E L M A L I

ELMALI

ELMALI

275
Dnden
Bugne
Antalya

A L T I N C I

276
Dnden
Bugne
Antalya

B L M

E L M A L I

6. ELMALI*
1-Tarihi
Antalyann eski yerleim yerlerinden biri olan Elmal, uzun ve zengin tarihi boyunca birok medeniyete tanklk etmi, yrenin tarihi, M.. 5. ve 4. yzyllarda yaam olan Likyallar ile balamtr. Beldenin M..
2000-3000 yllarna varan yaants, hala tarihin karanlk rts altndadr. Ancak bu devirlere ait mezarlarda
yaplan kazlar ve incelemeler, Likyallarn bir Asya Kavimi olduunu kabule imkn vermitir. Likya olarak anlan blge, Roma ve Bizans mparatorluunun, Seluklu
Devletinin Teke Beyliinin, Osmanl mparatorluunun
ynetiminde kalmtr. zellikle Seluklu ve Osmanl
dnemlerinde blgenin en gelimi yresi olarak kltr, sanat ve ticaret alanlarnda evresine rnek olmu,
Likyann kuzeyini temsil eden nemli ehirlerden biri
olarak kabul edilmitir. Blgede yaplan arkeolojik kazlar sonucu yaanan tarihe ve tanralara ev sahiplii
yapan birok tarihi eser gn na kartlmtr. Bunlardan bazlar olan Kzlbeli Mezarlar, Likya Yolu, Fildii ocuklu Kadn Heykeli, Gm Kral Heykeli, Semahyk Kp Mezarlar, Yaprakl Ky Yazl Kaya, Armutlu
Ky Kaya Mezar, Sle Yaylas Ar Serenleri tarihsel ve
kltrel zenginliin gstergeleridir.
Bunlara ek olarak Elmalnn geliimi, yrenin Yldrm Beyazt zamannda Osmanl idaresine gemesi, Osmanl Devletinin ilk zamanlarnda Anadolu Eyaletine

bal olan Teke Livasnn merkezi ve Teke Paalarnn

ikametgh olmasnn ardndan idare merkezinin
Antalyaya nakledilmesi zerine yrenin kaza haline
gelmesiyle zetlenebilir. le sra ile Kabal, Amelas, Elmal isimlerini alm, ancak bu isimlerin nereden kaynaklandna dair kesin bir delil bulunamamtr.
le eitli medeniyetler ile i ie yaam bir yredir. Bunlar srasna gre tespit etmek gnmz iin
imkanszdr. Douda Semahyk Ky yaknlarnda Karatata, batda Beyler Ky yaknndaki Beyler
Hynde yaplan kazlar blgenin Bronz adan
bu yana iskan edildiini gstermektedir. Ancak Elmal
kentinin ilk kuruluunun kolonizasyon dneminde 8.
yzylda olduu tahmin edilmektedir. Douda Semahyk Ky yaknlarnda Karatada, batda Hacmusalar Ky yaknndaki Hacmusalar Hynde yaplan kazlar, Elmal Ovasnn 3 bin yllarndan beri iskan
edildiini gsterir.
Osmanl Devrinin ilk yllarnda Elmal, Antalya Eyaletine bal Teke Livasnn merkezi olmu, idare merkezinin Antalyaya alnmasna ramen, Sancak beyleri bu blgeyi yaylama merkezi olarak kullanmalar ileyi srekli canl tutmutur. Elmal, askeri yollardan
uzak kalm olmakla fazla gelimemise de, yine de
kendine gre yresel bir ekonomik faaliyetin merkezi olmutur. Elmal eskiden eitli hayvan rnlerinin
topland bir pazar yeri olduu gibi burada pamuklu bezler dokunurdu, dericilik de gelimiti. Elmalda

Elmal-Semahyk Kp Mezarlar, Antalya Mzesi

277
Dnden
Bugne
Antalya

A L T I N C I

B L M

Elmal-merpaa Camii-(Foto:A.Kerim ATILGAN-2008)

278
Dnden
Bugne
Antalya

Elmal Avlan Gl

E L M A L I

krom madeni de karlmaktayd ve zamann Dahiliye Nazr Memduh Paa (1839-1925) bir tezkire ile drt
krom madeninin kendisine verilmesini istemitir.
19. yzyl sonunda ilede 20 cami, 3 Rum,1 Ermeni kilisesi, 5 hamam, 3 han bulunuyordu. Dkkan says 508 ve 1841 ylnda kentin nfusu 10 bin civarnda
idi. 19. yzyl sonunda Konya vilayetinin, Antalya Sancana bal olan Elmal, Cumhuriyetten sonra 1940
ylnda kan bir yangnla tamamen yanm ve yeniden imar edilmitir. Elmalya 1883 ylnda bir de telgrafhane ina edilmiti.
(Bkz.) Kitabmzn 1.Cilt, IV-3- OSMANLI DNEM ANTALYASI-1. XV. VE XVI. YZYILLARDA TEKE
SANCAI-4-ELMALU EHR Blmnden de ayrntl olarak inceleyebilirsiniz.
(Bkz.) Kitabmzn 1.Cilt, IV-5-MLL MCADELE
DNEM ANTALYASI- B. MLL MCADELE DNEMNDE
ANTALYADA BAZI TEEKKL VE HAREKETLER -13.ELMALI Blmnden de ayrntl olarak inceleyebilirsiniz.

2-Corafi Yaps ve klimi

Elmal ilesi, Gney Anadoluyu kapsayan Toros
Dalarnn Bat Akdeniz Blgesinde uzanan Kvrmlar arasna skm anak eklindeki bir plato zerinde kurulmutur. Kuzey yarmkre 46-46 dou meridyen dzleminde ve 2503 m ykseklie varan Elmal
Dann gney eteindedir.
lenin kuzeyinde Elmal Da, dousunda Tilkicilik Tepesi, batsnda Topda Tepesi, gneyinde de Elmal Ovas yer almaktadr. le merkezinin deniz seviyesinden ykseklii 1050-1150 metreler arasnda deiir. Elmalnn denize 40 km gibi bir dikeyde olmas
yannda rakm gz nne alnnca, s ortalamasndaki sahil yayla etkilemesi aka kendini gsterir.

3-Nfusu
lenin 2009 yl toplam nfusunun 37.645 kii olduu anlalmaktadr.
(Bkz.)- lenin son nfus bilgileri ile ilgili olarak kitabmzn, 2.Cilt-VII-SOSYAL, EKONOMK VE KLTREL
YAPI-18. SOSYAL GVENLK, SOSYAL HZMETLER VE
SOSYAL YAAM-3-SOSYAL YAAM-c.Antalya li Merkez
ve leleri Nfus statistii blmnden ayrntl olarak faydalanlabilir.

4-dari Durumu
lenin 49 ky ve Akay ve Yuva adlarnda 2 beldesi vardr.

5- Kltrel Yaam
Geleneksel kltrn gndelik yaama ierisinde korunmaya alld Elmalda, yresel sanatlar
ve enlikler yzlerce yl boyunca blgeye urayan Y-

rklerin desen ve renk zenginlii ile yorulmutur. Bu

zenginliin hissedildii yrede; bakrclk, demircilik,
kuyumculuk, hal-kilim-uval-heybe dokumacl, ta
ilemecilii, kahve deirmeni ve ahap iilii ilk srada gelen el sanatlardr. zellikle dokumacln bir
dal olan ve kei klndan dokunan ul kilimler, Seluklulardan kalma bir mirastr. Geometrik figrler ve kelebek motifleriyle dokunan ullar, dayankllndan dolay ounlukla adr ve kilimlerde kullanlmaktadr.
Elmalda el sanatlarnn yan sra enlikler ve festivaller de vazgeilmezler arasnda yer almaktadr. Bunlara rnek olarak; Tarihi Elmal Yeilyayla Greleri,
Gmbe Festivali, Elmal - Tekke Ky Abdal Musa enlikleri ve Hdrellez enlikleri gsterilebilir. Ancak Yeilyayla Grelerinin ayr bir nemi vardr ki bu da Trklerin ata sporu olarak anlan grein uzun yllar ncesine, Orta Asya dnemlerine tarihlenmesinden gelir.
Her ne kadar tarihi Krkpnar Grelerinin bilinirlii halk arasnda daha yksekse de, geleneksel kltrn devam Elmal Yeil Yayla Yal Pehlivan Greleri 652 yldr gerekletirilmekte ve tarihe olarak yurdumuzda birinci srada yer almaktadr. 1975li yllara
kadar ile halk ve komu kylerden gelen misafirlerin
zellikle Mehter Takmn ve seyirlik oyun olan Hart
Hart Deveyi izlemek iin geldikleri bilinmektedir. Ancak gnmzde, grelerin balangcndan iki gn
ncesinde dzenlenen sempozyumlar ve sergiler ile
bu sporun daha ok kltrel ve geleneksel yn zerinde durulmaktadr.
5.1. Elmal Evleri
Eski arlar, arastalar ve dar sokaklaryla, her
admda tarihin derinliklerine uzanarak Anadolu kltrn yanstan Elmal, Elmal Da yaknlarnda kurulan olduka eski bir yerleim yeridir. Gemiinin cazibesini bugnlere tayan yre; iklimi, doal gzellikleri ve Sedir ormanlar ile byk bir turizm potansiyeli
tamaktadr. Cumbalar, eski tip pencereleri ve parlak
renkleriyle ileyi ssleyen evler ise, zamann ok gerilerinden bugn anlatrcasna hala dimdik ayaktadr.
Sadece yaama deil, seyirlik zamanlara da ilham kayna olan ift cumbal ahap Elmal Evleri, en az Safranbolu Evleri kadar otantik bir yapya sahiptir. Karakteristik zelliklerinin ounu bugne kadar korumay baarmtr.
En az 500 yllk bu evlerin mimari bir esi olan
ahap dokusunda, yrenin zenginlii olan sedir aalarndan bol miktarda kullanlmtr. Sslemelerdeki
stilize aalar, iek motifleri ve alt keli yldzlaryla
da Anadolu Kltrn yanstan esiz rneklerdendir.
Elmal Evleri ierisinde ele alnabilecek en gzel
rnek Yeil Kapdr. 1600 ylnda yaplm olan bu yapnn ahap iilii, insan artacak kadar zel bir ustaln eseridir.

279
Dnden
Bugne
Antalya

A L T I N C I

Etraf ormanlarla evrili Elmalda ahabn mimari

bir malzeme olarak kullanld yaplar iinde en grkemlileri Elmalnn Tahtamescit Mahallesinde Aylar
Sokandaki Elmal Evleridir ki bu sokakta adm adm
tarihin izine tanklk etmek mmkndr. te yandan
Elmal tarihi evlerinin restorasyon almalar da srdrlmektedir.

6-Doal Gzellikleri
6-1- Elmal Sedir Aratrma Orman
Elmal ve Beydalarnn ykseklerdeki doas,
kefetmeyi sevenlere bitip tkenmeyen seenekler
sunar. Elmalnn dnyaca nl Sedir Ormanlar, Beydalarnn en yksek zirvesi olan Kzlar Sivrisinin yamalarn kaplar. Sedir aalarnn tahtas ev ve gemi
yapmcl baladndan beri kullanlmaktadr.

6-2- lkara Orman

Ak kahvelerde ay ierken mzik dinleyebilir ve
Trk nsan ile dostluklar kurabilirsiniz. Elmalda kk
ay baheleri vardr. ay baheleri scak yaz gnlerinde
dinlenmek iin ideal yerlerdir. Elmalda halk ve ziyaretiler orman alanlarna ve parklara piknik iin giderler.
Elmal Yaylalarnda ksa ya da uzun mesafeli yryler yapabilir, bu yryler srasnda evreyi ya
da kamp alanlarn yeniden gzden geirebilir, huzur
dolu doada manzaray seyredebilirsiniz.
Yaz aylarnda, Elmal Yaylalar, Antalya, Finike,
Kumluca, Ka ve Demre halkna serin bir barnak salar. Baranda Yaylas, Dereky, Sle, Gemen, Yuva,
Yaprakl, Yrkler ve obanlar tarafndan sk sk gidilen yerlerdir.
Beydalar Akdeniz Kylarndan ykselerek 3080
metreye kadar ular. Antalya kylarndan balayan
trmanlar btn bir yl boyunca her mevsimde ya-

280
Dnden
Bugne
Antalya

B L M

plabilir. Zirve 3080 metre olan Kzlar Sivrisidir. Trmana balarken veya dnte Elmal Sedir Aratrma Ormannda kamp kurulabilir. Zirveden Akdenizin
grn btn daclar cezp etmektedir. Trman
iin Elmal Sedir Aratrma Ormanndan patika yoldan
balayabilirsiniz. Dnte yine bu yolu kullanabilirsiniz. Bu yol Elmal-Finike Karayolunun 20.km.sinde Avlan Glnn kuzeyindedir. Bu yolla orman misafirhanesine ve kamp alanna ulaabilirsiniz.
Baharn geliiyle, Sedir Ormanlar inanlmaz yeil
bir glgelie dnr. Kzlar Sivrisinin eteindeki ormanlar insana huzur verici bir etki yapar. Sedir ormanlarnn sonundaki, Beydalarnn en yksek zirvesi Kzlar Sivrisi (3.080 m.-10.100 ft) her dacnn trmanmak istedii bir zirvedir. amkuyundan grlen Dan keskin sivri ulu grn Sivri adna son derece uyumludur. Kzlar Sivrisinin gnele atelenen, karla kapl dalarnn byl hareketleri insanlar ve kameralar mknats gibi eker. Eer dalar seviyorsanz,
Elmalya gelmekle en doru seimi yaptnz. Elmal
Dalar, kltrel, dinsel, sportif ve Efsanevi bir karaktere sahiptir. Onlardan bazlar Kzlar Sivrisi, Beydalar ve Akdadr.
Doayla ba baa, btn bir yl iinde bulunduunuz byk ehirlerin grltsnden ve can skc
bloklardan uzakta, zgrce, doann kalbinde bir tatile ne dersiniz? Ormanlarla evrili platolar, ayn zamanda ayrlarla kapl vahi ieklerle ssl bir yer mi aryorsunuz? Orada adrnz kurabilir, dinlenebilir ya da
turkuaz renkli gkyznn altnda salkl bir yaam
iin yry yapabilirsiniz.

7-Yeil Yayla Yal Pehlivan Greleri

Elmal Yeil Yayla Yal Pehlivan Greleri tarihe olarak yurdumuzda birinci srada fakat organizasyon bakmndan Krkpnar dan sonra ikincidir. Gre tarihesi Blge Vakf kaytlarnda Toramanlar Vakf olarak bilinen Hicri 822, Rumi 1419 tarihli Nuh elebiden gelen tanmaz
mal varl vakf yerine birletirilen
bugnk Yeil Camii yerinde bulunan Musalla evrik diye mahallen
anlan arazinin gre ayrl diye
vakfiye hududunu belirlemitir.
Gre tarihesi ok eski yllara kadar gittii sanlmaktadr.

Elmal Evleri

Gnmzde dahi dnlerde, hdrellez enliklerinde hala gre yaplan yrelerimiz olduu gz
nne alnrsa, bu grelere daha
nceleri gen neslin tamamna yaknnn katld da sylenebilirse
-ki sylenebilir- u anda 50-60 ya
arasndaki byklere sorulsa, hep-

E L M A L I

si ky meydanlarnda kl potor ile gre yaptklarn sylerler: yle ise bu gre geleneinin amac salkl, sportmen ve ahlakl bir nesil yetitirmektir
diyebiliriz. Elmalda bu gelenei en iyi
srdren blgelerimizden biridir.

Grelerin bir baka yn de, gre yaplan yre halknn maddi ve manevi destei ile yine yre halkna fayda salayacak eserlerin yaplm olmasdr. Tespitlere gre Elmalda son otuz
yl iinde gre gelirleri ile Elmal Lisesi
1. Kat yapm, Elmal Devlet Hastanesi,
Elmal ime suyuna Yardm, Spor Tesisleri, Elmal Mzesi yapmlar iin maddi kaynak salanmtr.
Elmal Greleri bir kltr ve sanat enlikleri olarak srmektedir. Akamlar bir elence ve festival havasnda gemektedir. le halk ve kylerden gelenler
zellikle 1975li yllara kadar Mehter Takmn ve seyirlik oyun olan Hart Hart Deveyi izlemek iin Cumhuriyet Meydann doldururlard. Gnmzde ise, grelerin balangcndan bir hafta ncesinde sempozyumlar, sergiler dzenlenmektedir. Gre gnlerinden birka gn ncesi, akamlar sanatlar davet edilerek halk konserleri verilmektedir.
limiz Tarihi Elmal Yeil Yayla greleri her yl Eyll
aynn ilk haftas yaplmaktadr. 2008 yl itibari ile 656.
s yaplmtr. Bu gre geleneinin gnmze kadar
devam etmesini salayan Mlki dare Amirlerini, Belediye Bakanlarn ve dier tm katks olanlar biz yayn kurulu olarak da kranla anyoruz.

8- Ekonomi
Genel olarak Elmal ekonomisi tarm ve hayvancla dayanr. Meyvecilik n plandadr. Trkiyedeki elmann%12si ilede retilir. Son 5 yldr yeni rn eitleri ve retim teknikleri ile meyvecilik deiim gstermitir. Verilen destekler ile seraclk gelimitir. lede sanayi ok gelimi deildir ve sanayide byk ii
grubu altran kurulular yoktur. Zaten mevcut sanayi kurulular da ilenin bu yaps nedeniyle meyve ve
meyve sular ile ilgilidir.

9- Turizm
le turizm potansiyeli yn itibariyle pek canllk
gstermemektedir. Baz yabanc turist kafileleri, gnbirlik ileyi ziyaret etmektedir. Dardan gelecek olan
turistler iin ile, sadece bir gei yolu durumundadr.
Bu da ile iin az da olsa ekonomik bir deer ifade etmektedir. lenin yayla iklimi karakterinde olmas, yaz
aylarnn serin gemesi nedeniyle, bu aylarda Finike,
Demre, Ka, Fethiye, ve Kumluca gibi yerleim yerle-

rinden ileye yazlklar gelmektedirler. Bu durum ileye ekonomik katk salamaktadr. Elmal Belediyesine
bal Hacmusalar beldesinden kp mezarlar karlmtr. ou yerinde tarihi eserler ve sit alanlar vardr.
Elmalda snrlar iinde bulunan tarihi ve arkeolojik yaplar ile kltr turizmi bakmndan pek ok olanak vardr. lenin Teke Emirliinin merkezi olmas dolaysyla o alardan itibaren evrenin kltr merkezidir. Osmanllar devrinde ilede 7 medrese olduu bilinmektedir.
Blgede yaplan arkeolojik kazlar sonucunda yaplan tarihe ve tanralara ev sahiplii yapan birok tarihi eser gn na kartlmtr. Bunlardan bazlar
olan Kzlbeli Mezarlar, Likya Yolu, Fildii ocuklu Kadn Heykeli, Gm Kral Heykeli, Semahyk Kp Mezarlar, Yaprakl Ky Yazl Kaya, Armutlu Ky Kaya
Mezar, Sle Yaylas Ar Serenleri tarihsel ve kltrel
zenginliin gstergesidir. Ayrca Elmalda, obanisaGilevgi ky arasnda tarihi Helenistik devri Gilevgi
Kalesi bulunmaktadr.
le snrlar ierisinde tarih ncesine ait hayat izleri tayan kalntlar olan hykler, eski eserler bakmndan bakir inceleme alanlardr. Semahyk ve Mren hykleri en nemlilerindendir. Blgede yaplan
kazlarda, M.. 2000-2500 yllarnn yerleim kalntlarn gn na karmtr. 1963 ylnda balayan bu
kazlar yaz aylarnda devam etmektedir. Halen Karaburun ve Kzlbel Kral Mezarlarnn onarm ve koruma almalar srdrlmektedir. M.. 450 yllarnda
yapld rivayet edilen bu mezarlarn duvarlarnn i
alanlar epevre renkli mozaik ve fresklerle sslenmi
av ve sava sahneleri renk ve canlln koruyarak gnmze kadar ulaabilen nadir eserlerdendir. Hacyusuflar ve Yuva kyleri yanndaki Likya ve Roma kalntlar da tarihi ve turistik yerlerdendir. mer Paa Camii, Kesik Minare ve medreseler gibi Osmanl dnemine ait pek ok grlmesi gereken yer de ilede mevcuttur.

281
Dnden
Bugne
Antalya

A L T I N C I

B L M

Byksle Ky Avdanck- Kocapnar Mevkisinde Bulunan Ar Sereni ( Foto:A.obanolu)

10. Konaklama
leye ait Kltr ve Turizm Bakanl Belgeli konaklama tesisleri, (Bkz.) Kitabmzn 2.Cilt, VII- SOSYAL, EKONOMK ve KLTREL YAPI-14.KLTR VE
TURZM-C.TURZM-2.Belgeli Tesisler Blmnden ayrntl olarak incelenebilir.

11-Elmal Sikkeleri
-Yzyln Definesi -Elmal Sikkelerinin Tarihesi
M.. V. yzylda Perslerin Yunanistan istila etmelerinden sonra Atina ehir Devletinin nderliinde
Akdeniz evresi ehirlerinden oluan bir birlik kurulmutu (Atik - Delos Deniz Birlii). Birliin bir merkezi
ve bir btesi vard. Her lke kendi bast gm sikkeden kendi gc orannda katkda bulunuyordu.
1984 ylnda Antalyann Elmal lesinde kaak
kazlar sonucu bulunan yzyln definesi Elmal Sikkeleri o blgede bulunan btn ehir devletlerinin paralarn ieriyordu. Yaklak 1900 adet sikkenin binden
fazlas ise Likya blgesindeki ehir devletlerinin paras idi ve ilerinde imdiye kadar bilinmeyen hanedanlarn sikkeleri de vard.
Sz konusu sikkelere yzyln definesi denmesinin en nemli nedeni; Yunanllar Persleri yendikleri
iin bir an paras karmlard. Normal olarak o zaman
para birimi bir drahmi, en fazla 4 drahmi iken anma
nedeniyle 10 drahmilik para karlmt (10 drahmilik
para = Dekadrahmi).
Bu sikkeler ok az sayda baslmt ve 1984 ylna
kadar dnyada sadece 13 tanesinin varl bilinmekte
idi. Elmal Definesinde ise bunlardan 14 tane bulunmaktayd.

282
Dnden
Bugne
Antalya

Elmal Definesinin bulunmasyla insanlk tarihinin bilinmeyen nemli bir blm aydnlanm ve
dnyada bilinen Dekadrahmi says iki katna kmtr.

(Bkz.)
Kitabmzn
2.Cilt,
VIISOSYAL,EKONOMK,KLTREL VE TARH YAPI-14.
KLTR VE TURZM-B-TARH YAPI-1.1.MZELER-AANTALYA MZES-12. Sikke, Kk Eserler Ve konalar
Salonu-YZYILIN DEFNES ELMALI SKKELER Blmnden de ayrntl olarak inceleyebilirsiniz.

12. Eitim retim

Elmal lesinde okuma yazma oran yksektir.
Halkn %98i okur yazardr. lede 2008 yl verilerine gre, 33 rgn ve Yaygn eitim kurumunda 362
retmen tarafndan 5960 renciye eitim verilmektedir. Bu rencilerin 4700 ilkretim okullarnda 1260 ortaretim kurumunda eitim grmektedir.
13. Bir Sz stadnn Hatrasndan Elmal
"Yedi narl ehir... "**
Bahelerde hasat mevsimiydi. Sonbahar, sar salarn gz rzgarlarna brakm Toroslarn eteklerinde
geziniyordu. Elma aalarnn bereketli dallarna asl
duran elmalar, uzanan ellere kendilerini brakp, kasalardaki yerlerini birer ikier alyordu.
niversiteden sonra ilk grev yerim olan, bu irin
ileyi grmeyeli yirmi yl olmutu. Cennetin elma bahesini andran yeilliklerin arasndan geerken, pusuya yatm hatralar birer ikier oradan buradan karak karma boynu buruk ocuklar gibi kyor ve yreimdeki yerlerine gelip oturuyorlard.
1980li yllar
Bey Dalarnn eteklerinde, byk bir klima gibi
pfr pfr esen bu gzel ile, yazlar, cvl cvl insan
dolard. Bir elma bahesinin iersinde katl bir evin
st katnda kalyorduk. Kzm Smeyra iki yanda, O-

E L M A L I

Elma (Amasya)

lum Hakan daha senesini doldurmam. Ev sahibimiz

Hatb Ramazan amca, siyah ,gr kal orta boylu, iri yapl, sevimli bir insand. Her daim, gne kavruu esmer yznde tatl bir glmseme hi eksik olmazd.
Sevecen bir insand, ocuklar sayglyd.
Baktka gzellii artan ihtiamyla Ketenci
mer Paa Camii, zarif el iilii ve estetiiyle sadece
Elmalnn deil, Antalya blgesinin de en gzel Sinan
ekol eserlerindendi.
Avlusunda, mer Paann Bosnadan getirdii yedi nardan biri olduu sylenen yal bir nar
vard. Bazen gnein sert baklarndan, bu ulu narn glgesine snr, geni yapraklar arasnda cvldaan kularn gnllere ferahlk veren sesleri arasnda, Elmaldan Bosnaya uzanan bir yolculua kardk. Hkmet caddesindeki Osman Kaya ve Erol Aka
Aabeylerin dkkanlar urak mekanlarmzd. Osman Aabey, ar ar konuan, yznden feyiz damlayan, ruhu dingin bir insand. Saralk yapyordu. Erol
Aabey saatiydi. Ne zaman urasam, Erol Aabeyi,
o uzun boyuyla bozuk bir saatin zerine eilmi, dikkatle onu tamir etmeye alrken bulurdum. Yz pek
glmezdi. Son derece ciddi ve sert grnse de, ipek
gibi yumuak bir yrei vard. Bu iki kahraman insann evlerinden hi misafir eksik olmaz, bir mektep, bir
misafirhane gibi alrd evleri. Makineci Abdullah Coanay ise bir baka gnl insanyd. Dkkan, Ketenci mer Paa Camiinin nndeki geni meydana bakard. Diki makineleri satard. Bir elini makinenin tablasna, dier elini cebine kor, cokun bir hatip gibi konuur, gen nesillerin yetimesi iin mtevaz imkanlarn seferber etmekten ekinmezdi. Bacana Ali eker, ok saygl, edepli bir genti. Gkek yz daim
glmseyen beyaz bir bulut gibiydi. Yazlar, o da yllk iznini pek oklar gibi bu irin ilede geirirdi.Tarih

boyunca kadim bilgeliin ve tasavvuf mektebinin bir

merkezi gibi alan bu ehirde, insanlarmzn yetimesi iin gece gndz koturan bu kahramanlar, Elmal baharn hazrlayan ilekelerdendi. Elmalda,
Abdal Ms ve Kaygusuz Abdal ile balayan, Sinn-
mm ile devam eden yolu imdilerde bir baka izgide bu ilekeler devam ettiriyordu.
1980in berrak bir Austos gecesiydi. Bol yldzl
bir yaz gecesinde, sahura yetimek iin arabamz, yollarn kvrmlarnda bile yavalamakszn bir kheylan gibi
akp gidiyordu.Yayla serindi, yol sakindi. lmn kurduu pusuyu fark edemedik. Yol kysnda oturmam
akllara giren arabamz birden savruldu. Ali eker kardeimiz hemen orada vefat etti. Bacana Abdullah Coanay Aabey ise girdii komadan bir daha kamad.
Hemen, hepimiz ar yaralydk. Hatp Ramazan Amca
hi yara almadan kurtulan tek kiiydi. Yarm saat nce,
Hocam siz varken benim ne oturmam ayp olur diyen utanga ve bir o kadar da edep timsali Ali eker
Bey, imdi gzlerimizin nnde cansz yatyordu. Sen
hastasn, ne oturman lazm diyerek arkas ak arabann n koltuuna onu zorla oturtmu, kendim de iki arkadala arabann ak kasasna kmtm. Serin bir yaz
gecesinde, atelerde yanyorduk. O yangnn nasl bir
ey olduunu bir de bana sormak lazm. Eine ve ocuklarna ne diyeceim diye dnyordum. aresizlikten ldrm gibi bir bilinmeze doru verdirip giderken Hatp Amcann tokadyla kendime gelmiim ama
ben o tokad bile hatrlamyorum. Sabahsz gecelerin
de olduunu o austos gecesi anlamtm. Hanmlar
ve uykularndan uyandrlm gzleri mahmur yavrular
tarafndan sahur sofralarnn banda beklenen kheylanlar, drt aya birden kesilmi gibi serin bir yaz gecesinde yldzlarn altnda ylece yatyordu. Komalar
yarm kalmt. Kendileri deil, kederleri eriti evlerine.
1980in o yaz gecesini hi unutamam.

283
Dnden
Bugne
Antalya

A L T I N C I

284
Dnden
Bugne
Antalya

2009 ylnn Ekim aynda, sarn bir sonbahar

gn, deerli kardeim Sabahaddin Gke Beyle; ortak ve kadim dostumuz Osman Akpnarn annesi Fatma Teyzemizin taziyesinden dnerken, ilk grev yerim olan ve nice hatralarn harman olduu bu irin
ileye uruyoruz. Yine bahelerde hasat mevsimiydi. Yine elma aalarnn bereketli dallarna asl duran elmalar, uzanan ellere kendilerini brakp, kasalardaki yerlerini birer ikier alyorlard. Finike yolu zerindeki evimiz yine elma aalarnn arasnda ylece
duruyordu. Ev sahibimiz Hatp Amcay pazarda buluyoruz. Her zamanki gibi yine yznde tatl bir glmseme. Yllarn hasretiyle sarlyoruz. Fakat zaman durmak bilmiyor. Eski dostlar bir an evvel grmemiz ve
saat 18:00 de Dalamanda olmamz gerekiyor. Sratle
aylarmz iip kalkyoruz. ehrin merkezindeki geni
meydana vardmzda; yine Ketenci mer Paa Camii
karlyor bizi. efkatli bir ana gibi yine ylece, gnl
koymadan duruyordu. Avlusunda ki o grkemli nar,
sar yapraklarn gz alacasnda eliyordu. le namaz iin mabede giriyoruz. Minber, mihrap, krs ylece
yerlerinde duruyorlard. Benim suskunluum onlarn
sessiz ln artryordu. kta, makineci merhum
Abdullah Coanayn dkkann grnce
duygulanyoruz. Bir eli cebinde dier eli makinenin tablasnda cokun bir hatip gibi konumas geliyor hatrmza. Saatci Erol Aabeyin dkkann ise yerinde bulamyoruz. imize bir hzn kyorsa da belki yeri deimitir diye kendimizi teselli ederek, Sara Osman beyin dkkanna doru yryoruz. Darda duvara dayal adrlk kuma toplar,
dkkann yerinde durduunun habercisiydi. Kapsna dikildiimizde, salar iyice aarm, trbesine nur inmi bir dervi gibi ylece duran Osman Aabey, birilerinin geldiini fark ederek, her zaman olduu gibi ban arca kaldrd; Rya grmyorum deil
mi? szlerinden sonra, hasretle kucaklayoruz. Erol Aabey nerede? Artk o evden dar kamyor diyor, Osman Aabey, birlikte
Erol Aabeyin evinin yolunu tutuyoruz. Kapda, Erol Aabeyin sadk ei karlyor. eri girdiimizde Erol Aabey, bir divann zerinde ylece oturuyordu. Bizi grnce gzleri doluyor. Onu o halde grmek yaralyor yreimizi. Eski gnleri yad ederken gzlerimizin alamasna engel olamyoruz. Komalarna meleklerin bile hayran olduu bu kahraman, imdi birinin yardm olmadan ayaa kalkamyordu. Bir zamanlar, mazlumlarn avukat Bekir Berk gibi nice kahramanlara
kucak aan, gelip gideni hi eksik olmayan,
bir mektep bir matbaa gibi alan Tarihi lenin bu mtevaz evi, cemaati tkenmi bir
mabet gibi kendi kutsallnda ylece duruyordu

B L M

ilerin elleri, bereketli dallara, olgunlaan elmalara uzanyor. Yaylada hzzam arks sylyor,
sonbahar. Ayrlyoruz Elmaldan. Ardmzdan alyor, anlar. Ayrlk yaralarmz sarmaya gittiimiz
Yedi narl ehir Elmal, yeni yaralar ayor yreimize. Gnler geiyor, o gzelim gnler bir trl gitmiyor hayalimizden.
*Derleyenler:
-A. Kerim ATILGAN - l Kltr ve Turizm Md. Yrd.
-Adnan ATK-Elmal le Milli Eitim Mdr
-Aysun OBANOLU-Folklor Aratrmacs
**Kaynak:
-Harun TOKAK Yeniafak Pazar Gazetesi Yazar htokak@yenisafak.com.tr (08 Kasm 2009 Pazar)
Kaynaklar:
http://www.elmali.gov.tr/tr
-http://www.elmali.bel.tr/
http://tr.wikipedia.org/wiki/Elmal%C4%B1,_Antalya
http://yenisafak.com.tr/yazarlar/?i=19431&y=HarunT
okakPazar

Elmalda Pekmez Yapm