1

M U
1. L do chn ti
Trong lnh vc xy dng cng trnh, vn phng chng ng t v gim
thiu tc hi ca n l mt vn rt quan trng. Ngy nay, theo quan nim
thit hin i, vic thit k khng chn chuyn t bo v cng trnh sang
bo v trc tip sinh mng con ngi v ca ci vt cht x hi. Theo , khi
ng t xy ra cc cng trnh xy dng khng nht thit phi lm vic n
hi m c th lm vic sau gii hn n hi min l khng b sp . iu
ny thng yu cu cng trnh c thit k phi c mt do nht nh
phn tn nng lng ng thi cng trnh phi chu mt chuyn v ngang ln.
H qu ca n l trong mt s trng hp vic m hnh ha v phn tch kt
cu trng thi khng bin dng l khng ph hp. Do i vi cc h kt
cu ny khi phn tch phi thc hin trn s bin dng ca n. i vi tc
ng ca ti trng ngang, h kt cu s c chuyn v ngang ln. Cc thnh
phn ti trng ng s b dch chuyn theo h kt cu lm tng thm thnh
phn tc ng ngang. Hin tng ny c gi l hiu ng P-delta hay hiu
ng bc hai. Hiu ng ny cng ln nu chuyn v ngang v/hoc ti trng
cng ln. S gia tng tc ng ngang n lt n li tip tc lm tng chuyn
v ngang dn ti h kt cu s b mt n nh v gy ra sp .T , mt bi
ton t ra l hiu ng P-delta (P-) nh hng nh th no n h kt cu
khi thit k khng chn v bin php no hn ch tc ng ca hiu ng
ny.
Mc d nh hng ca hiu ng P- trong phn tch h kt cu n hi
c nghin cu, tuy nhin nh hng ca n n phn ng khng n hi
ca h kt cu vn cn hn ch. V vy vic nghin cu v gii quyt cc vn

v hiu ng P-delta mt cch r rng v chi tit hn vn l mt iu cn

thit.
2. Mc ch ca ti
Nghin cu nh hng ca hiu ng P-delta n thit k khung BTCT
chu ng t theo quan nim hin i.
3. Mc tiu ca ti
Nghin cu nh hng ca hiu ng P-delta n s lm vic ca khung
BTCT chu ng t c thit k theo quan nim hin i v bin php
khc phc nh hng ca hiu ng ny.
4. i tng v phm vi nghin cu
- i tng nghin cu: Khung BTCT chu ng t c k n nh hng ca
hiu ng P-delta.
- Phm vi nghin cu: H khung phng c thit k theo quan nim thit k
khng chn hin i.
5. Phng php nghin cu
Nghin cu l thuyt thng qua phn tch, tng hp cc ti liu trong v
ngoi nc, kt hp vi cc cng c ton hc, ng dng phn mm Etabs
gii quyt bi ton.
6. C s khoa hc v thc tin ca ti
i vi cc h kt cu mm khi chu cc lc ngang, s xut hin cc
chuyn v ngang, ti trng thng ng P cng dch chuyn theo chuyn v
ca khung, do lm tng thm mmen gy lt. i vi khung BTCT c
thit k vi do cao, hin tng ny c th lm cho kt cu b mt n nh
v sp . Vy mt cu hi t ra l mc nh hng ca hin tng ny
ln s lm vic ca khung BTCT l nh th no? V bin php g khc
phc n trnh cho nhng s c ng tic c th xy ra?

7. Kt qu t c v cc vn cn tn ti
Nh c nu ra, tc ng hiu ng P-n phn ng n hi ca h
kt cu c nghin cu rng ri, tuy nhin vic nghin cu i vi phn
ng ca h kt cu khng n hi vn cn hn ch. Hu ht cc tiu chun
cng cha a ra cc ch dn chnh xc v mc nh hng ca tc ng Pdelta trong thit k.

CHNG I
HIU NG P-DELTA
V VN TNH TON H KT CU TRN S BIN DNG
1.1.Gii thiu chung v hiu ng P-delta (Hiu ng bc hai)
Khi phn tch cc h kt cu, thng thng gi thit rng chuyn v ngang
l nh, do , h kt cu c m hnh ha v tnh ton trn s khng bin
dng ban u ca n, tc l b qua cc nh hng th cp do chuyn v
ngang gy ra. Tuy vy, i vi cc h kt cu mm (v d nh h khung thp,
khung BTCT nhiu tng) khi chu ti trng ngang ( gi, ng t, ) thng
c mt chuyn v ngang ng k. iu ny khin cho vic m hnh ha v
phn tch khung trn trng thi khng bin dng l khng ph hp vi s lm
vic thc t ca kt cu. Do , i vi cc h kt cu ny phi k n nh
hng do chuyn v ngang ln gy ra v phn tch khung trn s bin dng
ca n. Khi cc h kt cu mm chu tc ng ca ti trng ngang, s pht
sinh chuyn v ngang (ln, cc thnh phn ti trng ng (P), s dch
chuyn theo s chuyn dch ca kt cu lm tng thm mmen gy lt tng
ng bng Phoc lm gia tng tc ng ngang F, hin tng ny c gi l
hiu ng P-delta (P-hay hiu ng bc hai. Hiu ng ny cng ln nu nh
chuyn v ngang v/hoc ti trng ng cng ln. S gia tng tc ng ca
cc lc ngang n lt n li tip tc lm tng thm chuyn v ngang. cc
h kt cu rt mm, hin tng ny c th lm cho kt cu b mt n nh v
gy ra sp . a s cc kt cu lm vic n hi do u c chuyn v
ngang ln v km theo l hiu ng bc hai ln.
Hiu ng P-delta l mt vn ln cn tn ti m c tc ng n phn
ng ca kt cu mt cch ring bit. Mc d t c nhng thnh tu v
nghin cu v c c thun li v s pht trin ca cng ngh, tuy nhin vn

c rt t cc nghin cu th nghim thc hnh v nh hng ca hiu ng Pdelta ln kt cu. Hu ht cc phng php phn tch kt cu c dng cho
kt cu BTCT l phng php phn tch tnh tuyn tnh. Theo , khung c
phn tch v tnh ton trn s khng bin dng v hiu ng P-delta c b
qua, nh c minh ha trong hnh 1.1a 5 . Tuy nhin nh ni trn, khi
phn tch cc h kt cu mm c bin dng ln, s dch chuyn ca ti trng
ng theo bin dng ca h kt cu c th gy ra cc tc ng ph thm ln
n v c gi l hiu ng P-delta hay hiu ng bc hai. Vic phn tch tnh
ton khung s c tin hnh trn s bin dng ca khung, lc ny n
khng cn l phn tch tuyn tnh na m l phn tch phi tuyn, nh c
minh ha trong hnh 1.1b.

Hnh 1.1 S khc nhau gia phn tch tnh tuyn tnh v phn tch P-delta

1.2 S lm vic ca h kt cu khung theo s bin dng

Xt mt khung chu ti trng nh trong hnh 1.2.

Hnh 1.2 Bin dng ca khung di tc dng ca ti trng

Tc ng ca ti trng ngang F s lm cho cu kin thng ng chu ti

b chuyn v ngang (ng nt t). Tc ng ca ti trng ng do s tr
thnh lch tm. S lch tm ny s lm xut hin cc mmen un ph thm
tc ng ln kt cu.
M =P.

(1.1)

Cnh tay n c xc nh t chuyn v ngang sinh ra di tc dng

ca mmen un ton phn do ti trng ngang v ng gy ra.
M = F.h + P. = Mo +M

Hnh 1.3 S tnh ton

(1.2)

Trong :
Mo Mmen do ti trng ngang gy ra;
M Mmen ph thm do s dch chuyn ca ti trng ng gy ra.
T (1.2) thy rng ph thuc vo gi tr ca F v P v c th hin thng
qua quan h:
=(F,P)

(1.3)

Do vy biu thc (1.2) c th vit li thnh

M = F.h + P.(F,P)

(1.4)

Ta thy rng, quan h tuyn tnh bnh thng gia ti trng v chuyn
v ngang tr thnh quan h phi tuyn, chuyn v ph thuc vo ni lc
nhng ni lc li l hm ca chuyn v .
Trong php tnh ny, s ca h kt cu b thay i, do n c
tn gi l tnh theo s bin dng hay cn gi l tnh ton bc hai. Vic tnh
ton ny cho php lm r c tr s ti hn ca ti trng ng, c trng cho
kh nng b mt n nh ca h kt cu.
1.3. Cc phng php tnh ton h kt cu khung theo s bin dng
Tnh ton kt cu c xt n s bin dng c nhiu nh khoa hc
tm nghin cu t lu. Tuy nhin, do c th ca vt liu b tng ct thp
khc vi vt liu n hi tnh cht phi tuyn ca n, do vy bin dng ca
khung b tng ct thp c nghin cu chm hn.
Trc y khi xt n yu t bin dng trong vic tnh ton thit k kt
cu khung, ngi ta c k n thng qua un dc ca ct. Cng vic ny
c nghin cu k v cp n trong rt nhiu ti liu chuyn ngnh. Tuy
nhin, bin dng ca c h khung cha c nghin cu nhiu do s phc tp

ca n. G.Macgregor v Sven E.Hage [1] l mt trong nhng tc gi u tin

nghin cu s bin dng tng th ca kt cu khung b tng ct thp. Thng
10/1997, trong mt bi bo ng trn Tp ch kt cu cng trnh ca M,
hai tc gi a ra mt s phng php tnh ton kt cu khung b tng ct
thp c xt n nh hng do bin dng. Mt s tc gi khc nh R.Wood,
Beaulieu, Adams cng c nhng nghin cu quan trng v vn ny. Mi
tc gi c nhng xut cc phng php tnh ton khc nhau nhng tu
trung c th chia thnh 2 nhm phng php: phng php gii tch v
phng php gn ng (phn t hu hn).
1.3.1 Phng php gii tch
Trong mc 1.1 ta xt n bi ton chu un ngang thun ty, trong
bi ton vng v ng sut trong dm c xc nh da trn hnh dng
ban u ca dm. Tuy nhin, tnh hung s hon ton khc khi c c ti trng
dc trc ln ti trng ngang tc dng ln dm. Khi mmen un, lc ct,
ng sut v vng trong dm s khng t l vi ln ca ti trng dc trc
na. Chng cn ph thuc vo vng sinh ra v kh nng nhy cm vi c
nhng x dch lch tm cht t ca ti trng dc [1].
lm sng t vn ny, xt mt thanh chu tc dng ca cc lc
ngang P1, P2, v lc dc F nh hnh 1.4.

Hnh 1.4 S thanh chu un dc

Ti mt ct bt k trong on OA cch u O mt on bng z c

vng yz. Mmen un ti mt ct bng:
M(z) = P1z + F(yz yo)

(1.5)

Trong yz v yo l vng ti mt ct z v ti mt ct 0, do cc lc
ngang v lc dc gy ra.
S hng th nht trong v phi k hiu l M* (z) l gi tr mmen un
do lc ngang gy ra . Do vy biu thc (1.5) c th vit thnh:
M(z) = M*z+ F(yz yo)

(1.6)

T biu thc (1.6) thy rng nguyn l cng tc dng khng cn p

dng c na v lc dc khng gy ra nhng lc nn m cn gy ra bin
dng un. Mt khc ni lc khng t l bc nht vi ngoi lc v vng yz l
hm ca P v F. khi tnh lc dc N c th b qua nh hng ca chuyn v
nn:
N=F
ng sut ln nht trn th bin chu nn c gi tr bng:

F M
max z z
A wx

(1.7)

hoc
F M * z F y z y0
max z

wx
A

(1.8)

Khi tnh theo l thuyt ny s cho kt qu chnh xc tuy nhin vic xc

nh cc thng s trong biu thc (1.8) kh phc tp. V th ngi ta ch yu
ch s dng phng php gn ng, n gin hn.

10

Hnh 1.5 S dm chu un dc

Gi s c 2 dm ging nhau, t trn gi ta v chu ti trng i xng.

Mt dm chu lc ngang, mt dm chu lc dc nh hnh (1.5), ng n hi
ca dm u c dng i xng v c th xem l chng c dng hnh sin.
Phng trnh n hi ca dm th nht
y* f * sin

(1.9)

v dm th hai
y f sin

(1.10)

T (1.9)v (1.10) c th vit

*

*''

M ( z ) Ely EI

''

M ( z ) Ely EI

2
l

2
l2

f sin

f sin

z
l

EI

EI

2
l2

y* ( z )

y( z)

(1.11)

(1.12)

Thay vo ta c phng trnh (1.6)

EI

2
l

y ( z ) EI

2
l

y* (z) Fy( z )

(1.13)

11

Chuyn v v rt gn ta c
y(z) =

2 EI
l2

y* ( z )

F
1 2
EI
l2

(1.14)

c dng ca biu thc Euler nn k hiu l Fth. Cng thc gn

ng tnh vng trong trng hp dm b un ngang v dc ng thi l:

y(z) =

y* ( z )

F
1 F

th

(1.15)

Trong y*(z) l vng ca dm ch do lc ngang gy ra. o hm 2 ln ri

nhn c 2 v vi EI ta c:
- EIy(z)=

EIy*'' ( z )

F
1 F

th

(1.16)

Ta c cng thc gn ng tnh mmen un ti mt ct z.

M * ( z)
M(z) =

F
1 F
th

(1.17)

o hm (1.17) ta c
Q* ( z )
Qy ( z )
F
1
Fth

(1.18)

Thay (1.17) vo (1.7) ta c cng thc gn ng tnh ng sut php.

12

F
max z
A

M * ( z)

F
w
(1

)
x
F
th

(1.19)

y ch l trng hp c bit. i vi cc trng hp khc nh dm

(hoc ct) c cc lin kt gi ta khc nhau v ti trng ngang i xng, bi
ton tr nn phc tp hn nhiu v n gin ngi ta cng phi a ra cc
gi thit gn ng tnh ton.
Phng php gii tch cho dm, ct l nh vy. Tuy nhin p dng
vo tnh mt h khung kh phc tp. Vn ny cng c cp trong
cun Theory of Elastic Stability ca Timosenko [9] nhng ch p dng cho
cc khung n hi.
Xt mt v d n gin, khung ABCD i xng cc trc nm ngang v
thng ng (hnh 1.6). Cc thanh thng ng c nn bi lc dc P v gi
s cc nt khng c chuyn v ngang v c cc lin kt bn ngoi ngn cn.
Khi lc P t gi tr ti hn, cc thanh thng ng b cong bt u mt n
nh. Ta biu th trc cong ca chng bng ng nt t trn hnh v. Hin
tng mt n nh ny xy ra 2 hin tng un thanh nm ngang AB v CD
(v cc nt khung c xem nh l nt cng, gc gia cc thanh ti nt khng
thay i, cho nn khi cc thanh thng ng b cong th iu cng lm cc
thanh nm ngang cong theo). Cc thanh nm ngang to nn phn lc mmen
u cc thanh thng ng v c khuynh hng chng li hin tng n
nh. Mmen u t l vi gc xoay ca nt, do cc thanh thng ng
chnh l cc v d v thanh lin kt n hi.

13

Hnh 1.6 n nh ca khung (Timosenco)

H s lin kt u thanh thng ng c xc nh:

2EI
b

(1.20)

Gi tr ti hn c xc nh thng qua h s lin kt bn thanh v bn

thanh ging ht nhau, rt ra:
pth

16,47 EI
l2

(1.21)

Khung trn hnh 1.6 cn c th mt n nh theo cc dng khc. trn

ta coi hai u thanh b nn khng chuyn v c theo phng ngang. By
gi ta xt trng hp thanh thng ng ca khung c u pha trn dch
chuyn t do theo phng ngang nh trn hnh 1.7 . Nu thanh c trc i
xng thng ng. Ta c th xt ring r tng thanh thng ng nh mt thanh
b nn c u pha di t xoay t do cn u pha trn b ngm n hi.
Chn h ta nh hnh v, phng trnh vi phn ca trc vng i vi thanh
AB l:

14

EI

d2y
Py
d 2x

(1.22)

Nghim ca phng trnh ny tha mn iu kin u pha di l:

y = Asinkx

(1.23)

Hnh 1.7 S khung vi cc nt c th dch chuyn t do

u pha trn cc gc v 1 bng nhau. Bng cc php bin i gii

tch, Timosenco xc nh c lc ti hn trong trng hp c 3 thanh u
y ht nhau l:
pth

1,82 EI
l2

(1.24)

Kt lun: Tnh ton chnh xc kt cu khung c xt n bin dng bng

phng php c in rt phc tp. V vy, trong thc t tnh ton ngi ta
thng p dng cc phng php gn ng n gin ha v cho kt qu
c th chp nhn c.
1.3.2 Phng php phn t hu hn
1.3.2.1 Khi nim v phng php phn t hu hn

15

Phng php phn t hu hn (PPPTHH) l mt phng php gn ng

gii cc bi ton vt l v k thut, trong c bi ton kt cu. Phng
php bin phn c in i tm hm xp x trn ton min ang xt. Phng
php phn t hu hn i tm hm xp x trn nhng min con (hay cn gi l
phn t), sau p dng nguyn l dng ca th nng ton phn hay nguyn
l chuyn v kh d tm phng trnh cn bng ca h, t tm c n s
ti cc nt. Trn c s tm c cc n s ti cc nt, ngi ta tm c hm
n s trn cc min con. Phng php c bit c hiu qu tm dng gn
ng ca mt hm cha bit trong min xc nh V ca n, trong hm cn
tm c xc nh trn nhng min phc tp, gm nhiu vng nh c c tnh
hnh hc, vt l khc nhau, chu nhng iu kin bin khc nhau. Phng
php ra i t trc quan phn tch kt cu, ri c pht biu mt cch cht
ch v tng qut nh mt phng php bin phn hay phng php d c
trng s nhng c xp x trn mi phn t.
L thuyt ca phng php phn t hu hn c trnh by s lc theo
trnh t di y.
1.3.2.2 Trnh t phn tch bi ton theo phng php PTHH
Bc 1: Ri rc ha min kho st
Trong bc ny min kho st V c chia thnh cc min con hay thnh
cc phn t c dng hnh hc thch hp.
Vi bi ton c th, s phn t , hnh dng hnh hc ca phn t cng nh
kch thc cc phn t phi xc nh r. S im nt mi phn t khng ly
c mt cch ty tin m ty thuc vo hm xp x nh chn. Cc phn t
thng c dng hnh hc n gin.
Bc 2 : Chn hm xp x thch hp.

16

V i lng cn tm l cha bit, nn ta gi thit dng xp x cu n sao

cho n gin i vi tnh ton bng my tnh nhng phi tha mn cc tiu
chun hi t v thng chn dng a thc, ri biu din hm xp x theo
theo tp hp gi tr v c th c cc o hm ca n ti cc nt phn t {d}.
Bc 3 : Xy dng phng trnh phn t, hay thit lp ma trn cng phn
t [k] v vc t ti phn t {r}.
C nhiu cch thit lp: trc tip, hoc s dng nguyn l bin phn,
hoc cc phng php bin phn.
Kt qu nhn c c th biu din mt cch hnh thc nh mt phng
trnh phn t : [k]{d} ={r}
Bc 4: Ghp ni cc phn t trn c s m hnh tng thch m kt qu l
h thng phng trnh [K]{D} = {R}
Trong c th gi :
[K] : Ma trn cng tng th (hay ma trn h s ton min);
{D}: Vc t tp hp cc gi tr i lng cn tm ti cc nt (cn gi l
vc t chuyn v nt tng th);
{R}: Vc t cc s hng t do tng th (hay vc t ti tng th).
S dng iu kin bin ca bi ton nhn c h phng trnh
[K]{D} = {R}
y chnh l phng trnh h thng hay cn gi l h phng trnh
gii.
Bc 5: Gii phng trnh i s
[K]{D} = {R}

17

Vi bi ton tuyn tnh vic gii h phng trnh i s l khng kh

khn. Kt qu l tm c chuyn v ti cc nt.
Nhng vi bi ton phi tuyn th nghim t c sau mt chui bc
lp m sau mi bc lp ma trn cng [K] hoc ma trn ti trng [R] thay
i ty thuc vo phng php gii.
Bc 6: Hon thin.
T kt qu trn, tip tc tm ng sut, chuyn v hay bin dng tt c cc
phn t.
1.3.3. Phng php tnh gn ng theo tiu chun
Phng php tnh gn ng theo tiu chun, nh hng ca un dc
c k n khi tnh ton kt cu khung c xt n s bin dng. Thc cht
ca phng php ny l lc dc trong kt cu c coi l hng s khng thay
i trong qu trnh chu ti trng m ch k n s thay i lch tm ca
phn t thanh. iu ny khng phn nh ng c s lm vic ca kt cu
khung b tng ct thp.
Tuy nhin phng php ny do vic tnh ton n gin v kt qu c th
chp nhn ca n nn c p dng ph bin trong cc tiu chun thit k kt
cu b tng ct thp, ty tng tiu chun c tn khc nhau nhng c th gi
chung l phng php khuych i mmen. Nu tnh ton theo tiu chun
ACI,ASCE,ni lc ban u trong kt cu vn tnh theo s n hi. Sau
khi xc nh ni lc, ngi ta tch ring phn t chu nn cn tnh ton.
Khuych i gi tr mmen va xc nh bng h s gi l h s khuych i
mmen (c gi tr >1). tnh ton h s ny, ngi ta chia kt cu khung
thnh hai trng hp (i) khung ging (ii) khung khng ging. Sau kt cu
s c tnh ton thit k vi gi tr mmen va c khuych i.

18

Phng php khuych i mmen kh n gin v d p dng kt qu

tnh ton thin v an ton. Tuy nhin hn ch ln nht ca phng php l ch
tnh ring cho tng phn t m khng xt n s nh hng, tc ng qua li
gia cc phn t vi nhau, khng xt n ni lc thc trong cc phn t
c bit s thay i cng gia cc cu kin trong h kt cu khi b bin
dng cha c nghin cu y . Hin nay c cc tiu chun ca M,
c, c cp n s thay i ny v p dng khi tnh ton c xt n bin
dng.
1.3.4 Tnh ton theo phng php gii tch gn ng
Da trn nn tng l bi ton n nh ca dm chu nn, un ng thi,
nhiu tc gi a ra mt s phng php ng dng ca kt cu khung
tnh theo s bin dng. Macgregor et al. trong Stability analysis and
Design of concreted frame c tng kt v gii thiu nm phng php khc
nhau. Ba trong s l nhng phng php c p dng nhiu nht[1].
1.3.4.1 Phn tch lp P-
Cc cng trnh cao tng c thit k vi mt bin dng ngang nht
nh, cc gi tr lc ct, mmen v ti trng bc 2 thu c qua vic tnh ton
lp c k n lc ngang gy bi hiu ng P-. Vic tnh ton nhng lc
ngang ny vi tng trng hp t hp t hp ti trng cng kh n gin. Ta
c th xc nh c bin dng ngang bc th nht ti mi tng ij khi ti
trng ngang v ng tc dng ln kt cu. Lc ct b thm mi tng gy
nn bi ti trng ng c xc nh nh trn hnh 1.8. Ti mi tng cho
trc, lc x ngang l tng i s ca cc lc ct ca ct bn trn v bn
di sn nh hnh 1.8. Cc lc x ngang ny c cng thm vo ti trng
ngang v ta li tnh c tng ti trng v cc mmen tc dng ln kt cu.

19

Ni chung, ch cn mt hoc 2 vng lp l i vi kt cu n hi c

cng hp l [1].

Hnh 1.8. Tnh ton lc x ngang

1.3.4.2. Phn tch P- trc tip

Mc d phn tch lp P- c nhng u im v chnh xc nhng phi
vi vng lp mi cho kt qu hi t, nht l vi cc kt cu rt mnh. iu
ny hon ton c th lm c tuy nhin ch cn c mt phng trnh c
th cho ra ngay kt qu bin dng bc hai cui cng ca kt cu. Gi F v 1
l ti trng ngang tc dng ln kt cu v bin dng bc nht tng ng.
Ngoi ra cn gi tng lc dc tc dng ln kt cu l P, bin dng ngang
gy bi mt n v ti trng ngang l 1 v gi Hi (i=1,2,3,) l tng ca
tt c cc lc ngang v lc x ngang thm vo vng lp th i. Ta c, vi
phn tch bc nht (n hi)
1 =1F

(1.25)

Vi vng lp u tin
(i=1) = 1F 1

V vng lp th i

P1

(1.26)

20

P1 P1
P1

..

h h
h

i = 1F 1

(1.27)

P1
y l chui hnh hc. chui ny s hi t
<1,0; trong trng hp
h

, tng gi tr hu hn l:
2

1 F
P1
1
h

(1.28)

Do 1F = 1 v bin dng ngang bc 2 c th vit:

2

1
P1
1
Fh

(1.29)

1.3.4.3 Phng php ging o (Negativi bracing member method)

Nixon [7] cho rng mt phng php trc tip xc nh bin dng v
mmen bc 2 bng cch s dng cc chng trnh phn tch bc nht (n
hi) c thm vo cc ging cho o trong tng tng nh cc ng nt t
trong hnh 1.9.

Hnh 1.9 Khung vi h ging o

21

Hnh 1.10 Ct khi bin dng

Din tch ca cc ging ny c th nhn c thng qua vic kho st ma

trn cng ca ct nh trong hnh 1.10 ta c:
Ft =

M t M b P( t b )

Fb
L
L

(1.30)

Din tch cn thit nhn c ca ging o nh sau:

A =

P LO
L Ecos2

(1.31)

trong P bng tng lc dc tc dng ln cc ct trong cng mt tng.

Din tch ging xc nh bi phng trnh (1.31) ni chung l rt nh c
gi tr m. Mc d cc thanh ging ni chung lm tng c cng ca kt cu,
cc thanh ging o lm cho kt cu tr nn mm do hn. Phn tch ny dn
n kt lun l c th tnh ton bin dng ca kt cu mt cch trc tip.

22

CHNG II
HIU NG P-DELTA V VN THIT K KHUNG B TNG
CT THP CHU NG T THEO QUAN NIM HIN I
2.1 Hiu ng P-delta i vi h kt cu mt bc t do
Cc kt qu phn tch lch s chuyn v n hi c thc hin trn h kt
cu mt bc t do khi c xt ti tc ng ca hiu ng P-delta trong thit k
khng chn cho thy rng, nhng nhn t chnh nh hng n hiu ng Pdelta l do, khong thi gian dao ng mnh ca nn t, mc gim
chn v chu k dao ng ca h kt cu. phn sau y s cp ti cch
thit k h kt cu mt bc t do c k n hiu ng P-delta. Phng php
ny cng c th c p dng cho h kt cu nhiu tng (h c nhiu bc t
do).
2.1.1. Nhng nguyn l c bn
Xt h kt cu c mt bc t do nh c minh ha hnh 2.1. H ny
bao gm mt khi lng tp trung m, trng lc P, c bi mt thanh
cng vi mt l xo un chn. Mt thit b gim chn c gn vo khi
lng k n s cn nht. Khi b qua tc ng P-delta, cng ngang ca
kt cu khi chu lc ngang V c xc nh theo biu thc sau:

K0

(2.1)

Vi m hnh ny, mmen un M tc ng ln l xo un s l:

M Vh P

(2.2)

trong : h l chiu cao ca ct v l chuyn v ngang ca khi lng do

lc ngang V gy ra.

23

Trong phng trnh trn P c gi l m men un pht sinh do tc

ng P-delta.
nh gi nhy cm ca kt cu i vi tc ng P-delta ngi ta
thng dng h s n nh hay cn gi l h s nhy cm . Gi tr s hc
ca h s ny c nh ngha l t s gia mmen un pht sinh do tc ng
P-delta ti mt tit din ti hn no vi gi tr mmen un tng ng do
lc ng t ngang thit k gy ra. H s ny c xc nh trn c s gi
thit h kt cu lm vic n hi tuyn tnh. i vi h kt cu c mt bc t
do nh c m hnh ha nh hnh 2.1, gi tr ca h s nhy cm c xc
nh theo biu thc sau:

P
;
Vh

(2.3a)

hoc kt hp vi biu thc 2.1, ta c:

P
;
Koh

(2.3b)

Hnh 2.1. M hnh h kt cu c mt bc t do

24

nh hng ca tc ng P-delta ln h kt cu c mt bc t do vi
phn ng tr nh tuyn tnh c minh ha hnh 2.2 cho trng hp chuyn
v tng n iu [4]. Nu b qua tc ng P-delta, lc ngang Vyo c duy tr
lc bt u chy do, v cng giai on cng ha bin dng bng sr Ko .
Nu k n tc ng ca P-delta, cng ngang hiu dng b gim xung
bng Ko (1 ) i vi cc chuyn v trong min n hi v Ko ( sr ) i
vi chuyn v trong min n hi do 6 . Phn din tch gia ng biu
din quan h lc ngang chuyn v vi trng hp c v khng k n tc
ng P-delta biu th cho phn cng b mt do ti trng P b gim chiu cao
(hnh 2.2).

Hnh 2.2. Hiu ng P-delta kt cu chu s gia tng n iu chuyn v

ngang

H qu ca vic gim cng xut hin khi k n tc ng P-delta

trong phn tch l chu k dao ng ring s tng t T ln T 6 :

25

T 'T

1
;
1

(2.4a)

H s n nh trong phng trnh (2.3a), c th c bin i t

phng trnh (2.4a) thnh:

T
=1- '
T

(2.4b)

Trong thc t, h s n nh thng nm trong khong 0 n 0.2, s gia

tng chu k giao ng thng khng c ngha ln trong thit k. Tuy nhin,
trn quan im nghin cu tc ng P-delta, n li c mt h qu quan trng.
Hiu ng P-delta c xc nh bng cch tnh ton s khc nhau trong phn
tch phn ng kt cu khi c v khng c tc ng P-delta. Do ph phn ng
chuyn ng nn t khi ng t lun c dng hnh rng ca, s thay i nh
chu k dao ng s gy ra mt s thay i khc bit trong hai trng hp
phn tch, nh c minh ha trong hnh 2.3 6 . Do , xc nh khuynh
hng gy ra do hiu ng P-delta, cn phi thc hin nhiu phn tch.

Hnh 2.3. S thay i ca ph gia tc do tng chu k dao ng

26

Hnh 2.4. Lch s thi gian ca chuyn v h kt cu khng n hi c mt bc t

do khi c v khng c hiu ng P-delta

Vic gim cng ca kt cu trong min khng n hi do c k n

nh hng ca P-delta (xem hnh 2.2) c ngha l mi ln xt ti phn ng
khng n hi trong kt cu, chuyn v ngang s c khuynh hng tng ln.
iu ny c minh ha hnh 2.4, biu th kt qu ca hai ln phn tch
theo lch s thi gian [6]. ng th nht b qua hiu ng P-delta, trong khi
ng th 2 c xt ti hiu ng ny. Ta thy c s tng dn chuyn v theo
thi gian.
b cho hiu ng P-delta, c th s dng 2 cch khc nhau:
(1) Tng cng ca kt cu lm gim chuyn v v do s hn
ch h qu tc ng ca hiu ng P-delta. Tuy nhin, vic tng
cng gim cc tc ng n mc c th b qua nhng tc
ng ny trong thit k thng c nh gi l khng thc t hoc
khng kinh t. Tng cng thng c thm h qu ph l lm tng
thm tc ng ng t thit k do chu k dao ng ca kt cu b
gim.

27

(2) Tng bn ca kt cu mt lng chu cc tc ng tng

thm do hiu ng P-delta. Bn cnh tng cng cng s lm
gim chuyn v ln nht ca kt cu, nh c minh ha hnh 2.5
[6]. Trong cho thy, mi quan h chuyn v theo thi gian ca h
kt cu c mt bc t do vi cc cng chy khc nhau. iu
ny tri ngc vi khi nim chuyn v cn bng, p dng cho
trng hp khng thc khi tc ng P-delta khng c k n
trong phn tch.
Cc kt qu phn tch th hin trong hnh 2.5 cho thy tm quan trng
ca khong thi gian ko di rung ng mnh nn t t i vi hiu ng Pdelta . Hnh ny th hin 3 chuyn v theo lch s thi gian ca h kt cu 1
bc t do c k n tc ng ca hiu ng P-delta. Cng chy khng th
nguyn Vy , vi gi tr bng 0,1161 tng ng vi do yu cu bng 6, v
chuyn v ln nht bng 0,25m, khi hiu ng P-delta khng c k n trong
tnh ton. Vi mt cng tng t nhng c k n h qu P-delta , s
ph hoi s xy ra sau 12s. Tuy nhin, nu s rung ng mnh nn t dng
li sau 8s, chuyn v ln nht c th t n 0,25m, v ng x c v c cho
l tha ng. Khi cng c tng ln 43%, cho gi tr ca Vy l 0,1661
cho php kt cu tn ti vi do yu cu bng 6. Chuyn v ln nht ng
vi trng hp ny l 0,36m, khi cng tng 67%, gii hn chuyn v ln
nht bng vi gi tr c th t c khi nh hng ca P-delta c b qua.
Nhng trong trng hp ny, do yu cu c th ch bng 3,6. Vi tc
ng P-delta c k n, chuyn v khng n hi c khuynh hng tch ly
theo mt phng. H qu l rung ng mnh nn t cng ko di tip tc,
chuyn v ngang pht sinh cng ln hn.

28

Hnh 2.5 Chuyn v theo lch s thi gian ca h kt cu c mt bc t do

vi s bin thin bn chy khng th nguyn =0,1.

xc nh ngha ca tc ng P-delta ln h kt cu cho mt trn

ng t ghi c, cn thc hin hai phn tch. Trong phn tch th nht, tc
ng P-delta c b qua. Vi mi h kt cu vi mt chu k dao ng cho
trc, cc phn tch lch s thi gian c thc hin vi cc bn chy khc
nhau. Bng cch tnh lp ta c th xc nh c bn chy ng vi mt
do chuyn v yu cu cho trc. Trong lot cc phn tch th hai, qu trnh
c lp li nhng tc ng P-delta c k n trong phn tch. Cng
c iu chnh duy tr cng mt do yu cu. Do cng khng thay
i nn chuyn v t c lc chy do u tin tng ln, h qu l chuyn
v ln nht tng t l vi s tng cng .
Kt qu ca tc ng P-delta thu c t phn tch c dng xc
nh hai h s khc nhau sau:
H s u tin c gi l h s khuch i . H s ny bng t s gia
cng chy ca mt kt cu cn cho mt do yu cu cho trc c

29

tnh ton c k n nh hng ca P-delta trong phn tch, vi cng chy

tng ng c xc nh khi khng k n hiu ng P-delta [4]:

Vyo

Vyo

(2.5)

* o
Vi: Vy - cng chy ca kt cu vi mt do yu cu khi xt

n hiu ng P-delta;

Vyo - cng chy ca kt cu tng ng khi xt n hiu ng P-delta

(hnh 2.2).
Do vy, i vi mt do no , bn chng un yu cu, M, khi
tc ng P-delta c k n c xc nh theo biu thc sau:
M ' M ;

(2.6)

trong : M l bn chng un c xc nh khi khng k n tc ng Pdelta.

H s th hai l h s khuch i P-delta, , H s ny c xc nh
theo biu thc sau 6 :

M ' M ( P max ) ;

(2.7)

trong : max l chuyn v ln nht c tnh ton vi mt do yu cu

cho trc khi khng k n hiu ng P-delta.
T phng trnh (2.6) v (2.7) ta c:

P max
;
M

(2.8)

30

Do chuyn v ln nht max y , trong y l chuyn v lc chy

do u tin; l h s do chuyn v, phng trnh (2.8) c th vit di
dng sau:

1
;

(2.9)

2.1.2. Mt s kt qu tnh ton i vi h kt cu c mt bc t do

Bernal thc hin nhiu tnh ton nghin cu hiu ng P-delta mt
cch c h thng 6 . Tc gi xt cc h kt cu c chu k dao ng nm
trong khong t 0,2-2 giy, cch nhau l 0,05 s. Vi mi h kt cu, h s n
nh c chn trong khong t 0-0,2, cch nhau l 0,025. Trong tt c cc
trng hp, trng thi n hi do l tng c gi thit cng vi cn
nht ti hn l 5%. Cc phn tch c thc hin vi h s do chuyn
v ca kt cu bng 1, 2, 3, 4, 5 v 6 cho mi chuyn ng nn t di y

6 .
(i)

ng t Olympia

1965 S86W

(ii)

ng t El Centro

1940

S00E

(iii)

ng t Taft

1952

S69E

(iv)

ng t Pacoima

1972

S16E

Tt c cc chuyn ng nn t ny c ly cho cc iu kin nn

cng, vi khong thi gian rung ng mnh l t 14 n 26s. Kt qu phn
tch cho thy vi min chu k c kho st, h s khuych i c mt s lin
quan rt t vi chu k. Do , Bernal tnh trung bnh cc gi tr cho cc kt
cu vi cc chu k c bn khc nhau cho bn trn ng t ghi c. Tc gi
a ra mt bng m trong c c gi tr trung bnh ca h s khuych i
v trung bnh cng ca lch chun cho cc do v h s n nh khc

31

nhau. Hnh 2.6 cho thy quan h gia h s khuych i trung bnh vi do
v h s n nh, m tc gi thu c 6 .

Hnh 2.6 Bin thin ca h s khuych i theo do ca kt cu v h s n nh

Bng 2.1. H s khuych i P-delta, , c tnh ton t cc h s khuch i ca

Bernal
H s do ca kt cu
Danh mc
Gi tr TB

0.58

1.12

1.73

1.89

2.05

2.23

1.96

2.10

2.60

2.78

2.90

3.07

Gi tr TB cng
mt lch chun

T hnh 2.6 c th thy rng vi mt gi tr ca do cho trc, bin

thin h s khuych i trung bnh gn tuyn tnh vi h s n nh. Gi thit
rng tn ti mt quan h tuyn tnh, h s khuch i P-delta , , tng ng

32

tm c s l mt hm ca do. Cc gi tr ny c cho bng 2.1, cng

vi cc gi tr tng ng vi trung bnh cng mt lch chun.
Trn hnh 2.7, gi tr trung bnh h s khuych i P-delta c biu
din cho cc do kt cu khc nhau vi chu k nm trong khong t 0,1
n 2s 6 . , ta thy cc kt qu thu c nm trn hai ng thng cho
mt s nh gi hp l bin thin ca h s khuych i P-delta theo do
kt cu. i vi min chu k ny ta c cc phng trnh sau:

2
3,5

khi

1,0 3,5

(2.10)

khi

3,5

(2.11)

Hnh 2.7. H s khuych i P-delta trung bnh trong min chu k 0.1 n 2s

i vi nn t cng, s khuych i gim khi chu k tng qu 2s.

xt n nh hng ny, gi tr c nhn thm vi h s Kt, trong :

Kt = 1.0
Kt

6 T
4

Kt 0.5

khi T 2,0s
khi 2,0 < T < 4s
khi T > 4s

(2.12)

33

i vi tng t mm, h s Kt c tnh theo cc biu thc sau:

Kt = 1,0
Kt

khi T 2,5s

6,5 T
4

khi 2,5 < T < 4,5s

Kt 0,5

khi T > 4,5s

(2.13)

Nh vy, i vi h kt cu mt bc t do, khi c k n nh hng

ca hiu ng P-delta, gi tr mmen thu c l xo un s l:

M Vh Kt ( P max ) ;

(2.14)

Lu rng kt qu trn thu c vi gi thit mc cn nht ti hn

l 5%, vi cc gi tr cn nht khc, ch cn thay i gi tr ca nh
bng2.2.
Bng 2.2. S thay i h s khuch i P-delta theo cn nht

Chuyn v do

H s khuych i P-delta

2%/5%

1,68

1,81

1,44

1,32

10%/5%

0,77

0,71

0,84

0,85

2.1.3. Kt lun
Cc kt qu phn tch i vi h kt cu mt bc t do chu cc dao
ng nn t do ng t gy ra cho thy rng cc yu t sau y c nh
hng ln n cc h qu tc ng P-delta.
(1) Cc hiu ng P-delta tng ln cng vi h s n nh;

34

(2) Theo quan im thit k thng thng, cc hiu ng P-delta c

b qua trong phn ng ca h kt cu n hi, nhng chng s tng
cng do yu cu;
(3) Cc hiu ng P-delta tng cng vi s ko di ca dao ng mnh
nn t;
(4) Vic gim cn nht tng ng s lm tng hiu ng P-delta;
(5) Cc hiu ng P-delta b gim khi chu k dao ng ca kt cu tng
ngoi 2s, nhng nh hng t khi chu k thay i trong khong 0.2
n 2s cho cc loi nn t cng.
Cn c trn nhng kt qu phn tch i vi h kt cu mt bc t do,
vi dao ng nn t do ng t gy ra c khong thi gian dao ng mnh
t 15 n 20s. Mt phng php nh gi bn b sung cn thit khng
phi tng do yu cu khi tc ng P-delta c k n trong phn tch
c xut. S tng bn cn thit c xc nh theo h s khuch i Pdelta v h s Kt. Nhng gi tr ny cho php xt n nh hng ca chu k
dao ng c bn v loi t nn [6].
2.2. Hiu ng P-delta i vi h kt cu nhiu tng
2.2.1. Hin tng P-delta
i vi cc h khung mm, hiu ng P-Delta s lm tng tc ng ca
lc ngang v lm tng thm mmen gy lt. lm r vn ny, xt mt
khung n gin chu mt lc ngang F cao trnh dm v hai lc thng ng
P/2 tc ng dc theo cc trc ct (hnh 2.8) 2 . Khi khung c chuyn v
ngang mi lc thng ng P/2 trn u mi ct c th c phn thnh

35

mt lc dc c gi tr bng P/2 tc ng dc theo trc ct ( b bin dng) v

mt lc ngang xc nh theo biu thc sau:
F1 F2

P
;
h 2

(2.15)

Do , cao trnh dm s xut hin mt lc ngang bng :

F F1 F2

P ;
h

(2.16)

Hnh 2.8. Hiu ng bc hai khung mt tng, mt nhp

i vi khung nhiu tng, khi xt ti hiu ng bc hai, s gia tng ca

lc ngang ti mt cao trnh sn no c xc nh theo biu thc tng t
nh trn nhng thay bng dr l chuyn v ngang tng i gia cc tng,
c xc nh bng hiu ca chuyn v ngang trung bnh ti trn v sn th r,
v thay P bng Ptot l tng trng lc ca tng th r v tt c cc tng trn n
khi tnh ton khng chn, v ly h bng chiu cao tng.
Fr

dr
Ptot ;
h

Vi dr = rr-1 ; Ptot = Pr + Pr+1 + + Pn ( Hnh 2.9)

(2.17)

36

Hnh 2.9. Hiu ng bc hai khung nhiu tng

2.2.2. H s n nh i vi khung nhiu tng

Nh trnh by cc phn trc, i vi h kt cu c mt bc t do
nh gi nhy ca kt cu i vi tc ng P-delta ngi ta a ra h s
n nh (xem 2.3a). i vi khung nhiu tng, n c nh ngha l t s
gia ln ca mmen P mt tng vi mmen tng do lc ng t
ngang gy ra. Xt dng bin dng ca mt khung nhiu tng ti thi im c
chuyn v ngang khng n hi kh ln (hnh 2.10) [8]. Cc khp do c
hnh thnh v pht trin ti u nt cc dm v ti cc chn ct trn mt mng

37

Hnh 2.10. Dng chuyn v in hnh ca khung nhiu tng lm vic khng
n hi khi chu tc ng ng t mnh v hiu ng P-delta.

Khi chuyn v ln nht mi l u , trng tm khi lng ca nh ch

chuyn v mt on l m . Mmen un bc hai do tc ng ca hiu ng Pdelta i vi y do s l P
t m , trong Pt l tng trng lng ca khung.
Mmen gy lt ny s c cn bng vi cc mmen un, v c bit l cc
lc dc trc chn cc ct trn mt mng, nh hnh 2.10. Nhng lc ny
c cng thm vo cc lc cn cn bng vi cc lc trng trng v cc
lc ngang. R rng rng nhng lc ny, khi tc ng ln cc khp do, s lm
gim kh nng chu ct ca cc cu kin cn chu cc lc ngang pht sinh
do tc ng ca ng t. Cc lc dc trc, tc ng trong ct ch do mmen
P-delta, c hnh thnh t cc lc ct pht sinh trong dm mi tng. Cc
mmen un ph thm trong dm l kt qu t tch s ca tng trng lc
tng v cc tng pha trn n vi chuyn v ca tng.

38

Hnh 2.11 cho hnh dng l tng ca cc tng trung gian ca khung
nh nhiu tng hnh 2.10, vi cc dm b chy do hai u mt v cc ct
lm vic n hi [8].

(a) Chuyn v tng

(b) Mmen trong dm do lc ng t thit k gy ra
(c) S pht trin ca mmen khp do dm
(d) Biu mmen trn s dm do
Hnh 2.11. Tc ng trn phn khung mt tng trung gian

Chuyn v ngang tng i ca cc tng nh on ny l . Bi vy

mmen th cp s l Ptr' 1 Ptr 2 Ptr do tng trng lng pha trn Ptr' v
pha di Ptr ti cao trnh r phi c chu bi phn khung c th hin
bng nt v m trn hnh 2.11 (a).

39

H s n nh, theo c xc nh bi biu thc tng t (2.3a):

Ptr
ME

(2.12)

trong M E l tng cc mmen un ca dm ti v tr trc ct, do

lc ngang gy ra v c gi l mmen un ca tng. Vi hnh 2.11(a) ta c:
M E (Vi ' Vi )(lc / 2)

trong : Vi l lc ct trong ct th i ca phn khung ang xt pha

di cao trnh r;
Vi l lc ct trong ct th i ca phn khung ang xt pha trn cao
trnh r;
lc l trung bnh cng chiu cao tng th (r-1) v tng th (r).
s phn tch c cht ch, cn phi xc nh c chuyn v
mi tng . Hnh 2.10 cho thy chuyn v c th c xc nh t nghing
trung bnh ca khung u / H , v chiu cao ca tng ang xt lc bng cch a
thm h s khuch i chuyn v ph hp. H s ny biu th mi lin h
gia nghing ca tng v nghing trung bnh ca khung, v bin thin
dc theo chiu cao ca khung. Bng cch ny, phng trnh 2.12 tr thnh:

lP
lc Ptr u
c tr y
H ME
H ME

(2.13)

Vi biu thc ny, ta c th nh gi c mc nh hng ca tc

ng P-delta i vi bn khi thit k khng chn. Vic xc nh , t dng
chuyn v ca h khung khng n hi, c trnh by trong mc 2.2.4.2
phn sau.

40

2.2.3. nh hng ca hiu ng P-delta ti phn ng ng khng n hi

ca khung nhiu tng
2.2.3.1. S phn tn nng lng
Qu trnh phn ng ca phn khung ng x tt c dng nh hnh 2.11.
S phn tn nng lng s khng b gim bi hiu ng P-delta trong sut qu
trnh dao ng khng n hi vi bin bng nhau theo mi phng. iu
ny c th hin trong hnh 2.12, trong ng cong 1 biu din phn ng
n hi do l tng khi khng b nh hng bi tc ng P-delta [8].

Hnh 2.12. Quan h lc ngang-chuyn v ca phn khung do khi c v khng k

n hiu ng P-delta.

S gp phn ca bn chng un ca dm M E ti sc khng ca

mmen tng c cho trn v c th hin trong hnh 2.12, tuy vy, b
gim bt khi mmen Ptr c k n. Nng lng tr b mt cng c th
hin bi phn din tch gch ng trong hnh 2.12. Tuy nhin phn b mt ny
s c b li bi phn din tch gch ngang, khi chu k chuyn v tip
theo, khung c phc hi li trng thi khng b bin dng ban u. H qu

41

l trong mt chu k chuyn v y nh trong hnh 2.12, s phn tn nng

lng do hiu ng P-delta s khng b mt [8].
Hnh 2.12 cng cho thy rng, mmen th cp lm suy gim c cng
v cng trong gc phn t th nht ca phn ng, nhng ngc li lm
tng cc phn lc chng li cc lc tc ng. Nhng phn lc ny c
khuynh hng phc hi khung v v tr hon ton thng ng ban u. iu
ny lm tng kh nng l, sau chuyn v rt ln theo mt phng do mt xung
vn tc di, khung khng th c phc hi v v tr khng bin dng ban u
ca n. Trong nhng chu k kch thch tip theo, khung c th b suy gim
cc c trng cng trong phng ti trng tc ng v iu ny c th
thc y s mt n nh dn n sp tng bc nh c minh ha
trong hnh 2.13 [8]. Dng phn ng ny rt ging vi phn ng xut hin
trong kt cu m s phn tn nng lng tp trung ch trong mt tng,
qua c cu ph hoi tng mm (ph hoi ct) v tt yu chuyn v ngang phi
ln cung cp do chuyn v cn thit cho h kt cu.

Hnh 2.13. Mmen P-delta gy mt n nh v dn ti sp

42

2.2.3.2. cng ca khung n hi

Hiu ng P-delta lm gim cng ca khung, nhng ch mt mc
khng ng k, do chuyn v ngang trong giai on n hi ca phn ng
thng l nh. H qu ca vic tng thm mt lng nh trong chu k T1 ca
khung c th thy vic gim nh phn ng ca khung hu ht cc trn
ng t ghi c [8].
2.2.3.3. Chuyn v tng ln nht
Nh d on, hin tng P-delta s lm tng chuyn v ngang nhng kt
qu mt vi phn tch s cc khung in hnh cho thy rng cc h qu l
nh khi chuyn v tng i gia cc tng ln nht nh hn 1% [8]. Tuy
nhin, i vi cc chuyn v tng i gia cc tng ln hn, hiu ng Pdelta s lm gia tng nhanh chng cc chuyn v ny. iu ny ph hp vi
cc bin dng khng n hi ln c ghi li, c bit l nhng phn
thp hn ca khung.

Hnh 2.14. Lch s chuyn v cc tng chn ca khung 12 tng trong trn ng
t Pacoima Dam [8].

Hnh 2.14 so snh chuyn v ngang tnh c cc tng chn ca mt

khung 12 tng, khi khung ny chu ng t Pacoima Dam, mt trn ng t
cc mnh nm 1971. C th thy rng chuyn v ln hn ng k sau 3,5s
kch ng, khi hiu ng P-delta c k n trong phn tch. Trong khi sau 8s

43

kch ng, vic xt n tc ng P-delta cho thy chuyn v tng nh

tng khong 60%. Chuyn v tng ln nht quan st c hai tng thp hn
tng khong 100%, n khong 3,7% chiu cao tng. Cc ng cong trong
hnh 2.14 cng cho thy s phn b khng u ca chuyn v khng n hi
vi s tng mnh chuyn v na di ca kt cu. Cc chuyn v ny ph
hp vi dng chuyn v c th hin nh tnh trong hnh 2.10.
iu ny cho thy rng vic tng bn ca khung c hiu qu hn so
vi tng cng trong vic kim sot chuyn v ngang 8 . y l mt iu
hin nhin do khung phn ng trong min khng n hi cng mnh, tm
quan trng ca cng - mt c trng ca s lm vic n hi, cng t.
2.2.3.4. Yu cu v do
Cc chuyn v tng khng n hi c quan h trc tip n yu cu v
do cc khp do. Theo , khi chuyn v tng ln cc tng thp hn ca
khung do tc ng ca P-delta, chuyn v xoay do yu cu cng tng ln
tng ng. Khi phn tch, b qua tc ng P-delta chuyn v khng n hi
c d tnh tng ln mt lng ng k l 1,5% chiu cao tng. nh hng
ca hiu ng P-delta n phn ng ng khng n hi c th ln n mc
chuyn v xoay do yu cu ca c dm v ct tng u tin c th xp x
hoc vt qu gii hn cho php vi nhng yu cu cu to qui nh trong
thit k khng chn.
2.2.4. S n b v cng
2.2.4.1. n b cho s mt mt trong hp th nng lng
S hp th nng lng c th c xem l c s nh gi nh hng
ca hiu ng P-delta ln phn ng ng t khng n hi ca khung.
minh ha cho quan nim n gin ny, quan h lc chuyn v nh tuyn tnh

44

l tng ca c cu ph hoi dm c so snh trong hnh 2.15 . Lc u,

cc quan h ny khi khng v c k n tc ng P-delta c th hin qua
cc ng 1 v 1A tng ng. b cho phn nng lng hp th b mt,
bn ca dm phi c tng ln sao cho phn ng nh tuyn tnh c dng nh
cc ng 2 v 2A hnh 2.15 [8].

Hnh 2.15. Phn ng nh tuyn tnh l tng cho thy nh hng ca mmen Pdelta

Phn din tch gch cho i vi ng cong 2A cho thy rng nu

tng mt cch hp l sc khng lc ngang th s gim bt nng lng hp th
i vi yu cu do tng cho trc c th c b li. iu ny c th xy
ra vi tnh nng ca hai khung, mt khung c trng bi ng cong 1 v
mt khung khung c trng bi ng cong 2A trn hnh 2.15, s rt ging
nhau khi buc chuyn v tng y . iu ny dn ti lm tng bn yu
cu bng:

45

ME

1
Ptr y
2

(2.15)

Trong : y l chuyn v tng i theo tng ca h kt cu n hi chu

tnh lc ngang thit k (theo tiu chun).
2.2.4.2. Xc nh chuyn v ngang ca tng

Hnh 2.16. So snh dng bin dng ca khung n hi v khng n hi

Khi nh gi phng trnh 2.15, cn phi ghi nhn rng, thc t th

dng bin dng ca kt cu khng n hi, nh c th hin trong hnh 2.16,
s c bn khc vi h kt cu n hi. Hai ng cong u tin trong hnh
2.16 cho thy min ca dng bin dng ca khung nhiu tng lm vic n hi
chu lc ngang ngay trc khi chy do [8]. Khi s dng khi nim h s do
chuyn v

u
, thng gi thit nhm ln rng tt c cc chuyn v thu
y

c t phn tch n hi c khuych i mt cch n gin qua h s ny,

nh c th hin bi cp ng cong th 2 trong hnh 2.16. ta gi

46

nh rng

u
2,5 . Dng bin dng khng n hi ti hn ca khung, c
y

chuyn v tng i gia cc tng ln hn nhiu ti cc tng pha di, tng

t nh ng cong th 3 trong hnh 2.16. Cn phi nh gi rng chuyn v
tng ln s xut hin nhng tng pha di khi gc xoay nh hn ca cc
khp do pht trin chn ct trn mt mng. Do vy, iu ny c th gi
rng, ln ca chuyn v tng na di ca khung , ni tc ng P-delta
c th nguy him c cn c vo 2 ln dc trung bnh ca khung, nh
c th hin bi ng nt t trong hnh 2.16. iu ny c ngha rng
na di ca khung , ln ca do chuyn v tng ln hn nhiu so vi
do chuyn v do tng th ca c khung .

(2.16)

Gi thit ny ko theo gi tr ca trong phng trnh (2.13) l mt

hng s bng 2, c th qu an ton i vi cc tng gia chiu cao nh,
nhng ti bt k tng no, khng c ly nh hn 1,2.
2.2.4.3. Kh nng chu mmen tng cn thit.
S gp phn ca dm vo kh nng chu mmen tng mt cao trnh
no , nh c th hin trong hnh 2.11b, c th d dng xc nh t yu
cu sau:
M E Mi Mi

(2.17a)

hoc
M i M E (1 M E / M E )

(2.17b)

Dng phng trnh 2.15 v thay vo phng trnh 2.16, s cn thit

tng bn mmen tng yu cu tr thnh:

47

M i (1 r* ) M E

(2.18)

trong , h s n nh sa i l

r* 0,5

le Ptr y

(2.19)

H ME

C th thy rng trong phng trnh 2.18 tng M i ca cc bn

un l tng ca tt c cc dm b suy gim, nh c chi tit mt sn,
c so snh vi tng m men M E tng ng (ngha l bn yu cu)
c xc nh t cc lc ng t. Do vy, bt k s vt qu bn un no
u c th c d phng cc dm do trng lc hay cu to c th xem l
gp phn chu cc mmen th cp P-delta.
Mt lng nh s mt mt kh nng chu lc ngang v do cng l
kh nng hp th nng lng, khi do chuyn v ln nht buc khung phi
c, c v khng hon ton l bt li. V l do ny, s n b do hiu ng Pdelta ch nn xt n khi gi tr ca r ( c tnh theo phng trnh 2.13 hoc
2.14 vi 2 ) vt qu 0,15. Nn ly r* 0,085 .
2.3. Hiu ng bc hai v vic thit k cc cng trnh chu ng t theo
TCVN 9386 : 2012.
Trong tiu chun thit k TCVN 9386 : 2012, h s n nh c xc
nh theo biu thc (2.12) c gi l h s nhy cm. Trong biu thc ny,
chuyn v ngang tng i gia cc tng c xc nh nh sau [3]:

qd d c d r ;

(2.20)

trong :
qd h s ng x chuyn v c ly bng h s ng x q cho trong
TCVN 9386 : 2012 nu khng c cc qui nh khc ;

48

dc chuyn v cng im xc nh trn h kt cu c xc nh t

phn tch tuyn tnh.
ME l m men tng c thay bng :
ME h.Vtot

(2.21)

trong :
h chiu cao tng;
Vtot tng lc ct tng do ng t gy ra ti tng ang xt.
Nh vy theo TCVN 9386 : 2012, h s nhy cm chuyn v ngang
tng i gia cc tng hay h s n nh c xc nh theo biu thc sau :
n

d
r r
h

P
r
n

qd c Ptot
hVtot

(2.22)

Tiu chun TCXDVN 9386 2012 cng qui nh khng cn xt ti

hiu ng P-Delta nu tha mn iu kin sau tt c cc tng [3]:
0,1

(2.23)

Trng hp 0,1 0,2 , cc hiu ng bc hai c th c xt mt

cch gn ng bng cch nhn h qu tc ng ng t cn xt vi mt h s
bng 1/ (1 ) . Trong bt k trng hp no h s cng khng c ln
hn 0,3.
Trong tiu chun TCXDVN 9386 : 2012, cc qui nh trn c xy
dng trn gi thit m hnh phng trong c hai phng chnh ca cng trnh.
i vi cc h khng gian, vic p dng cc qui nh trn cn c s iu
chnh. Theo , cc tham s Ptot, Vtot, v dr trong cc cng thc trn c xc
nh t vic tnh ton khng gian h kt cu ang xt.

49

2.4. Qui trnh thit k khung BTCT nhiu tng c xt n hiu ng Pdelta
Qu trnh thit k h khung BTCT nhiu tng c xt n hiu ng Pdelta c th c thc hin theo cc bc sau :
Bc 1 : Phn tch kt cu m khng xt ti hiu ng P-delta
Phn tch h kt cu bng phng php tnh lc ngang tng ng
hoc phng php ph phn ng dng dao ng, b qua nh hng ca hiu
ng P-Delta. Kt qu thu c t phng php tnh lc ngang tng ng
an ton hn khi so snh vi kt qu thu c t phng php ph phn ng
dng dao ng. T , xc nh c cc chuyn v ngang, d c , ca trng tm
khi lng ng t mi tng v cc h qu tc ng ti cc vng khp
do tim nng. i vi phng php ph phn ng dng dao ng nhng gi
tr ny tng ng vi mt hnh bao dng chuyn v.
Bc 2 : Xc nh gi tr ca v kim tra nh hng ca hiu ng
P-delta
Nhn cc gi tr chuyn v ngang dc tm c bc 1 vi h s
do ca kt cu (tc l h s ng x theo TCVN 9386 : 2012). T xc nh
gi tr h s n nh cc cao trnh tng theo cng thc 2.22 v kim tra xem
hiu ng P-delta c th c b qua hay phi k n trong tnh ton.
Bc 3 : Xc nh cc tc ng ph thm ln h kt cu
Tip theo cn thc hin phn tch xc nh cc tc ng ln kt cu
khi ti trng bn thn dch chuyn vi mt lng c xc nh bc 2.
Kt qu ca phn tch ny thng c dng xc nh s phn b ca
bn b sung cn n b cho tc ng P-delta ln kt cu.

50

Mt phng php thc hin vic phn tch ny c trnh by cc

phn sau. Kt cu cn phi p ng c hai chc nng, l chu cc ti
trng thng ng v c kh nng chu lc ngang do ng t gy ra. Cn
nguyn ca hiu ng P-delta c th thy mt cch d dng nu kt cu c
xem c hai loi cu kin khc nhau, mi loi cu kin tng ng cho mi
chc nng k trn. Vi s sp xp ny, ct vi cc khp mi cao trnh tng,
c th c gi thit chu ti trng ng nh c minh ha trong hnh 2.17.
Khi cc ct ny b chuyn v vo dng chuyn v c xc nh, cc lc
nn nghing trong cc ct cn phi cn bng vi cc lc ct trong cc cu
kin kt cu to ra kh nng chu lc ng t ngang.
Cch thc tnh c tc ng P-delta gy ra trong cc cu kin kt
cu chu lc ngang l xc nh cc lc ngang, cn tc ng mi cao trnh
sn gi cho ct nm trong dng chuyn v. Lc ngang Fi cao trnh bt k
bng hiu ca cc thnh phn ngang ca cc cu kin chu ti trng trng
trng xin gc trong cc cao trnh lin k.

51

Hnh 2.17.M hnh gin xc nh lc ngang tng ng P-delta

Thc hin vic phn tch kt cu c vi cc lc ngang Fi c t

tm khi lng mi tng. T xc nh c ni lc tng ng vi
nhng ni lc t tc ng P-delta. Nhng ni lc ny c xem nh l bn
= 1 ca kt cu.
Bc 4: Xc nh cc gi tr ca Kt v
Xc nh h s khuch i P-delta, t biu thc (2.10) hoc (2.11)
cng vi gi tr ca Kt t biu thc (2.12) khi iu kin t nn bnh thng
hoc t biu thc (2.13) khi nn t yu. Khi cn thit, cho php thay i h
s k n s thay i h s cn nht tng ng. Nhn gi tr bn
tm c trong bc 3 vi h s Kt c cc h qu tc ng ca hiu
ng P-delta.

52

Bc 5: Xc nh tng tc ng thit k
Cng cc h qu tc ng tm c bc 4, vi gi tr tm c
bc 1, c tng cc h qu tc ng ng thit k. Dng kt qu ny
trong t hp ti trng qui nh xc nh tc ng thit k thc t. i vi
cc h kt cu do, c th xt n s phn phi li ni lc, min l iu kin
cn bng khng b vi phm.
Di y l s tnh ton n h kt cu c xt n hiu ng P-delta.

Hnh 2.18. S tnh h kt cu c xt n hiu ng P-delta

53

CHNG III
V D TNH TON KHUNG BTCT C XT N HIU NG PDELTA.
Cc s liu thit k
Cho nh khung BTCT cao 10 tng, c mt bng kt cu nh hnh 3.1. S
kt cu khung ngang nh hnh 3.2. Cp do ca cng trnh DCM.
Chc nng ca cng trnh l nh lm vic, c xy dng ti qun Cu Giy
TP H Ni trn nn t loi C.

Hnh 3.1. Mt bng kt cu cng trnh

Cc kch thc c bn ca cng trnh nh sau:

- Chiu cao tng 1
:
- Chiu cao tng 2-10 :
- Bc ct
:

h = 4,0 m;
h = 3,3 m;
B = 3,6 m.

54

Hnh 3.2. S kt cu khung ngang

- Tit din ct: Cc ct bin tit din 300x400, cc ct gia tit din
300x500. Tit din ct khng i trn chiu cao cng trnh.
- Tit din dm ngang bxh = 250x650 mm, tit din dm dc bxh =
250x350 mm.
- Sn BTCT ti ch c chiu dy hb = 100 mm.
- Trn cc dm bin quanh nh c xy tng bin dy t = 220 mm.
Trng lng ring khi xy l 18 KN/m3. Pha trong nh c gi
nh dng vch ngn di ng c trng lng c gp vo ti trng
thng xuyn ca sn.

55

- Ti trng thng xuyn ca sn gb = 4,5 kN/m2. Ti trng thng

xuyn mi gm =8,0 kN/m2.
- Ti trng tm thi trung bnh trn sn p = 2,5 kN/m2.
- Ti trng sa cha mi pm= 0,75kN/m2.
- B tng dng cho cng trnh cp bn B25, Mun n hi Eb =
3,0 x104 MPa.
Bc 1. Phn tch h kt cu bng phng php tnh lc ngang tng
ng, b qua nh hng ca hiu ng P-delta
1. Xc nh khi lng tham gia dao ng
a) Ti trng thng xuyn
Bng 3.1. Tnh ton ti trng thng xuyn

Tng

Tnh ton
Sn Gm = 8x13x28.8
Dm D1 v D2: 0.25 x (0.35-0.1) x 25 x 28.8 x 4

10

Tc
ng
(kN)
2995

Tng
cng
(kN)

180

Dm D3 v D4: 0.25 x (0.65-0.1) x 25 x 13 x 7

312.8

Ct C1: 0.3 x 0.5 x 25 x (3.3-0.65) x 9

89.44

Ct C2: 0.3 x 0.4 x 25 x (3.3-0.65) x 18

143.1 4592.3638

Tng dc trc A v C (khng xt ti l ca)

0.22 x (3.3-0.35) x (3.6-0.3) x 18 x 8 x 2

616.8

Tng ngang trc 1 v 9 (khng xt ti l ca)

0.22 x (3.3-0.65) x (13-0.65-0.4/2) x 18 x 2

255

56

Sn Gs = 4.5 x 13 x 28.8
Dm D1 v D2: 0.25 x (0.35-0.1) x 25 x 28.8 x 4

29

1685
180

Dm D3 v D4: 0.25 x (0.65-0.1) x 25 x 13 x 7

312.8

Ct C1: 0.3 x 0.5 x 25 x (3.3-0.65) x 9

89.44

Ct C2: 0.3 x 0.4 x 25 x (3.3-0.65) x 18

143.1 3281.9638

Tng dc trc A v C (khng xt ti l ca)

0.22 x (3.3-0.35) x (3.6-0.3) x 18 x 8 x 2

616.8

Tng ngang trc 1 v 9 (khng xt ti l ca)

0.22 x (3.3-0.65) x (13-0.65-0.4/2) x 18 x 2
Sn Gs = 4.5x13x28.8
Dm D1 v D2: 0.25 x (0.35-0.1) x 25 x 28.8 x 4

255
1685
180

Dm D3 v D4: 0.25 x (0.65-0.1) x 25 x 13 x 7

312.8

Ct C1: 0.3 x 0.5 x 25 x (4.0-0.65) x 9

113.1

Ct C2: 0.3 x 0.4 x 25 x (4.0-0.65) x 18

180.9

3557.11

Tng dc trc A v C (khng xt ti l ca)

0.22 x (4.0-0.35) x (3.6-0.3) x 18 x 8 x 2

763.2

Tng ngang trc 1 v 9 (khng xt ti l ca)

0.22 x (4.0-0.65) x (13-0.65-0.4/2) x 18 x 2
Tng tc ng thng xuyn

322.4
34405.184

57

b) Tc ng tm thi
Bng 3.2. Tnh ton tc ng tm thi

Tng
cng
(kN)

Tc ng
(kN)

Sn

Tnh ton

10

0.75 x 13 x 28.8

280.8

19

2.5 x 13 x 28.8

936

280.8
936
8704.8

Tng cng ti tm thi

Tng tc ng gy ra lc qun tnh cho cng trnh khi dao ng c

xc nh theo biu thc sau:
(3.1)

W= G + Ei Qi

trong : Ei 2 i .
2i 0,3 i vi khu vc vn phng v 2 i 0 i vi mi;

0,5 khi cc tng c s dng c lp.

Bng 3.3. Khi lng cng trnh tham gia dao ng

Gi + E.iQi

mi

(kN)

(kNs2/m)

280.8

4592.36

468.6086

3281.9638

936

3422.36

349.2208

3557.11

936

3697.51

377.2969

35668.8

3639.672

Tng

Gi (kN)

Qi (kN)

10

4592.3638

29
1

Tng

58

2. Xc nh chu k dao ng ca cng trnh

Theo TCXDVN 9386 2012, chu k dao ng c bn ca cng trnh
vi chiu cao nh hn 40m c th c xc nh gn ng theo cng thc
sau:

T1 Ct H 3/ 4

(3.2)

Ct =0,075 i vi khung b tng khng gian chu mmen.

H = 33,7m (chiu cao nh)
T ta c: T1 0,075x33,7 0,75 1,05s
3. Xc nh lc ct y theo phng x v phn phi ln cc tng.
Cng trnh c xy dng Qun Cu Giy H Ni, c nh gia tc
nn agR=0,1032g. Chc nng ca cng trnh l tr s lm vic c h s tm
quan trng I=1,0 nn gia tc nn thit k trn nn t loi C:
ag = I . agR = 1,0x0,1032g = 0,1032g.

(3.3)

Cng trnh c xy dng trn nn t loi C. Tra bng ta c: TB =0,2s;

TC = 0,6s; TD = 2s; s = 1,15. Do chu k dao ng c bn ca cng trnh nh
hn 2s v nh hn 4TC = 2,4s; v cng trnh c tnh u n trn chiu cao
nn ta s dng phng php tnh lc ngang tng ng xc nh lc
ng t tc ng ln cng trnh.
H s ng x ca cng trnh ly nh sau:
q = qo kw

(3.4)

trong : qo gi tr c bn ca h s ng x, ph thuc vo loi kt

cu v tnh u n ca n theo mt ng.
kw = 1,0 i vi h kt cu khung.

59

Cng trnh c cp do trung bnh nn ta c:

q 3,0

u
1

(3.5)

u
1,3 i vi khung nhiu tng, nhiu nhp.
1
Nh vy ta c q = 3,0 x 1,3 = 3,9
Do chu k dao ng c bn TC < T1 < TD, nn ph thit k c xc
nh theo biu thc sau:

Sd (T1 ) ag S .

2,5 TC
2,5 0,6
0,1032 g.1,15.
0,0435 g
q T
3,9 1,05

(3.6)

lc ct y tc ng theo phng x s c tnh theo cng thc:

Fb S d (T1 ) m

(3.7)

Do T1 = 1,05s < 1,2TC nn = 0,85, do :

Fb Sd (T1 )m 0,0435 g

35668,8
0,85 1918,85kN
g

(3.8)

Theo TCXDVN 9386 2012, khi dng dao ng c bn c ly gn

ng bng cc chuyn v nm ngang tng tuyn tnh dc theo chiu cao th
cc lc Fi phn phi ln cc tng c xc nh theo biu thc sau:
Fi Fb

zi mi
zi mi

Cc kt qu tnh ton c cho trong bng 3.4 sau y:

(3.9)

60

Bng 3.4. Phn phi lc Fi trn chiu cao cng trnh

Cao trnh

mi (kN.s2/m)

zi (m)

zimi

zimi/(zimi)

Fi (kN)

10

468.61

33.7

15792.157

0.2257192

433.121

349.22

30.4

10616.288

0.1517399

291.166

349.22

27.1

9463.862

0.1352681

259.559

349.22

23.8

8311.436

0.1187963

227.952

349.22

20.5

7159.01

0.1023246

196.346

349.22

17.2

6006.584

0.0858528

164.739

349.22

13.9

4854.158

0.0693811

133.132

349.22

10.6

3701.732

0.0529093

101.525

349.22

7.3

2549.306

0.0364375

69.9182

377.3

1509.2

0.0215712

41.3919

4. Xc nh ni lc cng trnh
a. M hnh ha h kt cu
Cng trnh c m hnh ha nh hnh 3.3 trong chng trnh Etabs
9.7.4. Qu trnh m hnh ha c thc hin nh sau:
- Cc phn t dm v ct c m hnh l cc Frame , vi kch
thc tit din nh mc 3.1.
- Cc sn c m hnh ha thnh phn t shell vi vt liu
khng c trng lng
-

Sau khi thit lp c s hnh hc, tt c cc im trn cng mt

cao trnh s c gn cng mt Diaphram nhm m bo gi
thit cc sn tuyt i cng.

Cc ti trng bao gm:

- Ti trng bn thn (TTBT) ca dm, ct do chng trnh t tnh;
- Ti trng cu to sn (TT) c gn vo sn;

61

- Hot ti sn (HT) c gn ln sn;

- Ti trng tng c gn ln cc dm bin ( di dng ti trng
phn b u).
- Ti trng ng t theo phng x l cc gi tr c cho trong bng
3.4. Cc gi tr ny c gn vo trng tm khi lng center of
mass ca sn. (c hai ti trng l DX v DXX k n s i
chiu ca ti ng t).

Hnh 3.4. M hnh kt cu cng trnh

62

b. Kt qu ni lc khi khng xt n hiu ng P-delta

Khung BTCT 10 tng chu tc dng ca lc ng t ngang v ti trng
ng c phn tch ni lc bng phn mm Etabs. Trong v d ny, kt qu
ni lc i vi cc ct C7, C25, C16 - khung K3 ti tng 1, do t hp ti trng
ng t ngang v ti trng ng c chn phn tch v c th hin
nh hnh.3.5.

Hnh 3.5. Biu mmen khung K3 do ti trng ng t ngang v ti trng ng

gy ra

63

Kt qu ni lc c th hin chi tit trong bng 3.5.

Bng 3.5. Gi tr mmen ti cc ct
Phn t
C7
C25
C16

Tit din
nh
Chn
nh
Chn
nh
Chn

Mmen (kNm)
-38.09
81.21
-128.74
175.91
-53.47
91.9

Bc 2. Xc nh cc thnh phn chuyn v ngang v kim tra nh

hng ca hiu ng P-delta
Kt qu chuyn v di ti cc cao trnh tng do t hp ca ti trng ng
t ngang v ti trng ng gy ra c phn mm Etabs tnh ton v c
th hin chi tit trong bng 3.6.
Mc nh hng ca hiu ng P-Delta c nh gi thng qua h
s nhy cm . H s ny c xc nh theo biu thc 2.22.
Kt qu tnh ton c cho trong bng 3.6.

64

Bng 3.6. Bng tnh chuyn v ngang v h s n inh

Ptot

Vtot

(kN)

(kN)

(mm)

Cao trnh

de (mm)

der (mm)

dr (mm)

10

95.4

90.2

5.2

20.28

4592.4 433.12 3300 0.0652

83.2

27.3

8014.7 724.29 3300 0.0915

74.5

8.7

33.93

11437 983.85 3300 0.1195

64.7

9.8

38.22

14859 1211.8 3300

53.8

10.9

42.51

18282 1408.1 3300 0.1672

42.1

11.7

45.63

21704 1572.9 3300 0.1908

29.9

12.2

47.58

25127

17.6

12.3

47.97

28549 1807.5 3300 0.2296

5.7

11.9

46.41

31971 1877.5 3300 0.2395

5.7

22.23

35669 1918.8 4000 0.1033

1706

0.142

3300 0.2124

Theo bng 3.6 ta thy, ti cc tng 1, 2, v 3 c h s n nh

0,2<<0,3, v vy phi k n nh hng ca hiu ng P-delta trong tnh ton.
- Kim tra iu kin chuyn v ngang nh nh theo cng thc:
f
1

H 500

y : f = dr= 95,4mm = 0,0954m ; H = 33,7m.

f 0.0954

0.002
H
33,7

Nh vy, iu kin chuyn v ngang nh ct m bo.

- Kim tra iu kin chuyn v ngang tng i gia cc tng.

65

Cng trnh c xem nh c cc b phn phi kt cu bng vt liu gn

nn iu kin chuyn v tng i gia cc tng c kim tra theo iu kin
sau [3].
dr 0,005h
- h s chit gim xt n chu k lp thp hn ca tc ng ng t
lin quan n yu cu hn ch h hng, ly = 0,4.
Bng 3.7. Kim tra chuyn v ngang tng i gia cc tng

Cao
trnh
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1

der
(mm)
5.2
7
8.7
9.8
10.9
11.7
12.2
12.3
11.9
5.7

der.

0.4
0.4
0.4
0.4
0.4
0.4
0.4
0.4
0.4
0.4

2.08
2.8
3.48
3.92
4.36
4.68
4.88
4.92
4.76
2.28

0,005h
(mm)
16.5
16.5
16.5
16.5
16.5
16.5
16.5
16.5
16.5
20

T kt qu trong bng ta thy rng iu kin chuyn v ngang tng i

gia cc tng m bo.
Bc 3. Xc nh cc thnh phn ni lc b xung do s dch chuyn mt
lng bng dr ca ti trng trng trng gy ra
1. Xc nh cc thnh phn lc ngang Fi duy tr dng bin dng ca ct
khung
Vi gi thit rng, ct vi cc khp cc cao trnh tng chu ti trng
ng. Lc ngang Fi cao trnh bt k bng hiu cc thnh phn ngang ca
cc cu kin chu ti trng trng trng xin gc trong cc cao trnh lin k.

66

Kt qu tnh ton c th hin trong bng 3.7.

Bng 3.8. Xc nh cc lc ngang duy tr dng bin dng ca ct

cao trnh

dr (mm)

Ptot (kN)

10

20.28

4592.36

3300

28.22214 38.0815

27.3

8014.72

3300

66.30359 51.2904

33.93

11437.08

3300

117.594

38.22

14859.44

3300

172.0993 63.4035

42.51

18281.8

3300

235.5028 64.6065

45.63

21704.16

3300

300.1093 62.1694

47.58

25126.52

3300

362.2787 52.7182

47.97

28548.88

3300

414.9969

34.635

46.41

31971.24

3300

449.6319

-251.4

22.23

35668.75

4000

198.2291

trong : Fi

(mm)

Fi (kN)
0

Fi (kN)
28.2221

54.5054

dr
Ptot
h

2. Xc nh ni lc trong cc cu kin do cc lc Fi v cc lc trng

trng gy ra
Cc lc Fi mi cao trnh sn s c gn vo trng tm khi lng
sn th i tng ng. Kt qu tnh ton ni lc trong trng hp ny chnh l
c s cho vic xc nh bn cn thit b cho nh hng ca hiu ng Pdelta. Vic tnh ton ni lc do cc lc trng trng v Fi t mi cao
trnh sn s c thc hin bi phn mm Etabs. Kt qu c th hin nh
hnh 3.6.

67

Hnh 3.6. Biu mmen trn khung K3 do cc lc Fi v ti trng ng

Gi tr m men trong cc ct C7, C25, v C16 c th hin chi tit

trong bng 3.8.

68

Bng 3.9. Gi tr mmen ti cc ct tng 1 do cc

lc Fi v lc trng trng gy ra
Phn t
C7

C25

Tit din

M (kNm)

nh

-0.3

Chn

nh

25.86

Chn

11.21

nh

-20.24

Chn

20.87

C16

Bc 4. Xc nh gi tr h s khuych i P-delta, , v gi tr ca Kt.

1. Xc nh h s
Chu k dao ng c bn ca cng trnh l T1 = 1,05s nm trong khong
t 0,1 n 2s. Do vy h s c xc nh theo biu thc 2.10 v 2.11.
V T1 > Tc nn theo TCVN 9386:2012 ta c: = q = 3.9 > 3.5
T ta c: = 2.
2. Xc nh gi tr ca Kt
Vi t nn loi C c phn loi theo TCVN 9386:2012 l loi ct
cht v st cng. Do vy, Kt c xc nh theo biu thc (2.12)
Ta thy rng T1 = 1,05s < 2s nn Kt = 1.
Gi tr m men un thu c trong bng 3.8 s c nhn vi h s Kt
t tm ra tng tc ng thit k do tc ng ca hiu ng P-delta.
Kt qu tnh ton c cho trong bng 3.9 (xem biu thc 2.14).

69

Bng 3.10. Gi tr mmen un thit k ti cc ct do tc ng Pdelta gy ra

Kt. M (kN)
Phn t
Tit din
M (kNm)
C7

C25

nh

-0.3

-0.6

Chn

14

nh

25.86

51.72

Chn

11.21

22.42

nh

-20.24

-40.48

Chn

20.87

41.74

C16

trong : M Mmen th cp do hiu ng P-delta gy ra.

Bc 5. Xc nh tng tc ng thit k
Tng cc h qu tc ng thit k khi xt n hiu ng P-delta s bng
gi tr tm c bc 4 (bng 3.9) cng vi tc ng tm c bc 1
(bng 3.5). Kt qu tnh ton c cho bng 3.10.
Phn t
C7

C25

Bng 3.11 Tng tc ng thit k

Tit din M (kNm) M (kNm)

Mtk (kN)

nh

-38.09

-0.6

-38.69

Chn

81.21

14

95.21

nh

-128.74

51.72

-77.02

Chn

175.91

22.42

198.33

nh

-53.47

-40.48

-93.95

Chn

91.9

41.74

133.64

C16

Nh vy ta thy khi xt ti hiu ng P-delta, gi tr mmen un ti hu

ht cc mt ct ct u tng ln. Nh ti chn ct C16 gi tr mmen un khi
xt ti hiu ng P-delta tng 45% so vi khi khng xt n hiu ng P-delta.

70

KT LUN
Qua ni dung nghin cu ca lun vn v hiu ng P-delta trong thit
k khng chn khung BTCT c th rt ra cc kt lun sau:
1. i vi cc h kt cu mm c chuyn v ngang ln, vic m hnh
ha v phn tch kt cu trn s khng bin dng l khng ph
hp dn ti sai st ln trong tnh ton. Khi kt cu b bin dng
ngang, thnh phn ti trng ng (P) s dch chuyn lm gia tng ti
trng ngang. Hin tng ny gi l hiu ng P-delta. C nhiu
phng php tnh ton h kt cu, c bit l kt cu khung trn s
bin dng. Cc phng php ny c th chia thnh hai nhm,
phng php gii tch v phng php tnh ton gn ng.
2. i vi h kt cu khung BTCT chu ng t, mc nhy cm
ca hiu ng P-delta ti s lm vic ca kt cu c nh gi qua
h s n nh . Cc kt qu nghin cu cho thy, tc ng P-delta
lm suy gim cng ngang ca kt cu dn ti lm gia tng
chuyn v ngang. Hin tng ny c th lm cho kt cu b mt n
nh v b sp . chng li hiu ng P-delta c th s dng mt
trong hai cch sau:
a) Tng cng ngang ca kt cu gim chuyn v ngang
b) Tng bn ca kt cu chu tc ng ph thm do hiu
ng P-delta.
Kt qu nghin cu cho thy cch th nht thng khng kinh t
v khng thc t, do vic tng cng kt cu s lm tng tc ng
ng t thit k ln h kt cu.
3. Hiu ng P-delta c nh hng ln ti phn ng ng khng n
hi ca h khung nhiu tng bng BTCT:

71

- S phn tn nng lng ch tp trung trong mt tng , tng t nh

c cu ph hoi tng mm (ph hoi ct).
- Lm gia tng nhnh chng chuyn v khng n hi na pha di
ca h kt cu, c bit l tng th nht.
- Lm gia tng yu cu v do chuyn v xoay ca c dm v ct
tng u tin (c th bng hoc vt qu gii hn cho php vi
nhng yu cu cu to qui nh trong thit k khng chn).
4. Theo quan nim thit k khng chn hin i, cc h kt cu c th
lm vic sau giai on n hi khi chu cc trn ng t mnh hoc
rt mnh. iu ny cng c ngha l h kt cu c thit k theo
quan nim ny s phi chu cc chuyn v ngang ln. Do TCVN
3986:2012 qui nh phi xt ti hiu ng P-delta trong cc trng
hp cn thit. Kt qu tnh ton chng III cho thy, khi xt ti
hiu ng P-delta m men un tng ln ti 45% chn ct tng
th nht so vi trng hp khng xt ti hiu ng P-delta.
Tc gi a ra mt s kin ngh sau:
Thit k khung BTCT theo quan nim khng chn hin i c xt ti
hiu ng P-delta l cn thit. V vy, cn ban hnh cc ti liu hng dn v
qui trnh thit k khung BTCT chu ng t theo quan nim khng chn hin
i c xt ti hiu ng P-delta.
Qua qu trnh nghin cu, tc gi kin ngh nn p dng qui trnh thit k
khng chn khung BTCT c xt ti hiu ng P-delta theo s hnh 2.18.

72

TI LIU THAM KHO

Ting Vit
1. Trnh Quc Cng (2003), Tnh ton khung BTCT trn s bin dng,
Lun vn thc s k thut, i hc kin trc H Ni.
2. Nguyn L Ninh (2011), C s l thuyt tnh ton cng trnh chu ng
t, Nh xut bn Khoa hc v k thut, H Ni.
3. Tiu chun quc gia (2012), TCVN 9386-2012 : Thit k cng trnh chu
ng t.
Ting Anh
4. B.J. Davidson, R.C. Fenwick, B.T. Chung (1992), P-delta effects in multistory structural design, Earthquake engineering. Tenth world
conferrence 1992 Balkema, Rotterdam.
5. Yousaf Dinar, Samiul Karim, Ayan Barua, Ashraf Uddin (2013), P-Delta
effect in reinforced concrete structures of rigid joint, IOSR Journal of
mechanical and civil engineering, e-ISSN: 2778-1684,p-ISSN: 2320334X, Volume 10, Issue 4, Nov.-De. 2013.
6. R. C. Fenwick, B. J. Davidson, B. T. Chung (1992), P-Delta actions in
seismic resistant structures, Bulletin of the New Zealand national
society for earthquake engineering, Vol. 25, No. 1, March 1992.
7. Nixon. D., Beaulieu. D., and Adams. P.F., Simplified Second-Order
Frame Analysis, Canadian Journal of Civil Engineering, Vol.2, No.4,
De., 1975, pp.602-605.
8. T. Paulay, M. J. N. Priestlay (1992), Seismic design of reinforced concrete
and masonry builings, John Wiley & Sons, Inc.

73

9. Stephen P. Timoshenco, James M.Gere (1989), Theory Of Elastic Stability,

Dover Publications, Inc.