Professional Documents
Culture Documents
E Drejta Nderkombetare Publike
E Drejta Nderkombetare Publike
,,Konventa mbi te drejtat dhe detyrat e shteteve (Montevideo-1933) prcakton se shteti si subjekt i s
drejts ndrkombtare duhet t ket:
Popullsin e prhershme
Territorin e caktuar
Qeverin
Aftsin pr t hyr n marrdhnie me shtetet e tjera.
Elementet e shtetit :
Popullsia e prhershme- popullsia prfaqson trsi t individve t t dy gjinive t cilt jetojn
bashkrisht n nj bashksi dhe jan t lidhur n shtet juridikisht dhe politikisht.
Territori- prfaqson vendin ku sht vendosur popullsia dhe mbi t cilin shteti ushtron kontroll ose
shtrin sovranitetin territorial .
Pushteti-Sovran pushteti Sovran (sovraniteti-pavarsia) nga shume jurist theksohet si kriter
prfundimtar i shtetsis dhe prfaqson pushtetin suprem ose autoritetin i cili sht i pavarur nga
cilido autoritet tjetr botrore (ai nnkupton ekzistimin e vetm nj autoriteti ligjdhns dhe ekzekutiv)
LINDJA E SHTETEVE
E DN nuk merret me shtjen e paraqitjes s shtetit para se ai t jet paraqitur faktikisht. Ky moment merret
si piknisje e nj gjendjeje juridike Nuk sht me rndsi mnyra e krijimit t shtetit, se a krijohet n
pajtim me rendin juridik ndrkombtar apo t brendshm. E rndsishme sht q shteti i krijuar me akt
juridik t ekzistoj me t vrtet.
Shteti mund t krijohet ne mnyra te ndryshme:
a) Origjinale- krijimi i shtetit n territoret e pabanuara ose ku nuk ka patur shtet, n t cilin transferohet
popullsia.
b) Derivative (t prejardhur)- shtetet mund te krijohen n territorin e nj province ose regjioni nga shteti t
cilit i kan takuar m par ose me ndarjen e nj shteti n dy ose me shum shtete t pavarura. Ndarja e till
bhet me dhun (kryengritje) ose me marrveshje (n mnyr paqsore).
c) Shtetet mund te krijohen edhe me bashkimin e dy ose me shume shteteve .
d) Shtetet mund te krijohen edhe me nj akt juridik:
1) Me ligj te brendshm (Filipinet 1934)
2). Me traktat ndrkombtar (Irlanda 1921)
3). Me vendim t ndonj organizate ndrkombtare ( Izraeli 47 , Libia 52)
e) N ditt e sotme rndsi t jashtzakonshme n krijimin e shteteve t reja ka parimi i Vetvendosjes
(Karta e OKB-se , ne nenin 1, parag.2 thekson se KB-kan pr qllim zhvillimin e marrdhnieve miqsore
midisi kombeve, t mbshtetura n respektimin e barazis dhe vetvendosjes s popullit.).
ZHDUKJA E SHTETEVE
Si lindja poashtu edhe zhdukja e shteteve sht shtje faktike e jo juridike. Shteti zhduket me humbjen e
cilitdo element (popullsis, territorit apo sovranitetit).
Zhdukja e pushtetit shtetror ka qen me s shpeshti si:
Rezultat i pushtimit t territorit dhe i nnshtrimit t plot t atij shteti
Shteti zhduket nse aneksimi i tij sht definitiv.
Teoria subjektive- e fajit (Groci) nse sht br dmi me faj, sipas drejts natyrore del detyrimi i
shpagimit t dmit.. Kt detyrim e mbajn ata q e kan shkaktuar dmin, ose kan kontribuar t
shkaktohet dmi.
Teoria objektive e rrezikut (Anciloti)- per ekzistimin e prgjegjsis nuk ka rndsi a sht kryer
delikti ndrkombtar me paramendim ,me qllim e keq apo nga pakujdesia
PASOJAT E PERGJEGJESISE -si rezultat i veprimit t paligjshm (i shkeljes se detyrimit), lind nj
raport mes shtetit q sht fajtor pr at akt dhe shtetit ndaj t cilit ssht plotsuar detyrimi, nga e cila gj
del se pala fajtore duhet t jap shprblimin.
Prgjegjsia Penale n t DN
E DN ka parapar sanksione ndaj kryesve t disa krimeve ndrkombtare (treg. me skllevr, pirateria,
tregtia me narkotike etj) me te cilat rrezikohen vlerat e prgjithshme njerzore.
Gjykata e Prhershme Penale Ndrkombtare
Me 17 korrik 1998 n konferencn diplomatike t mbajtur n Rom sht miratuar dhe nnshkruar nga
prfaqsuesit e 139 shteteve Statuti i Romes i Gjykats Penale Ndrkombtare.. Gjykata e re do t jet
kompetente per dnimin e personave prgjegjs pr krime kundr njerzimit, krime lufte, akte gjenocidit
dhe agresionit Gjykata ka 18 gjyqtar dhe do ta ket selin n Hag.. Statuti do t hy n fuqi kur do t
ratifikohet nga 60 shtete. N prill 2002 sht siguruar nr i mjaftueshm i ratifikimeve pr t hy n fuqi.
Administrata e Bushit e kundrshton themelimin e ksaj gjykate dhe e ka trhequr nnshkrimin e br me
1998 nga administrata e presidentit Klinton.
TERRITORI SHTETROR -territori shtetror sht hapsira q gjendet nn sovranitetin e nj shteti.
Organet e jashtme
Prfaqsuesit diplomatik - Jan t drguar me autorizime q ta prfaqsojn shtetin jasht. PD n kohrat m
t vjetra jan konsideruar si t shenjt. Jan drguar pr pun t caktuara mirpo pas kryerjes s atyre
punve ka marre fund misioni i tyre. PD ndahen n prfaqsues te rregullt dhe t rastit, q drgohen n
misione t caktuara n boten e jashtme.
Nocioni i diplomacis
Diplomacia sht aplikim i inteligjencs dhe taktit t rregullimin e marrdhnieve zyrtare mes qeverive t
shteteve t pavarura. sht shkence e punve te jashtme ose art i bisedimeve. Fjala diplomaci origjinn e ka
nga greqishtja e vjetr: diplomacia-dokument i shkruar n dy faqe t lidhura, q i sht dhn kryesuesit t
misionit dhe ka prmbajtur instruksione pr qllimet e misionit.
Gjuha Diplomatike
Sendrtimi i gjuhve diplomatike bhet n gjuhe t ndryshme. Prej kohs s romakve e deri n kohen e
Ligjit XIV si gjuh diplomatike ka qen gjuha latine. Prej ather fillon t imponohet gjuha frnge edhe pse
nuk ka nj rregullat t s drejts ndrkombtare.
E drejta e legacionit -Krijimi i prfaqsive t prhershme paraqet n praktik sendrtimin e s drejts se
legacionit.E drejta pr t drguar prfaqsues diplomatike quhet e drejt aktive e legacionit. E drejta pr
t pranuar prfaqsues diplomatike quhet e drejt pasive e legacionit.
E drejta diplomatike - rregullat qe i referohen prfaqsuesve diplomatike jan krijuar si rregulla zakonore
t s drejts ndrkombtare diplomatike. Ato i kan karakterizuar nj prdorim konstant dhe uniform.
Pas L-II-B komisioni i s drejts ndrkombtare, shtjen e kodifikimit t s drejts diplomatike e ka
prfshire si shtje t rndsishme dhe n baz t projektit t tij me 1961, sht miratuar Konventa mbi
Marrdhniet Diplomatike.Me 1963 Konventa mbi marrdhniet konsullore dhe me 1969 Asambleja e
Prgjithshme e KB-se, e ka miratuar Konventn mbi Misionet Speciale. Me 1975 n Vjen sht miratuar
Konventa mbi Prfaqsimin e shtetit dhe marrdhniet e tyre me organin ndrkombtar t karakterit
universal.
Vendosja e marrdhnieve diplomatike
Vendimi per vendosjen e marrdhnieve diplomatike sht akt i vullnetit politik i cili i takon dy subjekteve
t interesuara. Secili shtet vendos se a do t mbaj marrdhnie diplomatike me ndonj shtet tjetr dhe a do
te ket n t mision t prhershm.
Klasifikimi i personelit diplomatik
Konventa e Vjens e ndan personelin diplomatik n kto kategori:
1. Personeli diplomatik (shefi i misionit, kshilltaret, sekretaret dhe atashet).
2. Personeli admin dhe teknik (arkivistet, personeli per mbrojtjen e lidhjeve dhe personeli administrative).
3. Personel shrbyes (portiert, puntoret e sigurimit, kuzhinieret )etj.
Prfundimi i misionit diplomatik
Misioni diplomatik mund t prfundoj me:
MJETET GJYQESORE
1) Arbitrazhi ka pr qllim zgjidhjen e mosmarrveshjeve midis shteteve nga ana e gjyqtarve , q i
zgjedhin vet palt n baz t respektimit t s drejts Arbitrazhi sht nj mjet q zbatohet me pajtimin
e palve .
a) Kompromisi- zgjidhja e mosmarrveshjeve prmes arbitrazhit varet n do rast nga pajtimi i palve..
Sipas mendimit t gjykats asnj shtet pa pajtimin e tij nuk mund t detyrohet q mosmarrveshjet e tij me
shtete te tjera tia nnshtroj ndrmjetsimit, arbitrazhit, ose cilsdo mnyr t zgjidhjes paqsore Duke u
nisur nga kjo, palt q kane vendosur q mosmarrveshjen tia besojn arbitrazhit pr zgjidhje , duhet t
lidhin marrveshje speciale
b) Zgjidhja e Arbitrave- prcaktimi i arbitrit ose i arbitrave bhet me pajtimin e palve. Shtetet vendosin
lirisht se a do ti besojn zgjidhjen e rastit nj arbitri apo disa arbitraveMe s shpeshti praktikohet q si
arbitra t caktohen disa persona , numri i t cilve duhet t jet tek ( 3 , 5 ose m shum) .
c) Procedura e Arbitrazhit- parimisht nuk dallohet nga procedura gjyqsore. Shtetet me kompromis mund ti
prcaktojn rregullat e procedurs n hollsi ose vetm t japin udhzime pr prdorimin e rregullave t
prgjithshme t procedurs
d) Vendimi Arbitrazhit- sht definitiv dhe i paapelueshm (prfundimtar dhe i pakundrshtueshm).
GJYKATA NDERKOMBETARE
a) Themelimi i Gjykats- hap i par drejt themelimit t nj gjykat ndrkombtare t prhershme sht
br me themelimin e Gjykats s Prhershme t Arbitrazhit ( Hag 1899) ..
Si e ktill kjo gjykat nuk ka qen e prhershme n kuptimin e plot t fjals, ngase trupin e arbitrave n
shumicn e rasteve e prbnin personat e ndryshm , varsisht nga zgjidhja e palve.
Themelimi i nj gjykate ndrkombtare u b realitet prfundimisht n fund t Lufts I Botrore.. Kshtu
neni 14 i Statutit t Lidhjes s Kombeve parashikonte q Kshilli i Lidhjes, t bnte propozimin pr
themelimin e nj gjykat t prhershme ndrkombtare Prfundimisht Statuti i Gjykats , i prfshir n
protokoll , sht hapur pr nnshkrim me 16 dhjetor 1920 dhe ka hyr n fuqi me 1 shtator 1921.
Gjykata e Prhershme e Drejtsis Ndrkombtare ka funksionuar prej vitit 1922 deri 1940, kur gjermanet
okupuan Holandn.
b) Zgjedhja e gjyqtareve , prbrja dhe organizimi i gjykats
GJND ja prbhet prej 15 gjyqtarve. Zgjedhjen e gjyqtareve e bjn KS , Asambleja Prgjithshme e KB,
pavarsisht nga njeri-tjetri ..Kandidimin e gjyqtareve e bjn grupet kombtare t Gjykats s Prhershme
t Arbitrazhit ; per shtetet q skan prfaqsues n t, kandidimin e bjn grupet e caktuara posame do
grup kombtar mund t propozoj m s shumti 4- kandidate, prej t cilve vetm 2- mund jen shtetas t
vet.
Konsiderohen t zgjedhur kandidatet q kan fituar shumicn absolute t votave n Asamble dhe KS Nga
15 antaret e gjykats statuti prcakton q n asnj rast nuk mund t jen 2- gjyqtar nga nje shtet Ne rast
se me vota fitojn me shume se nj shtetas i nj shteti, konsiderohet i zgjedhur kandidati m i vjetr.
Gjyqtart zgjidhen pr 9-vjet dhe mund t rizgjidhen prsri .
Pr t siguruar kontinuitetin e Gjykats sht parapar q pr do 3-vjet t zgjidhen nga 1/3 e gjyqtareve.
Gjykata e zgjedh kryetarin dhe nnkryetarin n do 3 vjet, ata mund t rizgjidhen. Selia e gjykats sht n
Hag, mirpo gjykata mund t mbaj mbledhje dhe t ushtroj funksionet e veta edhe tjetrkund, kurdo q
5. Ne rrafshin e ndrveprimit ndrmjet te drejts vendse (kombtare) dhe asaj ndrkombtare,sipas pikpamjes
se teoris Moniste:
a. E drejta Ndrkombtare ka eprsi ndaj te drejts vendse (kombtare )
(e sakte)
b. E drejta vendse (kombtare) ka eprsi ndaj te drejts ndrkombtare
c. Te dy rendet ligjore jan te barabarta
6. Cili sht karakteri ligjor ndrkombtar i doktrins dhe vendimeve gjyqsore?
- Praktika gjyqsore dhe doktrina konsiderohen si mjete ndihmese (subsidiare) te cilat shrbejn qe te
konsiderohen si rregull juridik. Kto nuk kane karakter autonom, vendimi i gjykats ka fuqi vetm ndaj palve
ne konflikt dhe vetm ne rastin e caktuar, ndrsa karakteri ligjor i doktrins sht se gjyqtareve doktrinar kjo u
ka shrbyer pr te vrtetuar apo pr te dhn mendimet e tyre si burim i pavarur i se drejts ndrkombtare.
7. Si ndahen marrveshjet ndrkombtare ?
- Sipas numrit te palve ato ndahen ne ;
a) Dypalshe
b) Shumpalshe
- Sipas hapsirs gjeografike marrveshjet ndrkombtare ndahen ne:
a. traktate te prgjithshme dhe
b. traktate regjionale.
Traktatet e prgjithshme prmbajn rregulla qe vlejn pr tere globin, ndrsa traktatet regjionale prmbajn
rregulla qe vlejn pr nj regjion te caktuar.
- Sipas prmbajtjes ndahen :
a) Politike
b) Ekonomike
c) Juridike
d) Shndetsore, kulturore , etj
Kritere tjera pr ndarjen e tyre mund te jene edhe: vlefshmria kohore , qllimi, mundsia e aderimit , mnyra
e lidhjes etj.
8. Cili prej organeve kryesore te Kombeve te Bashkuara, ne vijim, sipas Karts se OKB-se ka pr detyre
shprehimore te nxis zhvillimin e se drejts ndrkombtare dhe kodifikimin e saj:
a) Asambleja e Prgjithshme (e sakte)
b) Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis
c) Kshilli Ekonomik dhe Social
d) Kshilli i Sigurimit
e) Kshilli i Kujdestaris
9. Sipas Statusit te gjykats Ndrkombtare te Drejtsis (neni 38 ) cilat jan mjetet ndihmse (subsidiare) pr
prcaktimin e rregullave te se drejts:
a) Praktika Gjyqsore dhe
b) Doktrina Juridike
KOLLOKVIUMI I DYTE
23. Sipas Konvents se Montevideo-s pr te drejtat dhe detyrat e shteteve (1933) shteti si subjekt i se drejts
ndrkombtare duhet te ket:
1. Popullsin
2. Territorin e caktuar
3. Institucionet (qeverin)
4. Aftsin pr te hyre ne marrdhnie me shtete tjera
24. ka sht ,,Ndrhyrja humanitare ,e ka ,,e drejta humanitare ?
Ndrhyrja humanitare sht ajo ndrhyrje te ciln e ndrmarrin nj ose grup i shteteve sovrane ne sovranitetin e
brendshm te nj shteti me qellim qe te parandalohet shkelja e te drejtave te popullsis ne at shtet.
Ndrsa, e drejta humanitare sht ajo e drejte e shteteve sovrane qe te intervenojn ne punt e brendshme apo ne
sovranitetin e shteteve ne te cilat keqtrajtohet popullsia e atij vendi.
25. Traktatet e cilit grup ne vijim nuk barten ne pasardhs:
a. Traktati Politik (e sakte)
b. Traktati Normavnse
c. Traktati qe u referohet ceshtjeve qe kane te bjn me territorin
26. Si rregull i prgjithshm, ceshtja e suksedimit te borxheve publike ,duhet te zgjidhet:
a. Me marrveshje ndrmjet palve ( e sakte)
b. Me Arbitrazh
c. Prmes parimeve prkatse te se drejts ndrkombtare,qe nuk kane nevoje pr marrveshje ndrmjet
palve ose zgjidhja prmes arbitrazhit.
d. Gjykata ndrkombtare e Drejtsis sht ,,Ipso Jure kompetente pr te zgjidhur mosmarrveshjet
ndrmjet shteteve pr qeshtje te suksedimit te borxheve publike
27. Dispozita prkatse e Karts se Kombeve te Bashkuar pr ndalim te lufts:
a. Ka Vlere detyruese vetm pr shtetet antare te Kombeve te Bashkuara
b. Ka vlere detyruese edhe pr shtetet jo antare te Kombeve te Bashkuara (e sakte)
c. Karta e Kombeve te Bashkuara ne fakt nuk prmban asnj dispozite qe flet pr ndalimin e lufts nga ana e
shteteve jo-antare
28. Sipas Kushtetuts se Republiks se Kosovs, cili sht status i te drejts ndrkombtare ne Republikn e
Kosovs?
- Sipas Kushtetuts se R. se Kosovs, E drejta ndrkombtare ka eprsi ndaj te drejts vendore dhe ne rast
kontesti mes te drejts vendore me at ndrkombtare zbatohet e drejta ndrkombtare.
44. Cili prej organeve ne vijim sht krijuar nga Asambleja e Prgjithshme pr ti ndihmuar asaj ne zhvillim
progresiv dhe kodifikimin e te drejts ndrkombtare:
a. Instituti i te Drejts Ndrkombtare(Institut de droit international)
b. Komisioni i te Drejts Ndrkombtare ( e sakte)
c. Shoqata e te Drejts Ndrkombtare
d. Shoqata Amerikane e te Drejts Ndrkombtare
46. Fakti qe shteti sht krijuar ,nuk mjafton qe ai te jete antar i bashksis ndrkombtare ne rast se shtetet e
tjera (ose bashksia ndrkombtare) nuk e pranojn shtetin e ri. Ky qndrim prfaqsohet ose mbrohet nga:.
a. Teoria deklarative
b. Teoria konstitutive (e sakte)
c. Te dy teorit me sipr pajtohen me kt qndrim
47. Cila prej alternativave ne vijim,--qe ka te beje me suksedimin dhe shtetasin,--sht e sakte:
a. E drejta ndrkombtare nuk e detyron pasardhsin (sukcesorin) qe te garantoje te drejtn pr te zgjedhur
shtetsin (e sakte)
b. E drejta ndrkombtare e detyron pasardhsin (sukcesorin) qe te garantoje te drejtn pr te zgjedhur
shtetasin
c. E drejta ndrkombtare sht e heshtur pr sa i prket detyrimit ose mosdetyrimit te pasardhsit (sukcesorit)
qe te garantoje te drejtn pr te zgjedhur shtetasin
50. Ne cilat raste shteti mban prgjegjsi ndaj akteve te organeve legjislative?
Shteti mban prgjegjsi ndaj akteve te organeve legjislative vetm ather kur kto jan ne kundrshtim me
detyrimet ndrkombtare dhe kur ti jete bere dem shtetit tjetr ose ndonj shtetasi te huaj.
51. ka nnkuptoni me shprehjen ,,letter de provision dhe ku aplikohet kjo?
,,Lettre de provision kuptojm aktin te cilin ia drgon shteti i drgimit te konsujve shtetit te pranimit te
konsujve ku precizohet emri dhe mbiemri i konsullit, grada e tij, vendi ku do te drgohet etj, kurse shteti i
pranimit iu prgjigjet me eksklavatur (akt me te cilin pranohet konsulli ne territorin e tij).
52.Cili sht roli i ndrmjetsuesit ne zgjidhjen e mosmarrveshjeve ndrkombtare?
- Roli i ndrmjetsuesit ne zgjidhjen e mosmarrveshjeve ndrkombtare sht qe te ndihmoje ne prafrimin e
qndrimeve politike dhe juridike ndrmjet shteteve apo subjekteve ndrkombtare ne zgjidhjen e konflikteve
ose mosmarrveshjeve te ndryshme.
53. Si caktohen arbritrat e Arbitrazhit?
- Behet me pajtimin e paleve. Shtetet vendosin lirisht se a do ti besojn zgjidhjes se rastit te nj apo disa
arbitrave.
54. Cilat jan dy kushtet qe duhet plotsuar pr te fituar statusin e pals nderfitimtare?
Kushtet qe duhet plotsuar pr te fituar statusin e pals nderfitimtare jan:
b) Juridike
57. Cili sht parimi i doktrins Eskobar ne lidhje me njohjen e qeverive te shteteve?
- Sipas doktrins Eskobar, nuk duhet te pranohen qeverit e reja te cilat kane ardhur ne pushtet me revolucion
ose grushtet se paku derisa Qeveria e tille nuk fiton legjitimitet kushtetues.
58. Cilat jan katr kriteret me qellim qe okupimi paqsor te pranohet ne te drejtn ndrkombtare?
a)
Territori qe sht objekt i okupimit paqsor duhet te jete ,,terra nullius, dmth qe ti mos
i takoje asnj shteti tjetr
b)
Qe pushtimi te jete bere i vrtet, jo vetm simbolik
c)
Okupimin duhet ta beje shteti ose organet e veta te autorizuara e jo personat privat, dhe
te ekzistoj ,,animus occupandi ose ,,animus possidenti , qe tregon se shteti qe e ka bere okupimin ka pr
qellim vendosjen e vrtet te pushtetit te vet
d) shteti duhet te beje notifikimin e okupimit.
59. ka sht Pakti?
Paktet jan marrveshje shume solemne qe i referohen heshtjeve te ndryshme politike.
10. Veprimi i nj pale te trete mike qe ndihmon ne gjetjen e nj zgjidhjeje paqsore te nj mosmarrveshjeje,
bn pjese ne ciln kategori te mjeteve diplomatike apo ekstra-juridike te zgjidhjes paqsore te mosmarrveshjes:
a. Bisedimet
b. Shrbimet e mira ( e sakte)
c. Hetimet (anketa)
d. Pajtimi
Shaban Musliu
R-521-10
Gjilan