kosmonavta.
Ta j o mona bulo hovoryty? o obhovoriuvaty pered lycem nejmovirnoji podiji? Treba
daty daty skiky zavhodno doky vidchylysia cho na chvyku zavisa tajemnyci. Nauci ne
zvykaty do cioho, vona zvykla daty rokamy, stolittiamy, ob vyrvaty v pryrody bodaj krychtu
znannia, potribnoho liudiam
Mynulo kika hodyn. Kosmonavt znovu zavoruyvsia. Rozpliuyv oi. Teper vin
dyvyvsia jasniym, energijniym pohliadom, jakyj pronykav hlyboko v duu venym. Meni zdalosia, o v mij mozok vpyvsia hostryj ni, koly oi uyncia zustrilysia z mojimy oyma.
o take? omu ja viduv take dyvne vraennia?
Kosmonavt pidniavsia v povitria, pidplyv do sfery. Vin dyvyvsia na svij dysk. Plavno zvelasia ruka, dotorknulasia prozoroho pokryttia. Te misce, do jakoho kosmonavt torknuvsia, vkrylosia tumanom.
Chto skryknuv vid nespodivanky. Na misci uyncia vynykly spirani zavychrennia riznobarvnych pliam. Prozoryj kupol movby vytiahnuvsia do stolyka, de znachodyvsia dysk. Ne
vstyhly prysutni veni schamenusia y zrozumity, o dijesia, jak tuman znyk, kosmonavt zalyavsia na svojemu misci, a stinka kupola bula, jak i ranie, prozoroju.
Dysk, pryhlueno skryknuv Lhobavin.
Vsi pohliady zvernulysia do stolyka. Tajemnyoho dyska na niomu ne bulo. Joho teper
trymav dyvnymy kincivkamy-rukamy voskreslyj kosmonavt

 o ce? zapytav zblidlyj Hordijenko.

Deformuvannia prostoru, niby ne viriay sam sobi, skazav Liubavin. Vony korystujusia inymy vymiramy
Mistyka, proepotiv chto z molodych venych. Liubavin metnuv u toj bik suvoryj
pohliad.
Ne mistyka a javye, nevidome nam
Kosmonavt pidniav ruku z dyskom vhoru, potim opustyv jiji vnyz. Dysk zalyyvsia v
povitri. Ja proter oi, vypnuv sebe za ruku, namahavsia rozvijaty haliucynaciju. Nio ne dopomahalo. Dysk, ne pidtrymuvanyj niym, neporuno vysiv poseredyni kupola.
Znenaka o trapylosia. o same ja ne mih by pojasnyty ni sobi, ni inym. Vse zalyalosia, jak i ranie zala Instytutu, veni, kupol, kosmonavt za joho stinkamy ale zmina vidbuvalasia
Dysk poav pusuvaty. Blakytne siajvo lynulo vid nioho, chvyliamy kotylosia navkolo,
opovylo vse prymiennia. Obrysy navkolynich predmetiv stavaly tumannymy, neitkymy,
rozplyvalysia. Ja bayv, o vse zalyajesia na svojich misciach, ale kri zvyni predmety poynaje prosviuvaty o ine
Nareti, znyklo vse prymiennia, kupol, voskreslyj kosmonavt. Ja zalyavsia sam Navi
postati venych roztanuly Mene otouvav neosianyj Kosmos. Z joho hlybyny siajalo blakytnuvate Sonce, suzirja nevidomych meni vizerunkiv.
Pouvsia holos Hordijenka:
Tovaryi meni ne snysia? Vy tut?..
Tut, prohuv Liubavin, niby z inoho svitu.
Prolunaly pryhlueni holosy inych venych. Potim vse zatychlo. Ja buv odyn sered bezmenosti zorianych prostoriv.
Blakytne Sonce zmenylosia, znenaka peretvorylosia v slipuyj, schematynyj dysk
Navkolo nioho zjavylysia kuky planet. Proplyvla pera planeta, druha, tretia Vony buly schoi
na planety Sonianoji systemy Merkurij, Venera, Zemlia etvertym musy buty Mars Ale zamis nioho po orbiti kruliala velyka planeta, raziv u pja-is bia, ni Zemlia. Bilia neji mav u
prostori velykyj suputnyk, biyj navi vid Merkurija. Proplyvla gigantka pjata planeta, osta,
sioma
Soniana systema, bezsumnivno, prolunav bas Liubavina.
Schoe, ozvavsia e odyn venyj. Merkurij, Venera, Zemlia schoi Jupiter, Saturn,
cho i bez kicia, Uran, Neptun te Ale de Mars? I omu na orbiti etvertoji planety cej velete?..
Faeton, uroysto skazav Liubavin. Klianu ce Faeton. A Mars joho suputnyk
Marennia, poulosia zitchannia Hordijenka. Blakytne Sonce Mars kruliaje navkolo
nevidomoji planety o z nymy trapylosia?
Zaekajte Pobaymo, o bude dali
Holosy zamovkly. Nastupyla mertva tya. Schema systemy znykla. Ja znovu opynyvsia v
bezmenomu prostori, otoenyj merechtlyvym siajvom mijardiv zirok.
De z pimy zjavyvsia ulamok skeli, nablyzyvsia, osvitlenyj jaskravym prominniam Soncia.
Na niomu ja pobayv obrysy znajomych predmetiv. Zvidky? omu?
I raptom ja zbahnuv, zrozumiv
Ce toj asterojid, jakyj ja znyyv, na jakomu znajov aparat i dvoch uynciv. O vydno
skeli, litajuyj korabe bilia nych, dvi sriblysti postati Vony e ne mertvi Vony voruasia
Strimko zbiylasia odna z postatej. Ja pobayv holovu kosmonavta v skafandri, velyki
pronyzlyvi oi za prozorym pokryttiam. Vony dyvylysia priamo v duu meni. Vony hovoryly
Tak, tak. Ja ne perebiuju. Pohliad uyncia buv pohliadom rozumu. Vin zbuduvav u
meni nevidomi hlybyny, kolychav jich nevidomoju syloju, stvoriuvav vychor obraziv i ujavle.
Ce ne buly neznajomi obrazy, tajemnyi pojednannia uoho rozumu.
Ce buly zrozumili utvory mojeji psychiky.
Ja uv, ja dumav, ja bayv.

Piznie ja diznavsia, o te same pereyly vsi uasnyky dyvnoji iliuziji, vsi veni, o
buly prysutni v zali experymentu. Ale todi meni zdavalosia, o navkolo ne isnuje nioho j nikoho. Tiky asterojid v zorianij bezkonenosti i skorbne oblyia uoho kosmonavta.
Ja uv y, moe, ujavliav dyvnyj holos. Vin hovoryv, vin zvertavsia do vsioho svitu:
Ja iskra Rozumu sered bezmenosti, zvertajusia do vsich.
Do planet. Do dalekych zirok, o siaju vdalyni.
1
Do yttiedajnoho kola Zirky-materi.
Do Bezkonenosti, jaka dye neutno, trymajuy v loni svojemu mijardy novych iskor
yttia.
Ja zvertajusia do tych, jaki pryjdu za namy, ob piznaty svit i zalyyty v niomu polumja
svoho Rozumu, promi svojich idej.
Nas dvoje na skeli, o lyne v prostori. Mij tovary mertvyj. Nezabarom ja te pidu slidom
za nym.
My narodylysia i yly na planeti Ta-ina, etvertij vid Zirky-materi. Ta-ina ce znay drevnioju movoju Velyka Bohynia. Teper jiji nema. Tiky bezli ulamkiv my u prostori. To zalyky vid neji.
Na odnomu z nych sydu ja. I poru mij mertvyj tovary.
Ja te pryreenyj. Ale ja spokijnyj.
Navkolo Zirky-materi lyne suputnyk Ta-iny. Vin stav etvertoju planetoju. Vin nese na sobi
zalyky yttia Ta-iny nau nadiju. o stanesia z mojimy bratamy ne znaju. y znajdu vony
jasnyj liach, y vyroste z ostannioho zerna nova, mohutnia cyvilizacija?
Mij pohliad ne pronykaje v majbutnie.
Ta ja bau hriaduu istoriju Kosmosu. Vona nevpynna.
Ja sydu na cholodnomu kameni. Dumaju.
Ja zvertajusia do Rozumu, jakyj e ne vynyk. Do Rozumu, jakyj objednuje Vinis.
Ja ne znaju, chto spryjme v svoju duu moji dumky. Ale ja i ty, chto sluchaje mene braty.
My strumky z odnoho derela. My teemo v odyn Okean istyny.
Ote, ty zrozumije mene, dalekyj brate.
Ote, sluchaj
Sluchaj pro ostanni dni istoriji planety Ta-iny. Mojeji planety Mabu, ty bude yty v cij e
systemi, v systemi Zirky-materi. Ty bude jiji dytiam, porodenniam jiji edroho prominnia, jiji
vohnianoho lona.
O omu ja znaju, o ty bude blykym, ridnym i zrozumilym

1 Zirka-matir Sonce. Ja budu dotrymuvatysia v biosti vypadkiv nazv, charakternych dlia uoji
planety. Ce utrudniuvatyme rozuminnia textu, ale zate pravynie peredavatyme osoblyvis myslennia
tych istot. (Prym. avt.).

Holos zamovk.
Jaku my panuvala tya. Pohliad kosmonavta siahav u bezmeia, niby namahavsia pobayty toho, z kym vin baav obminiatysia dumkoju. Potim uyne znovu kynuv nas v lavynu
obraziv i dumok. Poalasia vraajua kalejdoskopina rozpovi istorija planety Ta-iny, nejmovirna za svojimy mastabamy. Ja rozpovidaju jiji vam tak, jak vona sklalasia v mojij ujavi.
Zvyajno, ce ne tonyj perekaz. Ade ja biis dumok uyncia pereviv erez vlasnu psychiku,
erez pryzmu zemnoho spryjniattia.
Maje vse riznylo jich vid nas. Vony yly na planeti, v kika raziv biij vid Zemli, sered
vodnevo-metanovoji atmosfery Vony kupalysia v uhlevodnevych moriach, rozmnouvalysia za
inym pryncypom, ni my, volodily darom antytiainnia, spilkuvalysia ne tiky akustynym sposobom, ale j peredavaly dumku na vidsta.
Ale vony liubyly, borolysia, nenavydily, pomylialysia, vony kydaly v rabstvo brativ
svojich i borolysia za svobodu, vony ukaly liachiv do istyny i vmyraly na tij bezkonenij dorozi.
Same tomu jichnia rozpovi bude zrozumiloju nam

Nebesnyj dysk opuskavsia na planetu.

Veletenki tvaryny z liuttiu i podyvom dyvylysia na nioho. Dejaki z nych z ostrachom vtikaly he, lamajuy tovstymy nohamy husti zarosti vysokych derev, dejaki chovalysia v tepli
zelenkuvati vody. I lye chyi litajui drakony z krykom vytaly navkolo nebesnoho dyska, namahalysia vkusyty joho ploskymy zubatymy elepamy. I jak tiky vony potraplialy v potik prozoroho blakytnoho strumenia, o otouvav dyvnyj utvir, jak nevidoma syla kydala jich vnyz,
lamajuy kryla, spaliujuy luskatu kiru. A lehiny inych potvor e z biym zavziattiam napadaly na hostia z-za chmar
Holube siajvo znyklo, dysk povino opustyvsia na berezi okeanu. Zablyavy v prominni
Zirky-materi, vin zavmer neporuno.
Vhori zjavyvsia yrokyj otvir. Z nioho vyplyvly try postati kosmonavtiv. Perednij buv
starym, mohutniym svojeju budovoju. Navi sribliasta tkanyna skafandra ne skradala synych
mjaziv joho tila i ruk. Z-za prozoroho pokryttia oloma vydno bulo krute olo, voliovi oi, suvori
rysy oblyia. Suputnyky joho buly zovsim junymy z dopytlyvymy, jasnymy pohliadamy,
veselymy oblyiamy, nestrymnymy ruchamy. Vony trymalysia pozadu staroho, zachopleno
vyslovliujuy svoji vraennia. Staryj neuvano spryjmav jich dumky, dyvyvsia navkolo, pochmuro zyrkajuy na halaslyvych litajuych tvaryn, o zahrozlyvo repetuvaly vhori.
Postojavy neporuno v povitri, vin poprosyv uvahy. Prozvualo anoblyve:
2
My sluchajemo tebe, sej Sit
Ja vitaju vas z peroju nebesnoju podoroiu, uni moji, nadijla vidpovi.
Oi Sita teplo zasiajaly. Juni kosmonavty vdiano schylyly holovy pered Uytelem.
Vidnyni pered vamy odkryto liach do vdoskonalennia, do Vyych Sfer. y choete vy
cioho? O ty, Od?
Nino-holubi oky Oda poblidly vid chvyliuvannia, pravu ruku vin z vdianistiu pryklav
do ola.
Mudryj Uyteliu, ja vse yttia viddam zarady cioho
A ty, Mar?
Druhyj junak strymano dotorknuvsia do ola, podumav. Na ornomu oblyi zjavyvsia
vybalyvyj vyraz.
Ja ne znaju, sej Sit Staryj zdyvuvavsia.
omu ne znaje?
Proba, Uyteliu. Ja pered toboju ne chou hovoryty nepravdy.
Todi kay pravdu.
3
Ja dyvyvsia drevni zapysy, sluchav bezli perekaziv, zapytuvav starych tajja. Nide ja
ne znajov vidpovidi: o roblia Vyi Sfery?
ukaju istynu dlia vsich tajja! bula suvora vidpovi Sita. Chiba ty ne znaje cioho?
Ne znaju, sej Sit, smyrenno vidpoviv Mar.
Schamenysia, drue, schvyliovano vtrutyvsia Od. Joho oi palachkotily ostrachom.
Chiba ty moe sumnivatysia v slovach Uytelia?
V slovach sej Sita nikoly, tverdo zajavyv Mar. Ale vin te ne vvijov e u Vyi
Sfery?!
Sit dyvyvsia v esni oi junoho suputnyka svoho, dovho ne vidpovidav. Zretoju, vin
nablyzyvsia do nioho, nino obniav Mara za tors. Velyki orni oi Sita z-za pokryttia zahlianuly
hlyboko v duu junakovi.
Jasne serce tvoje, Mar. Chvaliu. Ty ne obmaniuje ni sebe, ni inych. Ce najkrae, o
2 Sej uyte.
3 Tajja liudy, rozumni istoty Ta-iny.

ja znaju v sviti. Ale sumnivatysia v istynach Vyych Sfer ne dozvoleno.

Ja znaju, Uyteliu I vse-taky
4
I vse-taky, Mar, my j siudy, na planetu Hro-oa, prybuly za baanniam Vyych Sfer. Vy
staly kosmonavtamy zavdiaky jichnim kolam, jichnim uyteliam, vy bayte inu planetu legendarnu, kazkovu same tomu, o Tajja-Bohy zabaaly cioho. Vse zvjazane z jichnioju voleju
nae yttia, nai dumky, nae majbutnie. Chiba mona v takomu razi sumnivatysia v istynach
Vyych Sfer?..
Mar sumno movav. Jomu nioho bulo vidpovisty.
Tajja-Bohy duch Ta-iny, jiji Rozum. Do nych, u Vyi Sfery, prychodia lye dostojni.
Ti, jaki projly velyku, vaku dorohu vdoskonalennia. Pered nymy vidkryvajusia dveri Chramu
Kosminoji Nasolody. Ce vya nahoroda za Trud i Stremlinnia. My majemo ideal. Chiba ce ne
prekrasno? Zamis nevidomoho liachu jasna, zryma ci, bez plutanyny, bez sumniviv
Nad holovamy kosmonavtiv z achlyvym vereskom promajnula krylata potvora. Zovsim
nedaleko klacnuly gigantki zuby. Sit odsachnuvsia, hnivno blysnuv oyma. Juni suputnyky
bayly, jak oblyia Uytelia posirilo, pohliad spovnyvsia napivnevydymym jasno-filetovym
siajvom, spriamuvavsia na letiuoho drakona. Zubatyj chyak korotko kryknuv i vpav na bereh
okeanu. Vin bie navi ne voruchnuvsia.
Molodi kosmonavty z ostrachom dyvylysia na Sita. Vin perechopyv ti pohliady, zrozumiv
jichni pouttia. Drunio vsmichnuvsia.
o, dyvno? Ce lye odna z syl Tajja, jaku rozvyvaje doroha Vdoskonalennia. Vy, druzi
moji, pidete po cij dorozi
omu ty tak vvaaje, Uyteliu? zachopleno zapytav Od.
Tomu, o znaju. My prybuly na Hro-ou ne dlia probnoho poliotu. Ce zavdannia Velykoji Trijky Vyych Sfer.
o my budemo robyty?
Roboty bahato. My pobudujemo na planeti is vysokych bat. Tam, de najbie tvaryn.
5
Na berehach okeanu postavymo stanciji dlia pidvodnych li-a. Potim kerivnyj centr na vysokij
6
hori. A navkolo planety zapustymo try a-lu, zvjazanych na chvyli dumky z usima objektamy.
Dlia oho vse ce, Uyteliu?
Velyka Trijka ne vidkryvaje svojich tajemny, stroho vidpoviv Sit. My povynni znaty
lye odne: vse, o roblia Vyi Sfery-istynno, pravyno, ne pidliahaje sumnivu. Vykonannia
cioho planu das vam velyku nahorodu liach Vdoskonalennia. A ja perejdu u Vyi Sfery. I
todi
Sej Sit ozyrnuvsia, niby bojavsia, ob joho dumky nichto ne pidsluchav, zmovnyky zakinyv:
Todi ja, nezvaajuy na zaboronu, vidkryju vam tajemnyciu Vyoji Sfery i Chramu
Kosminoji Nasolody I zrobliu vse, ob vy obydva potrapyly tudy.
Koly ce bude, Uyteliu? sumno zapytav Od.
Ne pospiaj. Treba zasluyty nahorodu, a todi dobyvatysia jiji A teper do praci
Try postati pidnialysia nad nebesnym dyskom, poplyvly nad ovtym piskom, nad bujnymy
vjunkymy roslynamy, nad chaamy gigantkych hostrolystych derev Pobayvy dyvnych blyskuych istot, kynulysia vrozti z haliavyny hurty polochlyvych tvaryn z dovhymy yjamy i
tovstymy chvostamy. Od zasmijavsia, zvernuv na nych uvahu Sita.
Prymityvne yttia, Uyteliu. y ne tak?
omu ty tak vvaaje, Od?
Vony prykuti do planety. Peresuvajusia lye syloju mjaziv. Ve as vytraajesia dlia
poyrannia jii i jiji peretravliuvannia. Na cij planeti, ja bau, malo energiji. Vona ne matyme
rozumnoho yttia.
Pospinyj vysnovok, uniu. yttia vsiudy rozvyvajesia vid prostoho do skladnoho.
Vono dijde do samopiznannia. Obovjazkovo. Tut mene energiji, ni na Ta-ini ce pravda. Ale
4 Hro-oa Zemlia.
5 Li-a aparat.
6 A-lu suputnyk.

yttia pide takym liachom, jakyj bude najdociniym v cych umovach.

Neve ty choe skazaty, Uyteliu, o v takych potvorach rozivjesia rozum? zdyvuvavsia Mar.
7
Ne v nych. V jichnich naadkach. erez mijony spiralej. Ce nemynue A teper
vnyz, druzi moji. Bayte ploskohirja? Vono panuje nad navkolynioju miscevistiu. Tut my zbudujemo peru batu Istyny
Hro-oa dva razy obbihla navkolo Zirky-materi. Mynulo polovyna spirali.
Sit i dva joho pominyky zaveryly vaku robotu. Na dykij planeti, sered hir i hustych
zarostiv buly pobudovani vysoki sporudy baty Istyny. Na nych kosmonavty vstanovliuvaly
mechanizmy nevidomoji konstrukciji. Pryncypu jichnioji diji ne znaly ne lye junaky Od i Mar,
a j sam Sit.
Koly bulo zavereno pobudovu ostannioji baty, kosmonavty vyvely na orbitu try a-lu
tuni suputnyky Hro-oi. Vony pryznaalysia dlia zvjazku mi Ta-inoju i Hro-oeju.
Inkoly z vysokych bat vylitaly dyvni sferyni utvory. Od bayv odnoho razu, jak vony
zupynialysia nad hurtamy tvaryn, niby sposterihajuy za nymy. Osoblyvo dovho litani aparaty
zatrymuvalysia nad miscem, de vidbuvalasia bijka chyakiv abo poyrannia letiuymy drakonamy svojich ertv.
Junaky nioho ne mohly zbahnuty. Sit ne chotiv obhovoriuvaty ciu problemu. Vin poperedyv druziv, o teper Vyi Sfery maju oi i vucha na Hro-oi. Ote, treba buty oberenymy
i v slovach i v dumkach.
Molodi kosmonavty zabuly pro slova sej Sita. Osoblyvo Mar ne propuskav odnoho
vypadku, ob kynuty zerno sumnivu v duu Oda odo mety jichnioji roboty.
V toj de, koly vony zaveryly montuvannia ostannioji stanciji na berezi okeanu, Sit
zalyyv svojich pominykiv i ruyv do nebesnoho dyska.
Siohodni, e do toho, jak zajde Zirka-matir, my letymo dodomu, zajavyv Uyte na
proannia. Zbyrajte prylady, ja budu daty vas
Radisni oblyia junakiv buly jomu vidpoviddiu. Ale koly posta Uytelia znykla za stinoju
derev, Mar schvyliovano zajavyv:
Ja bie nizao ne poleu v ini svity jak sluha Vyych Sfer.
o z toboju? spolochavsia Od. Ty choe kynuty uliublenu spravu?
Ni. Ne chou.
Todi de ty znajde nebesni dysky? Z kym polety? Vse v rukach Vyych Sfer
Znaju, z bolem vidpoviv Mar. Tiky dua moja otrujena jakoju pidozroju
Pro o ty, Mar?
Vse pro te Ja z dytynstva dumaju pro stranu tajemnyciu, jakoju otoena Ta-ina, jiji
istorija, yttia Vyych Sfer. Ja ytav zaboroneni zapysy v moho dida. Tam rozpovidalosia, o
8
tysiaolittia tomu yttia na Ta-ini bulo inym. Nyi Tajja praciuvaly na velykych ba-mo, na
plantacijach, de vyrouvaly plody jistivnych roslyn. Ba-mo vypuskaly rizni mayny, plantaciji
davaly jiu. I Vyi Sfery zalealy vid roboty nyych Tajja. A potim nastupyla velyka zmina.
Tajja-Bohy zbuduvaly ba-mo, na jakych syntezuvalasia bu-jaka jia. avtomatyno stvoriuvavsia
jakyj zavhodno aparat. Vyi Sfery zabezpeyly biis naselennia planety darmovoju jieju,
vbranniam. Nyym Tajja ne bulo potreby praciuzaty. I tak tiahnesia j dosi
o tebe dyvuje, Mar?
Jak to o? omu Vyi Sfery hoduju, zodiahaju nyych Tajja? Dlia oho, omu zabezpeuju jich vydovyamy, teplymy budynkamy, sytym yttiam?
Vony kau, o ce vyyj pryncyp, nesmilyvo zajavyv Od.
Vyyj pryncyp? perepytav zlovisno Mar. A o maju, krim yvotinnia, nyi Tajja?
o ekaje jich poperedu, v hriaduomu?
Ty bahato choe, Mar Vyi Sfery dobuvaju znannia Ce vakyj liach. Vin ne dlia
nyych, jaki zvykly tiky jisty i rozvaaty.
Ce nepravda, hariae zapereyv Mar. Vyi nioho ne zdobuvaju. My nikemni
pryslunyky dopomahajemo jim v ciomu
7 Spira rik na Ta-ini.
8 Ba-mo zavody.

 My?..
omu ty dyvujesia? Same my dity nyych Tajja. Vony vykorystovuju nai syly, nae
stremlinnia do zna. A potim potim malo chto vchody do Vyych Sfer. I e odne., ty dumav,
Od, nad tym omu nyi Tajja povynni odnia zjavliatysia v Budynky Kontroliu?
Dlia psychinoji perevirky Tak hovoria vsi
Tut o ne te Ja e ne znaju o, ale viduvaju nedobre. Navio jim takyj poriadok?
omu nyym Tajja vydaju jiu lye v tomu razi, koly vony zjavliajusia v Budynok Kontroliu?..
Mar! perebyv tovarya Od. Pohlia
Mar zviv oi vhoru. Nad nymy kruliav sferynyj aparat, odyn z tych, jaki rozmiuvaly
v batach Istyny. Junaky perehlianuly. Tryvone pereduttia zjavylosia v dui Mara. Vin dav
znak movaty i ne dumaty navi. Jichni slova y dumky mohly vlovliuvaty aparaty j peredavaty
na Ta-inu.
Zibravy vymirni prylady, junaky pidnialysia v povitria i ruyly do nebesnoho dyska. Z-za
obriju nastupala orna chmara, jiji krajaly raz u raz slipui blyskavyci. Zhraji litajuych drakoniv
z krykom zbyralysia pid zachyst ske, gigantki, nepovorotki tvaryny z pliuskotom pirnaly v
vodu, zdijmajuy fontany bryzok.
Junaky opustylysia na nebesnyj dysk, vvijly doseredyny. Posered prostoroji sferynoji
kajuty jich ve ekav sej Sit. Vin dyvyvsia, jak molodi kosmonavty rozdiahalysia, movav. Sri9
blysti ta buly skladeni v nii. Pominyky Sita zalyylysia v lehkych zelenkuvatych l-la. Uyte
zrobyv znak rukoju, zaprosyv zajniaty misce riadom z soboju.
Vaka robota pozadu, uni moji, prolunav nykyj holos sej Sita. Teper kosmonavtiv
otouvala zvyna husta atmosfera. Slovo Uytelia zvualo pryjemno dlia sluchu, vono nahaduvalo o liube, davno zabute. Ja vyklykaju Velyku Trijku, povidomliu pro vykonane zavdannia. A potim liach do Ta-iny
Sit zoseredyv pohliad na sferynomu puti, o vystupav z perednioji stiny kajuty. Vzdov
prymiennia pobihly lanciuhy riznobarvnych vohnykiv. Vony peretvoriuvalysia v spiranyj
vychor slipuych linij, potim v sucine merechtinnia, jake perechodylo v prozoru blaky.
Rizkyj akord strusonuv tyu, vrizavsia nepryjemnym zvuanniam v svidomis. Pered kosmonavtamy promajnulo zoriane nebo, husti chmary, hostri pyli filetovych ve sered gigantkych hir Ta-iny Pomi nymy plyvly biliasti hromaddia chmar, i ce pidkresliuvalo pochmuru
vely budive.
Palac Velykoji Trijky, proepotiv Mar.
Sit zasterelyvo hlianuv na nioho. Prostir znenaka stav prozorym. V niomu vynykly dvi
zlovisni ciatky. Vony spovniuvalysia barvamy, itkialy, peretvoriuvalysia v oi.
Ce buly oi Tajja-Boha, odnoho z Velykoji Trijky.
Ty vyklykav mene, Sit? Vyi Sfery du.
Zavdannia Velykoji Trijky vykonane, vidpoviv Sit.
Ja znaju. Ty matyme nahorodu. Ja ve hovoryv z lenamy Vyych Sfer. Koly povernesia budemo hovoryty pro tvoju doliu.
Pohliad Tajja-Boha zupynyvsia na postati Mara, potim pereskoyv na Oda. Jaku my v
prostori panuvalo movannia.
Tvoji suputnyky dostojno praciuvaly. Vony zasluhovuju na liach Vdoskonalennia, a
moe, j na bie. Jako vony vdalo vykonaju e odne zavdannia my perevedemo jich odrazu erez pja spiralej na liachu do Vyoji Sfery.
Od i Mar movaly, vraeni, zdyvovani. Sit zapytlyvo dyvyvsia na Pravytelia. Toj prodovuvav:
Vyym Sferam potriben Praelement. Vin je na pryrodnomu suputnyku Hro-oi. O
kontrone zavdannia dlia tvojich suputnykiv, Sit. Vono ostannie v ciomu polioti. My demo
tebe, tvojich suputnykiv i Praelement. Vony povynni zdobuty joho i todi Vyi Sfery stanu
jichnioju metoju.
A pislia poliotu na suputnyk Hro-oi vedy, sej Sit, nebesnyj dysk na Ta-inu. Jaknajskorie.
o trapylosia? zdyvuvavsia Sit.
9 L-la vbrannia.

Velykyj Tajja ne vidpoviv. Joho oi blysnuly cholodnym vohnem, poblidly, roztanuly v

prostori. Tiky vladnyj nakaz Velykoji Trijky e dovho, zdavalosia, zvuav u svidomosti kosmonavtiv.

Nebesnyj dysk povoli opustyvsia na skeliastu poverchniu. Nezabarom v niomu vidkryvsia

otvir. Zvidty zjavylysia kosmonavty.
Sit ohlianuv pustenu rivnynu A-lu, potim povernuvsia do svojich univ. Laskoju i liubovju
prominylysia joho oi.
y vse vam jasno, Od i Mar?
Jasno, Uyteliu.
Plan je?
V mene, vidpoviv Od.
10
O-en?
O, pokazav Mar.
Todi baaju astia. Ne zatrymujte. Ja datymu.
Dvi postati poplyvly nad pochmuroju rivnynoju, osvitlenoju zelenkuvatym siajvom Hrooi, tumanna kulia jakoji vysila nad holovoju. Sit dovho dyvyvsia vslid druziam, omu
tryvoyvsia. V dui zjavlialysia i znykaly nejasni pouttia. o vony oznaaly staryj kosmonavt
ne znav. Vin navi svojemu rozumu ne chotiv pryznavatysia, o sumnivy molodoho Mara terzaju i joho pidsvidomis. Ne vse podobalosia Situ v tomu, o vin robyv. Davno ve dua protestuvala proty bezkonenych tajemny, chotilosia znaty, kudy jde vaka pracia bezlii venych,
ineneriv, kosmonavtiv, jaki vykonuvaly nakreslennia Vyych Sfer. Maje vsi vony hynuly na
liachu do nevidomoji mety y to v pusteliach Kosmosu, y v pidzemelliach ba-mo pid as
nebezpenych vyprobuva novych konstrukcij, a to j prosto vid tajemnych pryyn. Sit zhadav
fakty, pro jaki ne mona bulo navi dumaty: do Vyych Sfer na protiazi joho yttia vvijlo tiky
dvoje venych. Ini bahato tysia doslidnykiv, chorobrych i munich Tajja ne dosiahly
mety. I znovu tajemnycia dlia tysia inych, jaki jly za pomerlymy, prodovujuy jichniu
spravu. A de tam, v Palaci Vyych Sfer, jlo nevidomymy dorohamy svoje yttia, vono vbyralo
v sebe praciu i dumku nyych Tajja-venych, ne dopuskajuy jich za hluchu stinu Vyoho
Kutu.
Sit hubyvsia sered potoku protylenych faktiv. Z odnoho boku kondensacija vyoho
cvitu znannia, z inoho bezkoryslyvis i liubov. Chiba ne viddaju Vyi Sfery nyym Tajja
use, o stvoriujesia na ba-mo v Tajja-Bohiv? Jia, vbrannia, vydovya v Budynkach Radosti,
i vse ce zovsim zadarma, bez odnoji praci.
Ale bulo v usiomu rozporiadku yttia na Ta-ini o tryvone. Ce pouvav koen, chto
pidijmavsia vye, na rozumovi porohy yttia
Sit znav jomu poastylo. e odna stupi, i vin vvijde do Palacu Vyych Sfer. Treba
tiky zamknuty v dui sumnivy, pidozry, bo inake Velykyj Kontro Psychiky viduje joho
tryvohu. A todi proaj, meta. I nikoly Sit ne znatyme pro dyvovynu tajnu. A jomu treba
znaty, bu-o Ce potribno dlia A vtim-he navi dumku pro ce He! He! Jiji nema u meni!
Sit vrivnovayv rozburchani pouttia, zaspokojiv duu. Zusylliam voli zahnav tajemni zadumy v nedosiani kutoky mozku. Vony vyjdu nazovni lye todi, koly nastupy as.
Nezrozumilym zdavalosia ly dyvne zavdannia Velykoji Trijky. omu Tajja-Bohy tak zacikavylysia junymy kosmonavtamy? Navio jim potriben Praelement? Teoretyni peredbaennia
bahatioch doslidnykiv hovoryly, o Praelement taji u sobi nejmovirni zapasy energiji.
o? O vono Same ce tryvoy Sita. omu vin ranie ne podumav, ne zvayv usioho?
Praelement maje znyk z systemy Zirky-materi. Vin burchlyvo peretvoriujesia v ini elementy,
a cej proces suprovodysia potunoju radicijeju Tak peredbaaly velyki teoretyky. Odu i
Maru zahrouje nebezpeka. Treba poperedyty, zachystyty jich dodatkovymy Ri-na. Ale omu
Boh-Tajja ne skazav cioho? Moe, nijakoji nebezpeky nema? Moe, praktyni doslidennia vidkynuly teoretyni peredbaennia?
Sit vvimknuv universanu systemu zvjazku. Skondensuvav dumku na vyklyk, pover-

10 O-en kontejner.

nuvy v toj bik, de znykly druzi. Chvylia rozumu ne zustriala oporu, v poli Za ne ulosia vidpovidi, V dui Sita pochololo. Tak mona daty bezkoneno. Jako sami junaky ne zabaaju
zvjazku vin ne pouje jich. A moe, sprobuvaty v plani magnitnoho polia?
Kosmonavt perekliuyv transformator polia. Podav tryvonyj umovnyj sygnal vyklyku.
Prysluchavsia. Vidpovidi ne bulo. Jake neastia! Vibraciji polia ne pronykaju za obrij, a Mar i
Od, napevne, ve daleko za hirkym chrebtom. Ne slid bulo b zalyaty univ napryzvoliae. I
teper treba nazdohnaty jich
Sit ruyv z miscia, zajov u nebesnyj dysk. Vvimknuvy pelengator, ob na zvorotnomu
liachu ne zbytysia z dorohy, vyplyv nazovni. Skondensuvavy vsiu svoju mohutniu energiju
11
na ja-o, Sit pomav nad rivnynoju cholodnoho pustenoho A-lu
Od i Mar zupynylysia na nevelykomu plato. Dali, na tli zorianoho neba, vydnilysia zvyni
hirki pasma, a vnyzu rozziavliala chyu pau orna prirva. Zvidty zdijmavsia blakytnyj tuman,
jakyj, ne dochodiay do poverchni A-lu, bezslidno znykav, vyparovuvavsia v bezpovitrianomu
prostori.
Druzi perezyrnulysia. Mar zadovoleno kyvnuv.
Zdajesia, tut. Pohlia na zapys.
Od rozkryv pleskatyj prozoryj dysk. Tam bulo vydno plan A-lu Hro-oi. V odnomu misci
12
hirki pasma peretynala hlyboka triyna. Vona prostiahlasia na bahato rra, rozkrajujuy tilo
planetky navpil. Try ziroky poznaaly na karti miscia Praelementa, vidznaeni orbitanymy
dyskamy i observatorijamy Vyych Sfer. Tak peredav Tajja-Boh, nadsylajuy plan Situ.
Od za dopomohoju specinych pryladiv pereviryv misce perebuvannia. Vono zijlosia z
umovnoju poznakoju na plani.
Vse harazd, Mar. Praelement de tut, v uelyni. Pohlia, jakyj harnyj tuman. Takyj ly
vvi sni moe prysnytysia
Vin omu tryvoy mene, ozvavsia Mar.
Prosto nezvynis umov. Normana reakcija organizmu na dyvne otoennia. Nam pora
opuskatysia. Mar
Mar dotorknuvsia rukoju do ri-no Oda. Oblyia joho zdavalosia nastoroenym.
Ja opuusia sam v prirvu. U mene pohane pereduttia
Ale Tajja-Boh zaadav, ob my zdobuly Praelement udvoch?
Vony ne znatymu, jak my zdobuly joho. Obly taku dumku. Davaj siudy prylady.
Znay, zhadajemo, jaki oznaky Praelementa. Vin cilkom ornyj, z syniuvatymy iskorkamy. Due
13
vakyj. Zaliahaje nevelykymy hnizdamy sered metaliv typu tau, jaki je joho bezposerednim
porodenniam. y ne tak, Od?
Tak, Mar. Ale ja ne chou puskaty tebe odnoho
Spokijno, Od. Ja znajdu joho, a potim poklyu tebe, jako bude potribno. O, o ce?
Sered povnoji pimy v uelyni zasiajalo syne blakytne siajvo. Vono tremtilo, perelyvalosia ninymy tonamy, potim povoli zhaslo.
Moe, ce vin? Praelement? poulasia dumka Oda.
Napevne. Tym krae. Dovho ne dovedesia ukaty. dy mene
Mar vziav o-en, zachopyv kika pryladiv dlia rujnuvannia porody i ruyv do uelyny.
Povysnuvy nad prirvoju, vin poav povino opuskatysia vnyz. Nezabarom holubyj tuman zachovav joho posta. e raz blysnula v svitli Hro-oi tkanyna ri-no Potim vse znyklo.
Dovho ekav Od, zupynyvy nad uelynoju. Prysluchavsia do prostoru.
Nareti dolynuly, niby z inoho svitu, tychi slova Mara:
Dno. Ja na dni, Od
o ty bay?

11 Ja-o nyni, zontopodibni kincivky yteliv Ta-iny, biloginyj, pryrodnyj generator energiji antytiainnia.
12 Rra mira dovyny, bilia 3 km.
13 Tau aktynidy.

 Kaminnia. Vsiaki mineraly. Nioho cikavoho. Ja vmykaju lichtar. O, tut mona opustytysia e nye, prirva jde dali, pronykaju hlybe Jakyj hustyj tuman. Vin prosoujesia z ilyn.
A ty znaje, tut duno Vysoka temperatura Zvidky b vona zjavylasia, ne rozumiju
Bu oberenym, Mar! tryvoyvsia Od.
Mar dejakyj as ne vidpovidav. V prostori ulosia jake ypinnia. Potim znovu pouvsia
holos. Vin chrypiv, pereryvavsia.
Dyvni zvuky miju take perekody
Magnitne pole zrujnovane! kryknuv Od. Perekliuy na gravitacijne pole, Mar
umy znykly. Sered tyi prolunav holos Mara:
Jaka syna dija. Napevne ce vin Praelement.
Mar! Moe, vin nebezpenyj? chvyliujuy, podav dumku Od.
U vidpovi poulosia o schoe na drunij smich.
Treba bulo ranie bojatysia. Teper pizno. Ja nedaleko vid mety. O Jasno vydno porody typu tau. I orni hnizda. Klianusia ce Praelement. Syni iskry i dyvne siajvo. Tiky omu
vplyvaje na oi, nepryjemne viduttia
Chutie, Mar
Zaraz. Ja poynaju rujnuvaty porodu Odne hnizdo vyrubav. Jakyj vin vakyj, Od. Navi
pry ciomu tiainni ja ledve pidnimaju joho. e odyn matok Ne turbujsia, Od, vse bude harazd Ja j ne spodivavsia, o vse vyjde tak vydko. Tobi ne potribno bude lizty v ciu dunu
diru
Mynav as. Od raz po raz pohliadav na kalu chronometra. omu Mar tak dovho porajesia? omu vin movy?..
Mar! Obizvy!
Ja uju, Od O-en maje napovnenyj e trochy
Raptom v hlybyni uelyny spalachnulo jaskrave siajvo, take, jak i poperednie. Prolunav
protianyj stohin Mara. Serce Oda styslosia pereduttiam stranoji bidy.
Mar, stryvoyvsia vin. Mar! o z toboju?
Vidpovidi ne bulo.
Mar! v boevinomu vidaji kryknuv Od. Obizvy!
Jaku my stojala tya. Potim pouvsia slabkyj stohin Mara:
Synyj spalach prominnia. Pamoroysia v holovi
Nazad! Treba ruaty nazad, Mar!
Ne mou Syly nema Ja nioho ne bau
Od na chvylynu zacipeniv, sudorono zakruliav nad prirvoju, potim strimko kynuvsia
vnyz, vidajduno napruujuy vsiu svoju energiju.
Mar! Ja zaraz! Odnu my
Ne treba, dolynulo z uelyny. Ne treba, Od Ja teper zbahnuv Vyi Sfery
poslaly nas na pohybe My ve ne potribni jim i nebezpeni
Od nioho ne sluchav. Vin mav unyz, mymo hostrych ske, mymo strumeniv tumanu.
Skorie, skorie! Tam vmyraje virnyj i liubyj tovary soratnyk nebesnych pochodiv i brat sercia! Skorie, skorie!..
V pimi uelyny vydno promi lichtaria. Mar de tam. O joho posta. Vona znesyleno
prypala do kamenia. Riadom maje povnyj o-en, prylady dlia rujnuvannia porody. Od schopyv
Mara za ruky, pidniav, zahlianuv za pokryttia ta. Oi tovarya zapliuylysia, oblyia posirilo.
Ce ty, Od?
Ja, Mar. omu ty ne dyvysia?
Syly nema ob rozpliuyty Sluchaj mene uvano Ja vse zrozumiv Poky mene
Pospiaj do Sita Chaj vin bereesia Tajja-Bohy poslaly nas na smer Ty pamjataje rozmovu na Hro-oi Todi nad namy kruliav aparat vony uly nau rozmovu Vyriyly pozbutysia Praelement smer Vin vydiliaje stranu radiciju Poky joho i mene Pospiaj
Ja ne pokynu tebe, Mar! aleniv Od. Ja vriatuju tebe! Trymajsia za mene. Ja vynesu
tebe nahoru.
Pizno Od
Od schopyv tovarya na ruky, prytysnuv do sebe, z natuhoju pidniavsia nad skeliamy. He

zvidsy, vid moroku, vid stranoji prirvy, pid jasne siajvo zirok
Tuman plynuv unyz, holube siajvo Praelementa blidlo, vhori vse jasnie vyriznialysia
zirky na temnomu tli neba. V holovi Oda dzvenilo, ne vystaalo syly, ale vin ne zdavavsia.
Ostanni krapli energiji vin posylav do ja-o, znemahajuy v stranomu pojedynku z tiainniam
planety. Svidomis marylasia, ruky slabaly. Vin bojavsia lye odnoho ob ne vypustyty tila
Mara
Nareti, kraj prirvy. Z stohonom vin vpav na skeliastyj grunt. Schlypujuy vid perevtomy,
schylyvsia do tovarya, zahlianuv za pokryttia ta. V siajvi Hro-oi oblyia Mara bulo ornosirym, poviky le pomitno zdryhalysia. O vony zvina vidkrylysia, pouvsia peredsmertnyj
epit:
Ne zabu poperedyty Sita
I vse. Nastupyla tya. Pryjla smer. Od jasno viduv jiji prychid. Oi Mara ve ne zapliuuvalysia, ale vony povoli spovniuvalysia mertvennym blyskom, viddalialysia vid cioho
svitu, dyvylysia de v bezkonenis.
Od, mov uvi sni, pidvivsia, vziav trup na ruky, pidniav joho nad gruntom. Proplyvy razom
z nym nad rivnynoju, zupynyvsia na vysokij skeli. Tam, na tverdomu loi z kameniu, vin poklav
Mara oblyiam do zirok. Chaj ley joho tovary hut vino, doky isnuvatyme A-lu suputnyk
dalekoji Hro-oi. Mynatymu bezkoneni spirali suzirja zminiuvatymu svij vyhliad, pohasne
Zirka-matir a oi Mara budu zavdy spriamovani z bezkonenis, tudy, kudy poryvajusia dui
vsich Tajja za istynoju
Ale omu tak pohano vydno? Jakyj tuman zasylaje zir Zvidky moe buty tuman? Ade
tut nema povitria? I syla znykaje v rukach. Ne mona pidniaty nad gruntom vsia energija tila
vyerpana Neve spravdi vin te zahyne?.. Neve Mar hovoryv pravdu?..
O, jaka pidstupnis Od nikoly ne mih dopustyty takoho. Dlia nioho Vyi Sfery i vse. o
vony robyly, bulo sviaennym ne pidliahalo sumnivu Mar peryj kynuv u duu Oda zerna
pidozrinnia Zanadto pizno Doroha yttia obirvala
Od sprobuvav e raz pidniaty nad rivnynoju. Daremno! Tilo ne korysia slabij dumci
Mozok vraenyj nevidomoju radicijeju
Bajduis obplutuvala psychiku Oda. Vin lih riadom z tovaryem, zapliuyv oi. Treba
bulo b pobayty Sita, peredaty jomu o peredaty? Aha, slova Mara Chaj bude pynym Chaj
znaje, o vony zahynuly po voli Vyych Sfer
Pliuskoty vaka chvylia okeanu na berezi bovvaniju syni, filetovi zarosti. De ce vin?
Na ridnij Ta-ini Vhori plyvu vaki, chymerni chmary, kruliaju v hlybyni neba, sered synych
potokiv povitria hordi j mohutni istoty
Jak pryjemno, udovo Ostannij pryvit ridnoho kraju
Mar! Od! De vy? Ozvisia!..
Chto ce? yj holos? Neve Uyte? Zvyajno, ce vin Blyskavyno plyne joho posta v
prostori, nablyajesia do skeli, de ley Od.
Ja tut Uyteliu My tut Mar mertvyj Ja te pomyraju
Sit poriad synyj, dobryj Hlyboki temni oi zahliadaju priamo v duu. Skorbni tini liahly
na ochy, na olo.
Mar peredavav proepotiv Od, zovsim znemahajuy, ob vy berehlysia Naa
smer za
Tya. Bie ne uty ni slova Sit strusonuv bezvine tilo Oda, zakryav:
o ty chotiv skaaty, Od?
Ne uty. Movannia. Blakytne oblyia ornije, staje strohym, tajemnyym.
Sit dovho leav bilia trupiv svojich druziv, bezdumno dyvliay v dorohi lycia. Tya bezkonenosti vchodyla v serce, morozyla duu. o robyty teper? Dlia oho? Letity nazad, na Tainu? Vstupaty v Vyi Sfery? Radity yttiam v toj as, koly oci, taki juni i yri, poliahly vid
stranoho pidstupu Tak, ce zloynnyj zadum Sit jasno zbahnuv joho! Od i Mar zahynuly po
voli Velykoji Trijky. Jaki tajemnyci chovalysia za stranoju orstokistiu, jaki Vysoki Istyny, koly
vony vymahaly takych nejmovirnych ertv?..

14

Pomi horamy vaki chmary. Na obriji schodyla Zirka-matir, jiji promeni farbuvaly vse
navkolynie v zlovisnyj kolir. Poynavsia novyj den, dovhyj, dunyj, z urahanamy, stranymy
15
smeramy, hrozamy. Vin trymatyme sto ur, doky ne zminysia takoju niiu. A todi na ciu
pivkuliu Ta-iny nasunesia pima, cholod skuje riky, ozera i milki moria, yroki rivnyny vkry16
jusia biloju pelenoju sa. Tajja schovajusia v pidzemellia, budu spaty, jisty i dyvytysia veseli
17
to-ta v Budynku rozvahy. A potim znovu nastupy de i tak bez kincia! Ta-ina vyrodujesia,
vtraaje yttievu snahu. Tvarynnyj i roslynnyj svit zatysnutyj v labetach orstokoho klimatu.
Rozvytok prypynyvsia. Ale omu ? omu? Rozum Vyych Tajja dosiah nejmovirnoho znannia tajemny asu, prostoru i pryynnosti. Kudy vono jde te znannia?..
18
Ri-o ziulyvsia, niby vid cholodu, zahornuvsia v yroku, barvystu lla. Zvyno zoseredyvsia, zahnav rozburchani dumky v hlybyny mozku. Zamknuv jich pid kontro voli. e ne
mona jich vypuskaty na svit. e nebezpeno. Treba diznatysia pro vse, ym volodiju Vyi
Sfery. Treba znaty jichniu zbroju i jichniu metu. A todi mona bude vyriuvaty
Ri-o polynuv nad yrokoju baliustradoju, o vinala soboju vysokyj py vysokohirnoji
budivli. Ve bahato spiralej yve tut Ri-o, navajuy ditej Vyych Tajja znanniu fizynoho svitu.
Navi Velyka Trijka vvaaje joho najbiym znavcem problem universanoho znannia sered venych planety. I lye pro Duch ua Vyi erci. Nyi Tajja povynni slipo i viddano doviriaty
Jedynomu Zakonu. Vyi Sfery maju zvjazok z Kosmosom, vony joho vyraznyk, joho istyna,
joho svitlo na Ta-ini. Sumnivatysia v ciomu zloyn, jakyj karajesia stranoju smertiu: pozbavlenniam jii. Zasudenyj vmyraje v povinij i achlyvij ahoniji
Ri-o zupynyvsia nad prirvoju, na strumeni cholodnoho povitria, niby chotiv ostudyty rozhariaenu holovu. Dosy daremnych dumok! Siohodni joho pryjmaju u Vyi Sfery. Dovha i
terpelyva robota prynesla plody. Vin znatyme, jaka istyna zmuuje mijony nyych Tajja yty
v temriavi, jakomu Duchu pokloniajusia Tajja-Bohy. Aby ly ne vydaty sebe ni dumkoju, ni
slovom. e nevidomo, jakyj kontro dovedesia projty u palaci Vyych Sfer!..
A teper do univ. Siohodni joho ostannij urok.
Ri-o polynuv nad baliustradoju, opynyvsia v trykutnij zali. Vin zupynyvsia na pidvyenni,
bilia odnijeji z stin. Pered nym, spynoju do veryny trykutnyka, sydily uni sim junych Tajja
z vyych simej. Vony pryvitaly uliublenoho vytelia, pidnimajuy obydvi ruky nad holovamy.
19
Ri-o strymano vidpoviv jim, siv na mjakyj ca. Tycho skazav:
Siohodni due valyvyj urok. Ja rozpovim pro kosminu evoliuciju Tajja. I e odne
zauvaennia: ja hovorytymu lye pro fizynu strukturu Tajja. Pro duchovnu vas uytymu v
Chrami Ducha ini vyteli.
Oi junych univ zablyaly. Urok mav buty due cikavym. Ri-o dejakyj as dumav,
movav, niby ukajuy potribnych vyraziv. Potim zvina poav:
Svit nevyerpnyj, uni moji. I v ciomu joho vely, joho slava, joho bezmenis. Ale my
z vamy yvemo teper na nevelykomu klaptyku svitu. I tila nai dyvovyne porodennia Pryrody te obmeena, vidnosna konstrukcija. Jak e vony vynykly i jak diju? De peropryyna
toho ruchu, o stvoryv na dyvovynyj Rozum?

14 Chaj yta maje na uvazi, o chmary, voda, snih na Ta-ini inoho skladu, ni na Zemli, a same
z vuhlevodniv.
15 Ur mira asu. Bilia 3 hodyn.
16 Sa snih z vuhlevodniu.
17 To-ta o na zrazok fimu.
18 Ri-o (imja) Ostannij de.
19 Ca svojeridne sydinnia. yteli Ta-iny, zvyajno, ne sydily v naomu rozuminni, ale my za neobchidnistiu korystujemo zvynymy dlia nas terminamy.

20

Peropryyna sam ruch. Ruch Af. Vin predkovinyj, absoliutnyj, neznyymyj.

Za spynoju Ri-o znykla stina. Vona stala prozoroju, vkrylasia tumanom, potim potemnila.
Na temnomu tli poaly pusuvaty blidi ziroky. Vony pronykaly soboju vse, kolychalysia
navkolo pevnoji toky, ale ne zjednuvalysia odna z odnoju.
Ta o na zobraenni vidbulysia velyki zminy. V odnomu misci ziroky zjednalysia, zavychrylysia. Vony poruyly spokij svojich susidiv, i zavychrennia ochopyly ve vydymyj prostir.
Znenaka zobraennia na stini znykly. Uni zdyvovano dyvylysia na vytelia.
V otvori vchodu zjavylasia posta v rozkinomu odiazi Vyoho Tajja. Vin pryvitavsia do
Ri-o, pokazav rukoju v bik vychodu. Poulysia slova:
21
Velyka Trijka poslala za toboju, Uyte Ri-o, poesnyj dra. Vyi Sfery du. Siohodni
ty pryjme posviatu dlia vchodu do Chramu Kosminoji Nasolody.
Ri-o ne podav znaka na oblyi, ale serce v nioho schvyliovano stripnulosia. O vono.
Pryjlo! Nedaremno vin tak dovho terpiv, ekav Ruysia ostannia tajemnycia!
Uyte poproavsia z uniamy strymanym estom ruky.
Uyteliu! kynuvsia do Ri-o malekyj ue, najmolodyj z semy. y ty povernesia
do nas?
Ne znaju, stroho vidpoviv Ri-o, plyvuy do vychodu.
Ue rozhubleno zupynyvsia. Vin bayv, jak Uyte razom z poslancem zajov do dra, jak
velykyj mohutnij aparat rynuvsia vnyz i znyk v hustych chmarach, sered hir.
Ri-o, staryj Uyte, vychodyv na nevidomu dorohu

20 Af materija.
21 Dra litanyj aparat.

Chmary obirvalysia. Dra zupynyvsia nad yrokym synim majdanom, vykladenym

tunymy plytamy. Zirka-matir edro lyla slipue prominnia z imlysto-zelenoho neba, i vono
sviatkovo vidbyvalosia v tych plytach, v gigantkij stini, o otouvala budivli Vyych Sfer.
Ri-o vyplyv z dra, ozyrnuvsia. Podych krasy torknuvsia joho dui. Veletenki palacy, zdavalosia, vysily v prostori, zanureni v kylym hustych, skujovdenych chmar, i ce spravlialo nepovtorne vraennia kazkovosti pobaenoho.
Moe, j spravdi tut yve Duch Istyny, promajnula hlyboko v svidomosti dumka. Promajnula i znykla, zatysnuta v hlyboku schovanku mozku voleju Ri-o.
Z uelyn znenaka naletily kolony chmar, vychorom zakrutylysia bilia Ri-o. zakryly Zirkumatir. Motorone siajvo blyskavyci oslipylo joho zir, hurkit rozriadu ohlulyvo rizonuv po sluchu. Tilo Ri-o adibno spryjmalo osviajui potoky elektrynych syl, cho svidomis bula paralizovana stranym hromom, o rozkouvavsia de zovsim poriad.
Voistynu, ce ytlo dlia bohiv, znovu zjavylasia dumka. Cikavo, jaki nasolody znannia
taji v sobi Chram
Do Ri-o pidletiv poslane, o dostavyv joho siudy, schvyliovano kryknuv:
Tut nebezpeno. Priamuj za mnoju, sej Ri-o!
Vony polynuly nad majdanom, mynuly ovanyj otvir v stini i opynylysia bilia peroji budivli. Chmary rozijlysia tak e vydko, jak i naletily, i teper bulo vydno kupolopodibnu osnovu
Palacu Vyych Sfer, filetovu veu, o siahala v zapamorolyvu vysoi, a dali, za nymy, ornyj py Chramu Kosminoji Nasolody.
V stini odkryvsia otvir. Vin buv spovnenyj tumanom, holuboju imloju. Poslane de znyk,
Ri-o zalyyvsia samotnim.
Poynajesia, podumav vin.
I v tu my u prostori hrizno zagrymilo:
Chto ty?
uka! hordo vidpoviv Ri-o, posylajuy mohutni impusy dumky do otvoru.
o choe znajty?
Istynu jedynu i nepovtornu!
Davno mrije pro neji?
Vse yttia!
Ne pokyne jiji zarady inoji nasolody?
Nikoly!
Zajdy v cej Palac. I znaj zrada kliatvy, danoji pered cym vchodom do Blaenstva, ne
proajesia!
Ri-o poplyv upered, mynuv chmarku blakytnoji mly i opynyvsia v pustenij nevelykij zali.
Tut bulo temno, pochmuro, tycho. Hurkit hrozy, um urahanu zalyyvsia pozadu, za otvorom.
Tya panuvala nedovho. Zvidkilia rynula mohutnia rika muzynych akordiv dysharmonijnych, dykych, nezvyajnych. Vony vrizalysia v psychiku Ri-o, skolychnuly jiji. Nepryjemni akordy rozizlyly Vytelia, vin ue chotiv podumaty o ne due obane pro hospodariv
Palacu, ale vasno strymavsia. Vin zrozumiv, o ce sproba vyvesty joho z stanu rivnovahy,
ob dobratysia do zachovanych hlybyn joho svidomosti.
Vslid za tym z usich bokiv udaryly potoky prominnia slipuoho, rizkoho.
Ri-o prymruyv oi, ale ne zatulyv jich rukamy, ne pokazav navi vyhliadu, o ce jomu
nepryjemno.
Tak stojav vin sered zlyvy zvukiv i promeniv dovho, niby ue, pokaranyj za jaku
provynu Uytelem. Nareti, melodija zmovkla, osvitlennia-znyklo. Z usich bokiv znovu nasunulysia pima i tya. Perechid buv takym raptovym, o v Ri-o zapamoroyla holova.
I v tu my vladni impusy uoji dumky vderlysia do psychiky Ri-o, ne dajuy asu dlia
rozdumiv, poaly promacuvaty jiji hlybyny. Uyte nadsvidomistiu zbahnuv pidstupnyj pryjom
Velykoji Trijky, nadzvyajnym napruenniam voli vidnovyv utraenyj spokij. Teper tajemni za-

kutky mozku buly zakryti dlia inych Tajja neperemonoho zaponoju voli. Nedaremno Ri-o ba22
hato spiralej pidriad vyvav u svojij hirkij schovanci drevniu mudris Lo-la.
A dumka nevydymych Tajja-Bohiv alenila, zahrouvala, pytala:
Chto svitynyk istyny na Ta-ini?
Vyi Sfery! ne zadumujuy, vidpoviv Ri-o.
yju voliu vony tvoria na planeti?
Vyoho Ducha!
y maje ty sumnivy v ciomu?
Ni!
Dovho tryvav stranyj ispyt. Vychory dumok nejmovirnoji syly hnityly rozum Ri-o, terzaly
joho, muyly. Ale staryj Uyte vyterpiv use.
Jomu zdavalosia, o mynula vinis. Vinis, spovnena mukoju i nesterpnym ekanniam.
Ta koly vona vidijla v nebuttia, nastupylo neuvane blaenstvo. Potoky vorooji, pidstupnoji
dumky rozvijalysia, odstupyly. Svidomis vidula svobodu, vona mohla vidpoyty
Nine roeve prominnia zapovnylo zalu. Vono bulo pryjemnym dlia zoru, zaspokijlyvym
dlia dui. A nazustri Ri-o lynuly nad holuboju pidlohoju try velyni postati, odiahneni v barvysti
aty, jich oblyia buly suvori, pohliad cholodnyj, ruchy plavni, strymani.
Velyka Trijka, zbahnuv Ri-o.
Postati nablyzylysia, zupynylysia. Uyte spokijno i zacikavleno dyvyvsia jim v oi, dav.
Prychovanyj podyv, niby nebaane pereduttia, vynyk de v dui. Vin hotuvavsia pobayty
rozumni, prekrasni lycia, osiajani svitlom istyny, a zustriv o zovsim protylene
Ri-o vidznayv use, do dribny. I vidsutnis natchnennia, o vinaje ola liudej nauky, i
orstokyj pohliad, i chtyvi tonki vusta u vsich trioch, zvyni, napevne, do hrubych utich. Vony
buly rizni za vikom, navi vidriznialysia zafarblenniam kiry, koliorom oej, ale o naklalo na
nych spinu pea, i ce robylo oblyia Tajja-Bohiv odnomanitnymy. o ce bulo Ri-o e ne
mih zbahnuty
Serednij z Velykoji Trijky tovstyj, povanyj usmichnuvsia pryjazno, pryvitno
dotorknuvsia do ola Ri-o.
23
My vitajemo tebe z posviatoju, Ri-o. Teper ty na brat po duchu. Ja Umt a Velykoji
Trijky.
Ja Sut.
Ja Ba-ir.
Ri vidpoviv jim estom druby. Umg potysnuv joho ruku, odverto zasmijavsia.
U nas tut bez umovnostej. My Tajja-Bo-hy lye dlia nyych. Mi soboju my volodari
ystoji Istyny.
Ja aslyvyj, vidpoviv Ri-o. Ja davno mriju pro neji
Todi priamuj za namy. Vyi Sfery zibralysia v Chrami Kosminoji Nasolody. du tebe.
Siohodni podoro po liachu Vyoho Blaenstva.
Umt i joho pominyky ruyly v hlybynu prymiennia. Ri-o poplyv za nymy. Jich suprovoduvaly chvyli zakolysujuoji muzyky, potoky rozmajitoho prominnia.
Korydory vely vse nye i nye. Svitlo potrochu zatuchalo, jaka prozora pima otouvala
Ri-o. Vona zaspokojuvala, hotuvala do nezvyajnoho.
Korydory obirvaly raptovo. Velyka Trijka i Ri-o opynylysia v prymienni, formu jakoho
ne mona bulo vyznayty. Stiny chovalysia za pelenoju ninoji imly. Svitlovyj efekt, podumav Ri-o. Vin ohlianuv zalu, pomityv u centri bahato rozkinych ca, roztaovanych kicem. Poseredyni toho kicia vydavalosia e try ca, jaki panuvaly nad inymy.
V povnij, nesterpnij tyi z protylenoho boku vyplyvly postati Tajja. Niby pryvydy, dosiahly vony seredyny zalu, sidaly na ca. Umt movky vkazav Ri-o na vine misce, a sam, na oli
Velykoji Trijky, zajniav misce v centri.
Serce Ri-o syno zanylo, dua tiayla toju ceremonijeju, nezrozumiloju pidhotovkoju.
Koly ponesia o, koly vidkryjesia tajemnycia Vyych Sfer?
22 Lo-la nauka pro psychiku, pro peredau dumok na vidsta.
23 a holova, toj, o ooliuje.

Prozora pima zhustylasia e bie. Ri-o viduvav, o v povitri posylyla potunis zariadiv, tilo ylo aktyvnie, svidomis vidkrylasia, mov bezodnia, hotova pryjniaty te nezvyajne
Blaenstvo, pro jake Uyte mrijav na liachu vakoho yttia.
Pouvsia tychyj protianyj holos. Ri-o nastoroyvsia.
Chto ce hovory? Umt? Ni, ne vin
Holos pidijmavsia do uroystych vysot, spadav u prystrasnomu epoti do ledve utnych
vibracij, spovniuvav pafosom lunke prymiennia Chramu Kosminoji Nasolody. Vin hovoryv:
Vse ukaje jednosti. Vse prahne istyny.
24
Hnuki vity ma-ura, probyvajuy pokryv sa, tiahnusia do promeniv Zirky-materi.
25
Najdribnii va-a spoluajusia v obijmach prystrasti, ob prodovyty rid svij do bezkonenosti, ob ochopyty soboju vinis i objednatysia z neju.
Vse ukaje jednosti. V nij najvya istyna.
Tysiaolittia Tajja ukaly toho liachu sered chaosu dumky i pouttia. I ne znachodyly.
Vony uskladniuvaly svoji ukaniaja i tym samym viddalialy istynu jednannia
Pouttia nepryjemnoho podyvu zarodylosia v dui Ri-o. Vin ne mih zbahnuty, dlia oho
tut hovoriasia banani slova, jaki nedostojni unia nyoho kola. o za nykyj, vykryvlenyj
kut? Neve pislia takoho vstupu mona ekaty na jaki vidkryttia?
Sumlinnia zmusylo joho vidkynuty taki dumky. Moe, holos, jakyj vin uje, lye zalyok
Drevnioho zvyaju, tradycija. Treba zaspokojity, sluchaty dali
A holos hrymiv peremono:
Vyi Sfery Ta-iny rozvjazaly velynu problemu. Vony zrozumily slova drevnich: Istyna
v najprostiomu. Vony ohlianuly nazad i vidkryly svoji obijmy mynulym vikam. Zdijsniujesia
predkovine proroctvo. Zjednujesia poatok i kine, Peryj i Ostannij v zadovolenni Baannia
Jestva
Dyvisia, Tajja-Bohy, na vae neosiane carstvo, chaj dui vai spovniasia velykoji hordosti i pryhotujusia do liachu Velykoho Blaenstva.
Holos zamovk. Torestvujua alibna melodija polylasia z usich bokiv. Stin osvitylysia,
viddalylysia v bezmeia. leniv Vyych Sfer ochopyly vydinnia. V nych zjavlialysia budivli
veletenkych avtomatynych ba-mo, de vyhotovlialysia litajui nebesni dysky, riznomanitni
prystroji dlia dano-vydinnia, dlia demonstruvannia to-ta, obladnannia dlia ytel i syntezu jii. I
te, o trapylosia dali, bulo stranoju nespodivankoju dlia Ri-o. Vin pobayv Budynky Kontroliu,
kudy nyi Tajja buly zobovjazani zjavliatysia odnia pid strachom pozbavlennia jii. Nichto,
krim Vyych Sfer, ne znav spravnioho znaennia Budynkiv Kontroliu. Teper cia tajemnycia
dlia Ri-o rozvijala. Vona bula achlyvoju, nejmovirnoju
I ne vstyh vin e otiamyty vid ohydnoho vraennia, jak poavsia novyj rozdil kosminoho rytualu.
26
Zhory opustylysia nad konym Tajja-Bohom napivsfery ro-da. Ri-o znav pro nych. Ce
buly aparaty dlia kondensaciji vibracij polia dumky z tym, ob peredavaty jiji na daleki vidstani.
Ro-da vyvalasia v nauci Lo-la. Dlia oho vony pryznaeni tut?
Ro-da liahly na holovy lenam Vyoji Sfery. Poulasia mohutnia dumka Umta:
Na planeti Hro-oa stvoreni nai peri posty. Cila planeta nezajmana, dyka, spovnena
okeanom predkovinoho pouttia pered vamy, Tajja-Bohy Ja i Vsesvit!
Ja i Vsesvit!
Ja i Vsesvit!
Vsi Tajja-Bohy proholosyly symvolinyj zaklyk Vyoji Sfery. I todi znyk zal Chramu Kosminoji Nasolody. Ri-o viduv, o vin sered Kosmosu.
Vibraciji polia, spriamovani gigantkymy dzerkalamy, vstanovlenymy na veach, nesly
joho svidomis do planety Hro-oa, dysk jakoji blyskavyno vyrostav. Promajnuly tuni A-lu,
24 Ma-ura roslyny.
25 Va-a tvaryny.
26 Ro-da elektrody dlia peredai i pryjomu chvy dumky.

bili chmary, neosiana hla blakytnych okeaniv, zeleni, bujni zarosti nevidomych derev.
udova planeta, promajnulo v dui Ri-o radisne pouttia. Jasna, prozora, spovnena
burchlyvym yttiam
Joho dumky buly perervani hrubym vtruanniam uoji dumky. Ri-o z achom zrozumiv,
o vin staje pokirnym vykonavcem uoji voli. Vin pobayv na haliavyni, sered chaiv vysokych, hostrolystych derev, hurty tonkoyjich, tovstych tvaryn z malekymy holivkamy i durnymy oeniatamy. Vony myrno paslysia, poyrajuy vity nykoroslych ma-ura roslyn Hro-oi.
Nedaleko vid nych pryajilysia dva chyaky z gigantkymy holovamy i stranymy zubamy.
Vony z hriznym revom vyrynuly z-za derev i nakynulysia na bezzachysnych tvaryn.
Ri-o viduv, jak vin proty svojeji voli pereselyvsia v tilo chyaka, stav nym, ovolodiv joho
instynktom. Vlasna svidomis protestuvala, borolasia proty nespodivanoji navaly, ale ua volia,
o kynula joho v obolonku tvaryny, bula synioju. Ri-o, maje vtraajuy svidomis, viduv,
jak vin chapaje travojidnu tvarynu, terzaje jii zubamy, jak tepla krov strumeny v joho pau,
spovniuje radisnoju, predkovinoju micciu synyj, dykyj organizm. I vin ve ne mih vidriznyty,
de jestvo chyaka z planety Hro-oa, a de svidomis Tajja venoho z Ta-iny.
I dali, bez perervy, tryvala strana orgija najdykiych prystrastej. Mohutnie znannia psychinoji nauky Lo-la davalo zmohu Vyym Tajja pronykaty v psychiku vsich yvych istot, pyty
jichni pouttia, zabyraty jichnie zadovolennia.
Ri-o bezvino podorouvav z odnoho miscia planety v ine. Vin pobuvav na dni okeaniv
Hro-oi, perevtiliuvavsia v morkych drakoniv, v ohydnych litajuych tvaryn.
Ta koly potoky polia buly spriamovani na dvoch veletenkych tvaryn, jaki paruvalysia, Rio ne vytrymav.
Vin zbahnuv, o treba vyryvatysia z ohydnoho polonu. Stranoju napruhoju voli Ri-o
skondensuvav dumku, ovolodiv svojim tilom. Rizkym ruchom ruky vin skynuv z holovy kupol
ro-da. I vse odrazu znyklo Hro-oa, dyki ui tvaryny, brydki, merzenni pouttia, jaki jomu
navjazuvala ua volia vyrodenych Tajja-Bohiv.
Tak, vin zbahnuv!
Ne veni, ne proroky Istyny volodiju vladoju i micciu Ta-iny! Vony vyrodeni, nikemni
pti-ta morki drakony z cholodnych hlybyn okeaniv Ta-iny. O u omu vony znajly su jednannia z Vsesvitom? Vona v pojidanni instynktiv i pouttiv nyoho svitu tvaryn. Vona v ohydnij, merzotnij nasolodi dykunkoju radistiu poyrannia abo statevoho paruvannia inych tvaryn
Ta-iny y dalekych planet.
O, haba! Najkrai syly nauky, piznannia svitu, ertvy velykych doslidnykiv Kosmosu
pily dlia vtichy pustym i pidlym volodariam! He! He zvidsy! Teper vin ve ne bude sumnivatysia!
Ri-o pidniavsia nad svojim ca, z ostrachom pohlianuv na oblyia Tajja-Bohiv. Vony ne
zvertaly uvahy na nioho. Vony buly pohlynuti pouttiamy nasolody, de tam, na dalekij Hro-oi.
Oi leniv Vyoji Sfery buly zapliueni v blaenstvi, na vustach blukala solodka posmika
utichy
Ri-o bezumno prolynuv nad pidlohoju zalu Chramu, promav korydoramy, opynyvsia na
majdani, pered budovoju Palacu Vyych Sfer.
Hrozovi vychory ochopyly joho sviistiu, blyskom rozriadiv. Tilo strepenulosia radisno,
viduvajuy yste povitria hir. Krae zahynuty vid blyskavyci, ni sydity riadom z
nikemnymy, odurilymy Tajja-Bohamy. Skorie dodomu. Vin znaje, o robyty!..
Pozadu zjavyvsia sluha. Pobayvy Tajja v odei lena Vyoji Sfery, vin anoblyvo pryklav ruky do ola, zapytav zdyvovano:
Velykyj Boh pokynuv Chram?
Ja pospiaju.
o potribno?
Velykyj dra. Zariad dlia poliotu navkolo planety.
Sluchaju, Velykyj Boh.
Sluha znyk. Ri-o neterpliae dav. U dui zjavylosia pouttia strachu. o, koly Umt schamenesia i perechopy joho? Jak pojasnyty dyvnu vteu? y ne bude joho vynok stranoju
obrazoju dlia Vyych Sfer? Ade vin kynuv vyklyk Tajja-Boham, jichnim ustojam, tradycijam?
Nu j darma! Vijna tak vijna! Teper vse jasno, vidstupu nazad ne moe buty!..

Z hustoho tumanu znovu vyrynuv sluha. Vin vkazav rukoju popered sebe. Tam bovvaniv
korpus gigantkoho dra. Ri-o podiakuvav pryslunyku estom ruky. Toj zaudovano
vsmichnuvsia.
Velykyj Boh dyvnyj. I dobryj. Meni e nichto ne diakuvav.
Ri-o nachmuryvsia, poklav ruku na olo sluhy z vyrazom druby i liubovi.
Pryjde as, budu diakuvaty. uje?
Vin chutko nablyzyvsia do dra, vvijov u otvir, siv bilia puta upravlinnia.
Pochmuri vei budive chytnulysia, chmary nasunulysia i pohlynuly dra v sobi.
Ri-o letiv nazustri nevidomij doli, nazustri borobi. V serci zriv velykyj zadum. Pered
joho velyiu blidlo vse i najbii problemy, i same yttia

Dra letiv do ekvatora. Vnyzu merechtily nebosiani prostory okeanu, vhori-vychrylysia

kudlati chmary, pronyzani blyskom hrozovych rozriadiv. De-ne-de vyrynaly, siajuy slipuoju
27
bilyznoju, gigantki kryyny, a na nych tysiai ornych jal. Potim znovu chvyliuvalysia vaki
temno-syni vody, prorizani v okremych misciach pustenymy ostrivciamy suchodolu.
Nur ue Ri-o odviv pohliad vid odnomanitnoho krajevydu, povernuvsia do Uytelia.
Hostri orni oi na suchorliavomu filetovomu oblyi horily chvoroblyvoju cikavistiu. Vin z
blahanniam podavsia trochy vpered, zapytav:
Kudy my letymo, Vyteliu?
Do ekvatora. Teper ja ve mou skazaty.
Do materyka Ars? achnuvsia Nur.
Tak.
Ale Tajja Arsa ne pidkoriajusia Vyym Sferam. Nam ne mona bude povernutysia
nazad
Ja j ne budu povertatysia, suvoro vidpoviv Ri-o. Vin pyno pohlianuv na Nura, pomovav, potim tycho dodav:
Ty povynen znaty vse, mij uniu. Ja viriu tobi, nadiju na tebe
Uyteliu! radisno skryknuv Nur. Ja tiky cioho j chou. Klianusia
Ne treba. Pered namy sprava, o valyvia vid kliatv. Vse yttia ja viddav ukanniam
Istyny. Ja dumav pro neji, liubyv jiji, maryv neju. Ja vpevneno, cho i povino, jov do Vyych
Sfer.
I ty dobyvsia mety, hordo pidchopyv Nur.
Ni, tverdo vidkazav Ri-o.
o ce znay, Uyteliu? zdyvuvavsia ue. Ade ty buv tam u Chrami Kosminoji
Nasolody?
Buv. I nadiji obduryly mene. Ihtyny v Chrami Vyych Sfer nema j tini.
A o tam je?
Brydka rozpusta i najnye padinnia!
Nur spolochano ozyrnuvsia, oblyia joho posirilo vid strachu. Ri-o usmichnuvsia.
Ne bijsia. Ja skazav my ne povernemo. Tobi nema oho strachaty. I ja mou tobi
vidkryty hanebni tajemnyci Vyych Sfer. Ty znaje pro ostanni tysiaolittia Ta-iny, pro socini
zminy, jaki stalysia v jiji suspistvi. Vyi Sfery vykorystaly najvyi dosiahnennia bisyntezu
dlia rujnuvannia tradyciji, dlia pidkorennia nyych Tajja svojij voli. Ranie nyi Tajja v odennij borobi z pryrodoju, z cholodom i nehodamy zdobuvaly sobi jiu i vse neobchidne dlia
yttia. Vony ukaly, tvoryly, praciuvaly. Ce davalo nasnahu, zmuuvalo do stremlinnia, poroduvalo mriju. A potim vse zminylosia
Vyi Sfery pobuduvaly bahato ba-mo dlia syntezu jii. Jii vystaylo dlia vsich. Plantaciji
opustily, pracia zanepala. Nyi Tajja vyroduvaly, ledaily. V nych kutyvuvalysia z pokolinnia v pokolinnia najhiri zvyky, baannia hruboji nasolody, baannia vydovy i rozvah. Vyi
Sfery davaly vse ce jim
ym e ce pohano, Uyteliu? zdyvuvavsia Nur. o Vyi Sfery maju vzamin?
Ade nyi Tajja povnistiu zabezpeeni, a svojim hospodariam ne vidplauju niym?..
Ty pomyliajesia, Nur, rizko obirvav joho movu Ri-o. Siohodni peredi mnoju vidkrylasia merzenna tajemnycia. Vyi Sfery zabyraju v nyych Tajja najcinnie psychinu sylu,
energiju dumky
Jak?..
V Budynkach Kontroliu. Ty znaje, o konyj nyyj Tajja povynen odnia zjavliatysia
v Budynok Kontroliu. Nichto ne znav, dlia oho. Vvaalosia, o ce psychina perevirka rozumovych zdibnostej z metoju poperedennia riznych chvorob. Naspravdi ce ne tak. Budynky
Kontroliu ce specini bipsychini stanciji, de kondensujesia energija psychiky nyych
27 Jal litajui tvaryny.

28

Tajja. Potim vona zbyrajesia v centri Vyych Sfer, konservujesia v nadpotunych O.

Dlia oho?
Ce strana syla. Vona pereveruje svojeju potunistiu vsi ini syly materiji. Ale Vyi
Sfery vykorystaly jiji ne dlia pronyknennia v tajny svitu, a dlia nikemnoji, zviriaoji nasolody
Ri-o korotko, ale itko rozpoviv Nuru pro svoju posviatu i perebuvannia v Chrami Kosminoji Nasolody. Ue sluchav, movav. Na joho oblyi ne poznayly odni pouttia, lye
v ornych, blyskuych oach probihaly le pomitni iskorky.
Vyi Sfery, viv dali suvoro Ri-o, vyrodena kasta prymityvnych i orstokych Tajja.
Jako ne usunuty jiji vid vlady Ta-ina zahyne
omu, Uyteliu?
Tomu, o ignoruvaty zakony pryrody ne mona. Suspistvo povynne buty jedynym.
Jako vono rozdilylosia jednosti ne moe buty. Z odnoho boku povnyj zanepad, kut jii,
psychine vysnaennia, z inoho boku rozumove vyrodennia, kut tvarynnoji nasolody,
dovedenyj do kosminych mastabiv. A ty znaje, o jako na protylenych kinciach nakopyujusia rizni zariady vybuch, nemynuyj. I, ym bii zariady tym stranioju bude katastrofa. Toj as pryjov, Nur! Ty rozumije mene?..
Rozumiju, Vyteliu, proepotiv Nur, z podyvom dyvliay na Ri-o. Ale ja ne znaju,
o vy moete zrobyty?
Ne ja odyn!
Vy majete nadiju na Tajja materyka Ars?
Tak. Jich nebahato, ale vony zberehly svobodu. Vony ne pidkoreni Vyym Sferam i
vini psychino. Ce najholovnie. U nych je pracia, a znay tvoris. Vony spromoni budu
zrozumity mene
I o vy zmoete zrobyty?
Zrujnuvaty isnujuyj lad. Skynuty Vyi Sfery.
Jakoju syloju?
Ne naoju syloju, a slabistiu Vyych Sfer
Ne rozumiju
Zrozumije piznie. Ve nedaleko.
Ri-o pyno pohlianuv na Nura, torknuvsia joho ola, lahidno skazav:
Jako ty ne hotovyj do vakoji dorohy, uniu Jako ty bojisia skay. Ja ne vymahaju pokory. Ty vinyj vybyraty svij liach
Nur dyvyvsia v oi Uytelia, i ne mona bulo zrozumity, o vin dumaje. Ri-o ne pomityv
odnoho chvyliuvannia. Nareti, poulasia riua vidpovi:
Ja hotovyj, Uyteliu. Ja pidu z toboju. Tiky ja chou znaty vse
Ty bude znaty vse. U mene je velykyj plan. Vin povnistiu onovy Ta-inu i vsich Tajja.
O ue vydno berehy Are. Tam ty pouje pro mij zadum
Kri prosvity v chmarach kovznuly promeni Zirky-materi, vpaly na dalekyj materyk. V
tomu osvitlenni zjavylysia filetovi zarosti pochmurych ma-ura, bilo-slipui apky na verynach
vysokych hir, vaki tumany v uelynach. Dra kolychnuvsia i poav padaty vnyz

28 O akumuliatory.

Sokovyti lystky bezzvuno kolychalysia pid podychom burchlyvoho vitru. Zlovisne zavyvannia povitrianych potokiv zahluuvalo vse. V tumani chvyliuvalasia temna hla okeanu, z
protylenoho boku klubylysia iskramy i dymom hostroverchi veryny vulkaniv Tio.
Staryj vo Ro-a pochmuryj i strohyj. Mova joho tee plavno, spokijno. yteli ostrova Maoto z povahoju i sumom sluchaju joho.
29
Dva kameni ja evriju zelenymy vohniamy, kydaju navkolo iskry. Vidblysky hraju na
zmorkuvatomu oblyi Ro-a. Vin schoyj na starovynnoho boha oi spriamovani v dale,
olo spokijne, oky niby vysieni z ornoho stovbura. Pryberenyj pisok pokrytyj filetovymy
mochamy. Vony otouju majdan rozmov, de zibralysia Tajja ostrova, prunym kylymom. Ro-a
i joho tovaryi vidpoyvaju pislia tiakoji praci v uemi Tio, de vony vyrouju plody bla30
hoslovennoho sa.
Ro-a zapliuuje oi, vbyraje stareym tilom pachoi okeanu, uvano prysluchajesia do
hurkotu dalekoji hrozy. Potim ohliadaje sluchaiv svojich turbotlyvym pohliadom i tycho kae,
niby zvertajesia do sebe:
o tvorysia z Ta-inoju? De jiji slava? De jiji molodis? Cholod nasuvajesia na jiji tilo. Sa
vse tovstiymy plastamy vkryvaje plodiui rivnyny Ars. e nebahato e kika spiralej i
Tajja ne budu naroduvaty ditej i morok vkryje svit Chto vyvede Ta-inu zi snu? De jiji riativnyk?..
Mova yteli Ma-oto, ye zvodia oej z iskor sviaennoho kamenia ja, niby v nych
baaju znajty rozhadku. A Ro-a ne ekaje vidpovidi. Vin zahornuvsia tisnie v teplu, vetchu l-la
i, pochytujuy, vede dali:
uje serce moje strani asy nadchodia. Ne lye dlia nas, yteliv Ars dlia vsijeji Tainy materi naoji. Pohliad mij siahaje v mynuli spirali, sluch lovy slova drevnioji legendy
Legendy pro kine svitu y ne pro nai asy skladena vona mudrymy predkamy?
Oi maotian zablyaly. Vsi pryhotuvalysia sluchaty, bo slova, jaki vychodyly z vust staroho Ro-a, zavdy buly spovneni mudrosti.
Velyka Bohynia Ta-ina, poav tycho rozpovidaty vo, ta molodyj Boh svitla Ih-ra
micno kochaly odne odnoho. Vony buly aslyvymy i zbyralysia zjednatysia u velykomu tajinstvi liubovi. Boh doli Ni-isa osviatyv jich sojuz i prorokuvav, jakyj bude plid u prekrasnych bohiv
o vin skazav jim? ne strymavsia najmolodyj Tajja. Stari maotiany osudlyvo pohlianuly na nioho, chytajuy holovamy. Ale Ro-a, navi ne zvernuvy uvahy na vyhuk junoho sluchaa, spokijno i rivno viv dali:
Ni-isa skazav jim, o vid nych narodysia prekrasnyj i aslyvyj svit, de ne bude bidnych, znedolenych i slabych. I spravdyly by joho slova Ta perekodyv tomu holovnyj Boh
bako Ta-iny Hib-ra. Vin tajemno liubyv svoju doku. Diznavy pro kochannia Ta-iny ta Ih-ry,
vin strano rozhnivavsia i vyriyv pokaraty molodoho boha.
Zakuvavy Ih-ru tiakym lanciuhom, vin prykripyv joho do neba, bo vbyty bezsmertnoho
boha nemolyvo. A Ta-inu Hib-ra prymusyv staty joho druynoju. I todi vid rozterzanoji, zmuenoji bohyni v borobi i stradanni narodyvsia temnyj svit, spovnenyj zloynu i nasystva
Hib-ra torestvuvav. A Ih-ra, dyvliay na muky svitu z nebes, stradav i prolyvav sliozy,
alijuy Tajja, i joho sliozy doem vypadaly na Ta-inu, prynosiay polehkis joho kochanij. A
vona stohnala, zdryhala v nejmovirnych mukach, pereyvajuy bidu ditej svojich
Ro-a na my zamovk, pokazav rukoju v bik dalekych Tio.
29 ja mineraly na Ta-ini, zdatni do samorozihrivannia.
30 sa jistivni roslyny.

 ujete hurkit? Prysluchajte do kolychannia Ta-iny. e j dosi vona ne zaspokojila. Bo

tilo jiji posily chyi dity Hib-ry orstoki volodari Vyych Sfer Bo nyi Tajja zovsim zabuly
pro drevnie proroctvo boha doli Ni-isy
A vin, zmyluvavy nad neasnym Ih-ra, skazav jomu, o vino ne bude panuvaty orstokyj boh Hib-ra. Mynu velyki spirali I novi syly z javliasia v tili osiajnoho boha. Zirka-matir
das jomu vohnianu krov, napoji munistiu. I nijaki lanciuhy ne vtrymaju Ih-ru.
I bude boroba. Hib-ra sprobuje vtrymaty svoju vladu. Vsi orni syly vyklye vin z moroku.
Nebo, jasne olo Ta-iny pokryjesia pimoju Promenyste oko Materi-zirky schovajesia naviky
za ornym dymom Tio i hory zadrya
Znenaka pohliady Tajja pidnialysia v nebo. Mi sluchaamy poplyv spolochanyj um.
Poulysia kryky:
Ro-a! Dyvy!
Staryj vo pohlianuv u bik okeanu, kudy pokazuvaly maotiany. Zvidty padav donyzu
dyvovynyj litajuyj dysk. Vin bezumno prorizav husti plasty vakych tumaniv i zupynyvsia
nedaleko vid majdanu rozmov

Z dyska zjavylysia dvoje Tajja. Maotiany zanepokojeno zahomonily.

Ro-a, ozvalysia dejaki. Pohlia vony v odei Vyych Tajja. Toj, jakyj staryj
maje vbrannia Tajja-Boha
Bau, pochmuro vidpoviv vo. Oblyte rozmovy i di.
Postati prybulych poplyvly nad uzbereiam, nablyzyly do zborya maotian. Ce buly Rio i Nur.
Venyj ohlianuv jurbu dopytlyvym pohliadom, zupynyv joho na velynomu oblyi Ro-a.
Meni potriben vo ostrova Ma-oto, zvina promovyv vin.
Ro-a vyplyv napered.
o potribno tobi, uyne? stroho zapytav vin. Ty u vbranni Vyych Sfer. Moe,
ty zablukav? Moe, ty hadaje, o na materyku Ars je Budynky Kontroliu?
Ri-o ne obrazyvsia za hostre slovo. Vin terpliae vysluchav vodia i znovu zapytav:
Meni potriben vo
Ja vo Ma-oto. Hovory
Jak tvoje imja? potyvo torknuvsia rukoju ola Ri-o.
Ro-a.
Uenyj my pomovav, niby obdumuvav, o skazaty. Nur dyvyvsia na Vytelia, dyvuvavsia. Neve vin choe zrobyty o znane z nymy napivdykunamy? Ale Ri-o ne pomiav ni
podyvu unia, ni voroych pohliadiv maotian. Vin uroysto prokazav:
Pora zviniaty Ih-ru, vo Ro-a!
Maotiany zaudovano skolychnulysia. Ostrach vidbyvsia v jich oach, poznayvsia na
oblyiach. I lye Ro-a, pobono pryklavy ruky do ik, proepotiv:
Nareti
Oi drevnioho Tajja zasiajaly molodym vohnem. Vse joho zmorene tilo niby nalylosia
novymy sokamy.
Vin pidniavsia nad ja, nablyzyvsia do Ri-o, obniav joho.
Ty vasno zjavyvsia, nevidomyj Tajja. Ja zneviryvsia v bezkonenomu ekanni. Chto
poslav tebe?
Ja znajov drevni zapysy. I zrozumiv jich. Ja dovho dav. Ja ne znav, o kryjesia za
stinamy Vyoji Sfery. Nyni ja buv tam, projov posviatu
I o , uyne?
Ty bay sam. Nastupyla pora. y ucililo Schovye Ih-ry?
Tak. Ja povedu tebe siohodni tudy. A teper zaprouju v moje bidne ytlo.
Ro-a zaspokojiv stryvoenych maotian krasnomovnym estom. Na nimi zapytannia vin
skazav korotko:
Slova Ni-isy zdijsniujusia, dity moji
Pislia cioho vin poplyv ponad berehom, zalyyvy majdan rozmov. Ri-o i Nur popriamuvaly za nym.
ytlo vodia stojalo na krui, nad berehom okeanu. Vono bulo skladeno z vakych bryl
roevoho kameniu, malo kika otvoriv, zakladenych prozorymy plivkamy mineralu. Tovsti
stovbury derev otouvaly hustoju stinoju nevybahlyvyj prytulok. Temna chvylia vdariala v
krutu skeliu, volohi bryzky dolitaly do stin.
udove misce, skazav Ri-o, zupyniajuy nad krueju.
Teper, koly svity Zirka-matir, zapereyv Ro-a. A jak nastupy temriava poriatunok
lye v neporunosti. Vako navi vyjty z ytla
Skoro ne bude tak
Ne pospiaj hovoryty tak, ozvavsia staryj vo. Nichto ne znaje majbutnioho.
Ale joho treba robyty
Chaj dopomoe tobi Ni-isa
Ro-a pronyk v yrokyj otvir, hosti vplyvly za nym. Vony opynylysia v prostoromu
mekanni dosy ystomu i svitlomu. Poseredyni stojalo kika hrubych ca. Pid stinoju kydalasia

u vii velyka skuptura. Vona zobraala mohutnioho Tajja, prykutoho lanciuhamy do napivsfery.
Ri-o zupynyvsia pered skupturoju, dovho dyvyvsia na neji. Povernuvy do vodia, zapytav:
Ih-ra?
Tak.
Chto tvoryv?
Moja doka. Mi-a. A o i vona.
Hosti vraeno perezyrnulysia, pobayvy molodu maotianku. Vona bula due schooju na
baka svoho, ale jako vin uosobliuvav soboju mudris svojeji rasy, to vona jiji krasu.
31
Holovu Mi-a nahlucho zakryvala temno-synia i-sa. Vona pidkresliuvala ninu blaky ik,
bezdonnu hlybi ornych oej, harmonijni vusta. Posta bula strunkoju, graciznoju. Ruky zdavalysia vytoenymy najkraym majstrom mynulych spiralej, o zalyyly svoji udovi
skuptury na starovynnych ostrovach bilia poliusiv Ta-iny.
Maotianka, pobayvy hostej, strymano pryvitala jich. Nur ostovpiv, tak joho vrazyla krasa
doky vodia. Ri-o vyviv joho z podyvu, vkazavy na vinyj ca.
yrokyj stil nezabarom buv ustavlenyj plodamy sa. Mi-a movazno, ale hostynno zaprosyla prybulych do jii. Ri-o vziav odyn plid, rozlomyv roevu kirku, sprobuvav na smak seredynu.
udovo, skazav vin. A potim sumno dodav: Ue bahato, bahato spiralej pidriad,
vo Ro-a, nyi Tajja naych materykiv ne vyrouvaly ni sa, ni inych plodiv. Plantaciji zalyajusia pustenymy i v pimi noi, i pid prominniam Zirky-materi. Zla volia Vyych Sfer peretvoryla vsich v pokirnych tvaryn, jaki odvykly praciuvaty, ne baaju dumaty
Ce ja znaju, uyne, vidpoviv vo. Ale o vyriyv ty zrobyty, jako odery sylu
Ih-ry?
Ja rozpovim tobi, vo. Mij plan takyj
Nur schylyvsia do Uytelia, tycho promovyv:
Meni zdajesia, o ja spliu. Ja nioho ne rozumiju. Schovye Ih-ry. Dyvnyj ostriv. Tvij
nezrozumilyj plan. Uyteliu. Skay meni, ty ne artuje?
Zaspokojsia. Nur, stroho perebyv joho Ri-o. Zaspokojsia i sluchaj. Ty bude znaty
pro vse Ote, mij plan takyj, chranyteliu schovya Ih-ry. Treba vyrvaty Tajja z vikovinoho
snu. Treba znovu povernuty jich do praci i tvorosti. Ale dlia cioho neobchidno zminyty klimat
planety. Doky na Ta-ini panuju suvori noi i dni sa zasypaje plantaciji, hrozy zmitaju posivy,
vyryvaju z gruntu. V takych umovach nyi Tajja ne zmou rozpoaty ove yttia. Vyi Sfery,
jak i ranie, hoduvatymu jich, rozvaatymu i zabyratymu jichniu sylu i rozum v stranych
Budynkach Kontroliu. ob stalo molyvym nove yttia treba zminyty vikovinu chodu Tainy
Ro-a z ostrachom i zachvatom dyvyvsia na munie oblyia uyncia.
Treba pryskoryty oberty planety, viv dali Ri-o. Chaj noi i dni zmenasia v bahato
raziv. Todi tilo Ta-iny ne bude syno nagrivaty vde i cholonuty vnoi. Zmenasia vitry, roztanu pokryvy sa bilia poliusiv. Plantaciji znovu zmou davaty plody. Nyi Tajja budu vyrouvaty jich, stanu praciuvaty i viduju sebe ne rabamy vyrodenych volodariv, a hospodariamy
svitu. Vony ne pidu do Budynkiv Kontroliu, ne dadu svoju sylu Vyym Sferam, i Tajja-Bohy
pozbudusia najbioji mohutnosti
A doky zapasy jii v rukach Tajja-Bohiv, chto stane pidhrymuvaty tebe? obereno
zapytav Ro-a.
Tomu ja j zvertaju do vas Tajja materyka Ars. Ty povidomy inych vodiv. Treba
pryhotuvaty jaknajbie zapasiv. Vony budu pryznaeni dlia vtikaiv z-pid vlady Vyych Sfer.
A tym asom pustymo v ruch sylu schovya Ih-ry
Ja viddaju tobi serce i rozum, rozuleno skazav vo. Ja viriu i hotovyj do boroby
Uyteliu, ozvavsia Nur. Ja sluchav tebe i zrozumiv. Tvij plan gigantkyj. Ale de
syla, ob vykonaty joho? Ja ne bau na ostrovi Ma-oto nioho, o b dopomohlo nam. Chiba
31 I-sa holovnyj ubir.

tiky dra, na jakomu my pryletily siudy Ale rozkrutyty planetu dlia cioho potribna mohutnis, jaka znachodysia v rukach Vyych Sfer.
Vona je taka mohutnis, usmichnuvsia Uyte.
De, sej Ri-o?
Tut, na Ma-oto. V schovyi Ih-ry.
Rozkay meni, blahaju
Harazd. Sluchaj. Ja rozpovim tobi istoriju ostannich tysia spiralej Ta-iny, zapysy jakoji
zachovani Vyymy Sferamy a tajemnych pidzemelliach v uelynach Zi-a

Sim tysia spiralej tomu rizko zminyvsia klimat na Ta-ini. Zirka-matir pomerkla, davala
mene svitla. Savany sa tovstymy plastamy vkryvaly rivnyny i rodiui uelyny, strani urahany
z hrozamy vyhanialy Tajja z vysokohirnych plato.
Vidchylyvsia polius Ta-iny, zminylosia jiji poloennia v prostori. Veni vyjasnyly, o kataklizmy buly vyklykani vnutriplanetnymy procesamy. yttia na Ta-ini bulo pid zahrozoju.
Todi velykyj fizyk toho asu Si zaproponuvav gigantkyj proekt perebudovy: pryskorennia
obertannia Ta-iny i perevedennia jiji na blyu do Zirky-materi orbitu. Proekt rozhliadala vsia
planeta, vin zachopleno buv zustrinutyj mijonamy Tajja. Vyych Sfer e todi ne bulo. Jichni
poperednyky objednuvalysia v Planetnij Radi Nauky. Dyskusija schvalyla zadum Si. Navkolo
fizyka objednalosia bahato molodych uenych, zapalenych joho prystrastiu, joho dalekosianymy idejamy, joho mrijamy pro slavne majbutnie Tajja.
Symvolom Si ta joho soratnykiv stala legenda pro Ta-inu ta boha svitla Ih-ru. Pora vyzvoliaty Ih-ru! proholosyly vony.
Pora vyzvoliaty Ih-ru! povtorialy vsi prosti Tajja, jaki baaly ne nikemnoho yvotinnia,
a velykoji, slavetnoji doli.
V tomu zaklyku buly ne prosto slova, a velykyj smysl.
Si hovoryv:
Pryroda sama tovchaje nas na pouky. Nam treba ne lye pokrayty klimat, a n podumaty pro nai hriadui pokolinnia.
Nam potribne velyke znannia dlia vsich Tajja, a ne dlia okremych obranciv, jaki mou
zlovyvaty nym.
Nam potribnyj jasnyj liach, ne zavalenyj zabobonamy i konservatyvnymy pohliadamy
mynulych vikiv, kidlyvymy tradycijamy.
Velykyj spalach duchu, vyklykanyj smilyvymy proektamy Si, tvoryv udesa v ti slavni dni.
Same todi bulo vidkryto najbie tajemny pryrody, sylamy jakych Vyi Sfery korystujusia
doteper. Si stvoryv teoriju, o ochopliuvala jedynoju formuloju vsiu bahatomirnis fizynoho
svitu, i ne lye toho, jakyj viduvavsia naymy pouttiamy, a j e ne doslidenoho. Ce dalo
zmohu ovolodity hlybynamy nauky Ao-la, pobuduvaty prystroji dlia peresuvannia v povitri i
pid vodoju, vykorystovujuy mohutniu i ekonomnu energiju jedynoho polia Za.
Poalasia pidhotovka do zdijsnennia proektu Si. I todi stalosia strane.
Odyn za odnym hynuly soratnyky Si z nevidomych pryyn.
To padaly v okean dra z ineneramy, o letily do ekvatora, to ne prokydalysia zi snu
molodi fizyky, jaki dopomahaly Si v stvorenni smilyvych proektiv.
Zapysy v uelynach Zi-a hovoria: grupa venych, jaki piznie stvoryly Vyi Sfery,
zloynno vykorystala mohutnie znannia psychinych syl Lo-la ob perekodyty velykomu
poynu Si. Tra uenyj, o oolyv zradlyvu grupu, hovoryv cynino i vidverto:
Zrivniaty vsich Tajja v molyvostiach ce bezumstvo. Navi pryroda daje nam pryklad
velykoji nerivnosti. y ne kruliaju sluchniano navkolo Zirky-materi planety? Tak povynno
buty i v suspistvi. Mijony Tajja, slabiych psychino, povynni yty prostym yttiam. Tiahar
Rozumu chaj vimu na sebe Vyi Tajja, vony j povedu suspistvo do harmonijnoho majbutnioho
Si, zbahnuvy pidstup grupy Tra, rozpoav borobu. Ale bulo pizno. Vin zalyyvsia maje
bez soratnykiv. A krim toho, Tra zrobyv e odnu pidlis: vin povnistiu zabezpeyv nyych
Tajja jieju i vsim neobchidnym, vykorystovujuy zysoku potenciju novozbudovanych ba-mo
dlia syntezu. Si popereduvav nyych Tajja pro velyku nebezpeku. Vin bojavsia vyrodennia
naselennia planety, dehradaciji rozumovych zdibnostej. Vin zaklykav ne pokydaty praci,
tvorosti, jaka je ruijem rozvytku i sestroju mriji.
Ta nyi Tajja todi ne zrozumily ostannioho poperedennia Si. Tra poastylo vnesty sered
nych rozbrat i sumnivy. Jim, neasnym i znedolenym, vinym trudariam, jaki v mukach dobyvalysia molyvosti odiahatysia i ne holodaty, take majbutnie spoatku zdavalosia udovym. Ne
treba bulo hnutysia v cholodni noi i duni dni na plantacijach, v pidzemelliach ba-mo. Mona

bulo vidpoyvaty, jisty i veselyty. Nauka dosiahla molyvosti zabezpeyty Tajja! Chaj yve nauka! Rady cioho stradaly nai predky! Jichni dity staly aslyvymy!..
Tak hovoryly nyi Tajja, pjanijuy vid iliuziji voli.
Vony ne mohly zbahnuty v ti dni, o staly ertvamy Hra i joho grupy, o potrapyly v e
stranie rabstvo, z jakoho ne bude vychodu ni jim, ni jichnim ditiam
Si, zalyyvy v izoliaciji, znemahav u nerivnij borobi. Ale joho maje nichto ne sluchav.
Tiky vodi materyka Ars zrozumily joho prystrasni slova i ne schylylysia pered obiciankamy
Tra.
Bezupynna boroba pidirvala zdorovja Si. Vin pomer, ne zdijsnyvy proektu. Vin zbahnuv,
o prohrav, o teper nad Ta-inoju prokotiasia tysiai spiralej rozumovoji temriavy i zdyavinnia, o nauka stane sluankoju egojizmu i nykych pouttiv.
Pereduvajuy ce, vin stvoryv schovanku Ihry arsenal boha svitla, adresovanu hriaduym, dalekym pokolinniam. Joho proekt i vse, o zvjazane z nym, joho zapovit buly zapysani tajemnymy znakamy v bahatioch schovyach planety. Meni poastylo rozukaty taki
zapysy v uelynach Zi-a.
Bahato rokiv ja praciuvav nad nymy, doky zbahnuv jich su
Ja smyrenno dav, schyliavsia pered Vyymy Sferamy spadkojemciamy pidloji grupy
Tra, ob uznaty pro jichniu tajemnyciu, ob pobayty, do jakoho padinnia vony dijly za
tysiai spiralej. I ja perekonavsia, o Si peredbayv use. Nastupyv as, koly protyriia nazrily,
nyi Tajja do kincia nasytyly bezdijanistiu i zdyavinniam, v hlybyni suspistva narodylysia
nesvidomi syly protestu. Teper nyi Tajja pidtrymaju nas. Ja znaju boroba nemynua.
Znaju, o molyva navi katastrofa. Ale bie daty ne mona. Rozum, serce, duch velia dijaty

Nur, niby prokydajuy zi snu, tumannym pohliadom hlianuv na Vytelia i proepotiv:

Jaka gigantka boroba. Ja j ne znav cioho
Pro ce nichto ne znaje teper, vidpoviv Ri-o.
Ale zvidky Ro-a staryj vo znaje pro schovye Ih-ry?
Si pered smertiu zalyyv zapovit vodiu Ma-oto. Vin peredav joho svojim naadkam.
Tak dijlo do naych dniv.
A jakby vmer ty, Ro-a, chto b znav tajemnyciu schovya?..
Moja doka Mi-a
Ri-o estom podiakuvav vodiu za hostynnis, riue skazav:
A teper pora. Vedy mene, Ro-a, v schovye. Ja muu znaty, na o rozrachovuvaty
Uyteliu, schvyliovano ozvavsia Nur, i temni oi joho zablyaly, ty vime mene z
soboju?..
Ni, tverdo vymovyv Ri-o.
omu?
Taka zapovi Si. Zalyajsia tut, doky ja ne povernu
Staryj vo pohlianuv na doku, pokazav jij rukoju na hostia.
Mi-a, ja zalyaju hostia na tebe
Nur rozhubleno i pochmuro dyvyvsia, jak Ri-o i vo vyplyvly z ytla, popriamuvaly ponad berehom i znykly v tumani. Oblyia joho posirilo, po niomu zabihaly dribni sudorohy. Mia torknula nino joho ola, spivue promovyla:
oho zasmutyvsia na his? Ty rozhnivanyj tym, o Vyte ne vziav tebe z soboju?
Nur syluvano vsmichnuvsia.
Ni. Ja spokijnyj.
Nepravda. Ja viduvaju tvij nastrij. Zlamaj joho. I ne baaj toho, oho e ne zasluyv.
Tajemnycia vidkryjesia pered toboju todi, koly vona sama zabaaje cioho
Ro-a pryviv uenoho v uelynu, jaka hlyboko rozrizuvala ostriv Ma-oto mi dvoma dymliaymy horamy Tio. Tut grunt buv hariayj, z yslennych ilyn vyryvalysia vychory rozpeenych haziv, buryj tuman navysav uhori, chovajuy za hustoju zaponoju nebo i Zirku-matir.
Vo zupynyvsia pered chymernymy zarostiamy kamjanych ma-ura. Vony stvoriuvaly neprochidni chai. Navi dyki zviri bojalysia probyratysia mi nymy, ob ne natknutysia na hostri vity, o zahrozlyvo styraly v rizni boky. Ri-o zapytlyvo pohlianuv na vodia.
Toj chytnuv holovoju.
Tut, korotko skazav vin.
Uenyj pomityv pry samomu grunti nevelyku uelynu. V neji ledve zmih by prolizty doroslyj Tajja. Ri-o ohlianuv jiji, zadovoleno vsmichnuvsia.
Nadijno schovav skarby Ih-ra velykyj Si
Staryj vo movky nablyzyvsia do uelyny, lih na grunt, popovz pid nagromadenniamy
kamjanych roslyn. Ri-o popriamuvav za nym.
Uelyna nezabarom rozyryla. Tajja opynylysia v otyrykutnomu prymienni, vyrubanomu v sucinij skeli Ri-o z podyvom vidznayv, o temriava znykla. Tonke siajvo vyprominiuvalosia zi stiny, vono zalyvalo vsiu schovanku. Tut, pevno, ve dijaly derela tunoho prominnia, zachovani e Si.
Ro-a estom zaprosyv Ri-o dali. Vony poaly opuskatysia hlybe, pid poverchniu gruntu.
Zdaleka hlucho dolynav hurkit Tio, skelia le pomitno zdryhalasia.
Vo zupynyvsia pered hluchoju stinoju. Pravoru vid neji vysoila ervona ovana plyta
kameniu. Na nij nevidomyj majster vysik oblyia Tajja. Vono bulo spovnenym energiji i
munosti, pohliad spriamovanyj vhoru, do zirok. Ri-o dovho dyvyvsia na zobraennia, i v dui
joho vtraalosia viduttia, o vin dyvysia na kami. Vin bayv lye dumku, symvol, ideju majstra, jakyj peredav ne stiky zovninis, skiky vnutrinij svit cioho I ajja.
Si? y to zapytav, y to stverdyv Ri-o.
Vin, tycho vidpoviv Ro-a.
Ri-o schylyvsia do pidniia kamenia, torknuvsia olom. Te same zrobyv i vo.

 Pid cym kamenem joho prach, skazav Ro-a. Moji didy pochovaly joho. A skupturu
vyribyla moja doka, Mi-a. Ale nam pora, sej Ri-o
Vo zupynyvsia pered hluchoju stinoju, poav holosno hovoryty jaki nezrozumili slova
Ri-o rozibrav sered nych kika zabutych terminiv. Ce, napevne, buv paro, zalyenyj predkam
Ro-a velykym Si.
Spravdi, nezrozumili dlia vodia slova buly kliuem, o vidkryvav schovye Ih-ry. Stiny
zdryhnulysia, bezumno rozsunulysia na boky. Nine zelenkuvate prominnia polylosia z vysokoho, sferynoho pidzemellia.
Ri-o kynuvsia vpered. Vin zachopleno zupyniavsia pered riadamy li-a, torkavsia jich rukamy, hladyv prozori detali, jaki buly zovsim novisiki, niby zalyeni kika dniv tomu. Uenyj z
vdianistiu podumav pro Si, pro joho geninu peredbalyvis. Tut buly i universani li-a, jaki
mohly konstrujuvaty i buduvaty bu-jaki ini aparaty, i doskonali ro-da dlia peredai vibracij
polia dumky na vidsta ta dlia inych psychinych vplyviv i navi portatyvni prystroji Bio dlia
vykorystannia efektiv bahatomirnosti prostoru.
Ty zadovolenyj, sej Ri-o? suvoro zapytav vo.
Ja navi ne spodivavsia pobayty taku mohutnis! yro vidpoviv Ri-o.
Todi ja aslyvyj. Duchy predkiv mojich spokijno spoynu. Zapovit Si poav yty
Ta-ina ne zabude tebe, Ro-a!
Meni pro ce bajdue, skazav staryj vo. Joho oblyia nabralo hordovytoho, velynoho vyhliadu. Ja chou vmerty, znajuy, o Ta-ina voskresne
Tut zachovani strani syly, Ro-a. Navi Vyi Sfery ne maju nioho podibnoho. Vony
vyrodylysia i bahato oho zabuly za tysiai spiralej zanepadu
Chaj asty nam, sej Ri-o. Odne lye smuty mene: nichto z Tajja materyka Ars ne znaje
tajemnyci ocych li-a. De ty vime pominykiv? y bude hotuvaty jich z yteliv Ma-oto?
Slavetnyj Ro-a, zasmijavsia Ri-o. Ci li-a ne potrebuju bahato ruk Vony diju samostijno, treba lye daty jim ci i plan. U mene je odyn pominyk. e dovedesia poletity tajemno
nazad i zachopyty kikoch virnych Tajja, jaki dopomou meni. A teper skay meni, vo, y
navkolo Ma-oto je pusteni velyki ostrovy. Budivnyctvo my ponemo jaknajdali vid Ma-oto, bo
ce nebezpeno dlia Tajja
Ja zrobliu vse, o ty zachoe, tverdo skazav Ro-a.
Todi priamujmo nahoru. Ne budemo ekaty. Pora zvinyty Ih-ru
Pora zviniaty Ih-ru, niby luna, povtoryv staryj vo.

Ostrive buv malekym, ledve pomitnym sered buujuoji stychiji. Okeanki chvyli, zdijmajuy na desiatky bao vhoru, inkoly maje povnistiu pokryvaly joho. Lye skeliasta veryna
peremono strymila v povitri, zajavliajuy pravo na svoje isnuvannia.
Siudy Nur spriamuvav svij dra. Opustyvy na ostriv, vin vyplyv nazovni. Volohi bryzky
nepryjemnoju mloju opovyly joho. Vin tisnie zakutavsia v teplyj l-la, neterpliae pohliadajuy
na chronometr, bezupynno ozyravsia, niby o vyhliadav mi sirych potokiv chmar. as
tiahnuvsia povino, nesterpno povino. A v dui Nura buuvav chaos, takyj e, jak i v pryrodi.
Znenaka molodoho venoho ochopyv strach. Vin zaevriv, niby kami ja, potim spalachnuv paliuym vohnem, zachopyv usiu psychiku. De vin? Dlia oho? Neve ce molyvo
zradyty Uytelia?
Nur kynuvsia nazad, do dra, o, kolychajuy v potokach povitria, plavav nad skeleju.
Zabravy doseredyny, vin siv na mjakyj ca pered putom. Tut bulo tycho, zvuky urahanu
zalyylysia poza micnymy stinamy dra. I todi raptovyj spalach pouttia poav zatychaty v dui
Nura. Chto skazav zradyty? o ce za slovo? Ri-o vystupyv proty zavedenoho poriadku, vin
protystavyv sebe cilomu svitovi. Jty z nym? Dilyty popolam nebezpeku i sumnivnyj uspich?
Rady oho? ob daty mijonam nikemnych Tajja nove yttia? A moe, vony ne zachou joho?
Moe, spokij i tepli ytla, odenna jia i veseli rozvahy doroi jim vid tumannoho progresu
He sumnivy! V syli i smilyvosti osnova buttia! Nur pide same cym liachom.
Diakuvaty doli vona poslala jomu korotkyj i slavnyj liach. Vin teper ne bude desiatky
spiralej nydity, jak rab, nad prynyzlyvoju praceju. Vin odrazu perejde u Vyi Sfery. Vyi Sfery!
Chram Kosminoji Nasolody!
Zhadavy rozpovi Ri-o, Nur prezyrlyvo zasmijavsia. Uyte vidmovyvsia vid fizynoji nasolody, vid nasolody, v jakij skondensovani prystrasti mijoniv spiralej! o je vye nad ce?
Hole znannia? Chymerni fizyni abstrakciji? Vse v sviti pobudovane na reanych pouttiach i
spivvidnoenniach. I chto jde suproty cioho toj boevinyj i manijak
Nur znovu vyplyv nazovni, z ostrachom pohlianuv na chronometr. Neve ne prylety? Ne
moe buty. Vin rozumije, o znay znyknennia Ri-o.
Nur zhadav, jak vin, prolitajuy nad okeanom, vvimknuv na puti dra mereu universanoho zvjazku. Chvyliujuy, nabrav yfr Velykoji Trijky. V poli Za zjavylysia oi Umta a
Tajja-Bohiv. Vin dyvyvsia na oblyia neznajomoho Tajja i hnivno chmuryvsia.
Chto turbuje Vyi Sfery? mohutnioju chvyleju prokotylo zapytannia v svidomosti
Nura.
Opanuvavy strach, molodyj venyj vidpoviv:
Ja ue Ri-o
V pohliadi Umta zablyaly vohni. Nur zrozumiv, o joho chid buv pravynym.
De vin? vkradlyvo i obereno zapytav Umt, ne znajuy, o choe Nur.
Na ekvatori. Vin hotuje perevorot proty Vyych Sfer!
Nur kynuv priamo v oblyia Tajja-Bohu ciu vistku, ob pryholomyty joho.
Ale Umt prezyrlyvo zasmijavsia i znevalyvo skryvyvsia.
o zmoe zrobyty Ri-o, ne majuy nijakoji syly?
Ty daremno smijesia, a, pochmuro skazav Nur. Ri-o proytav drevni zapysy v
uelyni Zi-a. Vin vykonuje plan Ih-ry
Nur bayv, jak olo Umta potemnilo, sudorono smyknulysia vusta. Vin pyno i hostro
dyvyvsia na Nura, movav. Nareti, zaspokojivy, zapytav:
o choe ty? Dlia oho zrobyv ce?
Domovymo, nachabno vidpoviv Nur. Dlia cioho potribno zustritysia naodynci
Zi mnoju?
Tiky tak
Umt, prymruyvy oi, pohlianuv uvano na molodoho venoho. Chytnuv holovoju.
Ty dostojnyj vyoho liachu. Ja zustrinusia z toboju. Priamuj do miscia, jake ja tobi
vkau. Ja tam budu nehajno.
Umt vkazav tone misce roztauvannia ostrova. I Nur, ne zadumujuy, pomav tudy

32

Mynaly tiahui a. A Nuru zdavalosia, o proplyvaju dovhi ury. I znovu sumnivy, niby
zhraji temnych jal, obsidaly svidomis, terzajuy jiji.
Vin sudorono metavsia v tumani, na veryni ostrivcia, prysluchavsia do hromu hrozy, do
mohutnioho pryboju veletenkoji chzyli, niby namahavsia pouty v tych zvukach holos doli.
Zmuyvy vid ekannia, vin distav z netriv yrokoho l-la lystky ku-ki, vkynuv u rot. Pjankyj sik prokotyvsia po tilu, teplym potokom obmyv svidomis, zaspokojiv psychiku. Pohanyj
nastrij rozvijuvavsia, znykav.
Ni, ni! Umt obovjazkovo prybude siudy. Vin zanadto dobre znaje, o Ri ne bude artuvaty I niby u vidpovi sered hustoho tumanu, sered chaotynych potokiv chmar poulosia
pronyzlyve vyttia. Nad holovoju molodoho venoho zjavylasia sfera velykoho dra. Vona vydko
znyuvala, nabyrala itkiych form. Opysavy nevelyke kolo, vona opustylasia nedaleko vid
Nura.
Nur hordovyto vyprostavsia. Teper vsi sumnivni dumky treba neadno vidkynuty. Poynajesia doroha diji!
Z otvoru sfery vyplyvla posta. Vona bula v prostomu l-la, jaki nosia inenery Tajja. Nur
vpiznav Umta, ruyv nazustri jomu. Schylyvsia, pryvitano torknuvsia rukoju ola. Toj z dosadoju odmachnuvsia, tisno pidplyvty do Nura, zahlianuv u joho oi. Molodyj venyj viduv, o
Tajja-Boh perevertaje jomu vsiu duu svojeju mohutnioju syloju, niby namahajesia pronyknuty
v najtajemnii hlybyny psychiky. I lye znannia Lo-la, oderane vid Ri-o, dozvolylo Nuru vtrymatysia vid bezceremonnoji navaly stranoji voli Umta.
Tajja-Boh rizko odplyv ubik, vsmichnuvsia, skazav:
Ri-o nedaremno uyv tebe. A teper sluchaj mene. Ty bude, kym zachoe. Vyi Sfery,
Chram Kosminoji Nasolody vse vidkryte dlia tebe. Bez formanoho liachu vdoskonalennia,
bez obriadiv. Ty zrozumiv mene?
Tak, a! rozhubyvsia Nur. Ale ja ne rozumiju, o ty choe
o ja chou za ce? Ne te, o ty hadav, ironino vidpoviv Umt. Ne lye rozpovidi
pro plan Ri-o i misce joho perebuvannia, a nabahato bioho
Ale ja nioho bie ne znaju
Sprava ne v znanni. Ty ne moe zrozumity, o nastupyv moment velykoji antydiji.
Tysiai spiralej panuvav pevnyj lad. Vin zadovoniaje nas, Vyi Sfery. Ale vin, jak i vse u sviti,
nakopyuje svoju antysu. Tak hovory drevnia nauka poliarnosti. Koly ty skazav meni pro zadum Ri-o ja zrozumiv: poalasia dija cijeji antysuti!
Ja zrozumiv tebe, a! Znay, treba znyyty Ri-o, znyyty vse, o vin choe sporudyty! Chiba ce ne najkrayj zasib?
Ni! suvoro zapereyv Umt. Ty nioho ne zrozumiv. Narodylasia nova ideja, ideja
perevorotu. Ri-o ne sama ideja, a tiky jiji poslane, instrument. Ne vin, tak chto inyj, cho i
piznie, sprobuje zrobyty te same. Koly kotysia vychor, joho ne zupyny, i ne slid zalyatysia
na joho dorozi. Treba vidstupyty vbik, chaj vin prokotysia mymo, chaj vytraty svoji syly. uje? Teper, moe, ty zrozumije?
Znay, ty ne choe znyyty Ri-o?
Nizao! Chaj yve, chaj vykonuje plan Ih-ry!..
A ja?
Ty povernesia do nioho, dopomoe jomu! Vin dav tobi jake zavdannia?
Tak. Ja muu pryvezty joho druziv-uenych. Dlia dopomohy.
Vezy jich. Vyi Sfery nioho ne znaju. Ty zrozumiv?
U mene vse pomarylo u svidomosti. Ja e ne vse zbahnuv
Todi sluchaj. Proty vychoru treba protystavyty rivnu jomu sylu, jako ne biu. Cia syla
v tomu, ob ne zavaaty vychoru zrobyty diju, do jakoji vin poklykanyj doleju. A koly mohutnis vychoru bude vytraena do diji znovu vstupy poperednij zakon. I znovu ce bude po
zakonu poliarnosti! Chaj Ri-o buduje gigantki li-a dlia pryskorennia obertannia Ta-iny. My navi
dopomoemo jomu
Jak? vraeno ozvavsia Nur. Vyi Sfery?
32 a najmenyj vymir asu, kika sekund.

 Same tak. Ale ty do cioho ne bude maty vidnoennia. My znajdemo sposoby porozumitysia z Ri-o. My navi dozvolymo jomu robyty ce vidkryto, rozholosymo po vsij planeti. Nyi
Tajja, jaki zachou zalyyty svoji ytla i pity na materyk Ars zmou ce zrobyty
a! Ty hovory strani rei. A o bude potim?..
Potim?..
Umt ohlianuvsia, niby bojavsia, o joho chto pouje, prysluchavsia do hurkotu
okeankoji chvyli. Zlovisno usmichnuvsia.
Potim bude o o
Nur dyvyvsia v koliui oi Tajja-Boha, zachoplenyj vraajuym kontrplanom Umta, i na
joho duu, niby vohniani ja, padaly cholodni, strani slova

Nur povernuvsia na poatku novoji noi. Zirka-matir povino padala za hrozovyj obrij, z
schodu kotylysia urahany z hustymy koliuymy opadamy, jaki zanosyly uelyny mi horamy,
rivnyny i zamerzli ozera ta riky tovstymy pokrovamy sa. Ta Ri-o ne zvertav na te uvahy. Vin
vyriyv poynaty roboty, ne oikujuy dnia.
Razom z Nurom i otyrma ineneramy, o pryletily z materyka, uenyj kika raziv pereviryv rozrachunky proektu. Staryj Ro-a rozislav visnykiv do susidnich vodiv ta na materyk Ars.
Na, ostrovi Ma-oto zibralasia rada vodiv. Sydiay bilia iskrystych kameniv ja, vony vely dovhi
i hariai rozmovy. Vidpovi bula korotkoju y yroju:
Dobre dilo treba robyty ne zadumujuy. Materyk Ars i navkolyni ostrovy hotovi dopomohty vsim, chto pryjde siudy, chto ne schoe yty v rabstvi. My podilymo z bratamy vse,
o majemo. Chaj voskresaje Ta-ina. Pora vyzvoliaty Ih-ru!..
I Ri-o vziavsia do praci. Vin osnovnu pidhotovku vyriyv provesty v tajemnyci i lye pered
puskom agrehativ zvernutysia do vsijeji planety.
Vin sklav programy dlia li-a, o stojaly v schovyi Ih-ry. Mayny, jaki daly tysiai spiralej
svoho asu, zavoruylysia. Vony riadamy vypovzly v yroki korydory, pryhotovleni zazdalehi
Si dlia poatku robit. Rozdribniujuy navkolyniu porodu, li-a pohlynaly jiji v yroke nutro i
peretvoriuvaly jiji pid vplyvom potunych rozriadiv polia Za v plazmu.
V centri li-a vidbuvalysia jaderni peretvorennia tam zdijsniuvavsia syntez bu-jakoho
elementa, bu-jakoji krystalinoji struktury. Z novonarodenych reovyn hotuvalysia detali majbutnich li-a. Detali skladalysia, i novi aparaty poynaly peretvoriuvaty porodu v sobi podibnych
riadom z svojimy bakamy. Nareti, koly yslo universanych li-a dosiahlo bahatioch tysia,
vony pidkorylysia inij programi, zazdalehi zakladenij v nych.
Mechanina armija kruto povernula vhoru, probyla kri tovu porid i vyjla na poverchniu ostrova Ma-oto v uelynach mi Tio. Potim li-a odyn za odnym pidnimalysia v povitria i
priamuvaly do susidnich ostroviv, na jakych nichto ne yv. Jaskravi potoky tunoho prominnia
zalyly sucinu pimu, rozirvaly zaponu dymu i hustoho sa, zakutaly Ma-oto.
Narodujesia novyj de, epotily mao-tiany, vyhliadajuy z bidnych ytel i
provodajuy pohliadom dyvovyni vohni, o plynuly sered chmar.
Potik universanych li-a rozdilyvsia na desia grup. Kona z nych opustylasia na pryznaene jij misce. Vony zajnialy desia ostroviv, roztaovanych lanciuhom v pojasi ekvatora.
Roztauvavy koncentrynymy kiciamy, li-a poaly pronykaty v hlybynu ostroviv. Za
33
nymy zalyavsia gigantkyj otvir yrynoju v tysiai bao.
Ri-o razom z Nurom asto vylitav na svojemu dra do miscia robit. Vin kruliav nad
ostrovamy, ohliadav otvory majbutnich ustanovok, radisno hovoryv svojemu uniu:
V seredyni nastupnoho dnia vse bude zakineno, Nur. Umt ta ini Tajja-Bohy navi
nioho ne pidozrivaju
Nur zhoduvavsia z uytelem, chovav oi, nibyto uvano rozhliadajuy pejzai vnyzu.
A na schodi, sered pochmurych hir, zakutanyj vakymy chmaramy, naroduvavsia novyj
de. Zirka-matir vstavala nad materykom Are kryvava, rozhnivana. Razom z neju nad planetoju
kotylysia achlyvi vychory i hrozy.
Robota pidchodyla do kincia. Na ostrovach ziajaly na tysiai bao v hlybynu veletenki
otvory. Na dni li-a montuvaly energetyni ustanovky, jaki nymy buly i stvoreni. Ti ustanovky
maly peretvoriuvaty energiju reovyny v energiju polia Za. Ce i bulo ruijnoju syloju velykoho
proektu Si.

33 Bao try metry.

34

V ju-Cha velykomu poselenni na materyku Ars Ri-o pobuduvav pidzemni schovya. V nych hotuvalysia zapasy jii dlia majbutnich vtikaiv z-pid hnitu Vyych Sfer. Tajja
materyka hotuvaly svoji skromni ytla dlia hostej, z neterpinniam i chvyliuvanniam ekaly
poatku nejmovirnych podij.
Na ostrovi Ma-oto, nedaleko vid ytla vodia, bulo stvoreno micnu, nevelyku budivliu,
zanurenu v skeliu. V nij znachodyvsia kerivnyj centr vsijeji ustanovky, a tako universana stancija dlia zvjazku z usijeju planetoju. Ri-o hotuvavsia do rozmovy z nyymy Tajja velykych materykiv Ta-iny.
Dijsnis nespodivano vyperedyla joho zadum. Znenaka na materyk Are poaly prybuvaty
dra z sotniamy Tajja. Vony ne chotily bie yty bezturbotnym yttiam i baaly jty razom z Ri-o,
vidkryvajuy nove majbutnie.
Uenyj buv straenno zdyvovanyj. Vtikai povidomyly jomu, o Vyi Sfery ve davno
rozholosyly po vsij planeti pro pidhotovku na ostrovach Are. Vony tako zapevnyly nyych
Tajja, o daju molyvis konomu vybyraty svoju doliu. Abo yty v spokoji i dostatku, jak i
ranie, abo pryjednatysia do nebezpenoho proektu Ri-o.
Uenyj zamyslyvsia. Vin odrazu ne mih zbahnuty, v omu ri. o zadumaly Vyi Sfery?
o vony baaly vyhraty cym chytrym chodom?
Vin dovho muyvsia, sumnivavsia. I nareti vyklykav z dopomohoju yfra universanoho
zvjazku Palac Velykoji Trijky.
Pered Ri-o zamajorily obrysy znajomoji budivli, rozkinych prymie, a potim cholodne
oblyia Umta. a Vyych Sfer dyvyvsia na Ri-o, i v joto oach, zdavalosia, tremtily iskorky
strymuvanoji posmiky. Skolychnuvsia mohutnij impus dumky, uenyj viduv zapytannia:
Dovho ty zbyravsia pohovoryty zi mnoju, sej Ri-o!
V ciomu ne bulo potreby, spokijno vidpoviv Ri-o.
o ty baaje teper?
Chou poperedyty Vyi Sfery pro svij zadum!
Ja ve znaju pro nioho, ironino skazav Umt. Znaje i vsia planeta, navi najnyi
Tajja.
I ne vsi pidtrymuju tebe. Navi ne polovyna Hniv narodyvsia u serci Ri-o, zmusyv potemnity joho oi, stysnuty suchi vusta v rizku rysu.
Neyris pohana zbroja, sej Umt, rizko vidpoviv Ri-o. Ty znaje, de pryyna
bezvillia nyych Tajja. Ty vkrav jichniu voliu i trymaje jiji v tysiaach O!
Umt spalachnuv, oblyia joho zatriaslosia vid hnivu, ale vin vydko opanuvav sebe.
Chto ty takyj, Ri-o, ob vziaty na sebe vidpovidanis za doliu svojeji planety? Ty,
mabu, obvynuvauje mene i Vyi Sfery v tyraniji, ale sam tvory e biu svavoliu. omu ty
ne poradyvsia z inymy lenamy Vyych Sfer? omu ty hadav, o my budemo proty proektu
Si? y ty bojavsia esnoji vidvertoji dyskusiji?
Ri-o zdyvuvavsia. Vin vraeno dyvyvsia na zamknute oblyia Umta i ne mih zbahnuty,
o hoj choe, kudy vede.
Ty choe skazaty, o moja peremoha v dyskusiji dozvoly vino zdijsnyty proekt Si?
Bezumovno, schylyvy holovu, vidpoviv Umt. Cho my j tak, jak ty bay, ne zavaajemo tobi. Ale ty povynen buv podumaty pro doliu tych Tajja, jaki ne zachou rozluatysia
z ustalenym sposobom yttia
Vony ne rozumiju joho hanebnosti!
Ce ty tak hadaje! U vsiakomu razi, ja proponuju dyskusiju. Sprobuj dovesty svoju pravotu pered lycem naych kraych uenych. y, moe, bojisia?
Ni, ne boju, hordo vidpoviv Ri-o. Navi pered vsim Kosmosom ja vystupliu z zachystom velykoho proektu Si
Todi Vyi Sfery ekaju tebe erez desia ur.
Uyteliu, ne lety, pouvsia tychyj, schvyliovanyj holos de pozadu.
Ri-o chutko ozyrnuvsia. Vin pobayv Mi-a, o zupynylasia v otvori.
Vona prostiahala do nioho tonki blakytni ruky i epotila:
34 ju-Cha nepokirnyj.

 Ne lety do nych. Vony ubju tebe

Mi-a, zdyvuvavsia Ri-o. omu ty tut? Dlia oho?
Ja vidula sercem o tobi pohano Ja uju o lyche
V prostori prozvuala ironina dumka Umta:
35
Tebe pouaje moloda O-tajja? Todi, moe, vidmovysia vid dyskusiji? Jako bojisia
ja garantuju, o nichto ne ditknesia do tebe rukoju!..
Meni ne treba tvojich garantij. Ja leu
Ri-o riue vymknuv mereu zvjazku. Oblyia Umta roztanulo v prostori. Mi-a kynulasia
do venoho, torknulasia rukamy svojich ik, z povahoju schylyvy pered nym. Potim pohlianula jomu v oblyia. V jiji oach stojaly sliozy, i Ri-o viduvav, jak za vysokym, ninoblakytnym olom vyruje schvyliovana dumka.
o stalosia, Mi-a? omu ty taka sumna?
Uyteliu Serce viuje lyche
Neve my povynni doviriaty serciu?
Jaknajastie, Uyteliu. Chiba proekt Si zroblenyj ne sercem?
Moe, j tak Mi-a Ale ja bau v tvojich oach sliozy o ce znay?..
Mji-a jasnym pohliadom dyvylasia v oblyia venomu i epotila:
Ja liubliu tebe, Uyteliu
Ri-o zavmer vid nespodivanky.
Ty mene takoho staroho?.. o ty hovory, Mi-a? Chiba malo dostojnych, molodych?..
Napryklad, Nur
Ne hovory pro nioho. Vin neyryj. Ja ne chou j dumaty pro takych Ja viddala duu
tobi, jak tiky pobayla e todi, jak ty prybuv siudy Ty, mov boh svitla Ih-ra! Ty smilyvyj i
prekrasnyj. Ty nese yttia znedolenym i temnym Tajja Neve vidkyne liubov molodoji, nerozumnoji O-tajja?.. Ja znaju, o nedostojna tebe
Movy, zupynyv jiji estom Ri-o. Movy, Mi-a. Ty ne rozumije, o kae
Ri-o zvorueno dotorknuvsia do ola Mi-a, tycho skazav:
Chaj majbutnie skae svoje slovo, prekrasna O-tajja. Ty rozumije mene?..
Rozumiju, Uyteliu Ja datymu Ale prou tebe, ne lety do Umta
Ni. Meni treba letity, riue zapereyv Ri-o. De v omu vin pravyj, cej chytryj TajjaBoh. Ja povynen perekonaty ne joho, a moe, molodych leniv Vyoji Sfery. Chaj vsia planeta
bude znaty, o jij das proekt velykoho Si
A jako pidstup, Uyteliu Ty todi ne povernesia i vse propade!..
Ja povernusia, Mi-a, vpevneno vidpoviv Ri-o. I ty dopomoe meni v ciomu. Ty i tvij
bako, staryj vo. Sluchaj mene uvano

K zali Vyoji Trijky bulo tycho, tiky pryjemne ypinnia energetynych rozriadiv suprovoduvalo rizki slova Umta. Tajja-Bohy, zvyni lye do nasolody i rozvah, z strachom i nepevnistiu sluchaly a Vyych Sfer. Vin hovoryv:
Te, o trapylosia zakonomirno. My davno peredbaaly ce, ale vikovina pasyvnis
zavaala nam dijaty. Diakuvaty Ri-o, vin dopomih nam osmyslyty hriadui zruennia. My ne
budemo zavaaty jomu, a musymo lye napravyty chid podij po baanomu ruslu
Ja bau zdyvovani pohliady. Ja pojasniu svoju dumku. Treba, ob zariad, o nakopyyvsia v suspistvi, vylyvsia bez kody dlia nas. Chaj u ciomu vybuchu zahyne sam tvore.
Todi my, Tajja-Bohy Vyych Sfer, u nastupnij tysiai spiralej budemo yty spokijno, korystujuy zasluenym vidpoynkom.
Sered nyych Tajja planety narodylasia dumka pro voliu, pro novyj liach dlia vsich.
Chaj cia dumka odery kryla, chaj vona zlety i vpade na skeli nevdai. Todi nastupni pokolinnia peredavatymu iz vust v usta spohady pro stranu katastrofu, do jakoji pryzviv proekt Si
35 O-tajja inka.

Homin zadovolennia poplyv mi Tajja-Bohamy, o sydily kolom navkruhy Umta. Vin, pobayvy povavlennia leniv Vyych Sfer, energijno viv dali:
Je dva liachy. Odyn najlehyj v tomu, ob sam Ri-o vidmovyvsia vid svoho zamiru.
Vin nezabarom bude tut. A druhyj, jako peryj ne poasty zdijsnyty poliahaje v znyenni
planety!..
Vyhuky strachu poulysia pid kupolom zalu. Vyi Tajja zachvyliuvalysia.
o ty hovory, Umt?
My ne baajemo hynuty razom z Tajja-rabamy!
Krae vsi syly kynuty dlia boroby!
Pojasny svoju dumku!
Zaspokojte, Tajja-Bohy! ironino kynuv Umt. Neve vy vvaajete, o ja zbyrajusia
pokinyty samohubstvom? o za durnyci! Ale planetu dovedesia znyyty. Vona zaraena
36
mju kidlyvoji ideji. Rano y pizno cej mju das potovch i spalachne nova epidemija
Vyi Tajja ne zahynu. My pereselymo na a-lu naoji planety Tva-ji, de pobudujemo
udovi poselennia. My stvorymo v nych tunu atmosferu, a piznie otoymo potribnoju atmosferoju ve a-lu. My perevedemo Tva-ji na samostijnu orbitu navkolo Zirky-materi, peretvorymo
joho v etvertu planetu systemy. Nas ne bahato Vyych Bohiv. My dlia sebe zrobymo vse,
o potribno serciu, dui i pouttiam. Zalyymo v specinych poselenniach sotniu tysia
nyych Tajja dlia koncentraciji potribnoji nam energiji, a vsi ini chaj hynu razom z Ta-inoju i
zradnykom Ri-o, jakyj poruyv sviaennu posviatu Vyych Sfer
Umt raptovo zamovk. V otvir zalu vplyv sluha Vyych Sfer. Vin schylyvsia pered TajjaBohamy i skazav:
Prybuv nebesnyj dysk sej Sita z planety Hro-oa.
Vin odyn? zanepokojeno zapytav Umt.
Tak.
Chaj priamuje siudy.
Sluha znyk. Umt, vidpovidajuy na zapytlyvi pohliady, zajavyv:
Same Sit najbi potribnyj nam Tajja. Ja vyklykav joho
Do zalu vidkrylysia yroki dveri z boku centranoho vchodu. Zdaleka dolynuly zvuky
synoji hrozy i znovu zatychly. Pered Vyymy Tajja opynylasia vysoka posta sej Sita znamenytoho kosmonavta Ta-iny. Oblyia joho poornilo, oi zhasly, bilia vust zastyhly hirki
zmorky. Vin movav, dyvliay na pidlohu. Dejakyj as panuvala tya.
Potim jiji rozirvav rizkym holosom Umt:
omu ty movy, sej Sit?
Meni nema oho kazaty, sumno vidpoviv Sit.
De tvoji suputnyky?
Zahynuly. V prokliatij uelyni na A-lu Hro-oi. Chiba ne ty poslav jich ukaty Praelement?
omu vony zahynuly? rizko zapytav Umt.
Vid radiciji.
omu ty ne zachystyv jich specinymy ri-no?
Sit vraeno pohlianuv na Umta, zapnuvsia. Boliua dumka rozpalyvo zabihala v mozku.
Spravdi, omu vin ne zachystyv jich, omu ne podumav pro taku molyvis? omu stalosia
strane neastia?
Ale ty ne poperedyv mene, tycho skazav Sit.
Chiba pro ce treba poperedaty? znevalyvo vidpoviv Umt. Ja vvaav, o ty znajomyj z elementarnym znanniam. Praelement bako grupy tau. Vsia vona aktyvna. Chiba ty ne
znav cioho?
Sit vako movav. Umt suvoro viv dali:
Smer molodych venych padaje na tebe, Sit. Ale teper Vyi Sfery ne budu hovoryty
pro cej sumnyj i traginyj vypadok. Ty musy spokutuvaty stranu vynu!
ym? proepotiv Sit, ponyky vid horia.
36 Mju mikrob.

 Viddanoju robotoju. Dlia Ta-iny nastupyly vaki spirali. Planeta hotujesia do velykych
zmin. Sej Ri-o novyj Tajja-Boh buduje na ekvatori li-a, jaki zminia reym klimatu na vsij
planeti. Ale pry ciomu poruysia orbita Ta-iny, nemynui kataklizmy. Vyi Sfery planuju perevedennia a-lu Tva-ji na samostijnu orbitu navkolo Zirky-materi. Na niomu budu zbudovani
poselennia dlia peroji koloniji Tajja i ruijni a-lu. Ty povynen oolyty poesnu robotu!..
Sit z podyvom dyvyvsia na Umta. o vin hovory? Vyi Sfery perebudovuju vsiu planetu i yttia na nij? Hotujesia zmina klimatu? Znay, Mar daremno sumnivavsia i pidozriuvav
Vyi Sfery v pidstupnosti! Vin ohlianuv riady Tajja-Bohiv, niby chotiv pobayty na jichnich
zamknutych oblyiach vidpovi na svoje zapytannia.
Ty ne artuje, Umt? Ja ne ertva tvojeji nasmiky?
Vsia planeta znaje pro ce! Posluchaj sam. Centrana stancija universanoho zvjazku hovory pro ce bez upynu
Sit vahavsia nedovho. Munie serce joho spovnylosia energijeju i viroju. Vin skazav:
Ja leu, Tajja-Boh! Ja hotovyj viddaty dlia yttia planety svoje yttia!
Ja radyj uty taku vidpovi, sej Sit! ne prychovujuy radosti, vidpoviv Umt. Ty
vylety nehajno Grupa z tysiai dyskiv hotova. Peri pereselenci i Tajja-inenery du Vyi
Sfery blahoslovliaju tebe!

Ri-o prybuv do Palacu Vyych Sfer odrazu pislia toho, jak yslenna grupa nebesnych
dyskiv startuvala na Tva-i. Desiatky tysia Tajja ineneriv, uenych i kosmonavtiv letily na
suputnyk Ta-iny, ob pobuduvaty tam poselennia i li-a dlia vyvedennia Tva-ji na novu orbitu.
Nichto z nych navi ne pidozriuvav pro spravni zadumy Umta i Vyych Sfer.
I na cej raz Ri-o zustriav sam Umt. Vin yro usmichavsia, prykladav ruky do ola v znak
poany, ekajuy, doky zradnyk-uenyj vyplyve z dra. Ri-o buv odiahnenyj ne v pyni aty TajjaBoha, a v skromnyj l-la inenera. Holovu ochopliuvalo pokryvalo, z-pid nioho horily temnym
vohnem vtomleni oi uenoho. Spokijno i vpevneno zupynyvsia vin na majdani pered Palacom,
pohlianuv na slipue kolo Zirky-materi, o pidnialasia vysoko nad holovoju, i vnutrinio zasmijavsia. e nedavno vin stojav tut zovsim inym. Kika dniv znyyly najivni spodivannia, spokij
i sumnivy. Vin prychodyv siudy, jak do skarbnyci, spovnenoji kazkovymy tajemnyciamy, jaki
treba rozhadaty.
A teper luda vpala z oej.
Poperedu zustri z vorohamy chytrymy, pidstupnymy i pidlymy. Treba berehtysia!
Ty pryjov siudy ne jak Tajja-Boh? dyvuvavsia Umt. omu ty odiahnuv smyrenne
vbrannia inenera?
Bo ja i je inener ta Vyte, strymano skazav Ri-o.
Chvaliu za skromnis, ironizuvav Umt. esnis per za vse. Ale e nedavno ty
kliavsia, vchodiay do Chramu Blaenstva, o ne zrady! Nenadovho vystaylo tvoho slova!..
Ja kliavsia ne zraduvaty Istynu, zapereyv Ri-o. A v Chrami Kosminoji Nasolody
ja ne pobayv ni Istyny, ni, do rei, blaenstva!..
Hostro vidpovidaje, sucho skazav Umt. o chaj rozum rozsudy nas. Priamuj
za mnoju. Tebe du
Vony poplyvly erez dovhi korydory do centranoji zaly Velykoji Trijky. Tam zibralysia
vsi leny Vyych Sfer. Krim nych, v zali nikoho ne bulo. Pobayvy ce, Ri-o pidozrilo pohlianuv
na Umta.
o ce znay? omu ne vydno predstavnykiv planety? De inenery, veni, prosti Tajja?
Dlia koho my budemo vesty dyskusiju?
Ty spoatku perekonaj nas, sej Ri-o! hostro zauvayv odyn z Tajja-Bohiv. y ty ne
pevnyj svojich syl?
Ri-o promovav. Vin ruyv slidom za Umtom, pronyk v seredynu kola, siv na vysokyj ca,
proty Velykoji Trijky. Ohlianuv nastoroeni oblyia Tajja-Bohiv.
Ja du zapyta, Tajja-Bohy.
Odyn z leniv Vyych Sfer zavoruyvsia na svojemu ca i skazav:
Ty povstav suproty tradycij, jaki isnuvaly tysiai spiralej. o sponukalo tebe do cioho?
Nezhoda z tymy tradycijamy, smilyvo vidpoviv Ri-o.
V omu poliahaje ta nezhoda?
V nerivnosti leniv suspistva. Pro ce mona ne hovoryty. Chiba vy budete zapereuvaty
nerivnis?
Ni, ne budemo zapereuvaty, ozvavsia ponuro Sut odyn z Velykoji Trijky. Ale ce
e nioho ne znay. Nerivnis zakon Pryrody. De rivnis tam chaos, odnomanitnis. Ridyna
tee z odnoho miscia v ine lye zavdiaky nerivnosti: odne misce vye druhoho. A v ozerach,
de panuje rivnis, teiji nema. Tya, spokij. Suspistvo, pobudovane na rivnosti, nemynue
zahyne, ne bude dijaty!
Fayva logika, zapereyv Ri-o. Ruch naoho suspistva zavdy vidbuvavsia
zavdiaky pojavi intelektuanych genijiv, jakych hotuvaly z svoho seredovya vsi Tajja. Ce
spravdi proobraz rozumovoji nerivnosti. Takoji nerivnosti ja ye zapereuju, bo vona nikoho ne
prynyuje. Koly Tajja zbyrajusia, ob dopomohty svojim druziam, vony roblia ce koen v
miru svojich syl. Chto bie maje, toj bie i viddaje! Ne rady sebe rady inych! A o my
baymo na Ta-ini? Jaku nerivnis? Zovsim inu! Toj, chto naspravdi rozumom pereveruje vsich,
yve de unyzu. Vse uzurpovano Tajja-Bohamy, jaki intelektuano stoja nye vid biosti prostych ineneriv!..

 Ty obraaje nas, suvoro ozvavsia Umt. Chiba taki metody dyskusiji?

Ja konstatuju fakt, vperto zajavyv Ri-o. My ne zibralysia hratysia v delikatnis. Ja
vyslovliuju te, o dumaju.
Harazd. Chaj te, o ty kae, pravda, cho pravda vidnosne poniattia. Ale na omu ty
gruntuje svoje baannia perebuduvaty svit?
Na velinni spravedlyvosti.
o take spravedlyvis? Dlia koho? Chiba vona odna dlia vsich?
Ni, ne odna. Ja rozumiju, o ty maje na uvazi. Ale spravedlyvis dlia vas Tajja-Bohiv
ne je spravedlyvistiu dlia mijoniv prostych Tajja. Chiba mona zrivniaty taki velyyny: odynyci i mijony!
Ni, ne mona! Ale zvidky ty vziav, o nyi Tajja pidu za toboju, o vony baaju
zmin? o jim potribno? Vony maju vdosta vsioho jii, vbrannia i vydovy!
Poverni jim vinu psychiku! vladno promovyv Ri-o. Ne zabyrajte jichnioji voli v
Budynkach Kontroliu i todi vy poujete jichniu vidpovi!..
Dlia oho jim volia? cynino zapytav Umt. ob oderaty bie potreb, ob poaty
ukannia, jaki pryvedu lye do bezodni sumniviv i rozpau? Tak vony ne znaju hirkoty rozaruva: vse je, o potribno dlia prostoho i aslyvoho yttia. A o ty dasy jim todi, koly v jichnij
dui vidkryjesia bezodnia?..
Bezkonenu dorohu progresu, hordo vidpoviv Ri-o. Mohutnij postup vpered, do
rozkryttia vse novych i novych tajemny pryrody, do objednannia z neju na bezmenomu liachu!
Chto skazav, o ce molyvo, o ce ne mit? Moe, bezkonenyj progres to lye son
nedoskonaloho rozumu?
Ni, ne son. Sama dijsnis pokazuje nam ce. Chiba mijardy spiralej tomu na Ta-ini bulo
yttia? Joho ne bulo, vy vsi znajete ce. Vono vynyklo z prymityvnych krystaliv Af i dosiahlo
najvyoho rozkvitu v Tajja. Chto skazav, o na ciomu progres musy zupynytysia, koly Af
oderala zdibnis myslyty i vybyraty pravyni liachy, a ne plutaty v temnych labiryntach evoliuciji? Navpaky teper postup povynen ity vyde, aktyvnie! I ce vy Tajja-Bohy zupynyly
joho. Z odnoho boku kut jii i vidsutnis tvorosti, z druhoho boku kut zviriaoji nasolody,
jakyj haby imja Tajja! Duch zasnuv, vin ne moe rozvyvaty v temnyci nykych prystrastej!
Vin obraaje Vyi Sfery! zalunaly hnivni okryky. Smer jomu! He vidstupnyka!
Ri-o schopyvsia z ca, hlianuv na Umta:
o ce znay? Ty dav meni garantiju, Umt!..
Ja dav garantiju, o tebe nichto ne torkne rukoju, zlovisno skazav Umt, dajuy znak.
I v tu my pomerklo svitlo. Ri-o bayv, jak na holovy Tajja-Bohiv spadaly ro-da aparaty
dlia peredai psychinych impusiv. Uenyj zbahnuv, o potrapyv u pastku. Mi-a pravyno
hovoryla. Vid Tajja-Bohiv ne slid bulo daty dobra
leny Vyoji Sfery, vziavysia za ruky, stvoryly yve kice. Ro-da na jichnich holovach
zaiskrylysia syniuvatym polumjam. Ri-o viduv, jak na nioho rynuvsia potunyj potik stranoji
energiji polia Za. V oach potemnilo, postati Tajja-Bohiv rozplyvlysia, ruky nalylysia metalom.
Ri-o napruyv vsiu svoju kolosanu voliu, ob utrymaty kika chvylyn, a tym asom ukav
hariakovo v prostori chvyliu dalekoho ostrova Ma-oto. Jak dobre, o vin odiahnuv na holovu
portatyvnyj ro-da, zalyenyj v schovyi Ih-ry velykym Si. Teper tam, na Ma-oto, v pidzemelli
sporudy universanoho zvjazku, ekaju sygnalu sotni prostych Tajja, ob viddaty svoju energiju Ri-o
Vidajdunyj zaklyk uenoho pomav u prostir, skolychnuv Kosmos. Svidomis marylasia pid achlyvym natyskom voli Tajja-Bohiv. e my odna my i vse propade Vin
schylysia bezvino pered Umtom, stane sluchnianym rabom Vyych Sfer i boh svitla Ih-ra
znovu na bahato spiralej zalyysia prykovanym do neba
Ta o niby sviyj viter vvirvavsia do psychiky Ri-o. Potik radisnoji, mohutnioji energiji
energiji druziv vlyvsia do joho mozku, oyvyv znesylene jestvo. Zjednani voli sote Tajja,
skoncentrovani v svidomosti Ri-o, rozirvaly achlyve kice vorooho rozumu. O vin ve vinyj,
ve panuje nad Tajja-Bohamy. Teper pora vvimknuty prostorovyj bio Si. Chaj vyruaje vin joho
z forteci pidstupnoho Umta!
Blyskavynyj spalach! Tajja-Bohy zakryaly, zatulyly rukamy oslipleni oi. A koly vony

podyvylysia popered sebe, to Ri-o v zali ne bulo

Vin vykorystav prostorovyj efekt Si, vako skazav Umt. Teper joho ne zatrymaty!
Dolia sama dyktuje, o robyty dali. Tajja-Bohy! U nas nema inoho vychodu treba znyyty
planetu! My ce zrobymo rukamy samoho Ri-o!..

Istoryk Zi-ur buv aslyvyj. Dolia poslala jomu svoje ostannie vitannia, i teper vin nedaremno proyve dovhyj i mnohostradanyj vik. Ta-inu skolychnuly vselenki podiji! Vona
prokydajesia z bahatospiranoho snu!
Zi-ur vziavsia za robotu. Holosy il donosyly do nioho vidomosti z usijeji planety, za stinamy
skromnoho prytulku istoryka vyruvav okean Tajja, o na rizni lady spryjmaly nejmovirni
podiji.
V moroci tisnoho prymiennia Zi-ur sydiv na mjakomu ca i, rozovujuy pjanki lystky kuki, dyktuvav elektronnomu pominyku. Na sribliastij strici vynykaly orni znaky, vony objednuvalysia v symvoly sliv, fraz, ponia. Elektronnyj pominyk v hlybyni svoho mechaninoho
mozku zapysuvav spokijnu, nekvapnu rozpovi pro toj de, koly nad Ta-inoju prokotylysia Ati
novoho asu
Ne vstyhla Zirka-matir vpasty za hra dalekoho okeanu, jak pouvsia peryj udar. Vin
buv slabekyj, ale joho pouly vsi Tajja. Planeta zadryala, niby prokydala z dovhoho snu.
Tak vono j bulo. Spirali, zapovneni odnomanitnistiu i tyeju vyrodenoho rozumu, zakinylysia.
Pered cym de i ni il vseplanetnoho zvjazku roznosyly nad svitom vistku pro velykyj
poyn Ri-o, pro plan davno pomerloho fizyka Si, jakyj mrijav perebuduvaty klimat na Ta-ini.
I o poalosia.
Ja uju za stinamy klekit. Tajja vytaju v povitri, vony zupyniajusia, pro o radisno rozmovliaju. V toj de polovyna Tajja ne zjavylysia v Budynky Kontroliu. Tysiai dra popriamuvaly do materyka Are, baajuy rozpoaty nove yttia.
Vyi Sfery ne pereyly ciomu. Tiky il peredav zvernennia Tajja-Boha Umta do vsijeji
planety.
Umt hovoryv:
Vyi Sfery ne perea novym idejam. Chaj tvorysia volia boha doli Ni-isy.
Ale Vyyj Duch hovory: chto vtruajesia u prychovanyj zmist vselenkych podij, chto
tryvoy tajemnyciu Pramateri Vsioho Buttia, chto namahajesia lit ustalenych podij toj
vyklykaje hniv Kosminych Syl Pryrody.
Vyi Sfery pokazuju vsim Tajja nebezpeku novych liachiv. Radis, blaenstvo v drevnij tradyciji. Nasyenyj zadovolenniam rozum baaje novoho! Chaj ide nazustri jomu! A koly
nastupy de rozplaty chaj vsi Tajja zhadaju vii slova Vyych Sfer!
Mov kryanyj viter Ati, prokotylysia nad svitom slova Umta. Bahato Tajja, spolochani tym
vystupom, povernulysia v pidzemni schovya, zjavylysia do Budynkiv Kontroliu. Ale mijony
junakiv i molodych O-tajja ne prysluchalysia do zlovisnych sliv. Vony radisno provodaly za
tumannyj obrij Zirku-matir, jaka zajla na ver ur ranie, ni zvyajno.
Ta-ina zminyla svoju vikovinu chodu. Vladna ruka Tajja dyktuvala jij novi zakony Mynula ni. Poavsia novyj de.
Ta-ina ve obertalasia vdvii vyde. Okean zatopliuvav nyzyny materykiv, urahany zminyly sylu i napriam. Nad Lua-Dou vypav hustyj sa, vkryv tovstymy plastamy prytulky nyych
Tajja. Ale erez kika ur naletiv hariayj viter, i sa peretvoryvsia v burchlyvi potoky, o maly
uelynamy do okeanu.
Po planeti povzly tryvoni utky. Il bie ne hovoryly nioho pro Ri-o. Umt movav. daly
vystupu Ri-o. daly joho pojasne. Ale v prostori panuvala tya.
A Ta-ina neuchyno pryskoriuvala svoje obertannia, i Zirka-matir vstavala sered hrozovych chmar bagrova j zlovisna

Nad materykom Ars vyruvaly strani vychory. Vony nesly nad ostrovamy chmary hustoji
kuriavy. Povitriani potoky priamuvaly do gigantkych ustanovok Ri-o, zapuenych kika dniv
tomu. A tam, nad lanciuhom z desiaty ostroviv, vstaly nevydymi stovpy radiciji najmohutnioho polia. Tumannyj stovp pidniavsia kri chmary a do temriavy kosminoho prostoru.
Ri-o, povernuvy z centranoho materyka i vvimknuvy ustanovky Si, proletiv na svojemu dra nad ostrovamy. Vin zaspokojuvav miscevych Tajja, o buly naliakani stranymy vychoramy j hurkotom, pojasniuvav, o tvorylosia nad okeanom. Sered poselennia ju-Cha, na
yrokomu majdani, Ri-o zibrav utikaiv z centranoho materyka. Vin skazav schvyliovanym jurbam:
Vyi Sfery ostatono vidkryly svoje oblyia. Vony lye dlia obmanu ne pereyly robotam na ekvatori. Tajja-Bohy hotuju nastup proty nas. Treba rozumity, o boroba lye poynajesia. Na jichniomu boci navi bahatovikova inercija rozumu nyych Tajja. Ale my ne zupynymo pered nebezpekoju. Navi pered smertiu my ne schylymo svojeji psychiky.
Tajja-braty! Rozpoynajte nove yttia. Skydajte z sebe pelenu tysia spirale. Beri majbutnij
postup Ta-iny u vlasni ruky. Chaj zakinujesia dovhyj i nesterpnyj son, schoyj do smerti
Tysiai Tajja zachopleno vitaly prystrasni slova Ri-o. A vin hovoryv dali, i oi joho blyaly
natchnenniam, i poryvy vitru kotyly mohutnij holos nad budivliamy ju-Cha:
e kika dniv, i Ta-ina odery novyj klimat. Oyvu rivnyny, husti zarosti pokryju bezplodni uelyny centranoho materyka. Tajja vyjdu na plantaciji, stanu praciuvaty i viduju
sebe ne rabamy Tajja-Bohiv, a hospodariamy vlasnoji doli! Vy ve ne budete zjavliatysia v Budynky Kontroliu, ob viddavaty svoju psychiku, svoju voliu za jiu, vbrannia i vydovya. Vy
sami stvoryte vse, o potribno dlia radisnoho yttia, i vidujete velyke astia tvorosti i svobody!..
Pislia vystupu Ri-o povernuvsia na Ma-oto. Bilia kerivnoho centru joho zustriv Nur.
Oblyia unia bulo sirym, oi joho horily lychomankovo.
o stalosia, Nur? zdyvuvavsia Ri-o.
Bida, Uyteliu!
V omu sprava?
Ustanovky vychodia z ladu!
Chto tobi skazav ce? kryknuv Ri-o.
Kontroni prylady.
Ri-o strimgolov kynuvsia v otvir kerivnoho centru, poplyv vukym korydorom v hlybynu
pidzemellia.
Vin ne zvertav uvahy na te, o Nur nazdohaniaje joho, o vin spriamovuje na svoho
Vytelia vistria vyprominiuvaa.
Blysnuv zelenkuvatyj promi. Ri-o zastohnav, zakolychavsia v povitri, sudorono povernuvsia do Nura. Sparalizovanyj rozum vtraav svidomis, ii vako sklepliuvaly. Kynuvy
stranyj pohliad na zradlyvoho unia, Ri-o vpav na kamjanu pidlohu.
Chutko ohlianuvy, Nur vidkryv otvir v bokovij stini i vkynuv neporune tilo uytelia v
temne prymiennia. Zakryvy vaki metalevi dveri, vin udarom vyprominiuvaa zrujnuvav
mechanizm vidkryvannia. Teper Uyteliu zvidsy ne vybraty!
Pislia cioho Nur pomav unyz, do kerivnoho puta. Vin hariakovo miniav programy ustanovok, posyliuvav potunis radiciji polia Za. I odrazu zakolychavsia navkolo grunt. Hlucho
zastuhonilo. Ustanovky Si oderaly potunis, o bula v desiatky raziv vye vid poperednioji.
Vyplyvy z pidzemellia, Nur kynuvsia do ytla vodia Ro-a. Joho zustrila zliakana Mi-a.
Vona spolochano prysluchalasia do hriznoho hurkotu, o dolynav vid okeanu.
o stalosia, sej Nur? o tam stalosia? omu tak triasesia Ta-ina? De Ri-o?
Nema Ri-o! zlovisno vidpoviv Nur. Vse zakineno! My letymo zvidsy!
Chto my? ne zrozumila Mi-a. omu nema Ri-o? o ty hovory, Nur?
Ja znyuju ustanovky Si. Ja znyuju planetu. Take velinnia Tajja-Bohiv! I ja odyn z
nych! My ponemo nove yttia na Tva-ji. uje? Ja liubliu tebe, Mi-a! Idy zi mnoju, i ty matyme
nebesne blaenstvo!..

Mi-a dyvylasia v manijakani oi Nura, zacipenivy vid strachu, a vin, schopyvy jiji za
ruky, epotiv:
Komu potribni joho nikemni plany? Borotysia zarady nyych Tajja! Raby j sami ne
znaju, oho vony baaju! Je lye odna cinnis u Kosmosi baannia osoby! Moje baannia!
Tvoje, Mi-a! Ty bude zi mnoju vidpovidaj? My nehajno vylitajemo do Palacu Vyych Sfer!..
Mi-a movala, pryholomena poutym. Oblyia jiji posirilo, jak u mercia, vusta dryaly.
Jak buty? De kochanyj Ri-o? ym dopomohty jomu?
A Nur aleniv.
Ty movy? Ty ne choe? Tak ja zmuu tebe!
Ih-ra pokaraje tebe! zastohnala Mi-a, v rozpai prostiahajuy ruky do zradnyka.
Oi Nura osvitylysia mstyvym polumjam. Vin radisno zasmijavsia.
udovo! Ty skazala Ih-ra! Jak dobre, e nahadala meni! Treba znyyty prokliate
schovye Ih-ry! De vono?
Ja ne znaju! kryknula Mi-a z hnivom. o ty choe vid mene?
Tiky pravdy! Staryj vo hovoryv, o ty znaje tajemnyciu schovya. De vono?
Ne skau!
Skae! zahrozlyvo proepotiv Nur, nasuvajuy na Mi-a. orni oi joho, vyprominiujuy potoky energiji lo-la, prykuvaly Mi-a do pidlohy. Ruky jiji opustylysia, holova bezsylo
schylylasia, oi pohasly. Pouvsia bezvinyj holos:
o baaje Tajja-Boh?
Otak krae. De schovye Ih-ry? De vchid do nioho?
V uelyni Us. Mi velykymy Tio. Vchid pid kamjanymy ma-ura
udovo. Ja pospiaju tudy. Ve bie nichto ne skorystajesia spadynoju Si. A ty
ekaj mene. Ty moja. Rozumije?
Ja tvoja, Tajja-Boh, pokirno zhodylasia Mi-a. Ja budu daty tebe
Vin znyk. Divyna, schlypujuy vid stranoho boliu 8 holovi, leala na pidlozi ytla. Vona
zabula pro Ri-o, pro baka, pro doliu ostrova i Ta-iny. Vona dumala pro odne: zaraz povernesia
Tajja-Boh. Vona liuby joho. Vona polety z nym u nebo. Vona matyme velyke blaenstvo
Hrymila dalyna. Urahany nesamovyto matuvaly lystia derev, lamaly stovbury, kotyly pyliuku i dribne kaminnia nad ostrovom. Veletenka chvylia vdariala v skeliu i dosiahala prytulku
staroho vodia, skropliujuy joho miridamy bryzok. A Mi-a ne ula, ne bayla nioho
Ta o nad neju chto zjavyvsia. Vona schopylasia, schylyla v pokori holovu. Pouvsia jiji
slabekyj holos:
Ja hotova, Tajja-Boh! Ty povernuvsia?..
o z toboju, doniu?
Mi-a zdyvovano pohlianula popered sebe. Pered neju stojav ne Nur, a bako, staryj Ro-a.
Vin zanepokojeno dyvyvsia v jiji blide oblyia i hovoryv:
Ty niby zaarovana. o trapylosia? Ja ukaju Ri-o. Okean vychody z berehiv. Tajja
bojasia. De znajty Uytelia?
Ty kae Ja zaarovana, epotila Mi-a, bezdumno dyvliay na baka Zaekaj
Ja zhadaju Tut buv Nur Ja povynna sluchaty joho, daty joho Ri-o nema
Jak nema? nesamovyto skryknuv Ro-a.
Nur znyyv joho Uyte v pidzemelli. Nur kazav, o Ta-ina zahyne! Vin popriamuvav
do schovya Ih-ry, ob znyyty joho
Chto vkazav jomu schovye? hrizno zapytav vo.
Ja
Ty zradyla velyku tajemnyciu?..
Ja ne znaju, baku Vin mene prymusyv
Vin dyvyvsia na mene strano. I ja skazala vse
Ro-a na odnu my zadumavsia. Ti burchlyvych pouttiv projla po ornomu oblyi, oi
zaiskrylysia riuistiu.
Treba pospiaty, Mi-a. Riatuvaty Ri-o, jako vin yvyj. Vedy mene v pidzemellia

Ri-o kolychala vaka chvylia zabuttia. V temnij bezodni neprytomnosti znykly vsi pereyvannia, pouttia nebezpeky i strachu. Tiky nastoroenyj sluch vlovliuvav bezperervne dryannia gruntu. Ale zvidky ci zvuky, o vony znaa Ri-o ne znav.
Vin letiv nad bezmenym okeanom v tumannu dalynu. Vnyzu chvyliuvavsia temnyj
okean, speredu i z bokiv hrymily slipui spalachy hrozy. Vin ne znav, o joho ekaje na liachu,
vin ne bayv unyzu ni ostrivcia, ni bereha materyka. Tilo nalyvalosia vtomoju, ja-o straenno
bolily, vony ve buly nespromoni trymaty joho v povitri. Chotilosia vpasty vnyz i vtonuty v
okeani, ni znemahaty v achlyvij borobi z stychijeju.
Ta o speredu skelia. Vona vysoije nad vodamy, vona vpevneno vidbyvaje navalu okeankych chvy. Nad neju kupasia tumany, navkolo neji vyruje bezodnia.
Ri-o padaje na tu skeliu, ipliajesia rukamy za slyke kaminnia. Vin zovsim znesylenyj.
Dali letity ne mona.
Mohutnij vychor nalitaje na skeliu, rve na Ri-o vbrannia, namahajesia skynuty joho v bezodniu. Ruky uenoho postupovo slabnu. e kika chvylyn, i vse padinnia na hostri skeli
vnyzu, a todi v bezodniu, na jiu chyym pti-ta.
Ta o sered chmar, sered spalachiv blyskavy zjavliajesia holubyj ja-lu. Vin smilyvo boresia z bureju, vin hordo lety sered stranych vychoriv, jomu nichto ne pryyny lycha. Vse
nye i nye hordyj ja-lu. miano-siri chmary zakryvaju joho, znovu vidkryvaju. Nareti, vin
opuskajesia nye i sidaje na skeli, bilia Ri-o. Venyj dyvysia na ja-lu i ne viry svojim oam.
Ce Mi-a. Ce doka staroho vodia Ma-oto. Blakytne oblyia JIJI otoene oreolom natchnennia, oi niby vohni blyskavy.
Vona prostiahaje ruky Ri-o i kryy, namahajuy zahluyty hurkit hromu:
vyde, kochanyj! Poletymo zvidsy!
Kudy, liuba Mi-a?
V nebo! Tudy, de ne strana odna buria!
Ja ne maju syly, stohne Ri-o. Ja ne poleu
Ja ponesu tebe! zapevniaje Mi-a. uje? Ja syna, ja liubliu tebe! A chiba je syla,
mohutnia vid syly kochannia?..
Ri-o z nadijeju prostiahaje ruky Mi-a Ta znenaka v nebi zjavliajesia pochmure oblyia
Nura. Vin liuto dyvysia na svoho Vytelia, i nebo vidluniuje joho smichom. Vid tych zvukiv
dryy skelia i kaminnia padaje v okean.
Ni, ty ne vtee vid mene! hrymy Nur, zamachujuy na Vytelia. Spalachuje slipue
prominnia, svit konaje v peredsmertnych mukach, i okean vohniu zatopliuje Ri-o, Mi-a, ve Kosmos
De ty, Uyteliu?
o take? Zvidky cia dumka?
De ty, Uyteliu? Ja klyu tebe!
Ri-o otiamyvsia vid neprytomnosti, napruhoju voli povernuv jasnu svidomis. Zastohnavy vid boliu, vyprostavsia, pidniavsia v povitria. De vin?
Temne, hluche prymiennia. Za joho stinamy hluche dryannia.
Jak vin siudy potrapyv?
Pamja vidnovyla ostanni podiji. Pidstupnyj udar Nura i neprytomnis. o? Dlia oho?
yju voliu vykonuvav Nur?
De ty, Uyteliu?
V prostori zvuala slabeka dumka, ale vona itko vidbylasia v svidomosti Ri-o. Vin
vvimknuv ro-da, jakyj zavdy nosyv na holovi, skoncentruvav dumku.
Impusy prozvualy synie.
Ce ty, Mi-a?
Ja, Uyteliu, dolynula radisna dumka.
De ty?
Ja ukaju tebe! Zi mnoju bako.
De Nur?

 Vin choe znyyty schovye Ih-ry. Vin o zrobyv u Kerivnomu Centri. Ustanovky Si
poaly praciuvaty synie. Nad Ma-oto urahany. Vako vyjty nazovni.
Ce lycho, Mi-a. Velyka katastrofa.
o my zmoemo zrobyty, Uyteliu? Jak vyzvolyty tebe?
Zbyrajte Tajja. Zberisia v tomu samomu zali Lo-la, koly ja vylitav do Vyych Sfer. Meni
potribna energija dlia perebudovy prostoru.
My tudy ne projdemo, Uyteliu. Nur znyyv prochid.
Ri-o naprueno dumav, u dui joho brodyly sumniv i rozpa. Zretoju, vin zvayvsia.
Mi-a.
Ja sluchaju tebe, Uyteliu. Pospiaj. o nam robyty? Bako ve vede svojich Tajja.
Spustisia v pidzemellia. Do povorotu. Ja zakrytyj v prymienni, jake znachodysia
pravoru. Vy vsi vimete za ruky, Mi-a Micno. Ty rozumije? Ja sprobuju pity na rysk. Inoho
vychodu nema.
Ja zrozumila, Uyteliu. My priamujemo do tebe
Ri-o nablyzyvsia do stiny, de buly metalevi dveri, dav. Ne mih dumaty, a tym bie rozumity toho, o stalosia. Vsiu psychinu sylu treba bulo zibraty v jedynyj impus dlia toho, ob
vyrvaty. Tam, na voli, vin vyriy!
Uyteliu! My tut
Pryhotujte. Vimisia za ruky
My hotovi
Ri-o zapliuyv oi. Zoseredyvsia. Vrivnovayv, rytm sercia. Rozslabyv vse tilo. Vidihnav
zhraji nebaanych dumok, oystyv psychiku dlia mohutnioho poryvu.
o take prostir? Ce lye pole v absoliutnij poronei Bezmeia, v bezkonenomu nio
Kosmosu. I vono orijentovane pevnym ynom, pevnymy, neschytnymy zakonamy, jaki obovjazkovi dlia konoho, chto ne pidniavsia nad nymy, chto ne zrozumiv jich! Si vidkryv ti zakony! A
Ri-o vyvyv jich! I vin moe vykorystaty prostorovyj efekt navi bez bio. Aby lye vystaylo
psychinoji energiji Tajja, o du tam, za stinoju. Jako ni todi tilo Ri-o zalyysia naviky v
kameni, pohlynute nimoju Af.
Vyboru nema! Je lye odyn napriam najstraniyj!
Ri-o riue prostiahnuv ruku vpered. Kondensovanyj impus joho energiji vukym promenem polynuv pered nym. V stini vynyk tumannyj otvir. Ri-o blyskavyno prosunuv tudy ruku.
Vin viduv, jak do nioho dotorknulasia nina hariaa ruka Mi-a, syno stysla. Sviyj strumi
energiji lo-la spovnyv mozok, dav jomu mohutniu sylu. Bu o bude!
Ri-o rvonuvsia vpered, priamo na stinu. Af rozstupalasia, niby vjazka, tiahua ridyna. Kika
chvylyn i venyj ve buv nazovni, v obijmach druziv. O tryvone oblyia Ro-a, druni posmiky Tajja, zmuene lyce kochanoji Mi-a.
Skorie vnyz, druzi moji. Do puta.
Ri-o pomav korydorom v pidzemellia. Ale dorohu perehorodyla nevydyma stina. Venyj
prostiahnuv ruku vpered, sprobuvav. Tverdis perepony perevyuvala tverdis Af.
Prokliatyj zradnyk! Vin postavyv prostorovyj zaslon. Do Kerivnoho Centru ne dobratysia. Treba pospiaty v schovye Ih-ry. Tam je li-a, jaki mou pronyknuty do puta erez grunt
Uyteliu! schvyliovano skazala Mi-a. Nur teper tam, v schovyi Ih-ry!.. Vin zmusyv
mene skazaty Ja ne mala syly protyvytysia!..
Skorie tudy!..
Vony pokynuly pidzemellia, vybralysia nahoru, jich zustrily smeri, chmary hustoji kuriavy, hurkit mohutnich chvy, o peremono vdarialy v prybereni skeli. Trymajuy za ruky,
grupa Tajja na oli z Ro-a ruyla vpered. Raptom ponad ostrovom prolunav stranyj vybuch.
Hustyj morok prorizav spalach. Staryj vo tryvono hlianuv na Ri-o.
Vybuchnulo v uelyni Us. Tam, de schovye Ih-ry!..
Ce Nur znyyv mayny Si, suvoro skazav Ri-o. Vin peredbayv use, nehidnyk
Uenyj zupynyvsia. Vin jako odrazu ponyk, postariv. Mi-a stysla joho ruku, zaepotila:
Uyteliu, kochanyj! Ty dumaj! ukaj vychid. o e mona zrobyty? uje, Uyteliu?..
uju, Mi-a Ce katastrofa. Vony zumily obduryty mene. Ja povynen buv znaty Nura, ne
doviriaty jomu. O, jaki chytri i pidli vorohy. Vony peredbayly vse. Planeta rozkrutysia do kry-

tynoji vydkosti, pone vtraaty atmosferu, a potim zrujnujesia. Tajja, jaki zalyasia yty, budu proklynaty mene i vse, o bulo zvjazane z proektom Si. I Tajja-Bohy ytymu tysiai spiralej
pid zachystom strachu, jakyj porodyv na promach!.. O, jaka pidstupnis!..
Ale i vony zahynu, jako Ta-ina zrujnujesia? vyhuknula Mi-a. oho vony dosiahnu?
Vony ne zahynu! Vony hotuju na Tva-ji poselennia, ob pereletity tudy
Raptom Ri-o zamovk. Na joho oblyi zjavyvsia vyraz nadiji. Vin pohlianuv na Ro-a, na
joho doku. Tycho skazav:
Na Tva-ji roboty ooliuje sej Sit. Ja znaju joho. Ce esnyj Tajja. Jako vin znatyme pro
zloyn Vyych Sfer to dopomoe nam.
ym? z sumnivom zapytav Ro-a.
Treba povidomyty nyych Tajja centranoho materyka. Vony ne stanu daty v takych
umovach. Tajja-Bohy pryrekly vsich na smer. Znay, treba znyyty jich!..
Uyte Ri-o, kryknuv odyn z Tajja, dyvliay v tumannu dalynu. Povertajesia dra
Nura
Vin choe zabraty mene, skazala Mi-a. Ja bojusia, Uyteliu
Treba schovatysia. Chaj vin lety na materyk. A nam treba zibraty jaknajbie Tajja. Koly
Tva-i bude prochodyty nad Ma-oto, my sprobujemo zvjazatysia z Sitom
A jako ne vdassia?
U nas nema inoho liachu. Ce jedynyj ans

Istoryk Zi-ur zabuvav pro jiu, pro son. Vin zmarniv, schud, ale bahato ur pidriad opysuvav
grandizni podiji ostannich dniv Ta-iny. Elektronnyj pominyk bajdue drukuvav na sribnij
strici orni znaky i yfruvav u neosianij svojij pamjati rozpovi pro stranu katastrofu
Nejmovirnoji syly vychory valyly bahatospirani ma-ura, rujnuvaly skeli, znyuvaly
poselennia. Chvyli na sotni bao u vysoi zalyvaly suchodil, zmitaly na svojemu liachu Tajja,
sporudy, tvaryn i zatopliuvaly pidzemni ba-mo.
Vseplanetni il movaly. Nichto ne znav, o trapylosia. daly vystupu Ri-o. Ale vin ne
obzyvavsia. Blahaly vidpovidi Vyych Sfer. Ale Umt ne chotiv hovoryty.
A Ta-ina krutylasia navkolo osi v desiatky raziv skorie, ni do experymentu Ri-o. Povitriana obolonka planety poala rozvijuvatysia v prostori, hazy dovhym chvostom tiahnulysia za
Ta-inoju. Na horach i vysokych misciach povitria stalo ridym, Tajja ve ne mohly perebuvaty
tam.
Okean pohlynuv bahato ba-mo dlia syntezu jii, hirka voda zalyla bezli skladiv. Ve ne
vsi nyi Tajja mohly oderaty odennu jiu. Poavsia holod. Tysiai Tajja vmyraly, proklynajuy Ri-o i Vyi Sfery.
o bude dali? Ja istoryk Zi-ur spokijno i vpevneno dyvliusia na majbutnie planety.
Ta-ina zahyne. Vona zahyne vid ruky Vyych Sfer, jaki ne baaly velykych reform Si i Ri-o.
Zi-ur na my zupynyvsia, zamovk. Vin pouvav, o pozadu chto stoji. Istoryk ozyrnuvsia. V otvori zjavyvsia junyj Tajja onuk Zi-ura.
o tobi, Va-boa? lahidno zapytav Zi-ur, z trudom zviniajuy vid plynu dumok.
omu ty zjavyvsia do mene? Jak tebe odpustyly bako i maty?
Va-boa movav. Joho chudeke lyko posirilo vid strachu. Vin, pochytujuy, pidplyv do
dida, pokazav rukoju v bik otvoru. Pouvsia vysokyj, dzvinkyj holos:
Ty bay o robysia tam? Ty znaje pro vse?..
Ja praciuju, Va-boa, zvina vidpoviv Zi-ur. Ja dyktuju pominyku vidomosti pro
ostanni dni Ta-iny. Ote, ja muu znaty vse
Dytiai oi Va-boa spalachnuly nedobrym vohnem. Vin vepyvsia tonkymy rueniatamy
v rukav l-la Zi-ura, isteryno zakryav:
Tak omu ty ne znaje, o maty i bako zahynuly? Nae ytlo zrujnuvav smer. Ja
teper odyn! Odyn v cilomu sviti!..
Va-boa sudorono zatipavsia v prypadku, vpav na pidlohu. Zi-ur schylyvsia nad nym, vlyv
do rota kika krape ridyny. Sumno dyvliay na zmuene lyko onuka, dav, doky vin otiamysia.
Va-boa povino rozpliuyv oi. mianym pohliadom poviv navkolo. Zi-ur dopomih jomu
vstaty, posadyv na ca. Laskavo poklav ruku na schylenu holovu.
Ja rozumiju tebe. tycho promovyv istoryk. Ty e dytyna. Toboju ruchaje instynkt.
Ja te skorbliu. Smer blykych liudej pealy serce konoho Tajja. Ta nastupaje smer vsijeji
planety pereduvaje moja dua. o znay v taki asy smer odyny?..
Onuk schopyvsia za suchu ruku dida, blahano pryhornuvsia do nioho.
Ja uv ty o pysav Ty znaje tajemnyciu! Ty znaje, chto vynen v neasti omu
movy? omu ne skae Tajja? Vyjdy na majdany Lua-Dou, zbery Tajja!..
Ja lye istoryk, dytyno moja!
Ja ne rozumiju tebe! Koly zahyne Ta-ina komu bude potribna tvoja istorija?
Zi-ur sumno vsmichnuvsia, pochytav holovoju. De v hlybyni joho zhaslych oej zaevrila
slabeka iskorka. Vin niby vdyvliavsia v nevydyme dlia inych Tajja hriadue.
Vsesvit bezkonenyj. Svity narodujusia i vmyraju. Ale nio ne hyne. Miniajesia
forma, tee kri neji bezupynnym potokom Af. A su ne miniajesia.

 Ja ne chou! vyhuknuv Va-boa. Ja chou yty na Ta-ini! Ty ne bay toho, o dijesia! Tajja proklynaju svoje yttia, vmyraju! Tajja baaju znaty, o take tvorysia navkolo!
Ty znaje tajemnyciu lycha i movy! Tak ja skau jim! Ja poleu do Tajja i rozkau jim vse! U
vsiomu vynni Tajja-Bohy
Mi-tajja vyletiv u otvir.
Stij, Va-boa, u vidaji kryknuv Zi-ur. Zupynysia, prou tebe!
Vin schopyvsia z ca, poletiv slidom za onukom. Joho zustriv urahan. Pyliuka nabylasia v
nizdri, v rot v pory tila. V Zi-ura zapamoroyla holova. Trymajuy rukamy za metalinu zahorodu, vin ohlianuvsia. Nedaleko vid nioho, chapajuy za vystupy stin, probyravsia nazustri
ornym chmaram kuriavy Va-boa. Povz nioho prolitaly, perevertajuy bezladno u povitri, pokalieni, zakryvavleni Tajja. Vin o kryav jim, ale Tajja navi ne dyvylysia na napivboevinoho Va-boa.
Mohutni povitriani potoky z revom kotylysia erez majdany Lua-Dou, zryvaly pokrivli budive, nesly v smertedajnych lijkach chmary pylu, dribne kaminnia, ulamky jakycho li-a, trupy
Tajja.
O z-za rohu z hurkotom i svystom vychopyvsia gigantkyj vychor. Vin blyskavyno
promav po majdanu, vyrvav z korinniam kika derev, pidmiv desiatok Tajja i z achlyvoju syloju vpav na Va-boa. Zi-ur zakryv oi. Podych vychoru torknuvsia joho lycia, syponuv rizuym
potokom dribnoho pisku po tilu. Hrymliay metalevymy ulamkamy, vin pokotyvsia dali.
Zi-ur ozyrnuvsia. Va-boa ve ne bulo vydno. Tiky na tomu misci, de vin stojav, pid stinoju
temnila jaka pliama. Istoryk probravsia tudy. To buv trup onuka, pokalienyj, posynilyj. Vusta
buly rozkryti, oi dyvylysia v miane nebo. Vin niby j pislia smerti o chotiv skazaty Tajja
Istoryk vziav onuka na ruky, ruyv nazad. Z natuhoju pidniavy do otvoru svojeji budivli,
vin odynyv dveri, vplyv do prymiennia. Poklavy trup na pidlohu, Zi-ur dovho stojav nad
nym, vytyrajuy na okach starei sliozy.
Potim zvynym ruchom istoryk distav z l-la lystky ku-ki, vkynuv u rot.
erez kika a nastupylo projasnennia. Zi-ur pohlianuv nazovni. Stranyj urahan zdavavsia jomu jakymo snom, haliucynacijeju.
Istoryk pidplyv do ekrana zvjazku, vvimknuv il. V prymienni zalunav suvoryj holos
Umta:
Vyi Sfery popereduvaly. Chaj hniv boha doli Ni-isy vpade na holovu Ri-o, Tajja,
jakyj poruyv starovynni tradyciji. Chaj velyke hore, o spitkalo planetu Ta-inu, bude vinym
poperedenniam hriaduym pokolinniam!..
Zi-ur vymknuv il. Prezyrlyvo usmichajuy, pidplyv do elektronnoho pominyka, siv na
ca.

Nad suputnykom Ta-iny Tva-ji plyvly prozori, lehki chmaryny. Takych Sit ne bayv na
ridnij planeti. Zirka-matir osiavala jich jaskravym prominniam, i vony perelyvalysia bahama
udesnymy barvamy. V zeniti plyvla na tli temno-synioho neba Ta-ina tumanna, pochmura,
gigantka kulia. Vona vydko obertalasia, na ekvatori vydno bulo chaotyni zavychrennia povitrianych mas. Sit z ostrachom dyvyvsia na neji, i sumnivy terzaly joho duu. Dlia oho Vyi
Sfery tak rozkruuju planetu? o zadumav Ri-o? Nenormana zmina reymu obertannia moe
zrujnuvaty systemu Ta-iny. Ni, na planeti vidbuvajesia o nezrozumile Sit, jak zavdy,
nioho ne znaje. Vyi Sfery nioho ne povidomliaju. Desia ur tomu buv ostannij zvjazok
Umt poperedyv pro vylit leniv Vyych Sfer.
Za planom Umta tajilo o nedobre. omu Vyi Sfery baaju zalyyty Ta-inu? Jako
vony vpevneni v uspichu experymentu Ri-o, to navio pospine pereselennia?..
Do Sita pidplyv pominyk, odiahnenyj v lehkyj ri-no. Oblyia joho bulo tryvonym.
Sej Sit! Na budivnyctvi poselennia znovu batalija! Tam uty vybuchy!..
o ce znay?
Napevne, napad strachovy!..
Skorie tudy.
Sit i joho pominyk kynulysia do angaru, de stojalo bahato lehkych dra. Zajovy v odnu
z nych, vony vyletily nazovni Budivlia Kerivnoho Centru vsijeju systemoju Tva-i vydko viddaliala, zmenuvala. Zhory vydno bulo yroenne kolo, stvorene nebesnymy dyskamy mi
zarostiamy syniuvatych derev. V tomu koli zdijmalosia nad chaamy bahato budive dlia majbutnich pereselenciv. Osnovni prymiennia buly zanureni hlyboko v grunt. Tam, v kolosanych pidzemelliach, rozumni li-a stvoryly tunu atmosferu, rozkini poselennia, yroki
ozera, udovi plantaciji z ridnoji Ta-iny.
A na ekvatori Tva-i bulo stvoreno sitku potunych ustanovok, jaki hotovi vytovchnuty
suputnyk Ta-iny na samostijnu orbitu. Sit ochopliuvav dumkoju ve gigantkyj mastab tvorosti
Tajja, i dua joho pyala velyiu Rozumu, o smije vtruatysia v odvini zakony Pryrody. Ale
hirki rozdumy pidkazuvaly, o ne dlia krasy i postupu robysia vse te!.. Za udovym zdijsnenniam tajisia o temne i pidstupne!..
Dra mynula centrane poselennia i nablyzylasia do nezajmanych chaiv gigantkych derev. Nad nymy zdijmalysia v syne nebo syvi vypary, nad verynamy stojaly tumany. V tych
chaach ylo bahato nevidomych tvariuk, jaki ve znyyly desiatky Tajja, e praciuvaly na
sporudenni posele.
Na majdanyku, poriad z nezajmanymy chaamy, Sit pobayv jurbu pereselenciv, rozkydani v usi boky li-a. Vin spriamuvav dra tudy. Tajja rozlitalysia v usi boky, vtikajuy vid gigantkoji potvory, jaka, zdijniavy na zadni kincivky, byla perednimy po nebesnomu dysku, o
stojav poru.
Tam e Mi-tajja! rozliueno kryknuv Sit. omu jiji ne vbju?..
Magnitni vibraciji ne beru! zliakano vyhuknuv kerivnyk roboty. My probuvaly.
Potvora vbyla pjatioch Tajja!
Sit pidplyv do puta dra, skoncentruvav na potvoru promi polia Za. Strachovye strepenulo, hlucho zarevlo i, vyprostavy na ve kolosanyj zrist, z hurkotom vpalo vnyz, lamajuy
syni stovbury derev.
Tajja zlitalysia z usich bokiv do dra Sita, hnivni vyhuky zalunaly nad majdanom:
Sit! Doky my budemo hynuty v chaach Tva-ji? o znay naa robota? omu ty
nioho ne hovory nam? My ve vtratyly tut bahatioch tovaryiv! omu mova Vyi Sfery?
Dlia koho budujusia tut poselennia?..
Druzi! vidpoviv Sit. Na Ta-ini tvorysia o nezrozumile. Vona stala obertatysia z
nebezpenoju vydkistiu. My, napevne, staly znariaddiam
Kosmonavt ne zakinyv. Nad majdanom zjavyvsia e odyn aparat. Vin zupynyvsia v povitri nad jurboju, i z otvoru vyhlianulo oblyia slubovcia Kerivnoho Centru. Vin kryknuv:
Sej Sit! Bida!
o trapylosia?

 Z Ta-iny peredaa. Hovory Ri-o. Vin zvertajesia do tebe!

Ri-o! Do mene? Zvidky? o take?
Ja zapysav peredau. Vin peredaje nevpynno. Sprava due serjozna. Ta-ina naperedodni
zahybeli!..
Sit kynuvsia do svojeji dra, kryknuvy na chodu.
Druzi! Rozijdisia po schovyach, di moho slova!..
Vin promav nad poselenniam, pokynuv dra bilia vchodu i opynyvsia v prymienni
zvjazku. Joho dalo kika ineneriv. Oblyia jichni buly pochmuri i rozhnivani. Sit dav rukoju
znak.
Vmykajte.
V prymienni polynuly tychi slova:
Vyklykaju Tva-i! Vyklykaju Sita!..
Sit zapliuyv oi. Dua zavmerla. Vin zrozumiv, o opynyvsia na perechresti istorynych
liachiv planety. o nese cej dalekyj holos Ri-o?
Vyklykaju Sita, zaklykav nevydymyj holos. Viriu v joho esnis, v joho turbotu za
doliu Ta-iny. Na planetu nasuvajesia katastrofa. Vyi Sfery pily na zloyn. Vykorystavy zradnyka Nura, vony vvimknuly ustanovky na ekvatori na povnu potunis. Ta-ina obertajesia vse
vyde. Nezabarom nastupy krytynyj moment, koly vona pone rozvaliuvaty. Treba riatuvaty yteliv Ta-iny. Treba povidomyty vsich Tajja na centranych materykach. Znyennia o i
Budynkiv Kontroliu o jedynyj vychid. Todi Vyi Sfery stanu bezsylymy My zmoemo poperedyty lycho. Nur stvoryv navkolo Kerivnoho Centru prostorovyj zaslon. Vin znyyv schovye Ih-ry. Ja ne mou zupynyty robotu ustanovok. Ja zvertajusia do Sita po dopomohu. Lye
vin moe teper zupynyty katastrofu!.. Treba zachopyty Nura, jakyj vtik do Vyych Sfer. Vin
znaje yfr prostorovoho zaslonu! Ja vyklykaju Sita! Ja vyklykaju Tva-i!..
Holos na my zamovk i znovu poav povtoriuvaty poperednie. Serce Sita syno zabylosia,
dua spovnyla hnivom. Joho vusta zadryaly, oblyia potemnilo. Vin opustyv holovu, proepotiv palko:
O haba! Jak mene obdureno! Ja znovu stav ertvoju pidlych pti-ta z Vyych Sfer! O ja
slipyj, hluchyj va-a! Nema meni proennia! erez moju slipotu zahynuly Od i Mar! erez moju
slipotu moe zahynuty planeta!..
Odyn z ineneriv nablyzyvsia do Sita, poklav ruku na joho olo.
Sej Sit! Joho holos buv tverdym i suvorym. Ne kartajte sebe. Vy ne vynni. Ce strana
bytva! Ne mona hajaty asu. o treba robyty!..
Sit pohlianuv na nioho, vdiano usmichnuvsia. Jedynym impusom voli vidnovyv munis
i tverdis duchu. itko skazav:
Ty pravyno movyv, drue! Treba dijaty. Ja leu na Ta-inu. Vy prodovujte roboty.
Molyvo, na Tva-ji zalyysia na jedynyj prytulok. Pamjatajte ce. di mene. Ja povernusia z
druziamy!..
erez kika chvylyn z yrokoho majdanu poselennia pidniavsia v temnu vysoi velykyj
nebesnyj dysk. Vin prorizav zolotysti chmarky, osiajani Zirkoju-matirju, i znyk v zorianij bezodni.
Sit povertavsia na Ta-inu

Zachopyvy na ostrovi Ma-oto Ri-o, staroho vodia i joho doku Mi-a, Sit vyletiv na centranyj materyk. Peremihy urahanni vychory, jaki nesamovyto krutyly nebesnyj dysk v kruhoverti povitrianych teij, vin spriamuvav joho na holovne poselennia Lua-Dou.
Nebesnyj dysk opustyvsia v centri yrokoho majdanu, o ochopliuvav soboju systemu
Budynkiv Kontroliu i skladiv O akumuliatoriv psychinoji energiji. Ce misto bulo v zahlybyni
tut urahan liutuvav ne tak, jak na rivnynach.
Kri chmary kuriavy i skaeni vychory Sit i Ri-o pronykly v pidzemni poselennia. V yrokych zalach dlia vydovy kupylysia tysiai nyych Tajja. Vony buly pereliakani, demoralizovani. Nad jurbamy stjjav rozpalyvyj homin. ulysia kryky, stohnannia:
Nas pokynuly napryzvoliae!
Ri-o zradnyk!
Prokliattia jomu!
Vyi Sfery vyriyly znyyty vsich Tajja!
De vychid?
Ri-o i Sit znajly posyliujuu ustanovku, vvimknuly jiji. Nad buujuoju jurboju prolunav
hromovyj holos Ri-o:
Sluchajte, Tajja! Sluchajte vsi! Doroha kona chvylyna! Do vas zvertajesia Ri-o! Sluchajte, Tajja! Sluchajte vsi!
Nad kolosanym prymienniam zaliahla tya. Tysiai oej povernulysia do kupky
venych. A nad jurboju hrymily schvyliovani slova zaklyku:
Vyi Sfery zradyly planetu! Vony obduryly vsich Tajja! Vony hotuju zahybe Ta-iny!
Jedynyj vychid zachopyty Vyi Sfery! Ce das meni molyvis zupynyty ustanovky na ekvatori! Sluchajte, Tajja! Do vas zvertajesia Ri-o! Rujnujte Budynky Kontroliu, rujnujte oci prokliati
sporudy, de zibrana energija dumky, zabrana u vas i ditej vaych. Tut schovana vsia syla
Vyych Sfer, i ta syla vkradena u vas!
Potoky Tajja rynulysia na turm pidzemnych prymie, Budynkiv Kontroliu i skladiv O.
Slubovci Vyych Sfer buly zmeteni v odnu my. Li-a po peredai energiji dumky na vidsta
peretvoriuvalysia v kupu motlochu. Zachopyvy centrani sklady, velyki grupy ineneriv i prostych Tajja, ooleni Ri-o ta Sitom, na potunych dra vyletily do hirkoho pasma, de znachodylysia budivli Vyych Sfer.
Dejaki dra rozbyvalysia, hynuly v smerach i chmarach dribnoho kaminnia, ale sotni vcililych tisnym kicem otoyly Palac Velykoji Trijky. Sered chaosu hrozovych rozriadiv i urahannych potokiv povstali vderlysia do zalu Vyych Sfer. Umt ta ini Tajja-Bohy buly zachopleni
znenaka, vony hotuvalysia do vyliotu na Tva-ji. Pozbavleni psychinoji syly, skondensovanoji v o Budynkiv Kontroliu, volodari Ta-iny staly bezsylymy i aliuhidnymy. V jich seredovyi
Ri-o znajov i Nura, tremtiaoho i posiriloho vid strachu. Vin sam prostiahnuv Ri-o portatyvnyj
li-a z yfrom prostorovoho zaslonu. Vin ne dyvyvsia v oi uenomu, lye vusta joho epotily
nikemni blahannia poady.
Ri-o navi ne pohlianuv na nioho. Vin zapytav Umta:
De nebesni dysky dlia poliotu na Tva-ji?
Riadom z Palacom, ponuro vidpoviv Umt.
Sit, skazav Ri-o, ty povede dysky na Tva-ji. Riatuj Tajja, skiky mona. Jako
zahyne planeta, to vriatujesia cho astyna naselennia. Vony rozponu novu cyvilizaciju.
A ty?
Ja poleu na Ma-oto Sprobuju zrujnuvaty prostorovyj zaslon, zupynyty ustanovky!
Jaz toboju, drue! Ty sam ne dolety! Ja povedu tudy nebesnyj dysk!
A o bude z namy? blahano kryknuv Umt. My povynni zahynuty?
Vy zalyytesia yvymy, jako ne zahyne planeta! suvoro vidpoviv Ri-o. Vy oderyte
ti plody, jaki vyrostyly!
V angari Vyych Sfer povstali znajly dvadcia velykych nebesnych dyskiv. V nych rozmistylosia bahato tysia molodych Tajja, sered nych bia polovyna zovsim junych. V ostannij
z dyskiv Ri-o posadyv Mi-a ta jiji baka. Vona plakala, ne baala letity.

 Ja chou zahynuty z toboju, epotila vona. Ja ne pereyvu tvojeji smerti. Uyteliu,

liubyj! Ne posylaj mene odnu
Ne mona, liuba, vidpoviv Ri-o, lahidno usmichajuy, Na meni ley stranyj obovjazok. Ne vykonavy joho ja ne maju prava riatuvaty svoje yttia. A ty juna i prekrasna
yvy! Ditiam svojim peredasy zhadku pro nai burchlyvi dni, ob vony nikoly ne povtoryly
takoji pomylky Proaj, moja prekrasna!..
Nebesni dysky vidlitaly, nesuy nadiju planety na daleku Tva-ji.
Sit, zvjazavy z Kerivnym Centrom na suputnyku Ta-iny, nakazav:
Zapuskajte ustanovky, jak tiky prybudu nebesni dysky z Ta-iny! Vyvote Tva-ji na
novu orbitu. Suputnyku zalyatysia bilia Ta-iny nebezpeno
Zalyyvy pryhnienych, pereliakanych Tajy-Bohiv napryzvoliae, Ri-o ta Sit startuvaly
vid Palacu Vyych Sfer i popriamuvaly na ostanniomu nebesnomu dysku do ostrova Ma-oto

Nebesnyj dysk vyjov u miplanetnyj prostir, pomav nad planetoju. Ri-o neporunym
pohliadom dyvyvsia v optynyj otvir na vody okeanu, o proplyvaly vnyzu. Kolo zamknulosia!
Vin vyklykav do yttia gigantki syly, o skolychnuly vsiu Ta-inu, vin povynen i borotysia z
nymy! y ne pizno?!
Z moroku chmarnoho pokryvu vyrostav na tli zorianych prostoriv tumannyj stovp atmosfernych haziv. To v skaenomu tempi potuni ustanovky vykydaly razom z potokamy energiji
polia Za povitria planety, jake rozvijuvalosia v Kosmosi.
Nebesnyj dysk pronyzav pochmuri, kypliai v boevinych kruhovertiach chmary i
strimko znyzyvsia nad ostrovom Ma-oto. V popeliastomu napivsvitli Ri-o i Sit pobayly achlyvu
kartynu. Okean vyjov z berehiv, i orni valy kotylysia nad kontynentom, maje pozbavleni
vahy. Na ekvatori vydkis obertannia dochodyla do kruhovoji kosminoji vydkosti.
Skelia, na jakij bulo zbudovano Kerivnyj Centr ustanovok, ucilila. Vona vperto styrala nad
temnoju, stranoju bezodneju, otoena morokom i okeanom. V povitri, v zavychrenniach i
smerach krutylysia trupy zviriv i Tajja, budivli i cili skeli.
Sit zupynyv nebesnyj dysk bilia skeli, nad samym otvorom do pidzemellia. Ri-o vidynyv
dveri dyska. achlyvyj poryv urahanu vidkynuv joho do puta, potik dribnoho kaminnia boliae
rizonuv po oach. Nebesnyj dysk chytavsia v tytaninych urahanach, ledve vtrymujuy na
misci.
Treba dobratysia do pidzemellia! kryknuv u vidaji Ri-o. Ne mona vybratysia!..
Pizno! hlucho vidpoviv Sit. V joho oach vidbyvsia ach. U prostori prokotyvsia nejmovirnoji syly hurkit, rozkrylasia de nedaleko bezodnia, spovnylasia slipuym vohnem i
pohlynula vse nebesnyj dysk, skeliu i dvoch Tajja. Morok nasunuvsia na Ri-o, burnuv joho
v svoji volodinnia. Majnula ostannia bolisna dumka:
Planeta zahynula
Ri-o ne vmer. Vin oprytomniv. Rozpliuyvy oi, pobayv pered soboju optynyj otvir.
Za nym merechtilo zoriane nebo. Znay, dysk buv de v kosminomu prostori.
Riadom z Ri-o neporuno leav Sit. Uenyj poklykav joho. Kosmonavt ne vidpoviv. Ri-o
zahlianuv za pokryv ta. Na nioho dyvylysia mertvi oi.
Sum j bajduis spadaly chvyliamy na serce Ri-o. Vin povino pidniavsia, vyjov nazovni.
Temriava Kosmosu zustrila joho velynym zorianym siajvom. Nebesnyj dysk leav bilia skeli.
Navkolo nioho ziajala bezodnia. Ta-ina rozvalylasia na bezli oskolkiv, vony opynylysia na odnomu z nych Vdalyni plyvly merechtlyvi iskry zalyky ridnoji planety.
A tam, pomi nymy, palaje ervonym svitlom dysk Tva-ji, kolynioho suputnyka Ta-iny.
Vin teper stane etvertoju planetoju v systemi Zirky-materi. Moe, tam, v novomu sviti, liuba Mia dyvysia zaureno v kosminu dalynu i plae za Uytelem Ri-o. Chaj Vse prochody
Proaj, kochana moja. Proaj, Ta-ina, maty moja! Ja teper odyn Odyn v cilomu Vsesviti!
Ri-o povino povernuvsia nazad, vynis mertve tilo Sita nazovni, poklav joho riadom z soboju na skeli. Znajov u nebesnomu dysku li-a dlia zapysu dumok. Trymajuy joho popered
sebe, poav zhaduvaty vse, o trapylosia na Ta-ini. Potik joho vrae vidbyvavsia v nevelykomu dysku, chovajuy v mechaninij pamjati dyvovyni i tragini kartyny istoriji Ta-iny.
Zakinyvy rozpovi, Ri-o siv na skeli, zadumavsia. Dlia koho vin vse ce zalyaje, do koho
zvertajesia?
Movy prostir. Cholody tilo. Ta Ri-o ve nioho ne strano. Vin choe lye odnoho
pobayty e raz yvotvorne prominnia Zirky-materi. Viduty joho teplo, vvibraty joho v serce
i mona vmyraty
V zhasajuij svidomosti Ri-o zjavylosia jasne rozuminnia neosianosti Vsesvitu, joho jednosti. Planety, zirky, cyvilizaciji vse ce my v bezkonenomu plyni spiralej. Ale jichnia boroba, stradannia i pouky ne prochodia daremno! Miridy iskor yttia zlyvajusia v neosianyj
voho bezkonenych cyvilizacij, jaki buly, je i budu v Kosmosi. Umyrajuy, treba zasluyty
pravo skazaty sobi, prostoru, dalekym svitam: v meni horiv rozum
Hen schody nad zubciamy ske zelenyj vohnyk Hro-oi. Vona e dyka tretia planeta.

Ale zhodom na nij narodysia istota, osiajana vohnem rozumu y znajde vona liachy do
svitloho astia dlia vsich? y ne povtory achlyvoji tragediji Ta-iny?..
Hro-oa blymaje zaspokijlyvo v temriavi prostoru, ohortajesia tumanom. Zvidky tuman?
omu vin tut, v sviti bez povitria? O, ce ve pidchody kine
Ri-o, znemahajuy, pidniav lyce nazustri zorianomu okeanu, niby baajuy pryjniaty v
sebe vsiu slavu nebes pered ostannim podychom.
Vsesvite! Ja piznaju tvoju tajnu! Nio ne znykaje. uje, Vsesvite! Ja rozumiju tebe! Bery
moji dumy, moji boli i radosti. as nastupaje na novij planeti zjavliajesia vychody na yroku
dorohu rozumne plemja istot Ja bau jich, Vsesvite vony budu syni i krasyvi, smilyvi j
mudri Vony zbahnu ti tajemnyci, pered jakymy zupynylysia my
Ale de ce Zirka-matir? omu ne vydno jiji promeniv?
Cholodok smerti sidaje na serce. Ruky nimiju. Ri-o poklav dysk z zapysom riadom z soboju. y to v Kosmosi y to vseredyni mozku zadzvenila vysoka nota. Vona zdijmajesia vse
vye i vye boliae rozryvaje vse tilo hostrym zvuanniam.
e trochy terpinnia. Ostannij protest tila proty nebuttia. Poornili vusta Ri-o le-le voruasia, z nych zlitaju ve neutni slova:
V meni horiv rozum
Z-za skeli zijla Zirka-matir. Jiji slipui promeni zalyly poverchniu oskolka planety, nebesnyj dysk i dvi postati kosmonavtiv. Vony vidbylysia v mertvych, yroko vidkrytych oach

Ja zakinuju. Tobi, tovaryu, o ytatyme ciu rozpovi, zdavatymesia nejmovirnoju

istorija planety Ta-iny. Zhoden. Ja te vraenyj, schvyliovanyj. Ale vse, o ja rozpoviv pravda.
Pohlia vnoi na nebo. Vidukaj ervonyj vohnyk Marsa. Ce kolynij suputnyk Ta-iny. y
j dosi yvu na niomu naadky zahybloji planety? y, moe, vony pereselylysia do inoji zirky,
na planetu, schou do jichnioji materi Ta-iny, pered tym pobuduvavy dva kolosani suputnyky-stanciji? Chto znaje?
Akademija Nauk obhovoriuje fantastyni problemy. Hotujusia opustyty z orbity na Zemliu
nebesnyj dysk litanyj aparat uoji planety. Voskreslyj Ri-o dopomoe naym venym pobuduvaty novyj zoreliot. My poletymo na niomu do dalekych svitiv i, moe, vidukajemo sered
zorianoji bezodni naadkiv Ri-o, zvinenych prekrasnych istot, oyenych serciamy i duchom
v borobi z Kosmosom i samymy soboju.
Toj as nedaleko

SERCE VSESVITU
KATASTROFA