1

DIEN DAN BAT DANG THUC VIET NAM

VietNam Inequality Mathematic Forum

www.vimf.co.cc

Tc Gi Bi Vit:
Admin

Bi vit ny (cng vi file nh km) c to ra v mc nh

gio dc. Khng c s dng bn ebook ny di bt k
mi mc nh thng mi no, tr khi c s ng ca
tc gi. Mi chi tit xin lin h: www.vimf.co.cc

K THUT CNG MU S ENGEL CA BT NG

THC CHEBYCHEV
Nh cc bn bit Bt ng thc Chebychev l mt cng c mnh gii quyt
mt lp cc bt ng thc. Trc khi n vi bi vit ny ti xin nhc li mt cht v
bt ng thc ny

I/ Bt ng thc Chebychev c in v Chebychev dng Engel

1a. Bt ng thc Chebychev trn 2 dy n iu cng chiu:
Cho 2 dy hu hn cc s thc  ,  , ,  v  ,  , ,  , khi

a1 a2 ... an
a1 a2 ... an
Nu c
hoc
th ta c
b1 b2 ... bn

b1 b2 ... bn

     . . .   
   . . . 
    

a = a2 = ... = an
Du bng xy ra khi 1
b1 = b2 = ... = bn

Bt ng thc Chebychev suy rng:

a1 + a2
a + a2 + ... + an
a1 + a2
a + a2 + ... + an

... 1
... 1
a1
a1
2
n
2
n
hoc
th
Nu

b1 + b2 + ... + bn
b1 + b2 + ... + bn
b1 + b2
b1 + b2

...
...
b1
b1
n
n
2
2

     . . .   
   . . . 
    

1b. Bt ng thc Chebychev trn 2 dy n iu ngc chiu:

Cho 2 dy hu hn cc s thc  ,  , ,  v  ,  , ,  , khi

a a2 ... an
Nu c 1
hoc
b1 b2 ... bn

a1 a2 ... an

th ta c
b1 b2 ... bn

     . . .   
   . . . 
    

a = a2 = ... = an
Du bng xy ra khi 1
b1 = b2 = ... = bn

Bt ng thc Chebychev suy rng:

a1 + a2
a + a2 + ... + an
a1 + a2
a + a2 + ... + an

... 1
... 1
a1
a1
2
n
2
n
Nu
hoc
th
b b1 + b2 ... b1 + b2 + ... + bn
b b1 + b2 ... b1 + b2 + ... + bn
1
1
2
n
2
n

     . . .   
   . . . 
    

Vic chng minh cc bt ng thc trn l kh n gin. Cc bn c th tham kho t

nhiu ngun ti liu khc nhau.
By gi tr li vi ch chnh, nu ta thay dy  ,  , ,  bi dy
khi

 

,,



th

a1 a2 ... an
2a. Nu c
hoc
x1 x2 ... xn

a1 a2 ... an

th ta c
x1 x2 ... xn


1
1
1
 
      
            
 

 


a1 a2 ... an
a1 a2 ... an
2b. Nu c
hoc
th ta c
x1 x2 ... xn

x1 x2 ... xn

1
 

1
1
      
            
 

 

Tuy nhin trong mt s trng hp,ta khng th nh gi theo 2 dy ny. Khi sso ta c
mt cch khc phc, l:
a1 a2
a1 a2
a
a
... n
... n
xn hoc x1 x2
xn th ta c
3a. Nu c x1 x2

x1 x2 ... xn
x1 x2 ... xn


      
 
  

      
 

Chng minh. theo 1a, ta c
 




 

              
 
 
 



 

      
Do

      
 
  

 

      
a1 a2
a1 a2
a
a
... n
... n
xn hoc x1 x2
xn th ta c
3b. Nu c x1 x2

x1 x2 ... xn
x1 x2 ... xn

 

      
  

 

      
Chng minh. theo 1b, ta c
 




 

              
 
 
 



 

      
Do
 

      
  

 

      
Mc d 2 bt ng thc ny c pht biu n gin v c suy ra t bt ng thc
Chebychev c in. Tuy nhin trong mt s trng hp, vic nh gi theo 2a v 2b
khng my hiu qu. V th, 3a v 3b (kt hp vi vic thm bin thch hp li tr nn
hiu qu i vi cc bt ng thc i xng 3 bin c cha phn thc. lm r iu
ny chng ta cng xt n cc bi ton sau:

II/ p dng vo gii ton.

Bi ton 1. Cho cc s thc dng , ,  sao cho
1
1
1


1
1 1 1
Chng minh rng           

Italia 2007

Li gii. Ta c
1
1
1








1     1     1                   
Khng mt tnh tng qut, gi s      th              
   v



1
1
1





              
1 1 1
  
Bt ng thc trn lun ng.
T theo 3a th
1
1
1








1     1     1                   
3
    

      2
    
Kt hp vi gi thit ta suy ra
3
    
 1            
      2
    
Vy ta c iu phi chng minh. ng thc xy ra khi v ch khi       1.
Bi ton 2. Cho tam gic nhn !" . Chng minh rng
1
1
1
3



1  #  # ! 1  # !  # " 1  # "  #
1  2 3

VIF

Li gii. Theo nh nh gi ca bi ton 1 th

1
1
1


1  #  # ! 1  # !  # " 1  # "  #
3
#  # !  # "

#  # !  # "  2
# # !  # !# "  # "#
T bt ng thc       %3
     v ng thc #  tan
ta c
3
#  # !  # "
#  # !  # "  2
# # !  # !# "  # "#
3

2
# # !  # !# "  # "#
1
#  # !  # "
3
3
3



1  2 3
3 #
%3 #
#
1  2+
12
#
#

Vy, ta c iu phi chng minh. ng thc xy ra khi v ch khi tam gic !" u

Bi ton 3. Cho cc s thc dng , ,  sao cho       3. Chng minh rng

9
9
9
 
 
 
4 
4  13
4 
4
              
VIF
Li gii. Khng mt tnh tng qut, gi s a  b  c.
Ta c
  1
 0   0 nn           , tng t ta suy ra    
            
Li c
9
9
 
 
4 
4 
 0 
3 0    3  0
         
4
Bt ng thc trn lun ng
Tng t ta suy ra
9
9
9
 
 
 
4 
4
4 
              
T theo 3b th
27
9
9
9
3 2      4
 
 
 
4
4 
4 
4 
                     2
    
3
  9

  6
Ta cn chng minh
3
  9 13

   3
4
  6

67879 

Bt ng thc trn ng do      
3
:
Vy, ta c iu phi chng minh. ng thc xy ra khi v ch khi a  b  c  1.

Bi ton 4. Cho cc s thc dng , ,  sao cho        1. Chng minh rng




9



1   1   1   2
    
Li gii.
Bt ng thc tng ng vi
2
  
    
    3  0  0 2 0 2
<0
;3 0 
0
       
1  
Khng mt tnh tng qut, gi s       1    1    1  
Ta tip tc thit lp
    3  0  0 2 0 2      3 0  0 2 0 2

1  
1  

 2
 0   0 
 0   :
 0  0 
 0   3
: 0  : 0 2
 0  
0

 0 
2  2 0  0 : 0   3  3  3  0 2 
0 2   0

 0 
2
1 0   2
1 0   2  : 0 
     
 3  3   0

 0 
2
  
     2  2  2   0
Bt ng thc trn lun ng. Thit lp tng t ta suy ra
    3  0  0 2 0 2      3 0  0 2 0 2

1  
1  

     3 0  0 2 0 2


1  
T theo 3b ta c
    3  0  0 2 0 2 3
    3  0  0 2 0 2


1  
3  
12
 0 

0
3  

Vy ta c iu phi chng minh. ng thc xy ra khi v ch khi       .
:
Nhn xt. Nu ta mun nh gi theo kiu Chebychev c in, tc l thit lp thm
    3  0  0 2 0 2       3 0  0 2 0 2

b 0 c
2b  2c 0 a  0
iu ny tht kh gii quyt bi 2  2 0  l m hay dng?.

Bi ton. Cho cc s thc , =, > sao cho   =  >  1. Chng minh rng

=
>
9



   1 =   1 >   1 10
Poland 1992
Li gii. Ta c

=
>
||
|=|
|>|





  1 =  1 >  1   1 =  1 >  1
Nn ta ch cn chng minh bt ng thc vi , =, > @ 0
Khng mt tnh tng qut, gi s   =  > th    1  =   1  >   1
Tip tc ta c

=
 

x 0 y
1 0 xy  0

 1 = 1
Do 1    =  >    =  2%=  = C 1 nn bt ng thc trn hin nhin ng
Tng t ta suy ra

=
>
 
 

 1 = 1 > 1
T theo 3a ta c

=
>
3
  =  >
3
9











  1 =  1 >  1   =  >  3 1
  =  >   3 10
3

Vy, ta c iu phi chng minh. ng thc xy ra khi v ch khi   =  >  .
:

Bi ton. Cho cc s thc dng , ,  sao cho

1
1
1


1
1  2 1  2 1  2
Chng minh rng       3

VIF

Li gii. Ta c
1
1
1








1  2 1  2 1  2   2   2   2
Khng mt tnh tng qut, gi s      th   2    2    2 v



1
1
1





 ab  ac
  2   2   2
1  2 1  2 1  2
 bc
Bt ng thc trn lun ng vi     
T theo 3a, ta c
1
1



1





1  2 1  2 1  2   2   2   2
3
    

      6
Kt hp vi gi thit suy ra
3
    
 1        3
      6
Vy ta c iu phi chng minh. ng thc xy ra khi v ch khi       1

III/ Bi tp p dng.

Bi ton 1. Cho cc s thc dng , ,  sao cho       1. Chng minh

2
2
2



3
3
3


3



2    2 2    2 2    2
Bi ton 2. Cho cc s thc dng , ,  sao cho       1. Chng minh

3 3


3   33  1
Bi ton 3. Cho cc s thc dng , ,  sao cho       3. Chng minh

1


5   2
Bi ton 4. Cho , ,  l di 3 cnh ca mt tam gic. Chng minh rng
   0 

3
   0