Zbirka Ryzykonavty

Veselka
Kyjiv

Toj, chto ne choe robyty, ukaje pryynu, a toj, chto choe,

zasib.
Arabka prykazka

Vse blokovano. Laboratorija opeatana, chto uciliv spy. Trup Myskina v cholodynyku. Blyni nioho ne znaju. Dobre, o ce trapylosia uveeri, pislia robooho dnia,
inake izoliuvaty pryhodu bulo b vako.
Pohano, o ce vzahali trapylo, z prytyskom zauvayv micnyj holos na inomu
kinci provoda.
Ce samo soboju. Ale ja z toky zoru praktynoji.
Dopovidajte plan.
Zakynemo koho-nebu na pivdoby nazad: Voznycyna abo Ryndyevya. Za
sekundu do vybuchu sprobujemo vidvolikty uvahu Omeliana Ivanovya oklykom, telefonnym dzvinkom, proo vyhukom tak, ob vin povernuv holovu vbik. I vybuch joho
ne zaepy. onajbie, znime skap. Vtrata nevelyka, bo u nioho tam i znimaty nioho.
Zate nadali bude nauka: ne nechtuvaty technikoju bezpeky.
E, ni! zapereyv micnyj holos. Ce ne plan. Nijakych vybuchiv bie. Vy o
takyj vybuch u laboratoriji!
Probate, Hlibe Oleksandrovyu, ale inake nemolyvo. A nijak. Vy znajete metodyku: reanis vypravliajesia na samyj minimum. Ce i za naukoju, i praktyno na korys: neaslyvyj vypadok zberihajesia v pamjati joho potencinych ertv jak usvidomlena molyvis ob nadali dyvylysia oboma, ne dopuskaly
Arture Viktorovyu! Ja ce znaju, rozumiju i v cilomu za v usich vypadkach, krim
danoho. Akademik Myskin maje buty povernenyj do yttia cilym i neukodenym. Tobto
ni vin, ni ini uasnyky doslidu ne povynni naraatysia na nebezpeku, jakoji ne unyknuty
pry novomu vybuchu. Ote?
Ta-ak ort pobery! hladke oblyia Artura Viktorovya, moho efa, ervonije.
Ja kladu paralenyj navunyk (paralene sluchannia i navi zapys na plivku vsich perehovoriv u nas zvyajna ri neobchidno dlia ekonomiji asu) i machaju na Bahrija gazetoju: ocholote, movliav. Vin blyskaje na mene oyma Nadto vysoke naavo Hlib
Oleksandrovy, tovary Vorotylin, ob na nioho pidvyuvaty holos; ta j do toho e na
kurator i pered usima zaupnyk. Artur Viktorovy pravyj, ale j vin te: vse-taky akademik
Myskin ne pjanyj potopenyk.
Vora uveeri v odnij iz laboratorij Inytutu nejrologiji avyly doslid na sobaci.
Jaki tam zondovi pronyknennia v gangliji, v nervovi vuzly, sumi akupunktury j vivisekciji; ja v takych reach, po pravdi kauy, ne due, meni vony ni do oho. Doslid avyv
sam Myskin, dyrektor inytutu, velykyj nejrochirurg i zatiatyj eksperymentator. Jak nejrochirurg vin taky spravdi velyyna svitovoho klasu z tych, yji operaciji nad nervovymy centramy blyki do boevennoho vtruannia: i slipi prozrivaly, i paralityky vidkydaly mylyci. Jako my ne vypravymo spravu, zavtra o take napyu u nekrolozi pro nioho.
Doslid vely mikromanipuliatoramy pid vysokym tyskom inertno-ymuliujuoji
sumii; sobaka bula poperednio rozitnena i zakriplena tam. Balon, u jakomu bula cia
sumi, i rvonuv, koly Myskin neterpliae-rizko krutnuv joho venty. Nad sylu zariadeni
balony, jak i nezariadeni runyci, riliaju raz u rik. Omelianovi Ivanovyu zneslo
piverepa; sobaka v kameri zdochla vid zaduchy. Ini dvoje laborantka ta inenerbinik, vidbulysia synciamy.

Vid nedavnioho asu bu-jaka podibnoho sortu informaciju pro neaia v naij
zoni peredajesia per-naper (milicijeju, vydkoju dopomohoju usima) same Hlibu
O. Vorotylinu nehlasno i osobyo. Jomu nadano (tako nehlasno ce pera zapovi
naych robit) pravo polyaty spravu na samoplyv abo, zvayvy ansy, peredaty joho nam.
Velykych sprav u nas na rachunku raz, dva i kraj; poky vidznaalysia vse bie na potopenykach, pidtverduvaly pryncyp, vidpraciovuvaly metodyku. O, dovidavy cijeji
noi pro neaia z Myskinym, Hlib O. vyriyv, o vydka dopomoha tam ue ne dopomoe, milicija cilkom poterpy, i dav znaty nam.
Vypadok, Hlibe Oleksandrovyu, rozalilo mi tym karbuje v trubku Artury,
je, jak vidomo, vyjav prychovanoji zakonomirnoi. I nemaje jaskravioji iliuraciji do
cioho poloennia, ni danyj fakt. Vy podyvyly by akty pro poruennia TB v inytuti, oho
tut tiky nema! Bahrij ruuje osom paperiv na oli, niby Vorotylin moe jich
bayty. I renthenivki oprominennia ponad normy, i nechtuvannia pravylamy roboty
z rtuttiu, nezaekranizovani V-uanovky, roboty v laboratorijach noamy poodynci. A
pamjatajete toj vypadok try roky tomu, koly zhorila v kysnevij kameri inka-likar!..
(Ato, bulo j take v podibnomu doslidi, lye operuvaty treba bulo vrunu. Zaiskryv
kontaktor, jakyj reguliuje tysk u kameri a y bahato treba yomu kysniu dlia poei!
Ne vyhly j kameru rozhermetyzuvaty Huna j peana bula sprava, vse mio pobyvalosia za cijeju -rinoju sympatynoju inkoju. Inener, o skladav uanovku, otrymav
try roky za te, o ne dodumavsia poavyty elektronne rele.
Vse ce trapylosia davno i ue neoborotno.)
I za vsim tak y inak proupaje odna j ta gura Myskin! prodovuje Bahrij.
Joho naporyis, eksperymentatorkyj azart i aita, kartynna ertvennis sam ryzykuje i liudej bez potreby pid udar pidavliaje. Ot i naporovsia i naporovsia, hlybokoanovnyj Hlibe Oleksandrovyu, same tomu, o jomu zavdy vse splyvalo z ruk. Tak o ja
ne dlia svojeji potichy chou z nioho skapa zniaty dlia joho koryi. Ce optymana
varicija! A vy j teper, v takij sytuaciji, vymahajete popuskaty jomu!..
Podiliaju vae zanepokojennia, Arture Viktorovyu. Jako vy povernete Myskina
do yttia, jomu bude roho vkazano. I ruku znimemo, a moe buty, j skap. A vse taky
z vaym planom ja ne zhoden, holos Vorotylina, ne vtratyvy rivnoi, nabuv e bioji
micnoi. odnych vybuchiv, travm, kontuzij! Poukajte molyvis krutie obihnuty
reanis. Ce cilkom u vaych sylach. I ne hajte asu. Vse!
Bahrij-Bahriejev (take povne prizvye naoho efa) tako kydaje trubku j polehuje
duu u vyrazach dalebi ne akademinych.
Aj-aj, dolynaje vid dverej, a e liudyna z majbutnioho!
Obertajemo: u dveriach oji suchorliavyj, ale pleyyj olovik z tonkym nosom i
voliovoju elepoju na dovhobrazomu oblyi; vin posmichajesia nam, oholiujuy velyki
zuby. Ti i Ryndyevy Sviatoslav Ivanovy vin e Ryndia, vin e Slavko, vin e napuvanyk-hoduvanyk.
Vin zrazu vmykajesia v spravy: peremotuje i tut e prosluchuje na podvijnij vydkoi zapys rozmovy z Vorotylinym, odnoasno perehliadaje papery pro inytut nejrologiji, pro Myskina Bahrij tym asom miriaje kimnatu korotkymy krokamy, zlyvaje duu
v proir:
I siudy pronyk protekcinizm! Ave Myskin svitylo i boh, i odna volosynka
ne povynna bie vpay z joho lysyny! Ta ce ne Myskin ce Puhaov Omelian Ivanovy,
Steka Razin, ingizchan nejrologiji. U bilomu chalati na bilomu koni vpered, v imja
nauky!..
Ja sluchaju ne bez zadovolennia: Artury, koly zbudenyj, umije hovoryty krasyvo.
A o, mona i bez vybuchu Ryndyevy vymykaje magnitofon, znimaje navunyky.

 Mona-to mona, ta jakyj sens! Ta zakonomirnis vyjavy sebe v naupnych doslidach znovu o trapysia, lye ne z nym.
Nu, ponovymo e raz i e nezvoruno vede Ryndia. Budemo opraciovuvaty metodyku na Myskini iz spivrobitnykamy ne vse na potopenykach. Naavo
vymahaje. Nae dilo kohutiae: prokukurikav, a tam cho i ne svitaj.
Bahrij zupyniajesia, dyvysia na nioho j perevody svij hniv:
Cynik vy, Sviatoslave Ivanovyu! I do rei, pro potopenykiv: hrubo praciujete,
znovu skarga na vas. Vid damoky, mamuni toho chlopjatka, jakoho vy zlaskavyly vidmahaty na mynulomu tyni. Ja, movliav, joho za vik paykom ne torknula, a tut oronnij remeniakoju, duevna travma. Dobre, movliav, zvyajno, o z farvatera jich prohnav, ale navio byty! Mij Jurasyk zymoju basejn vidviduvav, vidplyv by vasno j sam
O tak!
Durna Slavko pochmurnije na oblyi. Vidplyv by. Vyplyv by virnie, polovynky b joho vyplyvly. Ce znajly misce dlia hry farvater, de to Raketa, to Kometa! Mene ne za take draly.
I vyrosla liudyna! piddaju ja. Ryndia kosy oyma v mij bik, prote ne zvaaje.
Trijko chlopjat kupalysia sutinkamy u vidliudnomu misci; e u kvaa hraty zatijaly pirnaty ta lovyty odyn odnoho. Projla Kometa odnoho ne alo. Ce hromaddia i ne vidulo na -kilometrovij vydkoi, jak jiji pidvodne krylo, zahorene speredu,
rozitnulo chlopcia. Dvie inych ryvoyly, pobihly na riatuvanu anciju. Zvidty sprava
perejla do nas Vypadok proyj, Ryndyevy zmiyvsia na is hodyn i zjavyvsia na
berezi za ver hodyny do Komety; rozdiahnuvsia, zaplyv, vyhnav chlopjat iz vody, a
potencijnoho pokijnyka vidmahav paskom vid taniv. Ta v oatonij reanoi nioho
j ne trapylosia. Mamunia prava.
Na mene nakyvujete, a sami? Ryndia perechody u naup. Vai o namiry
odo akademikovoho skapa ym krai?
M-m Artur Viktorovy mnesia z vidpoviddiu. Tak, do rei, pro nioho
jaki je propozyciji?
Oblyty Omeliana Ivanovya pered cym emalliu, proponuju ja nevynnym holosom.
Ryndyevy nareti povertaje do mene svoje voliove oblyia.
Ty, ja dyvliu, siohodni v dobromu humori. Navi nadto.
Meni trochy nijakovo. Vin pravyj: vyrobyvsia v mene za nedovhyj as milicejkyj
profesinalizm, treba . Z odnoho boku, spokijne avlennia do neas, jakymy my zajmajemosia, neobchidne dlia uspichu spravy, dlia jich usunennia; a z druhoho ade ce
vse-taky neaia. Zuby kiryty nedoreno.
A narij (i tut pravyj Ryndia) u mene spravdi choroyj. I tomu, o zaraz travnevyj
rannij svitanok, roevyj schid, jakyj viuje pohoyj de. (Ce z nahody nepryjemnoi z
Myskinym my zibralysia tut tak rano.) I vzahali meni dvadcia pja rokiv, ja duyj i micnyj
tilom, v osobyomu ytti nezhod dosi ne bulo.
Ta Bahrij ue pouv pro farbu:
O i z farboju cijeju, Sviatoslave Ivanovyu hrubo, hrubo! Ni, vam serjozno treba
dumaty nad takymy reamy, nad ylem. Neartyyno vse jako u vas vychody. Praciuvaty slid nad soboju.
Jak same praciuvaty? Skai budu.
Nu klasynu literaturu ytaty tu samu, o v koli prochodyly ly mymo.
Serjoznu muzyku sluchaty: Betchovena, ajkovkoho, Griga
Slavko movy, ale dyvysia na efa takymy oyma, o vse jasno j bez sliv: nu jake
vidnoennia mou maty do roboty klasyni romany j rizni tam Betchoveny, ajkovki!..

Zboku, mabu, ne zrozumity, o Ryndyevy zaraz diaje nahinku (i ne peru!) ne

za proval i navi ne za pochybku, a za svoju najznaniu ta j vzahali nau spravu,
pislia jakoji vin otrymav podiaku vysokoho naava, a vid mene osobyo tytul napuvanyka-hoduvanyka. Vin vypravyv nevdale ykuvannia, z jakoho, nide dity, poalosia skladannia na navkolozemnij orbiti Angara- : artovoji, perevalonoji j remontnoji bazy dlia poliotu na Misia, do inych planet, kosminoho Bajkonura.
Peroju vyvodyly na orbitu ruchano-energetynu anciju po aynach z ohliadu
na jiji veletenki rozmiry; ta j ayny buly taki, o zapasu masy dlia kosmonavta v kabini
ne lyylo. Tobto jich ykovkoju avtomatyno keruvaly z Zemli. I osika, ta taka, o
avyla pid zahrozu proekt: na ykuvanych manevrach vypuyly uve zapas ysnenoho
povitria, syloju jakoho zdijsniuvaly vzajemni peremiennia ayn na orbiti. I ayny
anciji, ne zjednavy, rozchodyly, vidplyvaly odna vid odnoji u bezmir, u kosmos, u
vinis
Trapylosia ce z vyny kerivnyka ykovky v Centri upravlinnia, specilia, v yjemu
dosvidi j kvalikaciji nichto i vin sam ne sumnivavsia: doktora techninych nauk
Bulyhina, -rinoho kremeznia z vydovenoju holovoju, rizkymy rysamy oblyia, vypeenoju uprynoju j krasyvymy vusamy pid velykym nosom (fotograji klijentiv lyajusia v naomu archivi). Objektiv takoji masy e ne vyvodyly, tomu vin vyriyv dlia doslidu pochytaty jich na orbiti, pereviryty zdatnis do manevruvannia; na ce pila polovyna zapasu povitria. Potim poviv ykuvannia, z peroho razu ne pocilyv zanervuvav,
pidvyyv holos na odnoho z operatoriv. Toj rozviv ayny anciji nadto rizko a na ce i
na naupne hasinnia jich vydkoi e potratyly povitria. I na nove zblyennia j ykovku retok zapasu proo ne vyaylo.
Bulyhina, koly zjasuvalasia nevdaa, vydka dopomoha vidvezla u peredinfarktnomu ani. Nam dopomohlo te, o ne pospiaju u nas do spravy oholouvaty pro namiry
v kosmosi. Jakby vsi vznaly pyy propalo: psychine pole kolektyvnoji perekonanoi,
o vse sklalosia same tak, roby reanis neoborotnoju. A tak navi v Centri daleko ne vsi
v peryj de znaly pro nevdau.
Bahrij z Ryndyevyem vyletily v mieko. Slavka bulo zakyneno na dobu nazad iz
zavdanniam: minimanyj vplyv na Bulyhina, ly by vin ne zjavyvsia v centri.
Potim Artur Viktorovy zaproponuvav desiatok varintiv minimanoho vplyvu
cilkom pryojnych. Ale ce potim. A tam, na misci, pevne, erez pospich y, moe, erez
osoblyvoi vdai Ryndia ne prydumav nioho dotepnioho, krim dytiaoji kody z vidercem emalevoji farby. Vin prylatuvav joho nad dveryma kvartyry Bulyhina tak, o, koly
toj rankom vyjov, ob vidpravytysia v Centr, vono na nioho j berkynulo. I tekla po doktorovi nauk holuba ema jakisnoho zeplennia i za komir, i po kueriach, i po vusach
chiba o v rot ne popala. Dva dni potim vidyaly. I cej vypadok, do rei, tako u Bulyhina spryynyvsia do sercevoho pryupu.
Ta v Centri upravlinnia za komandnyj punkt av dubler, zaupnyk Bulyhina, i
vykonav use onajkraym ynom. Angar- sporudujesia zaraz povnym chodom.
Hlib O. Vorotylin, krim podiaky Ryndi, domihsia, ob
vidsotkiv ekonomiji
(vartoi nevdaloho zapusku i ykovky) pererachuvaly nam. Tak o teper mona rozhortaty spravu yre; ne tiky v rozuminni zakupok i zamovle, ale j, holovne, jizdyty skri,
ukaty putiaych chlopciv, trenuvaty jich. Ade poky o nas troje. A jako zvayty,
o Bahrij po bahatioch (i ne zovsim meni jasnych) pryynach u naij komandi bie trener, ni hrave, to j zovsim dvoje: ja ta Ryndia.

Ryndyevy vin, o nazyvajesia, z proych. Buv traktoryom u sebe v bilorukomu seli, zatym budivenykom, elektromontanykom, sliusarem, tokarem na vsi
ruky. Inenerom av zaono, sam do svoho dyploma z humorom avysia. Kutury u nioho i spravdi v obriz, vid sych do cych. Do toho e j honornyj, pomyslyvyj, vpertyj do zatiatoi ne podarunook.
Pro sebe ja ne budu. Vtim hadaju, o bahato j mojich rys Artura Viktorovya dalebi
ne tia. I jako vin nas dvoch vybrav iz bahatioch tysia, to ne za duevni cnoty i ne za
krasyvi oi (ce u mene krasyvi oi: holubi z synim obidkom; po nych ta po svitlomu volossiu mene pryjmaju za vychodcia z Pivnoi cho naspravdi ja z Berdianka, o na
Azovkomu mori), a za absoliutnu pamja , holovnu jakis u naij spravi. U Ryndyevya vona projavylasia v tomu, o vin z peroho razu opanovuvav usi operaciji z usima
tonkoamy i tym pryholomuvav naavnykiv; u mene v tomu, o ja v svojemu Inytuti mikroelektroniky za peryj e rik uslavyvsia jak chodiayj dovidnyk, referatyvnyj
urnal i encyklopedija (cho ja, poupajuy tudy, spodivavsia uslavytysia inym). Po naij slavi Artury nas i vidukav,
Absoliutna pamja vlayvis zapamjatovuvaty vse do onajmenych podroby i
zhaduvaty ce lehko j u bu-jakij poslidovnoi ne lye technina, y o, naa vlayvis;
vona jak pojasniuje Bahrij-Bahriejev, je druha (a moe, j pera) forma naoho isnuvannia.
My Zurinyky, liudy, jaki vmiju ruchatysia nazuri plyvovi asu.
Energetyno ruchatysia naproty plynu asu natysnuv knopku y peremknuv
rubynyka i popchav nemolyvo. Sam as raenna energija, energija potoku materiji, jakyj poroduje i my svity i vsi ioty. Majakovkyj mrijav: Zapriahty b cej as u
pryvodni pasy: zruyv z cholooho i natyskaj, lety. Ta ob ne dzygari pokazuvaly as,
a chaj by as sumlinno ruchav dzygari. Naspravdi tak vono i je: as ruchaje i hodynnyky,
i mene, jakyj nakruuje jich, i vyruvannia reovyn ta energiji v pryrodnych procesach,
jaki yvlia, nakruuju i mene, i planety, i soncia vse. Energija spokoju til E-Ms
ce i je energija ruchu-isnuvannia til u asi.
U fantayci meni dovodylosia ytaty: zaplaty uvak mijon i vidpravliajesia z
podruhoju pohlianuty na raty perych chryyjan y na Varfolomijivku ni u naturi.
Dlia lipoho travlennia. Tak by movyty, kuniajuy j remygajuy. Ni, dobrodiji, as ce
vam ne proir, bali tut vyriuju tak samo malo, jak i energija.
Artur Viktorovy jov inym liachom, ne vid energiji, ne vid techniky vid liudyny. Metod joho informacijnyj i ve cym, pry vsij svojij teoretynij rohoi, blye
do mye va, ni do techniky.
Vychidnoju joho idejeju bulo te, o liudyna, jak i bu-jaka iota, isnuje v otyrioch
vymirach. Malo toho, vin maje dva vidminnych rozmiry v asi. Peryj ce biloginyj:
pivsekundnyj interval odnoasnoi, pid jakyj u nas pidihnano ruchy, slova, udary sercia.
Zavdiaky ciomu intervalovi my spryjmajemo svit same takym: jakby, skaimo, vin skladav tysianu doliu sekundy, to zamis nykych zvukiv my b spryjmaly jake rytmine klacannia proavaj, muzyko. Pered zakydom my pryjmajemo preparat petojlia, jakyj
spoviniuje interval odnoasnoi na dekika sekund, i ce proo ach, naskiky zminiujesia navkolynij svit!
Ta krim biloginoho intervalu, odnakovoho dlia vsich tvaryn, je j inyj, v jakomu
liudy pomitno vyvyujusia nad inymy vorinniamy: psychologinyj. Pamja. I o u ciomu ne lye liudy vid zviriv, ale j odna liudyna vid inoji vidrizniajesia due syno.
Pamja Na peryj pohliad zdajesia, o jiji mona upodibnyty baenniu v proori:
jak u proori ym dali, tym vae rozhledity, tak i v asi ym viddalenia podija, tym
vae pryhadaty. Ale omu, skai, osoblyvo dobre daleke mynule zhadujesia tam, de
vono vidbuvalo, ade v asi i ce misce peremiylosia razom iz inymy? omu liudy na

schyli viku najkrae pamjataju podiji svoho dytynva i molodoi? omu vzahali
mona zhadaty najdavnii fakty svoho yttia z najdribniymy detaliamy, navi zrymo? A
sny, v jakych my baymo davno pomerlych y davno znyklych z naoho yttia liudej? Tut
bahato omu.
I vidpovi na vse odna: tomu o ce z namy bulo . Vse pereyte, koly b vono ne trapylo, zberihajesia v pamjati cilym. Vse zberihajesia: boli, nasolody vid rav, zurii,
sny i navi koly spav micno, to pamja pro te, o nioho ne snylo. Tomu o ina nazva
dlia asu isnuvannia . To spravnia otyryvymirna iota Liudyna, a ne joho myttievyj znimok, ne joho minlyvyj obraz, ce dovelezna smuha-rika joho yttia, o vjesia
razom iz Zemleju i po jiji poverchni v otyryvymirnomu kontynimi; vytoky jiji narodennia, hyrlo tako zrozumilo o.
I, holovne, rozproorenis joho svidomoho isnuvannia zaley vid intervalu j informacijnoji povnoty pamjati same kerovanoji jiji ayny, pidporiadkovanoji voli j rozumu.
Ce ja perekazuju te, o vykladav nam na lekcijach i trenuvanniach Artury. Vykladav vin bahato j bahato omu nas navyv i vse ce bulo naiky nezvyno, vidirvano jako vid toho, o pyu pro as i pamja v suasnych urnalach i knykach (ade ja eu),
o meni v holovu zakrala odna cikava dumka. Ja obmirkovuvav jiji i siak i tak, prymiriav
do neji vsi svoji spoereennia za Bahrijem i vse vychodylo, jak kau, u mas:
i ci nezvyajni znannia
i sama osobyis Artura Viktorovya: joho bezranis pered bu-jakym naavom, povna zapolonenis spravoju, nekoryslyvis i bajduis, o vid danoho rezutatu perepade vlasne jomu; ta do toho e j onajvsebinia erudycija ~ vid zyky do
johy, vid aktorkoho mye va do elektronnych schem, jaka nadmirnis u vsiomu: na
kikoch by vyaylo joho syl, zna, zdibnoej
i, holovne, odna osoblyvis u dijach: vin nikoly ne chodyv u zakydy dlia zminy reanoi; u trenuvani zi mnoju y Slavkom skiky zavhodno (bez cioho my b jich i ne
opanuvaly); treba znaty poeziju zakydu ti pouttia, o pereyvaje pid as joho i pislia,
koly zminyv reanis, pouttia panuvannia nad asom, viduenoho rozuminnia vsioho,
ob zbahnuty dyvnis povedinky liudyny, jaka navyla takomu inych, a sama ne
roby.
A znaje omu? skazav ja Ryndyevyu, vyklavy ci dumky. Vin ue v zakydi.
U due dalekomu zakydi, vtiamyv? I zminiuvaty reanis ponad ce jomu ne mona.
Iz majbutnioho, hadaje?.. Slavko u sumnivi pokrutyv holovoju. Hm Lajatysia vin nadto vdatnyj. U majbutniomu takych sliv, pevne, j ne znaju.
Tak ce dlia maskuvannia, mene rozpalyv joho sumniv. y to vako vyvyty
slova.
Vzahali, Ryndia vyznav moji zdohady slunymy, i my vyriyly pohovoryty z Arturom
Viktorovyem vidverto. Nechaj ne temny. ef vysluchav nas (vlasne, mene) z velykoju
uvahoju i okom ne zmyhnuv,
udesno, skazav vin. Proo raziue. Deduktyvnyj metod A neandertaci
koryuvaly bezdrotovym telegrafom.
Pry omu tut neandertaci? spytav ja.
Pry tomu. Bo drotu v jichnich peerach ne znajly. ym ocej dokaz hiryj vid
toho, o, raz ja v zakydy ne chodu, ote, liudyna z majbutnioho? Prybuv u vidriadennia
navyty Ryndyevya j Voznycyna technici ruchu v asi dvoch obranciv. A vam ne zdajesia, obranci, o vira v pryeciv iz majbutnioho takyj e pohanyj ton i zlydennis
duchu, jak i vira v kosminych pryeciv, jaka, v svoju erhu, ley poriad iz viroju v boha?
O pryjde pan, pan nas rozsudy Aby ly ne samotuky. Muu vas zasmutyty, nijakoho
majbutnioho e nemaje. Mynule je, suasne je perednij kraj vybuchovoji chvyli asu.
A majbutnie cilkom u caryni molyvoho.

 Nu, zdorov buv! skazav ja. Koly ja vidpravliaju na dobu choa b nazad, vono
dlia mene cilkovyta reanis.
Ty ne vidpravliajesia nazad, u mynule, drue mij Sako, ef podyvyvsia na
mene zi spivuttiam, ty lyajesia v suasnomu i dije v imja suasnoho. Ote, vy e ne
vse zbahnuly Usi nai diji su spohady. Povni, hlyboki, velykoji syly spivvidnosni zi
zvyajnymy spohadamy, skaimo, jak termojadernyj vybuch iz fuhasnym, ale tiky spohady. Diji v pamjati
Taki, o zdatni zminiuvaty reanis! utonyv ja.
A o tut osoblyvoho, chiba malo tak buvaje! Jako oevyde pryhadaje, jak vyhliadav zloyne, toho zlovlia; ne pryhadaje mou i ne zlovyty. Vin moe zhadaty,
moe ne zhadaty, moe skazaty, moe zmovaty interval svobody voli. U nas use tak
samo: spohady plius vini diji v meach molyvoho. Ly, tak by movyty, komyn vyyj ta
dym huiyj. Nijakoji teoriji z majbutnioho tut ne treba.
I dyvysia na nas nevynnymy oyma ta e j posmichajesia.
Ni, nu, moe, nam ne mona movyv Ryndyevy. My te svoju robotu znajemo, Arture Viktorovyu: v zakydi zajvu informaciju poyriuvaty ne zavedeno. Tym pae
taku! Ta my svoji. I nikoly nikomu Vy cho skai: tretia svitova bula y ni?
Zvyajno, ni, koly zasylaju zvidtilia, pro o ty pytaje! vtrutyvsia ja. y do
toho jim bulo b! Vy krae skai, Arturyu, vy z komuniynoho y blye?
Et ort pobery! Bahrij uknuv po olu oboma kulakamy. Kau vam, nema
e majbutnioho, nema!.. Och, ce nemolyva ri, z jakymy poluskanymy bevziamy meni
dovodysia praciuvaty!..
I poav uyvaty ti slova, jaki, na dumku Ryndi, v majbutniomu anu nevidomymy.
Chtozna, chtozna!

 Tak! Bahrij dyvysia na nas. Ne uju propozycij po Myskinu. A as ide, o devjatij hodyni v inytuti ponesia roboyj de.
Ja movu. Jako po yroi, meni ne podobajesia varint, jakyj nakydaje nam
Hlib O.; bahrijevkyj voevy nadijniyj. Jaki u mene mou buty ideji! A z inoho boku,
treba natuytysia: v zakyd ide toj, yj plan pryjniato.
Inspekcija, hovory Ryndyevy, Inspektor po technici bezpeky ta ochoroni
praci vid vid mikkomu profspilky. Za skargamy trudiaych.
Ne bulo skarg, kau ja. Ne skarasia spivrobitnyky na Omeliana Ivanovya.
Vony za nioho cho v oho.
Same tak! zitchaje ef.
Nu, todi iz-za porue i pryhod on jich skiky! Slavko vkazuje na papery.
Zjavytysia v laboratoriju za hodynu do pryhody, vyjavyty nedohliad, zaadaty, ob
nehajno usunuly. Ade tam tiky j treba cej balon vyney v korydor, zachyyty v kutku
hratkoju y dokamy. A bez cioho inspektor zaboroniaje praciuvaty.
Ce Myskinu jakyj nevidomyj inspektor po TB zaborony praciuvaty?! ironino
skimly oko Artury. Nu, chlope
Ta cho by j komu. Maje pravo.
Bahrij choe e o zapereyty, ale zavaaje dzvinok. Vin bere trubku (vidrazu poynaju obertatysia bobiny magnitofona), sluchaje oblyia blidne, navi sirije:
Jakyj ach!..
My z Ryndyevyem chapajemo navunyky.
Nabyrav vysotu. Oannie povidomlennia z dvoch tysia metriv. I bie nioho,
zvjazok obirvavsia. Upav u rajoni Havronciv Ce hovoryv Vorotylin, v holosi jakoho ne
bulo zvyajnoji syly i vpevnenoi. Rejs rankovyj, kvytky bulo prodano vsi
Kartu! kydaje meni ef. Prynou j rozhortaju pered nym kartu zony, znovu beru
navunyk. Bahrij vody pacem, znachody chutir Havronci, nepodalik vid jakoho roby
krasyvyj zavorot rika Oskol, liva prytoka naoji sudnochidnoji. De same bilia Havronciv?
Desia kilometriv na pivdennyj schid, u dolyni Oskolu.
U dolyni ce dobre, vona zaplavna, ne zaselena
Znovu ty svoje dobre, z hirkotoju skazaly na druhomu kinci provodu. Nu
o v cij spravi moe buty dobroho!
Ta jdy ty, Hlibe, znaje kudy!.. skypiv Bahrij. Nae ne tiamy, v jakomu rozuminni ja prymiriuju, o dobre, a o pohano!
Aha Ote, beresia?
Uspich garantuvaty ne mou, ale j ne sprobuvaty ne mona. Holovne, pryynu b
znajty. Pryynu!.. Teper sluchaj. Spoatku blokuvannia. Karta pered toboju? Ato. Nikoly
dosi ci dvoje nemolodi inteligentni liudy riznoho ynu j zania ne nazyvaly odyn odnoho proo na imja i na ty; ne bude cioho z nymy j pislia. Ale bida vsich rivniaje, zaraz
ne do subordynaciji i pijetetu.
Provedy navkolo Havronciv kolo radisom kilometriv. Tut povynna buty ochorona i ob ni odna yva dua ni tudy, ni zvidty. Vartovi tako ne povynni znaty, o
trapylo. Nioho e ne trapylo!
Zrobliu,
Telefonnyj zvjazok iz Havronciamy maje buty vidrazu perervanyj. Dali: na aerodromi povidomlennia pro padinnia BK-
(BK- , on vono o! Oj-oj. Ja viduvaju, jak u mene vseredyni vse cholone. BK-

 osorokamisnyj dvoturbinovyj i otyrygvyntovyj krase, oannie slovo turbogvyntovoji aviciji. Rejsy joho erez nae mio poaly cijeji zymy, ja bayv telereporta pro
vidkryttia trasy. I o)
Rozpovsiudytysia ne povynno. Usich, chto znaje, na ci kika hodyn usunuty vid
roboty, izoliuvaty. Ja povidomliu po raciji z miscia, koly jich poprysypliaty.
Och! Ce dovedesia zakryty aeroport.
Znay, treba zakryty. Tiky speru nechaj pryliu siudy dva vertolioty: vantanyj
i pasayrkyj.
Jasno. Chto tobi potriben na misci?
Predavnyky KB i zavodu, grupa operatyvnoho rozsliduvannia. Ale ym mene
liudej, tym krae. Skaimo, tak: po dva predavnyky i grupa z trioch-otyrioch onajtolkoviych.
Ue povidomleno. Budu erez pivtory hodyny. Bekasov, moe buty, erez dvi, vin
u Krymu. Ale pro takyj vypadok naleysia e j sanitarna komanda: vytiahuvaty j rozpiznavaty trupy, take ine
Ni! odnych podibnych komand, doky my tam. Popere usich pro bezzaerene
pidliahannia meni.
Zvyajno. Teper sluchaj: odyn predavnyk bekasivkoho KB, choa j neocijnyj,
prybude do tebe zaraz na vertolioti. Ce Petro Denysovy Lemech, kolynij liotyk-vyprobovuva, zaraz spysanyj na zemliu. Oblituvav BK- , litav i na serijnych.
Vidminno, diakuju.
I e. Nadijla pera informacija pro BK- . Bula analogina katarofa z joho
vantanym varintom rik z misiaciamy tomu, na pivdni Sybiru. Tam pry nabyranni
vysoty zirvavsia, navantaenyj. Pro pryynu ne diznaly, ale ce ve natiak, o vona odna
i moe buty znajdena. Tak o nalahodujte na ce.
A na o ie nam nalahoduvaty! posmichnuvsia Bahrij. Na rekvijem? Z
cym uyhnesia.
Chto lety?
Ja i Voznycyn. Ryndyevy zajmesia Inytutom nejrologiji.
Na tomu kinci provoda pomovaly. Ja dav iz zavmerlym sercem, o vidpovis Hlib
O.; na Slavka vin pokladajesia, zvyajno, bie, ani na mene.
Dyvy, tobi vydnie. (U!..) Nu, vse? Naputnich sliv hovoryty ne treba? Ja ve
as tut.
Ne treba. Nadali zvjazok po raciji.
Bahrij-Bahriejev klade trubku, obertajesia do nas:
Usi uly? Tak o. To nioho, to jak vitrom navijalo. Sviatoslave Ivanovyu, va
plan pryjmaju, cho i ne v zachoplenni vid nioho. Musymo pospiaty. Zakyd korotkyj,
uporajete sami. Poarajte tam vin ruchom paciv vyrazyv te, v omu Ryndia musyv
poaratysia, buty tonym, obalyviym. Zaipku na mynulyj de majete? (Zaipka
ce toka niu v zakydi: pryjemna podija, o zapamjatala, do jakoji vaby povernutysia, pereyty e raz.)
Maju.
Jaku, koly ne tajemnycia?
A pyvo vora v zabihajlivci bilia budynku pyv svie, procholodne. I muyk odyn
tarakoju podilyvsia, pivliaa vidlamav, ujavliajete?
Artura Viktorovya navi peresmykuje. Ryndyevy dyvysia na nioho v upor i z prychovanoju lukavynkoju: o, movliav, jakyj ja je z tym i beri.
Eche-che!.. zitchaje, pidnimajuy z-za olu, ef. Zaderykuvatyj my,
Zurinyky, narod. o , nai vady prodovennia naych esnot. Harazd, z vamy vse.
A ty, drue mij Oleksandre Romanovyu (ce ja i druh, i Romanovy), nalatovuj sebe
na dalekyj zakyd. Moe, na rik, a to j dali.

I vin vybihaje komanduvaty zahanyj zbir, eyty za zavantaenniam. My z Ryndeju

lyajemo sami. Meni trochy nijakovo pered nym.
Jaidan i animz, hovory vin zvorotnoju movoju, tsidroh i asark. (Zmina i
nadija, krasa i hordis)
Sluchaj, ne ja vyriuvav!
Aiatuhok avarps aan, prodovuje vin perekruamy, onjyvz. (Naa
sprava kohutiaa, zvyajno.) Tytsa jch! (Chaj ay!)
Onmieazv. (Vzajemno.) Ja tako perechodu na zvorotnu movu.
Jurdzaz tivan, jh-jh. (Haj-haj, navi zazdriu.)
Onse? Eud en, itsoryop, ja. (esno? Ja, poyroi, ne due.)
Jasiearopv.
My rozmovliajemo perekruamy i hovorymo yo. Vtim, oho osoblyvoho v zvorotnij movi nemaje: za zvuanniam vona schoa na tiurkku, prykmetnyky opyniajusia
za imennykamy, jak u francukij movi, a vymova ne achlyvia, ni v anglijkij.
Krim toho, my dobre vmijemo chodyty vpered spynoju, zdijsniuvaty v zvorotnomu
poriadku skladni, nesymetryni v asi diji, tak, o pry zvorotnomu prokruuvanni
plivky videomagnitofona, na jaku ce zniato, nioho ne zapidozry. U trening-kameri, na
inach i eli jakoji v zvorotnij teiji reani j vyhadani Bahrij-Bahriejevym podiji j sceny
(i ao v pryskorenomu porivniano iz zvyajnym tempi!), my uylysia orijentuvatysia v
nych, rozumity, peredbauvaty naupne mynule, navi vtruatysia replikamy j natyskanniam teovych knopok.
Vse ce potribno nam dlia pravynoho artu i niu pry zakydach, a e bie dlia
pohlyblenoho spryjniattia svitu, dlia viduennia vid vlayvoej. Oholiujesia te, o
zmi bahatioch, due bahatioch povidomle i dij symetrynyj o vid poatku do kincia, o vid kincia do poatku. A u podij, de ce ne tak, lyajesia tiky najzahaniyj zmi,
maje ne povjazanyj z vlayvoiamy obraz hnanych vitrom-asom chvy materiji: perednij front krutyj, zadnij pochylyj.
U tomu j ri, tomu ja j pidozriuju v Arturyi liudynu ne vid svitu nyninioho, o joho
pozaenergetynyj metod je prykladnoju losojeju, dumkoju-dijeju
My z Ryndyevyem rozmovliajemo zvorotnoju movoju i my znajemo, o hovorymo. Holovne, ne dumaty pro te, o zaraz ley u zaplavi Oskolu za Havronciamy, o
lyylosia vid
-misnoho turbogvyntovoho edevra. I he cej cholodok pid sercem. Nioho e ne lyylo. Pravyno turbujesia Bahrij pro ochoronu j blokuvannia: ne mona
dopuyty rozpovsiudennia psychinoji poei. Dosi te, o vidbulosia, ly molyvis; zakripyvy u svidomoi liudej, vona ane neoborotnoju reaniiu.
I ja budu pro ine: o v svidomoi bahatioch vin e lety, cej litak, e yvu liudy,
o sydia u joho krislach. Jich jidu zuriaty v aeroport koho, pevne, z kvitamy, a dekoho to navi i z dimy. Iz syrotamy, vlasne. Ni, do dika, ni! Ne z syrotamy! Vin e
lety, cej litak, nabyraje vysotu!
Nu, poverny, Ryndia protiahuje ruku, poverny takym e. Zakyd, zdajesia,
v tebe bude oj-oj. Poverny, due prou.
Poaraju.
Vse rozumije, pohlia-no. Cho i z proych. Zakyd iz zminoju reanoi zamach
na pryrodnyj lad reej, na neporunyj svit pryyn i naslidkiv. Zmina oikujesia syna
i ne bez toho, o vona po zakonu viddai zaepy i mene. Jak? Jakym ja anu? Moe
atysia, o ve ne Zurinykom.
My iz Slavkom teper harazd rozumijemo odyn odnoho, navi bez sliv i priamych, i
obernenych. Ci chvylyny pered zakydom nai; buvaju j ini taki, odrazu pislia povernennia. My rizni liudy z Ryndyevyem riznoho duevnoho skladu, zna, interesiv.
Dlia mene ne tajemnycia, o vin zajmajesia naoju robotoju z onajproiych poruchiv: dosiahnuty rezutativ, buty na vydu, prosuvatysia, otrymuvaty premiji jak v

perij lipij spravi. Tomu joho prykro j vrazylo, tomu j pozazdryv meni zaraz I odnakovo v taki chvylyny v nas vynykaje jaka irracinana sporidnenis du: blye vid
Ryndi dlia mene nemaje liudyny na sviti, i vin ja vpevnenyj viduvaje te same.
Napevne, ce tomu, o my Zurinyky. V zakydach nam vidkryvajesia inyj, prychovanyj smysl reej; toj same smysl, v jakomu budennyj motloch i rizni peredriaky
nio.

Vantanyj vertolit z naym uatkuvanniam i technikamy vidpravyvsia vpered. Zatym pasayrkym Mi- letymo v bik Havronciv i my z Bahrijem. Tretim z namy lety Petro
Denysovy Lemech kremeznyj sorokalitnij diako, dovhorukyj i trochy korotkonohyj,
iz proakym oblyiam, na jakomu najbie vyrizniajusia jasni siro-zeleni oi ta
nizdriuvatyj nis kartoplynoju; vin u prynoenij kirianci, choa po pohodi vona proo ni
do oho, pamja dniv mynulych.
Do miscia pivhodyny letu i za ci pivhodyny my nemalo vznajemo pro BK- : jak
vid Petra Denysovya, tak i po raciji.
Ne litak, a lialeka, prokvolyo kae Lemech ochryplym holosom. Ja ne
budu hovoryty pro te, o vy j bez mene znajete, v gazetach pysalo: korotkyj probih i rozbih, terpymis do pokryttia zlitnoji polosy cho na gruntovu, jomu odnakovo, ekonominis Ale o jak pilot: sluchavsia vidminno, tiaha choroa krutyzna naboru vysoty
maje jak u reaktyvnych! A omu? Vid zaosuvannia Ivanom Volodymyrovyem zdvojenych gvyntiv, o obertajusia na spinij visi, ta potunych turbin do nych vid cioho i
ijkis roboty, i tiaha. Ni, za konrukciju ja daju holovu vidrubaty v poriadku! Ta j tak
prykynuty: jakby vona z gandem, to doslidni mayny hrobylysia b. A to serijni
Vidomoi po raciji vid Vorotylina: litak vypueno z zavodu v kinci mynuloho roku,
nalitav tysiau o hodyn, pereviz ponad dvadcia tysia pasayriv. Usi reglamentni roboty provodylysia v rok i bez vidchyle; v aktach oannich techohliadiv ne zasvideno
nedolikiv u roboti vuzliv i blokiv mayny.
Tak-tak vysluchavy, kyvaje Lemech.
I u toho, o v Tomkij oblai zahrymiv pozamynuloho kvitnia, tako use bulo,
jak kau, komar nosa Pivtory tysiai hodyn nalitav i vse z vantaem. Ech, jaki liudy
z nym zahynuly: Mykola Oleksijovy Serpuchin, zasluenyj pilot vin ue svoje vylitav,
mih ity na pensiju, ta ne chotiv. Mytro Jakuev, turman, ojno pislia uylya
A omu tam ne vyjavyly pryynu? perebyvaje ef.
A vin u boloto vpav. A bolota tam znajete jaki bii hercogva Liuksemburkoho. Ta kine kvitnia, povi jakraz Misce padinnia i to ledve za dva tyni znajly.
Ce Sybir, ne o-nebu. Nad neju lety vnoi na semy tysiaach i odnoho vohnyka vid
horyzontu do horyzontu, ujavliajete?
Nu, znajly misce a tam o? spriamovuvav rozmovu Artur Viktorovy.
A tam Lemech pohlianuv na nioho svitlymy oyciamy. Chvoove operennia z triasovyny rymy. Ta pivkryla livoho okremo, v inomu misci. Ni vertoliotu siy,
ni liudyni spuytysia nikudy. Z tym i poletily Ni, ale tut na suchomu vpav povynni
znajty.
Vantani j pasayrki BK rizni zavody vypuskaju? zapytuju ja.
Odyn. Poky o odyn tiky zavod i je dlia nych. Ade vidminnoi pasayrkoho
varinta nevelyki: krisla ta vikna, bufet, tualet
My nemalo e vznajemo vid Petra Denysovya: i o najaie avariji buvaju pry
posadci, ta do toho aie u reaktyvnych litakiv, ni u gvyntovych, erez jich vysoku posadkovu vydkis; zatym u atyyci sliduju rizni aerodromni avariji (ci, na aia, obchodiasia zvyajno bez ertv), za nymy zlitni i tiky todi zovsim poodynoki avariji
pry nabyranni vysoty y horyzontanomu polioti.
My pidlitajemo. V jakomu krasyvomu misci upav litak! Oskol neyroka, ale ya
j tycha rika tut viddaliajesia vid vysokoho pravoho bereha, utvoriujuy vinu bahatokilometrovu petliu v dolyni. I o vseredyni cijeji petli sered svioji zeleni travnevoho luhu
z rozkydanymy poodynci derevamy, potvorna bila pliama z bilo-sirym bezformnym

ym vseredyni; ovpy kiptiavy j polumja; dereva, jaki blye, tako dohoraju, ale
dymlia synim, po-drovjanomu.
A dali, za rikoju, luhy i verbniaky v rankovomu tumannomu marevi; vysokyj bereh
perechody v podibnu do olu rivnynu v kvadratach uhi; za nymy budynoky j sadky Havronciv. A nad usym ocim u nebi myhoty, pidnimajuy, sonce.
Ja liubliu riky. Vony dlia mene bucimto yvi ioty. Ly tiky vypade dva-try vinych
dni ta dozvoliaje pohoda, ja riukzak na plei i pi-iov po jakij-nebu, de tychie, de
bezliudnie. Namety, spani miky cioho ja ne vyznaju: ja ne ravlyk tiahaty na sobi
komfort; zavdy znajdesia iok y kopycia, a to j u travi mona vyspaty, ukryvajuy
zoriamy.
I po Oskolu ja chodyv, znaju ciu zvyvynu. On tam, vye, de rika povertajesia do
vysokoho bereha, je derece z chorooju vodoju; ja robyv pryval bilia nioho Ale zaraz tut
use ne tak. U tomu misci, de vysokyj bereh vyupaje nad zvyvynoju krutohorom, oji
sered nekoenoji travy na vantanyj vertolit, a navkolo dilova metunia: napynaju dva
velykych namety odyn dlia mojeji kamery, druhyj dlia hoej, vyvantauju i rozavliaju nae majno. My pryzemliajemosia.
uv? kae meni Artury, vyskakujuy vslid za mnoju na travu. Litak vypustyly odynadcia misiaciv tomu. O na takyj termin, tobto pryblyzno na rinyj zakyd, i nalatovujsia. Vybyraj zaipku dobriau, micnu, ne pyvo z ta rakoju! i prosvit . Dniv u
try-otyry maje buty prosvit. Tudy, vin pokazuje v bik zvyvyny, tobi chodyty ne treba,
zaboroniaju. Vid metuni tut tako trymatysia na dyanciji. Kompleksnis, hlybyna j
kompleksnis o ym ty povynen projniatysia. Rinyj zakyd pamjataj pro ce.
Tak, u takyj zakyd ja e ne chodyv. I Ryndyevy tako. Nevdovzi prybuvaju e dva
vertolioty. Z peroho po drabynci spuskajusia troje. Perednioho nevysokoho, z guroju sportsmena, syvoju eveliuroju j temnymy brovamy, po jakych tiky j mona zdohadaty, jakym ranie bulo v nioho volossia, ja vpiznaju zrazu, bayv znimky v urnalach. Ce Ivan Volodymyrovy Bekasov, generanyj konruktor. Jomu za pjatdesiat,
prote yvi energijni ruchy, z jakymy vin, pidijovy, znajomysia z namy, vava mova i
yvi temni oi molodia joho; uve vin pokrytyj erechatym krymkym zaharom
napevne, vysmyknuly proo z pliau de-nebu u Forosi.
Vin predavliaje nam (Bahrijevi, vlasne; po meni Bekasov kovznuv pohliadom i
ja pereav dlia nioho isnuvaty) i dvoch inych. Vysokyj, chudyj i sutulyj Mykola Danylovy (prizvye ne rozuv) holovnyj inener avizavodu; u nioho urbovane oblyia i
omlenyj hluchuvatyj holos. Druhyj bilokire oblyia z rumjancem, yroki temni
brovy, krasyvyj nis i pidboriddia Feliks Jurijovy, naanyk cechu gvyntiv na ciomu zavodi; vyhliad u nioho pochmuro-obraenyj schoe, toj fakt, o same joho vysmyknuly
na misce katarofy, joho pryhniuje.
Pidchody Lemech, Bekasov joho teplo vitaje, a pro toho j hovoryty nioho: oi joho
le ne svitiasia vid aia zurii z kolynim efom.
Jaki prypuskajete pryyny avariji? zapytuje Bahrij.
Oskiky pry nabori vysoty, to najmovirnie vidmova motoriv i polomka gvyntiv,
vidpovidaje Bekasov. Taka svitova atyyka.
Nu, zrazu i na gvynty! zapano vupaje nacechu. Ta nioho z nymy ne
moe buty, Ivane Volodymyrovyu, vy znajete, jak my jich robymo. Poroynci ne dajemo
vpay.
Ni, pereviriaty, zvyajno, treba vse, poupajesia toj.
Ne treba vse, zoserete na najvirohidniomu, hovory Bahrij. as ne de.
O koly ci prypuennia ne pidtverdiasia, todi budete pereviriaty vse.
Harazd, uvano hlianuvy na nioho, zhodujesia generanyj konruktor i
pislia pauzy dodaje: My poperedeni pro bezumovnu pokoru. Artur e-e Viktorovy.
Ale y ne mohly b vy pojasnyty svoji namiry, metu i tak dali? Tak by movyty, koen soldat

povynen rozumity svij manevr.

Viduvajesia, o jomu varto neabyjakych zusy zvey sebe v soldaty; ta j slovo
jake vybrav pokora.
Pid ciu rozmovu pryzemlyvsia druhyj vertolit. Z nioho zjavliajusia etvero v sirych
kombinezonach, vony zrazu poynaju vyvantauvaty svoje uatkuvannia. Odni prylady
(sered jakych ja vpiznaju i serednich rozmiriv metalogranyj mikrofon) vidnosia v
atro, ini skladaju na zemliu: portatyvnyj peredatyk, domkraty, jaki dysky na tykach, schoi na armijki minoukai, saperni lopaty, vohnehasnyk Iz cym vony pidu
unyz. Ce poukovyky.
Mih by j navi vvaaju za neobchidne, hovory Bahrij. Prou vsich do nametu.
V atri na dopovnennia do svitla, o prosoujesia kri playkovi vikoneka, hory
elektryka; na oli pid inkoju toj mikroskop, poriad tovynomir; rozpakovuju i vanovliuju e jaki prylady. Na zaproennia Bekasova vsi zbyrajuja navkolo nas. Sticiv
nemaje, oja. Stici ne v yli efa: poky spravu ne zakineno, sam ne prysiade i nikomu
ne das. Artur Viktorovy vyhliadaje efektno: pidtiahnutyj, yrokohrudyj, rimkyj, natchnenne oblyia, hnivno-veseli oi. Ato, oi maju kolir (kari), oblyia obrysy (dovoli pryjemni j pravyni), a krim toho, je j temne kueriave volossia z syvymy pasmamy
nad yrokym lobom, vyukanyj odiah ta v oko vpadaje peredusim ne ce, ne zovninie, a
te, o hlybe: energijnis, natchnennia, hnivna veselis potunoho duchu. Cym vin mene
j zbenteuje.
Pryhoda nalatovuje nas na zaupokijnyj lad, poynaje vin. Prou, napoliahaju, vymahaju: vykyte pochmuri dumky z holovy, ne pospiajte choronyty nezahyblych
. Same tak: nio e ne vtraeno. Dlia toho my j tut. Vypadok vakyj ale dosvid u nas
je, my nemalo likviduvaly riznych sumnych neas. Uporajemosia j z cym. Holovne,
znajty pryynu dlia cioho tut vy
Jak uporajete? nedovirlyvo spytav Lemech. Okropyte tam use yvoju vodoju, litak skladesia i z yvymy pasayramy polety dali?
Navkolo rymano posmichajusia.
Ni, ne jak v kazoci, zyrknuv na nioho Bahrij. Jak u ytti. My yvemo v sviti
realizovuvanych molyvoej, realizovuvanych naoju praceju, zusylliam dumky, voli; ci
realizaciji zminiuju svit na oach. omu b, ort pobery, ne buty j protylenomu: ob nebaani, zhubni realizaciji povertalysia nazad u kategoriju molyvoho!.. Ja ne mou vdavatysia v podrobyci, ne maju prava rozpoviy pro likvidovani namy neaia bo i ce
vchody u na metod. Koly my usunemo ciu katarofu, u vas u pamjati lyajesia ne vona,
ne pobaene tut ly usvidomlennia jiji molyvoi.
Artur Viktorovy pomovav, podyvyvsia na oblyia tych, o ojaly pered nym: ne
bulo na nych nalenoho vidhomonu joho slovam, nalenoho dovirja.
Navedu takyj pryklad, prodovuvav vin. Do oannioji vijny prypynennia
dychannia j zupynka sercia v liudyny vvaalysia, jak vy znajete, bezsumnivnymy
oznakamy joho smerti oatonoji i neoborotnoji. I vy tak samo dobre znajete, o teper
ce rozhliadajesia jak klinina smer, z jakoji tysiai liudej povernulysia v yttia. My
robymo naupnyj krok. Ote i katarofu ciu rozhliadajte poky o jak klininu Vy
liudy dijani, z yttievym dosvidom i sami znajete pro sytuaciji, koly zdajesia, o vse
vtraeno, plany zavalyly, meta nedosiahnenna; ale jako napruyty voliu, zibratysia rozumom i duchom, to vdassia jiji dosiahnuty. O my j praciujemo na ciomu jako.
Ale jak? vychopylo u koho. Jak vy ce robyte?
My praciujemo z kategorijamy, do jakych pytannia jak? ue, roho kauy, nezaosovne: reanis molyvis, pryyny naslidky O vy j znajdi pryynu, a vse ine
my beremo na sebe.
To, moe, i toj litak skladesia Artur Viktorovy posmichnuvsia jomu
sumno, odnymy oyma. Toj fakt zakripyvsia v svidomoi bahatioch i gruntovno, nad

takym masyvom psychiky my ne vladni. A tut use po sviomu Tak, teper odo spravy.
U rozsliduvanni nioho zajvoho: zjomok, zapysiv, protokoliv. Tiky ukaty. I budu ly ti,
chto tam spravdi neobchidnyj. Ce ve komandujte vy, Ivane Volodymyrovyu.
Toj kyvnuv, povernuvsia do otyrioch poukovykiv:
Usi uly? Do spravy!
Ja tako berusia do spravy: diaju z vertoliota portatyvnyj videomah i, pidijovy do
krui, znimaju tych otyrioch, o viddaliajusia po zelenomu schylu do miscia katarofy. Pry zvorotnomu prokruuvanni vony due vyrazno zadkuvatymu vhoru. Meni
treba poznimaty dekika takych momentiv dlia artu.
Potim, zaklopotanyj tym e, ja pidchodu do Bahrija i kau, o dobre b zapopay z
aerodromu zapys perehovoriv iz cym litakom do momentu padinnia.
Sluna dumka! chvaly vin mene. Ale ve vykonana j navi ponad te. Ne metuy, ne tovy tut vidoroniujsia. Zaipku znajov, produmav? Prosvit?.. Nu, to viddaly on tudy, vin pokazuje na danij kraj krui, spokijno podumaj, potim dopovisy.
Dzus!
I sam biy v inych spravach. Vin maje raciju: ce obanovka na mene dije, atmosfera neaia, bentey, sponukaje o robyty.
Ja vidchodu daleko vid nametiv i vertoliotiv, liahaju v travi na samomu kraju krui,
doloni pid pidboriddia, dyvliu unyz i vdalynu. Sonce pidnialo, prypikaje spynu. U
dzerkanij vodi Oskolu vidbyvajusia bili chmary. Lehit iz zapachamy teploji travy, zemli,
kvitiv A vnyzu horila pliama, spotvorene tilo mayny. Kryla oblamaly, perednia astyna uzeliau vid udaru ob zemliu zimakala harmokoju.
Ti etvero ve trudiasia: dvoje viddalik i poperedu litaka kruliaju po Archimedovij spirali, zupyniajusia, pidnimaju o, znovu kruliaju. Dvoje inych pidkopujusia
zaupamy pid vlyplu v grunt kabinu, praciuju vaeli vyrivniuju. U jichnich ruchach
viduvajesia znannia spravy j nemalyj dosvid.
oroku hynu na Zemli korabli j litaky. I dejaki o tak, nahano: raz i zhynuv
nezrozumilo omu. Za velykym rachunkom zrozumilo: liudyni ne dano ni plavaty daleko, ni litaty, a jij choesia. Vytiahujesia z yl, ob vyde, vye, dali i hlybe, jako
pid vodoju. I platy za ce nemalu cinu praceju, zusylliam dumky; a koly j yttiam.
U poliotach osoblyvo pomitno ce vytiahuvannia z yl, robota na mei molyvoho. Napryklad, u Armronga j Oldrina dlia toho, ob zletity z Misiacia j ziykuvaty z orbitanym blokom, lyalosia panoho na desia sekund roboty dvyhuna. Desia sekund!.. Ja
navi eu za sekundnoju rilkoju na mojemu hodynnyku, doky vona roby ou aynu
obertu. Jakby vprodov cioho asu vony ne nabraly nalenoji vydkoi hepnulysia b
nazad na Misia; perebraly b lyku zaneslo b bozna-kudy vid vidsiku. I tak i siak zahybe.
Abo jak u tij ykovci, na vypravlenni jakoji vidznayvsia Slavko: sprobuj optymano vytratyty tonnu ysnenoho povitria, ta e pry upravlinni z Zemli. A bie ne
mona. Zapas u dorozi ne zatiahuje. orta z dva, e j jak zatiahuje: zapas ce vaha.
Tak i z litakamy. Aksima oporu materiliv, o vynykla ranie samoho opirmatu:
de tonko, tam i rvesia. A zrobyty tovo, z zapasom micnoi litak ne polety. Ot i vychody, o dlia avicijnych konrukcij koecijenty zapasu micnoi (koecijenty neznannia, jak nazyvav jich nam lektor v inytuti) vyjavliajusia menymy, ni dlia nazemnych mayn. Namahajusia, ob mene bulo j neznannia dobyraju tonymy rozrachunkamy, jakiiu materiliv, vyvireniiu technologiji a vse-taky ni-ni ta j vyjavysia de-nebu nadto tonko. I rvesia. Tysiai detalej, desiatky tysia operacij, sotni materiliv sprobuj dohlia.
I vse taky dohlianuty treba, inake vid konoji pochybky robota vsich proo vtraaje sens.

Tam, vnyzu, pidvayly kabinu spliuenu, skruenu nabik. Odyn poukovyk

pidniavsia siudy za portatyvnym gazorizanym aparatom, teper riu. O vidhynaju
rejky, poukovyk pronykaje vseredynu. Ja ujavyv, o vin tam moe pobayty, i moroz
piov poza kiroju. E, ni, op, meni ce ne mona! Nehajno vidvolikty!
Pidnimaju, idu do nametiv. Dobre bulo b e o spijmaty na svij videomah. O, na
ricia i zvir biy ta jakyj! Sam generanyj konruktor Bekasov, znemahajuy vid niohoneroblennia j ekannia, paciruje pomi molodymy sonianykamy j molodoju kukurudzoju, roby rozmynani ruchy: povoroty korpusa vpravo i vlivo, doloni pered hrumy,
likti v boky. A-dva vpravo, a-dva vlivo!.. Jak ne zniaty? Naciliujusia objektyvom, puskaju plivku. Viddaliajesia. Povorot nazad. Zupyniajesia:
Hej, posluchajte! Chto vam dozvolyv?
Ja znimaju i ciu pozu, pryholomene oblyia, opuskaju videomagnitofon:
Pereprouju, ale meni treba.
A dozvolu pytaty ne treba?! Chto vy takyj? y ne korespondent, buva, oho dobroho?
Ni Ja v rozhublenoi; ne znaju, v jakij miri mou pojasnyty Bekasovu, chto
ja j navio ce robliu.
Ts-s, tycho! Artur Viktorovy, spasybi jomu, zavdy opyniajesia v potribnomu
misci v potribnyj as. Ce, Ivane Volodymyrovyu, na Sako, Oleksandr Romanovy.
Vin vidpravysia v mynule, ob vypravyty vynene. Jomu dozvoleno vse, a pidvyuvaty
na nioho holos ne mona nikomu.
On o!.. teper i Bekasov u rozhublenoi, vin nijakovije, o naskoyv na mene
takym kohutom; dyvysia z povahoju. Tysiau raz pereprouju, ja bo ne znav. Projtysia e tak? Mou vykonaty koleso, ijku na rukach choete? Zarady takoji spravy
prou, znimajte.
Ni, diakuju, nioho bie ne potribno.
Zvyajno, potino b podyvyty, jak znamenytyj avikonruktor prochodysia kolesom i trymaje ijku, ta meni ce ni do oho: ci ruchy symetryni v asi; tiky j toho, o v
zvorotnomu prokruuvanni koleso bude ne sprava nalivo, a zliva napravo. A joho choba
z povorotamy ta pryholomene oblyia ce znadobysia.
Sako! Bahrij polkovodnykym eom napravliaje mene nazad na kruu.
Idu. omu, vlasne, vin naciliuje mene na rinyj zakyd? A nu, jak zaraz vyjasnysia,
o ce dyversija, vybuchivku chto zapchnuv choa v nas takoho niby j ne buvaje. Todi
vse zminiujesia, zakyd na dobu, navi na hodyny?.. Ni. Druhyj litak upav tak, o u im
zakovyka. Odnijeji konrukciji i z odnoho zavodu. Pochybka zakladena pry vyhotovlenni, a to i v proekti.

Znovu liahaju nad krueju v tomu misci, de prymjav travu. Ote, majbutnie dlia
mene v mynulomu. Rik tomu Ce buly oanni tyni mojeji roboty v tomu inytuti. Ja
usvidomliuvav, o ne znajov sebe v mikroelektronici, znemahavsia. Navi doasno piov u vidpuku. A vidrazu pislia vidpuky mene zacapav Bahrij-Bahriejev, poav uyty,
proyaty j vychovuvaty. Tak o ci vidtynky moho yttia napovneni zmiom, zminiuvaty jakyj vtratno Vidpuka? O, je zaipka: is dniv na Proni je taka rika v Bilorusiji. is dniv, jaki ja chotiv by pereyty e raz. Lye cilkom o teper ne dovedesia
Peri dni ni zakydu, oanni prosvit. Navi ne oanni, a vsi try dni vid momentu
zurii z Klavoju pidu pid prosvit. Same tak: tam u nas z neju vse poalo i skinylo,
odnych naslidkiv u mojemu daomu ytti ce ne malo zmi cych dniv mona zminyty.
koda jich, cych trioch dniv, zvyajno. Vtim, u mojij pamjati cej varint zberihsia.
A te, o z jiji pamjati vin znykne, navi na krae. I dlia mene tako: znimesia viduttia
provyny pered neju. Vse-taky, jak kau mi liumy, skryvdyv divynu. Skryvdyv, jak zvyajno oloviky kryvdia bahatioch inok i divat, nioho novoho a vse neharazd.
Schoe, o ci etvero vnyzu o znajly: zijly dokupy, ohliadaju, vavo eykuliuju. Dvoje zi znajdenymy predmetamy ymdu napravliajusia vhoru, dvoje lyajusia
tam, skladaju svoje pryladdia.
Ja tako pidnimaju, idu do nametiv: naaje te, o i meni naleysia znaty doemenno. Dvoje pidnimajusia z-za kraju kosohoru: perym dovhotelesyj, nemolodyj, z
temnym zmorkuvatym oblyiam kerivnyk poukovoji grupy, za nym druhyj trochy
molodyj i nyyj. Obydva nesu jaki siri ulamky, akuratno obhorneni paperom.
Bekasov, huliajuy vse tam e, zabayvy jich, zminiuje napriamok i maje pidtiupcem do nych:
Nu?
O, Ivane Volodymyrovyu, dyvisia, perechoplenym holosom hovory aryj
poukovyk, rozhortajuy papir. Cej iz kabiny dialy, cioho vykopaly pid pravym krylom. A ocej, vin pokazuje na ulamok v rukach pominyka, za trya metriv na pivni
vid litaka vyjavyvsia. I upyci bucimto zrizani.
Aha, nachyliajesia Bekasov. Znay, vse-taky gvynty!
Ja tako pidchodu, dyvliu na ulamky: ce lopati propeleriv odna cila i dva
matky, zavueni nyni ayny.
Ta gvynty to gvynty, vy pohliate na zlam, poukovyk podaje Bekasovu velyku
lupu na nici.
Toj schyliajesia e nye, dyvysia kri lupu na kraj odnoho ulamka, inoho.
Prysvyuje:
Anu, vse pid mikroskop!
I vony vydkym krokom napravliajusia v atro; ja za nymy. Bilia vchodu kuria i kal
jakaju holovnyj inener Mykola Danylovy, nacechu gvyntiv Feliks Jurijovy i Lemech.
Pohlianuvy na te, o nesu poukovyky, peri dvoje vidrazu jako blidnu na oblyi: holovnyj inener navi upuskaje cyharku.
Schoe, o gvynty, kae na chodu Bekasov.
o schoe? o znay schoe?! vysokym holosom hovory Feliks Jurijovy, poryvajuy za nym u namet. Zvyajno, pry takomu udari vsi gvynty vdruzky, ale
ce e ni pro o ne hovory Odnae v holosi joho panika.
V namet natoptujesia iky liudej, o aje duno; na oli u vsich vyupyv pit.
Zaraz podyvymo! aryj poukovoji grupy zakripliuje zatyskaamy na olyku

metalogranoho mikroskopa vsi try ulamky, pidrivniuje tak, ob miscia zlamiv znachodyly na odnij liniji; vmykaje pidsviuvannia.
V joho promeniach zlamy myhotia dribnymy iskorkamy kryalykamy.
Poukovyk nachyliajesia nad okuliarom, vydko j upevneno praciuje rukojatkamy,
prohliadaje peryj ulamok druhyj tretij povertaje pid objektyv druhyj Usi ovpylysia za joho spynoju, zatamuvavy podych. Tya nezvyajna. Ja pamjataju, o peryj
matok lopati maje uve u omu rudo-bahrianomu. Zasochla krov? Ce, pevne, toj, jakoho dialy z kabiny.
Poukovyk vyproujesia, povertajesia do Bekasova:
Podyvisia vy, Ivane Volodymyrovyu. Ne to nadrizy, ne to podriapyny, i bilia konoji zony deformacij vid utomlenoi Vin zviniaje misce bilia mikroskopa.
Jaki nadrizy, jaki podriapyny?! Feliks Jurijovy le ne tipajesia v ieryci.
o za durnyci! Kona roboa lopa hotovoho gvynta pered transportuvanniam na sklad
obhortajesia klejkoju byndoju vid kinyka do upyci! Jaki tut mou buty podriapyny?!
Tak, prytlumlenym baskom pidtverduje holovnyj inener. A pered vanovlenniam gvynta na litak cilisnis cijeji byndy my pereviriajemo. Tak o naebto j
nizvidky
Nu, a o ce, po-vaomu, koly ne nadriz?! liuto obertajesia do nych Bekasov.
Bilia samoji upyci, na poatku konsoli hire ne prydumaje! Dyvisia sami.
Dozvote! Naanyk cechu vkliakaje nad okuliaramy, perehliadaje vsi try
ulamky. Ce due dovha chvylyna, doky vin jich dyvysia. Vyproujesia, povertajesia do
holovnoho inenera; zaraz ce ne muyna krov z molokom rumjane znyk, oblyia
bile i navi z prosynniu; i na zri niby ponyav. O, boe! Ce miscia, po jakych vidrizaly
byndu
Jak vidrizaly? ym?! Bekasov upyv do nioho.
Ne znaju Skydajesia, o brytvoju. Chto jak i holos u Feliksa Jurijovya
yyvsia do epotu. Ade ce operacija ne technologina, pakuvana, v technokarti
proo napysano: Obhornuty do upyci, byndu vidrizaty.
Navi ja, liudyna nepryetna, v ciu chvylynu viduvav sebe tak, niby otrymav liapasa. Jake prynyennia mav pereyty Bekasov, joho spivrobitnyky, sami zavodany?
Nichto navi ne znaje, o skazaty, nima scena, ne hire, ni v Revizori
Zaverujesia cia scena deo nespodivano. Lemech vyupaje vpered, livoju rukoju
bere Feliksa Jurijovya za peteky joho krymplenovoho, sportyvnoho kroju pidaka, vidtovchuje za il z mikroskopom tam proorie i, prytrymujuy tijeju livoju, bje
joho pravoju po oblyiu, bje navidlig i v povnu sylu; u toho tiky holova telipajesia.
Za Dmytra Za Mykolu Oleksijovya! Za otych!.. Holos Petra Denysovya perechopliujesia chryplymy rydanniamy, i dali vin bje movky sered zahanoji tyi.
U mene, koly ja dyvliu na ce, proskakuju dvi dumky. Pera: omu Artur Viktorovy
ne vtrutysia, ne prypyny mordoboju, a oji i dyvysia, jak usi? Meni ne koda cioho
hore-naanyka, ni, ale vidbuvajesia emocinane zakriplennia danoho varinta v
reanoi, dodajesia robota meni Bahrij ne moe cioho ne znaty. Druha: raz ue tak, to
dobre b zaksuvaty videomahom, ob nazad krutnuty pry arti, ykarnyj kuminacijnyj moment! I ne pidniala u mere ruka z videomahom. Napevne, z tijeji pryyny, z
jakoji j v Artura ne povernuvsia jazyk perervaty, prypynyty. Buvaju sytuaciji, v jakych
ynyty za rozrachunkom, racinano nepryojno; cia bula z takych.
Doa, Petre Denysovyu, prypyni! rizko komanduje Bekasov. Ade jomu
e pid sud ity. I vam, povertajesia vin do holovnoho inenera. Bo i va pidpys oji
na technokarti pakuvannia? Vin ue ne nazyvaje holovnoho inenera na imja po bakovi.
Stoji pochmuro pohodujesia toj.

 Ale ja ne znav!.. Ta j chto mih ce znaty?! rydaje za mikroskopom nacechu,

vidpuenyj Lemechom; teper na joho oblyi ne lyylosia j slidiv moloka. Dobriai buvaju kulaky v liotykiv-vyprobovuvaiv. Chotilosia ym krae!..
Ja specili po mynulomu, prote j majbutnie cych dvoch na najblyi is-sim rokiv
berusia peredbayty lehko. I meni jich ne koda.
Choa za osvitoju ja elektryk, ta velyku nauku opirmat nam ytaly dobre. To meni
ne treba rozovpuvaty, o i jak trapylo. Skazano bulo doatnio: Nadriz i deformacija vid utomlenoi. Zvyajno, na avili, onajmicniomu j lehkomu splavi, z jakoho
roblia gvynty litakiv, slid vid brytvy, jakoju obrizaly byndu, ne takyj, jak na yvomu tili,
tonka, navriad y j pomitna oku vmjatyna. Ta vidmina v tomu, o na metali nadrizy
ne hojasia i navi navpaky.
Nema retenie rozrachovuvanych detalej u litaku, ni krylo i gvynt; jich rachuju,
modeliuju, vyprobovuju vid asiv ukovkoho, koly ne ranie. (Zaraz u konruktorkych biuro, mabu, i ne rachuju, pidbyraju po monogramach; rachuju tiky udenty avivuziv u kursovych robotach.) Noamy revu, poruujuy son dovkolynich yteliv, endy z dvyhunamy y aerodynamini truby, v jakych pereviriaju na rok sluby, na
nadijnis u onajvaych reymach gvynty riznych konrukcij; za cymy vyprobuvanniamy vyznaaju i krai splavy dlia nych. Lopati gvyntiv poliruju, konu prosviuju
hamma-promeniamy, ob ne proskoyla nepomienoju odna rakovynka y triynka.
A zatym hotovi gvynty poupaju na pakuvannia; centrovano zakripliuju konyj v
okremomu jayku, a pered cym e obmotuju lopati dlia zbereennia polirovky klejkoju
byndoju. Oannie, mabu, ne due j treba, ta chotily , jak krae. O, cia zapopadlyvis
z vysoloplenym jazykom! I rizaly ciu byndu, domotavy jiji do upyci, titky-pakuvanyci
chto jak: chto noyciamy, chto lezom, a chto j proo brytvoju!.. Koly pid natiaku, koly
po tilu lopati koly synie, koly slabe, koly blye do upyci, koly podali a koly j u
samyj raz, u misci, de budu onajbii napruennia. Ne na konij lopati lyyly nebezpeni nadrizy, ne na konomu gvynti j navi daleko ne na konomu litaku jich ne bahato, v samyj raz, ob traplialosia po kataro oroku.
Odnomu iz otyrioch gvyntiv cioho pasayrkoho BK- osoblyvo ne poaslyvylo:
pevne, titka-pakuvanycia (meni omu zdajesia, o ce same litnia titka z vakuvatoju
vdaeju) bula ne v dusi, po trioch lopatiach yrkonula z sercem, lyyla nadrizy. A dali cej
gvynt avysia na litak, poynaje praciuvaty v zahanij upriaci: obertatysia z alenoju
vydkiiu, vytiahuvaty bahatotonnu machynu na tysiai metriv uhoru, za chmary, peremiuvaty tam na tysiai kilometriv i tak de za dnem. Zhyny, vibraciji, znakopereminni navantaennia, centrobini syly dynaminyj reym.
I vidbuvajesia neperedbaene ni rozrachunkamy, ni vyprobuvanniamy: metal bilia
nadriziv poynaje tekty u tysiai raziv povinie huoji smoly; ti sami deformaciji vid
utomlenoi. Proces ocej vyde od usioho jde pry povnomu navantaenni gvyntiv, tobto
pry nabyranni vysoty navantaenym litakom. A na siohodniniomu pidjomi, de na
dvoch tysiaach metriv, vin i zakinyvsia: lopa vidlamala. Dali molyvi varinty, ta
onajmovirniyj, po-mojemu, toj, o perevaha bekasivkoji konrukciji zurine
obertannia gvyntiv na spinij visi obernulasia v svoju protylenis. Cia lopa zrubala vsi
ini, o obertajusia nazuri jij; u ciomu zitknenni zahynuly j usi peredni lopati. o
bulo z gvyntamy na druhomu kryli? o buvaje z hranyno navantaenym kanatom, polovyna yl jakoho naraz obirvala? Rvusia vsi ini. Nadto koly j tam buly lopati z nadrizamy. Rozlitajuy iz vydkiiu harmatnych snariadiv, ulamky lopati troyly na liachu vse: antenu, obyvku, kabinu Litak molyvo, ue z mertvym ekipaem kamenem upav na zemliu.
Ja dodumuju svoju versiju i mene znovu dua prynyennia j hniv. ort pobery!
Vikovyj dosvid rozvytku aviciji, zusyllia bahatioch tysia speciliiv, kvalikovanych

robitnykiv i odna durnycia vse moe perekreslyty ta jak! Tych titok pid sud ne viddadu za o? Napysano vidrizaty vony j rizaly. Ne sokyroju rubaly. A cych dvoch
viddadu tudy j doroha: na te ty j inener (o po-francuky znay umile, umilyj
olovik), ob u svojij spravi vse znaty, umity j peredbaaty
Ale e-e Viktore Arturovyu, neasnyj, pobytyj Feliks Jurijovy navi pereplutav imja po-bakovi Bahrija. Vy hovoryly use mona perevey nazad, u molyvis, y tak? A za molyvis e ne sudia ha, tak? jiv oach joho svitysia taka nadija
vidkrutyty, jaka dlia olovika navi nepryojna.
A vy oderyte ver za toj litak, brydlyvo vidpovidaje Bahrij i vidvertajesia.
Bekasov vydkym krokom napravliajesia do vychodu.
Kudy vy, Ivane Volodymyrovyu? hukaje jomu ef.
Toj zupyniajesia, dyvysia na nioho z podyvom (nu, ne zvykla liudyna do takych zapyta), potim zhaduje pro svoju pidlehlis.
Do raciji.
Navio?
Daty rozporiadennia po vsich aerodromach, ob oden litak ne vypuskaly v povitria bez perevirky gvyntiv Neve ne zrozumilo!
Ne treba vam viddavaty take rozporiadennia, Ivane Volodymyrovyu, mjako
kae Bahrij. Vy ue viddaly joho. Odynadcia misiaciv tomu.
Navi?! oblyia generanoho konruktora vyraaje vodnoas i sarkazm, i rozulenis.
Ato, same tak. Vaa robota tut skinyla, poynajesia naa. Tomu, jak aryj i
najanovanijyj tut, podajte, bu laska, pryklad inym: pryjmi injekciju Fedore!
pidvyuje holos Artur Viktorovy. Do nametu vchody na technik-sanitar Feko, debelyj briunet iz burkotlyvym oblyiam; vin u chalati, v ruci valizka-dyplomat. Ce prysypliajuyj zasib. Potim vy vsi budete doavleni po svojich misciach.
Bekasov pidnimaje temni brovy, rozvody rukamy, vyraajuy pokirlyvis doli.
Feko rozkryvaje svij dyplomat, vykladaje visim napovnenych ovtoju ridynoju
pryciv, vatu, slojik iz spyrtom, zvertajesia do vsich i ni do koho huym holosom:
Prou zakotyty pravyj rukav.
Chodim! torkaje mene za plee Bahrij.
My vychodymo z atra. Prysypannia uasnykiv i doavka jich po misciach sprava
techniky i naych technikiv. A v nas svoje: zakyd.
Viduvaje, jak ja tebe navantauju: i vin-bo, Bekasov, pro vse rozporiadyvsia, i v
inych litakiv nema takych rysok na gvyntach, i cia katarofa vse na tobi. Vse zaley
vid povidomlennia, jake ty ponese zaraz v mynule. Tak o pro art ty zajvo turbuvavsia.
Startuje, jak potovyj holub, z peroji sproby! Dumaty treba pro ine
Zaraz piv na peru; otyry z polovynoju hodyny vid momentu padinnia BK- . Nebo
v bilych chmarach, pohoda cilkom liotna tak o v aeroportu, de ekaju na litak, oholosyly pro zatrymku rejsu ne erez pohodni umovy, a za techninymy pryynamy. Tak
vono vzahali i je, ciu pryynu meni j treba usunuty.
Ja ue viddav technikam videomah; vony tam peremotuju, navydkuru prohliadaju, montuju razom iz inym zniate mnoju dlia prokruuvannia v kameri. Ja ve prokovtnuv peri pigulky petojlia: vid cioho bu-jakyj zvuk i holos Bahrija, i ele travy
pid vitrom zdajesia reverbujuym, a zorovi vraennia v oach zatrymujusia kudy dove, ni ja dyvliu na predmet, nakladajusia odyn na odyn pisliasvienniamy My z Arturyem prochodajemosia po mei ta nad krueju. Vin mene nakauje:
Pro specyku dalekoho zakydu. Nenamarne ja tebe nalatovuvav na zahanis i
vidoronenis: ty pide u mynule po hlybynach svojeji pamjati, po samych hlybynach svidomoi. Prysluchajsia do plynu asu, zbahny joho: use, o ty viduvaje zvyajno, vid

udariv sercia do turbot, vid blysku soncia do podychu vitru, ly neodnoridnoi jedynoho potoku, poverchneve chvyliuvannia, a ne jasna hlybyna joho. Pronykajsia cijeju
zahanoju jasniiu, pouttiam suti, bo ty pide tam, de je pamja, ta nema pro o
pamjataty, je dumka, ta nema pro o dumaty, je rozuminnia, ta nema ponia. U blyych
zakydach cioho maje nemaje, art zmykajesia z niem a v takomu, jak zaraz, inake
ne projty. I treba bude zlytysia z jedynym, ne vtratyvy sebe, peretvorytysia v zahanis,
ne zabuvy pro konkretne, pro metu, zarady jakoji poslanyj
Holos u Bahrija zaraz hrudnyj, naspivno-trubnyj, tak meni zdajesia. Vin ne promovliaje, a viuje:
Dvi krajnoi, dvi nebezpeky yhaju na tebe. Perechid vid sverbiu poverchnevych vrae v an samozahlyblennia, a zatym e dali, do vidoronennia vid vlayvostej, vid pryjemnoho i nepryjemnoho, vid horia i radoi, vin sam po sobi pryjemnyj i radisnyj, takyj joho paradoks. Naiky pryjemnyj i radisnyj, o pomno nasolodu vid
zroblenoho vidkryttia na radis udai, na nasolodu prekrasnoju muzykoju i udesnym
krajevydom, i vse bude malo. Cej an indijci nazyvaju samauky, evropejci mynulych
asiv nazvaly ekaz i joho hrubii formy nai z toboju suasnyky ao nazyvaju
slovom baldio. I u tebe moe vynyknuty baannia pohlybyty, zatiahnuty dove cej an,
navi nazavdy zalyytysia v niomu. Tak o, pamjataj, o ce zahybe dlia spravy j dlia
tebe. Tam, vin machnuv rukoju v bik riky, zalyysia te, o je, a v kameri znajdu
tvij trup z pryelepuvato-boevinoju posmikoju na vuach ta krovovylyvom u mozok.
Tak o Artur Viktorovy zrobyv pauzu, posmichnuvsia. Na vidminu vid tych teperinich parubakiv i divy, jaki jdu za asom: Bajdue vid oho, holovne zabaldi!
dlia tebe holovne: ne zabaldity. Pryjmy-no o e pigulku!
Kovtaju. Zapyvaju vlasnoju slynoju. Siohodni ja e nioho ne jiv, krim ocych pihulok: pered artom ne mona, procesy travlennia mou zakodyty.
Teper pro druhu nebezpeku. Samousunutysia vid cioho anu ty moe tiky erez
pohlyblene rozuminnia joho smyslu, tobto pozajak ce koncentrat radoej i vtich
erez rozuminnia objektyvnoho zmiu radoi, zmiu pryjemnych viduttiv. Ty zbahne
joho, perekonajesia, o vin do sminoho proyj i viduje sebe bohom: takymy
nikemnymy, marnymy zdadusia tobi vsi prahnennia liudej do aia j nasolod, o obsnovuju iliuzornis mety fayvymy jakoiamy. Ty viduje sebe pryetnym do svitovych
procesiv, ayna jakych je yttia Zemli j nae, do procesiv, jaki liudy v pohoni za astiam ta uspichamy ne pomiaju i ne rozumiju I tam, na kryanych verynach objektyvnoi, moe vynyknuty narij: jako tak omanlyvi vsi bidy i radoi, sumnivni
cili j zusyllia y varto meni, olimpijciu, vtruatysia v ciu kolotneu svojimy dijamy
ta j povertatysia v neji? Za vidsutnoi vlayvoej i bida ne bida, i katarofa ne katarofa. Ce tako zahybe spravy j tvoja, z kamery vyjde hykajuyj idityk, jakyj ne tiamy,
chto vin je, de j navio.
Bahrij pomovav.
Zberehty vid cioho zboennia tebe j povynno rozuminnia, o ato, varto, treba
dijaty i vtruatysia, u ciomu tvoje yttieve pryznaennia. Dva protyborvujuych procesy
tryvaju u vsesviti: naroannia entropiji i spad jiji; sliotove zmiannia, pryhasannia
i nadbannia svitom vse bioji vyraznoi j blysku. Tak o, liudy v druhij komandi, v
antyentropijnij. I my, Zurinyky, pryetni do procesu pynosiajnoho samovyraennia
svitu. U ciomu kosminomu dijvi my zaodno z usim tym, o voriuje, i proty vsioho
toho, o rujnuje!.. Nu-bo zakoty rukav.
I Bahrij, vidynyvy skryku iz prycem, vkauje meni u venu pja kubykiv sumii,
o bezbolisno roztikajesia po krovi. Ce injekcija vidoronenoi pera jiji dija dajesia vznaky tym, o ja pereaju rozrizniaty barvy, koliory. Svit pry ciomu dlia mene ne
bidniaje, ne mianiaje vin poaje peredi mnoju v pynoi svitlovych perechodiv i
kontraiv, jaki nai akumodujui zinyci, o nadto sluchniano metliaju vid jaskravoej,

zvyajno ne spryjmaju. Po suti, cej efekt uttieve rozuminnia mojeju nervovoju syemoju, o svitlovi chvyli riznoji dovyny, a ne riznych kolioriv. Tak poynajesia dlia
mene zapereennia zovninioho, zapereennia jakoej, vlayvoej jakych naspravdi
j nemaje, a vynykaju vony vid nedoskonaloi naoji protoplazmy, nezdatnoji obniaty
hromaddia kikisnych gradacij i dipazoniv javy u materiji.
Archury, kau ja (mij holos tako vibruje), tak vse znaty, rozumity i vy e
zapereujete, o vy z majbutnioho!
Znovu za svoje?! hrymy vin. Zupyniajesia, dyvysia na mene. Vtim, ryvajno zdajesia, ty ne na art?
Nu!
o , treba porozumitysia do kincia Ty tam, ja tut my odne cile, pomi namy
ne povynno zalyaty oho nedomovlenoho. Nechaj tak! vin diaje iz vnutrinioji kyeni pidaka pakunok z temnoho paperu, z nioho dvi fotograji, proiahuje meni: Bula
b yva, ne pokazav, a tak mona. Vpiznaje?
Ja dyvliu verchniu. e b pak, z mojeju pamjattiu ne vpiznaty ce ta, o zhorila v
kysnevij kameri. Znimok u spravi, jaku ja hortav uranci, hire cioho, ale j todi ja podumav: och, jaka inka zahynula! Na druhij fotograji vona na povnyj zri bilia riky,
na tli jiji polyskiv i temnych derev na tomu berezi, nahnutych vitrom verboloziv na ciomu, z aslyvym oblyiam i pidniatymy vhoru rukamy; viter vidnosy jiji volossia. Ja
perevertaju znimok druhym bokom, tam napys: Ja chotila b lyyty dlia tebe takoju zavdy.
Oto, hovory Bahrij, zabyrajuy fotograji, takoju vona j lyyla dlia mene
na znimku. A ja buv by ne proty, jakby vona, eka, psuvala sobi guru, povnila, narodujuy meni ditej, vyhodovujuy jich zovsim ne proty! Komu bula potribna jiji smer
smer erez te, o ne poavyly bezkontaktne rele?.. O oce, vin dyvysia na mene, a
ne znannia z majbutnioho, jakoho e nema, probudyly mene, probudyly hniv proty vsesyllia asu, proty boha Kronosa, jakyj pojidaje svojich ditej, proty bezhluzdoji nycoi vypadku, nikemnoi pomylok, tupoi, neznannia usijeji tijeji tvani, o vjae tebe za
nohy. Hore j hniv vony sponukaly mene do poukiv, dopomohly vybuduvaty teoriju, poavyty peri doslidy, znajty j navyty vas. Meta adaje hnivu, pamjataj pro ce. Chaj i tebe
v zakydi vede hniv proty toho, o trapylosia tut, vin dopomoe tobi unyknuty nebezpeky.
Liudy rozumni ioty, i vony ne povynni hynuty bezhluzdo, vypadkovo, a tym pae vid
porode rozumu svoho i praci. Vin pomovav, chovajuy fotograji.
Teper tobi nevako zrozumity j te, omu ja ne chodu v serjozni zakydy j u cej posylaju tebe choa, zdavalosia b, komu, jak ne kerivnykovi! Same tomu, o ja ne z majbutnioho, naiky ne z majbutnioho, dorohyj Olesiu, o slabyj vid tebe. O, vin torknuv misce, kudy schovav fotograji, zaipka dominanta, jaka po syli prytiahannia
cdia mene perevaaje vsi ini. Donyni ne mou zmyryty, o jiji nema. I v zakydi, u tomu
osoblyvomu ani, proty nebezpek jakoho ja tebe zaerihav, ne vtrymaju, polynu erez
usi roky tudy, de vona yve bo zarady cioho vse j poynav! A tam, oho dobroho, i ne
puu na toj doslid v kysnevu kameru, abo cho domou, ob zaminyly rele. A ce
sam rozumije, jaki serjozni neperedbauvani zminy reanoi mou vidbutysia. Tak o,
ja skazav tobi vse. A majbutnioho, Olesiu, e nemaje, ne moro sobi holovu. Majbutnie
naley zrobyty usim liudiam, i nam, i tobi zaraz.
Meni soromno pered Arturom Viktorovyem j trochy koda toho oreolu, jakyj
otouvav joho v mojich ujavlenniach. Ta ja zrazu rozumiju, o j oreol siohodninioji liudyny, jakyj navi hore svoje zumiv obernuty u tvoru sylu, osiahnuv nove i av na priu z
joho dopomohoju proty bid liudkych zatiato i vmilo, niym ne hire. Tak, i vse-taky
vin trochy z majbutnioho, na Bahrij-Bahriejev; de vy zaraz znajdete naanyka, jakyj hovoryv by pidlehlomu, o toj syniyj joho i vporajesia zi spravoju krae?
Vse, as! ef pohliadaje na hodynnyka. Toku niu namityv?

 Tak. Tut e o .
Choe perekonatysia? Ne zapereuju. o-nebu treba na toj as?
Ryndyevya. Z pyvom i tarakoju.
Pobaannia peredam, pryliu jako vin uporajesia. Povynen Zaraz Bahrij
bez humoru pryjmaje moji pobaannia. Vse. Stupaj u kameru!
U kameri mojij nioho osoblyvoho nema. odnych datykiv ne treba pryjednuvaty
do sebe, ni na jaki prylady dyvyty, tiky na iny-ekrany ta na eliu: po niomu ue plyvu taki, jak i znadvoru, chmary, lye v zvorotnyj bik. Ne pryladam dovedesia jty vhoru
po rici mojeji pamjati meni samomu.
Je putyk na rivni hrudej (ni krisla, ni icia v kameri tako nema, ja oju, y
Bahrija!) riad klavi, dva riady rukojatok: reguliuvaty potik zvorotnoji informaciji, jakyj zaraz ryne na mene, temp, jaskravis, hunis
I o rynulo. Pily po inach zniati mnoju kadry: pjatkamy i spynamy vpered nablyajusia, pidnimajusia po schylu poukovyky z uatkuvanniam. U Ivana Volodymyrovya Bekasova pryholomenyj vyraz oblyia zminiujesia spokijnym; vin tako zadkuje
iz sminymy povorotykamy vpravo-vlivo, viddaliajesia i my bie ne znajomi. Dali ue
ne moje: tuhyj hitarnyj rokit motoriv litaka, o nabyraje vysotu. Nebo-ekran nad holovoju oyajesia pryskoreno vid zvorotnoho bihu chmar i zvorotna mova, molodyj
oloviyj holos:
Virtem iiasyt ivd urtemyla op. Avodu tsimydyv. (Vydymis udova. Po atymetru dvi tysiai metriv.)
Oannie povidomlennia bortradya pere dlia mene. Vin lety, nabyraje vysotu,
litak BK- , o vykonuje rejs
. Dejaki pasayry ve vidibnuly remni (a ja tak i ne
zaibaju pry zlitanni, ly pry posadci), dosmoktuju zlitni liodianyky, poynaju znajomyty, spilkuvaty A v pravomu peredniomu gvynti nadrizy pid trioma lopatiamy aju triynamy.
Aiasyt atosyv (Vysota tysiaa.)
Olamron ylitelz (Zletily normano).
A o e j ne zletily: chvoom upered koty iz basovyto zavyvajuymy motoramy litak po ployni zlitnoji polosy, upoviniuje chid, zupyniajesia (v dynamikach: Jujalovzod tilz jyvotoh utolz od Do zliotu hotovyj, Zlit dozvoliaju), pislia pauzy
ernuje chvoom napered do peronu aerovokzalu. Choroa mayna, dyvysia navi
i chvoom napered. I bajdue, o ce ne toj BK- (rozdobuv Artury, napevne, videozapys reportau pro vidkryttia rejsu) i ne ti pasayry rynuly iz vidynenych ovanych dverej
na schody, jaki ojno vidjizdyly, vydko-vydko zadkuju unyz z emodanamy (ja poavyv rukojatky na pryskoreno) use ce bulo tam samo. Zaraz bahato o vtratylo
vahu, zvorotne prokruuvannia yraje jakisni vidminy z vydymoho. Zadkuj, znykaj svite
jakoej!
Ja viduvaju sebe zaraz plavcem-pirnanykom u potoci asu, u rici svojeji pamjati.
V hlybi, v hlybi!.. I o ue na ekranach u svidomoi zvorotni viduttia siohodninioho ranku: ja holiu i z-pid frez elektrobrytvy zjavliajesia ruduvata etyna na mojich okach; ja kuriu peru sygaretu i vona naroujesia! Ide u viduttiach zvorotnyj
ruch ravy v meni i bahato o ine dohory dryhom tiky vse ce te, ta ne te, zvyajnoho
zmiu ne maje. Ja vyrvavsia iz svitu (dribnoho j obmeenoho) jakoej na proory Jedynoho buttia i teper ne iota z pivsekundnym intervalom odnoasnoi, a vsia rika
mojeji pamjati do samych jiji vytokiv. Dni j podiji na nij lye zarubky, vidmitnyj: odni
hlybi, ini le pomitni o i vsia riznycia.
Dali bulo vse, pro o poperedyv Artur Viktorovy, i bahato synych pereyva ponad te vse, pro o vako rozpoviy slovamy, tomu o vono hlybe i proie vsich ponia. Ja unyknuv vid Scilly vsepohlynajuoho ekazu-baldiou hlybynnych vidkryttiv u

sobi, nayrlyvo j hrubo vnykajuy v pryrodu joho; tak by movyty, vyviryv algebroju harmoniju za dopomohoju prymeleno-balahanivkoho pytannia: a chto ty takyj?!
I osiahnuv, i cholodno posmichnuvsia: radis i hore, vsi bidy j udai liudki buly
proekymy dyferencilamy neskladnych rivnia. o meni bulo v nych!.. Tak mene
poneslo, ob udaryty ob Charybdu viduenoi j zapereennia vsioho. Ta ja vasno zhadav pro metu, pro hniv, pro protyborvujui vselenki procesy vyraznoi j zmiuvannia,
u jakych ty nio bez hnivu j bez voli do boroby, bez prahnennia poavyty na svoje
triska v rozburchanych vyrach. I, zbahnuvy, pryluyvsia do procesu zroannia vyraznoi.
Dobre pryluyvsia: zrozumiv hromaddia dipazonu vyraznoi u Vsesviti poronea i vohniani ciatky zirok, viduv hromaddia vyrujuoho natysku asu, o my svity
iz vydkiiu svitla i navi o tvori zusyllia liudej odne z ocym usim; mala dija, ale
tijeji pryrody.
I te porodennia rozumu j praci liudej, zarady jakoho ja pchaju, leu nazad, vid naslidkiv do pryyn, tako naley do zorianoji vyraznoi svitu. Meni naley vidniaty
joho vid procesu zmiuvannia.
I bula jasna pima, tya, polit zirok. A potim pekeni zhuky, tupit, hyk, rehit I
znovu jasna tya noi.

Zori nad holovoju. Temnyj mur lisu pozadu. Ja sydu na polohomu berezi, na omu
bilomu; playkova pidylka kynuv na travu vid rosy. Vnyzu hladeka, prote ruchlyva
polosa, v jakij miano vidbyvajusia zirky, voda. Rika. Inkoly uty splesky ryb, ne
huni, vony ly pidkresliuju tyu.
Siajui rilky hodynnyka pokazuju poatok dvanadciatoji. Tak, ale jakyj de? Buly
dvi schoi noivli pidriad: na Basi, zatym na Proni. (Ta y maje znaennia, jakyj de? I
vsi dni? I vsia cia smina, dribna konkretnis?.. Ce vidlunnia ojno pereytoho nadzakydu; meni e dovho povertatysia v liudynu, u svij napivsekundnyj bilkovyj klubook.
Ni vohnyka do nebokraju. Tam, unyzu, povynni buty kui i zaplavnyj luh. A zirok
vhori, zirok skiky choe! Poronea i vohnenne hruddia zirok kartyna vyraznoho
rozmeuvannia materiji, o zavdy u nas pered oyma ne treba pro ce).
Naraz tyu rozryvaju irannia, hyk, tupit bahatioch kopyt za rikoju. Chto ene konej, zavyvajuy j uliuliukajuy v noi. Ja navi zdryhaju i zaspokojuju. Teper ue
jasno, ja ue na Proni. Kine druhoho dnia mojeji mandrivky. (I toho razu ja zdryhnuvsia
vid gvaltu, podumav, o, mabu, chlopjaky enu tabun u nine. Ale teper ja znaju, o
chuligany dosy pidtoptanyj didok: rankom vin pereene konej na ciu oronu, poprosy
u mene zakuryty.)
I znovu tya, ly zridka forkaju koni. Meni znovu po-chlopjaomu motorono, jak
zavdy pry noivli na novomu misci: za spynoju lis chto iz nioho vyjde? Poriad doroha
do brodu chto po nij projde y projide?.. Choa j znaju teper, o do ranku nichto ne
projide i ne zjavysia.
Todi i teper rozrizniajusia ne za asom, za znanniam. Ja ne raz zhaduvav
svij pochid po Proni i mrijav jak-nebu projty tut e. A teper vyjde navi cikavie: mandrivka ne lye po kolynich misciach, ale j po tomu vidtynku otyryvymirnoho kontynuumu usi podiji, use, o trapylosia zi mnoju, movby vkliuajesia v pejza. (Mene vse
e zanosy: kontynuum i slovo jake brydotne! Dity, zauvy take, kau: A ja mami
skau!) Trochy koda, o ja nadto tono popav, na poatok tretioho dnia i oannioho
nyni; ce mene koniayj bedlam pryzemlyv tut.
Peri dva dni buly tako hoymy dni prooho bezohliadnoho aia: ja jov lukamy j uzlissiamy na vysokomu berezi, kupavsia v yij teplij vodi, dyvyvsia na rybok,
leay na krui nad vodovertiu, bezkoryslyvo pidhodovuvav jich matokamy chliba. Zaraz kine ervnia, as sinokosu; kolhospnyky na luhach avyly ohy olomy drevniorukych lycariv i cholodno dyvyly na moju bez dila krokujuu poa u bilomu epyku
j z riukzakom na odnomu plei; ja na nych, mi inym, dyvyvsia tak samo liudej i v mii
vyaaje.
Misce dlia noivli ja vybrav, viddavy, jak zavdy, perevahu krasoti pered zrunoiamy: kopyci tut nema. Ja ue pidveeriav, zvaryvy na vatri z yok sup iz polovynky horochovoho koncentratu, a zatym aj. Pora vkladaty.
Vytiahujuy na playkovij pidylci, riukzak pid holovu, ukryvaju pidakom, zakuriuju, puskaju dym do zirok i podumky redahuju zavtranij de.
Pryncyp variciji reanoi povynni jakomoha mene riznyty odna vid odnoji
ne vykliuaje dlia nas molyvoi vypravliaty v zakydach svoji promachy j durnyci; poputno, zrozumila ri, ne vidvolikajuy vid holovnoji mety. U nas bula dyskusija z cioho
pryvodu iz zaluenniam tvoriv A. Azymova Kine Vinoi ta R. Bredberi I vdaryv
hrim; ale my vyriyly, o anovni avtory, dokazujuy, bucimto vid perekladenoji z polyci na polyciu korobky z inrumentamy mou na viky zatrymatysia kosmini polioty

abo o vid rozdavlenoho v kamjanovuhinomu peridi metelyka moe v suasnych Spoluenych tatach vyjty fayzm, perehnuly. Zvjazok pryyn i naslidkiv daleko ne takyj
poverchovyj i ne naiky orokyj. Ta j tak pomirkuvaty: my vyruajemo v mynule, ob
vypravyty pomylky, hluchotu liudej i ychij, navio robyty vyniatok dlia vlasnych!
Na zhadku pro ciu dyskusiju u nas lyyla prymovka: U amerykanciv vid cioho fayzm
ne vynykne. A v pochodi po novij miscevoi bez liapsusiv ne obchodysia. Per-naper:
rankom, umyvajuy bilia brodu, ja zabudu mylo j mynyciu Zabuty j cioho razu? Ato.
Ce ne potrebuje ruchiv, ta j mynycia slova putnioho ne varta; chaj ley na pisoku. Dali:
vypadaje edra rosa, ja budu jty luhom u krosovkach, doky vony ne rozkysnu, i ly
potim zdohadaju zniaty jich, perekynuty, zvjazavy nurkamy, erez plee, ob suyly.
Teper ja zrazu ponesu jich na plei, pidu bosiakom.
Hodyn erez try dorohy zvidsy, za linijeju vysokovotnoji peredai, nelehka zanese
mene vseredynu bahatokilometrovoji pidkovopodibnoji aryci i zaboloenoji, jaku ne
pereplyve; ja budu dovho blukaty vseredyni pidkovy: spoatku pidu vlivo, erez paru kilometriv peredumaju, povernu vpravo komar. Hadaju, vid toho, o ja teper zdaleku
obihnu jiji sprava, le pomityvy nyzku kuiv, u amerykanciv tako iorynych rusiv
ne anesia.
Potim, ob odynadciatij hodyni, bude pryval bilia toho derenoho rumka. Tut use
nechaj lyysia bez zmin: ja budu lasuvaty vodoju, potim latuvaty vatru cdia horochovoho
supu j aju ale pryplyvu dvoje rybalok, vydko vidmovlia mene, i ja bulu jiy z nymy
juku iz ojno zlovlenych piduiv. Hej, i juka bude: navarya, smana, z cybukoju
i vvoliu e j z soboju meni rybynu dadu! U mene zavasu slyna nabihaje.
e hodyn erez dvi dorohy ja vyjdu do kolynioho bolota osuenoho polia u velykych kupynach. Z buhra joho bude vydno povniiu: nevelyke, z kilometr do sosonok na
piskach; i cho doroha ochopliuvala joho trykilometrovym zakrutom, ja zmetykuju, o
vona dlia kolisnoho transportu, a v mene nohy i popchaju navproky. Cej priamyj
kilometr meni bude vartyj vomy: po kupynniu ja ne zrobliu j dvoch odnakovych krokiv
vriad, pererybnu, spoatku perekydajuy riukzak, z desiatok drenanych kanav; ta e
koen raz budu ukaty misce, de mona pererybnuty; ta e upriju vid speky j vakoji
roboty, i navkolo oblyia bude vyty chmara much, kusiuych tvariuk Tak o dzuky,
na cej raz ja krae pidu v obchid.
A e erez try hodyny pered selom na vysokomu berezi ja zurinu dvoch divat I
dali ponesia varint. koda poperednioho, jakyj perejde v kategoriju nerealizovanoji
molyvoi, ale nyni ja tut u spravi, a ne dlia svoho zadovolennia. U serjoznij spravi.
A zaraz spaty!
Pid ranok posviialo, promerz. Rozviv bahattia iz zbereenych suchymy v celofanovomu mieku jalynovych yok, pidkripyv sebe micnym solodkym ajem. Na schodi soncia perebriv na ciu oronu tabun, z didkom na bilij kliai poperedu. Vin poauvavsia v
mene sygaretoju, micnym slovom obklav svoju chudobu j znyk z neju na lisovij dorozi. A
ja zibravsia, perejov ubrid na luhovu oronu i ruyv bosoni po rosi.
Sonce pidnimalo v jasnomu nebi. Pidupnu aryciu ja pomityv zdalia, vziav pravoru. Vyjov do yrokoho plesovoho vyhynu Proni. Tuman plyv nad rivnoju vodoju, pid
krueju na tomu berezi vyr povino krutyv chvoroynu. Meni treba teper na toj bereh.
Technika perepravy nechytra: rozdiahnuvsia dohola, odiah i riukzak u playkovyj miok, zavjazav joho kincem dovhoho nura, druhyj joho kine nakynuv petleju sobi na
plee, miok u vodu i sam tudy . Do protylenoho bereha bulo metriv z pjatdesiat, ale
tak laskavo pryjniala mene rankova, ya voda, o tumanyla vid zbereenoho tepla, o
ja plyv, buksyrujuy miok, vnyz za teijeju dobryj kilometr nasoloduvavsia.
Vyjov, odiahnuvsia, jov dali po vysokomu berezi mymo ervonokorych soson
vzdov napivobvalenoho, zasypanoho hlyceju bezkinenoho okopu asiv vijny. Rika
vino petliala po yrokij zaplavi: zahynala do sela, o sirilo chatamy na druhomu kraji

jiji, povertala, tekla rivno vnyzu, potim raptom, zrobyvy piruet, opysuvala zakarliuku,
schou na liudke vucho, povertalasia znovu.
Ja jov, dychav onajsviiym povitriam, vnykav u posvyuvannia ptachiv nad holovoju, dyvyvsia na riku j nebo blaenvuvav.
Hej, Prone, radoe moja, odyn ja tebe rozumiju! Geografy skau, o cej povorot
nazad ty zrobyla, tomu o takyj uchyl, rive dna koly b ne tak! Ce ty tekla, tekla i bac!
zhadala, o treba o podyvytysia zzadu, bilia toho kraju dolyny, y pidmyty tam bereh z pochylenoju topoleju, y o ie i pila nazad. Zrobyla svoje povernula. Ja
sam takyj, Prone, riko moja, tomu my z toboju svoji v doku.
o u riukzaku mulialo meni u pravu lopatku. Zniav, rozvjazav, podyvyvsia: ti
pivbryketu horochovoho koncentratu, jakoho ja tak i ne spoyvu. Hej, pryjateliu, malo
toho, o ja tebe marno nesu, tak ty meni e j spynu tysne!.. Rozmachnuvsia z krui
ovta hrudka poletila na seredynu Proni. Jite joho, ryby, popravliajte. A ja ve krae
vas
Vtim op! Ja vyperedaju grak. Za cym vyhynom riky ponusia zarosli liyny, a
zrazu za nymy toj rumok. Tam meni naley buty vidrazu pislia desiatoji, a zaraz devja z chvylynamy. Ce erez obchid tijeji aruchy ta j vzahali po znajomij dorozi jdesia
vyde. Same as zrobyty kup-kup na ciomu pliayku-mysku
Do rumka prychodu o . . yeseka voda tee po riyu z pisku j kaminciv
sered travjanyych berehiv z kuamy; za kilometr zvidsy, de derelo vychody iz zemli,
oji derevjanyj chre, prykrytyj za tutenim zvyajem dakom iz doeok. Sviata krynycia. Mene zavdy aruje dyvo derel: iz zemli iz tvani vlasne tee voda, yioji,
smanioji, spravnioji jakoji ne buvaje Staju na kolina na bereok, schyliaju, erpaju
pryhorneju, pju. Oj voda ! Sidaju, diaju z riukzaka aliuminijevu kruku, erpaju, pju
e. Nu j voda! Vyna ne treba. Vraennia take, bucim vona ne erez ravochid i lunok, a
priamo vid rota rozchodysia po vsich mjazach i klitkach tila, napovniuje jich badioroju
sviiiu. Vid jiji udenoi zalomylo zuby. Peredychnuv. Numo, e kuchlyk. Znyzu po
rici dolynaju hupajui udary. Ce nablyajesia moja juka. Rybalky promyslovi, vid kolhospu, vony avlia si (zrazu za blynim povorotom), rozjidajusia v ovnach i,
bjuy po vodi bovtamy, zahaniaju rybu. U nych norma ZO kilogramiv u de, ta j sobi
treba Davajte, davajte, chlopjata!
Dlia dekorumu ja vse-taky vyrizuju z horicha dva rohayky j perekladynu, napovniuju kotelok vodoju, zbyraju trochy chmyzu, viaju kotelok Juku bo varytymemo ne
tut: on, metriv za desia, vidihnenyj horyzontano cilyj ovbur vid kua, pid nym korye; na ovbur vony povisia svij kazan. Tut nae acinarne misce, pojasny rybalka v okuliarach i z zaatkamy inteligentnoi, liubyte poterevenyty. Druhyj, neholenyj, pomovuvatyme ta pomiuvatyme.
A o i vony, dvoje v klejonatych fartuchach. Vyskakuju iz ovniv i per-naper idu
do rumka, umyvajusia, pju vodu. Nablyajusia do mene, vitajusia, sidaju na horbok
poriad, zakuriuju, zavodia rozmovu: zvidky ta kudy, de yvu, kym praciuju, poperednio. Ja vidpovidaju, pytaju sam i vse zvolikaju pidpaliuvaty papircia pid chmyzom, oikuju, koly ponu vidmovliaty.
o ce varyty zbyrajete? pytaje rybalka v okuliarach.
Ta horoch tobto ajok. (Le ne obmovyvsia.)
Nu, ce ne rava. (Pravyno). U nas tut acinarne misce, zavdy juku varymo.
(Pravyno!) I vas by poauvaly ta o o na cej raz ne pidvezlo. My vid kolhospu,
norma trydcia kilogramiv, ta j sobi treba a j na snidanok ne spijmaly. (Nepravyno!)
I kudy ryba podila? Ly teper ja pomiaju, o oblyia v rybalok neveseli. Poynaje hovoryty druhyj, o movav pered cym:
Ja znaju, kudy vona dila: ce liubyteli pryhodovuju, zmaniuju. Ni sobi, ni
liudiam. Vin na prynadu zajvych dva chvoy zlovy, a erez ce virni miscia poroniju.

Zalovyv by takoho ta nadavav hrebkoju po!

Ladno, chodim. Okayj pidvodysia, kydaje nedokurka, zvertajesia do mene:
Jako baajete, poekajte nas z hodynu. My zaraz vhori projdemo, na juku zdobudem. Nikudy ryba z riky podity ne moe Iz piduiv juka ta z cybukoju smakota!
Ni, diakuju, vidpovidaju ja, ekaty ne mou.
Rybalky sidaju u ovny, vidplyvaju nahoru. Ta-ak Ce mene b treba hrebkoju po
tomu misciu: mij horochovyj koncentrat takoho nakojiv. Nu zvyajno! Vin bo z specijamy, rozkys i pila vid nioho smakovyta civka u yij vodi Proni, mov zapach alyka
na sviomu povitri. Usia navkolynia ryba proohom kynula tudy polasuvaty y cho
pohlianuty, ym tak smano pachne. Rybalky tam vimu svoje, ce fakt. On jak dav ja machu!
Ne kypjau ja obrydlyj aj, ta j apetyt propav. ob pidyvyty, jim vse-taky chlib z
cukrom (vse, o lyylo), zapyvaju derenoju vodoju; vona odnakovo na vysoti, ne hire
aju. Sydu ja tut pryblyzno iky asu, skiky treba, ob zvaryty j zjiy juku iz piduiv
ta z cybukoju, a potim perekuryty v pryjemnij balaci, zatym pidnimaju i vydkym krokom dali. Mymo chrea gruntovoju dorohoju, o vjesia po vysokomu berezi, zvidky
vidkryvajesia udesnyj vyd na dolynu, luhy, haji j na bili, vyraznoji lipky, chmary v syniomu nebi. Ta meni ne do pejzaiv, na dui nespokijno.
Povisyty taku pinu! Dumaty treba, pamjataty choa b, iz-za jakoji maloji pryyny,
o pryvela do achlyvych naslidkiv, ty v zakydi Nu, ce rizni rei, zaspokojuju ja sebe,
pryroda ne technika, vona iz yl ne vytiahujesia, vina j nadmirna, u nij vid dribjazku
serjoznych naslidkiv ne buvaje. Tak o vse obmeujesia tym, o ja lyyvsia bez juky
I on te selo vdalyni; idu vid neji nazuri meni po pianij dorozi dvi divyny, odna
vysoka i povna, svitlo-ruda, u vylynialomu sarafani j okuliarach-trach, na plei u neji
o schoe na trykutnyk-krokvoku. Druha pomitno nya, u sirych ortach i sytcevij koftyni, chvako zavjazanij vuzlom na smahliavomu yvoti; v ruci u neji klejonatyj zoyt.
Mi namy e metriv z dvii i ne vydno ni vuzla, ni takoho zoyta, ale ja bo znaju.
I e znaju, o v neji siri oi, spivuyj holos, myli, jaki pokirlyvi plei, runki,
deo povneki nohy z malekymy upniamy i nevelyki micni persa, mov riky na boky
yra. Ja vse pro neji znaju. Ce Klava.
Zaraz my zblyzymo, ja spytaju, y daleko e jty do Slavhoroda i jak krae jty. A
navio vam ity vidpovis rosla, koly erez hodynu z sela avtobus tudy! Trydcia kopijok i vy tam. Tak meni cikavie, vidpovim ja, nikamy. A nu,
vinomu volia. Vy, mabu, ne siki? I vysoka ochoe povidomy, o vony udentky
sihospakademiji v Horkach (u verchivjach Proni i Basi, zvidky ja jov), tut na praktyci y
idu obmiriuvaty pokis.
A mena nioho ne skae, ly bude dyvyty na mene svitlo j pronyklyvo, bucim hovoryty pohliadom: Nu prydumaj e o-nebu! Inake my zaraz rozijdemosia j use Prydumaj, ty muyna. I meni tak zachoesia obniaty jiji myli pokirlyvi plei.
ja prydumav. Koly vony pily j vona ozyrnula, ja huknuv jiji: Divyno, mona vas
na chvylynku? Vona perezyrnulae z podruhoju, pidijla. My prohovoryly ne chvylynu, a
pja; povna neterpliae hukala jiji, ale ja skazav: Vy jdi, vona vas nazdoene! i Klava
tako kyvnula, o nazdoene. I spravdi, erez chvylynu pobihla jiji nazdohaniaty tiky
bosi upni zamekaly v pyliuci. A ja piov ne do sela i ne dali, a nalivo, do ika nad krueju v krasyvij zvyvyni Proni. I cho my vmovyly, o holova v Klavy rozbolysia erez
hodynu, ja vyriyv daty jiji try hodyny due ve harna.
Vona pryjla hodyn erez dvi. Sila poru nad krueju, zvisyvy nohy, blymnula blyskuymy oyciamy, ozvala:
A Svitlanka kae: Znaju, omu v tebe holova zabolila! i mjako rozsmijala.
I tam, u naij zvyvyni, bilia naoho ika, my z neju provely try dni. Rankamy vona
bihla v selo, jako ulatovuvala svoji praktykantki spravy, prynosyla vid titky, v jakoji

vony kvartyruvaly, abo z kramnyky siakyj-takyj pidharivok, a dali as buv na. I pohoda
bula v samyj raz po nas, tepla navi noamy. My blukaly po luzi j nad rikoju i ciluvaly,
kupaly, rozmovlialy, spivaly pise (vyjavylo, o nam podobajusia odni j ti ) i ciluvaly; vnoi ja pokazuvav jij, de jaki zirky, abo rozpovidav smine, vona smijalasia vdiano, terla oblyiam ob plee y hrudy i my znovu ciluvaly. Ja ne velykyj znave inok, nebahato v mene jich bulo; ta vona bula mov derena voda.
Ale na tretij de ja zanuhuvav ne zanuhuvav, koly esno ve, zanepokojivsia: ne
moe vse dali v nas prodovuvatysia proo tak, treba o vyriuvaty a ja ne buv hotovyj
vyriuvaty. I ja skazav jij, o meni pora, v ponedilok, movliav, na robotu (ce bula nepravda). Vona provela mene do avtobusa. Na proannia kika raziv povtoryla: Napyy
meni napyy!
Ja obiciav i ne napysav. Strymalo mirkuvannia, jake ao navidujesia do olovikiv pislia toho, jak vony domousia svoho: nadto ve lehko vona meni piddala. Meni
piddala j inomu tak piddassia. Ta j vzahali vona ne due vidpovidala obrazovi
divyny mojeji mriji, jakyj majoriv u mojij inteligentnij dui.
Divata nablyajusia. Poryv vitru vidnosy chvyliae, rozpuene po pleach volossia Klavy vbik i na my nadaje jij schooi z tijeju inkoju na fotograji, jaku pokazuvav
meni Bahrij; schois ne zovninia, vony neschoi u tijeji vydovene oblyia, u cijeji
kruhle iz puchlekymy ikamy, i poavy rizni a v omu ? Meni aje ne po sobi, duu
mloji cholod cholod usvidomlennia nepopravnoji vtraty.
o zaraz bude?.. O nablyajesia inka, jaku ja liubyv i zradyv. Bo spravnie u
nas iz neju bulo, spravnie teper ja vyrazno ce rozumiju. I omu ja jij ne napysav? y
zuriv ty divynu svojeji mriji, telepniu, za mynulyj rik? Ave Ta j mrija cia, obraz,
vid vrae kino, vid plativok, vid pokazuchy. A v cijeji vse nepidrobne, spravnie,
svoje jak vona oblyiam do tebe, chliua, prytyskala, do ruky tvojeji!..
Schodymosia. Peryj poruch u mene: projty mymo, ne dyvliay, tiky b vyde vse
lyylo pozadu. Ale ni, dlia minimizaciji vidmin treba povtoriuvaty vse do momentu vaha: huknuty jiji y ne huknu? Varinty poynajusia z vaha.
Zupyniaju, zavodu tu rozmovu, otrymuju ti porady j vidpovidi vid vysokoji rudoji Svitlany: pro avtobus i o na praktyci tut I Klava, imeni jakoji ja ne znaju i ne
vznaju, tak samo dyvysia: nu, prydumaj e o-nebu! Zaraz my rozijdemo i vse I
meni po-durnomu zdajesia, o vona zaraz vime j kynesia meni na yju, o ja todi
budu robyty?
Vony jdu dali. Ja dyvliusia vslid. Klava ohliadajesia. Ja jiji ne klyu. Metriv erez
dvadcia ohliadajesia e raz. Ja spochopliuju: oho ce ja oju, jak bovdur, ue poavsia
varint! Idy svojeju dorohoju u svojich spravach: ja zakydaju riukzak, idu.
Za ver hodyny z jiji pamjati zhladysia obraz parubka v bilomu epyku j z riukzakom.
Ja jdu svojeju dorohoju u svojich spravach, pospiaju do sela, do avtobusa i na dui
tak toskno vid nuhy j samotnoi. Idu mymo nenaoho ika po nenaij zvyvyni a teper
by ja jij napysav! O tak i kukatymu sam u ytti. Jak Bahrij.
I sire sonce z siroho neba osvitliuje temno-siryj lis na tomu kraju dolyny, siri luky i
siru byndu riky. Tiky teper ce ne erez vidoronenis. Zovsim navpaky.
Dali bulo proo. Avtobusom do Slavhoroda, zvidty druhym do Bychova. Kvytkiv na
pojizdy pivdennoho napriamku z nahody poatku vidpusknoho sezonu nema desiatku
providnyci kupejnoho vahona, prykotyv u mio, na okolyci jakoho toj avizavod i KB Bekasova.
Najtrudniym vyjavylo potrapyty na pryjom do Ivana Volodymyrovya. Generanyj konruktor vzahali vemy ridko pryjmaje oronnich vidviduvaiv. Zvernisia z
svojeju spravoju do zaupnyka po zahanych pytanniach, po korydoru pjati dveri nalivo.

Ne baahte? Nu, vykladi vae prochannia pymovo, zalyte v sekretaria rozhlianu

Dovelosia skazaty priamo:
Ja z pryvodu nedavnioho padinnia BK- v Sybiru. Znaju pryynu.
Napolochanyj referent ez za obbytymy kiroju dveryma i Bekasov sam vyjov
zurity mene.
Dali bulo vse: moje povidomlennia pro nadrizy, nehajnyj dzvinok Bekasova na zavod
pereviryty, due vydka vidpovi iz cechu, o pereviryly i pidtverdujesia, nehajna
komanda poavyty taki gvynty na povni aerodynamini vyprobuvannia, voryty komisiju, revizuvaty sklad, pereviryty gvynty v usich skladenych litakach i tych, o praciuju
Ta ve v moment zurii z Ivanom Volodymyrovyem ja viduv: vidliahlo, vidpuylo.
Spokijno dolety i siade toj litak. Nemaje bie rysok na gvyntach.
Jedyne, pro o ja e poklopotav pered Bekasovym, ce ob Petro Denysovy Lemech (vin same dopraciovuvav v KB oanni tyni) neodminno buv vkliuenyj u komisiju.
Generanyj konruktor ne zapereuvav, a v usiomu inomu mona bulo poklaysia na
obavyny j charakter Petra Denysovya. Nepryjazni do bidolanoho nacechu Feliksa Jurijovya ja bie ne viduvav, ale pravylo onajmenych vidmin mi varintamy povynno
buty dotrymane.
Zvidkilia vy vznaly pro nadrizy? dopytuvavsia Bekasov.
Ne mou skazaty, Ivane Volodymyrovyu, ne maju prava.
Vy z Sybiru?
Ni.
Tak Moe, j do cioho ue dijly. Vin ponyzyv holos. Vy iz majbutnioho? Bulo
e o z dvadcia druhymy, tak?
Svitla holova, pohlia-no! y ce v nioho vid toho varintu lyylo? Bahrij by tut pozlovtiavsia nadi mnoju z majbutnioho.
Ni, Ivane Volodymyrovyu, ja z Berdianka.

Ja nad krueju bilia tijeji zvyvyny Oskolu. Chmary aly e pyniymy za ci dvi hodyny, viter jich ene e vyde V suasne z mynuloho povernutysia po svojij pamjati
lehe, tak by movyty, za teijeju; kamera neobovjazkova. Ale odnakovo dovelosia pirnaty
v najzahadkovii hlybyny vidoronenoi j zahanoi, tudy, de yhaje nebezpeka peretvorytysia v chychykajuoho idita, a to j e hire. Suvora ri danij zakyd, nadto koly
vpere.
Tut use harazd: nioho nemaje. Jak i ne bulo tak i ne bulo . udesnyj vyd na
dolynu Oskola, na luky, na osykovi j topolyni haji. Stop je vidmina: arucha v tomu
misci, de leav litak! y vona bula? Ni, ne bula, po suchomu tudy poukovyky chodyly. A
zaraz vyhnula tam duha z blyskom zarosloji latattiam vody, otoroenoji kuamy j nevelykymy derevciamy. Po ideji, tut i mala buty arucha: ne zavdy Oskol vyhynavsia
petleju, tik, pevne, i popid samoju krueju.
Ba zarubka na zhadku. Za ce ja, mabu, i liubliu riky, o vony schoi na liudke
yttia; a aruchy mov varinty. Rika, zminyvy ruslo, tee dali, a varinty-aruchy
zaroaju, vysychaju zabuvajusia.
A tut, naverchu, slidy e je: ovana vmjatyna v travi, de ja leav, protoptani eynky, dirky vid kilokiv dvoch nametiv, nedokurky navkolo. Ale ce ue ni pro o ne hovory: malo oho siudy mohly pryjichaty liudy, vanovyty namety! Ci slidy do peroho
dou.
Nema, jak i ne bulo. I trochy koda, o jak i ne bulo, bo bulo. I Bekasovu nioho ne mih skazaty Prykra ce specyka u naoji roboty, o ne mona vidkryvaty. Z
odnoho boku, pravyno, ni do oho oholouvaty, o yslenni neaia mona vypravyty
zakydamy v mynule, bo ponu usi puuvaty j harciuvaty, o j ne vporajesia. A z druhoho vychody, bucim i nemaje rezutativ naoji roboty. Litak proletiv blahopoluno.
Nu j o? Dyvno, jakby bulo inake. Spravdi dyvno.
Ot jakby buv jakyj takyj varintnyj kinoaparat abo videomah z nakladanniam varintiv. Skaimo, lety litak, nabyraje vysotu i rozdiliajesia na dva: odyn padaje, druhyj lety dali. Abo chlopak zaplyvaje za farvater i tam rozdiliajesia: odyn tone, rozitnenyj krylom Komety, a druhoho Ryndyevy vyhaniaje na bereh i dere remenem; todi
j mamunia bula b ne v pretenziji Pevne, budu i taki aparaty, raz vyjavyly molyvymy
nai dila. Nepohano b jich maty, ob dovodyty do zahanoho vidoma, o naa reanis
rozumna noosferna dijanis liudej tym i riznysia vid reanoi kiok i koriv, o ne
cilkom odnoznana, dopuskaje perechid jak molyvoho v dijsne, tak i navpaky.
Do rei, pro Ryndyevya, a joho to omu nema? Poruennia zvyaju. Pyvo z tarakoju ce boh z nymy, pro nych ja skazav, ob potiytysia vyrazom oblyia Arturya,
ale sam Ryndia maje buty tut jak tyk. Ne zurinuty pislia takoho zakydu!.. Jomu bie
vsich musy buty cikavo, jak tam i o, samomu dovedesia ne raz ity. Neve ne vporavsia
z svojim akademikom? Zaekajemo e.
Spuskajusia vnyz, prochodu mymo novoji aruchy luhom do kincia zvyvyny, znachodu te derece i, pozajak pyva nema, pju z meni vodu. Hoa j cia voda, ta ne ta, hlejem vidhaniaje. I voda ne ta, i rika ne ta ta i ja povernuvsia trochy ne takym. Zbidnyv
svoje yttia
Povertaju nahoru: nema moho Sviatoslava anovnoho Ivanovya! Po mei mi kukurudzoju i sonianykom idu do osse, a po niomu do avtobusnoji zupynky.
Na avtovokzali mij avtobus zupyniajesia same bilia gazetnoho kiska na peroni.
Pomiaju tam miscevu gazetu z portretnym nekrologom na perij orinci. Beru: maty

ridna, akademik O. I. Myskin raptovo pomer uora vid krovovylyvu v mozok! Vychody, splochuvav Ryndia?
Vlitaju v kabinet Bahrija. Artur Viktorovy de mene i vydno po niomu, o de
dovho i z tryvohoju. Pidchopliujesia, yskaje v obijmach:
Nu, cho z toboju vse harazd! Molodyna, vporavsia na vidminno,
A o iz Slavkom? ja vyviniaju, bau na oli efa tu gazetu z nekrologom.
De vin?
Sydy.
Jak sydy?
Tak sydy. U kameri poperednioho uvjaznennia pid slidvom. Zjasovuju chto
vin za odyn, sponukani pryyny i take ine Kazav e jomu, ne raz kazav: tone treba
praciuvaty, delikatnie! Nu o ce: vziav i vymknuv rum
Bahrij vmoujesia na kraj olu, zakuriuje, rozpovidaje.
Ryndyevy zdijsnyv -hodynnyj zakyd i zjavyvsia v inytuti nejrologiji pered kincem robooho dnia v amplua profspilkovoho inspektora po technici bezpeky j ochoroni
praci. U laboratoriju Myskina na etvertomu poversi vin pidniavsia za hodynu do vybuchu balona, v rozpal pidhotovky doslidu. Moment buv ne z najvdaliych i Myskin
(nykoroslyj, lysyj, borodatyj, z vysokym holosom i pronyklyvym pohliadom ne z sympatiah buv pokijnyj) zrazu zachodyvsia joho vyprovaduva: u nas tut o use v poriadku,
ja dyrektor inytutu j za vse vidpovidaju. Na ce Ryndia rezonno, cho i ne zovsim taktovno zauvayv, o odne z druhoho ne vytikaje (tobto, o raz tut dyrektor, to neodminno
j poriadok) i vin choe vse-taky ohlianuty. Akademik i dyrektor vidrazu pidzavivsia, vziav
notoju vye: taki ohliady naley provodyty v roboyj as, a zaraz de zakineno, i nioho
oronnim v taku poru vetatysia po laboratorijach.
To ja same j prybuv dlia perevirky vaych robit u veirnij as, znovu rezonno
vidpoviv inspektor, pozajak same v takyj as u vas trapliajesia najbie yslo porue TB i vin perejov do spravy. O pere poruennia ja maju pered oyma, vin
pokazav na balon bilia kamery-operacijnoji, tak praciuvaty ne mona. Joho treba nadijno vidhorodyty gratkamy, a krae vyney v korydor, tam zakryty,i provey v laboratoriju kri inu trubu.
Posluchajte, o kotisia vy!.. Myskin dedali bie vtraav terpinnia; narojenyj
vey doslid, vin i dumaty ne chotiv, ob vidkladaty ta pererobliaty. My zavdy tak praciuvaly, vsi tak praciuju i nioho.
I nezariadeni runyci riliaju raz u ytti, tovaryu dyrektor, paryruvav Ryndyevy. Saturatornyky ta j to misce zariadky syfoniv gazvodoju ne zabuvaju obhratuvaty, a tam tysky ne taki, jak u ciomu baloni. Tak o ja vymuenyj napoliahaty na obramlenni. Inake praciuvaty ne dozvoliu.
Vy meni?! oburyvsia akademik.
Tak, slovom po slovu, i rozihrala ta nepodobna scena, v jakij nyzekyj Myskin, rozpalenyj i rozervonilyj, naupav na Ryndyevya, kryav brydkym holosom: Ta jak vy
smijete perekodaty mojim doslidenniam?! Vas samoho treba schovaty za hraty v zooparku! I zvidky vas takoho vykopaly: obramuvaty gazvoda tebe ja tobi pokau tebe!
I joho spivrobitnyky podavaly repliky, i navi sobaka v kameri, pryvjazana na oli, ale e
ne operovana, poala serdyto havkaty.
A, ta o ja budu z vamy terevenyty! j inspektor pidijov do laboratornoho
elektroyta, povernuv paketni vymykai (indykatorni lampoky pryladiv pohasly), av
pid ytom v nepochytnij pozi. Ne budete praciuvaty, doky ne pererobyte!..
Ja sluchaju, i meni robysia ne po sobi. Z odnoho boku, pouttia Slavka mona zrozumity: prybuv riatuvaty liudynu i narvavsia na take. A z druhoho ba, on jak pidvela
joho prouvatis, ta proota, o spravdi hire lychodijva. Maju pravo i poper. U

samyj rozpal pidhotovky eksperymentu. Treba cho trochy ytaty v duach! U takij sytuaciji ne te o akademik, o zvyk viduvaty sebe v svojemu inytuti carem i bohom,
riadovyj eksperymentator i toj moe kynutysia z kulakamy.
Vyjdi he! horlav, pidupajuy do inspektora, Omelian Ivanovy, u jakoho
poervonila navi lysyna. Po jakomu pravu?! Vy chuligan, rozbyaka!
I vin raptom smyknuvsia, perekynuvsia horily.
Hlybokyj insut iz vraenniam yttievo valyvych centriv mozku, zakinyv rozpovi Bahrij. Ade vin buv hipertonik, Omelian Ivanovy, ta e z impusyvnym, cholerynym temperamentom Vid takoji napai jako chto i mih joho vriatuvaty, to lye
vin sam. Smer naala erez pivhodyny. Nu a dali prybihla ochorona, prybula milicija.
Nijakych dokumentiv u Sviatoslava Ivanovya, zvyajno, ne vyjavylo, nioho pojasnyty
vin ne mih. O i
Ale vybuchu vse ne bulo?
Artur Viktorovy dyvysia na mene z ironijeju, vidpovidaje frazamy z anekdotu:
Ale chvoryj pered smertiu propotiv? O, tak! O bayte Jake maje
znaennia, o ne vybuchnuv balon, jako akademik pomer!
Najbezposerednie: vy daly Ryndyevyu nezdijsnenne zavdannia. Smer naala erez pivhodyny, pryblyzno v toj e as, v jakyj Myskin zahynuv vid vybuchu?
Tak.
Ote te, o momenty smerti vid riznych pryyn spivpaly v oboch varintach, i
hovory, o ci rizni pryyny zovnini marnyci, a hlybynna odna u charakteri j yli
roboty pokijnoho Myskina. I pravyno vy chotily obijty jiji na onajmenych varicijach:
ob vybuch balona, ne vbyvy Myskina, choa b napoumyv joho. A to zahadaly: odnych
vybuchiv u laboratoriji. I ob bulo tycho. Ne mohlo buty tycho uberehly holovu Omeliana Ivanovya vid zovninioho vybuchu, tak jiji roznis vybuch zseredyny!
Bahrij dyvysia na mene schvano:
Tak, same roznis, bo erep-to roztynaly Roete, Olesiu, dobre motyvujete.
Do cioho zakydu vy tak e ne vnykaly Vse pravyno, ja v takomu dusi j pojasnyv Vorotylinu: joho, movliav, nakaz, joho i vyna, chaj vyzvoliaje Sviatoslava Ivanovya z katalaky.
Ale j tomu tomu te chaj ce posluy dobrym urokom! Tak ne mona ef znovu svitlo
dyvysia na mene. A po-spravniomu, Olesiu, vyruyly svoho druha Ryndiu vy vaym
nadzakydom i joho rezutatamy. Bez cioho Hlib O. i pacem bie b ne povoruchnuv. Ni,
molode, heroj, vymahajte teper o zavhodno!
Ehe, nahodu progavyty ne mona. Ja naiky vyris v oach Arturya, o vin zi
mnoju navi na vy.
Vidpuku na tyde iz zavtranioho dnia.
Na tyde?! toj ziskakuje z ola. I ce zaraz, koly ty lyyvsia odyn! Ty pry svojemu hluzdi?.. Dva dni pislia povernennia Ryndyevya.
otyry, Arturyu. Treba!
Try doby i ni hodyny bie.
O, dyvisia, prosy v nioho!.. Todi bulo try dni i teper. Zmotajusia v Horky. Zaraz
trave, u sihospakademiji ekzamenacijna sesija Klava maje buty tam. y pamjataje
vona holubookoho blondyna, z jakym rozmynula mynuloho lita bilia Proni? Nioho, pobay zhadaje. Ne moe takoho buty, ob u nas z neju nioho ne bulo, ne v mynulomu
tak u majbutniomu.
RYZYKONAVTY: Naukovo-fantayni opovidannia. K.: Veselka,
s. (Pryhody. Fantayka).