Professional Documents
Culture Documents
五經 Ngũ Kinh
五經 Ngũ Kinh
NGKINH
NGKINHGM5SCH:
1. Kinh l
2. KInh thi
3. Kinh th
4. KInh Xun thu
5. Kinh dch
(LNGTGIITHIUKHIQUT)
KINH L
(Kinh L, L kinh hoc L k)
hoc
TINHCL,HUHCVN
L cun sch u tin ca Ng kinh, sch m ca c b T th
Kinh L hay cn gi l L k ( L J) l mt quyn trong b Ng Kinh ca Khng T,
tng truyn do cc mn ca Khng T thi Chin quc vit, ghi chp cc l nghi thi
trc v nhng tm gng ca L.
2.
3.
n cung thng
4.
n cung h
5.
Vng ch
6.
Nguyt lnh
7.
Tng T vn
8.
Vn Vng th t
9.
L vn
10.
L kh
2
11.
Giao c sinh
12.
Ni tc
13.
Ngc to
14.
Minh ng v
15.
16.
i truyn
17.
Thiu nghi
18.
Hc k
19.
Nhc k (sau tch ra, pht trin thnh Nhc kinh, v sau tht truyn)
20.
Tp k thng
21.
Tp k h
22.
Tang i k
23.
T php
24.
T ngha
25.
T thng
26.
Kinh gii
27.
Ai Cng vn
28.
Trng Ni yn c
29.
Khng T nhn c
30.
Phng k
31.
32.
Biu k
33.
Truy y
34.
Bn tang
35.
Vn tang
36.
Phc vn
37.
Gian truyn
38.
Tam nin vn
39.
Thm y
40.
u h
3
41.
Nho hnh
42.
i hc (sau tch ra, pht trin thnh cun sch u tin trong T th)
43.
Quan ngha
44.
Hn ngha
45.
Hng m tu ngha
46.
X ngha
47.
Yn ngha
48.
Snh ngha
49.
Tang phc t ch
Tm tt 04 ch ln
1.
2.
3.
4.
L i vi cha m
2.
L vi bc trng lo
4
3.
L vi thy gio
4.
5.
6.
KINHTHI
Kinh Thi
Do Khng t su tp, bin tp lm mn hc vn chng duy nht trong b Ng kinh.
Kinh Thi gm c 311 thin. Trong s , ch c 305 thin l y , cn 6 thin kia ch c
mc nhng khng c li. Theo bn Mao Thi, Kinh Thi gm c ba phn nh sau:
Quc phong (vn chng dn gian)
Quc phong l nhng bi ca dao ca dn tc cc nc ch hu, uc nhc quan su tp.
Quc phong c 160 thin, chia lm 15 quyn, mi quyn mt nc, gm c:
(Phong: ngha l ca dao)
5
1. Chnh phong: Chu nam (nh Chu) v Thiu nam (Chnh phong: ca dao chnh thc)
2. Bin phong: Bi phong, Dung phong, V phong, Vng phong, Trnh phong, T phong,
Ngy phong, ng phong, Tn phong, Ci phong, To phong, Mn phong (hoc Bn
phong).
(bin phong: ca dao ri rc ni khc, ph)
Nh (vn chng bc hc/ vn hc vit)
Nh ngha l chnh nh, gm nhng bi ht ni triu nh. Nh chia ra lm 2 phn:
1. Tiu nh: nhng bi dng trong trng hp cc bui yn tic qu tc (74 thin).
2. i nh: nhng bi dng trong trng hp quan trng nh khi Thin t hp cc vua ch
hu hoc t miu ng (31 thin).
Tng (vn chng bc hc/ vn hc vit)
Tng ngha l ngi khen, gm nhng bi ca tng cc vua i trc v dng ht chn
miu ng. Tng c tt c 40 thin, chia lm:
1. Chu tng: 31 thin. (Ca tng nh Chu)
2. L tng: 4 thin.
3. Thng tng: 5 thin.
Trong Kinh Thi c lc ngha l: Phong, Nh, Tng, ph, t, hng. Phong, Nh, Tng l tr
b phn ca m nhc cn ph, t, hng tc l cc th vn ca Phong, Nh, Tng.
Ba th ph, t v hng ni v k thut lm th. Ch r tn, ni r vic, y l ph. Thy vic
h hng ng thi m khng dm ni r, dng php so snh kn o phng thch, y
l th t. Mn vt ni nn li l th hng. S bt ng gia t v hng do im ny:
QUCPHONG(GM159THIN/BI):
Chu Nam (Chnh phong) (c 11 thin):
1. Quan th: tng t
2. Ct m: Phn s ngi v lo dt vi.
3. Quyn nh: V nh chng.
4. Nam hu c mc: Chc ngi qun t.
5. Chung t: Chc ng con.
6. o yu: Khen thc n lp gia nh.
7. Th t: Khen ngi c ti cn.
8. Ph d: Ph n an nhn i hi tri.
9. Hn qung: Khen ph n tr li oan trang c ngi knh n.
10. Nh phn: V nh chng vn trung thnh.
11. Ln chi ch: Khen tng dng di ca Vn vng.
Thiu Nam (Chnh phong) (14 thin):
7
10
11
5. Cao cu: li khen tng quan chc khng i thay tit tho.
6. Tun i l: ngi con gi trch chng rung b.
7. N vit k mnh: V thng chng, lo phng s chng chu o.
8. Hu n ng xa: t ngi con gi p i chung xe.
9. Sn hu ph t: li con gi ang yu tru gho tnh nhn.
10. Thc h: ngi con gi nhit tnh t mi trai cng ca ht nhy ma.
11. Gio ng: li a gin gia c gi vi ngi yu.
12. Khin thng: li c gi vui a vi ngi yu.
13. Phong: c gi hi hn khng a ngi yu.
14. ng mn chi thiu: c gi t tnh vi ngi yu.
15. Phong v: c gi h h khi gp ngi yu.
16. T khm: c gi mong nh ngi yu.
17. Dng chi thy: khuyn gi yu gi trn nim tin gia hai ngi.
18. Xut k ng mn: lng trung thnh mn thng v.
19. D hu man tho: trai gi gp nhau v cng va lng thch .
20. Trn v: trai gi tha dp do chi trao n tnh.
T phong (11 thin):
1. K minh: li ngi hin phi khuyn vua dy sm.
12
2. Tuyn: li chm bim vua quan ham sn bn m qun vic chnh tr.
3. Tr: chng r ch rc c du.
4. ng phng chi nht: trai gi yu nhau ho thun vi nhau.
5. ng phng v minh: li chm bim quan coi tnh gi sai.
6. Nam Sn: li chm bim bn vua cha anh em thng dm.
7. Ph in: li khuyn ch dc tc m bt t.
8. L linh: li khen tng vua i sn.
9. T cu: chm bim ngi n b lon lun c t do tr v thng dm vi anh rut.
10. Ti khu: chm bim ngi n b thng dm vi anh rut.
11. Y ta: khen L Trang Cng ti m khng ngn c m.
Ngy phong (7 thin):
1. Ct c: chm bim ngi keo kit.
2. Phn t nhu: chm bim ngi cn kim khng trng l.
3. Vin hu o: ni lo bun ca ngi hiu bit vi thi cuc by gi.
4. Trc h: ni lo bun ca cha m, anh em ngi i qun dch.
5. Thp mu chi gian: chnh tr hn lon, ngi hin lo tr v n.
6. Pht n: ngi qun t chng chu ngi khng m hng.
7. Thc th: dn chng hn vua bi bc mi b i ni khc.
13
15
GHICH
QUCPHONG
DNCA15NCBCSNGHONGH
16
PHONG
160
Chu
Na 00101 m
011
Thi
u
Na
01202 m
025
Bc
pho
026
03 ng
044
Dun
g
pho
04504 ng
054
V
055pho
064
05 ng
V
ng
pho , 06506 ng
074
07507 Trn
095
17
h
pho
ng
T
pho
08 ng
Ng
y
pho
09 ng
ng
pho
10 ng
Tn
pho
11 ng
n
g
pho
12 ng
Ci
pho
13 ng
To
pho
14 ng
15
096106
107113
114125
126135
136145
146149
150153
154160
18
Bn
pho
ng
Ch thch: mc 06: vng tc l [vng k] gi n gin, tc khu vc cai tr ca
ng Chu vng triu v Chu Nam, Vng phong l m nhc truyn thng vng ng
Chu quc.
NH
Tiu nh
1. Lc minh: i ng tn khch vua ti quyn luyn nhau.
2. T mu: Ni lng ca b ti v vic vua sai m khng phng dng c cha m.
3. Hong hong gi hoa: B ti lo cng vic ca vua sai.
4. Thng : Anh em, v con th bao gi cng qu hn bn hu.
5. Pht mc: Tm bn b, hu i bn b.
6. Thin bo: Li ca b ti cc tng vua.
7. Thi vi: Ni lng ngi chin s lc ra n th v lc tr v.
8. Xut xa: Qun i i v tr v sau khi thng trn.
9. : V mong chng i qun dch mau tr v.
10. Nam cai (khng c li th).
11. Bch hoa (khng c li th).
12. Hoa th (khng c li th).
19
20
21
KINHTH
Kinh Th ( Sh Jng): l mt cun trong b sch Ng Kinh ca Trung Quc, ghi li cc
truyn thuyt, bin c v cc i vua c trc Khng T. Khng T bin tp li gip cc
22
vua cha i sau nn theo gng cc minh qun nh Nghiu, Thun v trnh tn bo nh
Kit, Tr.
NI DUNG
Kinh Th bao gm :
Ngu th (ghi chp v i Nghiu v Thun , nh Ngu),
H th (ghi chp v vua V v nh H),
Thng th (ghi chp v Thnh Thang v nh Thng)
Chu th (ghi chp v nh Chu).
Ngu th gm cc thin:
1.
Nghiu in
2.
Thun in
3.
i V m
4.
Cao Dao m
5.
ch Tc
H th gm cc thin:
1.
V Cng
2.
Cam Th
3.
Ng T chi ca
4.
Dn Chinh
Thng th gm cc thin:
1.
Thang Th
2.
Trng Hy chi co
3.
Thang Co
23
4.
Y Hun
5.
T Mnh
6.
T Hu
7.
8.
9.
Thi Gip h
10.
Hm Hu nht c
11.
Bn Canh thng
12.
Bn Canh trung
13.
Bn Canh h
14.
15.
16.
Thuyt Mnh h
17.
18.
Ty B kham l
19.
Vi T
Chu th gm cc thin:
1.
Thi Th thng
2.
Thi Th trung
3.
Thi Th h
4.
Mc Th
5.
V Thnh
6.
Hng Phm
7.
L Ngao
8.
Kim ng
9.
i Co
10.
Vi T chi mnh
11.
Khang Co
12.
Tu Co
24
13.
T Ti
14.
Triu Co
15.
Lc Co
16.
a S
17.
V Dt
18.
Qun Thch
19.
20.
a Phng
21.
Lp Chnh
22.
Chu Quan
23.
Qun Trn
24.
C Mnh
25.
26.
Tt Mnh
27.
Qun Nha
28.
Quynh Mnh
29.
L Hnh
30.
Vn Hu chi mnh
31.
Ph Th
32.
Tn Th
25
KINHXUNTHU
KINH XUN THU
(Bin nin s Xun Thu)
Xun Thu (ting Trung Quc: ; phin m la tinh: Chnqi), cng c gi l Ln Kinh
() l b bin nin s nc L vit v giai on t nm 722 tr.CN ti nm 481 tr.CN.
y l vn bn lch s Trung Quc sm nht cn li v c ghi chp theo cc quy tc s
bin nin. Vn bn cc k sc tch, v nu chng ta b ton b nhng li ph bnh, ni
dung di khong 16.000 nghn t, v th ch c th hiu c ngha ca n vi s h tr
ca nhng li bnh ca cc hc gi thi xa, theo truyn thng T Truyn.
Theo truyn thng, cun sch ny c coi l do Khng T bin son (theo gi thuyt
caMnh T), n c a vo trong b Ng Kinh ca vn hc Trung Quc.
Ni dung
Thi c i Trung Quc, Xun Thu l mt t hon d thng c dng ch tng th
khong thi gian trong nm (ma xun v ma thu i din cho c nm), v cng thng
c dng lm tiu cho nhng cun bin nin s ca nhiu nc ch hu Trung Quc
giai on . V d, chng Minh Qu trong cun Mc T cp ti nhiu cun Bin
26
KINHDNCH
Nguyn vn: Dch kinh
Thng kinh 30
.
Thun Cn
H kinh 34
.
Trch Sn Hm
2.
Thun Khn
2.
Li Phong Hng
3.
Thy Li Trun
3.
Thin Sn n
4.
Sn Thy Mng
4.
Li Thin i Trng
5.
5.
Ha a Tn
6.
6.
a Ha Minh Di
7.
a Thy S
7.
8.
Thy a T
8.
Ha Trch Khu
9.
Thy Sn Kin
0.
Thin Trch L
0.
Li Thy Gii
1.
a Thin Thi
1.
Sn Trch Tn
2.
Thin a B
2.
Phong Li ch
3.
Thin Ha ng Nhn
3.
4.
Ha Thin i Hu
4.
Thin Phong Cu
5.
a Sn Khim
5.
Trch a Ty
6.
Li a D
6.
a Phong Thng
7.
Trch Li Ty
7.
8.
Sn Phong C
8.
9.
a Trch Lm
9.
Trch Ha Cch
20.
Phong a Quan
20.
Ha Phong nh
21.
Ha Li Ph Hp
21.
Thun Chn
22.
Sn Ha B
22.
Thun Cn
23.
Sn a Bc
23.
Phong Sn Tim
24.
a Li Phc
24.
25.
Thin Li V Vng
25.
Li Ha Phong
26.
Sn Thin i Sc
26.
Ha Sn L
27.
Sn Li Di
27.
Thun Tn
28.
Thun oi
29.
Thun Khm
29.
30.
Thun Ly
30.
31.
32.
Li Sn Tiu Qu
33.
Thy Ha K T
64. Ha Thy V T
1. Thun Cn
Ni qui, ngoi qui u l Cn.
cn gi l qu Cn ( qin), tc Tri, l qu s 1 trong Kinh Dch.
Tri
* Ni qui l: (||| qin) Cn hay Tri ().
* Ngoi qui l: (||| qin) Cn hay Tri (
:
Dch : Cn (c bn c / c tnh): u tin v ln, hanh thng, thch ng, chnh v bn.
Ging: Vn Vng cho rng bi c qu ny th rt tt, hanh thng, c li v tt gi vng
c
cho
ti
lc
cui
cng.
V sau, tc gi Than truyn (tng truyn l Khng t, nhng khng chc), cho qu ny
mt ngha v v tr, Cn gm su ho u l dng c, c ngha rt cng kin, tng
trng
cho
tri.
gi
bm
tnh
nguyn
kh
cho
thi
ha
(cc
ha)
trng
cho
ngi
qun
ngi
qun
bn
c.
cng
nh
trinh
chnh
bn
ca
tri.
Nguyn, hanh, li , trinh m ging thnh nhn, l , ngha, tr, (bn c chnh ca o Nho)
th r l chu nh hng nng ca Nho gia m ngha v cng dng ca Dch thay i
kh
nhiu
ri.
Tr ln trn l cch hiu ca tin Nho, cc nh Nho chnh thng. Cn vi cch hiu mi
m hn ca mt s hc gi gn y, nh Phng Hu Lan, To Thng, Cao Hanh (m
phn I, Chng IV, chng ti ghi li ri).
Ho
cu:
Tim
long
vt
dng.
30
trong
qu
Cn.
nh
ngi
ti
gp
thi,
nn
kin
nhn).
nh
lo
s.
Nguy
him,
nhng
khng
ti
li.
ni
ti
li.
31
Cu
t:
Hoc
dc,
ti
uyn,
cu.
Dch: Ho 4, dng: nh con rng c khi bay nhy, c khi nm trong vc (bit ty thi nh
th
th)
khng
lm
li.
(C ngi dch l nh con rng c khi bay nhy trn vc su, khng lm li).
Ging: Ho 4 l dng v (ngi) m, nh vy l bt chnh v bt trung; n li cng nh
ho 3 a v chng chnh, mi ri ni qui tin ln ngai qui, tin cha chc tt m
thai th d dang. Cho nn phi thn trng xem xt thi c, nn tin th tin (nh con rng
bay nhy) nu khng th ch thi (con rng nm trong vc), cho nn Chu Cng dng ch
hoc:
khng
nht
nh.
Tuy bt chnh, bt trung nh n c cht cng kin (ho dng trong qu Cn) nn cng
nh ho 3 l bc qun t, bit gi t cch, bit ty thi, v rt cuc khng c li.
Ho ny ch khc ho 3 ch n c th tin c, cn ho 3 cha th tin c.
Vn ngn khng ging g khc, ch khuyn ngi qun t tin c tu nghip, chun b cho
kp thi c lc ra gip i.
Ho
5,
dng:
Rng
bay
trn
tri,
ra
mt
nhn
th
li.
Ging : Ho 5 l dng v (ngi) dng cao nht trong qu li c trung ( gia ngai
qui), nh vy l c nhng iu tt,va cao qu va chnh trung. N li c ho 2
di ng vi n, m ho 2 cng cng kin, c trung nh n. N l ho tt nht trong
qu , cho nn v n vi con rng bay trn tri, v ngi ca n l ngi ch tn (ngi vua).
Ch i nhn (ngi c ti c) tr c ho 5 ln ho 2: hai i nhn hai ho nn gp
nhau,
hp
lc
vi
nhau
th
li.
32
Thng
Dch:
cu:
Ho
trn
Khng
cng,
dng:
long
Rng
ln
cao
hu
hi.
qu,
hi
hn.
Ging: ho dng ny trn cao ca qu , cng kin n cng ri, nh con rng bay ln
cao qu, khng xung c na, nu vn cn hnh ng th s c iu ng tic, v l
thnh qu th tt suy, y th khng c lu, (doanh bt kh cu)
Vn ngn: ging thm: Ho 5 a v rt qu (v trn cao hn ht) nhng khng c ngi,
cao m khng c dn (v ho 5 l vua mi c dn), cc ngi hin di mnh m khng
gip mnh (v ho 3 tuy ng vi ho 6 nhng li ni qui, m gia ho 3 v ho 6 c
ho 5 l vua lm ch ho 3 ri) cho nn ho 6 m hat ng th tt c iu phi n nn.
(Li ging trong Vn ngn, tc gi H T truyn dn li trong thin thng, Chng VIII,
Tit
9).
Dng
cu:
Kin
qun
long
th.
Ct.
Dch: (ngha tng ch) Dng ho dng: thy by rng khng c u, tt.
Ch thch: chu Hi ging: Gp qu Cn ny m su ho (dng) u bin (ra m) c, tc l
cng m bin ra nhu, th tt. Thnh nhn dng ci tng by rng (su ho dng) m
khng
(tc
nhu)
din
J. Legge, R. Wilhelm u hiu theo Chu Hi m khng ging g thm. Duy Phan Bi Chu
a thm kin ring, i bo Dng cu khng phi l mt ho. qun long v th l
su ho dng u bin c. Con rng hat ng khc thng l ct ci u. Su ho
33
dng bin (ra m) ht th khng cn hnh tch hat ng na, cho nn gi l rng
khng
u.
Chu
Hi
ging
khng
phi
mt
tit
ring
ch
tip
theo
tit
Thng
cu
34
lc
qu
Cn
gi
Chu
so
Tun
Thanh
snh.
(sch
dn)
nn
cha
To
dng
c,
Thng
ti
c
(sch
cha
thi
th
c.
dn).
Ngi thi c thy con rng kho bin ha, cho n l thn k, dng n i biu nng
lc. Nu ly ch long (rng) lm ch nng (lc) m ging th con rng di vc
khng dng c, v nng lc n cn tim phc, cha hin, cha sinh tc dng c (. . .)
Dng ci php ca ho m ging th ho 1 di ho 2, ho 2 cha ng th ho 1 khng
th ng trc. Ho 1 bin ng qu Cn ny thnh qu Cu (trn l Thin, di l Phong)
th cng ch l mi gp m (?)m thi, cho nn bo l rng cn n nu, cha dng
c
(Cu
ngha
gp).
35
2.
Qu
Thun
Khn
THUNKHN
hnh qu
: , , , .
Khn: Nguyn, hanh , li, tn m chi trinh. Qun t hu du vng, tin m hu c, ch li.
Ty nam c bng, ng bc tng bng. An trinh, ct.
Dch: Khn c c u tin v ln, hanh thng, thch ng, c chnh v bn ca con nga
ci. Ngi qun t c vic lm m th xng th lm, ngi khc th xng m mnh
theo sau th c. ch ct li ch cho vn vt. i v pha ty nam th c bn, v pha ng
bc th mt bn. An lng gi c bn vng, tt.
Ging : Qu Cn gm 6 ho dng, qu Khn gm 6 ho m. Cn tng (1) tri th
khng tng t. Cn cng kin th Khn nhu thun. Cn to ra vn vt v hnh,
thuc phn kh; nhng phi nh Khn vn vt mi hu hnh, mi sinh trng, cho nn
cng ca Khn cng ln nh cng ca Cn; ch khc Khn phi sau Cn, ty theo Cn,
b tc cho Cn; cho nn cc c nguyn, hanh, li, Khn c nh Cn; ch ring v c
trinh (chnh v bn) th Khn hi khc: tuy chnh v bn nhng phi thun. Vn Vng
dng con nga ci tng Khng: nga l ging mnh m nga ci c tnh thun theo
nga c.
Cng v Khn c c thun, cho nn khi xng phi l Cn, Khn ch tip tc cng vic
ca Cn. Ngi qun t nu vo a v khn, phi ty thuc ngi trn th lm vic cng
ng nn khi xng khi lm ln, ch ngi ta khi xng ri mi theo th c vic,
nh vy l c c dy nh t, ch c mun vt, ln cng khng km c ca tri
(Cn): Qun t d t cng bt tc l bi hc rt ra t qu Cn.
36
Chu cng cn khuyn i v pha Ty Nam v trn Hu thin bt qui Khn pha Ty nam
(c hc gi hiu l pha Ty v pha Nam) th c bn (hoc c tin bc, v ch bng
c th hiu l bng hu, cng c th hiu l bng bi: bi l v s ngao xa dng lm tin,
1 bng l 2 hoc 10 bi) nu i v pha ng bc thuc dng th mt bn (hoc tin bc).
c qu ny, nn theo nhng li khuyn m an lng, gi c bn vng th tt.
Cu Qun t hu du vng, tin m hu c c ngi hiu l: Ngi qun t c i u th
trc lm sau ng, m khng ging ti sao li nh vy. Hiu nh chng ti trn th c
l hn, lm r ci o thun tng th tt ca Khn. Ch du trong kinh Dch thng
dng
nh
ch
Tc gi Vn ngn khng ging g thm ch tm tt li: o Khn l thun theo tri m tin
hnh
khng
ngng.
Ho t:
1)
th
khuyn
ta:
37
2)
khng
li.
chim
ly
thnh
cng
th
sau
cng
kt
qu.
Vn ngn bn thm: Ngm cha c tt, theo ngi trn lm vic m khng dm chim ly
s thnh cng, l o ca t, ca v, ca b ti (a o, th o, thn o). l
cch c x ca ngi di i vi ngi trn.
38
4)
Lc
cu:
qut
nang,
cu,
d.
d.
an
thn,
mc
du
khng
danh
g.
Lc
Dch
ng:
:
ho
5,
hong
m:
nh
,
thng,
ci
xim
mu
vng,
nguyn
ct.
ln,
tt
(rt
tt).
39
Nh vy Dch tuy coi m (Khn) khng qu bng dng (Cn), nhng c lc coi trng c
khim nhu, m Dch cho l c ca ngi vn minh. Tinh thn l tinh thn hiu ha,
trng vn hn v. Ho 5 qu Cn, Chu Cng cho l i qu (long phi ti thin) nhng ch
bo: Li kin i nhn; cn ho 5 qu khng th khen lnguyn ct ho tt nht trong
Kinh Dch, l c ngha vy.
6)
Lc
thng:
Long
chin
vu
,
d,
huyt
huyn
.
hong.
th
suy
nh
ho
qu
Cn.
Vn ngn: khng ging g khc, ch cho bit rng huyn hong: l sc ca tri t, m
dng
Dng
Dch:
:
lc:
(ngha
tng
ch)
Li
dng
ho
m:
vnh
phi
(nn)
lu
di,
trinh.
chnh
bn.
(nn)
lu
di,
chnh
bn.
vn
vt.
40
3. QU THY LI TRUN
hnh qu
Ngai qui ( trn) l Khm, ni qui ( di) l Chn. Khm l thy (m cng l vn:
my), chn l li (sm) cho nn qu ny gi l Thy li (hoc Vn Li), c ngha l Trun
Theo T qui truyn th s d sau hai qu Cn, Khn ti qu Trun l v c tri t ri vn
vt tt sinh si ny n y khp, m lc sinh si l lc kh khn. Ch Trun [] c c
hai ngha : y v kh khn (gian trun)
Trun:
,
Nguyn,
,
hanh,
li
trinh,
vt
dng
hu
,
du
vng,
li
kin
hu.
ln
Thon
truyn
tc
i
tng
truyn
ging
hu).
i
nh
sau:
nan:
trun.
Trong lc gian nan m hnh ng th c th tt, nhng phi kin nhn gi iu chnh; ng
vi hnh ng m trc ht nn tm ngi ti gii gip mnh. Ngi ti ng ra cng ng
lc u (ngi mnh ct nhc ln tc hu) l ho 1 dng . Dng th cng, c ti;
ho 1 li l ho ch yu trong ni qui (chn) c ngha hat ng. bui u gian nan th
41
cu:
Bn
hon,
li
,
c
trinh,
li
kin
hu.
giao
cho
vic
gip
lc
gian
trun)
th
li.
cn
do
d,
sau
giao
cho
trng
trch
gip
i.
: , , ,
Lc nh: Trun nh, chuyn nh, tha m ban nh. Ph khu hn cu, n t trinh bt t,
thp
nin
ni
t.
ch,
ng
chu,
mi
nm
na
kt
hn
(vi
ho
5).
hi
hn.
Lc
t:
Tha
ban
nh.
Cu
hn
cu,
,
vng
ct,
bt
li.
th
khng
khng
tt.
i,
khng
khng
li.
Cu
ng:
Trun
;
k
cao;
tiu
,
trinh
ct,
trinh
hung
Dch: Ho 5, dng: n trch khng ban b c (nguyn vn: du m (cao) khng trn
(trun),
chnh
vic
nh
th
tt,
vic
ln
th
xu.
Thng
lc:
Tha
ban
nh,
khp
huyt
lin
nh.
nhng
cng
nhu,
chng
gip
g.)
4.
Qu
SN
THY
MNG
ny
Mng.
Mng
hai
ngha:
non
yu
Thon t :
:
Mng:
S
,
Hanh,
ph
co,
Ph
ng
ti
tam
cu
ng
c,
mng,
c
tc
ng
mng
bt
co.
cu
Li
ng.
trinh.
(thnh
cng).
Ging : Theo ngha ca qu th cn l ngng, Khm l him. trong (ni qui) th him,
m ngoi (ngoi qui) th ngng, khng tin c, t ra m m, cho nn gi l Mng.
Xt theo hnh tng th trn c ni (Cn), di chn ni c nc su (khm), cng c
ngha ti tm (Mng). Cng c th ging l di chn ni c sui nc trong, tc nh hng
ngi cn nh (khi thnh sng mi l ln), hng ng mng, cho nn gi qu ny l
Mng
(mng
ngha
non
yu).
chnh
(hoc
bi
dng
chnh
ngha)
th
li
thnh
cng.
Ho t :
1.
S lc: pht mng, li dng hnh nhn, Dng thot cht cc, d vng ln.
Dch: Ho 1, m: m mang ci ti tm (cho hng ngi hn m) th nn dng hnh pht ct
cho
thot
khi
gng
cm,
nhng
ng
qu
mc
hi
tic.
qu
dng
hnh
pht
hn.
Ch : dng hnh nhn, dch st l dng ngi coi v hnh, tc dng hnh pht.
2.
Cu
nh:
Bao
mng
ct,
np
ph
ct,
khc
gia.
Dch: Ho, dng: Bao dung k m ti, dung np hng ngi nhu m nh n b, tt; (
ngi di m gnh vc vic trn) nh ngi con cai qun c vic nh.
Ging: Ho 2 dng, cng cng, nhng c trung cho nn bo l c c bao dung; n
lm ch ni qui, thng tr c bn ho m, cho nn bo n dung np c cc ho m, tc
45
vy
con
chnh
vic
nh.
Cao Hanh ch ng v phng din bi, m khng ng v phng din o l, khng cho
Kinh Dch c ngha trit l, x th, cho nn hiu khc hn: ging np ph l ci v cho
con t khc gia l con thnh gia tht, l ci vic tt ca ngi lm bp mt khng c
ng t (bao mng, theo ng l : bo mng, bo l ngi lm bp, mng l mt khng c
ng t). i khi cch hiu ca Cao Hanh nh vy, xin n c lm th d.
3.
Lc
tam:
Bt
,
Vt
dng
hu
th
cung,
kin
kim
phu.
du
li.
Dch : ho 3, m: ng dng hng con gi thy ai c vng bc l (theo ngay) khng bit
thn
mnh
na;
chng
li
c.
Lc
Dch:
t
Ho
4,
:
m:
Khn,
khn
trong
mng,
vng
hn
m,
ln.
hi
tic.
Lc
ng:
Dch:
Ho
5,
ng
m:
con,
mng
cha
bit
ct.
(nhng
dy),
tt.
th
vi
tr
dy,
bit
nghe
li
thy
(ho
2).
Phan Bi Chu coi ho ny nh ng vua (v ngi cao qu nht trong qu) bit tn nhim
hin thn (ho 2).
6.
Thng
:
cu:
Kch
mng
bt
li
vi
khu,
li
ng
.
khu.
dc
quyn
th
li.
5.
QU
THY
THIN
NHU
qui
truyn
ging
nh
vy.
ca
qu
th
phi
hiu
ch
i.
*
Thon t :
:
gp
vic
him
nh
qua
sng
cng
thnh
cng.
Ging: Ni qui l Cn, cng kin, mun tin ln nhng gp ngoi qui l Khm (him)
chn
trn,
nn
phi
ch
i.
48
Ho
3,
dng
ch
bn
ly,
nh
mnh
vi
gic
n.
tt.
49
Ging: Ho 5, a v tn qu, m l dng cng trung chnh, cho nn tt, nhng mun
hnh phc c bn th phi gi c trung chnh.
6. : , , ,
Thng lc: Nhp vu huyt, hu bt tc chi khch tam nhn lai, knh chi, chung ct.
Dch: Ho trn cng, m: Vo ch cc him ri, nhng c ba ngi khch thng thng ti,
bit
knh
trng
th
sau
tt
lnh.
thng
ti.
Ho 6 m, c c Khim, nhu thun, bit trong v nghe theo ba v khch , cho nn cui
cng
cu
ra
khi
ch
him
tt
lnh.
Tiu tng truyn: bn thm: Tuy ho 6 khng xng v (bt ng v), nhng khng n ni
tht
bi
ln.
cho
nn
ng
bo
:cha
hiu
(v
tng).
Phan Bi Chu hiu ch v l ngi cao hay thp; ho 6 trn cng, tc l ngi cao nht,
m l m nhu, bt ti, cho nn bo bt ng l phi .
+
Qu ny ch cho ta cch x th khi ch i, ty ha gn hay xa, ct nht l ng nng
ny, m phi gi trung chnh. Chng ta : ho 5 gia qu Khm, tc gia cn nguy
him m Chu Cng vn cho l tt ch v ho cng m trung chnh, ngha l cng mt
cch va phi, sng sut, chnh ng.
6.
QU
THIN
THY
TNG
T qui truyn cho Nhu l n ung, cho nn ging rng v (vn ) n ung m ngi ta
sinh ra tranh nhau, ri kin nhau, cho nn sau qu Nhu l qu Tng (c ngha l kin co)
Thon t:
, ,
Tng:
Hu
Li
phu,
kin
trt,
dch.
nhn,
bt
Trung
ct,
li
chung
thip
hung
xuyn.
Dch: Kin co v mnh tin thc m b oan c (trt), sinh ra lo s (dch). Nu gi o trung
(bin bch c ri th thi) th tt lnh,nu kin cho n cng th xu. Tm c bc i
nhn (cng minh) m nghe theo th ch c li, nu khng th nh li qua sng ln (nguy),
khng
li.
cng
(ngoi
qui
Cn),
tt
sinh
gy
ra
kin
co.
Thon t ca Chu Cng khng hiu hai cch m cho qu ny l trng hp mt ngi
c lng tin thc (hu phu) m b oan c, vu hm, khng c ngi xt r cho, cho nn lo s,
phi i kin. Nu ngi gi o trung nh ho 2 (c trung), ngha l minh oan c ri
th thi, th s tt, nu c eo ui cho ti cng, quyt thng, khng chu thi, th s xu.
Qu khuyn ngi nn i tm bc i nhn cng minh (tc ho 5 ng vi ho 2, va
trung ,chnh, va ngi cao), m nghe li ngi th c li; nu khng th l t mnh tm
s
nguy
hi,
nh
li
qua
sng
ln.
vic
cng
nn
cn
thn
vinh
lc
trnh
kin
co.
Ho t
1.
S
lc:
Bt
s,
tiu
hu
ngn,
chung
ct.
trnh
cn
hn,
nh
vy
khng
ti
li.
ch
xuyt
(cng
chuyt,
ot)
d:
Phan Bi Chu ging ho ny, dn vic Nguyn Hong mun knh vi Trnh Kim (s thc
Trnh Kim mun hi Nguyn Hong, Nguyn Hong s), cho ngi hi kin Nguyn
Bnh Khim, Nguyn Bnh Khim p: Honh sn nht i, vn i dung thn, c
khuyn nn trn trnh vo Nam cho thot nn; l ngha ba ch qui nhi b trong ho
ny.
3.
Lc
tam:
Chung
ct;
Thc
hoc
cu
tng
c,
vng
trinh
s,
.
l,
thnh.
ng
mong
thnh
cng.
Cu
Bt
khc
tng,
t:
phc
tc
mnh,
du,
an
trinh
ct.
i,
yn
theo
iu
chnh
th
tt.
Ging: Ho ny dng cng m bt trung, bt chnh, tng mt ngi ham kin co.
Nhng khng th kin ai c: kin 5 th 5 trn mnh, ngi tn, khng dm kin; kin 3
th 3 nhu thun, chu thua trc ri; kin 2 th 2 va cng, chnh , trung, sng sut, tin
liu ri, khng chu kin; cn 1 th v phe vi 4. nh phi b ham kin i, theo l phi,
yn, gi iu chnh, nh vy th tt.
5.
Cu
ng:
Dch:
Ho
Tng,
dng
nguyn
kin
hay
kin,
ct.
u
rt
tt.
Thng
cu:
hoc
tch
chi
bn
i,
chung
,
triu,
tam
chi.
Dch: ho trn cng, dng : (kin ) may m c ci ai ln (ca quan chc) th trong
mt
bui
sng
cp
ba
ln.
53
Ging: Ho dng ny trn cng qu Tng l k rt thch kin, kin ti cng. N ngi
6 l bt chnh, cho nn d c may ra c kin, th chng bao lu cng s mt ht, rt cuc
vn
*
khng
Qu
tng
ny
ngha
cc
li.
ho
rt
nht
tr,
sng
sa.
Trc sau ch l rn ngi ta ng ham tranh nhau kin co: ho 3 khng kin vi ai, tt;
ho 2 mun kin m sau thi khng kin, cng tt; ho 1 b kin th nn nhng nhn mt
cht, rt cuc s tt, duy c ho 6 bng kin ti cng th d c thng, cng ha xu.
Cn ho 5 din ci : c mt Ta n cng minh th phc cho dn bit bao.
7. QU A THY S
Hnh qu a Thy S
Kin tng l tranh nhau, tranh nhau th lp phe, c m ng ni ln; cho nn sau qu
Tng
ti
qu
ng,
cng
ngha
qun
i.
Thon t:
:
Trinh,
trng
nhn
ct,
cu.
li.
ging:
chng
nhm
hp
thnh
ng.
Chu Hi bo di, Khm l him; trn, Khn l thun; ngi xa gi binh trong vic
nng (thi bnh l nng dn, nhng vn tp tnh v b, thi lon th thnh lnh), nh vy l
giu
ci
him
(v
b)
trong
ci
thun
(vic
nng).
ho kia l m nhu, mm mi, giao quyn cho 2 iu khin qun lnh (4 ho kia).
Thon truyn ging: xut qun l vic nguy him (qu Khm), c hi, nhng nu xut
qun v chnh ngha (trinh chnh), tr bo an dn th dn s theo (Khn: thun), s gip
mnh, mnh sai khin c, th s tt, lp c nghip vng thng tr thin h, khng
c
ti
li.
Ho t
1.
lc:
s,
xut
lut,
ph
tng,
hung
Dch: Ho 1, m: Ra qun th phi c k lut, khng kho (ch ph tng ngha l bt thin )
thi
xu.
Cu
nh:
:
Ti
s,
trung,
,
ct,
cu,
vng
tam
tch
mnh.
Dch: Ho 2 dng: Trong qun, c c trung th tt, khng ti li, c vua ba ln ban
thng.
Ging: Ho ny l ho dng c nht trong qu, thng lnh qun m. N c cng , c
trung, li c ho 5, m trn ng thun vi n, nh mt v nguyn th giao ton quyn
cho mt v tng. Nh n c trung; nn tt, khng b ti li, m c nhiu ln ban
thng
3.
(c
ngi
Lc
ging
tam:
S,
nhiu
ln
hoc
vua
trao
lnh
thi,
cho).
hung.
ch
t:
xc
:
,
S,
cht
v
,
th,
cu.
55
mnh, hy tm lui, khng tin khi hao qun, l php thng h gp ch mnh th
trnh i, cho nn khng b li.
5. :
Lc
ng:
Trng
in
t
hu
xut
cm,
li
chp
s,
ngn,
thi,
cu.
trinh
hung.
ch
chi
[],
thay
ch
cm
[])
th
li.
khng
li.
ng vua y giao quyn cm qun cho v lo thnh (ho 2 di) l ngi xng ng , nu
giao cho bn tr bt ti (nh ho 3) hoc chng tham gia vo th s tht bi, d chin
tranh c chnh ngha, cng phi ch xc v , mang nhc.
6.
Thng
Khai
lc:
quc
i
tha
qun
gia,
hu
tiu
nhn
mnh.
vt
dng.
Dch Ho trn cng, m: (Sau khi khi han) vua ra lnh g quan h n vic m nc tr
nh
th
ng
dng
tiu
nhn
(d
cng
chin
u).
Ging: Ho ny trn cng, tr lc thnh cng, vua lun cng m khen thng. K tiu
nhn tuy c ti chin u, lp c cng th cng ch thng tin bc thi, khng nn
phong t cho cai tr, giao cho a v trng yu trong nc, v cng vic kin thit quc
gia
phi
ngi
ti,
mi
gnh
ni.
*
-
Qu
Bt
s
c
ny
d
rt
mi
hay,
li
phi
gn,
ra
qun,
ra
ng.
qun
Chng
phi
ta
nn
chnh
nh:
ngha.
Dng tng phi xng ng (nh ho 2), ng cho k bt ti (nh ho 3) tham gia.
56
Phi cn thn t lc u, k lut nghim minh, nhng phi kho khi mt lng dn
qun.
Nu
gp
ch
ng
th
mnh
th
hy
tm
trnh,
khng
sao.
Khi thnh cng ri, lun cng ban thng th k tiu nhn c cng ch nn thng h tin
bc, ng giao cho h trng trch; trng trch phi v nhng ngi ti c nh vy nc
mi
thnh
c.
QU
THY
qu
(t
gn
gi,
lin
lc).
Chng ta : qu ny Khm trn, Khn di, ngc hn vi qu trc Khn trn, khm
di.
Thon t:
, , ,
T
Bt
ct.
Nguyn
ninh
ph,
phng
nguyn
vnh
lai,
trinh,
hu
v
phu
cu.
hung.
th
khng
li.
sau
(tr)
th
xu.
gn
gi,
thn
thit,
gip
nhau.
bit
ch
ho
no,
ho
trn
cng
chng?
Ho t.
1. : , ,
S
Hu
lc:
Hu
phu
phu,
doanh
phu,
chi,
chung
lai
v
hu
cu.
tha
ct.
nh:
Ho
2,
t
m:
chi
trong
gn
ni,
gi
vi
ngai,
trinh
chnh
ct.
ng
th
tt.
tam:
Ho
T
m:
Gn
chi
gi
ph
ngi
nhn
khng
xng
ng.
Ging: Ho ny m nhu, khng trung khng chnh, chung quanh li ton l m nhu, cho
nn v vi ngi xu, khng xng ng.
4.
Lc
t:
Ngoi
chi,
trinh
ct.
58
Cu
ng:
Hin
t,
vng
dng
tam
khu
Thng
Dch:
lc:
Ho
trn
t
cng,
chi
m:
khng
th,
mi
gn
hung.
gi,
xu.
cho
nn
xu.
*
Qu ny ni v php nhm bn tm thy. Phi cn thn t lc u, thnh tn, trung chnh, v
o ch khng v li. V phi cho t do, khng nn p buc.
9.
QU
PHONG
THIN
TIU
SC
qu
ti
qu
Tiu
sc
]
59
cht),
ngha:
ngn
li,
kim
ch.
Thon
Tiu
sc:
Hanh:
Mt
vn
bt
v,
ng
ty
giao.
Dch: Ngn cn nh (hoc cha nh v cha cng hm ci ngha ngn, bao li, gom li)
hanh
thng.
Ging:
My
kt
(cha
ba
tan)
cch
khng
ging
ma
theo
ci
ty
tng
ca
ca
ta.
qu:
(Cn),
nh
ngn
cn
ln.
gi
Tiu
sc.
cu:
Ho
1,
Phc
dng
t
:
tr
o,
v
h
ca
mnh,
k
c
cu?
li
Ct.
u?
Tt.
Ging: ho ny l dng cng li trong ni qui Cn, c ti, c ch tin ln, nhng v
60
Cu
nh:
Dch:
Ho
2,
khin
dng
Dt
phc,
nhau
tr
li
ct.
th
tt.
Cu
Dch:
tam:
Ho
3,
thot
dng
Xe
bc,
rt
mt
phu
trc;
th
chng
phn
hc
hc
mc.
vi
nhau.
Lc
t:
hu
phu,
huyt
kh,
dch
xut,
cu.
li.
lu
huyt,
lo
s,
khng
li.
ng:
:
Hu
,
phu,
luyn
nh,
ph
ln.
61
cm
ha
lng
ging.
cu:
trinh
l.
Nguyt
v,
k
c
x,
vng,
thng
qun
c
chinh
ti.
hung.
nhng
cng
khng
khc
my.
10.
QU
THIN
TRCH
sc,
ti
qu
L.
Cch
gii
thch
phn
no
gng
p.
Thon t:
L
Dch:
Dm
v,
ln
bt
ui
cp,
it
cp
nhn,
khng
hanh.
cn,
hanh
thng.
Ging: Trn l dng cng, l Cn, l tri: di l m nhu, l oi, l chm, vy l trn
di phn minh li hp l m dng tc l l, l l. C tnh m nhu, vui v i theo sau
dng cng th d ngi i trc mnh d nh cp, cng t ra hin t vi mnh, cho nn
bo rng dm ln ui cp m cp khng cn. Ba ch l h v chnh ngha l dm ln
ui cp, ch nn hiu l i theo sau cp, ly s nhu thun, vui v m ng ph vi s
cng
cng.
bnh
li
quang
minh.
cu:
,
l,
vng,
cu.
2.
Cu
nh:
thn
thn,
nhn
trinh
ct.
tt.
tt.
Ging: Ho dng ny c trung, vn l hin nhn, qun t, bnh thn gi o trung khng
cho
lng
ri
lon
th
tt.
tam:
h
v,
Miu,
dit
nng
nhn,
th;
hung.
b,
nhn
vi
nng
l.
qun.
vu
t:
:
h
v,
sch
sch
(hoc
sc
sc)chung
ct.
5.
Cu
ng:
Quyt
l,
trinh
l.
Thng
cu:
Th
l,
kho
tng,
ton,
nguyn
ct.
Dch: Ho trn cng, dng, xem cch n trong i ngi, cho nn Ho t din ngha
ca ton qu ch khng din ngha ca ring ho cui. Cng l mt l ngoi nh ho
cui
cng
qu
Tiu
sc.
vy
cho
ti
cui
th
tt
khng
bng.
11.
QU
THIN
THI
thng
thun.
Thon t
65
Thi:
Tiu
Dch:
Thi
vn
ci
nh
(m),
i,
ci
lai,
ln
(dng
ct,
)
li,
hanh.
tt,
hanh
thng.
dng,
tt.
cch
ging
na.
Theo
Phan
Bi
Chu
(sch
dn)
th:
qun
th
ln
ln,
tiu
nhn
th
tiu
ln.
Ho t:
1.
S
cu:
bt
mao
nh,
v,
chinh
ct.
Cu
nh
Bng
Bao
hoang,
vong,
dng
bng
thng
h,
bt
vu
trung
di,
hnh.
Dch: Bao dung s hoang ph (nhng t hi c), dng cch cng quyt mo him nh li
qua sng, khng b st nhng vic (hoc ngi ) xa, khng ngh n b ng, m phi
hp
vi
trung.
rt
thun
li;
nhng
cn
nhng
ny
na:
h.
ng
tinh
thn
ng
phi
hi
cho
ngha.
tam:
Gian
trinh
hnh
cu,
bt
vt
tut,
b,
k
v
phu,
vng
vu
bt
thc
phc.
hu
phc.
t:
Phin
phin,
bt
,
ph,
ln,
bt
gii
phu.
hn
cng
tin
nhau.
67
Lc
ng:
qui
mui,
ch,
nguyn
ct.
Thng
lc:
Thnh
phc
co
hong,
vt
mnh,
dng
trinh
s,
ln.
vn
tht
bi
xu
h.
ch
mt
mnh
nghe
thi.
Hai ch trinh ln, R. Wilhem giaeng l : d c kin nhn (chng ) cng tht bi m xu
h. Chng ti ngh ho cui ny m nhu thi qu, khng c ch kin nhn c, nn dch
theo
Chu
Hi.
*
Di y chng ti chp thm li bn ca Phan Bi Chu (tr. 285 286) Chng ta c
Dch t lc c Cn, Khn, tri qua trung gian, no Trun m kinh lun: no Mng m gio
dc; no Nhu m sinh t; no Tng, no s m sp t vic binh, vic hnh; no Sc, no
L m chnh n vic kinh t, vic l ch; hao tn bit bao tm huyt, cha tr bit bao th
gi.
1.
Trun,
3.
Nhu
5.
S,
phn
Khm
,
Khm
thng
Khm
Khm
(him)
2.
thng
h
tri
Mng
4.
6.
qua
n
.
Tng,
Ti,
ln:
khm
Khm
Khm
h.
thng.
68
Thot khi 6 ln nguy him ri. Vy sau, trong c chn nui tr l Tiu sc, ngoi c chn
bng
(nh
cy,
vo)
L.
By
gi
mi
lm
nn
Thi.
mt.
12.
QU
THIN
Thi
ti
qu
B.
Thon
t.
,
B
chi
,
ph
nhn,
bt
li
qun
trinh,
vng
tiu
lai.
Dch: B khng phi o ngi (phi nhn ngha nh phi nhn o), v n khng li cho o
chnh ca qun t (Tng ca n l) ci ln (dng ) i m ci nh (m) li.
Ging: B tri vi Thi. Thi th dng di thng ln, giao vi m trn ging xung; b
th dng trn i ln, m di i xung khng giao nhau. m dng khng giao nhau
th b tc, o ngi nh vy m vn vt cng nh vy. Thi khng li vi o
chnh ca qun t, v dng i ngha l o ca ngi qun t tiu ln, m m li ngha l
o
ca
tiu
nhn
ln
ln.
thn
mnh
thi.
Ho
t.
1.
:
S
,
lc:
Bt
mao
,
nh,
v,
trinh
ct
hanh.
chnh
[]
trinh
[]
th
tt
hanh
thng.
tiu
nhn
nn
ng
vo
phe
qun
2.
:
Lc
,
nh:
Bo
tha,
;,
tiu
nhn
ct;
nhn
b,
hanh.
Dch: Ho 2, m: Tiu nhn chu ng v vng thun ngi qun t th tt: i nhn (c
c ln) nn gi t cch trong cnh b tc (khn cng) th hanh thng.
Ging: Ho ny tuy l tiu nhn, nhng c trung c chnh, chung quanh l tiu nhn c,
m ng hp vi ho 5 qun t trn, cho nn ho t khuyn n nn vng thun qun t
th tt. Cn k i nhn c bn tiu nhn vng thun v chng mun mua danh th
cng ng theo chng, c gi kh tit ca mnh trong thi khn cng, nh vy s hanh
thng.
3.
:
Lc
Dch:
tam:
Ho
3,
m:
Bao
Cha
cht
tu
s
gian
.
t,
xu
h.
Ging: Ho ny, khng trung, khng chnh, l k ng u bn tiu nhn (v trn cng
70
ni
qui
khn),
cho
nn
rt
xu,
ng
ght.
4.
:,
Cu
t:
Hu
mnh,
cu.
Tr
li
ch.
nh
cy
mnh
hng
phc.
Cu
ng:
Hu
vong,
,
b,
vong,
,
i
vu
nhn
ct.
bao
tang.
r,
su
di
t,
rt
kh
nh).
,
cu:
Khuynh
,
b,
tin
b,
hu
h.
mng
bc
ln
cnh
Thi
ri.
13.
QU
THIN
HA
NG
NHN
nn
nhn
sau
l
qu
cng
chung
ti
qu
vi
ngi,
ng
ng
tm
Nhn.
vi
ngi.
Thon
t:
,
ng
nhn
vu
d,
hanh.
Li
thip
xuyn.
Li
qun
trinh.
Dch: Cng vi ngi cnh ng (mnh mng) th hanh thng. (gian him nh) Li qua
sng
ln,
cng
li.
Qu
ny
li
cho
ngi
qun
trung
chnh.
Mun
vy
phi
trung
chnh
ca
ngi
qun
Thon truyn cng ho 2 ni qui ly, ho m c nht, quan trng nht trong 6 ho m
ging
thm:
h.
i tng truyn bn thm: Ngi ta mun thc hin c cnh tng mi vt cng sng
chung vi nhau th phi phn bit tng loi ca cc chng tc, xt k mi s vt (qun t d
loi tc, bin vt); h cng loi th t chung vi nhau v cho mi vt c pht trin s
72
t:
1.
:
cu:
ng
nhn
vu
mn,
cu.
vi
ngi
khc
th
li,
ng
trch
u?
2.
:
Lc
nh:
ng
nhn
vu
tn,
ln.
trong
ng
phi
ca
mnh
thi,
th
hp
hi,
ng
xu
h.
3.
:
Cu
tam:
Thng
,
Phc
cao
nhung
lng,
tam
vu
tu
mng,
bt
hng.
c.
,
t:
tha
,
k
dung,
,
pht,
khc
cng,
ct.
Cu
ng:
Hu
ng
tiu,
nhn,
tin
ho
khc
tng
nhi
ng.
Dch: Ho 5, dng: Cng vi ngi, trc th ku ru, sau th ci, phi dng i qun
nh
ri
mi
gp
nhau.
c,
hp
vi
cng
l,
vi
hnh
phc
ng.
6.
:
Thng
cu:
ng
nhn
vu
giao,
hi.
Dch: Ho trn cng, dng : cng vi ngi cnh ng ngoi thnh, khng hi hn.
Ging: Giao l cnh ng ngai thnh, khng rng bng d (ng ni ni nh qu).
Ho ny tuy cui qu ng nhn, khng c ho no ng hp vi n, cho nn ch cha
c th hnh nh mnh mun, mi ch nh cng vi ngi cnh ng ngoi thnh
thi,
cha
gia
qung
ng
ni
c.
*
c
qu
ny,
chng
ta
rt
ra
hai
li
khuyn:
kh
nng
cng
nhu
cu
ca
mi
ngi.
Cng vic ha ng mi ngi tuy rt chnh ng, mang hnh phc cho dn chng
nhng cng gian nan, b nhiu k ph.
74
14.
QU
HA
THIN
HU
sau
qu
ng
nhn,
ti
qu
hu
(c
ln).
Thon
t:
hu:
Dch:
Nguyn
ln
th
hanh.
rt
hanh
thng.
ng
ng
vi
thi.
i tng truyn khuyn: ngi qun t trong qu ny phi ngn n ngay iu d khi n
cha pht hin, v biu dng iu tt khi n cn mp m thun mnh tt ca tri (t
c
dng
thin,
thun
thin
hu
mnh:
ch
hu
Ho
tt).
t:
1.
:
S
,
cu:
giao
;
hi,
ph
cu;
nan
tc
cu.
Dch : Ho 1. dng : cha lm vic g tai hi, cha c li; nhng phi (cn thn) c x
nh
gp
lc
gian
nan
th
mi
khi
li.
ght, cho nn Ho t khuyn sng trong cnh gian nan th mi khi ti.
2.
:
Cu
nh:
xa
ti,
hu
du
vng,
cu.
xe
ln
ch
nng
ng
xa,
cng
ti
c.
3.
:
Cu
,
tam:
Cng
dng
hng
vu
thin
t,
tiu
nhn
pht
khc.
Dch: Ho 3, dng : nh bc cng (hu) m tic mi thin t hng tiu nhn khng
ng
ni
vic
ca
ci
dng
thin
t,
hoc
cho
dn
chng.
hi
li
Tiu
tng
truyn)
4.
:
Cu
,
t:
ph
bnh,
cu.
Dch: Ho, dng: ng lm ra v thnh vng (khoe ca, sng sang qu) th khng c li.
Ging: Ch bnh [ ] y, Trnh t hiu l thnh vng; Phan Bi Chu dn cu Hnh
nhn bnh bnh trong Kinh Thi m hiu l rm r. Chng ti chm chc hai ngha m
dch
nh
trn.
khuyn phi khim tn, tit kim. Tiu tng truyn cng khuyn phi phn bit th phi ha
phc
cho
rnh
th
mi
khi
li.
5.
:
Lc
,
ng:
quyt
phu
,
giao
nh,
uy
nh,
ct.
phi
cht
uy
mi
c.
Tiu tng truyn c h hiu khc, bo phi dng uy v, ng khinh d m phi phng b
o
tc
(uy
nh
chi
ct,
nhi
d)
6.
:
Thng
,
cu:
thin
,
hu
chi,
ct,
bt
li.
Dch: ho trn cng, dng : t tri gip cho, tt, khng c g m chng li.
Ging: thi i hu, thnh tr, ho dng cng ny trn cng m chu h mnh theo
ho 5, ch v 5 c c thnh tn; nh vy l khng kiu, tuy thnh m khng y trn, nn
c tri gip cho, ha tt, ch l thng ho cui cng, i hu n mn cui, kh
m
tt
c.
kiu.
Qu ny khuyn chng ta sng trong cnh giu c, nn khim, kim: giao thip vi ngi ,
nn
ch
thnh.
77
15.
QU
SN
KHIM
hnh
::|:::
Khim:
Hanh,
qun
hu
chung.
Khim
h.
Qu
ch
mi
Thon
ny
truyn
c
bn
thm:
vy
mt
ho
Khim
m
dng,
c
dng
ca
hanh
tri,
lm
t
thng.
ch
qu.
ngi
cn
xng,
qun
bnh
(Biu
ch
qu,
xng
vt
bnh
Ho
:
S
th).
,
lc:
khim
khim
qun
,
t,
dng
thip
xuyn,
ct.
Dch : Ho 1, m Nhn nhng, nhn nhng, ngi qun t dng c y qua sng
ln
th
tt.
no
cng
vt
c.
Tiu tng truyn khuyn ngi qun t trau gii t cch mnh bng c khim h, (Khim
khim
qun
t,
ti
mc)
78
2
:
Lc
nh:
Minh
khim,
trinh
ct.
ho
th
mi
tt.
3.
:
Cu
,
tam:
Lao
khim,
qun
,
t
hu
chung,
ct.
vn,
tt.
cng.
Theo H t thng truyn chng VIII, Khng t c ho ny, ging thm: Kh nhc m
khng khoe khoang, c cng vi i m chng nhn l n c, c nh vy l cc dy.
4.
:
Lc
t:
bt
li,
huy
khim.
kh
khn
khng
khng
li.
5.
:
Lc
,
ng:
Bt
ph
,
ln,
li
dng
xm
pht,
bt
li.
ngi theo); nhng phi c cht uy, chinh pht k no cha phc mnh th mi khng g l
khng
li.
dng
(l).
6.
:
Thng
lc:
Minh
khim,
,
li
dng
hnh
s,
chnh
quc.
mnh
thi.
Ging: ho ny th nhu, v nhu, vo thi cui cng qu Khim, cho nn khim nhu cng
vc, ting tm lng ly, nhiu ngi theo y; nhn m c th ra qun chinh pht
nhng k khng theo mnh, nhng v ti km, nn ch tr c nhng k trong p mnh thi,
cha
tha
ch
c.
*
Qu ny ho no cng tt khng nhiu th t, khng km qu i hu bao nhiu.
a s cc trit gia Trung Hoa rt cao c Khim, nht l Khng t v Lo t, v h cho
rng lut tri h y qu th vi, trong khi y phi ngh ti lc s vi, phi khim h, ng
t
ph.
thn
hu
chi:
Bt
cm
vi
thin
tin
Nhng khim nhu ca Lo t c v trit , tuyt nhin khng tranh hn vi ai, m khim
nhu trong Dch th khng thi qu, vn trng c trung (ho 2).
80
16
QU
LI
(vui,
Thon
D:
Dch:
sng).
Li
vui
Ging:
kin
v:
Dng
tc
ba
hu,
hu
cch
hnh
tr
ging
dn),
ra
s.
qun
ngha
th
qu
tt.
ny.
Chn trn, Khn di, c ngha l trn th ng, hnh ng; di thun theo,
nh
vy
tt
vui
v.
sinh,
cng
cnh
tng
vui
v.
dn
li
khng
theo.
dn
chng
phc
tng.
Ho
t:
1.
:
S
Dch:
lc:
Ho
1,
m:
Minh
Khoe
mnh
vui
d,
sng
mt
cch
hung.
n
o,
xu.
trong
cc
ho
th
ngha
nhn
vui
v.
81
o,
th
kiu
mn,
xu.
2.
:
Lc
,
nh:
gii
vu
thch,
bt
chung
nht,
trinh
ct.
tt.
Khng t, theo H t h truyn, Chng V, cho rng ngi qun t bit trc c triu
chng t khi mi c du hiu, cho nn ng ph mau, giao tip vi k trn th khng nnh,
vi k di th khng nhn, bit lc no nn nhu, lc no nn cng.
3.
:
Lc
tam:
Hu
,
d,
hi
tr,
hu
hi
nn,
sa
chm,
li
cng
nn
hn.
hn
ln.
4.
:
Cu
,
t:
Do
d,
;
i
hu
c;
,
vt
nghi,
bng
hp
trm.
to
hnh
phc
cho
ngi
thnh
cng
ln
c.
.
82
Lc
ng:
Dch:
ho
Trinh
5,
tt,
Bnh
hng,
hoi,
dai
dng
bt
nhng
t.
khng
cht.
quyn,
nhng
vn
gi
v.
6.
:
,,
Thng
lc:
Minh
d,
thnh
hu
du,
cu.
hy
vng
nhc
nhch
cng
c,
nh
vy
khng
xu.
*
Chng ta nhn thy tn qu l Vui, m su ho ch c hai ho (2 v 4) l tt, cn 4 ho kia
xu nhiu hay t c, xu nht l ho 1 v kiu mn, khoe khoang n o ci vui bt chnh ca
mnh; m tt nht l ho 2, v khng ham vui m gi vng ch mnh.
Phan Bi Chu dn cu Sinh u hon, nhi t an lc ca Mnh t kt, l tm tt
c trit l ca qu ny. Quc gia cng nh c nhn, h sng trong cnh vui sng, vui
v qu th s mau cht.
17.
Trn
QU
l
oi
TRCH
(chm),
di
LI
Chn
(ng,
hnh
TY
sm
st)
|::||:
t
,
83
Ty:
Nguyn,
hanh,
li,
trinh,
cu.
Dch: Theo nhau: rt hanh thng, nhng phi theo iu chnh ng, v iu chnh ng
(trinh)
mi
li,
khng
li.
vui
theo.
sm
cng
ng,
cho
nn
gi
ty.
khng
li.
gi
tit
tho
(trinh)
th
mi
khng
li.
chi
ngha
tai!)
Ho
t;
1.
:
S
,
cu:
Quan
hu
du,
,
trinh
ct,
xut
mn
giao
hu
cng.
Dch: Ho 1, dng : ch trng thay i, h chnh th tt, ra ngoi giao thip th c cng.
Ging: ch quan y c ngha l ch, ch du c ngha l thay i . Chu Hi hiu l ch
trng thay i. Phan Bi Chu hiu l ci th ca mnh thay i, v ho 1 l dng ng
l lm ch hai ho m trn, nhng ngc li phi ty hai ho (v ho dng di
cng).
84
Hiu theo cch no th vn : c chnh ng, theo l phi, th tt (trinh ct). ng theo t
tnh,
theo
ngi
ngoi
(xut
mn)
nu
phi
th
thnh
cng.
2.
:
Lc
,
nh:
tiu
t,
tht
trng
phu.
theo.
3.
:
Lc
,
tam:
Ty
trng
hu
cu
,
phu,
c,
tht
li
tiu
t;
trinh.
y,
nhng
phi
chnh
ng
mi
li.
ng
th
mi
tt.
4.
:
Cu
t:
Hu
phu,
,
Ty
ti
hu
hoch,
o,
trinh,
minh
hung.
cu.
li.
Cu
Dch:
ng:
Ho
5,
phu
dng.
vu
Tn
thnh
gia,
vi
iu
ct.
thin
th
tt.
cho
nn
rt
tt.
Gia
iu
thin,
trung
chnh.
6.
:
Thng
Vng
,
lc:
cu
dng
chi,
hanh
mi
vu
tng
duy
Ty
chi.
Sn.
Dch: Ho trn cng, m. Rng buc ly, theo m tht cht ly; Thi Vng nh Chu, c
nhn tm nh vy mi lp c nghip vng hanh thnh Ty sn (tc K sn).
Ging: Ho ny cui qu Ty, l c nhn tm theo n cng cc, nh tht cht vi
mnh, nh vua Thi Vng nh Chu, lnh nn r ch, b p Mn m chy sang t K
Sn (nm -1327), ngi p Mn gi tr trai gi dt du nhau theo, ng nh i ch.
Chng ti theo Phan Bi Chu m dch cu: Vng dng hanh vu Ty sn nh vy.
Chu Hi bo ch [ ] phi c l hng v hiu l : vua dng thnh m lm t hng
t
Ty
Sn.
J. Legge cng dch nh Chu Hi. R.Wilhem cng c l hng m hiu khc na: Vua cho
nhng cng thn c ph hng (th chung vi t tin nh Chu) nh Thi Miu ti Ty
Sn.
*
Qu ny khuyn chng ta ch nn theo chnh ngha (ch ng v t tnh, v li) v bit ty
thi, nh vy th tt ti cng c (ho cui, t n cc im m vn khng xu.)
86
18.
QU
Trn
SN
Cn
PHONG
(ni),
di
Tn
(gi)
hnh :||::|
Vui theo th tt c cng vic lm, cho nn sau qu Ty, ti qu C. C c hai ngha: nt
v
cng
vic.
nt
th
phi
sa
sang
li,
th
cng
Thon
vic.
t:
C:
Nguyn
Tin
gip
,
hanh,
tam
li
nht,
thip
hu
gip
xuyn
tam
nht.
th
no).
Ging: Qu ny trn l ni, di l gi, gi ng ni, qut li, l tng lon, khng yn,
tt
phi
cng
vic.
li
Thon
truyn
Ho
mi
v
m
i
c
tng
nh
vy
truyn
khng
th
rt
tt.
ging
khc.
t:
1.
87
:
S
,
lc:
Cn
ph
,
chi
c,
hu
t,
kho
cu
l,
chung
ct.
nguy
Qu
y,
ny
ly
phi
vic
trong
bit
nh
rn
lm
s,
th
d,
sau
nn
ni
mi
n
tt.
cha,
con.
2.
:
Cu
nh:
Cn
mu
chi
c,
bt
kh
trinh.
nn
Ho
khuyn
ng
chp
phi
mm
do.
3.
:
Cu
tam:
Cn
ph
chi
,
c,
tiu
hu
hi,
cu.
nh
ngi
con
trung
ngn,
trc
gin
gi
cho
cha.
4.
:
Lc
,
t:
ph
chi
C,
vng
kin
ln.
hi
tic.
Ging: Ho m, nhu li v m, l ngi thiu ngh lc, nht nht, khng dm cng quyt
sa s nt ca cha, cho n ko di hoi th xu cho c gia nh m phi hi hn.
5.
:
Lc
Dch:
ng:
Ho
5,
Cn
m:
sa
ph
s
chi
nt
cho
c,
cha,
dng
c
ting
d
khen.
88
hai
ting
khen.
6.
:
Thng
cu:
Bt
vng
hu,
cao
thng
s.
php
tc
trong
thin
h.
*
Ngi Trung Hoa rt trng c hiu, m c hiu trc ht l gi c danh d cho gia
nh, lm v vang cho t tin, cho nn nu cha m lm iu g tri o l th con c bn
phn can ngn (cha c con nh vy l nh c phc), nu cn nhu nhc qu, dng dng
khng dm can th c li ln; nu cng cng qu m xung t vi cha m th c li,
nhng nh, tt nht l gi o trung, mm mng m kin tr, ngoi nhu m trong cng.
Qu ny kt mt cch bt ng: ho trn cng khng ni g v vic sa sang s nt c,
m
ch
khen
bc
hin
nhn
treo
gng
danh
tit
cho
thin
soi.
19.
Trn
QU
l
Khn
(t),
TRCH
di
hnh
LM
oi
(chm).
||::::
ti
qu
Lm.
Lm
ngha
ln.
h:
ngi
trn
ti
ngi
di).
Thon
t:
:
Lm:
,
Nguyn
hanh,
li
trinh.
Ch
vu
bt
nguyt
hu
hung.
na)
xu.
ln,
nn
gi
Lm.
cho
nn
bo
rt
hanh
thng.
hanh
thng
na
(Thon
truyn)
Trong cnh hanh thng, ng nn phng tng m nn gi vng chnh o, (li trinh): nu
khng
th
thng
(hoc
tm
thng
na)
hung.
C nhiu thuyt ging hai ch bt nguyt y chng ti khng bit tin thuyt no ch xin
hiu
sau
ny
hung;
khng
chp
nhng
thuyt
1.
:
S
Dch:
cu:
Ho
1,
Hm
dng
lm,
Cng
ti,
gi
trinh
chnh
ct.
th
tt.
dng
l)
cho
nn
khuyn
nn
gi
chnh
ca
mnh.
m,
nh
vy
cm
ng
vi
ho
ti.
2.
:
Cu
Dch:
nh:
Ho
Hm
2,
lm,
dng
cng
ct,
ti,
tt,
khng
bt
g
li.
khng
li.
nn
hin
ti
tt
lnh
tng
lai
cng
thun
li.
Tiu tng truyn thm 4 ch: v thun mnh d (cha thun mnh vy). Trnh Di ging l
ho 2, dng trung, cm ng vi ho 5 m trung , hai ho cm ng vi nhau khng
phi v theo mnh ca ngi trn, cho nn tt, khng g l khng li. Chu Hi khng chp
nhn
li
ging
bo:
cha
ngha
ra
sao
Phan Bi Chu ging: ho 1 v 2 phi cng ti th mi tt, phi ly sc ngi gip mnh
tri,
ch
khng
ngi
yn
ch
mnh
tri.
3.
:
Lc
,
tam:
Cam
;
lm,
du
,
li;
chi,
cu.
lo
sa
tnh
th
khng
li
na.
ho
2.
4.
:
Lc
Dch:
t:
Ho
4,
m:
Chi
Ht
lng
lm,
thnh
thc
ti
v
vi
ho
1,
cu.
khng
li.
91
Lc
ng:
Tr
lm,
qun
chi
nghi,
ct.
vic
nc
cho
ngi
nh
vy
kt
qu
chc
tt.
6.
:
Thng
lc:
lm,
ct,
cu.
20.
QU
Trn
PHONG
Tn
(gi)
A
di
QUN
Khn
(t)
hnh
::::||
t:
Qun:
Qun
nhi
bt
tin,
hu
phu
ngung
nhc.
ng
khp
mi
loi,
hoc
xem
xt
(quan)
khp
mi
loi.
(quan)
vo
dng
theo.
92
Thon
l
t
gii
Thon
ngha
truyn
mt
tn
th
qu.
cho
ta
hiu.
Mun biu th (qun) l mu mc cho ngi khc thy th nn c lng ch thnh nh ngi
ch t, lc sp t, ra tay cho tinh khit, l iu quan trng nht, cn vic dng c, thuc
v vt cht, c nhiu cng c, c t cng c, v d nh khng c, ch dng hng,
hoa
cng
tt.
Ho 5 trong qu ngi ch tn, c c dng cng, trung chnh, chnh l ngi cho
thin
trng
vo
cm
ha
theo.
lm
gng
cho
dn,
dy
dn,
dn
khng
ai
khng
Ho
phc.
t:
1
:
S
,
lc:
ng
quan,
tiu
nhn
cu,
qun
ln.
Dch: Ho 1, m: Tr con nhn ln (khng hiu g), tiu nhn th khng ng trch, qun t
m
nh
vy
th
hi
tic.
Ging: Tn qu th c l Qun, ngi trn (ho 5) biu th, lm gng cho ngi di.
Nhng xt tng ho th c l quan, ngi di xem xt t cch, hnh vi ca ngi trn.
Ho 5, dng , c trung lm ch qu, tng trng cho ngi trn, ng vua.
Ho no cng nhn ln ho 5 c, ho 1 xa qu, nh con nt t m m nhn ln, khng
hiu g c, nhng v l con nt, khng ng trch; ngi qun t m nh vy mi ng
trch.
2.
:
Lc
nh:
Khuy
quan,
li
trinh.
(kh
Tiu
tng
truyn.)
3.
93
Lc
tam:
Quan
ng
sinh,
tin
thoi.
yn,
ng
phi
lui
xung
2.
,
t:
Quan
quc
chi
quang,
li
dng
tn
vu
vng.
i.
5.
:
Cu
,
ng:
Quan
ng
sinh
qun
t,
cu.
li.
Cng c th chm cu nh vy: Quan ng sinh, qun t v cu; v dch l ngi qun t
i ny phi xem bn thn, hnh ng ca ta (tc ho 5) m noi theo th khng c li.
Ging: Ho 5 ngi ch tn, cng cng m trung chnh l bc qun t lm gng cho 4
ho
di,
mi
ngi
ng
vo.
Tiu tng truyn bn rng: Quan ng sinh, quan dn d ngha l mun xem c ca ta
(ca vua) th c xem phong tc o c ca dn, v vua m hin minh th dn tnh tt, vua
u
th
dn
tnh
xu.
6.
:
Thng
,
cu:
Quan
sinh
qun
cu.
94
vy
khng
li.
Cng c th chm cu nh vy: quan k sinh, qun t v cu; v dch l : ngi qun t
i ny phi xem bn thn, hnh ng ca n (ca ho cui cng) m noi theo th khng c
li.
Ging: Ho t: ho ny y nh ho t 5, ch khc ho 5 dng ch ng l ta, m ho ny
dng ch k l ca n (ca ho trn cng. L v ho 5 l vua, ni vi ho 4 l cn thn, t
xng l ta; cn ho ny l li Chu Cng ni v ho trn cng, cng nh ni v cc ho
1,
2,
3,
di.
Ho trn cng ny cng l dng nh ho 5, cng l qun t , tuy khng phi ngi ch
tn, nhng trn cao hn ht, cng lm gng cho cc ho m trng vo. V n c t
cch
qun
nn
khng
li.
*
Qu Qun ny khuyn ngi trn nu gng cho di v ngi di noi gng ngi
trn; nhng tr con v tiu nhn th nhiu khi cha bit noi gng.
21.
QU
Trn
HA
ly
LI
(la),
PH
di
HP
Chn
(sm)
hnh
|::|:|
Ph
cn,
tr
(s
ngn
cch),
hp
Thon
hp.
t:
Ph
hp:
Hanh,
li
dng
ngc.
Qu
Ph
hp
ny
ni
vic
hnh
ngc.
sng
sut.
ch
cng
thi
th
ha
ra
tn
khc,
hiu
st
mt.
1.
:
cu:
gio
dit
ch,
cu.
kia
ngi
chc
dng
hnh
php.
Lc
Dch:
nh:
Ho
2,
Ph
m:
Cn
,
phu,
ming
tht
dit
mm,
t,
st
ci
v
mi,
khng
cu.
c
li.
li.
3.
:
Lc
,
tam:
Ph
tch
nhc,
ng
c,
tiu
ln,
cu.
li.
Ging: Ho 3, m: Khng trung chnh, dng hnh ngc v khng c ngi phc, c phn
b on na, nh cn phi ming tht c xng li ng c; nhng vo qu Ph hp, dng
hnh php gi trt t cho x hi, cho nn vic lm ca mnh tuy ng n hn, m khng
c
li
ln.
4.
:
Cu
t:
ph
kim
can
th
tr
(c
li
,
ngi
gian
trinh,
t)
ct.
Dch: Ho 4, dng : Cn phi th tht lin xng m phi kh, c mi tn ng, chu
kh
nhc
vng
lng
gi
ng
chnh
th
tt.
trc,
tng
bng
mi
tn
bng
ng.
iu
kin
th
mi
tt.
5.
:
Lc
,
ng:
ph
can
,
nhc,
hong
,
kim,
trinh,
l,
cu.
lo
s,
th
khng
li.
C sch ging v hai ch hong kim nh sau: kim l vt qu, tng trng ngi ch tn ca
ho 5, hong l sc ca t, ca trung ng (en l mu ca phng bc, ca phng
97
nam, xanh ca phng ng, trng ca phng ty), tng trng c trung ca ho 5.
6.
:
Thng
Dch:
cu:
Ho
trn
cng,
dng
gio
:
dit
tra
vo
nh,
gng,
ti
hung.
ct
tai,
xu.
tr
hng
cc
c,
nn
ti
nng:
eo
gng,
ct
tai.
th
tha
th
c.
*
Qu ny xt v vic hnh ngc, i khuyn: Ngi x hnh phi sng sut trc ht,
cng quyt m cng cn c c nhu ( bt cng i), c cht t tm, v lun lun phi
gi
Ho
o
4
cng
chnh,
tt,
va
thn
cng
va
trng
nhu,
(ho
ti
5).
v.
22.
QU
Trn
SN
Cn
(ni),
HA
di
Ly
(la)
hnh
|:|::|
Hp
qu
Bi
vn
v,
rc
r,
sng
sa
Thon
sc.
t:
:
B:
trang
,
hanh,
,
tiu
li,
hu
du
vng.
thi.
trang
sc
cho
ni.
thay
ho
trn
cng
ca
qu
khn,
thnh
qu
Cn.
trang
sc.
Vt g cng vy: c cht, tinh thn; m li thm vn, hnh thc, th tt (hanh thng), nhng
nu
ch
nh
trang
sc
thnh
cng
th
li
thi.
Thon truyn bn rng thm: m nhu v dng cng giao vi nhau, thay i ln nhau
(tc ho 2 v ho trn cng nh trn mi ging). l ci vn v t nhin (thin vn) ca
tri; cn ci vn v nhn to (nhn vn) th nn hn ch (qu Cn trn c ngha l ngn,
hn ch), v tuy n c cng gio ha thin h, nhng nhiu qu th vn thng cht, xu.
i tng truyn cn khuyn: Vic chnh tr nh th dng trang sc c; cn vic quan
trng
nh
phn
on
hnh
ngc
th
ng
nn
qu
quyt,
im
Ho
thm.
t.
1.
:
S
,
cu:
ch,
xa
nhi
Dch: Ho 1, dng, Trang sc, trau gii ngn chn (a v thp) ca mnh; b cch sung
sng
ngi
xe
nn
(chu
kh
nhc).
Ging: Ho ny dng cng, cui cng ni qui Ly, tc nh ngi c c sng sut
m a v thp nht. Ch nn trau gii phm hnh ca mnh trong a v (v nh ngn
chn, b phn thp nht trong thn th), m an bn, chu i b ch ng ngi xe.
2.
:
Lc
nh:
tu.
99
Dch:
Ho
Ging:
Ch
2,
tu
m:
trang
ngha
ru,
sc
cng
nh
ch
ru.
tu
phi
tt,
xng
vi
trang
sc;
cht
vn
phi
xng
nhau.
3.
:
Cu
tam:
nh,
nhu
nh,vnh
trinh
ct.
tt,
khng
ngi
xm
ln
(mc
chi
lng
d:
Tiu
tng
truyn).
4.
:
gin
cch
hai
bn
(ho
3)
khng
phi
cp
(ngi
xu).
lm
hi
1,
cp
ny
kt
hn
vi
nhau
c.
5.
:
Lc
,
ng:
vu
khu
,
vin,
thc
bch
,
tin
tin,
ln,
chung
ct.
100
ci
y,
nhng
rt
cuc
tt
lnh.
truyn.)
6.
:
Thng
cu:
Bch
b,
cu.
sc,
khng
li.
nhin
thi
xa.
*
i qu B ny l c vn v, c trang sc mi l vn minh, nhng vn nn trng cht hn
vn, ly cht lm th, ly vn lm dng, v khng nn xa hoa, mu m qu.
23.
QU
SN
BC
hnh qu Sn a Bc
B l trang sc, trau gii; trau gii ti cc im th mn ht. Cho nn sau qu B ti qu
Bc.
Thon
Bc
mn,
bc,
lt
cho
tiu
mn
ln
i.
t
101
Bc:
Dch:
Bt
Tiu
mn:
li
H
tin
hu
ti
(hnh
du
ng)
th
vng.
khng
li.
ni
cc
ho
trong
qu
ny.
thm
vo,
khng
trong
thon
Ho
t.
t:
1.
:
S
,
lc:
Bc
sng
,
d
tc,
mit
trinh,
hung.
qun
t,
xu.
di
chn
tr
ln.
2.
:
Lc
,
nh:
bc
sng
,
d
bin,
mit
trinh,
hung.
ging),
tiu
dit
chnh
ca
ngi
qun
t,
xu.
ging
ri,
cha
ti
mt
ging.
3.
:
Lc
Dch:
tam:
Ho
Bc
m:
Ph
chi,
b
ng
ca
mnh,
cu.
khng
li.
Lc
t:
Bc
sng
phu,
hung.
au,
tai
ha
bc
thit
qu
ri;
xu.
5.
:
Lc
,
ng:
Qun
ng,
,
d
cung
nhn
sng,
bt
li.
t,
khng
khng
li.
qun t. Kinh dch V qun t mu (lo tnh cho qun t) l ngha . C th nh vy. L
do
chnh
th
coi
ho
sau
ta
thy.
6.
:
Thng
Qun
cu:
t
,
thc
qu
d,
tiu
bt
nhn
thc,
bc
l.
Dch: Ho trn cng, dng: Cn mt tri ln trn cy, khng hi xung n ( ni dng
tc qun t khng bao gi ht). Qun t ho ny c qun chng (d) theo; cn tiu
nhn th bit rng nu dit ht qun t tc l ph nh chng (chng cng khng cn).
Ging: C qu ch c mi ho ny l dng cho nn v vi tri cy ln cn li trn cy,
khng hi xung n th c ngy n s rng m mc mm, nh vy l o qun t khng
bao gi ht. Ho 3 v 5 ko cc ho m khc theo ho dng ny, cho nn bo l qun t
c dn chng theo. Ho dng ny trn cng, cng nh ci nh che cho tt c cc
ho m di. Nu bn tiu nhn ph nh cho sp ngha bng l khng cn qun t
th quc gia suy vong, chng tc tiu dit- th chng cng khng sng c, khng c chn
dung
thn.
Vy ta thy s d Chu Cng, ngi vit Ho t, cho ho 5 theo ho trn cng (m theo
dng) l v l c th x hi mi tn ti c, khng khi no ngi tt b dit ht.
Qu ny ni v thi m thnh dng suy, tiu nhn tn hi qun t, tiu nhn tuy rt ng,
nhng vn c mt s (ho 3 v 5) hiu o ci qu, ng v phe qun t, v khi x hi lm
nguy th ng h qun t. Ngi qun t mi u ch nn im hi lng ting m ch thi,
chun
cho
lc
thnh
tr
li.
24.
Trn
QU
l
Khn
A
(t),
LI
di
hnh
PHC
Chn
(sm)
|:::::
104
Vt khng bao gi ti cng tn; qu Bc, ho dng trn cng th li quay tr xung
di cng (cng thng phn h); cho nn sau qu Bc ti qu Phc. Phc l tr li (pht
sinh di). Nh vy l o tiu nhn thnh cc th phi tiu, o qun t suy cc th li
thnh
ln.
Thon
t.
,
Phc:
Phn
,
Hanh,
phc
Xut
k
nhp
o,
tht
v
nht
tt,
lai
bng
phc,
li
lai
cu.
hu
du
vng.
Ho
nui
ci
kh
dng
mi
sinh.
t.
105
1.
:
S
,
cu:
Bt
vin
phc,
hi,
nguyn
ct.
Dch: Ho 1, dng. Tuy lm li nhng thi gian chng xa, tr li tt lnh ngay, th khng
n
ni
nn
ln;
rt
tt
(ch
ngha
ln).
nn
rt
tt.
Lc
Dch:
nh:
Ho
2,
Hu
m:
Tr
phc,
li
ct.
(hu),
tt.
,
tam:
Tn
,
phc,
l,
cu.
khng
li.
4.
:
Lc
,
t:
Trung
hnh,
phc.
(ho
1),
tc
theo
o.
5.
:
Lc
ng:
phc,
hi.
li
iu
thin),
bit
sa
mnh,
cho
nn
khng
hi
hn.
6.
:
Thng
lc:
,
phc,
,
hung,
hu
tai
snh,
Dng hnh s, chung hu i bi, d k quc qun hung, ch vu thp nin, bt khc chnh.
Dch: Ho trn cng, m: M mui, khng tr li, s b tai v t ngoi a n (tai) v t
mnh gy nn (snh); vy li cy v lc m dng qun n p ngi, rt cuc s i bi,
lm cho quc qun cng b khn nn (hung), ti mi nm (ti chung cc) cng khng kh
c.
Ging: ho ny trn cng, nh k tiu nhn hn m n cng cc, khng bit tr li, cho
nn b th tai v. N c th lc nht trong cc ho m (m tiu nhn ) v trn cng,
mun dng v lc n p ngi, rt cuc s i bi, gy v ly cho nc n, khng bao
gi kh c. Ch thp (s 10) l s cui cng (s 1 l s u) cho nn thp nin y c
ngha
ti
cng,
ch
khng
nht
nh
10
nm.
Tiu tng truyn bo ho trn cng ny s d hung l v lm tri o vua (phn qun o),
tc o ca ho 1. Ho 1 ny l ho dng duy nht trong qu, lm ch c qu cho nn
gi
vua.
*
Qu ny xt v s sa li tr v ng chnh. Tt nht l hng ngi t nhn thy li
ri sa lin, khng mc phi ln na, ri ti hng gn ngi tt, m bt chc vui v lm
iu nhn, ngha; sau ti hng c c dy tr li iu thin, hng gia k xu m mt
mnh theo o; hng khng bn ch, gi iu thin c lu, nhng bit phc thin th cng
khng
li.
25.
QU
THIN
LI
VNG
hnh
|::|||
Vng
ngha
cn,
by.
Thon
t.
V
K
vng:
ph
Nguyn
chnh
hu
hanh,
snh,
bt
li
li
trinh.
hu
du
vng.
th
hi,
li,
hnh
ng
th
khng
li.
Ging: Tng qu ny: ni qui l Chn (ngha l ng, hnh ng); ngoi qui l Cn
(tri), hnh ng m hp vi l tri th khng cn by, khng cn by th hanh thng, c
li.
Thon
truyn
ging
thm:
hp
vi
thin
l,
rt
hanh
thng.
khng
gip,
lm
sao
i tng truyn bn thm v ci o ca tri (t) l nui nng, v thnh nhn cng theo
o
Ho
nui
nng
vn
dn.
Chng
ti
cho
ra
ngoi
.
t:
1.
108
cu:
Dch:
Ho
1,
dng:
vng,
khng
cn
vng
by,
tin
ct.
i
th
tt.
,
nh:
Bt
canh
hoch,
bt
tri
d,
tc
li
hu
du
vng.
Dch: Khi cy th khng ngh ti lc gt, khi mi khai ph (tri) th khng ngh n rung
thuc
(d),
nh
vy
tin
ti
th
li.
tng
ch;
khng
thng.
Chu cng mun bo: Khi cy m khng ngh ti lc gt, khi mi khai ph m khng ngh ti
khi rung thuc, c ngha l thy vic chnh ng phi lm th lm m khng ngh n
ci li ri mi lm, khng ch trng mong vo kt qu, nh vy mi tt.
Ho 2, m, va trung va chnh, ng vi ho 5 cng trung chnh; n vn l m c c
thun trong ni qui Chn l ng, nh mt ngi tt hnh ng hp vi trung, chnh,
cho
nn
Ho
bo
nh
vy
tin
th
li.
c.
3.
:
Lc
tam:
Hnh
,
vng
nhn
chi
chi
,
tai,
c,
hoc
p
h
nhn
chi
ngu,
chi
tai.
ngi
trong
nghi
oan
ly
trm
b,
mc
ha.
bt
chnh,
nn
tai
v;
tai
ch
mc.
4.
109
Cu
t:
kh
trinh,
cu.
cho
nn
khng
li).
hat
ng,
nhng
cng
kin,
th
gi
vng
cch.
5.
:
Cu
ng:
vng
,
chi
tt,
vt
dc,
hu
h.
ht
bnh.
ght.)
6.
:
Thng
cu:
vng,
hnh
hu
snh,
du
li.
Dch: Ho trn cng, dng. Khng cn by, nhng i (hnh ng) th b ha, khng li g.
Ging: Ho t khuyn khng nn hnh ng, mc du vn l v vng, ch v ho ny ti
cui
cng
ca
qu
ri,
ch
nn
yn
lng
ch
thi.
*
Qu ny cng nhn mnh vo l ty thi. C 6 ho u l v vng c, khng cn by m
ty thi, c lc hot ng th tt nh ho 1, 2; c lc li nn thn nhin, chng lm g c,
nh ho 5, c lc khng nn hnh ng nh ho 4 (nu hot ng th b ha) v nh ho
trn cng.
110
26.
QU
SN
THIN
SC
hnh |||::|
Mnh khng c cn by (V vng) ri bn thn mi c th cha c nhiu ti, c, hoi
bo, nn sau qu v vng, ti qu i sc. Ch sc trong qu ny cng l ch sc trong
qu Phong thin tiu sc, c ba ngha: Nhm cha, nui nng, ngn li. Thon t dng
theo ngha cha (sc tch, un sc), m Ho t dng vi ngha ngn li.
Thon
t:
:
i
,
sc:
Li
trinh,
,;
bt
gia
thc,
ct;
li
thip
xuyn.
Dch: Cha ln: Chnh ng (theo chnh o) th li. Khng phi n cm nh (tc c
hng lc ca vua), tt; vt qua sng ln (lm vic kh khn, gian nguy gip nc) th
li.
Ging: Trn l ni, di l tri, ni m cha c tri th sc cha ca n tht ln, cho
nn gi l i sc. Ni v bc qun t th phi cha ti c, ngha l tu luyn cho ti c
un sc; trc ht phi cng kin nh qu Cn, phi rt thnh thc, rc r (c vn v)
nh qu Cn, m nhng c phi mi ngy mt mi, nht tn k c (Thon truyn);
phi bit cho n ni n chn, lm cho n ni n chn, c tri ln hnh (i tng
truyn).
Ngi no un sc c nh vy th c quc gia nui, v khi x hi gp gian trun th
cu c (vt qua sng ln), v ng vi tri (nh ho 5 v cao ng vi ho 2 trong qu
Cn
tri).
Ho
t:
1.
S
Dch:
cu:
Ho
1,
Hu
dng
l,
c
nguy,
li
ngng
li
d.
th
li.
111
Cu
Dch:
nh:
Ho
2,
dng,
nh
thot
chic
xe
phc.
tho
ci
trc.
li.
3.
:
Cu
Nht
;
tam:
nhn
Lng
d
trc;
v,
li
li
hu
gian
trinh,
du
vng.
Dch: Ho 3, dng : nh hai con nga tt chy ua nhau; phi chu kh gi o chnh th
c li, li phi thng ngy luyn tp, d b cc h thn th tin ln mi c li.
Ging: Chng ta : hai ho 1, 2 u l dng cng m u b hai ho m nhu (4 v 5)
ngn cn, v tuy cng m trong ni qui (qu di), cng nh cc tng ti nng phi
phc tng V Hu, T Hi Thi Hu. Khng phi thi no dng cng thng m c u. Ti
ho 3 ny, may c ho trn cng cng l dng, ng vi mnh nh mt ng ch, cho
nn c hai hng hi nh hai con nga tt ua nhau chy; nhng hng qu m khng nh
rng trn ng gp nhiu gian nan, khng luyn tp phng hng ngy th khng tin
c
xa,
nn
Ho
khuyn
nh
trn.
4.
:
Lc
,
t:
ng
ngu
chi
cc,
nguyn
ct.
th
rt
tt.
phng
ngay
khi
ha
mi
mi
pht.
5.
:
Lc
Dch:
ng:
Ho
5,
Phn
m:
Nh
th
th
ngn
chi
ci
nanh
nha,
con
heo
ct.
thin
th
tt.
Thng
cu:
thin
chi
c,
hanh.
Dch : Ho trn cng, dng. Sao m thng sut nh dng trn tri vy.
Ging: ti ho ny l thi gian cn cng ri, ht tr ngi, ng tht rng ln, bt ngt
nh
ng
trn
tri.
ngha
ln
thi
hnh.
*
Qu ny Thon t ni v s sc tch ti c, m Ho t li xt cch ngn cn k hung hn.
Hai ho c ngha nht l 4 v 5: mun ngn th phi ngn t khi mi manh nha; v mun
dit c th phi dit t gc, tm nguyn nhn chnh m tr th mi khng tn cng, kt qu
chc chn.
27.
Trn
QU
l
SN
Cn
(ni),
LI
di
DI
Chn
(sm)
hnh |::::|
Sc l cha, c cha nhm vt li ri mi nui c, cho nn sau qu i sc l qu Di. Di
c hai ngha: nui nng v ci cm. Nhn hnh qu, chng ta thy nh ci ming m rng,
hai nt lin trn v di nh hai ci hm, ton b gi cho ta ci cm (thay ci mp) li
gi
cho
ta
ung
nui
sng.
113
Thon
:
Di
.
:
Trinh
ct.
Quan
di,
cu
khu
thc.
Dch: Nui: h ng chnh o th tt. Xem cch nui ngi v t nui mnh.
Ging: Nui tinh thn hay th cht, cng phi hp chnh o th mi tt. Xem cch nui
ngi
nui
mnh
th
bit
tt
hay
xu.
ln
nh
vy
bnh
tng
khu
nhp
Phi
gi
gn
nht
ci
ming.
Ho
:
S
,
cu:
nh
linh
qui,
quan
ng
di,
hung.
Dch: ho 1, dng: ch b con ra thing (tng trng phn tinh thn qu bu) ca ch i
m
ng
ta,
ti
mp
xung,
xu.
mnh
cu
cnh
ngi
ra
bn
dc
hoc
mt
lim
s.
2.
:
Lc
,
nh:
in
,
di,
pht
kinh,
vu
khu
,
di,
chinh
hung
tin
ln
th
xu.
vi
2,
chi,
khinh
mc
nhc.
nui
dng,
ho
ny
li
khng
sc
dng
c.
3.
:
Lc
,
tam:
Pht
di,
trinh
hung.
Thp
nin
vt
dng
du
li.
khng
tt
khng
lm
nn
g.
Ging: ho ny m nhu, bt trung, bt chnh, li hay ng (vi trn cng ni qui Chn)
khng chu ngi yn, thy u c n l m u vo. Rt xu V hai ch thp nin
chng
ta
ging
ho
cui
cng
ca
qu
Phc.
4.
:
Lc
,
t:
in
di,
,
ct.
th
am
am,
dc
trc
trc,
cu.
ngt,
khng
li.
gip
dn
chng,
cho
nn
vn
tt.
Nhng phi chuyn nht, khng gin on (nh mt h nhn m m, ham mun khng
ngt),
tip
tc
cu
gip
hoi
th
mi
kt
qu,
khng
li.
115
Lc
ng:
Pht
kinh,
trinh,
ct.
Bt
kh
thip
xuyn.
nui
dn.
th
nui
qua
ho
ny
sng
cng
ln
cu
nui
c.
tinh
thn.
6.
:
Thng
cu:
do
,
di,
ct.
Li
thip
xuyn.
Dch: Ho trn cng, dng. Thin h nh mnh m c nui, trch nhim mnh ln nh
vy, mnh phi thng lo lng, s hi th c tt. Qua sng ln c.
Ging: Ho ny dng cng m trn cng, nh bc lm thy cho v nguyn th, v
nguyn th nh mnh m nui c thin h, th cng nh chnh mnh nui thin h. Trch
nhim ln nh vy nn mnh phi thng lo lng, s hi, rt thn trng th mi c tt
lnh,
thin
phc
ln
(li
Tiu
tng
truyn).
QU
l
TRCH
oi
(chm)
PHONG
di
I
l
Tn
hnh
QU
(gi)
:||||:
ri
sau
mi
vic
ln
qu
116
phi
thng.
Thon
qu:
ng
,
no,
li
hu
du
vng,
hanh.
Dch: (Phn dng ) nhiu qu (phn m t qu) nh ci ct yu, cong xung (chng khng
ni).
Trn
di
th
li,
hanh
thng.
ln
qu,
ngn
chn
nh
qu,
chng
khng
ni,
phi
cong
i.
cho
nn
bo
tin
(hnh
ng)
th
hanh
thng.
t:
1.
:
S
Dch:
,
lc:
Ho
1,
T
m:
Lt
dng
(vt
g)
bch
bng
cy
mao,
c
mao
trng,
v
khng
cu.
c
li.
cn
thn.
2.
:
117
Cu
nh:
Kh
dng
sinh
lo
phu
th,
bt
li.
khng
li.
Cu
Dch:
tam:
Ho
ng
ba,
dng:
no,
ci
ct
hung.
cong
xung,
xu.
qu
cng
th
cong
xung,
gy,
vic
hng.
Cu
t:
ng
,
long,
ct.
Hu
tha,
ln.
nh.
ni
lm
vic
ln,
khng
lo
tht
bi.
khen.
sinh
na.
sp
kit
ri.
6.
:
Thng
lc:
qu
thip,
dit
,
nh,
hung,
cu.
Dch : Ho trn cng, m. Li qua ch nc su, nc ngp u, xu: nhng khng c li.
Ging: Bn cht m nhu, ti hn m vo cui thi i qu mun lm vic ln th rt nguy
thn, nh ngi li ch nc su lt u. Nhng lm cng vic nguy him cu i,
cho nn khng gi l c li c. Ho ny tr hng ngi st thn di thnh nhn (t hi
sinh
lm
nn
iu
nhn),
ng
phc
ch
khng
ch
c.
29.
Trn
QU
v
THUN
di
KHM
Khm
(nc)
hnh
:|::|:
Thon
:
Tp
,
Khm:
Hu
phu,
,
duy
tm
hanh,
hnh
hu
thng.
Dch: Hai lp khm (hai lp him), c c tin, ch trong lng l hanh thng, tin i (hnh
119
ng)
th
trng
cng.
Ging: Tp Khm c ngha l trng khm, hai ln Khm. Nhn hnh qu Khm ta thy mt
ho dng b hm vo gia hai ho m, cho nn Khm c ngha l hm, l him.
Ta li thy gia c (nt lin), ngoi rng (nt t), tri vi qu Ly gia rng trn di
c, nh ci ming l; ch rng l ch khng kh v t chy than, ci, cho nn Ly l
la. Khm tri vi Ly, ch no trng th nc chy vo; Ly l la th Khm l nc. Nguy
him khng g bng nc su, khng cn thn th sp xung, cht ui, nn bo nc l
him.
Xt theo ngha th ho dng gia, dng l thc, thnh tn, v vy bo l Khm c
c tin, ch thnh (hu phu) trong lng, nh vy m hanh thng. Gp thi him , c lng
ch thnh th khng b tai nn, hnh ng th c trng m cn c cng na.
Thon truyn ging thm: Nc chy hoi m khng bao gi li (lu nhi bt doanh) ch
him
tr
no
cng
ti,
cho
nn
bo
tin.
th
cc
ln.
hnh
tu
tnh
khng
ngy
no
qun.
Ho
t:
Ho
1,
m:
Hai
ln
him,
sp
vo
su,
xu.
,
nh:
khm
hu
him,
cu
tiu
c.
b hai ho m nhu bao vy, cha that c; cho nn ch mong lm c vic nh thi.
Ho 4 qu D (s 6) cng l dng v m; cng b hai ho m bao vy, cn km ho 2
qu Khm v khng c trung,vy m Ho t cho l i hu c (thnh cn ln); cn ho
2 qu Khm ny ch cu c tiu c thi; ch v thi khc; thi qu D l thi vui v,
hanh
thng,
thi
qu
Khm
thi
gian
nan,
nguy
him.
3.
:
Lc tam : Lai chi khm khm, him th chm, nhp vu khm nm, vt dng.
Dch: Ho 3, m : ti lui (ch chi y ngha l i) u b hm, trc mt l him m sau
lng li k (da) vo him, ch cng sp vo ch su hn thi, ch dng (ngi hon
cnh
ho
ny,
khng
vic
u).
su
hn
thi.
4.
:
Lc
,
t:
Tn
tu
qu,
nh
dng
,
phu,
np
,
c
d,
chung
cu.
ng
bin),
min
gi
lng
ch
thnh.
nu
li
cht
tr,
bit
tng
quyn
th
rt
cuc
khng
li.
5.
:
Cu
,
ng:
Khm
bt
doanh,
ch
bnh,
cu.
khng
li.
Ging: Ho ny dng cng, c ti, c trung, c chnh, ngi ch tn, mi tri qua gi
na thi Khm, him cha ht, nc cn dng ln na, n khi no nc y ri mi bnh
li, m dt dn ra khi him c. Ch K y ngha l bnh, tc him nn, tr ch
khm.
6.
:
xu.
him,
li
khng
bit
hi
sa
mnh,
nn
ha
rt
nng.
*
Qu ny l ci tng qun t b tiu nhn bao vy, ch c hai ho l tm tt (ho 2 v 5),
cn cc ho khc u xu. Li khuyn quan trng nht gp thi him, phi gi lng ch
thnh, v bit tng quyn.
30.
QU
Trn
di
THUN
u
LY
Ly
(la)
hnh
|:||:|
qu,
mt
nt
gia
da
vo
hai
nt
dng
trn,
di.
mt
Sau
tri
sng,
cng
cho
Ly
nn
cn
Ly
ngha
tng
l
ri
la,
ra,
nh
mt
tri.
chia
Ly.
Kinh Dch m u bng hai qu Cn, Khn (tri t); ti gia Kinh. (cui phn thng ca
Kinh)
hai
qu
Khm,
Ly,
hai
l.
t),
Ly,
gia
tra
(gi
ng).
h,
rng,
cho
nn
ca
sng,
vn
minh.
Thon
t.
:
Ly:
,
li
trinh,
hanh.
Sc
tn
ngu,
ct.
ny
bo
nht)
th
mi
tt.
Ly cn ngha l sng. Qu thun Ly, trn di u l Ly, sng qu, sng sut qu, t mnh
hn ngi th t ngi a, cho nn phi giu bt ci sng i m trau gii c thun.
Thon truyn bo phi c c trung chnh na nh ho 2 v ho 5 (ho ny ch trung thi,
nhng c trung th cng t nhiu c chnh) nh vy mi ci ha c thin h, thnh
vn
minh.
Ho
t;
1.
:
S
Dch:
,
cu:
Ho
1,
L
dng
thc
:
Dm
nhin,
by
b;
knh
phi
thn
chi,
trng
th
v
khng
cu.
c
li.
Ging: ho dng ny c ngha nng ny, cu tin qua, m cn non nt, cha c kinh
nghim, nh a tr vi vng dm by b (Phan Bi Chu hiu l s giy nh nhng), tt
123
lm
li,
nn
khuyn
phi
thn
trng
(knh
chi).
2.
:
Lc
Dch:
nh:
Ho
Hong
2,
ly,
Sc
vng
nguyn
ph
vo
ct.
gia,
rt
tt.
Cu tam: Nht trc chi Ly, bt c phu nhi ca, tc i dit chi ta, hung.
Dch: Ho 3, dng : mt tri x chiu ln, ( ni ngi gi, tnh tnh tht thng, khng
ng vui m vui. Khng ng bun m bun). Khi th g ci phu (v bng t, ng ru
m cng dng lm nhc kh) m ht, lc li than thn gi nua; xu , (Hi xa khi ht th g
nhp
bng
ci
phu).
Ging: Ho 3 ny trn cng ni qui ly, nh mt tri sp ln m cha ln ngoi qui Ly,
cha
ti
lc
mt
tri
mc
(sng
hm
sau).
Cu: bt c phu nhi ca, tc di dit chi ta, Chu Hi hiu l chng yn phn m vui v, m
li
than
th
gi
nua,
th
khng
bit
x.
4.
:
Cu
,
t:
nh,
,
k
lai
,
nh,
phn
,
nh,
nh,
kh
nh.
Dch: Ho 4, dng: thnh lnh chy ti, nh mun t ngi ta vy, th s cht, b mi
ngi
b.
,
ng:
xut
th
nhc,
thch
ta
nhc,
ct.
124
nn
ri
tt.
6.
:
Thng
Hu
cu:
gia;
Vng
chit
th,
dng
hoch
ph
xut
chinh,
x,
cu.
Dch: Ho trn cng, dng: vua dng (ngi c ti, tc ho ny) ra qun chinh pht,
c cng tt p, git u ng m bt sng k xu i th thi, nh vy th khng c li.
Ging: Ho ny dng cng li trn cng qu Ly, th l va cng quyt va sng
sut n cc im, vua dng ti y tr k gian t th thnh cng ln.
Nhng v cng qu th d ha tn bo, nn Ho t khuyn dp lon th ch nn git
nhng k u s, cn nhng k i theo th bt sng thi. Nh vy s khng c li.
31-
QU
TRCH
SN
HM
hnh
::|||:
ngha.
t:
:
Hm:
,
Hanh,
,
li
trinh,
th
ct.
Ging: oi l thiu n trn, Cn l thiu nam di (1). Cm nhau thn thit khng g
bng
thiu
nam,
thiu
n.
Cm
nhau
th
tt
hanh
thng.
Thiu n trn, thiu nam phi h mnh xung cnh thiu n; hi mi gp nhau th phi
vy; ch nu thiu n cu cnh thiu nam th l bt chnh, khng tt. Cho nn thon t bo
phi gi o chnh mi c li. Hai bn gi o chnh c th ci v chc tt lnh.
Hm khc cm im: Cm c ch Tm l lng, hm th khng. Hm l t nhin
hai bn tng hp, ri cm nhau, khng c t , khng v mt l no khc, phi h tm
(trng
rng
trong
lng)
ng
li
thnh
ci
chm.
phc
ch
mnh
gi
l.
Tm li, Thon t cho rng trai gi cm nhau phi chn thnh, t nhin, v nt, v ti th mi
tt; m khi cm nhau ri phi t ch, gi l, ng n ni ha ra bt chnh.
Coi o m dng giao cm m sinh ha vn vt, thnh nhn ch thnh m cm c
thin h, th thy c chn tnh ca thin a, vn vt. o cm nhau qu l quan trng.
Ho
t:
1
:
S
Dch:
lc:
Ho
Hm
1,
m:
Nh
cm
mu.
ngn
chn
ci.
thi.
Khng
khen
cng
khng
ch.
2.
:
Lc
Dch:
,
nh:
Ho
Hm
2,
m:
Cm
;
k
c
ph,
bp
hung;
chn,
xu;
yn
ct.
th
tt.
Cu
tam:
Hm
c,
chp
ty,
vng
ln.
theo
ngi
na,
ng
ch.
4.
:
Cu
;
t:
Trinh
ct
hi
vong;
ng
ng
vng
lai,
bng
tng
nh
t.
ring,
tnh
ton
bng
mo
vt.
5.
:
Cu
,
ng:
Cm
mi,
hi.
127
Dch:
Ho
5,
dng
Cm
ti
bp
tht
trn
lng,
khng
hi
hn.
Ging: Bp tht trn lng, cao hn tim (hay lng) m tri vi tim, khng cm c vt.
Khng cm c vt m cng khng c t tm, t , nn cng khng c g hi hn. C l
v ho 5 ny dng cng, v rt cao, trung, chnh, cch bit dn chng qu, cho nn
Chu
Hi
bo
khng
cm
vt
chng?
6.
:
Thng
Dch:
lc:
Ho
Hm
trn
cng,
k
m:
ph,
Cm
ngi
gip
bng
,
mp,
thit.
m,
li.
bit
ng
ch
ri.
* o cm ngi phi ch thnh, t nhin, khng dng tr tnh ton, nhng cng khng nn
c t , t tm.
32.
QU
Trn
LI
Chn
PHONG
(sm),
di
HNG
Tn
(gi)
hnh :|||::
u qu Hm, ti ni ti sao sau qu Hm (trai gi cm nhau) tip ti qu Hng (o
v chng c tnh cch lu di). Hm: trn l Chn trng na, di l Tn, trng n chng
trn,
di
,rt
hp
o,
Thon
tt
lu
:
Hng:
th
,
Hanh,
;
v
cu;
li
:
,
trinh,
di.
li
hu
du
vng.
Dch: Lu di th hanh thng, khng c li; gi c chnh o th c li, tin hnh vic g
cng
thnh
cng.
Thon truyn ging: Cng (Chn) trn, nhu (Tn) di, sm gi gip sc nhau, Chn
128
t:
1
:
S
,
lc:
tun
hng,
trinh
hung,
du
li.
xu,
khng
lm
thun
li
c.
ra
ngu.
kin
gi
cch
th
xu.
2.
:
Cu
nh:
Dch:
Ho
hi
2,
dng:
hi
vong.
hn
tiu
ht.
,
tam:
Bt
hng
,
c,
hoc
tha
chi
tu,
trinh
ln.
cng
ng
tic.
t:
in
cm.
129
Dch:
Ho
4,
dng
nh
sn
khng
cm
th.
,
ng:
Hng
.
c,
trinh.
Ph
nhn
ct,
phu
hung.
th
xu.
ch
mt
mc
theo
th
xu.
6.
:
Thng
Dch:
lc:
Ho
trn
cng,
chn
m:
ng
hng,
hoi,
khng
hung.
chu
yn
th
xu.
Ging: trn cng qu Hng v ngoi qui Chn, cho nn ni l ham ng qu, li m
nhu,
khng
bn
ch,
yn
khng
tht
bi.
33.
Trn
QU
l
Cn
THIN
(Tri),
SN
di
N
Cn
(ni)
130
hnh
::||||
t:
n:
Hanh,
tiu
li
trinh.
Dch: Trn lnh i th hanh thng; trong cc vic nh, gi c iu chnh th c li.
Ging: Trn l tri, di l ni: chn ni th thy nh ni l tri, nhng cng ln cng
thy tri li ln cao na, ti nh ni thy tri m mt tt vi, nh tri trn lnh ni, cho nn
t
tn
qu
n.
12.
thi ng, m dng tin mnh, dng nn rt lui i l hp thi, c hanh thng (c
th hiu l : o qun t vn hanh thng). Tuy nhin m mi c 2, dng cn ti 4, cha
phi l thi B (c 3 m u tin ln), nn cha n ni no, trong cc vic nh, gi c
iu
chnh
th
cn
li,
cn
lm
c.
trng.
ng
dn
vi
chng
qu.
Ho
t:
1
:
S
,
lc:
v,
,
l,
vt
dng
hu
du
vng.
trn
theo
kp
ngi,
cn
sau,
nn
bo
nguy.
131
2.
:
Lc
,
nh:
chp
chi
dng
hong
ngu
chi
cch,
mc
chi
thng
thot.
bng
da
vng,
khng
th
no
ci
c.
,
tam:
,
n,
hu
tt
l,
sc
thn
thip,
ct.
,
t:
Hiu
n,
qun
ct,
tiu
nhn
ph.
mi
lm
vy
c,
tiu
nhn
th
khng
5.
132
Cu
Dch:
ng:
Ho
5,
gia
dng,
n,
trn
theo
trinh
iu
chnh
ct.
cho
nn
tt.
Thng
cu:
Phi
n,
bt
li.
Dch: Ho trn cng, dng: trn m ung dung, ng hong, khng c g l khng li.
Ging: Vo lc cui thi n, cng trn c xa cng c t do. Ho ny dng cng
qun t, khng bn rn vi ho no c (v ho 3 cng l dng), c th ung dung, ng
hong
trn
c,
khng
nghi
ngi
c.
* ngha qu n: trn phi hp thi; trn sau cng l tr, th nguy (ho 1) trn m cn
vng t tnh th xu (ho 3); trn mt cch trung chnh th tt (ho 5); trn m khng bn
rn th c ung dung (ho 6) . Li c trng hp v hon cnh m khng c trn i (ho
2).
34.
QU
LI
THIN
TRNG
hnh
||||::
(ln
mnh).
Thon
t:
i
Dch:
trng,
Ln
mnh,
li
theo
iu
trinh.
chnh
th
li.
li.
ci
tnh
ca
tri
t.
Ho
t:
1.
:
S
,
cu:
Trng
vu
ch,
chinh
hung,
hu
phu.
Dch: Ho 1, dng: mnh ngn chn, i ln th xu, c th tin chc nh vy (hu phu
y
khng
ngha
tin
nh
nhng
ni
khc).
hi
mun
tin,
vp,
xu.
2.
:
Cu
Dch:
nh:
Ho
2,
Trinh
dng
ct.
c
chnh
,tt.
Ging: Ho ny dng cng, v nhu, tuy khng c chnh, nhng c trung, m trung
th
khng
bao
gi
bt
chnh,
vy
cng
tt.
3.
:
Cu
Trinh
,
tam:
Tiu
l,
,
nhn
dng
dng
trng,
xc
,
qun
phin,
dng
vng.
luy
gic.
Dch: Ho 3, dng: tiu nhn dng sc mnh, qun t khng; d gi iu chnh cng
nguy,
nh
con
cu
hc
vo
ci
du,
thng
ci
sng.
134
ngi
tr
dn.
4.
:
tin
ln,
nh
ngi
xe
ln
trc
xe
vng
vng.
Ging: Ho ny dng cng, qua khi ni qui l Cn, m ln ngoi qui l Chn, l
trng thnh n cc im; n trn ht cc ho dng, lm lnh t m qun t, s n
hng qu m lm ng nn dn k: gi iu chnh th mi tt, khi n hn.
trn n l hai ho m, m n lc suy, d nh ; nh ci du trc mt ho 4
m, khng cn b khn na; n c th dt ba ho dng o o tin ln d dng, c hi
thun
li
nh
ngi
xe
ln
trc
xe
vng
vng.
5.
:
Lc
,
ng:
tng
dng
vu
d,
hi.
hn.
Thng lc: dng xc phin, bt nng thoi, bt nng toi, v du li, gian tc ct.
Dch: Ho trn cng, m: Cu c hc vo du, mc kt, lui khng c, tin cho toi
135
cng
khng
c,
khng
li
c;
chu
kh
nhc
th
tt.
Ging: ho ny trn cng qu i trng l ht thi ln mnh, m cng trn cng ngoi
qui Chn, l rt ham ng m bt lc (m nhu); nh con cu c hung hng hc vo du,
mc kt, lui khng c, tin ln cho toi cng khng c, khng li ch no c. Nu
b
tnh
hung
hng
hc
qung
chu
kh
nhc
th
tt.
*
Qu ny l thi m suy, dng ln mnh ln, ng l tt; m su ho khng c ho no
tht tt, ch tt vi iu kin l gi o chnh ca qun t; c nhn khuyn mun gp vn
hi tt th phi coi chng ho np u , nn phng.
35.
QU
HA
TN
hnh qu Ho a Tn
trng thnh th tt nhin phi tin ln, cho nn sau qu i trng ti qu Tn [], Tn c
ngha
tin
[]
ln.
Thon
t:
:
Tn:
,
Khang
hu
dng
tch
phn
th,
tr
nht
tam
tip.
Dch: tin ln, bc hu c ti tr nc c thng nga nhiu ln, ban ngy c tip ti
ba
ln.
Ging: Qu ny c tng mt tri (ly) ln khi mt t (Khn), cng ln cao cng sng, tin
mnh.
Li c th hiu l ngi di c c thun (Khn) da vo bc trn c c rt sng sut
(); cho nn v vi mt v hu c ti tr dn (Khang hu) c vua tn nhim, thng (tch)
nga
nhiu
ln,
ni
mt
ngy
vua
tip
ti
ba
ln.
136
ti,
cch
hiu
ca
Chu
Hi
chp
nhn
hn.
t:
1.
:
S
,
Lc:
tn
,
nh,
ti
,
nh,
trinh
ct,
vng
.
phu,
d,
cu.
Dch: Ho 1 m: : mun tin ln m b chn li, gi o chnh th tt; nu ngi chng tin
mnh
th
nn
khoan
thai,
bnh
tnh,
nh
vy
khng
li.
Lc
nh:
Th
,
Tn
gii
nh,
su
phc
vu
nh,
k
trinh
vng
ct;
mu.
vy.
137
Lc
Dch:
tam:
ho
3,
chng
m:
mi
ngi
don,
tin
cn,
th
hi
mi
hi
vong.
tic
mt
i.
cn
phi
hi
tic
na
u?
4.
:
Cu
t:
Tn
nh,
thch
th,
trinh
l.
Dch: ho 4, dng : tin ln, tham lam nh con chut ng, c gi thi th nguy.
Ging: Ho ny bt chnh, bt trung, a v cao, tham lam mun gi ngi m li s mt
by m di dng hng hi dt nhau tin ln, nn v vi con chut ng, va tham va
s
ngi
th
nguy,
tai
ho
mt
ngi.
5.
:
Lc
,
ng:
hi
vong,
tht
vt
tut,
vng
ct,
bt
li.
khng
li.
di
thun
gip
mnh,
nn
khng
phi
hn.
gi
sng
sut
th
thnh
cng.
6.
:
Thng
,
cu:
Tn
,
k
gic,
duy
dng
,
pht
p,
,
l
ct,
cu,
trinh
ln.
Dch: Ho trn cng, dng: ch tin cp sng thi, lo tr ci p ring ca mnh thi th d
c nguy, kt qu cng tt, khng ti li, nhng d c iu chnh th cng ng thn.
Ging: Dng cng m trn cng qu Tn, c ngha l cng n cng cc, m ham
tin cng cng cc, khng khc con th hung hng ch hc bng cp sng. Nh vy khng
138
36.
QU
Trn
Khn
HA
(t),
MINH
di
DI
ly
(la)
hnh
|:|:::
tn.
Thon
t.
Minh
Dch:
di:
nh
sng
Li
tn
hi,
chu
gian
gian
nan,
gi
trinh.
iu
chnh
th
li.
tn
hi,
ti
(Minh
di).
Ngi qun t thi u m ny, gp nhiu gian nan, ch c cch gi c chnh trinh ca
mnh th mi c li. Mun vy th trong lng gi c sng m ngoi th nhu thun
chng vi hon nn nh tng ca qu Ly l sng vn minh ni qui, Khn l nhu thun
ngoi qui. Vua Vn Vng b vua Tr nghi ng, giam vo ngc Du L, t v rt nhu
thun, khng chng i Tr, m ht tm tr vo vic vit Thon t ging cc qu trong
Kinh
Dch,
nh
vy
Tr
khng
git,
sau
th
ng
ra.
Khng nhng ngoi phi t v nhu thun, m c khi cn nn giu s sng sut ca mnh
i na m trong lng vn gi ch hng, nh C t mt hong thn ca Tr. Tr v o,
C T can khng c, gi in, lm n l, khi b git, mong c c hi ti to li nh
n; khi nh n mt, ng khng cht vi Tr, cng khng b nc ra i. V vng con
Vn Vng dit Tr ri, trng t cch C T, mi ra gip nc, ng khng chu; sau V
vng cho ra Triu Tin, lp mt nc ring. Nh vy l C T giu s sng sut ca
mnh gi vng ch, khng lm mt dng di nh n (Hi k minh, ni nn nhi nng chnh
k
ch
Thon
truyn).
139
i tng truyn bo qun t gp thi Minh di, mun thng ng qun chng nn dng
cch kn o m li thy c r (dng hi nhi minh), ngha l dng th on lm ng cho
k tiu nhn , ng rch ri, nghim khc qu m s b hi, tm li l lm b nh khng
bit chng khng nghi ng mnh v l ht dng tm ca chng ra m mnh s bit
c.
tc
gi
tng
truyn
mun
dng
thut
ca
Hn
Ho
Phi.
t.
1.
:
cu:
tam
Minh
nht
di,
bt
vu
thc,
phi
thy
hu
du
,
k
dc.
vng,
Qun
ch
nhn
vu
hu
hnh,
ngn.
Dch: Ho 1, dng : thi u m (nh sng b tn hi), ho ny nh con chim mun bay
m cnh r xung. Ngi qun t bit thi c th b i ngay, d (khng c tin) phi nhn
i
ba
ngy,
ti
u,
gp
ch
c,
cng
ch
ch
trch.
phu
Chng.
2.
:
Lc
,
nh:
Minh
di,
di
vu
c,
,
dng
chng
trng,
ct.
khi,
nh
con
nga
mnh
tin
ln,
tt.
ti
theo
Chu
Hi
Phan
Bi
Chu.
3.
140
:
Cu
,
tam:
Minh
,
di,
vu
nam
,
th,
th,
bt
kh
tt,
trinh.
nhng
ng
hnh
ng
gp,
phi
bn
ch.
chnh.
4.
:
Lc
,
t:
Nhp
vu
phc,
hoch
minh
di
chi
tm,
vu
xut
mn
nh.
di)
nn
nh
ra
i.
i,
tc
trnh
cho
xa
cnh
mc
n.
l hiu theo Phan Bi Chu. Chu Hi nhn rng khng thy c ngha ho ny.
5.
:
Lc
,
ng:
chi
Minh
di,
li
trinh.
hn
m,
trong
lng
vn
sng
sut.
6.
141
Thng
lc:
Bt
minh
di,
ng
vu
thin,
hu
nhp
vu
a.
xung
t.
Ging: Ho trn cng, m; cui cng thi Minh di, li trn cng ngoi qui Khn, tc
nh ngi c a v ti cao m li hn m cng cc; nh vy l ti m m, ch khng phi
ch l nh sng b tn hi (Minh di), na, cho nn Ho t bo l bt minh di. C ci tng
ln
cao
ti
tri
(a
ti
cao)
ri
sp
xung
t.
*
Qu ny khuyn ngi qun t thi hc m qu th c th b nh, nc m i; hoc
mun li th giu s sng sut ca mnh m gi vng o chnh ch thi.
37.
QU
PHONG
HA
GIA
NHN
hnh
|:|:||
Gia
nhn
Thon
ngi
trong
mt
Gia
Dch:
nh.
nhn
ngi
trong
:
nh:
Li
n
n
chnh
trinh.
ng
th
li.
Ging: Ni qui l Ly, sng sut; ngoi qui l Tn thun. trong th sut, x tr khng h
, ngoi th thun, nh vy vic t gia s tt p. Ni rng ra vic nc cng vy, v
ngi trong mt nc ly nc lm nh; m vic th gii cng vy, v mi nc nh mt
ngi,
th
gii
nh
mt
nh.
chnh
ng
th
li.
Tuy ch ni n trinh thi, nhng phi hiu nam cng cn chnh ng na, v nu nam
khng chnh ng th n lm sao chnh ng c. Cho nn Thon truyn gii thch: n
b chnh ng trong (m ch ho 2, m v m trong ni qui), m n ng chnh ng
ngoi (ho 5, dng, v dng trong ngoi qui); n b lo vic nh, n ng lo vic
ngoi, c hai u gi o chnh, l hp vi ngha ln ca tri t (n chnh v h ni,
nam chnh v h ngoi; nam n chnh, thin a chi i ngha d). Nam n l ni chung,
gm c cha m, con ci, anh ch em, v chng, ai ny u phi gi o chnh ht, ch
khng phi ch c ngi trn, chng khng phi gi o. Cha m cng c ng o cha m
th con mi ng o con, anh em cng vy, chng v cng vy. Thi xa chng ring
Trung Hoa m khp cc nc theo ch ph quyn nh phng Ty cng vy, khng
c bnh ng gia nam n; nhng v t cch, o c, th nam n u c bn phn, trch
nhim
ngang
nhau.
i tng truyn khuyn: coi tng qu ny, gi t trong la pht ra (iu ny khoa hc
ging ri), ngi qun t hiu rng trong thin h, vic g ngoi cng pht t trong;
mun tr nc th trc phi tr nh, mun tr nh th trc phi tu thn; m vic tu thn ct
hai iu: ni phi c thc l; thc s, khng ni sung, vu v; lm th thi phi trc
sao sau vy, trit t u ti ui, ng thay i hoi (qun t d ngn hu vt, nh
hnh
hu
hng).
Ho
t:
1.
:
S
,
cu:
nhn
hu
gia,
hi
vong.
,
nh:
du
,
loi,
ti
trung
qu,
trinh
ct.
143
nh
lo
vic
nu
nng,
gi
chnh
th
tt.
,
tam:
Gia
nhn
,
hc
hc,
hi
,
l,
ct;
ph
hi
hi,
chung
ln.
Dch: Ho 3, dng: ngi ch nh nghim khc, tuy hi hn, c nguy nhng li tt; (nu
qu
khoan
cho)
du
con
nh
nhnh
chi
th
li
hi
tic.
Lc
Dch:
t:
Ho
ph
4,
m:
Lm
gia,
giu
thnh
cho
ct.
nh,
rt
rt.
lm
cho
nh
giu
thnh
ln.
thnh
ln,
mi
ngi
ho
hp
nhau,
trn
ra
trn,
di
ra
di.
5.
:
Cu
,
ng:
Vng
cch
,
hu
gia,
vt
tut,
ct.
Dch: Ho 5 dng : vua (hoc gia ch) rt kho v vic tr gia (cch l rt tt khng c g
phi
lo,
tt.
Ging: Ch vng y c th hiu l vua trong nc hay gia ch, nu hiu l vua th tr
gia
phi
hiu
tr
quc
6.
:
Thng
cu:
Hu
phu,
uy
nh,
chung
ct.
Dch: Ho trn cng, dng: (ngi trn) c lng ch thnh v thi uy nghim (khng
ln)
th
cui
cng
tt.
Ging: Ho ny trn cng qu Gia nhn, tc lc gia o hon thnh. Ngi trn ch
cn thnh tn l ngi di tin, li nghim trang th o c tt p lu di.
*
Qu
ny
dy
Phi
cch
ngn
gia,
cn
nga
nh
ngay
ba
iu
lc
ny:
u.
Bt k ngi no trong nh, nht l nhng ngi trn, phi gi chnh o, gi bn phn,
trch
nhim
ca
mnh.
38.QU
HA
Trn
Ly
TRCH
(la),
di
KHU
oi
(chm)
hnh ||:|:|
Gia o n lc cng th c ngi trong nh chia la, chng i nhau, cho nn sau qu Gia
nhn
ti
qu
Khu.
Khu
ngha
chng
i,
chia
Thon
la.
t
Khu:
Dch:
Tiu
Chng
i:
s
vic
nh
ct.
th
tt.
145
Ging: oi (chm) di Ly (la). chm c tnh thm xung, la c tnh bc ln, trn
di
khng
thng
vi
nhau
cng
ngy
cng
cch
xa
nhau.
th
ho
may
tt.
gi
khu.
di,
cho
nn
bo
vic
nh
th
tt.
Xt trong v tr, tri t, mt trn cao, mt di thp, vn l khc nhau, chia la nhau,
vy m cng ho dc vn vt l ca chung tri t. Trai gi, mt dng, mt m, vn l tri
nhau, vy m cm thng vi nhau. Vn vt tuy khc nhau m vic sinh ho cng theo mt
lut nh nhau. Th l trong ch tri nhau vn c ch ging nhau, tm ra c ch ng
trong ci d, l bit c ci diu dng (cng dng k diu) ca qu Khu, ca thi Khu.
Thon truyn khuyn ta nh vy. i tng truyn ngc li khuyn ta trong ch ng
c khi nn d. V d ngi qun t bnh thng hnh ng cng hp thin l, thun nhn
tnh nh mi ngi ( l ng); nhng gp thi lon, i chng lm nhng vic tri vi
thin l th khng a theo h, m tch ring ra, c gi thin l, d b ch bai, b gian kh
cng chu ( l d). Vy khng nht nh l phi ng mi tt, d (chia la) cng c lc tt.
Ho
1.
:
S
,
cu:
Hi
vong,
,
tng
m,
,
vt
trc,
.
t
phc
kin
nhn,
cu.
trnh
li.
h,
khi
th
on.
146
2.
:
Cu
nh:
Ng
ch
vu
hng,
cu.
bin
thi.
3.
:
Lc
tam:
nhn
Kin
;
d
thin
du,
th
ngh,
ngu
(hay
xit);
hu
chung.
Dch: Ho, m: Thy xe dt ti, nhng con b b (ho 4) cn, khng tin c; nh ngi
b
xm
vo
mt,
xo
mi,
mi
cch
tr,
sau
ha
hp
vi
nhau.
ho
trn
cng.
4.
:
Cu
,
t:
Khu
c,
,
ng
nguyn
,
phu,
giao
phu,
cu.
li.
(dng)
vi
4.
147
5.
:
Lc
,
ng:
hi
vong,
quyt
tn
ph
phu,
vng,
cu.
mnh)
th
tin
i,
khng
li
c.
nh
cn
cht
vo
da
mnh.
6.
:
Thng cu: Khu c, kin th ph , ti qu nht xa. Tin trng chi h, hu thot chi h,
ph
khu,
hn
cu.
Vng
ng
tc
ct.
Dch: Ho trn cng, dng: thi chia la m c c (sinh nghi k), thy con heo i y
bn, thy ch qu y mt xe. Mi u ging cung bn, sau bung cung xung, xin li
rng mnh khng mun lm hi ho 3 m mun cu hn. (Hai bn ha hp nhau, vui v)
nh
sau
khi
nng
ln,
gp
cn
ma,
tt
lnh
hn?
Ging: vo thi chia la, ngi ta hay nghi k nhau, ho cui cng ny, dng cng
a v ti cao, khng tin ai di c, cho nn b c c. Ngay ho 3 m, chnh ng vi
mnh m cng b mnh nghi k, v 3 kt vo gia 2 ho dng, cho rng 3 theo phe 2 ho
dng m chng vi mnh. V nghi k, nn thy 3 nh con heo i bn, li tng xe
mnh ch mt by qu mun hi mnh. Do m m hong, ging cung mun bn 3,
nhng nh vn cn cht minh mn (v trn cng ngoi qui Ly) nn sau ngh li, bung
cung xung, xin li 3: Ti khng phi l gic (k th) mun lm hi em u, m tri li
mun cu hn vi em Ht ngh k ri, hai bn ha hp vui v nh sau khi nng lu gp
trn
ma
ro,
cng
gip
nhau
cu
i.
Vn tht l bng by, tm l cng ng: Phan Bi Chu khen l o l rt tinh thm m
vn
cng
ly
bin
ho.
148
39.
QU
THY
SN
KIN
hnh
::|:|:
thi chia la chng i th tt gp ni gian nan, him tr, cho nn sau qu Khu ti qu
Kin
(gian
nan)
Thon
t;
:
Kin:
,
Li
Ty
Nam,
,
bt
li
ng
Bc,
li
kin
nhn,
trinh
ct.
Dch: Gian nan: i v Ty nam th li, v ng Bc th bt li. Gp i nhn gip cho th li;
bn
gia
chnh
th
mi
tt.
Ging: Trc mt l sng (Khm), sau lng l ni(Cn), tin lui u gian nan him tr nn
gi l qu Kin. Phi b ng him tr m kim ng bng phng d i, hng Ty
Nam, hng qu Khn, ng i hng ng Bc, hng qu Cn. D nhin chng ta
khng nn hiu ng tng ch Ty Nam v ng Bc, ch nn hiu thi.
thi gian nan ny, phi nh c ngi c ti, c (i nhn) gip cho th mi thot nn
(li
kin
nhn),
phi
bn
gi
chnh.
t:
1.
:
S
,
lc:
vng
kin,
lai
d.
Ging: Vo u thi gian nan, ho 1 ny m nhu, khng c ti, tin ln hay hnh ng th
xu,
ch
nn
ch
thi.
2.
:
Lc
,
nh:
Vng
thn
kin
kin,
ph
cung
chi
c.
khng
phi
mnh.
Hon
ton
khng
mnh,
ng
khen.
3.
:
Cu
Dch:
tam:
Ho
3,
Vng
dng:
Tin
kin,
ti
th
lai
mc
nn,
phn.
nn
tr
li.
Lc
t:
Vng
kin,
lai
lin.
vi
ba
ho
di,
thm
th
lc.
5.
:
Cu
Dch:
ng:
Ho
5,
dng:
i
cc
kin,
gian
nan,
bng
nhng
bn
lai.
ti
gip.
Ging: gia ngoi qui khm (him) cho nn cc k gian nan. Ho ny nh ng vua c
150
php
li
c,
li
th
trt
trch
nhim
cho
ai?
6.
:
Thng
,
lc:
Vng
kin,
lai
thc,
ct,
li
kin
nhn.
Dch: Ho trn cng ,m; tin ti th gian nan, li li th lm c vic ln, tt; nn tm gp
i
nhn
th
li.
Ging: cui thi gian nan, c cnh tng ng mng; ho ny m nhu, khng mt mnh
mo him c nn quay li gip ho 5, bc i nhn (c ti c), th lp c cng ln
(thc),
tt.
*
Gp thi gian nan, nn thn trng i thi. Ring v nguyn th phi tm ngi tt gip
mnh, lin kt mi tng lp cng mnh chng .
40.
Trn
QU
l
LI
Chn
(sm),
THY
di
GII
Khm
hnh
(nc)
:|:|::
ci,
tan.
Thon
:
t
,
cng
iu
ng
lm,
lm
cho
chng
th
tt.
nh
ng
(Chn)
thot
nn
nn
gi
Gii.
mau
xong
(vn
ng
s)
th
tt.
i tng truyn khuyn sau khi gii nn ri, nn tha ti cho nhng k lm li trc, nu
khng tha c th cng nn gim n cho nh i (qun t d x qu, hu ti).
Ho
t.
1.
:
lc:
Dch:
Ho
V
1,
cu.
m:
khng
li.
lng
yn
khng
sinh
th
khng
li
c.
2.
:
Cu
,
nh:
in
hoch
,
tam
h,
hong
th,
trinh,
ct.
trung
th
mi
tt.
3.
152
Lc
tam:
Ph
th
tha,
tr
khu
ch;
trinh
ln.
(trinh
ngha
khc
trinh
ho
trn
th
phi
hi
hn.
ngi
sang
trng),
ch
xui
cp
ti
cp
ca
mnh
thi.
Theo H t thng truyn, Chng VIII, Khng t bn rng ra nh sau: ngi thng m
ngi xe ca ngi sang l xui k cp ti cp ot ca mnh. Ngi trn khinh nhn k
di tn bo th k cp (gic) tm cch nh ui ngay. Giu ct khng kn o l dy
cho bn gian vo ly ca nh mnh; trau gii nhan sc l dy cho bn gian dm ti hip
mnh.
4.
:
Cu
t:
Gii
nhi
mu,
bng
ch
phu.
mi
ti
tin
cy
anh.
ngi
tt
mi
vui
ti
tin
cy
n.
5.
:
Lc
,
ng:
Qun
duy
hu
gii,
ct;
hu
phu
vu
tiu
nhn
Dch: Ho 5, m: ngi qun t phi gii tn bn tiu nhn i th mi tt; c xem bn tiu
nhn c lui i khng th mi bit chc c mnh c qun t hay khng.
Ging: ho ny m nhu, cha chc l qun t, nhng a v ch tn, lm ch qu, cho
nn Ho t khuyn phi tuyt giao vi bn tiu nhn (tc ba ho m kia) th mi t rng
mnh
qun
c.
6.
153
Thng lc: Cng dng x chun vu cao dung chi thng. Hoch chi, v bt li.
Dch: Ho trn cng, m: Mt v cng nhm bn con chim chun trn bc tng cao. Bn
c,
khng
khng
li.
ho
trn
cng.
Theo H t h truyn, Khng t gii thch ho ny nh sau: chun l mt loi chim, cung
tn l dng, k bn l ngi. Ngi qun t cha sn dng (ti, c) trong mnh,
i
thi
hot
ng
th
chng
li?
*
ngha qu ny trong Thon t: dp lon xong th nn khoan hng vi k l li lm,
ng a s, ch cn khi phc trt t c, v cng c n bng mt s cng vic, nhng phi
lm
cho
mau
khi
phin
nhiu
dn.
41.
QU
Trn
SN
Cn
(ni),
TRCH
di
TN
oi
(chm)
hnh ||:::|
Khoan ni th tt c iu s m b thit hi, cho nn sau qu Gii ti qu Tn. Tn l thit
hi
cng
ngha
gim
Thon
:
Tn:
Du
i.
t:
Hu
phu,
vng.
Ht
,
nguyn
chi
,
ct,
dng?
.
v
Nh
cu,
qu
kh
kh
trinh,
dng
li
hu.
hng.
cng c li. Nn dng cch no? (v d) dng hai ci bnh (hay bt) cng thi dng
ln,
cng
c.
cui
cng
ca
qu
Khn
trn,
nn
gi
Tn:
bt
i.
Li c th hiu: khot t di (qu oi) p ln trn cao cho thnh ni, chm cng
su, ni cng cao, cng khng vng phi , nn gi l Tn (thit hi).
Gim i, khng nht nh l tt hay xu. Cn ty mnh c ch thnh, khng lm l th mi
tt. V d vic cng t, cn lng ch thnh trc ht, cn cng khng quan trng, d m
bc m tm thnh th cng cm c qu thn. Gim i nh vy tit kim, th khng c
li.
Thon truyn ging thm: phi bit ty thi; nu cng qu th bt cng i nu nhu qu
th bt nhu i, nu vi qu th nn lm cho bt vi i, nu vn sc qu th bt i m thm
phn cht phc vo; cht phc qu th thm vn sc vo, dn ngho m bc lt ca dn
thm vo cho vua quan l xu; nhng hng dn giu th bt h ng gp thm cho quc
gia l tt; tm li phi ty thi; h qu th gim i cho c va phi.
i tng truyn thng ng v phng din tu thn, khuyn ngi qun t nn gim
lng
gin
lng
dc
qun
trng
phn,
trt
Ho
dc).
t:
1.
:
S
,
cu:
thuyn
,
vng,
cu,
chc
tn
chi.
thi
Tn
(rt
bt).
2.
:
Cu
,
nh:
li
trinh,
,
chnh
hung,
pht
tn
ch
chi.
y.
3.
:
Lc
,
tam:
nht
tam
nhn
nhn
hnh
hnh
tc
tc
tn
nht
nhn,
hu.
ho
ra
bn.
mi
Vic ngi cng vy, hai ngi thnh mt cp, thm mt ngi th d sinh chuyn, m nu
ch c mt ngi thi th l loi qu, phi kim thm bn (coi H t h truyn, Ch. V s 13).
4.
:
Lc
,
t:
tn
,
tt,
,
thuyn,
hu
h,
cu.
,
ng:
Hoc
ch
chi
thp
bng
,
chi
qu,
pht
khc
vi,
nguyn
ct.
156
khng
chi
c,
rt
tt.
Thng
Li
cu:
hu
pht
du
tn
vng,
ch
c
chi,
thn
trinh
v
ct.
gia
Dch: Ho trn cng, dng: lm ch cho ngi m chng tn g ca mnh, khng li, chnh
ng th tt, lm vic g cng v li, v c ngi qui phu, chng phi chi nh mnh mi l
nh
ni
cng
nh
mnh,
ai
cng
ngi
nh
mnh)
Ging: Ho ny ti ngha, mi sch ging mt khc, chng ti chm chc theo Phan Bi
Chu. Dng cng trn cng qu tn, nn em ci cng ca mnh gip cho nhiu ho
m nhu, chnh ng nh vy th tt, m chng hi g cho mnh, v mi ngi s qu mn,
qui ph mnh. C ngi hiu l ng lm hi, m lm ch cho ngi th tt. L y d nhin
ri.
*
i qu ny l Tn cha chc xu, ch (tng) cha chc tt; cn ty vic ty thi,
h qu th nn tn c va phi, thiu th nn ch, v mnh nn chu thit hi cho mnh
m gip cho ngi .
157
42.
QU
Trn
PHONG
Tn
(gi),
LI
di
CH
Chn
(sm).
hnh
|:::||
cho
nhau.
Thon
t:
ch:
li
hu
du
vng,
li
thip
xuyn.
Dch : Tng ln: tin ln th li lm (lm vic ch) th li, qua sng ln th li (c gian nan
nguy
him
cng
vt
c).
xa,
sm
ln
th
gi
mi
d.
vy
gi
qu
ch.
Mnh a v cao m gip cho ngi thp, cng lm cng c li, kh khn g ri kt qu
cng
tt.
mnh
li
th
sa
li
(kin
thin
tc
thin,
hu
qu
tc
Ho
ci).
t:
1.
:
S
,
cu:
Li
dng
vi
,
i
tc,
nguyn
ct,
cu.
Dch: Ho 1, dng: Li dng (s gip ca ngi) m lm vic ln; nhng phi kho
158
tnh ton, hnh ng cho ng, hon thin (nguyn ct) th mi khng c li. S d khuyn
nh vy v ho ny a v thp, khng nn lnh vic nng n qu (h bt hu s d, li
Tiu
Tng
truyn).
2.
:
Lc nh: Hoc ch chi thp bng chi qui, pht khc vi, vnh trinh ct. Vng dng hng vu
,
ct.
phc,
tt.
Ging: Ho ny m, nhu thun, trung chnh, nn c ngi trn gip ch cho nhiu (nh
cho mnh mt con ra qu coi ho 5 qu Tn trn), khng t chi c, c gi vng
c trung chnh th tt. V d: l nh vua m c c c trung chnh cu Tri, th Tri
cng
gip
cho.
3.
:
Lc
tam:
Hu
ch
phu
chi
trung
dng
hnh,
hung
s,
co
cng
v
dng
cu.
khu.
Dch: Ho 3, m: gip ch cho bng cch bt chu hon nn (hay trng pht) th khng c
li. Nu chn thnh sa li, gi o trung (v vi ngc khu) th c ngi trn (v vi v
cng)
chp
nhn.
ln
bc
cng
(vng
cng)
nhn.
4.
:
Lc
,
t:
Trung
hnh,
co
cng
tng;
li
dng
vi
thin
quc.
159
,
ng:
Hu
Hu
phu,
hu
tm,
phu,
vt
hu
vn,
nguyn
ct.
ng
c.
ai
cng
tin
vo
ban
hu
ca
5.
,
cu:
Mc
ch
chi
hoc
kch
chi.
Lp
tm
vt
hng,
hung.
Dch: Ho trn cng, dng: Khng ai lm ch cho mnh m c k kch mnh na, l v
khng
gi
hng
tm
(lng
lun
lun
tt),
xu.
on;
nh
vy
ch
khng
gi
hng
tm.
m
t
khi
hiu
hng
dn
tm:
t
nh
chi.
vy
chng?
*
Qu Tn vn xu m ho cui li tt, c ch ct, li hu du vng qu ch ny vn tt
m
ho
cui
li
rt
xu,
ch
hung.
Cng ch l lut mn chiu tn, khim th ch, trn th cui cng s (cui qu ch), vi
160
th cui cng c thm vo (cui qu Tn). l lut thin nhin m Nho, Lo, Dch hc
phi u coi l qui tc x th.
43.
QU
Trn
TRCH
oi
THIN
(chm),
di
QUI
Cn
(tri)
hnh |||||:
Tng ln n cng cc th ti lc trn y, nt v nn sau qu ch ti qu Qui. Qui c
ngha
nt
v,
li
ngha
quyt
Thon
:
lit.
t:
th
nghip
ca
mnh
cng
tin
ti,
li.
Ging: Chm (oi) trn, tri (Cn) di, l nc chm dn ln ngp tri, tt nhin
cc
ngn
nc
phi
nt
khp
ni.
tn
Qui.
Qu ny thuc v thng 3, m sp tiu ht, suy n cc ri. Tuy nhin vn phi phng,
phi tuyn b ti c ca ti nhn trc cng chng, ri ly lng ch thnh ban lnh.
Mc du vy, vn c th gp nguy c (c nhn tht d dt! ) cho nn phi rn phe mnh
on kt, hnh ng ng hong, m ng nn chuyn dng v lc, v ngoi qui l oi
c ngha l ho thun, vui v. Bn ch li hu du vng c sch ging l c nh vy
tc
khng
dng
lc
tin
ti
th
li?
thnh
(cng
trng
ni
chung
d).
i tng truyn khuyn nn ban pht li lc cho dn, cng do ci ca ngoi qui l oi:
161
vui
v,
thun
ho.
Ho
t:
:
S
,
cu:
Trng
vu
tin
ch,
vng,
bt
thng
vi
cu.
Dch: Ho 1, dng: mnh (thng ngn chn bc ln trc (tc hng tin ln trc),
tin
ln
khng
chc
thng
li.
Ging: Ho ny dng cng, hng lm, a v thp nht, ti cn non m mun tin ln
trc dit ho m trn cng, cha chc thng m c tin ln l c li (v khng
lng
sc
mnh,
khng
chun
k).
2.
:
Cu
,
nhi:
Dch,
hao,
mc
,
d
hu
nhung,
vt
tut.
cng
chng
s.
Ging: Ho ny dng cng, quyt tm dit tiu nhn, m c trung l bit lo lng,
phng, cnh co cc bn lun lun, khi v s m nh vy th khi gic ti thnh lnh na
m,
cng
chun
sn
sng
ri,
nn
khng
s.
3.
:
Cu
c
,
tam:
hnh
Trng
ng
vu
qu
v,
(cu),
nhc
hu
nhu
,
hung,
hu
qun
un,
qui
qui,
cu.
gin,
by
gi
ci
qu,
khng
li.
lng
tng.
hn;
(nhng
rng)
nghe
(ta)
ni
chng
tin
u.
cu,
nh
vy
khng
hn.
Nhng n v nhu, khng sng sut, cho nn khuyn n vy m khng chc n nghe.
5.
:
Cu
,
ng:
Nghin
,
lc,
qui
,
qui,
trung
hnh,
cu.
Dch: Ho 5, dng (Ho trn cng) nh rau sam (c nhiu m kh), nu ho 5 cng
quyt,
tn
gc
n,
theo
trung
th
khng
li.
tnh
vi
ho
trn)
6.
:
Thng
,
lc:
ho,
chung
.
hu
hung.
44.
Trn
QU
l
THIN
Cn
(tri),
PHONG
di
CU
Tn
(gi)
hnh :|||||
Li ging ca T qui truyn rt p: Qui l quyt, phn quyt; phn quyt xong ri th bit
c lnh hay d, tt c ngi gp g, cho nn sau qu Qui ti qu Cn (gp g).
Thon
:
Cu:
,
N
trng,
vt
dng
th
n.
mnh,
ng
thn
vi
n).
Ging: Tri (Cn) trn, gi (Tn) di, gi i di tri, tt ng chm vn vt, cho nn
gi
Cu
(gp
g).
khng
nn
ci
n.
Thon truyn a thm mt ngha khc, tri hn, tng truyn l ca Khng t; mt ho
m xut hin di nm ho dng, l m dng bt u hi ng (gp nhau: cu), vn
vt nh sinh trng, cc phm vt u rc r. Tt. Li thm ho 5 dng cng , trung
164
chnh , th l o qun t c thi hnh khp thin h (cng ng trung chnh, thin h i
hnh d). Cho nn ngha ch Cu ny tht ln lao. i tng truyn ch coi tng qu,
khng ti ngha gp g ca qu, m a ra li khuyn ngi qun t nn thi hnh
mnh lnh, bo co, hiu d khp bn phng, nh gi thi vo khp vn vt di tri.
Ho
1.
:
S lc: H vu Kim n, trinh ct; hu du vng kin hung. Luy th phu trch trc.
Dch: Ho 1, m: chn n li bng ci hm xe bng kim kh, th o chnh mi tt; nu
cho n (ho 1) tin ln th xu. Con heo y tuy gy yu, nhng quyt chc c ngy n s
nhy
nht
lung
tung.
n.
,
nh:
Bao
hu
ng,
cu;
bt
li
tn.
Dch: Ho 2, dng: nht con c (ho 1) vo trong bc, khng c li; nhng ng cho n
(ho
1)
gp
khch.
ti
li.
(ch
tn
khch,
tr
ho
4).
3.
:
Cu
,
tam:
,
phu,
hnh
,
t
th,
l,
cu.
165
th
nguy
y,
nhng
khng
li
ln.
(dng
dng)
nn
bit
gi
o,
khng
mc
li
ln.
4.
:
Cu
Dch:
t:
Ho
4,
Bao
dng:
Trong
v
bc
ca
ng,
mnh
khng
khi
c
c,
hung.
ho
pht.
,
ng:
bao
,
qua,
hm
chng,
hu
vn
thin.
Dch: Ho 5, dng: dng cy k m bao che cy da, ngm cha c tt, (s tt lnh) t
trn
tri
rt
xung.
cho.
6.
:
Thng
,
cu:
Cu
,
k
gic,
ln,
cu.
*
Qu
Cu
ny
khuyn
ta:
45.
QU
Trn
TRCH
oi
(chm),
A
di
TY
Khn
(t)
hnh
:::||:
hp)
Thon
t:
Ty:
Hanh,
hanh,
li
vng
trinh.
cch
Dng
hu
i
,
miu.
sinh,
ct,
Li
li
,
kin
hu
nhn,
du
vng.
Dch: Nhm hp: hanh thng. Vua n nh Thi miu, ra mt k i nhn th li, hanh
thng, gi vng o chnh th li. L vt ( cng) ln (hu h) th tt, tin i (s nghip)
c
lu
di.
Thi
miu
dng
l,
th.
i Tng truyn khuyn khi nhp hp nn c tinh thn ho thun vui v nh qu Khn,
qu
oi,
ct
kh
gii
nga
nhng
bin
bt
ng
xy
Ho
ra.
t
1.
:
lc:
Nhc
hu
ho,
,
phu,
nht
bt
vi
chung,
tiu
vt
mi
lon
tut,
vng,
ni
ty;
cu.
theo
ln
(vng)
vi
ngi
tin
mnh,
th
khng
li.
2,
ci
cng
mc,
th
khng
li.
2.
:
Lc
,
nh:
Dn,
ct,
cu,
phu,
,
ni
li
dng
thc.
nh
trong
vic
l,
dng
mn
cng
tt.
tt)
3.
:
Lc
,
tam:
Ty
,
nh,
ta
,
nh,
du
,
li,
vng,
cu,
tiu
ln.
vi
ho
thng,
tuy
hi
bt
mn
y,
nhng
khng
li.
cng
vy,
bt
nh
y,
nhng
khng
li.
4.
:
Cu
t:
Dch:
Ho
4,
i
dng:
nu
ct,
c
rt
tt
th
mi
cu.
khng
li.
by
theo
5,
nh
vy
mi
khi
li.
5.
:
Cu
,
ng:
ty
hu
,
v,
cu,
phi
,
phu
nguyn
vnh
trinh,
hi
vong.
nh
vy
mi
khng
hi
hn.
Thng
Dch:
Ho
lc:
trn
,
t
cng,
m:
t,
Than
th,
th
st
si,
di,
khng
v
trch
li
cu.
ai
c.
*
i qu ny l mun hp ngi, lp mt ng chng hn th phi l bc i nhn: c a
v cao, c ti, c c, phi c lng ch thnh, mt ch trng chnh ng.
46.
QU
Trn
Khn
PHONG
(t),
di
THNG
tn
(gi)
hnh :||:::
Nhm hp li th tt nhin chng cht mi ln, cho nn sau qu ty n qu Thng (ln).
Thon
t:
:
Thng:
,
nguyn
,
hanh,
dng
kin
,
i
nhn,
,
vt
tut,
nam
chinh,
ct.
Dch: Ln: rt hanh thng, phi dng ngi c ti c (i nhn), khng c g l lo ngi, c
tin
pha
trc
th
tt.
ln
cao,
cho
nn
gi
qu
Thng.
rt
cao
(tch
tiu
cao
i).
Ho
1.
:
S
Dch:
lc:
Ho
1,
Don
m
thng,
lng
tin
i
m
tin
ln,
ct.
rt
tt.
Cu
nh:
Phu,
ni
li
dng
thc,
cu.
Dch: Ho 2, dng: tin nhau c lng ch thnh th dng l nh cng c, khng c li.
Ging: Ho 2, ny dng cng m di, ho 5 m nhu m v cao, hai bn khc nhau
nh vy m ng vi nhau l rt tin nhau bng lng ch thnh, hp tc vi nhau lm nn s
nghip thi Thng. c lng ch thnh th l vt rt n s cng c, khng c li.
3.
:
Cu
Dch:
tam:
Ho
3,
Thng,
dng:
ln
dng
nh
nh
vo
ci
p.
khng
ngi
khng
ngi
c.
4.
:
Lc
,
t:
Vng
dng
hanh
vu
sn,
ct,
cu.
Dch: Ho 4, m: vua Vn Vng dng o m hanh thnh ni K sn, tt, khng c li.
Ging: Ho ny nhu thun, c chnh, ngay di ho 5, nh vua mt nc ch hu, gip
thin t, dt cc ngi hin cng tin ln; l trng hp vua Vn Vng, mt ch hu
di
thi
nh
n,
lp
nn
nghip
Sn.
5.
,
Lc
Dch:
ng:
Ho
5,
m:
Trinh
gi
ct,
chnh
thng
th
tt,
giai.
dng
ln
thm.
ch,
ln
thm
cao
mt
cch
dng
(lp
nghip)
6.
:
171
Thng
lc:
Minh
thng,
li
vu
vt
tc
chi
trinh.
gi
ngh
th
li.
47.
QU
Trn
TRCH
oi
THY
(chm),
di
KHN
Khm
(nc)
hnh :|:||:
Ln cao mi th c lc s t m khn, cho nn sau qu Thng ti qu Khn.
Thon
t:
Khn: Hanh, Trinh, i nhn ct, v cu. Hu ngn bt thn (ch [nhn ng k ngn ]
y
dng
nh
ch
[]
khng
by
lng
mnh
(khng
ai
nghe
mnh)
(tiu
nhn)
che
lp,
cho
nn
gi
Khn.
ho
m,
cng
ci
tng
qun
tiu
nhn
lm
khn.
Mt cch ging na: Chm (oi) trn m Khm (nc) di, nc trong chm chy
xung
di,
tit
mt
ht,
chm
kh,
thnh
ra
ci
tng
Khn.
Tuy nhin, Khm l him, oi l ho duyt, vy tuy gp him m vn vui v hanh thng.
Hanh thng ch l i vi bc i nhn, c c cng, trung, gi o chnh thi; v hng
172
ngi cng gp cnh khn, ti cng c luyn; c cng c trau, ch cng vng d
c phi hy sinh tnh mnh tha ch nguyn cng khng ngi, thn tuy khn m vn vui
v, o ca h vn hanh thng, cho nn Ho t cho l tt, khng c li.
vo thi Khn, ch c cng quyn, khng c cng l, nn ng ni g c, cng ni ch
cng thm v ming, khng bin bch c g u. y l li khuyn chung, cn bc qun
t
th
st
thn
thnh
nhn
th
li
khc.
Ho
t:
1.
:
S
,
lc:
khn
vu
chu
mc,
nhp
vu
cc,
tam
tu
bt
dch.
(ai
tr
ho
4).
2.
:
Cu
nh:
Li
dng
Khn
vu
hng
tu
t,
thc,
chinh
chu
hung,
pht
v
lai.
cu.
th
khng
li.
3.
:
xu.
173
Ging: Ho ny bt trung ,bt chnh, m nhu vo thi khn, trn cng ni qui l Khm,
tc cnh cc him, tn thoi u khng c nn v vi ngi b dn trn (tc ho
4) m li da vo mt loi cy c gai (tt l tc ho 2) , v nh li khng thy v (tc ho
trn
cng
Theo
cng
t
truyn
nhu,
khng
Chng
v,
gip
thch
Khng
c
ngha
g).
Rt
xu.
thm
nh
sau:
sao
na?
4.
:
Cu
t:
Lai
,
t,
Khn
vu
,
kim
xa,
ln,
hu
chung.
nhng
trn
vn
sau.
vi
nhau
(4
dng,
m)
5.
:
Cu
ng:
Ni
,
nguyt,
hu
khn
duyt,
vu
li
xch
dng
pht,
t.
lng
ch
thnh
lc
cng
(m
vo
thi
Khn).
hp
vi
nhau,
ch
thnh
th
hanh
thng,
vui.
174
6.
:
Thng
lc:
Vit
:
Khn
ng
vu
,
ct
hi,
ly,
hu
vu
nit
hi,
ngt.
chinh
ct.
Dch: Ho trn cng ,m: B khn v dy sn dy leo, khp khnh, gp ghnh; t hi rng;
hot ng th n hn chng? Bit suy ngh nh vy th hnh ng s tt.
Ging: Ho ny cui thi Khn, nh ngi b buc chng cht trong m dy sn dy leo
m li i ng trong ch khp khnh, gp ghnh; nhng khn ti cng cc ri th s thng,
cho
nn
So
nu
snh
thn
trng,
ba
bit
qu
nn
th
Trun,
Kin,
tt.
Khn.
th
cng
kh
kt
qu.
47.
Trn
QU
l
TRCH
oi
(chm),
THY
di
KHN
Khm
(nc)
hnh :|:||:
Ln cao mi th c lc s t m khn, cho nn sau qu Thng ti qu Khn.
Thon
t:
Khn: Hanh, Trinh, i nhn ct, v cu. Hu ngn bt thn (ch [nhn ng k ngn ]
y
dng
nh
ch
[]
khng
by
lng
mnh
(khng
ai
nghe
mnh)
(tiu
nhn)
che
lp,
cho
nn
gi
Khn.
175
ho
m,
cng
ci
tng
qun
tiu
nhn
lm
khn.
Mt cch ging na: Chm (oi) trn m Khm (nc) di, nc trong chm chy
xung
di,
tit
mt
ht,
chm
kh,
thnh
ra
ci
tng
Khn.
Tuy nhin, Khm l him, oi l ho duyt, vy tuy gp him m vn vui v hanh thng.
Hanh thng ch l i vi bc i nhn, c c cng, trung, gi o chnh thi; v hng
ngi cng gp cnh khn, ti cng c luyn; c cng c trau, ch cng vng d
c phi hy sinh tnh mnh tha ch nguyn cng khng ngi, thn tuy khn m vn vui
v, o ca h vn hanh thng, cho nn Ho t cho l tt, khng c li.
vo thi Khn, ch c cng quyn, khng c cng l, nn ng ni g c, cng ni ch
cng thm v ming, khng bin bch c g u. y l li khuyn chung, cn bc qun
t
th
st
thn
thnh
nhn
th
li
khc.
Ho
t:
1.
:
S
,
lc:
khn
vu
chu
mc,
nhp
vu
cc,
tam
tu
bt
dch.
(ai
tr
ho
4).
2.
:
Cu
nh:
Li
dng
Khn
hng
,
vu
tu
t,
thc,
chinh
chu
hung,
pht
v
lai.
cu.
th
khng
li.
3.
:
xu.
Ging: Ho ny bt trung ,bt chnh, m nhu vo thi khn, trn cng ni qui l Khm,
tc cnh cc him, tn thoi u khng c nn v vi ngi b dn trn (tc ho
4) m li da vo mt loi cy c gai (tt l tc ho 2) , v nh li khng thy v (tc ho
trn
cng
Theo
cng
t
truyn
nhu,
khng
Chng
v,
gip
thch
Khng
c
ngha
g).
Rt
xu.
thm
nh
sau:
sao
na?
4.
:
Cu
,
t:
Lai
,
t,
Khn
vu
,
kim
xa,
ln,
hu
chung.
nhng
trn
vn
sau.
vi
nhau
(4
dng,
m)
5.
:
Cu
ng:
Ni
,
nguyt,
hu
khn
duyt,
li
vu
xch
dng
pht,
t.
lng
ch
thnh
lc
cng
(m
vo
thi
Khn).
177
hp
vi
nhau,
ch
thnh
th
hanh
thng,
vui.
6.
:
Thng
lc:
Vit
:
Khn
ng
vu
,
ct
hi,
ly,
hu
,
vu
hi,
nit
ngt.
chinh
ct.
Dch: Ho trn cng ,m: B khn v dy sn dy leo, khp khnh, gp ghnh; t hi rng;
hot ng th n hn chng? Bit suy ngh nh vy th hnh ng s tt.
Ging: Ho ny cui thi Khn, nh ngi b buc chng cht trong m dy sn dy leo
m li i ng trong ch khp khnh, gp ghnh; nhng khn ti cng cc ri th s thng,
cho
So
nn
nu
thn
snh
trng,
ba
bit
qu
nn
Trun,
th
Kin,
tt.
Khn.
th
cng
kh
kt
qu.
48.
Trn
THY
l
Khm
PHONG
(nc),
di
TNH
l
Tn
hnh
(gi)
:||:|:
tc
ch
thp
hn
ht).
t:
178
Tnh:
Ci
Ngt
ch,
,
bt
dic
ci
tnh,
v
tng
dut
c,
tnh,
luy
vng
lai
tnh.
bnh,
tnh
hung.
Dch: ging: i p ch khng i ging, nc ging khng kit m cng khng thm;
ngi qua ngi li mc nc ging. Gn n ni (n ging), cha kp thng dy gu
xung
ci
bnh
ng
nc,
th
xu.
nn
gi
qu
Tnh.
ni
chn
khi
tht
bi
na
chng.
ho
ho
5.
i tng truyn khuyn ngi qun t nn coi tng ci ging m nui dn v ch cho
dn
cch
gip
ln
nhau.
Ho
t:
1.
:
S
lc:
tnh
n,
bt
thc,
cu
tnh
cm.
179
mung
cng
khng
ti.
2.
:
Cu
nh:
Tnh
cc,
ph,
ng
lu.
Dch: Ho 2, dng: ging trong hang (c ngi hiu l ging c ci hang), nc ch lch
tch
git
bn
vo
con
gic,
nh
ci
chum
nt,
nc
ra.
Cu
tam:
Kh
dng
tnh
tit
cp;
bt
thc,
vng
minh,
vi
ng
tm
trc.
tnh
th
phc.
c;
gp
ng
vua
sng
sut
th
mi
ngi
phc.
sng
sut
dng,
th
ngi
gip
cho
mi
ngi
nh.
4.
:
Lc
Dch:
t:
Ho
4,
m:
Tnh
Ging
tru,
thnh
v
xp
cu.
khng
li.
y,
th
nc
mch
thm
vo,
lng
li,
cng
tm
dng
c.
180
5.
:
Cu
ng:
Dch:
Ho
5,
Tnh
dng:
lit,
Nc
hn
ging
trong,
tuyn
lnh,
mc
thc.
ln
c.
nc
ging
va
trong,
va
mt,
li
mc
ln
c.
6.
:
Thng
,
lc:
Tnh
,
thu,
vt
mc,
hu
phu,
nguyn
ct.
thay
th
rt
tt.
Ging: Ho trn cng ny tuy l m nhu, nhng cui cng qu Tnh, n c ci tng
nc ging mc ln ri, nn cho mi ngi dng, ch ng che y, v c nh vy
gip
mi
th
khng
tt
bng.
*
Chng ta , qu Tnh ny c im c bit l cc ho cng ln cao cng tt, tt nht l
ho
trn
cng.
QU
l
oi
TRCH
(chm),
hnh
HA
di
CCH
Ly
(la)
|:|||:
t.
181
:
Cch:
,
D
nht
ni
phu,
nguyn
hanh
li
trinh.
Hi
vong.
Dch: Thay i: Phi lu ngy ngi ta mi tin c; phi rt hanh thng, hp chnh o
(th
ngi
ta
mi
phc).
vy
th
khng
phi
nn.
Ging: Theo tng qu, chm (oi) trn, la (Ly) di; la t th nc cn, nc
xi vo th la tt; hai th o tranh nhau th c s thay i, cho nn gi l qu Cch.
Li c th ging: oi l con gi t, Ly l con gi gia, h c xu hng khc nhau (con gi
t ngh ti cha m, con gi gia ngh ti chng), phi c s thay i, khng th nh vy m
chung
vi
nhau
c.
ta
thy
kt
qu.
M mun c kt qu, s ci cch phi hp thi hp chnh o, phi sng sut, soi xt rch
ri v c tnh ho duyt tho thun vi lng ngi (vn minh d duyt: li thon truyn), c
vy mi c nhn tm m ngi ta khng phn khng. Sng sut l c ca ni qui Ly,
ho duyt l c ca ngoi qui oi. C nhng iu kin : hp thi, hp chnh o
(tc l thch ng, chnh ng) sng sut v ho duyt th khng phi n nn.
Vua Thang dit Kit, vua V dit Tr, hai cuc cch mng u thun vi o Tri (chnh
o) v ng vi lng ngi (hp thi, hp nguyn vng nhn dn) cho nn thnh cng.
Tri t phi thay i mi c ma, m vn vt mi sinh sinh ho ho, vic i lu lu cng
phi ci cch, tr nhng t hi c m thch hp vi hon cnh mi.
Ho
t.
1.
:
S
Dch:
cu:
Ho
cng
1,
dng:
dng
b
hong
cht
bng
ngu
da
chi
con
cch.
b
vng.
Ging: ngi no mun lm vic ci cch ln th phi c thi (hp thi), c a v c ti.
Ho 1 ny mi vo bui u ca thi Cch (thay i), cn l d, th l cha c thi, a
v li thp, tuy dng cng nhng bt trung th l ti c cn km, trn khng c ngi
ng vin (ho 4 cng l dng); lm vic ci cch tt hng; ch nn gi vng (b cht
182
bng) o trung (tng trng bng mu vng); thun (c ca loi b), th mi khi b li.
2.
:
Lc
,
nh:
nht
ni
cch
chi,
chinh
ct,
cu.
cho
ngi
trn
di
tin
mnh.
3.
:
Cu
,
tam:
chnh
hung,
trinh
l,
cch
ngn
tam
tu,
hu
phu.
Dch: ho, dng: hng hi tin liu th xu, bn vng gi o v thn trng lo lng, tnh
ton
sp
hoch
ti
ln
th
kt
qu
mi
chc
chn.
Ging: Ho ny dng cng , bt trung, c tnh nng ny, mun lm liu, hng hi tin
ti, hngvic (chinh hung). Phi gi vng (trinh) o chnh, thn trng, lo lng(l); phi sp
t, tnh ton k hoch n 3 ln, chc khng c g khuyt im, th kt qu mi chc chn
(phu
ngha
chc
chn).
4.
:
Cu
,
t:
Hi
,
vong,
hu
,
phu,
ci
mnh,
ct.
Dch: Ho 4, dng: Hi hn tiu ht, c lng ch thnh, trn di u tin theo, i mnh
(ci
cch
ln)
c,
tt.
cch
mnh,
tt.
5.
:
Cu
,
ng:
nhn,
bin;
chim
hu
phu.
183
cha
bi
cng
tin
nh
vy
ri.
sn
lng
in
nh
vy
khi
cha
bi.
6.
:
Thng lc: Qun t bo bin, tiu nhn cch din. Chnh hung, c trinh, ct.
Dch: Ngi qun t (thc hiu v theo s ci cch nh) con bo thay lng; k tiu nhn
min cng theo ngoi mt. Cng vic ci cch n y xong, nn ngng li, tin na
th
xu,
gi
vng
chnh
th
tt.
Ging: Ho ny cui cng thi cch, cng vic ci cch xong. Kt qu l hng ngi
t bc trung tr ln, sng sut (qun t) thc tm t thay c m theo mi, cn ngi t
cch thm km (tiu nhn) ch thay i b ngoi thi. Nh vy l kt qu tt p ri, ng
ci
cch
hoi
na
sinh
hu
hon,
nn
gi
chnh
o.
Phan Bi Chu ch N ph Lun khi lt nn qun ch ca Php, khai quc hi, lp hin
php ri, khng chu ngng li, cn xng , ri mun chinh phc Chu u na, kt qu
thn b y, danh b hy.
*
Su ho qu ny din ng nhng giai on t bc u kh khn n lc ci cch thnh
cng.
Phi c nhng iu kin: hp thi, hp o, c a v, c ti c, sng sut rt thn
trng (tnh ton, sp t k hoch k lng ba ln), c lng ch thnh, tnh ho duyt, c
nhiu ngi tin th lm cng vic ci cch ln mi c. Cn nht l c lng tin, ch
cng v t.
50. QU HA PHONG NH
184
t:
nh:
Nguyn
Dch:
Vc
(nu
ct,
n):
rt
hanh.
tt,
hanh
thng.
Ging: Nhn hnh ca qu , ta thy vch t di cng nh ci chn vc, ba vch lin
trn nh ci thn vc trong cha thc n, vch t trn na nh hai tai vc vch lin
trn
cng
ci
khing
vc,
vy
gi
qu
nh.
cy
vo
la
nu
thc
n.
th
vic
khng
hanh
thng?
Ho
t:
1.
:
S
,
lc:
nh
in
,
ch,
li
xut
b,
,
thip,
t,
cu
Dch: Ho 1, m :Vc chng chn ln, trt nhng d bi bm (b) ra th li; (ngu nhin
gp
may)
nh
gp
ngi
thip
sinh
con
cho
mnh,
khng
li.
tng chng chn ln trn, tuy xu, nhng v vc cha ng thc n, cha t ln bp th
nhn n chng chn ln m trt ht cc d bn ra, rt cuc ho tt; ngu nhin gp may
nh ngi n ng c v ri, gp mt ngi thip thp hn nhng sinh con cho mnh,
khng
li.
2.
:
Cu
,
nh:
nh
hu
,
thc,
ng
cu
hu
,
tt,
bt
ng
nng
tc,
ct.
ta
c.
tt.
thn
thi,
vn
tt.
3.
:
Cu tam: nh nh cch, k hnh tc, tr cao bt thc; phng v, khuy hi, chung ct.
Dch: Ho 3, dng: nh ci tai vc dng thay i, cha ct vc ln c, thnh th m
chim tr (m ngon) cha em ra cho ngi ta n; nhng sp ma ri, khng cn n nn
na,
kt
qu
tt.
Ging: Ho ny gia lng vc, dng cng, l hng ngi tt, c ho trn cng ng
vi n, nhng b ho 5 ngn cch (cng nh ci tai vc ho 5 cn dng sa, cha ct
vc ln c) thnh th cha c dng, cng nh mn n (ho 3) cha em ra cho ngi
ta n c. Nhng 3 c ti, li chnh ng (dng v dng) th chng bao lu 5 v s
hp nhau, m(5) dng (3) giao ho, tng nh tri sp ma, khng cn g n hn na;
lc
dng,
kt
qu
tt.
4.
:
Cu
,
t:
nh
chit
tc,
,
phc
cng
tc
(tc)
hnh
c,
hung.
xu.
186
ti.
ngi
tn,
tr
nh
mu
ln,
sc
yu
gnh
nng.
5.
:
Lc
,
ng:
nh
hong
,
nh,
kim
huyn,
li
trinh.
cn
gi
chnh
thi.
6.
:
Thng
,
cu:
nh
ngc
,
huyn,
.
ct,
bt
li.
Dch: Ho trn cng dng: vc c ci n xu bng ngc rt tt, khng g l khng li.
Ging: Ho trn cng ny l ci n xu vo tai vc m khing; n dng cng m
v m (chn), va cng va nhu, nn v n vi cht ngc va cng va n nhun. cui
thi nh, nh vy l rt tt.
*
Qu ny cng nh qu Tnh, ho trn cng tt nht v ti lc thnh cng.
51.
Trn
QU
di
THUN
l
Chn
CHN
(sm,
ng).
hnh |::|::
187
Vc l mt dng quan trng trong nh, lm ch gi n, khng ai bng con trai trng,
cho nn sau qu nh ti qu Chn. Chn l sm m cng l trng nam.
Thon
t:
,
Chn
,
hanh.
Chn
Chn
knh
,
lai
bch
hch
l,
hch,
tiu
bt
ngn
tng
ch
chu
ch.
xng.
t:
1.
:
S
,
cu:
chn
lai
hch
,
hch,
hu
tiu
ngn
ch
ch,
ct.
tt.
2.
:
mt
ca
nhng
ng
ui
theo,
by
ngy
c.
,
tam:
Chn
t,
chn
hnh
snh.
188
chnh
th
khng
tai
ho.
4.
:
Cu
t:
Dch:
Ho
4,
chn,
dng:
sm
toi
ng,
bi
say
n.
chm
m.
Lc
ng:
Chn
vng
lai,
l;
tng,
hu
s.
Dch: Ho 5, m: Sm ti hay lui cng u thy nguy; c lo (c) sao cho khi mt c trung
(v
tng),
th
lm
cng
vic.
lm
cng
vic
na.
6.
:
Thng
Chn
lc:
bt
vu
Chn
k
tc
cung,
vu
tc,
k
th
ln,
,
quc
cu,
quc,
hn
chinh
cu
hu
hung.
ngn.
khng
lm
li,
mc
du
con
ch
ci
mnh.
189
52.
QU
Trn
di
THUN
u
CN
Cn
(ni)
hnh
::|::|
t.
thy
ngi,
khng
li.
ngha
ba
ch:
Cn
bi
H tnh th khng b tnh dc chi phi, khng lm iu c; tnh th khng ngh ti mnh (bt
hoch k thn), m cng qun c ngi khc (nh i trc sn m khng thy c
ngi), tc l khng phn bit mnh vi ngi, nh vy th khng c li.
Thon truyn ging thm: Lc ng ngng th ngng, ng i th i (i tc l bit tin ti
ch phi ngng li), ng tnh u hp thi. Li phi bit ngng ch ng ngng, v d
c x vi ngi c t cho c c nhn, c tn, nh vy l bit ngng ch ng
ngng. Khng phn bit mnh vi ngi, coi nhn ng ch l nht th (cng nh ni qui l
Cn, ngoi qui cng l Cn, cng mt th vi nhau, theo cch gii ca Thon truyn),
l
ngha
su
sc
ca
qu
Cn.
ng
trt
ra
ngoi
bn
phn
ca
mnh
Ho
(bt
xut
v)
t.
1.
:
190
lc:
Cn
ch,
cu,
li
vnh
trinh.
phi
kin
nhn
gi
chnh
th
mi
li.
2.
:
Lc
nh:
Cn
ph,
bt
chng
ty,
tm
bt
khoi.
vui.
vui.
3.
:
Cu
,
tam:
Cn
hn,
lit
di
(cng
dn),
hun
tm.
Dch: Ho 3, dng: Ngn lng qun (ngang thn), nh b t gia xng sng, nguy
khn,
lo
nh
chy
rut.
Ging: Ho ny trn cng ni qui, nh ch lng qun, ni phn cch trn v di. N
l dng cng, bt trung, tin ln th ngi trn khng nghe, lui xung cng khng c,
nh
gia
xng
sng,
rt
nguy
khn.
4.
:
Lc
Dch:
t:
Ho
Cn
3,
m:
k
Ngn
phn
thn,
thn
mnh,
v
khng
cu.
c
li.
tuy
khng
lm
vic
g,
nhng
khng
li.
5.
191
Lc
ng:
Cn
,
ph,
ngn
hu
t,
hi
vong.
i.
ni,
nn
khng
hi
hn.
6.
:
Thng
Dch:
Ho
cu:
trn
cng,
dng:
hu
cn,
v
bit
ngng
ct.
phi
lc,
tt.
th
ngng
tt.
*
Phan Bi Chu nhn rng trong Kinh Dch c tm qu m ngoi qui l Cn, tc cc qu :
B, Bc, i Sc, C, Di, Tn, Mng v qu Thun Cn ny. M ho trn cng ca tm qu
Nh
u
vy
Kinh
Dch
rt
trng
ni,
tt.
v
ni
trng
hu.
53.
Trn
QU
l
PHONG
Tn
(gi),
SN
di
l
hnh
TIM
Cn
(ni)
::|:||
192
t:
Tim:
qui,
ct,
li
trinh.
tng
di
thp
ln
ln
ln
cao,
nn
tn
Tim.
vng
chnh
nh
nhng
ho
th
tt.
Tin m ln ln, khng nng ny, vn tnh nh ni qui Cn, vn ho thun nh ngoi qui
Tn
th
khng
vp
vp,
khng
khn
cng.
hin
c,
thin
tc).
Ho
t:
1.
:
S
,
lc:
Hng
tim
,
vu
can,
tiu
nhn
l,
hu
ngn,
cu.
Dch: Ho 1, m: Con chim hng tin n b nc, nh di (hoc tiu nhn) cho l nguy,
than
th,
nhng
khng
li.
Ging: Hng l loi chim sng mt nc, di th, ma lnh th bay xung phng Nam,
ma nng tr v phng Bc, bay tng n, c th t; su ho qu Tim u tng trng
bng
chim
hng.
my,
nhng
vn
khng
ti
li
g.
2.
:
Lc
,
nh:
Hng
tim
vu
bn,
thc
khn
khn,
ct.
Dch: Ho 2 m: Chim hng tin n phin ln, n ung thnh thi, tt.
Ging: Ho ny c trung, c chnh, m nhu m ng vi ho 5 dng cng trn, nn
tin c mt cch d dng, ti u phin ln, vui v, ung dung.
Tiu tng truyn khuyn ho ny c ho 5 gip th phi lm g p li, ch ng n
khng.
3.
:
Cu tam: Hng tim vu lc, phu chinh bt phc, ph dng bt dc, hung, li ng khu.
Dch: Ho 3, dng: Chim hng tin ti t bng, chng i xa khng v, v c mang (
con
m)
khng
nui,
xu;
ui
cp
th
li.
Ging:Ho ny tin ln t bng, n dng cng cn mun tin na, m khng mun
ng li; n st ho 4 m nhu, thn vi 4 nhng khng chnh ng vi nhau, m c hai u
bt trung, v nh cp v chng khng chnh ng; chng (ho 3) b v m i khng ng li,
v (ho 4), c mang con m khng nui, xu. Nu ho thun vi nhau m gi o chnh
(tr
ci
bt
chnh
nh
tr
cp)
th
li.
4.
:
Lc
,
t:
Hng
tim
vu
,
mc,
hoc
gic,
cu.
Dch: Ho 4 m: Chim hng nhy ln cy, may tm c cnh thng m u, khng c li.
Ging: Ho 4 m nhu m trn ho 3 dng cng, nh chim hng bay ln cy cao,
khng phi ch u ca n (v n vn trn nc), nhng may c cnh thng, th cng
yn n. Ho ny bn cht m, nhu thun m li ngoi qui Tn cng c ngha thun, nn
c
yn
n.
5.
:
Cu ng: Hng tim vu lng, ph tam tu bt dng. Chung mc chi thng, ct.
194
Dch: Ho 5, dng: chim hng ln g cao; v ba nm khng sinh , nhng cui cng
khng
thng
ni
iu
chnh,
tt.
ng,
nn
rt
cuc
chng
phi
chu
thua.
6.
:
vi
nghi,
ct.
Dch: Ho trn cng, dng: Chim hng bay bng ng my, lng n (rt xung) c th
dng
lm
trang
im,
tt.
54.
Trn
QU
l
LI
Chn
(sm),
TRCH
QUI
di
MUI
oi
(chm)
hnh ||:|::
tin ln th phi ti, v mt ni no (ni l mc ch); cho nn sau qu Tim ti
qu Qui mui. Qui l v, mui l em gi; qui mui l em gi v nh chng.
Thon
t:
:
Qui
,
mui:
chinh
hung,
du
li.
195
mui.
hi.
Vy
Thon
bo
xu,
l:
chnh
ng.
li,
ch
hi
thi
(Li
Tng
truyn).
Ho
t:
:
S
,
cu:
Qui
mui
,
qui
nng
l,
chinh
ct.
tin
sing
nng
gip
vic
th
tt.
ph
du
ri
lun
bn
nh
trai,
gi
nh
b.
2.
:
Cu
,
nh:
Diu
(miu)
nng
th,
li
nhn
chi
trinh.
Ging: Ho ny dng cng c trung, l ngi con gi hin, trinh; nhng chnh ng vi
ho 5 m nhu, bt chnh, tc nh gp ngi chng d, khng dng ni c , nn v vi
ngi cht mt. C m thm gi c trung ca mnh th tt. y l hon cnh mt ngi
khng
gp
thi.
3.
:
Lc
,
tam:
qui
mui
tu,
phn
qui
gi
trong
ho
ny.
4.
:
Cu
,
t:
Qui
,
mui,
khin
k,
tr
qui,
hu
thi.
gp
chng
tt..
Ging: Ho ny dng cng, ngoi qui l ngi con gi hin li sang, nhng
khng c ho chnh ng vi n (v 1 cng l dng), nn l thi, khng sao, c i gi
cao,
chm
tr
lu
ri
gp
duyn
lnh.
5.
:
Lc ng: t qui mui, k qun chi du, bt nh k chi du lng, nguyt c vng, ct.
Dch: Ho 5, m: Vua t (nh Thng) cho em gi v nh chng, tay o ca cng cha
(c du) khng p bng tay o ca c ph du (v b); nh trng m mui bn (sp n
rm)
tt.
hnh rt cao, khng hm mnh a v cao qu, li coi thng phc sc. c nh vy tht
p, nh trng mi bn (trng mi bn trn, p m cha y hn; cha y hn c
ngha
Khim
h).
6.
:
Thng
lc:
khu
,
N
dng,
tha
v
khung
huyt,
,v
thc.
du
li.
Dch: Ho trn cng, m: ( cng t tin) ngi con gi (v) xch gi m gi khng c
cng, ngi con trai (chng) ct c con cu ly huyt m (ct gi v) khng c huyt,
khng
li
c.
55.
QU
Trn
LI
Chn
HA
(sm),
di
PHONG
Ly
(la)
hnh |:||::
Qui l v, l ti ni, ti mc ch, t kt qu (qui kt), m t c kt qu th thnh ln,
cho
nn
sau
qu
Qui
(mui)
ti
qu
Phong
(thnh
Thon
t.
:
Phong
ln).
.
:
hanh.
,
Vng
cch
,
chi,
vt
u,
nghi
nht
trung.
198
ng
gia
tri.
th
tt.
i Tng truyn p dng vo vic hnh ngc, khuyn ngi tr dn nn sng sut m soi
xt
tnh
dn
mnh
on
th
mau
xong
Ho
vic.
t.
1.
:
S
,
cu:
Ng
phi
ch,
tuy
tun,
cu,
vng
hu
thng.
tin
th
cng
nghip
ng
khen.
na,
kh
thnh
cng
ln
c.
2.
:
Lc
Vng,
,
nh:
c
phong
b,
nht
nghi
tt,
hu
phu
,
trung
pht
kin
u;
nhc,
ct.
Dch: Ho 2, m: B mn che ln, dy qu, nh ban ngy (mt tr b che lp) m thy sao
Bc u; tin i th b ng v ght, c ly lng ch thnh m cm ho c ngi trn th
tt.
Ging: Ho m ny gia qu Ly, c trung c chnh; nhng k ng vi n l ho m,
199
ng.
Ch
nhc
tr
ho
5.
3.
:
Cu
tam:
Chit
Phong
bi,
nht
hu
trung
qung,
kin
mui.
cu.
Dch: Ho 3 dng: b mn che kn mt, ban ngy m thy sao nh (mui) gy cnh tay
phi,
khng
li.
Ging: Ho ny dng cng, trn cng qu Ly l ngi sng sut, c ti; nhng ho
trn cng ng vi n li bt ti (m nhu), khng gip g c n; vy n cn b ho 4
che m, hon cnh cn t hn ho 2 na, cho nn bo l b tm mn che kn mt, ban ngy
m ti nh m, thy c c nhng v sao nh. Nh vy ho 3 nh ngi b gy cnh tay
phi (tr ho 5 khng gip g c n), n khng c li v hon cnh khin vy.
4.
:
Cu
,
t:
Phong
ki
,
b,
nht
trung
kin
u,
ng
di
ch,
ct.
bn
bng
vai
v,
tt.
ng
vi
n,
cng
coi
tt
c.
5.
:
Lc
,
ng:
Lai
,
chng,
,
hu
khnh,
d,
ct.
mnh,
nu
bit
mi
gip
mnh
th
phc
ting
khen,
tt.
6.
:
Thng
lc:
Phong
Huch
,,
c,
nhn,
b
tam
gia,
tu
khuy
bt
ch,
h,
hung.
ba
nm
khng
thy
ai
(hoc
khng
gic
ng)
xu.
Ging: Ho ny kh hiu, mi sch ging mt khc, chng ti theo cch hiu ca Phan Bi
Chu
hp
vi
Tiu
Tng
truyn
hn
c.
lm
mi
c.
56.
QU
Trn
HA
Ly
(la),
SN
di
Cn
hnh
(ni)
::||:|
qu
Phong
ti
qu
L.
nh
tha
phng.
201
Thon
t:
L:
Dch:
tiu
u;
hanh,
hi
hanh
thng.
L
i
trinh,
m
gi
ct.
chnh
th
tt.
nh
bt
lu
ngc)
Ho
t.
1.
:
S
,
lc:
to
to,
th
tai.
mnh.
2.
:
Lc
,
nh:
tc
,
th,
hoi
,
t,
ng
bc,
trinh.
,
tam:
L,
phn
,
th,
tng
,
ng
bc,
trinh,
l.
nguy.
nguy.
4.
:
Cu
,
t:
vu
x,
ph,
ng
tm
bt
khoi.
ci
ba),
nhng
trong
lng
khng
vui.
Ging: tuy dng cng nhng v m, li di cng ngoi qui, l bit mm mng, t
h, tc bit x th, cho nn c ch tm, c tin ca, vt liu phng thn, nhng
trn, ho 5 m nhu khng gip g c 4, di, ho 1, ng vi 4 m nhu, li thp
hn,
cng
chng
gip
g,
vy
lng
khng
vui.
vui.
5.
:
Lc
,
ng:
tr,
,
nht
th
vong,
chung
mnh.
Ging: Thng ho 5 tr ngi vua, nhng nu vua l lm l khch th l vua mt nc, cho
nn ch nn coi l mt l khch thi, mt l khch vn mnh ( ngoi qui ly), nhn nhn,
203
phc
lc.
6.
:
Thng cu: iu phn k so, l nhn tin tiu, hu ho o, tng ngu vu d, hung.
Dch: Ho trn cng, dng: con chim chy mt t, ngi l hnh trc ci, sau ku
khc,
lu
tu
(v
nh
mt
con
(c
nhu
thun),
xu.
thun
(tng
bng
con
b)
rt
cn
thi
u.
*
Cui
qu
ny,
Phan
Bi
Chu
ghi
cm
tng:
d,
nhn
chi
cng
d.
lm
ba
thn
204
57.QU
THUN
Trn
di
TN
Tn
(gi,
thun)
hnh :||:||
Lm vo cnh qu ngi th thi nn thun tng ngi, cho nn sau qu L ti qu
Tn.
Tn
gi
ngha
thun,
nhp
Thon
t.
:
Tn:
vo.
,
tiu
hanh,
li
hu
du
vng
li
kin
nhn.
Dch: Thun th hi c hanh thng, tin hnh th c li, la bc i nhn m tin theo th
c
li.
na,
phi
theo
ho
i tng truyn ging: trn l gi, di l gi (Tn), l c hai lung gi tip tc theo nhau.
Ngi qun t tip tc xut pht mnh lnh thi hnh chnh s, m thin h phc tng,
cng
nh
vn
vt
ng
theo
gi.
Ho
t:
1.
:
S
,
lc:
tin
thoi,
li
nhn
chi
trinh.
cng
ca
hng
ngi
dng
th
mi
tr
tt
nghi
hoc.
2.
:
Cu
,
nh:
Tn
ti
sng
h,
dng
,
vu
phn
nhc,
,
ct,
cu.
tt,
khng
li.
Cu
Dch:
tam:
Thun
tng
Tn
qu
nhiu
tn,
ln
(qu
mc),
ln.
ng
xu
h.
ln
qu,
khng
quyt
nh
hnh
ng,
xu
h.
4.
:
Lc
Dch:
t:
Hi
vong,
in
Ho 4, m: Hi hn mt i; i
hoch
tam
phm.
mi
chia
nh
vy.
5.
:
,
Cu
Tin
ng:
Trinh
canh
ct,
tam
hi
vong,
nht,
v
hu
bt
li,
canh
v
tam
hu
chung.
nht,
ct
sau
ngy
canh
ba
ngy,
tt.
lng)
,
cu:
Tn
ti
sng
h,
tng
ph,
trinh
hung.
cng
ho.
58.
Trn
QU
di
THUN
l
oi
OI
(chm,
ha
duyt)
hnh ||:||:
Tn c ngha l nhp vo, h nhp c vo lng nhau, hiu lng nhau, th mi a nhau
m ho duyt, vui v vi nhau, cho nn sau qu Tn ti qu oi. oi l chm m cng
c
ngha
ho
duyt.
207
Thon
t.
oi;
Dch:
Hanh.
Vui
th
hanh
Li
thng.
Hp
trinh.
chnh
th
li.
Ging: oi l chm, cng l thiu n. Nc chm lm cho cy c vui ti, sinh vt vui
thch; thiu n lm cho con trai vui thch. Vui thch th hanh thng, min l phi hp vi o
chnh; phi ngay thng, thnh thc, oan chnh. oi c hai ho dng pha trong, mt
ho m ngoi, ngha l trong lng phi thnh thc ri ngoi mt nhu ho, nh vy l hp
vi
chnh,
tt.
khch
dn
khng
bng.
i Tng truyn thin v s tu thn, khuyn ngi qun t nn hp bn cng nhau ging
ngha l, o c, ri cng nhau thc hnh (d bng hu ging tp), gip ch cho nhau
m
hai
bn
cng
vui
v.
Ho
t.
1.
:
S
Dch:
cu:
Ho
1,
Ho
dng:
oi,
Ho
thun,
ct.
vui
v,
tt.
vi
mi
ngi,
tt.
2.
Cu
Dch:
nh:
Ho
2,
Phu
dng:
Trung
oi,
trc
ct,
vui
v,
hi
tt,
hi
vong.
hn
mt
i.
hn.
3.
:
Lc
tam:
Dch:
Ho
3,
Lai
m:
Quay
li
oi,
cu
vui
vi
hung.
ngi
di,
xu.
Ging: m nhu, bt trung bt chnh, l hng tiu nhn tm vui m khng gi o; l phn
gi gia bn ngi con trai (4 ho dng, 2 trn, 2 di), cu vui vi 2 ngi trn,
th khng dm v phn thp, phi quay li cu vi 2 ngi di, nhng h cng khng
thm, v ho 1 cng trc m chnh, ho 2 cng trc m trung, kt qu l xu.
4.
:
Cu
t;
Thng
,
oi,
ninh,
gii
tt,
hu
h.
theo
chnh
t,
ng
mng.
Ging: Dng cng m v m, cha tht l qun t, trn tha tip ho 5 va trung
va chnh, nhng di li gn ho 3, tiu nhn, cho nn mi u do d, cn nhc xem
nn hng v pha no; nhng nh c c dng cng, ng c vi 5, nn sau hng
v
5,
quyt
tm
theo
chnh,
tht
ng
mng.
5.
:
Cu
,
ng
Phu
vu
bc,
hu
l.
Dch: Ho 5, dng: Nu tin k tiu nhn m tiu mn (bc) ht c trung chnh ca mnh
th
nguy.
tr
nc.
6.
:
Thng
Dch:
lc:
Ho
trn
cng,
Dn
m:
em
oi.
vui
th
ti.
209
cch
bt
chnh.
Tt
nhin
xu
ri,
chng
cn
ni.
*
Chng ta ; 6 ho th 2 ho m l tiu nhn d d 4 ho dng qun t, v 4 ho ny
gi c chnh o c, v Kinh dch tin nh Khng t rng mun lm vui lng ngi qun
t m khng dng chnh o th khng thnh cng (duyt chi bt d o, bt duyt d. Lun
ng XIII 25).
59.
QU
Trn
PHONG
Tn
(gi),
THY
di
HON
Khm
(nc)
hnh :|::||
Ho vui n cc im ri th s ly tn, v vy sau qu oi n qu Hon. Hon l la, tan
tc.
Thon
t.
Hon;
hanh.
Li
Vng
thip
cch
xuyn,
hu
miu,
li
trinh.
Dch: La tan: hanh thng. Vua ti nh Thi miu, vt qua sng ln th li, gi o chnh
th
li.
ra),
cho
nn
tn
qu
Hon.
Thng th nhm hp mi hanh thng (nh qu ty), nhng ly tn cng c khi hanh thng,
chng hn sng m t li nhiu qu, nng ln, n tan i th tt, hoc thi nhiu lon, dn
chng t hp li chng i, phi gii tn i v.v.. H hp thi th tt, tri li th xu. Mun cho
cng vic gii tn hanh thng th nh cm quyn phi c lng ch thnh, nh mt ng vua
ti nh Thi miu; li phi bit mo him nh c gan vt qua sng ln; sau cng phi gi
o
chnh,
ng
lm
nhng
vic
bt
chnh.
210
theo
ho
dng
trn
tin
ln,
nh
vy
tt.
nn
vic
ln.
i Tng truyn bn rng ra, khuyn sau khi gii tn ri li nn ngh ti vic nhm hp li,
m mun nhm hp, thng nht nhn tm th nn t l t Thng , t T tin.
Ho
t.
1.
:
S
Dch:
,
lc:
Ho
Dng
1,
m:
Dng
,
chng,
con
nga
trng,
mnh
cu
ct.
vt,
tt.
khe,
cho
nn
tt.
2.
:
Cu
,,
nh:
Hon,
bn
k,
hi
vong.
,
tam:
Hon
cung,
hi.
Lc
t:
hon
qun,
nguyn
ct.
Hon
khu,
ph
di
t.
Cu
ng:
Hon
hn
hiu,
hon
vng
c,v
cu.
Dch: Ho 5, dng: Ban b hiu lnh ln khp nc nh m hi pht ra khp thn th,
pht
ht
kho
lm
ca
vua
chu
cp
cho
dn,
khng
li.
pht
tn,
lm
cho
hi
tot
ra
vy.
tn
phi
dn,
chnh
sch
tt
thi
ly
tn
c.
6.
:
Thng
cu:
hon
,
huyt
kh,
ch
xut,
cu.
Dch: Ho trn cng, dng: Tan (tr) c mu )vt thng c), thot khi kinh s (ch
[
nn
lm
ch
dch
[]
kinh
s),
khng
li.
Bi
Chu
so
snh
qu
ny
vi
qu
Ty,
nh
sau:
Ty v Hon l hai thi tri ngc nhau, mt thi nhm hp mt thi la tan, nhng thi
no cng hanh thng c c, min l bit hnh ng hp lc v c lng ch thnh: Thon
t hai qu u c 4 ch: Vua ti Thi miu, ngha l phi ch thnh nh nh vua khi vo
t
Thi
miu.
Nhng hai qu khc nhau ch. Ty c 4 ch: li kin i nhn, Hon c 4 ch: Li
thip i xuyn v thi Ty, thun cnh, ch cn c ngi ti c l lm nn vic cn
thi Hon, nghch cnh, phi c ti c m li phi mo him na. l thm ca c
nhn.
Su ho qu Hon ngha rt phn minh: ho 1, cn mong cu cha c; ho 2 ly tn
nhiu ri, cha cu c; ho 3 c th bt tay lm vic, mun vy phi b lng v k i;
ho 4, phi gii tn b phi on kt ton dn; ho 5 phi ra hiu lnh mi, ban pht
ca ring, ho 6 th thnh cng. Quan trng nht l li khuyn ho 4 v 5.
60.
Trn
QU
l
Khm
THY
(nc),
TRCH
di
TIT
oi
(chm)
hnh ||::|:
Khng th cho ly tn hoi c, tt phi chn bt li, tit ch li, cho nn sau qu Hon
ti
qu
Tit.
Thon
t:
:
Tit
Hanh.
Kh
tit
bt
kh
trinh.
Ging: Theo tng qu, trn chm c nc; b chm hn ch s nc cha trong chm,
cho
nn
tn
qu
Tit.
nhi
dn
(d
dt
trong
vic
tiu
dng
yn
dn).
(xng
vt
bnh
th:
cho
vt
cn
xng,
qun
bnh).
Ho
t:
1.
:
s
Dch:
,
cu:
Ho
Bt
1,
xut
dng:
hi
khng
ra
khi
nh,
sn
ng,
cu.
khng
li.
R.
Wilhelm
dch
khng
ra
khi
ci
sn
ci
ca
(door).
2.
:
214
Cu
Dch:
nh:
Ho
2,
Bt
dng:
xut
khng
ra
mn
khi
ci
nh,
sn
hung.
trong
ca,
xu.
khng
ra
cng
nh
1,
hnh
vi
xu
(hung).
,
tam:
Bt
tit
nhc,
tt
ta
nhc,
cu.
ai
na.
4.
,
Lc
Dch:
t:
Ho
4,
m:
An
Vui
tit
tit,
ch
(khng
min
hanh.
cng)
hanh
thng.
Ging: Nhu thun, c chnh, vng theo ho 5, thc tm d dt, t tit ch ng thi, cho
nn
hanh
thng.
5.
:
Cu
,
ng:
Cam
tit,
ct.
Vng
hu
thng.
Dch: Ho 5, dng: Tit ch m vui v (cho l ngon ngt) th tt. C th m tin hnh th
c
ngi
ta
trng,
khen.
tin
hnh
th
cng
ln,
ng
khen.
6.
:
Thng
lc:
Kh
tit,
trinh
hung.
Hi
vong.
Nu
bit
hi
hn,
bt
thi
qu
th
ht
xu.
Ging: Ho ny tri vi ho trn, v trn cng qu Tit, c ngha l tit ch thi qu, ti
cc
kh,
khng
ai
chu
hoi
nh
vy.
hi
hn
th
ci
xu
(hung)
tiu
tan
i.
Sau mt cuc ly tn, phong tc suy i, kinh t cng qun, cho nn phi tit dc, tit ch
nhu cu. Nhng tit ch mt cch va phi thi (khng nn thi qu) m hp thi th mi
tt. Chng ta nhn thy 6 ho chia lm 3 cp: 1 v 2 lin nhau m 1 tt, 2 xu; 3 vi 4 lin
nhau m 3 xu, 4 tt; 5 v 6 lin nhau m 5 tt 6 xu; ch do l hoc hp thi hay khng,
c trung, c chnh hay khng.
t:
:
Trung
,
phu:
ng
,
ct,
li
thip
xuyn,
li
trinh.
chnh
th
li.
216
Ging: qu ny gia c hai ho m (hai nt t), nh trong lng trng rng (h tm)
khng c t dc, t ; cn 4 ho dng l nt lin, c, thc (tri vi h), m ho 2 v ho
5 li c trung ( gia ni v ngoi qui), vy l c c trung thc. Do m t tn qu l
Trung phu.
Theo ngha th trn l Tn, thun vi ngi di; di l oi, phc tng ngi trn; nh
vy l cm ho c dn.
Lng ch thnh cm c c nhng vt ngu, khng bit g nh heo v c. Ly lng ch
thnh, h tm m ng ph vi nguy him th vt c ht, nh qua sng ln m ngi
chic thuyn trng khng (h chu), khng ch g c, tht l an ton. Phi gi chnh o
mi tt.
i Tng truyn ging: gi trn, chm di, l gi (lm ) ng c nc nh lng
thnh thc cm ng c ngi. Nn tuy lng trung thnh m x vic thin h; nh x ti
th st i xt li, tm cch cu ti nhn, tha cho ti cht.
Ho
t:
1.
:
S
,
cu:
Ngu
,
ct,
hu
tha,
bt
yn.
Dch: Ho 1, dng: liu tnh cho chc chn ri mi tin th tt; c lng ngh khc th khng
yn.
Ging: Ho ny mi vo thi Trung phu, tuy ng vi ho 4, m nhu, c chnh l ngi
ng tin, nhng bc u, phi xt cho k lng xem 4 c ng tin khng, khi tin ri
th ng i ch hng, lng phi nh ri mi tnh m yn c.
2.
:
Cu
nh:
Minh
hc
ti
m,
ho
chi;
Ng hu ho tc, ng d nh m chi.
217
Dch: Ho 2, dng:
Nh con hc m gy bng rm, con n ho li;
li nh ti c chn ru ngon, ti cng anh chia nhau.
Ging: Ho ny ng vi ho 5 trn, c hai u c c dng cng, li c trung u c
lng thnh thc, u l nhng ho quan trng trong qu Trung phu; hai bn cm ng,
tng c vi nhau nh hc m gy m hc con ho li, hoc nh mt ngi c chn
ru ngon m chia vi bn.
Theo H t thng truyn, Chng VIII, s 5, Khng t gii thch ngha ho ny nh
sau:
Ngi qun t trong nh m ni ra, nu li ni hay th ngi ngoi nghn dm cng
hng ng, hung chi l ngi gn; hnh vi t gn pht ra th nh hng hin ngay xa
. nh vy chng nn thn trng lm ? .
Khng t hiu rng ting gy ca con hc l li ni hay; v chn ru ngon l
hnh vi p, m khuyn chng ta phi thn trng v ngn, hnh.
(Nguyn vn Khng t trong Dch truyn ni khc, y ch l li ging n gin ha)
3.
:
Lc
,
tam:
,
dch,
hoc
,
c,
hoc
bi,
,
hoc
khp,
hoc
ca.
4.
:
Lc
,
t:
Nguyt
vng,
tht
vong,
cu.
Dch: Ho 4, m: Trng mi bn (gn ti rm), con ngi b bn m tin ln, khng li.
Ging : Ho ny c chnh, thn cn vi ho 5, c vua tn nhim s thnh vng gn
ti tuyt nh ri, nh trng mi bn gn n ngy rm. N ng vi ho 1, hai bn cp k
nhau nh cp nga, nhng n bit phc tng o l, nn sau b 1, chuyn nht vi 5,
nh vy khng c ti li g.
5.
:
Cu
Dch:
ng:
Ho
5,
Hu
dng:
phu
c
lng
luyn
ch
nh,
thnh
rng
buc,
cu.
khng
li.
thin
h.
6.
:
Thng
,
cu:
Hn
ng
vu
thin,
trinh
hung.
ln
ti
tri.
Vy lng thnh tn vn l tt, nhng phi ng thi qu m bit bin thng, Phan Bi Chu
nhc truyn ng ngn anh chng h V (c sch ni l h Vi) thi Xun Thu hn vi mt
ngi con gi di cu; ngi khng ti, nc ln cao, anh ta c m ct cu chu
cht. Tn nh vy l ngu, khng bit bin thng.
62.
Trn
QU
l
LI
Chn
(sm),
SN
di
TIU
l
QU
Cn
(ni)
hnh ::||::
219
Tin (Trung phu) m lm ngay, khng xt u tin phi hay khng , th c th mc lm li,
cho nn sau qu Trung phu ti qu Tiu qu. Qu c hai ngha: li; ra ngoi ci mc va
phi
thon
di
dng
ngha
sau.
Thon
t:
Tiu
qu:
Phi
iu
Hanh,
di
chi
li
m,
trinh.
Kh
bt
nghi
tiu
s,
thng,
bt
kh
s.
nghi
h,
ct.
suy
sp
kinh
t.
Thon truyn ging: Cc ho dng (ln) u khng c trung, l qun t nht thi, khng
lm
vic
ln
c.
Cu th ba ti ngha, khng hiu sao li dng tng con chim bay y. Mi nh gii thch
mt khc: Chu Hi bo trong thc, ngoi h nh con chim bay, c l v cho hai ho m
di nh hai chn chim, hai ho m trn nh hai cnh chim xe ra? Cn v ngha th
220
c ngi ging: ngi qun t thi Tiu qu nn khim tn, khng nn c ting tm ln,
ch nn nh ting chim ku khi bay, thong qua m thi; m cng khng nn ngi cao,
nh con chim khng nn bay ln cao. Hai ch i ct, cc sch u dch l rt tt; Phan
Bi Chu dch l tt cho ngi qun t, nu ng c ting tm, ng ngi cao i
tr
ngi
qun
t.
i Tng truyn gin: Chn trn Cn l ting sm trn ni, b nght v ni m thu hp
li, nn gi l Tiu qu. Ngi qun t thi ny ch nn lm qu trong vic nh, nh c
th
qu
cung
knh,
qu
thng
cm
trong
vic
ma
chay,
qu
tit
Ho
kim.
t:
S
Dch:
lc:
Ho
1,
Phi
m:
Chim
iu
(nn
np
d
m
li)
bay,
hung.
nn
xu.
bay.
2.
:
Lc
,
nh:
Qu
Ng
t,
.
ng
t,
,
bt
thn
cp
,v
qun.
cu.
vy
khng
li.
Ging: Ho nay nhu thun, trung chnh vo thi Tiu qua,1 c qu mt cht m khng li.
N l m ng l cu dng m n li vt hai ho dng (3 v 4 ) gp (ng vi 5)
ngha l gp m na, cho nn Ho t ni l vt ng m gp b. Ho t khuyn ho ny
thp, l phn lm ti, khng gp c vua th c gi phn b ti (ng vo hng nhng b
ti
khc)
li
(sau
gp
ti).
hai
cch
ging
khng
xui.
221
3.
,
Cu
tam:
,
Pht
qu
phng
chi,
tng
hoc
tng
chi,
hung.
3,
ng
vi
thi
Tiu
qu,
chi
nn
khng
li.
,
ng:
Mt
dc,
vn
bt
th
v,
,
t
ng
ti
ty
giao;
huyt.
hang.
6.
:
Thng
lc:
pht
ng
.
qu
chi,
phi
iu
li
chi.
Hung,
th
tai
snh.
Dch: Ho trn cng, m: khng ng vi o m li sai qu, nh cnh chim bay cao qu,
xa
qu,
tai
v.
Ging: Ho ny m nhu, m bin ng v ngoi qui Chn (ng), li vo cui thi Tiu
qu,1 l thi qu, cho nn bo l sai o qu; c ci tng con chim bay cao qu, xa qu
ri; kh ko li c m cn s b tai v na. Ho 6 ny m l tiu nhn, tiu nhn m
vt
ln
trn
qun
(dng
ho
4),
cho
nn
rn
tai
ho.
63.
QU
Trn
THY
Khm
HA
(nc),
di
T
ly
(la)
( hnh |:|:|:)
Qu l hn, ti c c ch no hn ngi trong mt vic g th lm nn vic y, cho nn
sau qu Tiu qu ti qu K t. T l vt qua sng, l nn; k t l vt qua, nn,
thnh.
Thon
t.
:
K
,
t:
Hanh
tiu,
li
trinh.
ct,
chung
lon.
mi
li.
Mi
tt,
cui
cng
th
lon
(nt
bt).
Ging: Trong thon t ny, hai ch Hanh tiu, Chu Hi ng l tiu hanh mi ng; tiu
hanh ngha l vic nh, c hanh thng. Chng ti cho cch hiu ca Phan Bi Chu
(theo
Thon
truyn)
ng
hn,
nn
dch
nh
trn.
trn
bp
la,
la
bc
ln
nc
mi
nng,
mi
si
c.
ng;
tt
c,
mi
vic
xong
xui,
th
hanh
thng.
vo thi K t, vic ln xong, cn nhng vic nh cng phi lm cho xong na, th
mi tht l hon thnh. Hon thnh ri li phi c gi c s nghip; nu khng th ch tt
lc u thi m rt cuc s nt bt. Ngha lc tr phi lo trc ti lc lon.
Thon truyn ging mi u tt v ho 2 ni qui c c nhu thun m c trung; v rt
cuc s lon v ngng khng tin na, khng phng na (chung ch tc lon).
i
Tng
truyn
cng
cn
dn
phi
phng
trc
lc
lon,
lc
Ho
suy.
t.
1.
:
S
,
cu:
du
lun,
nhu
v,
cu.
li
2.
:
Lc
,
nh:
Ph
tng
,
pht,
vt
trc,
tht
nht
c.
by
ngy
c.
nh
3.
:
Cu tam: Cao tn pht qu Phng tam nin, khc chi. Tiu nhn vt dng.
Dch : Ho 3, dng: Vua Cao Tn nh nc Qu Phng, ba nm mi c, ng dng
k
tiu
nhn.
cng
mt
ba
nm
mi
c.
ng dng k tiu nhn l li khuyn chung, ch khng phi ch khuyn ring ho 3 ny.
4.
:
Lc
,
t:
chu
hu
nh,
chung
nht
gii.
thn
trng
bit
lo
s.
5.
:
phc
bng
hng
xm
bn
ty
ch
si.
cc
th
phi
suy.
6.
:
Thng
,
lc:
Nhu
th,
l.
225
Dch:
Ho
trn
cng,
m:
ci
u,
nguy.
nguy
na,
nh
mt
ngi
li
qua
sng,
nc
ngp
u.
*
K t vn l mt qu tt, nhng ch ba ho u l kh tt, cn ba ho sau th cng tin ln
cng xu: ho 5, km phc ho 2, m ho trn cng (t u) so vi ho 1 (t ui) cn
xu hn nhiu. Vn l li khuyn gp thi thnh phi cn thn, phng lc suy.
64.
QU
HA
THY
VN
T
TRNLLY(LA),DILKHM(NC)
( hnh :|:|:|)
K t l qua sng ri, nhng theo lut thin nhin, khng c l no ht hn c, ht ma
ny n ma khc, ht thi ny n thi khc, ht lp ny n lp khc, sinh sinh ho ho
hoi, c bin dch v cng, cho nn tuy xong ri nhng vn l cha ht, cha cng, do
sau
qu
ti
qu
t:
cha
qua
sng,
cha
xong,
cha
Thon
t:
:
V
ht.
,
t:
Hanh.
Tiu
,
ngt
t,
nhu
v,
du
li.
Dch: cha xong, cha cng: c hanh thng. Con chn nh sa son vt qua sng m
ci
ui,
khng
qua
c,
khng
li
c.
nhau
cng
nhu
gip
nhau
nn
vic:
thm
mt
hanh
thng
na.
Thon t khuyn ng nn nh con chn con, nng ny hp tp, mi sa son qua sng
m lm t ci ui, khng qua c na, khng lm c vic g li c, khng tip
tc c n cng.
i tng khuyn phi xem xt k cng m t ngi, vt vo ch thch ng, th mi nn
vic,
ng
la
trn
nc
chng
hn
nh
qu
ny.
Ho
t:
1.
:
S
Dch:
lc:
Ho
1,
nhu
m:
k
t
v,
ci
ui,
ln.
ng
hn.
Cu
Dch:
nh:
Ho
2,
Du
dng:
ko
k
lt
bnh
lun,
xe,
gi
trinh
trung
ct.
chnh
th
tt.
th
tt,
trung
th
th
chnh
c.
3.
:
Lc
,
tam:
t:
,
chinh
hung,
li
thip
xuyn.
mi
phi.
sp
hi
vt
qua
sng
ln
c.
Lc
li.
4.
:
Cu t: trinh ct, hi vong. Chn dng pht Qu Phng, tam nin. Hu thng vu i
quc.
Dch: Ho 4, dng: gi o chnh th tt, hi hn mt i. Phn pht (Chn) tinh thn, c v
dng khi m nh nc qu Phng, lu ba nm, nhng ri c nc ln thng cho.
Ging: C ti dng cng, m vo thi thot khi him (ni qui Khm), tin ln ci
sng ca vn minh (ngoi qui Ly), trn c ho 5, m , l ng vua tin vy mnh ,th ng l
tt. Ch v ho 4 ny bt chnh (dng v m) nn khuyn phi gi o chnh. Li khuyn
phi phn pht tinh thn v kin nhn mi lm c vic ln cho x hi, nh vic nh
nc qu phng thi vua Cao Tn (coi ho 3, qu K t) ba nm mi thnh cng.
5.
:
Lc
,,.
ng:
trinh,
ct,
hi.
Qun
chi
quang
hu
phu,
ct.
thnh
rc
r,
tt.
lng
ch
thnh,
ht
lng
tin
ho
2.
6.
:
Thng
cu:
Nhu
Hu
th,
,
phu
vu
hu
,
m
phu,
tu,
v
tht
cu
th.
Dch: Ho trn cng, dng: tin tng ch i nh thong th ung ru chi th khng li,
nu qu t tin m chm m trong ru ch (t ci u) th l by.
Ging: Dng cng trn cng qu l cng ti dng cc, cng cui ngoi qui Ly l
sng n cng cc, u l qu c. Sp ht thi V t ri, m ho 4 v 5 lm c nhiu
228
229