BINYAVANGA WAINAINA

Jak pisa o Afryce

This article was originally published in Granta 92.

awsze uywaj sw Afryka, ciemno lub safari w swoim tytule. Podtytu moe zawiera sowa

Zanzibar, Masaj, Zulus, Zambezi, Kongo, Nil, wielki, niebo, cie, bben, soce lub dawny. Inne
przydatne sowa to guerilla, wieczny, prymitywny i plemienny. Pamitaj, e uywajc sowa ludzie masz
na myli Afrykanw, ktrzy nie s czarni, natomiast uywajc sowa lud bdziesz odnosi si do
czarnoskrych mieszkacw kontynentu.
Nigdy nie umieszczaj zdjcia zwyczajnie ubranego Afrykanina na okadce swojej ksiki, lub jako
ilustracji (chyba, e jest to osoba, ktra zdobya nagrod Nobla). Karabin AK, wystajce ebra, nagie
piersi lepiej uyj tych. Jeli konieczne jest przedstawienie Afrykanina, upewnij si, e na zdjciu nosi
masajski, zuluski lub dogoski strj.
W swoim tekcie traktuj Afryk, jakby bya jednym pastwem, w ktrym jest gorco, peno kurzu i
dzikich zwierzt, i ktry zamieszkuj wysocy, chudzi, godujcy ludzie. Opcjonalnie moesz uzna j za
kraj gorcy i parny zamieszkiwany przez niskich ludzi jedzcych inne naczelne. Nie kopocz si zbyt
precyzyjnymi opisami - Afryka jest przecie wielka: 54 pastwa, 900 milionw ludzi, ktrzy s zbyt
zajci godowaniem, umieraniem, walk lub emigracj, eby przeczyta twoj ksik. Kontynent peen
jest pusty, dungli, wyyn, sawann i wielu innych rzeczy, ale twj czytelnik ma to za nic, wic utrzymuj
swoje opisy w romantycznym, dziaajcym na wyobrani tonie. Unikaj szczegw.
Upewnij si, e podkrelisz w ksice jak gboko w swoich duszach Afrykanie nosz muzyk, jak
gboko odczuwaj rytm oraz pokaesz, e jedz rzeczy, po ktre nie sigaj adni inni ludzie. Nie
wspominaj o ryu, woowinie czy pszenicy! Afrykanie wybieraj przecie mapie mdki, kozin, we,
robaki i larwy, albo wszystko to co s w stanie upolowa. Pamitaj by ukaza, e takie posiki spoywaj
bez wzdrygnicia, a dodatkowo napisz jak ty nauczye si czerpa z nich przyjemno. Przecie ci
zaley.
Tematy tabu: regularne sceny z ycia, mio pomidzy Afrykanami (o ile nie wie si ze mierci),
odniesienia do Afrykaskich pisarzy i intelektualistw, dzieci uczszczajce do szkoy, ktre nie cierpi z
powodu Eboli, framboezji lub praktyki obrzezania.
W narracji przyjmij ton sotto oraz smutny ton oczekiwaem-tak-wiele. Okrel si od pocztku jako
nienaganny libera, oraz wspomnij od razu jak bardzo kochasz Afryk, jak ci zafascynowaa i jak bardzo
nie moesz bez niej y. Afryka to jedyny kontynent, ktry moesz kocha skorzystaj z tego. Jeli jeste
mczyzn, eksploruj jej ciepe, dziewicze lasy. Jeli kobiet, traktuj Afryk jak mczyzna w bluzie
safari, ktry znika idc w stron zachodzcego soca. Afryce mona bowiem albo wspczu, albo j
wielbi, lub zdominowa. Ktrkolwiek perspektyw obierzesz upewnij si, e pozostawisz swoim
tekstem wraenie, e bez twojej interwencji i twojej niezwykle wanej ksiki Afryka upadnie.
Bohaterami twojej ksiki mog zosta nadzy wojownicy, lojalni sucy, wrbici i jasnowidze lub
mdrcy wiodcy ycie pustelnika. Ewentualnie moesz pisa o skorumpowanych politykach, nieudolnych
przewodnikach albo o prostytutkach, z ktrymi spae. Sucy zawsze musz zachowywa si jak
siedmiolatek i wymagaj twardej rki, boj si wy, s dobrzy dla dzieci i zwykle zaangauj ci w
zoone sprawy swojego domu. Mdrcy zawsze wywodz si ze szlachetnego/arystokratycznego
plemienia, za z Ziemi czy ich specjalna wi. Nowoczesny Afrykanin to natomiast zawsze gruby
go, ktry kradnie i pracuje w biurze wizowym odmawiajc pozwolenia na prac wykwalifikowanym
ludziom z Pnocy, ktrym naprawd zaley na Afryce. Jest przeciwnikiem rozwoju, zawsze
wykorzystuje swoje stanowisko eby utrudni wielkodusznym przyjezdnym zakadanie organizacji
pozarzdowych czy ustanawianie obszarw chronionych. Nowoczesny Afrykanin moe by rwnie
wyksztaconym na Oxfordzie intelektualist, ktry po powrocie do kraju staje si politykiem w
brytyjskim garniturze i z krwi na rkach. Jest kanibalem, popija Cristal , a jego krajem rzdzi w
rzeczywistoci jego bogata matka-szamanka.

Wrd przedstawionych przez ciebie postaci wystpowa musi zawsze godujca Afrykanka, tuajca si
prawie nago po obozie uchodcw, oczekujc na szczodro Zachodu. Jej dzieci maj muchy na
powiekach i wydte brzuszki, a jej piersi s puste i paskie. Musi wyglda cakowicie bezradnie. Moesz
nie opisywa jej przeszoci, taka dygresja moe zepsu dramaturgi sceny. Utyskiwania s w porzdku.
Nie powinna nigdy mwi niczego poza tym, jak bardzo cierpi. Zwykle powiniene take napisa o
dobrej, wesoej kobiecie, ktra troszczya si o ciebie jak matka. Mw o niej Mama. Jej wszystkie dzieci
yj na bakier z prawem. Te wszystkie postaci powinny plotkowa o twoim gwnym bohaterze, dajc o
nim dobre wiadectwo. Twj gwny bohater moe ich uczy lub karmi; wok niego jest peno dzieci i
zetkn si ze mierci. Twj gwny bohater to ty sam (jeli to reporta), lub pikna midzynarodowa
gwiazda/arystokrata, ktry troszczy si o zwierzta (jeli to proza).
Czarnymi charakterami mog by dzieci toryskich ministrw, Afrykanerzy lub pracownicy Banku
wiatowego. Mwic o eksploatowaniu Afryki i Afrykanw, wspomnij Chiczykw i Indyjczykw.
Obwiniaj Zachd za sytuacj, w ktrej znajduje si Afryka. Nie wdawaj si w szczegy.
Unikaj scen, w ktrych twoi afrykascy bohaterowie miej si, mwi o trudzie zwizanym z
zapewnieniem edukacji swoim dzieciom, albo po prostu radz sobie w tych nieprzychylnych
okolicznociach. Have them illuminate something about Europe or America in Africa. Twoje postaci
powinny by barwne, egzotyczne, przerysowane, ale puste w rodku, pozbawione gbi, wewntrznych
konfliktw i dziwactw by nie budzi wtpliwoci co do przyczyn ich sytuacji.
Opisuj, z detalami nagie piersi (mae, due, mode i stare), okaleczone i uwydatnione genitalia. Kade
genitalia. Oraz martwe ciaa. Lub lepiej, nagie, martwe ciaa. A zwaszcza gnijce, nagie, martwe ciaa.
Pamitaj! Jakakolwiek praca, w ktrej ukaesz ludzi wygldajcych ohydnie lub ndznie zostanie uznana
za obraz prawdziwej Afryki, a przecie na tym ci zaley. Nie obawiaj si tego, prbujesz w kocu w ten
sposb zorganizowa im pomoc z Zachodu. Najwikszym tabu w pisaniu o Afryce jest jednak opisywanie
martwych lub cierpicych biaych.
Zwierzta musz natomiast by przedstawione jako urozmaicone i zoone postaci. Mwi (lub chrzkaj
odrzucajc dumnie grzyw), maj imiona, ambicje i pragnienia. Maj take system wartoci rodzinnych:
rozumiecie jak lwy wychowuj swoje dzieci? Sonie s troskliwe, s feministami albo godnymi
przywdcami. Tak samo goryle. Nigdy, przenigdy nie pisz niczego zego o soniu lub gorylu! Sonie
mog zniszczy ludzk wasno, uprawy lub zabi samych ludzi, ale zawsze bierz ich stron. Due koty
s wyrafinowane, a hieny proste i warte szyderczego miechu. Jakiegokolwiek maego Afrykanina
zamieszkujcego dungl mona ukaza jako obdarzonego dobrym poczuciem humoru, o ile nie wszed
on w konflikt ze soniem, szympansem lub gorylem. W tym wypadku jest samym zem.
Tu za aktywistami-celebrytami i pracownikami organizacji humanitarnych, najwaniejszymi osobami w
Afryce s dziaacze ruchu na rzecz ochrony przyrody. Nie obraaj ich. To oni powinni zaprosi ci do ich
mierzcego 30 tys. akrw rancza albo obszaru chronionego, a to jedyny sposb eby zdoby wywiad z
jakim celebryt. Zwykle ksika z dziaaczem na rzecz przyrody na okadce dziaa marketingowe cuda.
Ktokolwiek biay, opalony, w stroju khaki, kto cho raz opiekowa si antylop lub mia farm jest takim
dziaaczem i ratuje afrykaskie dziedzictwo. Kiedy przeprowadzasz z nim wywiad nie pytaj ile wynosi
jego finansowanie; nie pytaj ile zarabia na swojej dziaalnoci oraz ile paci swoim pracownikom.
Czytelnicy bd zawiedzeni jeli nie wspomnisz o wietle w Afryce. I o zachodzie soca zachd soca
to konieczno. Jest zawsze czerwony i wielki, a niebo nad nim rozlege. Rozlege puste przestrzenie i
dzikie zwierzta maj take decydujce znaczenie Afryka jest wszak ldem wielkich pustych
przestrzeni. Piszc o trudnej sytuacji fauny i flory, miej na uwadze by wspomnie, e Afryka jest
przeludniona. Jeli twj gwny bohater przebywa na pustyni lub w dungli z tubylcami, moesz
wspomnie, e populacja Afryki zostaa zredukowana przez epidemi AIDS i wojny.
Bdziesz take potrzebowa nocnego klubu o nazwie Tropicana, gdzie czas spdzaj najemnicy, li
afrykascy nuworysze, prostytutki, czonkowie guerilli i przyjezdni.

Ksik zawsze zakocz cytatem z Nelsona Mandeli o tczy i odrodzeniu. Przecie ci zaley.