Professional Documents
Culture Documents
E Commerce
E Commerce
E Commerce
ekaterine Turqia
-
-
Tbilisi
2008
uak 681.3
gadmocemulia eleqtronuli biznesisa da eleqtronuli
komerciis
sistemebis
orientirebuli
sainformacio
obieqt-orientirebuli
modelirebsa
da
daproeqtebis
teqnologiebi,
da
proces-
Tanamedrove
biznes-struqturebis,
aplikaciebis
instrumentuli
damuSavebis
saSualebebis
Teoriuli
meTodikisa
da
safuZvlebi
da
WEB-aplikaciebis
procesebis
modelirebisa
agebis
da
teqnologiebi,
daproeqtebis
biznes-
Tanamedrove
da
gamoyenebis
TvalsazrisiT
Microsoft
platformaSi.
.NET
sarCevi
I Tavi. Sesavali el-biznesisa da el-komerciis
sistemebSi ................................................................................................................... 4
1.1. qseluri ekonomikis modelebi ..................................................... 4
1.2. eleqtronuli biznesi ........................................................................... 8
1.3. eleqtronuli komercia....................................................................... 9
II Tavi. el-biznesisa da el-komerciis sistemebis
obieqtebis kerZo modelebi .................................................................. 10
2.1. el-biznesisa da el-komerciis ................................................... 10
sistemebis kerZo modelebi ................................................................... 10
2.2. eleqtronuli marketingis modeli......................................15
2.3. eleqtronuli mTavrobis sistema .........................................18
2.4. internetiT gadaxdis usafrTxoebis ............................... 21
sakiTxebi.................................................................................................................... 21
III Tavi. el-biznesisa da el-komerciis sistemebis
modelireba, Tvisebebi da meTodebi .......................................... 22
3.1. veb-portali................................................................................................... 22
3.2. servis-orientirebuli arqiteqtura................................ 25
3.4. proces-orientirebuli midgoma ............................................. 32
3.5. biznes-procesebis modelireba ................................................. 33
IV Tavi. el-biznesisa da el-komerciis sistemebis
WEB-aplikaciebis agebis teqnologiebi ................................. 41
4.1. XML _ gafarToebuli formatirebis .............................. 41
ena ....................................................................................................................................... 41
4.2. sistema ebXML............................................................................................... 45
4.3. veb-danarTebis realizacia .........................................................47
4.4. XML enis instrumentuli saSualeba ............................... 49
XML Spy .......................................................................................................................... 49
4.5. el-biznesisa da el-komerciis sistemebisTvis
veb-servisebis Seqmna da gamoyeneba .NET-sistemaSi .... 56
literatura:.......................................................................................................... 72
informaciuli
da
telekomunikaciuri
teqnologiebis
informaciuli
uzrunvelyofisa
da
biznesis
saerTaSoriso
muSaoba
urTierTdakavSirebuli
standartebiT
ganixileba
rogorc
erToblioba.
nebismieri
biznes-procesebis
biznes-procesi
aris
Siga
organizaciuli
funqciebis,
ekonomikur-
mniSvnelovani
uzrunvelyofa
resursia,
biznesis
romlis
arsebobis
floba
da
erTmarTva
informaciuli
uzrunvelyofa
saqmiani
biznes-procesebisa
da
dokumentbrunvis
procesebis
marTvis
aspeqtebad nawildeba.
Tanamedrove biznesi, praqtikulad mTlianad damokidebuli
xdeba informaciul sivrceze.
dResdReobiT, informaciuli
internetul
samyaroSi
integraciiT
gamoixateba
da
marTvis
(internetuli/virtualuri)
axali
forma
ekonomika,
romelic
qseluri
gansxvavdeba
da
biznesSi
monawile
sxvadasxva
gamoyeneba
da
biznesis
sagrZnoblad
mTliani
amcirebs
organizaciul,
infrastruqturis
(reklama,
modeli,
romelic
bazirebulia
informaciis
moixsenieben,
qseluri
ekonomikis
modelebi
urTierTobis
sawarmoo
marTva
(Enterprise
Marketing
ZiriTadi
standartia
sawarmoo
agebulia
moduluri
marketinguli
procesebis
ekonomikis
marTvis
sistema, romelic
distribucia,
maragebis
marTva,
sabuRaltro
erTi
universaluri,
integrirebuli
programuli
biznes-restruqturizaciis
formaa,
romelmac
procesis
sabolood
daamkvidra
atarebs.
biznes-restruqturizaciis
procesma
teqnologiebis
platformis
6
Seqmnas.
am
platformis
mizania
gaxados
biznesi
inteleqtualuri
da
ewoda
teqnologia,
biznes-procesebis
romelic
moicavs
marTvis
sainformacio
avtomatizebuli
sistemis
marTvis
sainformacio
teqnologia
daproeqtebisa da modelirebis TvalsazrisiT iyenebs biznesprocesebis modelirebis enebs (Business Process Diagrams - BPD,
Business Process Execution Language BPEL, Business Process
Modeling Language - BPML), unificirebuli modelirebis enas
(Unified Modeling Language
diagramas
- UML),
da
monacemTa
- DFD),
saqmiani
nakadebis
dokumentbrunvisa
nakadebis
marTvis
mxares,
bazirebuli
aq
umetesad
platformebi
gamoyenebaSia
da
veb-
programuli
(intraneti)
da
gare
(eqstraneti)
kavSirebisaTvis
sistemad,
internetuli
teqnologiebis
gamoyenebiT [4].
eleqtronuli biznesi uzrunvelyofs kompaniebisTvis da
saxelmwifo organoebisTvis: veb-saitis, rogorc internetSi
informaciuli
procesebis
warmomadgenlobis
integracias
da
Seqmnas,
maT
kavSirs
kompaniis
biznes
damkveTebTan
da
biznesis
gamoyenebisas
kompaniebisa
da
(biznes) procesebze.
srulyofili qselur-internetuli momsaxureobis mTavar
upiratesobas
warmoadgens
didi
raodenobis
klienturis
niSnavs
qselis
iseTi
8
maxasiaTeblebis
gamoyenebas,
rogorcaa
globaluroba,
urTierTqmedebebis
informaciuli
personificireba,
miRwevadoba,
interaqtiuli
reJimi,
nawilia.
igi
erTobliobaa,
teqnikuri
romlis
da
organizaciuli
saSualebiTac
SesaZlebelia
komerciuli
bankebTan,
saqmianobebis
mimwodebelsa
ganxorcieleba
da
partniorebTan,
momxmareblebTan
internetis
garigebebis
produqciisa
dazusteba,
da
Sesrulebis
momsaxurebis
gadaxda,
SekveTis
yvela
Zieba,
etapi:
garigebis
miReba,
saWiro
detalebis
nedleulisa
da
mza
produqciis miwodeba da a. S.
kompaniis
komercia
sabazro
gvTavazobs
strategiis
iseTi
formebis
kuTxiT
eleqtronuli
arsebobas
internetSi
da
informaciis
eleqtronuli
katalogi,
Semcveli
eleqtronuli
vaWroba
veb-gverdia,
(e-trading),
eleqtronuli
kerZo
biznesisa
modelebi
mxardaWeraa.
modelebis
da
araeleqtronuli
isini
praqtikulad,
ganStoebaa,
romelTa
eleqtronuli
biznesis
komerciis
informaciuli
eleqtronuli
biznesis
kompleqsic
internetuli
biznesis
informaciuli
araeleqtronuli
da
imijis
internetSi,
partniorebTan
komunikaciis
gamartiveba,
Seqmna,
biznes-ciklis
realizacia
sruli
da
a.S.
el-biznesisa
klasificirebulia
da
el-komerciis
ZiriTadi
zogad
modelSi
biznes-urTierTobebis
Semdegi
kategoriebi:
biznes-biznesi (business-to-business, B2B);
biznes-momxmarebeli (business-to-consumer, B2C);
biznes-administracia (business-to-government, B2G);
biznes-biznesi (business-to-business, B2B)- firmaTaSorisi
(sawarmoTaSorisi) eleqtronuli komerciaa, romelic moicavs
yvela
sferos
donis
informaciul
mTavari
tendecia
kavSirebs
kompaniebs
Soris.
mravalfunqcionaluri
10
am
biznes-
danarTebis
erTiani
veb-interfeisis
damuSavebaa.
misi
farTo
speqtrisa
(magaliTad,
bankebi,
partniorebi,
da
saSuamavlo
mimwodeblebi
rgolebis
da
a.
S.)
sistemebis
dainteresebul
danergviT
nebismieri
pirs,
ama
Tu
im
geografiuli
kompaniiT
adgilis
gansazRvros
transportirebis
vadebi,
xerxebi,
xarjebi da a.S.
B2B modelis erTerTi Semadgeneli nawilia eleqtronuli
savaWro platforma (e-Marketplaces) e.w. internetuli vaWroba,
11
rac
saSualebas
iZleva
myidvelisTvis
saWiro
axali
klienturis
korporaciuli
minimizacias. am
mwarmoeblebs,
dainteresebul
sistemis
raodenobis
yidvebisa
gamoyenebiT
dilerebs,
gamyidvelisTvis
da
gayidvebis
SesaZlebloba
distributorebsa
pirebs
zrdas,
uzrunvelyon
da
eqmnebaT
gayidvebiT
produqciisa
da
momsaxureobis yidva_gayidva.
eleqtronuli savaWro sistemaSi sabazro urTierTobebis
kuTxiT
ZiriTadi
gaerTianebulia
marketinguli
kvlevis
warmoebis
momsaxureobisa
da
produqciis
informaciuli
bazis
xasiaTis
veb-gverdia,
sadac
Tavmoyrilia
monitoringis
SesaZlebloba
eqmneba
saSualebas
gansazRvros
iZleva.
onlain
produqciis
bazars
fasebi
12
auqcions,
romelic
adgens
fasebs
gaerTianebebs,
potencialuri
romlis
myidvelebisa
da
ZiriTadi
gamyidvelebis,
dayofilia
Semdegi
dargobrivi
funqciebis
mixediT:
horizontaluri, romelic specializbulia calkeul
biznes-funqciebze, masSi erTiandeba yvela sawarmoo dargis
biznes-moTxovna (magaliTad, saofise mowyobilobebi);
vertikaluri,
sferoSi (magaliTad,
romelic
gansazRvrul
korporaciuli,
sistemebisaTvis,
funqcionirebs
erTi
romelic
an
gankuTvnilia
ramdenime
kerZo
biznes_jgufisaTvis,
e.w.
mesame
kompaniebs,
mxaris
asociaciebs,
sistema.
igi
moicavs
bankebs, sainformacio
13
mimarTuleba
(Business-to-Customer,
biznes-momxmarebeli
magaliTad,
internet-maRazia,
fasiani
sainformacio
(business-to-government,
B2G)
samsaxuri da a.S.
biznes-mTavroba
saxelmwifo
organoebze.
am
mimarTulebis
upiratesobas
ZiriTadad
kompaniebsa
da
saxelmwifo
da
dokumentbrunvis
procesis
uzrunvlyofa
saSualebiT
gamartivebuli
funqciebi, magaliTad,
iqneba
rigi
saxelmwifo
xelSekrulebebis
gaformeba,
kompaniebisTvis
Seferxebebis
Semcirebasa
da
aucilebeli
sistemaa
aramed igi
savaWro
komercia
ara
kompaniebsa
da
kompleqsuri informaciuli
urTierqmedebebis
organizaciaa,
romlis
mxolod
moxmareblebs
14
Soris,
urTiergacvlisa
erTobliobis
saSualebiTac
gayidvebis
da
virtualuri
SesaZlebeli
iqneba
sawarmoo
sistemis
nawilobrivi
avtomatizacia
Semdegi
funqciebis mixedviT:
SekveTis formireba;
informaciis gacvla;
Siga struqturis marTva;
nedleulisa da mza miwodebis dagegmva;
dokumentbrunva;
produqciisa da momsaxurebis reklama;
preiskuranti;
sabuRaltro saqmianobebis organizacia;
gasaRebis qselis mxardaWera;
statistika da a.S.
warmoebis
efeqturad
muSaobisTvis
da
sabazro-
praqtikulad
ganaxorcielos
15
novatoruli
ideebis
mizidvis
RonisZiebebis
stimulirebisTvis.
gatarebisa
faqtobrivad,
da
marketinguli
gayidvebis
procesi
procesis
saqmianobis
marTvis,
warmoebis aRricxvisa
ekonomikuri
analizis
da
amocanaTa
da
sakomunikacio
marketingSi
praqtikulad,
sistemebis
sainformacio
marketinguli
saSualebiT.
am
teqnologiebis
procesebis
mmarTvel
funqcias warmoadgens.
sainformacio teqnologiebis ganviTarebam mniSvnelovani
asaxva hpova marketinguli procesebis ganviTarebaSi da Seiqmna
specialuri mimarTuleba - sawarmoo marketinguli procesebis
marTva
romelic
gamoiyeneba
rogorc
platforma
sawarmoo marketinguli
procesebis avtomatizaciisTvis.
sawarmoo marketinguli procesebis marTvis kategoriaSi
Sedis
marketinguli
resursebis
16
marTvis
(MRM, Marketing
cifruli
aqtivebis
(Marketing
analitikis
(Digital
marTvis
Management),
gayidvebis
marTvis
(Leads
eleqtronuli
marketingis
(On-line Marketing),
Asset
Management),
klientebTan
sistemebis
faqtobrivad,
jgufi.
CamoTvil
srulyofils
xdis
sistemaTa
marketinguli
jgufi
kvlevis
kvlevis
efeqturoba
da
mcirdeba
sakuTrebis
kvlevis
warmoebis
erT-erTi
mniSvnelovani
sabazro
pirveladi
procedurebis
reklamis
beWdviTi,
garemosa
momxmarebelTa
informaciis
gatarebiT.
ZiriTadi
da
Segroveba
specialuri
saxeobebi,
audio-vizualuri,
msyidvelobiT
specialuri
procedurebi
magaliTad,
internetuli,
esaa
informaciuli,
sagamofeno
reklamis
efeqturobis
Sefaseba
da reklamisTvis
biujetis
gansazRvra.
reklamis saxeobis da reklamis saxeobaTa kombinaciis
SerCevisas
gasaTvaliswinebelia
momxmarebelTa
aqtivoba,
Semdeg
reklamis
faqtorTa
saxeobis
kvleva:
efeqturoba,
saxeobis
gatareba,
garda
mniSvnelovan
warmarTvaze,
sawarmooo
damzadebaze.
produqciis
asaxvas
rac
procesis
mizidvisa
hpovebs
Sesabamisad
sareklamo
RonisZiebebis
da
marketinguli
gavlenas
dagegmvisa
da
gacnobisa
saqmianobis
axdens
produqciis
marTvis
aspeqtebze.
momxmarebelTa
produqciis
savaraudo
msyidvelobiT
reaqciaze.
elqtronuli
biznes-mTavrobis
(B2G-business-to-
e-government
aris
Ria
sazogadoebrivi
virtualuri
municipaluri
organoebi
da
sawarmoo
organizaciebi.
eleqtronuli mTavroba, rogorc mmarTvelobis organos
organizebis
principi,
funqcionalur
da
gulisxmobs
struqturul
sajaro
dawesebulebebis
gardaqmnebs,
raTa
ufro
saboloo
jamSi
urTierTqmedebebi
gacilebiT
moqalaqeebTan,
efeqtiani
mewarmeebTan,
gaxdes
TviT
sajaro
mTavrobis
sistema
sazogadoebasTan
marTvis
optimizacias,
konstituciuri
konsultaciebs,
sistemaSi,
mosaxleobis
uflebebis
riTac
romelic
uzrunvelyofs
momsaxureobas,
gacnobas,
SeZlebisdagvarad
maTi
distanciur
aRmoifxvreba
is
misi
danergviT,
garda
informaciuli
vakuumis
Sevsebisa
mosaxleobaSi,
SesaZlebeli gaxdeba:
mkacrad daculi, kontrolirebadi
da srulyofili
sabaJo
eleqtronul
formatSi
dokumentebis
internetiT
da
Sevseba,
sxva
deklaraciebis
sxvadasxva
gadmowera
da
oficialuri
mravali
sxva
dReisaTvis
eleqtronuli
ukve
mTavrobis
Seqmnilia
da
aqtiur
sistemebi. magaliTad,
ganaTlebis
saministros
www.mes.gov.ge da sxva.
20
veb-gverdi
pirvel
rigSi
gadaxdis
usafrTxoeba
internetSi
damokidebulia
tranzaqciis
yvela
monawilis
gadacemuli
informaciis
konfidencialuroba.
informaciis
gadacema
xarvezis
gareSe
(monacemTa
garigebis
uaryofis
SesaZleblobis
gamoricxva
21
sistemuri,
sxvadasxva
mravaldoniani,
resursisa
da
organizebuli
servisis
interfeisia
gamoyenebiT,
sadac
warmovidginoT,
rogorc
teqsturi
redaqtori
an
saxis
process,
danarTs,
funqcias
da
iyofa
oTx
ZiriTad
jgufad,
Tumca
tipis
auditoriisaTvis
portalebs.
da
igi
emsaxureba
gankuTvnilia
masobrivi
farTo
informaciebis
22
yandex,
romelTa
servisSi
Sedis
sxvadasxva
funqcia:
el.
hqondes
gamoirCeva
saqme
iseT
biznes-procesebTan,
standartizaciis
maRali
doniT.
romlebic
biznes-procesis
romelic
agebulia
konkretul
an
da
msgavsi
marketingis,
tipis
finansebisa
platformebi-
da
sxvadasxva
eleqtronuli
biznes-operaciis
warmoebisaTvis.
vertikaluri
kvanZis
saitebi
ZiriTadad
aRWurvilia
mixedviT
momxmarebels
specifikuria
mocemuli
moZebnos
saWiro
analitikur
SemoTavazeba,
informacias,
mimarTulebisaTvis.
aseve
romelic
rogorc
wesi,
gamyidvels
Soris
urTierTdamokidebulebis
gaTvaliswinebiT.
23
specifikis
korporaciuli
ganekuTvneba
anu
B2B
portali.
vertikalur
portalTa
igi
praqtikulad,
jgufs,
Tumca
analizis
servisis
logika
igeba
e.w.
portletebis
bazaze.
portleti
(Portlet)
aris
specializebuli
programuli
portalis
mcire danarTi
da
veb-gverdTan,
Sedis
asrulebs
portalis
konkretul
interfeisSi,
SekveTas,
uzrnvelyofs
avtorizacias da a. S.
praqtikulad igi uzrunvelyofs portalis informaciul
Sevsebas, rogoc vizualuri, ise Sianaarsobrivi TvalsazrisiT.
portalis
arqiteqtura.
koncefciis
momxmareblis
safuZvelia
TiToeuli
24
SekveTa
moduluri
mimarTavs
portalTan
avtorizaciaze,
autentifikaciaze
da
funqciuri
modulebis
gamoZaxebiT.
portleti
vizualuri
magaliTia,
E-mail-is bloki,
hiperteqsti,
saitze
arsebuli
servis-orientirebuli
arqiteqtura
(Service
Oriented
avtomatizaciaSi,
rac
sxvadasxva
programul
mTlian
urTierTqmedebis
sistemaSi.
models,
igi,
warmoadgens
romelic
komponentebis
akavSirebs
danarTebis
25
servis-orientirebuli
midgomis
arsia
arsebuli
da
midgoma,
arqiteqturis
ZiriTadad,
Seqmnis
sainformacio
stilia,
romlis
romelTa
erToblivi
gamoyeneba
da
gamoZaxeba
biznes-procesebis
SesrulebisTvis
biznes-procesebis
Tanamerove
standartiT
modelirebis
-
enis
gamoyenebiT,
biznes-procesebis
modelirebis
aRwera
xorcieldeba
biznes-procesebis
teqnikuri
gamoyenebis
TvalsazrisiT,
igi
gagzavna
moSorebul
26
servisebTan,
rogor
ganxorcieldes
moSorebuli
XML
monacemTa
servisebidan
struqturis
XML SetyobinebaTa
marTva
da
asinqronulad
miReba.
programuli
wamyvani
teqnologiebis
kompaniebi
aqtiurad
mwarmoebeli
uWeren
Tanamedrove,
mxars
servis-
3.3. veb-servisi
infrastruqtura,
teqnologiebis
farTo
moicavs
speqtrs.
igi,
informaciuli
aerTianebs
mraval
interfeisi
miRwevadi,
aris
sxvadasxva
internetuli
saxis
qmedebaTa
qselis
nakrebi
27
daprogramebis
enis,
programuli
platformebis,
miekuTvneba.
misi
arqiteqtura
iyofa
or
ZiriTad
arqiteqtura
gansazRvravs
e.w.
programuli
servisis
reestri.
urTierTqmedeba
moicavs
servisis
konfidencialobasa da
msgavs operaciebs.
fizikurad
veb-servisi
warmoadgens
sxvadasxva
teqnologiis
mniSvnelovani
miRweva
aris
XML(exteblite Markuap
arqiteqtura
dRes
SesaZlebelia
aseTi
Ziebisa
da
publikaciis
saSualeba, WSDL(Web
standartuli
protokoli,
29
romelic
moicavs
XML
da
HTML
enebs
da
SetyobinebaTa
30
satrasporto
am
SetyobinebaTa
gacvla
ganawilebul
sistemaSi
realizdeba:
gacvlis
realizaciis
martivi
da
standartuli
eniT,
qseluri protokolebis,
igi veb-servisis reestis marTvis formaa da uzrunvelyofs vebservisis aRmoCenasa da publikacias. UDDI aris platformisagan
damoukidebeli, Ria teqnikuri arqiteqtura, centralizebuli
da virtualuri monacemTa sacavi, romelic Seicavs msoflioSi
arsebul
veb-servisebs,
maTi
parametrebis,
funqciebisa
da
teqnologiaSi
informaciis
gacvlis
formatis
dokumenti.
31
servisis
funqcionireba
xorcieldeba
aRwera,
sami
ZiriTadi
elementiT:
monacemTa
tipis
operaciebi da kavSirebi.
modulis
realizaciisTvis,
pirveladi
procesi
sistemebis
sakvlevi
daproeqtebasa
obieqtis
saqmiani
da
modelirebaSi
procesebis
(biznes-
obieqt-orientirebuli
daproeqtebis
ZiriTadi
monacemi
orientirebul
da
sainformacio
modeli,
processaproceso
modeliT.
procesze
orientirebuli
daproeqtebis
mimarTuleba
aucileblobam,
rac
agebis
xedvam
axalma
ganawilebuli
ganapiroba.
ekonomikuri
es
exeba
sistemebis
korporaciuli
biznes-procesebis
modelirebis
TvalsazrisiT
UML
da
enis
ObjectManagementGroup)
servis-orientirebuli
Semqnelebis
ganviTarda
midgomis
mier
(OMG
da
damuSavda
midgomis
transformacia
proces-
marTvis
notacia
warmoadgens
e.w.
33
obieqtTa
nakadi.
obieqtTa
nakadis
formirebisas
doneSi
aRiwereba
procesis
calkeuli
etapebi
movlenebi
Cveulebrivi
(plain events)
gamosaxuleba
Setyobineba
(message events)
wamzomi
(timer events)
Secdoma
(error events)
Sewyveta
(cancel events)
kompesacia
(compensation events)
biznes-wesebi /pirobebi
(conditional events)
bmuli
(link events)
kompleqsuri
(multiple events)
signali
(signal events)
SeCereba
(terminate events)
nax.3.2. BPMN notaciis obieqtTa nakadis elementebi
34
anu
BPMN
elementebi
gamosaxuleba
Cveulebrivi
paraleluri
cikluri
qmedeba/operacia
qve-procesi
nax.3.3. BPMN notaciis elementebi
nakadis,
SetyobinebaTa
nakadis
da
asociaciebis
35
3.
rolebi,
mcocavi
bilikebiT.
igi,
gamoiyeneba
mTlianobis
models.
misi
Semadgeneli
mixedviT.
moduluri
sivrceSi
procesebis
xdeba
(activities)
qmedebebis
Casma
calkeuli
sxvadasxva
biznes-
procesebis
virtualur
gamyofs
e.w.
rolebi
gamosaxuleba
sivrce
biliki
36
sazRvars
saqmiani
procesebis
calkeuli
modelebi,
ise
integraluri
suraTi
anu
ganzogadebuli
meta-
modeli.
biznes-procesebis
saSualebas
iZlevian
modelirebisa
grafikulad
da
aigos
Sesrulebis
gamWoli
enebi
biznes-
kerZo
teqnologiur
(Siga)
process
biznes-procesi,
anu
saqmian
romelic
nakads.
kerZo
37
aRwers
biznes-
2.
abstraqtuli
(Ria)
biznes-procesi.
igi,
aRwers
resurs
Soris.
abstraqtulad
iTvleba,
mxolod
is
abstraqturi
gadacemis
procesi
asaxavs
Tanamimdevrobas,
im
romlebic
3.
erToblivi
(globaluri)
biznes-procesi,
romelic
aerTianebs
abstraqtur
biznes-procesebs.
igi
warmoadgens
faqtobrivad meta-models, romelic qmnis konkretuli biznesstruqturis erTian suraTs (nax. 3.8).
39
biznes-procesebis
modelirebis
modelirebisa
ZiriTad
operaciebi
da
danarTebis
sxvadasxva
semantikur
Setyobinebebi,
ris
da
Sesrulebis
erTeulad
Sedegadac
funqcionaluri
enebSi
ganixileba
warmoebs
modulebis
anu
grafikuli
Tavsebadoba.
elementebis
am
vizualuri
Tavsebadobis
mxare
safuZveli
da
aris
grafikulad
asaxvisa
da
maTi
urTierTqmedebis
40
dokumentebis
formatirebis
instruqciebis
ena
erToblioba
aris
da aRwers
organizebas
da
gadmoscems
am
informacias
standartuli formatiT.
specialuri instruqciebis erTobliobas ewodeba e.w. tegi
anu
marTvis
deskriptori,
romlis
programuli
gamoisaxeba simbpoloebiT:
<> - tegis dawyeba
</> - tegis dasruleba
41
sintaqsi
tegi
gankuTvnilia
dokumentSi
struqturis
aqvs
instruqciebis
riTac
(tegebis)
SesaZlebelia
SemosazRvruli
aRiweros
dokumentebis
HTML-tegebi
Sesamabisad
elementebis
gaformebas
da
gansazRvravs
marTavs
dokumentis
dokumentis
Sinaarsis
formatirebis
ena
miekuTvneba
Ria
dokumentis
erTi
warmodgenis
momxmareblis
radgan
am
enis
42
ekranidan
saxe
SesaZlebelia
bmuliT,
SesaZleblobaSi
ar
meoreze
Sedis
Tanamedrove
teqnologiebma
gamoavlina
am
enis
rigi
ar
aRiwereba
(magaliTad,
dokumentis
saZiebo
warmodgenis
sistema,
semantikuri
Zebnis
brZanebis
ierarqiis
gansazRvra
da
monacemTa
monacemebis
ena,
standarti
da
formatia,
internetis
teqnologiebis
gamoyeneba,
ara
ganviTarebam
mxolod
SesaZlebeli
dokumentebis
da sxvadasxva programuli
kompleqsis
aris
Cveulebrivi
teqsturi
faili,
teqstis
redaqtireba
SeiZleba
nebismieri
atributebisa
bazis
da
maTi
struqturaSi.
amave
Sinaarsis
dros
asaRwerad
SesaZlebelia
cxrilebisa da atributebis asagebi tegebis kavSiri dedacxrilebTan. XML ena aseve ar krZalavs ganmeorebad jgufebs
da monacemTa rTul struqturas [46].
rogorc cnobilia, nebismieri enis gansazRvra niSnavs misi
gramatikisa da sityvaTa leqsikonis dadgenas. aseT funqcias
XML enaSi
mis
elementebsa
da
atributebs.
DTD
formati
TiToeuli
dayofilia
calkeul
blokad,
mniSvnelovan
(Electronic
Business
using
biznesi
eleqtronuli
gamoyenebiT),
saxes
da
eXtensible
gankuTvnilia
warmoadgens
sistema
Markup
gafarToebuli
romelic
platformisTvis
warmoadgens
ebXML
Language
formatirebis
B2B
enis
(biznes-biznesi)
eleqtronuli
biznesis
warmoadgens
erTobliobas,
funqcionaluri
romlis
specifikaciebis
saSualebiTac
nebismieri
ebXML proeqtis
45
mizania
biznes-modelis
da erTiani eleqtronuli
globaluri
bazris
Seqmna,
sadac
biznes-tranzaqciebis
Sesasruleblad gaTvaliswinebulia:
saregistracio Jurnalisa da sacavis funqcionireba,
sadac grovdeba ganawilebuli biznes-servisebi da xdeba am
servisebis interfeisebTan, sainformacio modelebTan da saZiebo
sistemebTan wvdomis uzrunvelyofa;
biznes-procesebisa
da
monacemTa
ZiriTadi
profilis
gansazRvra
da
SetyobinebaTa
biznes-SetyobinebaTa
momzadebasa
da
gadagzavnas
gansazRvra
romelic
moicavs
46
biznesis
scenars,
veb-danarTebis
sarealizaciod,
dResdReobiT
aqtiur
NetBeans
Java teqnologiis
Java
speqtrs,
maT
Soris
aRsaniSnavia
vizualuri
pirdapiri
da
reversiuli
daproeqtebisTvis
arqiteqturis (Model-driven
modeluri
veb-danarTebisa
da
veb-servisebis
integraciis
nawilisgan
-saerTo
enobrivi
gamoyenebis
garemo
aqtiuri
serveruli
elementebis
simravles
48
da
SesaZleblobas
iZleva
bazebi
da
a.S.
faqtobrivad,
saxezea
yvela
is
faili
SeiZleba
Seicavdes
instruqciebis
an sxva
49
"Text view"
formatis
fanjaraSi,
RilakiT,
sadac
vaxdenT
gadavdivarT
dokumentis
teqsturi
Sinaarsis
50
51
Semdeg
etapze,
aRwerili
elementebis
mixedviT
vaxdenT
***.dtd formatis
failis
gaxsnas,
53
gaformebul
gafarToebiT
damatebiT
paketi
vimaxsovrebT
inaxavs
aseve
paketi
Seicavs
sam
reJims:
dizaineri
paketSi
SeuZlebelia
gaixsnas
paketSi,
raTa
moxdes
maTi
55
Sesaqmnelad
.NET sistemaSi
programebis
panelidan
virCevT:
Start - Programs -
nax.4.9.
56
nax.4.10.
aplikaciis
Sesaxeb
sainformacio
faili;
Global.asax - aplikaciis movlenebis marTvis faili;
Web.config - aplikaciis konfiguraciis monacemebis XML
faili;
WebForm1.aspx
veb-gverdis
sarealizacio
forma
veb-gverdis
sarealizacio
forma
WebForm.aspx
fanjara Seicavs
veb-gverdis
gaformebis
monacemebTan
samuSaod,
monacemTa
58
bazis
Web Forms -
serveruli
elementebis
vizualuri
komponentebi;
HTML- HTML enis standartuli elementebi.
veb-formaSi,
TiToeuli
veb-gverdis
awyobisTvis
struqtura
ZiriTadad
sasurvelia
moicavdes
da
- interaqtiuli veb-saiti;
- beq-ofisi (dokumentbrunvis uzrunvelyofa dilerebs,
partniorebsa da klientebs Soris);
- preiskurantebi/eleqtronuli katalogi;
- SekveTebis organizeba da miwodebis servisi;
- produqciis mimwodeblebTan TanamSromloba;
- marketingis samsaxuri.
naxazebze
4.11
da
4.12
naCvenebia
sawyisi
gverdi,
navigaciis
rogorc
sarealizaciod,
SesaZlebelia
specialurad
59
bmuliT
formis
(Hyperlink)
dizainerSi
veb-gverdebis
gadavdivarT
gamosaZaxeblad
blokSi
HTML,
veb-
romlis
sintaqsi Semdegnairia:
xolo,
RilakiT
(Button)
veb-gverdis
gamoZaxebis
elementebi
ganTavsebulia
elementebi
gansxvadeba HTML-is
serverze,
gamoiyeneba
xolo
mxolod
elementebisgan,
isini
HTML-is
Cveulebrivi
klienturi
veb-gverdebis
awyobisTvis.
SekveTis
SekveTaze
veb-gverdi
xelSekrulebis,
Seicavs
produqciis
angariS-faqturis
SeZenisTvis
gaformebisa
da
ganvixiloT,
Semdegi
logikiT:
sakredito
baraTi
madlobT,
Cveni
sakredito
Tu
baraTis
mimdinare
vargisia,
Semowmebis
TariRisTvis
ekranze
produqciis
operacia,
miTiTebuli
gamodis
Setyobineba
SeZenisTvis,
winaaRmdeg
operaciis
sarealizaciod,
veb-formis
dizainerSi
Rilakze
orjer
dawkapunebiT
Button-PlaceOrder
Rilakis
meTodi Validate:
62
meTodis
Semdeg
iwereba
63
64
axla,
ganvixiloT
meTodis
Validate gardaqmna
veb-
65
formaSi
es
meTodi
waSaleT).
meTodis
Validate zemoT
66
pirvel
rigSi
amisaTvis
aucilebelia
vxsniT
dialogur
veb-servisis
fanjaras
mierTeba
Add Web
67
Cvens
SemTxvevaSi,
gamosayenebeli
veb-servisi
virCevT
Sesabamisad
gamodis
servisebis
veb-serviss CreditCard,
fanjris marjvena nawilSi Cndeba servisi - CreditCard da vebbmuli localhos velSi Web reference name. vaWerT Rilaks
Add Refernce.
68
gadavdivarT
veb-formis-
Button-PlaceOrder
Rilakis
veb-gverdebis
realizaciisas
erT-erTi
auciliebeli
Tavidan
aviciloT
fontis
69
cvlilebebi
veb-gverdebze.
qarTuli
unikodis
gamoyenebis
SemTxvevaSi
Microsoft
.NET
70
71
literatura:
resursebis
menejmenti,
monografia,
stu,
Tbilisi, 2008.
2. Turqia
e.,
ZmanaSvili
i.
internet-biznesi,
ASP&ADO&C#
paketebiT
.NET
platformaze, meTod.
sistemebis
daproeqteba,
monografia,
stu,
Tbilisi, 2003.
6. Surguladze G., Turkia E., Gulua D. Perfection of ObjectOriented Projecting with a Process-Oriented Approach, Internation.
Conference,
Educat,
science and
economics
at
univ.Integrat.to
Management
Group,
Business
Process
L.J.
Technology
and
Business
Process
73