Universiteti i prishtins hasan prishtina

Punim seminarik
tema : politika aristoteli

Student/ja
Mentor
Valentina Zeka
Ma. Ridvan Emini

Prill 2015 Prishtin

Prmbajtja
Rreth Aristotelit4
2

Hyrje ..5
Libri i par..6-8
Libri i dyt. 9-12
Prmbyllja.12
Qka mendojn t tjert pr Aristotelin.13-14
Fusnotat15

Rreth Aristotelit

Aristoteli lindi n vitin 384 n Stagira n gadishullin Trak t

Kalkids,ai erdhi n Akademin e Platonit kur ishte 17
(shtatmbdhjt) vjeq dhe qndroi aty 20 (njzet) vjet ,deri n

vdekjen e Platonit n vitin 347.

N vitin 342 u thirr n oborrin mbretror maqedonas nga mbreti
Filip si msues pr princin trashigimtar Aleksandr.Pas kurorzimit
t Aleksandrit si mbret n vitin 335,ai u kthye n Athin ku

themeloj univerzitetin e tij Lykeion.

Aristoteli vdiq n vitin 3211.

Hyrje

Politika si nj fenomen mjaft i pranishm n jeten ton i till paraqitet

edhe n vepren e madhe t Aristotelit Politika.Aristoteli n thellsi
trajton fenomenin politik n t gjitha pjest e jets,duke shqyrtuar
problemet e jets s prditshme njkosisht dhe ndikimin e politiks
n to.

Politikn Aristoteli e sheh si nj dukuri t pa shmangshm dhe t

pandashme nga jeta,si nj rregullator i jets,i s mirs s

prgjithshme ,i s ardhmes etj.

Kt bashksi t quajtur shtet e quan si dikuria m e mir e t mirs
s prgjithshme,pr t cilen duhet punuar t gjith s bashku.

Libri i par

Cdo shtet sht nj bashkim,bashksit krijohen pr t mirn e

prgjithshme q kan qllime t ndryshme.

Kur bhet e qart se t gjitha bashkimet kan t miren si
qllim,prpiqen t arrijn akoma m lart, n m t mirn e t gjitha t
mirave.Ky quhet shtet ose bashksi politike shtetrore2 .
5

Pr t kuptuar m mir kto bashksi duhet shqyrtuar me metoden e

zakonshme analitike ,cdo pjes t tij dhe at m t thjesht pr t
kuptuar at,cfar e dallon midis tyre,a ka diqka t rndesishme pr
t marr shkenca nga ajo.Pr ta br kt duhet shikuar at q nga

krijimi i saj.
S pari duhet bashkuar ata q nuk mund t qndrojn pa njritjetrin,p.sh gruan dhe burrin,bashkohen pr t lindur e njejta ndodh
edhe me kafsht e bimet tjera t cilat bashkohen pr qllime t
caktuara.T till i ka krijuar natyra ashtu si disa individ jan t caktuar

t nnshtrohen kurse disa t presidentuar t sundojn.

Prej ktyre bashksive e para sht krijuar ekonomia shtpiake,pastaj
bashkimi i disa ekonomive shtpiake qoj n lindjen e fshatit i cili u

krijua kryesisht me shpernguljet e familjeve.

Bashksit komplete prej shum fshatrash t cilat arritn shkall m t
lart t vetmjaftushmris sht shteti .Shteti krijohet pr shkak t
mbajtjes dhe ekzistencs e arsyjes s jets s lumtur,prandaj pr nga
natyra cdo shtet krijohet si bashksit tjera.Shteti krijohet sipas natyrs
dhe njeriu sht qenje shoqrore,por ai sht pr shkak t natyrs s
tij qndron jasht saj sic e qortoj Homeri pa farefis,pa ligj,pa
vatr3.Njerzit e ktill dshirojn luft sepse jan t vetmuar dhe t
ln n mshiren e lojs s rastit.Njeriu sht qenje q mund t jetoj
n shoqri m shum se cdo krijes tjeter,ai sht e vetmja krijes q
ka arsyje q sherben pr t shprehur csht e dobishme e csht e

dmshme e drejt e padrejt.

Bashksit shoqrore krijojn familjen dhe shteti sht mbi familje mbi
t gjitha veq e veq,m i rndsishm se individi.Individt t cilt nuk
deshirojn t jen n bashksi dhe jan t pamjaftueshm duhet t
qendrojn si pjes tjetr e saj,ndrsa ata t cilt jan t

vetmjaftushm nuk jan pjes e shtetit,jan ose bisha ose perndi 4.

Ai i cili themeloj i pari kt bashksi e bri m t miren e t
mirs,sepse nj njeri mbrenda ligjit dhe drejtsis sht krijesa m e
mrekullueshme kurse jasht saj sht m i keqi se gjith t tjert
6

.Padrejtsia e armatosur sht e tmerrshme5.Njeriu pa vyrtyte sht

krijesa m e coroditur dhe m e egr dhe m e keqe se gjith t tjerat
n rastin e plosimit t epshit seksual dhe uris.Drejtsia sht nevoj e

shtetit, ajo e bn rendin e bashktsis shtetrore .

Pasi kuptuam pjest prbrse t shtetit, tani duhet t flasim per

drejtimin e ekonomive shtpiake sepse cdo shtet perbehet prej tyre .

Ekonomit shtpiake prbhen nga njerzit e lir dhe skllevrit,ajo ka
pjes prbrse q jan mardhnjet midis zotris dhe skllavit ,burrit dhe
gruas,babas dhe fmijve n baz t ktyre t trijave gjendet nj mes
ku tani drejtohet ekonomia shtpiake.Veq tjerash egziston dhe
shkathtsia e t fituarit pron dhe shkathtsia e t sunduarit mbi

skllavin pasi edhe kto jan pjes t ekonomis familjare .

Prona sht pjes e domosdoshme pa t cilin nuk jetohet t paktn jo
mir ,prdorn n ekonomin shtpiake dhe sht vegl qe perdoret pr

prodhim .
Shkathtsia e t sunduarit mbi skllavin pr nga natyra sht e
mundshme, jo e drejt se qdokush ka t drejt t jetoj jeta sht
veprimtari e jo krijimtari dhe skllavi sht pjes e veprimtaris. Qdo
njeri q pr nga natyra nuk sht vetvetja por nj i huaj sht nj
skllav. i huaj sht nj njeri i cili megjithat sht njeri, sht pron e
dikujt, kurse prona sht vegl. T gjith ata njerz t cilt dallojn prej
t tjerve aq sa dallon trupi prej shpirtit dhe njeriu prej kafshs, jan

skllavr.
Ekzstojn grupe t filozofve t cilt trajtojn temn se kush duhet t
jet skllav e kush jo . Disa thon se t jesh skllav sht e drejt me ligj
nse je i zn rob nga dikush, t tjert thon se nuk sht e drejt pasi
q nuk mund dikush t sundoj ty vetm pse fizikisht sht m i fort se
ti . Pastaj njerzit me origjin fisnike nuk duhet quajtur skllav, ata e

konsiderojn veten t till jo vetm n atdhe por gjithkund.

Shkathtsia e t fituarit nuk sht identike me shkathtsin e t
drejtuarit sepse detyra e s pars sht t prokuroj, kurse s dyts t
prdorej. Ekziston edhe nj lloj tjetr i shkathtsis s t fituarit q
7

me t drejt e quajn shkathtsia e t pasuruarit. Qdo send q

posedojm ka qndrimin e vet t caktuar t dyfisht, ky dallohet se njri
sht karakteristik pr sendin e dhn kurse tjetri jo . psh. Nse shiten
kpuc ather ajo ka qllim t dyfisht, prdoret si kpuc dhe si tramp,
n shkmbim me parat ose ndonj mall q ka nevoj .
Ky lloj i tregtis nuk hyn n shkathtsin e t pasuruarit, pasi q

sht i domosdoshm.
Kur u rrit niveli i tregtis me vendet e largta, lindi nevoja pr nj mjet
q do ta shrbente pr kmbim pasi q t gjitha gjrat nuk mund t
barteshin. Prandaj lindi paraja q dikur m von bhet objekt i
shkathtsis s pasuruarit. Paraja sht qllim i kmbimit dhe piknisje
e tregtis, shkathtsi kjo e pakufizueshme. Shkathtsia e t fituarit
sht e dyllojshme : nga njra an kjo sht tregtia dhe tjetra
shkathtsia e t drejtuarit t ekonomis shtpiake .

Ekzistojn tri elemente t t pasuruarit :

-

Tregtia me kmbim sht elementi i par n shkathtsin e t

pasuruarit. Tregtia ndahet n tri deg : detare , toksore dhe me
pakic. Kto pjes dallohen n mes veti nga ajo se cila sjell fitim m t

madh.
Elementi i dyt i t pasuruarit sht fajdexhillku kurse
Elementi i tret i t pasuruarit : puna me meditje, zejet dhe puna e
paplanifikuar.

Prej ktyra veprimtarive , m e mira sht ajo q nuk i lihet rastit, m e

thjeshta sht ajo me t ciln m s shumti dfrehen trupat dhe m e ulta
sht ajo q nuk krkon asnj dije.
Libri i dyt

Qllimi yn sht t hulumtuarit e asaj bashksie shtetrore, e cila

sht m e mir se t gjitha t tjerat pr ata njerz q jan n gjendje
t jetojn sipas dshirs s tyre, andaj duhet t shqyrtojm edhe

rregullat e tjera shtetrore t cilat gjejn aplikim n disa shtete t cilat

konsiderohen se kan ligje t mira. Duhet t shqyrtojm edhe disa
forma t tjera t rregullimit shtetror q i parafytyruan disa filozof

t cilat vlejn si t mira.

M e mira pr nj shtet sht q t gjith qytetart t marrin pjes n
t gjitha punt , ku kjo sht e mundur vetm te shtetet t cilat
grat, fmijt dhe pronn e kan t prbashkt siq ishte te Shteti i
Platonit. Nse nj shtet vepron duke u br unitar, ather ai pushon
s qenuri shtet. Sepse nga shteti lind familja kurse nga familja lind
individi kur dihet se familja sht m unike se shteti dhe individi m
unik se familja . Nga kjo bhet e qart se nuk sht e natyrshme q
shteti t jet unitar pasiq ai sht emrtuar si mirsia m e lart por

realiteti e rrnon at.

Kurse shteti do bhet shtet vetm ather kur masa e bashkuar do t

jet n gjendje tI plotsoj t gjitha nevojat e saj6.

N kt pjes t veprs, Aristoteli i kushton nj rndsi t veqant
prons, organizimit dhe ndarjes s saj.Prona si element i rndsishm
pr nj jet t mir sht kusht pr nj organizim t mir t nj shteti.
N disa shtete prona sht e prbashkt ndrsa frutat ose prodhimi
ndahen sipas nevojs, kurse n disa shtete ajo sht private.Mirpo jot
gjith kan t drejt t marrin pjes n pronn e prbashkt. Rojtart
kan t drejt t marrin pjes n pronn e prbashkt ndrsa skllavt

nuk e gzojn kt t drejt.

Pjesn m t madh t ligjeve e prbjn vet ligjet ku flitet pr
rregullimin shtetror. Mendohet se ligjdhnsit me rastin e nxjerrjes s
ligjit duhet t ken parasysh dy gjra , tokn dhe njerzit. Veq ksaj
sht mir t kemi kujdes edhe pr viset fqinj nqoftse shteti duhet
t ket edhe aktivitete t politiks s jashtme.Gjithashtu duhet t
shikohet nse sht m mir t prcaktohet m saktsisht madhsia e
pasuris sepse Sokrati thot pasuria duhet t jet aq sa mund t
jetohet me prkore.

Kurse sht absurde t vendoset barazia pronsore dhe t mos

konstatohet numri i qytetarve,pra t mos prkufizohet numri i

lindjeve.kur dihet se lindja e pa kontrolluar sht shkak i varfris.

Kto ligje t rregullimit shtetror nuk prcaktuan dallimin n mes t
atyre q sundojn dhe atyre q nnshtrohen,ashtu siq nuk prcaktuan
se cili rregullim shtetror sht me i mir pr t udhhequr.Disa thon

se rregullimi m i mir shtetror duhet t jet przirja e t gjithave

Nj shtet i ktill sht e qart se nuk sht stabil,pra nj rregullim i till
shtetror pasi q nj grup i vog i qytetarve mund t vendosin qfar

dshirojn.
Rregullimi shtetror i brendshm duhet t jet sa m i mir pr tu
mbrojtur nga fqinjt e gjith t huajt pr kt arsye duhet t pasur

kujdes pr forcat ushtarake .

Aristoteli prshkruan qytetin e Hipodamit,ai ishte nj njeri i cili nuk
mori pjes n politik dhe provoj t ndrtoj nj qytet dhe rregullim
shteteror.Shteti i tij kishte dhjet mij qytetar t ndar n tri

klasa:klasn e zejtarve,bujqv dhe lufttarve t armatosur.

Ai ndau dhe tokn n tri pjes: t shenjt,t prbashkt,dhe private,ai
mendonte se ekzistojn tri lloje t ligjeve sepse jane tri lloje t
cshtjeve pr shkak t t cilave shkaktohet procesi gjyqsor.Kto jan:

ofendimi,dmtimi dhe vdekja.

Gjithashtu ai vendosi nj gjyq kryesor q prbhej nga disa pleq t
zgjedhur, t cilt qshtjet duhet zgjedhur duke pasur arsyje jo me an

t votave.
Hipodami nxorri ligjin mbi shpiksin e sendve t vlefshme pr
shtetin,ata merrnin nderime e mirnjohje.Gjithashtu nxorri ligjin pe
fmijt e qytetarve t vrar n luft,t cilve ju siguronin egzistencn
nga shpenzimet shtetrore,ligj ky i cili sht dhe sot n fuqi n

Greqi,dhe vendet e ndryshme.

Aristoteli bn krahasimin n mes rregullimeve t ndryshme shtetrore

si p.sh lakedoimonas,kretas,karkedint etj.

Kretastet asnjher nuk patn armiqsi me fqinjt,prderisa
lakedominast po,ata me t gjith fqinjt ishin n armiqsi.
10

T qenurit grat pjes e administrars pr lokonistt ishte prishje e

renditte shoqris,kjo pasi q nj koh kur meshkujt ishin n luftra,grat
udhheqnin vendin,ata n shtet sjelln konfuzion m t madh se
armiqt.Mungesa e rendit n shtet sjell lakmin pr para q pr kt

fajtor ishin grat.

Ligjdhnsit zgjedhen nga ana e popullit,ata shpesh ndodh t jen t
varfr dhe let t korruptushm.Pjesmarrsit n pushtet duhet t jen
t pakurruptushm t vendosur n qllimet e tyre ,nse sht nevoja
t flijojn interesat e veta pr shtetin.Ai duhet t jet ambicioz pr
vendimet q merr,por jo t jet i padrejt n ambicjen dhe lakmin pr

para.
Karkedonasi ishte nj rregullim tjetr shoqror,mund t themi m i miri
pasi q t gjith pajtohen me at.Ai devijon pak nga aristrokracia e n
drejtim t oligarkis,ata mendojn se bartsi i qytetit nuk duhet t
zgjedhet vetm nga vyrtyti dhe mirsit por dhe nga pasuria.T
zgjedhurit nga pasuria shr fenomen oligarkik ndrsa n baz t

vyrtyteve aristokratik.
Bartsit e pushtetit mbretrit nuk zgjedhshin gjithmon nga e njjta
familje.Nj prson nuk lejohej t ket disa funksione,kjo shihej si nj

gj e keqe sepse nj njeri punon m mir vetm n nj pun.

Aristoteli librin e dyt t vepres Politika e prfundon duke shkruar mbi

disa individ q shkruan pr rregullimin shtetror.

Soloni ishe nj ligjdhns serioz,ai i dha fund skllavrimit t
popujve dhe rivendosi demokracin e vjetr,duke prshtatur
rregullimet e ndryshme shtetrore.Kshilli n Aeropag prfaqeson
elementin oligarkik,zgjedhja e organeve t pushtetit elementin
aristokratik,kurse gjyqet elementin demokratik.Soloni i dha popullit
vetm pushtetin m t domosdoshm: t zgjedh pushtetet dhe ato tI

japin llogari7.
Horanda :ligjin mbi dshmitart e rrejshm,ai i shqyrtoi dhe prsosi

keto ligje.
Faleja :mbi barazin pronsore,
11

Platoni :bashksin e grave,fmijve,prons dhe t sisitive femrore,ligjin

mbi t dehurit ku kryepleqt nuk duhet t jen njerz q dehen,ligji
mbi ushtrimet ushtarake,duhet strvitur t dy duart q t bhn si t

djathta.
Drakontit : nuk pat ligje prsonale,ai prmendet vetm pr vrazhdsin

dhe ndshkimet e rnda.

Pitaku :ai hartoj ligjin mbi njerzit e dehur,nse ata godasin dik
duhet denuar m rnd se t tjert.

Analiz,prmbyllja
N librin e I dhe librin e II t vepres s Aristotelit Politikamblidhen
dhe shqyrtohen t gjitha pjest prbrse t shtetit duke prfshir
formimin e tij,funksionin ,mendimet e autorve dhe mendimet e tij pr

formen m t mir t rregullimit shtetror.

Njeriu si krijesa e vetme q ka vyrtyte dhe arsyje sht qenje
shoqrore q gjithqka mund t krijoj dhe rregulloj n mnyren m
t mrekullushme brenda ligjit,ai nse qndron jasht ktyre rregullave
sht nj prbindsh,nj padrejtsi e armatosur sht gjja m e

tmerrshme.
Aristoteli kto dy libra i prfundon duke krahasuar dhe prshkruar
rregullimet shtetrore dhe prmend ligjet e autorve q kondribuan n
formimin e ktyre rregullimeve dhe shteteve t athershme.

12

Cka mendojn t tjert pr Aristotelin

Aristoteli Idealet politike dhe mundsit sociale
Raino Malnes & Kunt Midgaard Filozofia Politike
N kapitullin e tret t Filozofis Politike prshkruhet vepra e Aristotelit t
ciln autort e ndajn n disa pjes :

Bashksia shoqrore dhe drejtimet politike Tek bashksit shoqrore,

baz sht burri dhe gruaja q duke u bashkuar bjn t mundur
riprodhimin e llojit, pastaj vjen bashkimet e atyre q me inteligjencn
e tyre n mnyr t natyrshme jan drejtues dhe ata q me forcn e
tyre pa pasur t njejtn inteligjenc po aq natyrshm duhet t
drejtohen.Shteti ose polisi sht bashkimi m i madh, m i
rndsishm se gjitha bashkimet tjera. Aristoteli prshkruan shrbimet
q duhet br shtetit si fshatart pr t prodhuar ushqim, artizant
pr shrbime teknike, forcat e armatosura, njerz me pron nga t cilt
shteti nxjerr t mira pr tu mbrojtur nga armiqt e brendshm dhe

t jashtm.
Shtetsia dhe udhheqja,legjislacionet legjitime dhe jolegjime-pr ta
kuptuar natyrn,karakteristikat e legjislacioneve duhet kuptuar
shtetin,i cili sht nj madhsi e prbr.Pr ta kuptuar shtetin duhet
kuptojm pjest nga t cilat sht ndrtuar ai,domethn
13

shtetasin.Aristoteli e prkufizon kshtu,ai q prdort drejtn pr t

marr pjes n nj kuvend debatsh,ose n nj gjykat,arrin statusin e
nj qytetarit t shtetit t vet.Legjislacionin e sheh si nj organizim i
nj shteti brenda detyrave t tij t prgjithshme ose eprore t

vecanta.T cilin e ndau n gjasht mnyra:

-Legjitim: monarkia,aristrokraciadhe politeia.
-Jolegjitime: tiranin,oligarkin,demokracin.
Shteti dhe jeta e mir libri i fundit i Politiks ka si tem natyrn e

prkryer t ligjislacionit,cila form sht m e dshiruar.

N filozofin politike t Aristotelit shprehet mendimi se nj qeverisje e
mir ka rndsi shum t madhe dhe t jesh nj shtetas i mir,si n
qeverisje ashtu dhe i qeverisur,do t thot se mundsit e mira jan
realizuar me nj qeverisje t drejt dhe t zgjuar8.

14

Fusnotat dhe Literatura

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

R.Malnes & K.Mitgaard Filozofia Politike4

Aristoteli Politika Libri i par6
Aristoteli PolitikaLibri i par6
Aristoteli Politika Libri i par7
Aristoteli PolitikaLibri i dyt9
Aristoteli Politika Libri i dyt9
Aristoteli Politika Libri i dyt.11
R.Malnes & K.Mitgaard Filozofia Politike.14

Literatura :
Aristoteli Politika
R.Malnes & K.Mitgaard Filozofia Politike

15