HASAN PRISHTINA

FAKULTETI EKONOMIK - DREJTIMI:EKONOMIKS

LENDA:HYRJE NE BIZNES

TEMA:SISTEMI EKONOMIK I PERZIER

PROF.DR:NAGIP SKENDERI
ASS.LEONORA SOPAJ

STUDENTI:VALDRIN THAI

PRMBAJTJA:

Perkufizimi ekonomis s tipit t perzier;

Sistemi ekonomik ne Kosov;

Dallimet mes sistemve ekonomike;

Avantazhet dhe Disavantazhet.

Perkufizimi I ekonomise se tipit te

perzier

Ekonomia e tipit t przier sht sistem ekonomik q prbhet nga

elemente t sistemit t komanduar (socialist) dhe atij t tregut t
lir(kapitalist).

N prgjithsi ekonomia e przier sht e karakterizuar me shum

nga pronsia private e mjeteve t prodhimit edhe pse ne perberje
te saj eshte edhe sektori publik.

Nuk ka nj prkufizim t vetm pr ekonomine e przier, dhe ajo

prkufizohet n mnyra t ndryshme:
1.

si nj przierje e tregjeve t lira me ndrhyrje t shtetit

2.

si nj przierje e ndrmarrjes publike dhe private,

3.

si nj przierje mes tregjeve dhe planifikimit ekonomik.

Shumica e ekonomive jan ekonomi t sistemit t perzier,duke filluar

nga Shtetet e Bashkuara.

Termi sht prdorur edhe pr t prshkruar ekonomit e vendeve t

cilat jan t referuara si shtete t mirqenies(vendet nordike).

Jo t gjitha sherbimet (mbrojtja dhe mireqenia sociale)mund t

sigurohen nga sektori privat,ndaj qeveria luan rol vendimtar n
sigurimin e ktyre shrbimeve,ndrsa paralelisht siguron mallra nga
sektori privat(municione,avion gjuajtes,flota detare etj).

Qeverit n ekonomit e prziera shpesh sigurojn mbrojtjen e

mjedisit, ruajtjen e standardeve t punsimit, nj sistem t
standardizuar t mirqenies, dhe mirmbajtjen e konkurrencs.

Shtetet qe kan te instaluar sistemin ekonomik te perzier :

Islanda

Suedia

Franca

Britania e Madhe

SHBA

Rusia

Kina

Hong Kong

SISTEMI EKONOMIK NE KOSOVE

Kosova ka nj ekonomi t re dhe dinamike. Ekonomia e Kosoves sht

transformuar nga nj ekonomi centraliste e dirigjuar n nj ekonomi t
hapur t tregut,e cila transformimin e saj te thell e ka prjetuar pas vitit
1999.

Ekonomia Kosovare duhet t orientohet pr forcimin e sistemit t

ekonomis sipas krkesave t nj ekonomie t hapur ndaj tregut evropian
dhe botror, politik t matur rregullative dhe liberalizim ekonomik.

Ky sht sistem ekonomik q krijon nj ambient t prshtatshm pr

integrimin e ekonomis s Kosovs n rajon e m gjer, stimulimin e
bashkpunimit ekonomik dhe q nxit investimet e prbashkta me
partnert e jashtm.

Lidhur me kt nevojitet strategjia e prkufizuar qart e

transformimit t prons shtetrore (shoqrore) n pron
private.

Kjo mundson krijimin e nj ambienti t volitshm pr

zhvillimin e konkurrencs dhe t autonomis s ndrmarrjeve,
duke prfshir kategorin e rrezikut.

Si vend i rndsishm pr zhvillimin e biznesit Kosova ofron nj

sr prparsish komperative si: popullsin e re dhe mjaft
mir t kualifikuar, ku mosha mesatare e saj sht mjaft e re,
resurset natyrore, kushtet e volitshme klimatike, infrastruktura
e re, politika fiskale me taksat m t ulta tatimore n rajon.

Disa nga faktoret qe karakterizojne ekonomine Kosovare dhe qe

mund jene ndikuese per Investime nga jasht.

Taksat n Kosov jan m t ulta krahasuar me shtetet fqinj.

Popullata e re dhe e motivuar, 70% nn moshn 35 vjeare

Nj fuqi t re dhe t motivuar puntore me shpirt dhe aftsi ndrmarrse

Resurset e lakmueshme natyrore: linjiti, zinku, plumbi, ferro-nikeli dhe
toka pjellore bujqsore.

Procedur t thjesht dhe t shpejt pr regjistrimin e bizneseve (brenda

3 ditve)

Monedha zyrtare n Kosov sht Euro, q eliminon rrezikun e Eurozonave q ndikon n krijimin e mjedisit t besueshm, me inflacion t
ult.

Nga kjo tabel mund t shihen taksat e vendeve t rajonit:

Vendi

Tatimi n fitim dhe

korporata

Tatimi n t ardhura TVSH

Kosov

10%

4-8-10%

16%

Mali i Zi

9%

12%

17%

Maqedonia

10%

10%

18%

Serbia

10%

10-20%

18%

Kroacia

20%

15-45%

23%

Bullgaria

10%

10%

20%

Greqia

25%

0-40%

19%

Rumania

16%

16%

19%

DALLIMET MES SISTEMVE EKONOMIKE

Ekonomia komanduese ose centraliste karakterizohet nga domonimi i prons
shtetrore mbi mjetet e prodhimit, ndrmarjet shtetrore, organet shtetrore.
Qellim kryesor I ktij sistemi sht prmbushja e krkesave t konsumatorve,edhe
pse krkesat e tyre nuk kan ndonj ndikim n at se qfar t ofrohet n treg ose jo .
N kt sistem nuk ekziston koncepti I prons private pra qeveria vendos se qfar
mallra t prodhohen dhe t ofrohen n treg gjithashtu ajo vendos edhe pr qmimin
e produkteve n fjal.
Objektivat e qeveris n kt sistem jan :
1.

T punsoj kdo,n mnyr q ta ul papunsin dhe varferin;

2.

T minimizoj pabarazin e t ardhurave midis puntoreve,duke paksuar

diferencat n paga;

3.

Tu jap puntorve zgjedhje t kufizuar pr vendin ku do t punojn dhe pr

punn q do t punojn .

Ekonomia e tregut te lire(sistemi capitalist)

Ekonomia e tregut sht karakteristik pr vendet e zhvilluara

kapitaliste si SHBA,Japoni e vende tjera perndimore.

Sistemi kapitalist bazohet n t drejtn e prons private,qllim kryesor

sht maksimizimi I fitmit .

N kt sistem n qendr t vmendjes jan konsumatort q

konsiderohen si mbret,dhe jan ata q n baz t krkesave t tyre
vendoset qfar t ofrohet n treg.

Avantazhet dhe Disavantazhet e sistemit kapitalist

Avantazhet :
1.

N fokus t ksaj ekonomie qndron iniciativa dhe kreativiteti i individit

i cili mohet, i kushtohet rndsi dhe shprblehet.

2.

Avantazhi vijues i sistemit capitalist sht fakti se prodhuesi leht dhe

shpejt mund ta ndryshon degn e prodhimit.

Disavantazhet :
3.

Moskujdesi i mjaftueshm i sistemit pr shtresa t caktuar t

popullats sikurse jan: fmijt, pleqt, t smurit etj

4.

Lnja pas dore dhe moszhvillimi i disa degve t ekonomis ku fitimi

nuk sht i madh sikurse q jan: mbrojtja dhe sigurimi shndetsor,
edukimi etj

Avantazhet dhe Disavantazhet e sistemit socialist

Avantazhet:

1.

N kt sistem ekonomik mund t bhet ndryshime pr nj koh t shkurtr t

strukturs ekonomike t vendit.

2.

Nj avantazh tjetr n kt sistem ekonomik sht fakti se njerzit nuk jan t

brengosur shum pr fatin e puns s tyre, sepse shteti kishte kujdes pr
punsimin e plot t popullats s vet.

Disavantazhet:
3.

Jo efikasiteti dhe vendosja e puntorve n pun prkatse pr t ciln sht

kualifikuar.

4.

Pages jo t knaqshme ose t merituar pr puntort n baz t puns q

bjn.