Professional Documents
Culture Documents
Âm NH C Lãng M N
Âm NH C Lãng M N
Âm NH C Lãng M N
Franz Schubert nhc s o, cng vi Carl Maria Weber nhc s c, vit nhng
trang m u cho lch s huy hong hn mt th k ca ch ngha lng mn trong m nhc.
Ni rng hn mt th k - c th k 19 v u th k 20 - cng khng sai, bi l ngi nhc s
v i cui cng ca trng phi c in Vienne - Beethoven - cng t nhng tin cho
ch ngha lng mn vo nhng nm cui con ng sng to ca ng. Trong nhng sonate cho
piano cui i, ngoi tnh khi qut cao tiu biu cho ch ngha c in, ng cn bc l nhng
nt c nhn ring t, th gii ni tm phc tp ca con ngi, nhng c m v hnh phc,
nim vui, tnh cm th mng trc thin nhin, nhng mu sc tinh t trong cm xc, l phn
ln trong nt c trng ca m nhc lng mn. Cng v th m nhiu nh s nhc khng xp
trc tip Beethoven vo trng phi c in Vienne, m t ng ring vo mt thi k ly tn
l T ch ngha c in n ch ngha lng mn. Ch ngha lng mn trong m nhc ny
sinh t ngay trong lng ca ch ngha c in, v c th thy c mt s nt ca ch ngha
lng mn trong cc bn giao hng ca Haydn vit trong nhng nm 1768-1774 v trong nhiu
tc phm thi cui ca Mozart.Weber, ngi c sp ngang hng vi Schubert trong v tr m
u ch ngha lng mn, cng vit hai v opera lng mn u tin - Rubezahl v Silvana ngay vo nhng nm 1805 - 1806. Cn Schubert vit bn Giao hng s 1 nm 1811.
Th k 19 - th k tr v ca ch ngha lng mn trong m nhc, c cc nh s hc Php
nh Jean Combarieu, Norbert Dufourcq coi l mt th k ln v m nhc. Theo Combarieu th:
"m nhc gi y thot khi nhng s p ch vn t lu nng ln n: nhng bi ht cung
nh, nhng tit tu nhc khiu v, th hiu ca nhng thnh phng (salon). Sau khi l mt
th tr tiu khin sang trng, mt ch tranh ci nh thi nhng Bouffons v Gluck, gia
nhng nh trit gia v vn s a chung cc ariettes, m nhc dn dn xm chim mi lnh
vc ca tm hn, tr tu con ngi: n bit lm xc ng su sc, bit v, n mun suy t v
lm cho ngi nghe cng suy t. N xch gn li cng chng, v khi ph v chic khung mng
manh ca cc th loi, n tr thnh giu tnh ngi hn. T y n xut hin nh mt sc
mnh to ln v o c x hi.." Jean Combarieu vit tip:
"... C nhiu nguyn nhn cho s ra i ny. Nhng thay i v chnh tr ngy cng su
sc, s tan r ca ch c v nhng cuc chin tranh cch mng lm xut hin trong tm
hn con ngi nhng tnh cm vn dng nh thuc v mt lnh vc ring t, yu thch tnh
biu cm, tnh miu t ca m nhc: mt s mt mi chn chng ( c t trc nm 1789, do
qu lm dng li sng thng lu v nhng quy c ca li sng y), s yu thch m mng v
yu thin nhin, thch c c, mt s su mun i khi c ch ngha c nhn y n mt
ni au bun thng thit, chn i. T y xut hin ch ngha lng mn u tin trong vn
hc..." Sau Combarieu nu ra mt s th d v nhng tc phm vn hc lng mn nh
Werther (1776), nhng bi th ca Ossian, Con thuyn Dante (Delacroix), Nhng on thi
(Victor Hugo), Nhng suy t v Nhng ho m (ca Lamartine, nh th giu tnh nhc nht).
m nhc n vi ch ngha lng mn mun hn v cng do nhiu thc y khch quan khc
na: s quan tm ngy cng ln ca x hi n m nhc, ngh ch to n ngy cng pht trin,
cho php nng cao k xo biu din, quan h quc t rng ri hn, nhng chuyn i xa tip xc
v pht hin kho tng vn ngh dn gian cc nc, tip xc vi nhng nn vn minh phng
ng cung cp cho cc nhc s sng tc v s ti mi m v hp dn. th k 19, thin ti
sng to ca cc nhc s c mt ch da, mt nn tng kinh nghim rt phong ph ca
nhng th k trc - im xut pht cn thit cho mt dng, mt tro lu mi trong m nhc ch ngha lng mn.
lm r thm iu m ng Jean Combarieu nu trn v "nhng thay i v chnh tr
v s tan r ca ch c..." cn phi nu thm mt s nhn nh v chnh tr m chng ta quen
nghe thy khi bn v s ra i ca ch ngha lng mn. l cuc u tranh cho nhng quan
im dn ch, t do dn tc, t do c nhn trong thi k ny. S bt bnh quyn, s p bc bc
lt ca ch ngha t bn, nhng l tng tt p do cch mng ra t th k trc nhng n
th k 19 khng thc hin c. Nim tin ca con ngi vo nhng iu tt p b lung lay,
con ngi sng trong th k ny sinh ra nhng tm trng chn ngn, hoi nghi, b tc. Tuy vy,
nhng t tng cao p vn tn ti trong tm hn ngi ngh s lng mn, bin thnh nhng
c m v ch ngha nhn o, v lun l v c v v p tinh thn. Nhng iu khng ph
hp gia c m v thc t li tip tc ra ni c n, tm trng bun chn, sinh ra nhng
ch bi thm mi trong ngh thut.
Ch ngha lng mn khng ct t mi lin h vi nhng nn m nhc trc n, vi ch
ngha c in. Bi l Schubert v Weber, hai nhc s i u trong tro lu lng mn, u
ngng m su sc m nhc c in m i din cao nht l Beethoven. Beethoven, theo nh
Ngh thut ca Chopin thc s c o khin ng khc vi nhng ngi lng mn, v ng
kt hp c mt cch nhun nh gia tnh cch hon chnh ht sc kinh in ca ch ngha c
in, gt gia cho n tng chi tit, vi li xc cm phng khong, t do ca nhng nhc s
lng mn v s c o ca dn ca v dn v Balan.
Trong tng th loi m nhc m Chopin s dng n trong sng tc, ng nhn mnh
c tnh tng th loi, k c trong nhng th loi nh nh prlude, nocturne, valse.. cho n
nhng tc phm tm vc trung bnh v ln nh ballade, scherzo, sonate, concerto vv, c
trong nhng th loi c truyn thng lu i cng nh trong nhng th loi mi ch xut
hin trong thi k ch ngha lng mn.
Ferenc Liszt, nhc s Hungari, nh son nhc, ngh s biu din piano ti ba th k XIX
Chu u. Cng nh nh th c in Hungari l Sandor Petefi trong lnh vc th ca, Liszt
trong m nhc phn nh nhng tm t, tnh cm, nhng c m, hoi bo ca nhn dn
Hungari trong thi k u tranh v c lp dn tc. Liszt l mt ngh s ton din, khng nhng
sng to ra nhiu tc phm qu bu trong kho tng m nhc c in th gii, ng cn l mt
ngh s piano thin ti ca ngh thut biu din th k XIX, m ra mt trang s mi cho
ngh thut biu din piano. L mt nh s phm - gio dc, ng o to ra mt th h nhng
ngh s piano c ti. L mt nh hot ng x hi m nhc v l ngi t chc, ng u phong
tro ngh thut m nhc tin tin, u tranh v nn m nhc c tiu , chng li ngh thut
phn ng khng c ni dung t tng. ng cn l nh ch huy, nh vn, nh ph bnh m nhc
v k gi, khng nh v tuyn truyn cc tc phm ca cc nhc s v i trn th gii. ng
dng cm u tranh chng s h thp v tr ngi ngh s trong x hi t bn. L mt ngh s
piano v i ca th k XIX, Liszt vit cho piano hu nh sut c cuc i. Ngh thut biu
din ca Liszt c tm c sn khu ln vi li trnh by nng nhit, y cm hng. Mi th php
sng tc v ngn ng m nhc trong nhng tc phm u t cho piano ca ng u nhm th
hin nhng hnh tng th ca. Phn ln nhng tc phm piano ca Liszt u mang tnh cht
dn nhc. l phong cch piano mi ca Liszt trong lnh vc ngh thut biu din v sng tc
ca nn piano hin i - phong cch trnh by piano theo li giao hng.
Liszt sng tc mt khi lng tc phm s cho piano nhiu th loi khc nhau: ci
bin (phng tc t do trn nhng ch trong nhng tc phm ca cc nhc s khc), chuyn
th (chuyn sang piano nhng tc phm giao hng, thanh nhc, ocgan...), nhng tude,
nhng bc tranh m nhc, nhng tuyn tp tiu phm c tin , t khc, rhapsody, sonate...
Hector Berlioz, nhc s Php, l mt trong nhng nh cch tn to bo trong lnh vc nhc
giao hng, v vi bn giao hng Hoang tng 5 chng ca ng ngi ta thng coi ng l
cha ca loi giao hng lng mn v trc ng th loi giao hng cha bao gi miu t tm
t tnh cm ca mt con ngi ring l. Vi bn tnh rt d xc ng, d bc l tnh cm, ng
l ngi i theo ch ngha lng mn chn chnh v ng gp khng t cho s pht trin v
trng thnh ca tro lu m nhc ny. ng phn i mnh m tnh th cu, s s hi mi ci
mi v tin b trong ngh thut. ng t cm tnh vi nhn dn khi ngha trong cuc cch
mng Thng 7 nm 1830, phi dn nhc cho bi Marseillaise ni ting ca Rouget de Lisle,
vit Khc Tng nim nhng chin s hy sinh trong cuc cch mng. V nm 1840, trong cuc
chuyn di di hi ca nhng chin s hy sinh trong nhng ngy khi ngha Thng 7, Berlioz
dn u dn nhc kn khng l v ch huy bng thanh gm bn Giao hng tang l v chin
thng ca mnh. Nh vn Romain Rolland nhn xt rng Berlioz chu n nhng cuc cch
mng, nhng phong tro dn ch si ni, nhng phong ba bo tp ca loi ngi v nhng nt
xut sc trong ti nng ca mnh.ng c t n mt s sng to thot khi nhng quy tc
kinh vin.
Phng tin biu hin ch yu ca Berlioz l dn nhc, vi nhiu i mi trong phi dn
nhc. m thanh dn nhc ca ng long lanh nhng mu sc rc r, n c th lng ly, s,
mnh khnh, nh nhng iu luyn, du dng thnh tht hoc hng trng,bi kch.
Ch ngha lng mn trong m nhc tn ti vi nhng bc thng trm trong hn mt
th k, v ch li vo d vng trong t cch mt trng phi khi xut hin nhng tro lu m
nhc cn hin i ca th k 20, nhng nh hng ca n vn cn rt su m trong nhiu nn
m nhc chuyn nghip trn th gii.