Professional Documents
Culture Documents
Dãy số và giới hạn
Dãy số và giới hạn
1 Dy s v cc bi ton v dy s
1.1 Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 nh ngha v cc nh l c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 Mt s phng php gii bi ton v dy s . . . . . . . . . . . . .
1.3.1 Dy s thc: mt s dng dy s c bit . . . . . . . . . .
1.3.2 Dy s nguyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.3 Dy s v phng trnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.4 Mt vi th thut khc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 Mt s phng php xy dng h thng bi tp . . . . . . . . . . .
1.4.1 Xy dng dy hi t bng phng trnh . . . . . . . . . . .
1.4.2 Xy dng dy truy hi t cp nghim ca phng trnh bc 2
1.4.3 Xy dng cc dy s nguyn t li gii cc phng trnh
nghim nguyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4.4 Xy dng dy s l nghim ca mt h phng trnh ph
thuc bin n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 L thuyt dy s di con mt ton cao cp . . . . . . . . . . . . .
1.5.1 Ri rc ha cc khi nim v nh l ca l thuyt hm
bin s thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.2 Phng php hm sinh v bi ton tm s hng tng qut .
1.5.3 i s tuyn tnh v phng trnh sai phn . . . . . . . . .
1.5.4 S dng xp x trong d on kt qu . . . . . . . . . . . .
1.6 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
4
5
8
8
12
17
18
23
23
24
41
41
41
41
43
43
44
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
25
26
27
27
29
30
31
32
MC LC
2.3.1
2.3.2
2.3.3
nh ngha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phng php gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phng php tm nghim ring ca phng trnh sai phn
tuyn tnh cp 1 khng thun nht khi v phi f (n) c
dng c bit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.4 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Phng trnh sai phn tuyn tnh cp 2 . . . . . . . . . . . . . .
2.4.1 nh ngha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.2 Cch gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Phng trnh sai phn tuyn tnh cp 3 . . . . . . . . . . . . . .
2.5.1 nh ngha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.2 Phng php gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.3 V d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.4 Phng trnh sai phn tuyn tnh cp k . . . . . . . . . .
3 Xc nh s hng tng qut ca mt dy s
3.1 Tm s hng tng qut ca dy (dng a thc) khi bit cc s
hng u tin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Cng thc truy hi l mt biu thc tuyn tnh . . . . . . . . . .
3.2.1 V d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Cng thc truy hi l mt h biu thc tuyn tnh . . . . . . . .
3.3.1 V d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin .
3.5 Cng thc truy hi dng phn tuyn tnh vi h s hng . . . . .
3.6 H thc truy hi phi tuyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.1 Quy trnh tuyn tnh ho mt phng trnh sai phn . . .
3.6.2 V d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.3 Mt s v d khc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.4 Bi tp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 Phng trnh hm sai phn bc hai
4.1 Hm tun hon v phn tun hon cng tnh . . . . . . . . . . .
4.2 Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn
tun hon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh .
4.3.1 nh ngha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3.2 Mt s bi ton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3.3 Mt s v d p dng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
. 44
. 44
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
45
47
47
47
48
55
55
55
56
58
60
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
61
63
64
70
70
72
78
81
82
83
87
96
99
. 99
.
.
.
.
.
100
108
109
109
125
MC LC
5 Dy s sinh bi hm s
5.1 Hm s chuyn i php tnh s hc v i s . .
5.2 V cc dy s xc nh bi dy cc phng trnh
5.3 nh l v ba mnh tng ng . . . . . . .
5.4 Mt s bi ton v c lng tng v tch . . . .
5.5 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
128
128
135
141
142
144
6 Mt s lp hm chuyn i cc cp s
6.1 Cp s cng, cp s nhn v cp s iu ho . . . .
6.2 Dy s tun hon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Hm s chuyn i cp s cng . . . . . . . . . . . .
6.4 Hm s chuyn i cp s cng vo cp s nhn . . .
6.5 Hm s chuyn i cp s nhn vo cp s cng . . .
6.6 Hm s chuyn i cp s nhn vo cp s iu ho
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
145
145
146
152
154
155
156
.
.
.
.
.
7 Mt s lp hm chuyn i cc cp s trong tp ri rc
158
7.1 Hm s chuyn i cp s cng thnh cp s cng . . . . . . . . . 158
7.2 Hm s chuyn i cp s nhn thnh cp s nhn . . . . . . . . . 161
8 Mt s bi ton xc nh dy s trong lp dy tun hon cng
tnh v nhn tnh.
167
8.1 Mt s bi ton xc nh dy s trong lp dy tun hon cng tnh 167
8.2 Hm s xc nh trn tp cc s nguyn . . . . . . . . . . . . . . . 170
8.2.1 Hm s chuyn i cc php tnh s hc . . . . . . . . . . 170
8.2.2 Hm s chuyn tip cc i lng trung bnh . . . . . . . . 172
8.2.3 Phng trnh trong hm s vi cp bin t do . . . . . . . 177
8.2.4 Mt s dng ton lin quan n dy truy hi . . . . . . . . 180
8.3 Hm s xc nh trn tp cc s hu t . . . . . . . . . . . . . . . 184
8.4 Phng trnh trong hm s vi cp bin t do . . . . . . . . . . . . 191
8.5 S dng gii hn gii phng trnh hm . . . . . . . . . . . . . 198
Ti liu tham kho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Chng 1
Dy s v cc bi ton v dy
s
1.1
Gii thiu
1.2. nh ngha v cc nh l c bn
1.2
nh ngha v cc nh l c bn
1.2. nh ngha v cc nh l c bn
1.2. nh ngha v cc nh l c bn
fn =
.
5
Ni chung, cc dy s xc nh bi cng thc truy hi fn+2 = fn+1 + fn (vi
f0 , f1 bt k) c gi l dy Fibonacci m rng.
Dy Farey. Dy Farey Fn vi mi s nguyn dng n l tp hp cc phn s
ti gin dng a/b vi 0 a b n v (a, b) = 1 xp theo th t tng dn.
V d 1.1.
F5 = {0/1, 1/5, 1/4, 1/3, 2/5, 1/2, 3/5, 2/3, 3/4, 4/5, 1/1}.
Ngoi tr F1 , Fn c s l cc phn t v 1/2 lun nm gia. Gi p/q, p0 /q 0 v
p00/q 00 l cc s hng lin tip trong dy Farey th
pq 0 qp0 = 1, v p0 /q 0 = (p + p00)/(q + q 00).
S cc s hng N (n) trong dy Farey c tnh theo cng thc
N (n) = 1 +
n
X
k=1
(k) = 1 + (n).
1.3
1.3.1
x0 = 0, xn+1 = c c + xn .
Tm tt c cc gi tr ca c vi mi gi tr x0 (0, c), xn xc nh vi mi n
v tn ti gii hn hu hn limn xn .
th c c + xn p
> c 2 c, suy ra xn+1 tn ti v ta
pcngc 0 < xn+1 < c.
t f (x) = c c + x th f 0 (x) = 14 x + x c c + x.
p
Vi
mi
x
(0,
c)
ta
c
(c
+
x)(c
c
+
x)
>
c(c
c + c) 2(2
p
10
11
trung bnh iu ha, trung bnh ly tha. Tuy nhin, y ta ch khai thc cch
pht biu 2 ca nh l p dng cho cc dy s c dng xn+1 = xn (xn ) .
tm s sao cho xn /n c gii hn hu hn, theo nh l trung bnh Cesaro, ta
ch cn tm g sao cho xn+1 xn c gii hn hu hn a. Khi , limn xn /n = a,
suy ra lim xn /n1 = a1 , tc l = 1/.
V d 1.5. Cho dy s {xn } c xc nh bi x0 = 1/2, xn+1 = xn x2n . Chng
minh rng limn nxn = 1.
Gii. Trong bi ny, = 1 do ta s th vi = 1. D dng chng minh
c limn xn = 0. Ta c
1/xn+1 1/xn = (xn xn+1 )/xn+1 xn = x2n /(xn x2n )xn = 1/(1 xn ) 1.
T p dng nh l trung bnh Cesaro, suy ra lim1/nxn = 1, suy ta lim nxn =
1.
V d 1.6. Cho dy s{xn } c xc nh bi x0 = 1, xn+1 = sin(xn ). Chng
2
T , theo nh l trung bnh Cesaro lim 1/nxn = 1/3, suy ra lim lim n.xn =
3.
Nh vy, ta c th tm nu bit . Trong trng hp khng bit th ta
phi d on.
V d 1.7 (Chn i tuyn Vit Nam, 1993). Dy s {an } c xc nh bi
vy, ta c a2n+1 = a2n + 2 an + 1/an > a2n + 2. Suy ra a2n+1 > 1 + 2n suy ra
(pcm). Tr li bi ton, xt
3/2
3/2
3/2 3/2
an+1 a3/2
a3/2
/(1/a3/2
n = (an + 1/ an )
n = (1 + 1/an )
n )
3/2
t x = 1/an
3/2
3/2
12
Vi > 3/2 suy ra gii hn bng , vi < 3/2 suy ra gii hn bng 0. Vy
= 3/2 l gi tr duy nht tho mn yu cu bi ton.
Cu hi:
1) Lm sao c th d on c gi tr ?
2) v c mi quan h g?
1.3.2
Dy s nguyn
13
14
15
16
Pp1
Vi p l s nguyn t l th up = (v + w)p = v p wp i=1 Cpi v iwpi .
P
P
i i pi
Tng t v p = wp up i = 1p1 Cpi wi upi , wp = up v p p1
.
i=1 Cp u v
P
p1
p
p
p
i
i
pi
i
pi
i
pi
T suy ra 3(u + v + w ) = i=1 Cp (v w
+w u
+uv )
By gi, ch rng Cpi chia ht cho p vi 1 i p 1i (v p l s nguyn t)
v (v iwpi + wi upi + ui v pi ) l s nguyn (biu thc i xng i vi u, v, w)
nn v phi l mt s nguyn chia ht cho p. Vy vi p nguyn t, p > 3 bi ton
c chng minh. Cui cng ch u2 = 2, u3 = 3 ta c bi ton ng vi mi
p.
Dy s dng [n]
Dy s dng xn = [n] c nhiu tnh cht s hc th v. Nu a > 1 th
{[n ]}n1 l dy cc s nguyn dng phn bit, c s bin thin gn ging mt
cp s cng nhng li khng phi l mt cp s cng. Dy s ny c bit th v
khi a l s v t bc hai. Ta c mt kt qa quen thuc sau y
nh l 1.11. Nu a, b l cc s v t dng tho mn iu kin 1/a + 1/b = 1
th hai dy s xn = [n], yn = [n], n = 1, 2, 3, ... lp thnh mt phn hoch ca
tp hp cc s nguyn dng.
Chng minh. Xt hai dy s , 2, 3, ...v , 2, 3, ... Khng mt s hng
no trong cc s hng trn l s nguyn. Vi mi s nguyn dng N , c [N/] s
hng ca dy th nht nm bn tri N v [N/] s hng ca dy th hai. Nhng
N/ + N/ = N , v , l cc s v t, phn l ca cc s N/ v N/ l cc
s dng c tng bng 1 (do ng thc trn). Suy ra c [N/] + [N/] = N 1
s hng ca c hai dy nm bn tri N . V bn tri N + 1 c N s hng ca c
hai dy nn gia N v N + 1 c ng mt s hng ca mt trong hai dy, t
suy ra iu phi chng minh.
Cu hi: C th pht biu v chng minh nh l o nh th no?
Hai dy s trn vt ht tp hp cc s nguyn dng. iu ny cho chng ta
mt hng suy ngh: nu hai dy s vt ht tp hp cc s nguyn dng th c
kh nng chng s c dng trn. V nhiu bi ton c xy dng theo hng
ny. Chng ta xt mt v d
V d 1.18 (AMM). Gi s {fn } v {gn } l hai dy s nguyn dng c xc
nh nh sau
1) f1 = 1
2) gn = na 1 fn , trong a l s nguyn ln hn 4,
3) fn+1 l s nguyn dng nh nht khc cc s f1 , f2, ..., fn, g1, g2, ..., gn.
Chng minh rng tn ti cc hng s , sao cho fn = [n], gn = [n] vi
mi n = 1, 2, 3, ...
17
1.3.3
Dy s v phng trnh
1.3.4
18
Mt vi th thut khc
Sp xp li th t
Sp xp li th t l mt th thut thng c p dng trong cc bi ton
lin quan n bt ng thc trong dy s. Vic sp xp li th t cc s trn
ng thng dn n cc tnh cht c bit m mt dy s bt k khng c,
chng hn nu a < b < c th |c a| = |c b| + |b a|. Cng nh cc nguyn l
c bn khc, nguyn l n gin ny t ra kh hu hiu trong nhiu trng hp.
V d 1.19 (Vit Nam 1998). Tn ti hay khng mt dy s thc {xn } tha
mn iu kin
1) |xn | 0, 666 vi mi n = 1, 2, 3, ...
2) |xm xn | 1/n(n + 1) + 1/m(m + 1) vi mi s nguyn dng m 6 n.
Gii. Gi s tn ti dy s nh vy. Vi mi s nguyn dng N , ta sp xp li
cc s x1 , ..., xN theo th t tng dn
xi1 xi2 xiN
Khi |xiN xi1 | = |xiN xiN 1 |+
P +|xi2 xi1 |1/iN (iN +1)+1/iN 1(iN 1 +
1)+ +1/i2(i2 +1)+1/i1(i1 +1) = 2 1/ik (ik +1)1/iN (iN +1)1/i1(i1 +1) =
A(N ).
V i1, i2, ..., iN ch l mt hon v ca 1, 2, ..., N nn ta c
X
A(N ) = 2
1/k(k + 1) 1/iN (iN + 1) 1/i1(i1 + 1)
= 2(1 1/(N + 1)) 1/iN (iN + 1) 1/i1(i1 + 1)
2(1 1/(N + 1)) 1/1.2 1/2.3 = 4/3 2/(N + 1)
By gi ch rng |xiN xi1 | 2x0, 666 < 4/3. Chn N ln sao cho 4/3
2/(N + 1) > 2x0, 666, ta suy ra mu thun. Vy khng tn ti dy s tha mn
yu cu bi.
V d 1.20 (Lin X 1986). Gi s a1 , a2, ..., an l cc s dng tu . Chng
minh bt ng thc
1/a1 + 2/(a1 + a2 ) + + n/(a1 + + an ) < 4(1/a1 + 1/a2 + + 1/an )
Gii. V phi khng thay i nu ta thay i th t ca ai do ta ch cn
(v phi) chng minh bt ng thc ng cho trng hp tng bn tri ln
nht. iu ny xy ra khi ai c sp theo th t tng dn. Tht vy, gi s
0 < b1 b2 ... bn l cc s ai c sp xp li. Khi r rng vi mi k ta
c b1 + + bk a1 + + ak v
1/a1 +2/(a1 +a2 )+ +n/(a1 + +an ) 1/b1 +2/(b1 +b2 )+ +n/(b1 + +bn )
19
20
21
22
2/( n + 1 + n).
23
V d 1.30. Xt dy s {xn }n=1 cho bi: xn+2 = [(n 1)xn+1 + xn ]/n. Chng
minh rng vi mi gi tr ban u x1 , x2, dy s cho hi t. Tm gii hn ca
dy nh mt hm s theo x1, x2.
Gii. Ta c t cng thc ca dy s xn+2 xn+1 = (xn+1 xn )/n = (xn
xn1 )/n(n 1) = = (1)n (x2 x1 )/n!. T suy ra xn+2 = (xn+2 xn+1 ) +
(xn+1 xn ) + + (x2 x1) + x1 = x1 + (x2 x1 )Kn , trong Kn = 1 1/1! +
1/2! + (1)n/n!. T y suy ra dy s c gii hn v gii hn bng
x1 + (x2 x1)/e.
Cu hi:
1) C th tng qut ha bi ton trn nh th no?
2) Hy tm sai phn ca cc hm s arctan(n). T t ra bi ton tnh
tng tng ng.
3) Tm sai phn ca hm s ln(n). T tm nh gi cho tng 1 + 1/2 +
+ 1/n.
4) T cng thc sin 3x = 3 sin x 4 sin 3x c th lp ra cng thc tnh tng
no?
1.4
1.4.1
24
1.4.2
n
n
3(3 + 3 ) = a2 (xn+1 3xn ). T suy ra dy s xn tho cng thc truy hi
xn+1 = x3n /a2 (3xn ).
V d xt , l hai nghim ca phng trnh x2 4x 1 = 0, a = 1/4,
ta c bi ton: Tm cng thc tng qut ca dy s xn c xc nh bi
x0 = 1, xn+1 = 16x3n + 3xn . Hon ton tng t, c th xy dng cc dy truy
hi phi tuyn dng a thc bc 4, 5. Bng php di trc, ta c th thay i dng
ca cc phng trnh ny.
V d 1.33. nu trong dy x0 = 2, xn+1 = 2x2n 1 ta t xn = yn 1/2 th ta
c dy yn tho: y0 = 5/2, yn+1 = 2(yn2 yn ).
Nu , l cc s thc th trong hai s c t nht mt s c tr tuyt i ln
hn 1, v vy dy s khng hi t (Tr trng hp hai nghim i nhau v dy
l dy hng). Tuy nhin, nu chn , l cp s phc lin hp c mun nh
hn hay bng 1, ta c th to ra cc dy tun hon hoc dy hi t. Ch rng
25
2 1, nu x = 2 th x = [(2 + 3)2n + (2
V
d
vi
dy
s
tho
x
=
2x
n+1
0
n
n
2n
3) ]/2; nu x0 = 1 th xn l dy hng; nu x0 = cos th xn = cos(2n ).
Cu hi:
1) Xt xem vi nhng a, b, c no th phng trnh sai phn xn+1 = ax2n +bxn +c
gii c bng phng php trn?
n
n
2) Hy tm dng ca cc dy truy hi to c bng cch xt xn = a(k + k )
vi k = 4, 5.
1.4.3
26
1.4.4
27
1.5
1.5.1
28
lim
k=1
Pn
k=1
k2 ak /s2k cng
29
R xdx
x2
v
lim
.
x
0 F (x)
F (x)
Cu hi:
1) nh l Rolle c dng ri rc nh th no?
2) Cng thc tnh tch phn tng phn c dng ri rc nh th no?
1.5.2
30
1.5.3
Trong phn trn, chng ta s dng phng php hm sinh gii bi ton
tm cng thc tnh s hng tng qut ca mt dy s. Trong phn ny, ta s xem
xt cu trc nghim ca phng trnh sai phn di gc i s tuyn tnh.
Xt phng trnh sai phn thun nht: xn+k = a1 xn+k1 + + ak xn . D
thy rng nu dy s {xn }, {yn} tho mn phng trnh ny th {axn + byn } cng
tho mn phng trnh vi mi a, b. Nh vy tp hp tt c cc dy s tho mn
phng trnh sai phn trn lp thnh mt khng gian vc-t. Hn th, ta c nh
l:
nh l 1.12. Tp hp tt c cc dy s tho mn phng trnh sai phn
xn+k = a1xn+k1 + + ak xn .
l mt khng gian vct k chiu.
Chng minh nh l ny kh n gin: Dy s s hon ton xc nh nu
bit k s hng u tin. Gi {xin }(i = 0, k 1) l dy s c xij = 0 nu i 6= j v
xii = 1. Khi c th chng minh d dng rng cc dy {x1n }, . . . , {xkn} c lp
tuyn tnh v vi mi dy {xn } ta c
xn = x0x0n + + xk1 xk1
n
Nh th, cu trc nghim ca phng trnh sai phn tuyn tnh thun nht
l r. Ta ch cn tm mt c s no ca khng gian nghim l c th m
t c tt c cc nghim ca phng trnh sai phn. C s m chng ta a ra
trn khng c tnh tng minh, do kh c th s dng trong vic thit lp
cng thc tng qut. xy dng mt c s khc tt hn, ta c nh l:
31
1.5.4
S dng xp x trong d on kt qu
3/2
trn, ta tm c s 3/2. Ta c an+1 = an +1/ an = an (1+1/an ). V an
3/2
3/2
khi n nn vi mi ta c an+1 = an (1 + 1/an ) an (1 + /an ) =
3/2
an + an
. Do hiu s ny xp x hng s, ta chn b = 3/2.
Ta xt mt v d khc
1.6. Bi tp
32
1.6
Bi tp
33
1.6. Bi tp
xi +
m
X
yi (n + 1)(m + 1)
34
1.6. Bi tp
35
1.6. Bi tp
36
1.6. Bi tp
ak /k2
n
X
1/k.
k=1
37
1.6. Bi tp
an
, n = 0, 1, 2, . . .
1 + nan
38
1.6. Bi tp
lim
k=1
x0 = 1996
xn+1 = a/(1 + x2n )
c gii hn hu hn khi n dn ti v cng.
39
1.6. Bi tp
1+2 1+
1 + (n 1) 1 + n
1.6. Bi tp
40
Chng 2
Sai phn
nh ngha
2.1.2
Tnh cht
Mnh 2.1 (Biu din sai phn theo gi tr ca hm s). Sai phn mi cp
u c th biu din theo cc gi tr ca hm s:
y 0 ; y1 ; y2 ; ; y n ;
Chng minh. Tht vy, ta c
yk = yk+1 yk
2yk = yk+1 yk
= yk+2 yk+1 (yk+1 yk )
= yk+2 2yk+1 + yk .
Tng t, bng quy np ta c th chng minh c.
i
X
yk =
(1)s Cis yk+is ,
i
s=1
41
(pcm).
42
Mnh 2.2 (Sai phn ca hng s). Sai phn ca hng s bng 0.
Chng minh. Tht vy, vi y = f (x) = C = const ta c: f (x) = C C = 0.
Hn th na, sai phn mi cp ca hng s u bng 0.
Mnh 2.3 (Tnh cht tuyn tnh ca sai phn ). Sai phn mi cp l mt
ton t tuyn tnh trn tp cc hm s. Tc l.
i N , ; R, f (x); g(x) : R R, ta lun c:
i (f (x) + g(x)) = i f (x) + i g(x).
Chng minh. Tht vy, t fk = f (xk ) ; gk = g(xk ), ta thu c
i
(fk + gk ) =
i
X
s=0
i
X
s=0
i
(1)sCis fk+is +
i
X
(1)s Cis gk+is
s=0
= fk + gk .
Vy nn
i (f (x) + g(x)) = i f (x) + i g(x) vi mi i N (pcm).
Mnh 2.4 (Sai phn ca a thc). Sai phn cp i ca mt a thc bc n.
+) L mt a thc bc n i khi i < n. +) L hng s khi i = n. +) Bng 0 khi
i > n.
Chng minh. Do sai phn mi cp l ton t tuyn tnh nn ta ch cn chng
minh tnh cht cho a thc y = Pn (x) = xn .
+) Khi i < n ta c
1o ) Vi i = 1 th: xn = (x + h)n xn = Pn1 (x) l a thc bc n 1 i
vi x. Vy khng nh ng vi i = 1.
2o ) Gi s khng nh ng vi i = k < n, tc l k xn = Pnk (x) l a thc
bc n k i vi x. Khi
k+1 xn = (k xn ) = k ((x + h)n ) k (xn )
= Pnk (x + h) Pnk (x) = Pnk1 (x)
l a thc bc n k 1 = n (k + 1) i vi x.
Vy khng nh cng ng vi i = k + 1. T , theo nguyn l quy np ton
hc suy ra khng nh ng vi mi i N (pcm).
43
(C = const) = 0.
yk = yn+1 y1 .
k=1
Chng minh.
n
X
yk = y1 + y2 + + yn1 + yn
k=1
= y2 y1 + y3 y2 + + yn yn1 + yn+1 yn
= yn+1 y1 .
2.2
2.2.1
nh ngha 2.1. Phng trnh sai phn (cp k) l mt h thc tuyn tnh cha
sai phn cc cp ti k.
f (yn ; yn; 2yn ; ; k yn ) = 0.
(1)
44
(3)
2.3
2.3.1
Phng trnh sai phn tuyn tnh bc nht (cp mt) l phng trnh sai
phn dng:
u1 = , aun+1 + bun = f (n)
n N
(1)
trong ; a 6= 0 ; b 6= 0 l cc hng s v f (n) l biu thc ca n cho trc.
2.3.2
45
1
V d 2.1. Phng trnh un+1 = 3un +1 c u
n = C.3n ; un = nn c nghim
2
1
tng qut l un = C.3n vi C l hng s bt k.
2
Sau y ta trnh by phng php tm nghim ring.
2.3.3
46
(
x0 = 8
xn+1 = 2xn + 3n
(1.3)
47
2.3.4
Bi tp
un+1 = 3un 6n + 1 ; u1 = 1.
p s: un = 3n + 1 3n .
2.
un+1 = un + 2n2 ; u1 = 1.
p s: un =
3.
un+1 = 5un 3n ; u0 = 1.
p s: un =
1
(2n3 3n2 + n + 3).
3
1 n
(5 + 3n ).
2
4.
5.
un+1 = un + 2n.3n ; u0 = 0.
p s: un =
1
[(2n 3).3n + 3].
2
6.
7.
un+1 2un = n + 3n ; u0 = 1.
p s: un = 2n + 3n n 1.
2.4
2.4.1
Phng trnh sai phn tuyn tnh cp hai l phng trnh sai phn dng:
u1 = , u2 = , aun+2 + bun+1 + cun = f (n),
n N
(1)
48
2.4.2
Cch gii
+) Gii phng trnh thun nht tng ng. +) Tm nghim ring ca phng
trnh khng thun nht. +) Tm nghim tng qut ca phng trnh (1) di
dng:
un = u
n + un .
A- Gii phng trnh thun nht tng ng
aun+2 + bun+1 + cun = 0
(2)
x2 + y 2 , tan =
y
, ;
.
x
2 2
lc = r(cos + i. sin ) v
u
n = rn (A. cos n + B. sin n),
trong A v B c xc nh khi bit u1 v u2. V d
(
x0 = 2 ; x1 = 8
V d 2.8. Gii phng trnh sai phn:
xn+2 = 8xn+1 + 9xn
49
Vy: x
n = xn = A.1n + B.(9)n = A + B.(9)n .
Gii iu kin bin:
(
(
(
x0 = 2
A+B = 2
A=1
x1 = 8
A 9B = 8
B=1
1 = 2 = 4 (c nghim kp).
Vy: x
n = xn = (A + Bn).4n .
Gii iu kin bin:
(
(
x0 = 1
A=1
x1 = 16
(A + B).4 = 16
A=1
B=3
x = 1 ; x = 1
0
1
V d 2.10. Gii phng trnh sai phn:
2
x
n+2 = xn+1 x n
1+i 3
1i 3
2
+1=0=
hoc =
. (Hai nghim phc.)
2
2
C:
1+i 3
=
= cos + i. sin r = 1 ; = .
2
3
3
3
n
n
Nghim tng qut: x
n = xn = A. cos
+ B. sin
.
3
3
Gii iu kin bin:
(
x0 = 1
A = 1
A=1
1
1
x1 =
A. cos + B. sin =
B=0
2
3
3
2
50
n
. Bi tp Gii cc phng trnh
3
vi
vi
vi
y0 = 1 ; y1 = 1.
y0 = 1 ; y1 = 1.
y0 =
1
; y1 = 2.
2
B- Cc phng php tm nghim ring ca phng trnh sai phn tuyn tnh cp
hai khng thun nht
aun+2 + bun+1 + cun = f (n)
vi v phi c dng c bit Trng hp 1.
f (n) = Pk (n) l a thc bc k i vi n.
Khi : +) Nu phng trnh c trng (3) khng c nghim = 1 th ta chn
xn = Qk (n)
trong Qk (n) l a thc bc k no i vi n. +) Nu phng trnh c trng
(3) c nghim n = 1 th ta chn
xn = nQk (n)
trong Qk (n) l a thc bc k no i vi n. +) Nu phng trnh c trng
(3) c nghim kp = 1 th ta chn
xn = n2 Qk (n)
trong Qk (n) l a thc bc k no i vi n.
V d 2.11. Tm mt nghim ring xn ca phng trnh sai phn:
xn+2 = 4xn+1 + 5xn + 12n + 8.
Gii. Phng trnh c trng:
2 + 4 5 = 0 = 1 hoc = 5 ; f (n) = 12n + 8.
Chn xn = n(an + b). Thay vo phng trnh cho v so snh cc h s ta c
a = 1 ; b = 0.
Vy phng trnh cho c mt nghim ring l xn = n2 .
51
vi
x0 = 1 ; x1 = 3.
1
; f (n) = n2 2n + 3.
2
1
Vy phng trnh thun nht c nghim tng qut x
n = A.2n + B.( )n .
2
Chn xn = an2 + bn + c. Thay vo phng trnh cho v so snh cc h s ta
c a = 1 ; b = 4 ; c = 10.
Vy phng trnh cho c mt nghim ring l xn = n2 + 4n 10.
Do phng trnh cho c nghim tng qut l:
1
xn = A.2n + B.( )n n2 + 4n 10.
2
Thay vo cc iu kin bin ta tm c A = 3 ; B = 8. Vy nghim ca phng
trnh cho l:
1
xn = 3.2n + 8.( )n n2 + 4n 10.
2
Trng hp 2.
f (n) = Pk (n). n
52
1
:= 2
2
(1; 2 6= ).
(1 = ; 2 6= ).
(nghim kp) (1 = 2 = )
53
1
1
n
; d = 0 xn = cos
2
2
2
x = b + 1 = 1
0
2
x = a + b = 0
1
1
n
cos
2
2
a = 1
2
b =
2
1
n
(1 n + cos
)
2
2
2 3 + 2 = 0 = 1 := 1 ; = 2 := 2
(1; 2 6= ).
54
m
X
xnk
k=1
1
1
xn1 = .n.2n = n.2n1 .
2
2
1
1
1
1
; d = xn2 = .n + .
2
4
2
4
1.
2.
8yn+2 6yn+1 + yn = 2n
3.
4.
5.
yn+2 + yn = sin
6.
4yn+2 + 4yn+1 + yn = 2
7.
yn+2 2yn+1 + yn = 5 + 3n
8.
yn+2 2yn+1 + yn = 2n (n 1)
9.
10.
2.5
2.5.1
55
n
2
n
2
2.5.2
Phng trnh sai phn tuyn tnh cp ba lun gii c. Nghim tng qut
ca n c dng:
un = u
n + un
trong , u
n l nghim tng qut ca phng trnh sai phn tuyn tnh thun
nht, cn un l mt nghim ring no ca phng trnh cho. Cch tm u
n
Xt phng trnh c trng:
a3 + b2 + c + d = 0 (2)
56
2.5.3
V d
x1 = 0 ; x 2 = 1 ; x 3 = 3
xn = 7xn1 11xn2 + 5xn3
57
13
C1 =
C
+
C
+
5C
=
0
2
3
16
1
3
C2 =
C1 + 2C2 + 25C3 = 1
C1 + 3C2 + 125C3 = 3
C3 = 1
80
1
1
xn = n3 .
6
6
58
2.5.4
c gi l phng trnh sai phn tuyn tnh cp k. Cch gii A. Gii phng trnh sai phn tuyn
1o ) Gii phng trnh c trng
a0 k + a1 k1 + + ak1 + ak = 0 (2) tm k.
2o ) Tm nghim tng qut ca phng trnh thun nht tng ng.
Nu (2) c k nghim thc khc nhau l 1, 2, , k th nghim tng
qut l
yn = c1n1 + c2n2 + + ck nk (3).
trong c1 , c1, , ck l cc hng s tu .
Nu (2) c nghim thc j bi s th nghim tng qut l:
yn =
s1
X
i=1
k
X
cj+i ni nj +
ci ni .
i=1;i6=j
59
bi b phn tng ng
s1
X
i=0
s1
X
cj+i ni rn cos n +
cj+s+i ni rn sin n.
i=0
Chng 3
60
61
3.1. Tm s hng tng qut ca dy (dng a thc) khi bit cc s hng u tin
3.1
V d 3.1. Cho dy s:
1; 1; 1; 1; 5; 11; 19; 29; 41; 55; .
Hy tm quy lut biu din ca dy s v tm s tip theo.
Gii. Lp bng mt s sai phn ban u:
y=
y
2 y
-1
-2
-1
0
1
2
5
4
11
6
19
8
29
10
41
12
14
2
c
=
1
a = 1
b = 3 .
a + b + c = 1
4a + 2b + c = 1
c=1
Vy dy s tun theo quy lut sau:
yn = n2 3n + 1
S hng u tin l y0 = 1, s hng tip theo s hng 55 s ng vi n = 10 nn
s l:
y10 = 102 3.10 + 1 = 71.
V d 3.2. Cho dy s:
5; 3; 11; 43; 99; 185; 307; 471; .
Hy tm quy lut biu din ca dy s v tm hai s hng tip theo.
Gii. Lp bng mt s sai phn ban u:
55
3.1. Tm s hng tng qut ca dy (dng a thc) khi bit cc s hng u tin
y=
y
2 y
3 y
-5
-3
2
11
14
12
43
32
18
6
99
56
24
6
185
86
30
6
307
122
36
6
62
471
164
42
6
d
=
5
a=1
a + b + c + d = 3
b = 3
8a + 4b + 2c + d = 11
c = 2
27a + 9b + 3c + d = 43
d = 5
Vy dy s tun theo quy lut sau:
yn = n3 + 3n2 2n 5.
S hng u tin l y0 = 5, hai s hng tip theo s hng 471 s ng vi n = 8; 9
nn s l:
y8 = 83 + 3.82 2.8 5 = 683 ; y9 = 93 + 3.92 2.9 5 = 949.
Ch : 1) Quy lut tm c trn l khng duy nht v hin nhin, cc s hng
cho cng tho mn, chng hn quy lut:
yn = n3 +3n2 2n5+P (n).(n+5)(n+3)(n11)(n43)(n99)(n185)(n307)(n471)
trong P (x) l mt a thc bt k. Vy thc cht trn y ta mi ch tm c
mt quy lut m dy cc s cho tho mn m khng tm c tt c cc quy
lut m dy cc s cho tho mn. 2) Nh rng 2 (ax2 + bx + c) = Const,
nhng nu 2y = Const th cha chc l (khng th suy ra c) y = ax2 +bx+c.
Bi tp tng t
Bi ton 3.1. 1 Vi mi dy s sau y hy: a) Tm mt quy lut biu din ca
dy s. b) Vit hai s hng tip theo ca mi dy s theo quy lut va tm c
:
1. : 1; 2; 2; 1; 7; 16; 28; 43; 61; .
63
2.
3.
2.
3.
3 4 5 6
{2; ; ; ; ; }.
2 3 4 5
4.
{1; 3; 1; 3 ; }.
5.
6.
7.
1
4
3
6
{2 ; ; ; ; ; }.
2
3
4
5
8.
{0, 3 ; 0, 33 ; 0, 333 ; }.
9.
1 1 3 1 5
{ ; ; ; ;
; }.
2 2 8 4 32
3.2
3.2.1
64
V d
n
n
n
yn+1 + 3.3 = 2(yn + 3 ) + 3
yn+1 = 2yn
65
66
Gii.
+) Nu q = 0 th (4) xc nh dy s c cng thc s hng tng qut
u1 = a ; un = d, n N, n 2.
+) Nu q = 1 th (4) xc nh mt cp s cng c cng thc s hng tng qut
un = a + (n 1)d.
+) Nu d = 0 th (4) xc nh mt cp s nhn c cng thc s hng tng qut
un = a q n1 .
+) Ta xt trng hp d 6= 0 ; q 6= 0 ; q 6= 1. t un := vn + (vi chn sau)
ta c
(
v1 = a
(4)
. (4.1)
vn+1 + = q(vn + ) + d (n 1)
d
ta c (4.1) l h thc truy hi xc nh mt cp s nhn vi
1q
cng bi q v do
d n1
d
vn = v1 q n1 un = a
+
q
.
1q
1q
Chn =
67
n+1
n
n+1
yn+1 = yn + 1
yn+1 .7
= 7.yn .7 + 7
T ta thy (yn ) l dy s cng vi s hng u y0 = 101, cng sai d = 1. Theo
cng thc s hng tng qut ca dy s cng ta c
yn = y0 + n.d yn = 101 + n.
Bi vy
xn = (101 + n).7n
l cng thc s hng tng qut ca dy s cn tm.
68
x1 = 16
(A + B).4 = 16
(
A=1
B=3
y
.4
=
x
0
0
y0
1
y1
y1 .4
= x1
n+2
n+1
n
yn+2
yn+2 .4
= 8.yn .4
16.yn .4
vi dy s (yn ).
=1
=4
= 2yn+1 yn
t tip zn = yn+1 yn (n 0) ta c
(
z0 = 3
zn = 3 n 0
zn+1 = zn n 0
Nh vy, ta c h thc truy hi
y0
y1
yn+1
i vi dy s (yn ) l.
=1
=4
= yn + 3 (n 0)
Bi tp
1. Tm s hng tng qut ca dy s (un ) c cho bi.
un+1 = 3un 6n + 1 ; u1 = 1.
p s: un = 3n + 1 3n .
2. Tm s hng tng qut ca dy s (un ) c cho bi.
un+1 = un + 2n2 ; u1 = 1.
1
p s: un = (2n3 3n2 + n + 3).
3
3. Tm s hng tng qut ca dy s (un ) c cho bi.
un+1 = 5un 3n ; u0 = 1.
1
p s: un = (5n + 3n ).
2
4. Tm s hng tng qut ca dy s (un ) c cho bi.
un+1 = 2un + 6.2n ; u0 = 1.
p s: un = (3n + 1).2n.
5. Tm s hng tng qut ca dy s (un ) c cho bi.
un+1 = un + 2n.3n ; u0 = 0.
1
p s: un = [(2n 3).3n + 3].
2
6. Tm s hng tng qut ca dy s (un ) c cho bi.
un+1 2un = (n2 + 1).2n ; u0 = 1.
n(2n2 3n + 7)
p s: un =
+ 2 .2n .
6
7. Tm s hng tng qut ca dy s (un ) c cho bi.
un+1 2un = n + 3n ; u0 = 1.
p s. un = 2n + 3n n 1.
69
70
3.3
x1 = a ; y1 = b ()
(I) vi a; b; p; q; r; s l cc hng s R
xn+1 = pxn + qyn (1)
3.3.1
V d
x1 = 1 ; y1 = 1
xn+1 = 4xn 2yn (1)
yn+1 = xn + yn quad(2)
71
x0 = 2 ; y 0 = 0
4xn+1 = 2xn 3yn (1)
Gii. Lp lun tng t v d trn ta c phng trnh sai phn tuyn tnh
thun nht:
(
x0 = 2 ; x1 = 1
.
xn+2 xn+1 + xn = 0
Phng trnh c trng.
2 + 1 = 0 = cos
i sin .
3
3
n
n
+ B. sin
.
3
3
n
Thay vo iu kin bin c A = 2 ; B = 0 xn = 2 cos
. Thay tip vo (1)
3
4
n
c yn = sin
.
3
3
xn = 2 cos
3
Vy h cho c nghim:
4
n . Bi tp Tm xn , yn tho mn:
y
=
sin
n
3
3
x0
= 2; y0 = 2
1
3
xn+1 = xn yn .
1.
2
4
yn+1 = xn + 1 yn
2
3.4. Cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin
2.
3.
4.
5.
6.
3.4
x0
xn+1
yn+1
x0
xn+1
yn+1
x0
xn+1
yn+1
x0
xn+1
yn+1
x0
xn+1
yn+1
72
= 0; y0 = 6
= 3xn + yn .
= 5xn yn
= 2; y0 = 1
= 2xn yn .
= xn + 4yn
= 1; y0 = 2
= 2xn 8yn .
= 2xn 6yn
= 1; y0 = 1
= 4xn 2yn + 9n 3 .
= xn + yn + 3n
1
= 1; y0 = 1
2
.
= xn yn
= xn + yn
L thuyt v phng trnh sai phn tuyn tnh vi cc h s bin thin cho
n nay vn cha hon chnh. Vic gii cc phng trnh sai phn tuyn tnh vi
cc h s bin thin l rt phc tp. Trong phn ny ta s ch xt mt s dng
c bit, n gin ca cc phng trnh sai phn tuyn tnh vi cc h s bin
thin ch yu bng phng php t dy s ph, a v phng trnh sai phn
tuyn tnh.
V d 3.13. Tm un bit rng.
u1 = 0 ; un+1 =
n
(un + 1) vi mi n 1.
n+1
3.4. Cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin
n(n 1)
n1
. Vy ta c: un =
.
2
2
n(n + 1)
(un + 1) vi mi n 1.
(n + 2)(n + 3)
Gii. T gi thit c:
(n + 1)(n + 2)2(n + 3)un+1 = n(n + 1)2(n + 2)un + n(n + 1)2 (n + 2).
t xn = n(n + 1)2(n + 2)un , ta c
x1 = 0 ; xn+1 = xn + n(n + 1)2(n + 2).
Gii phng trnh ny ta c:
xn =
Vy ta c p s:
un =
V d 3.15. Tm:
(n 1)(2n + 1)
.
10(n + 1)
Z
Jn = 2 sinn x dx.
0
Z
Jn = cos x. sinn1 x 2 + 2 (n 1) sinn2 x cos2 x dx
0
Z
= 2 (n 1) sinn2 x(1 sin2 x) dx
0
Z
= (n 1) 2 sinn2 x sinn x dx
0
Jn+2
= (n 1)(Jn2 Jn ).
n+1
=
Jn (1).
n+2
73
3.4. Cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin
; J1 = 1. T v t (1) ta c
2
+) Khi n chn (n = 2k) th
D thy: J0 =
1
J0
2
3
J4 = J 2
4
5
J6 = J 4
6
2k 1
J2k =
J2k2 .
2k
J2 =
1.3. .(2k 1)
(2k 1)!!
. =
. .
2.4. .(2k) 2
(2k)!! 2
+) Khi n l (n = 2k + 1) th.
2
J 3 = J1
3
4
J5 = J 3
5
6
J7 = J 5
7
2k
J2k+1 =
J2k1 .
2k + 1
Nhn tng v cc ng thc trn v rt gn ta c.
J2k+1 =
2.4. .(2k)
(2k)!!
.1 =
.
1.3. .(2k + 1)
(2k + 1)!!
p s.
J2k =
(2k 1)!!
(2k)!!
. ; J2k+1 =
.
(2k)!! 2
(2k + 1)!!
74
75
3.4. Cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin
un+1 un =
X ln g(i)
ln g(n)
un = u1 +
.
n
k
ki
i=1
n1
X
i=1
ln g(i)
yn = kn1
ki
ln a +
n1
X
i=1
ln g(i)
ki
Cui cng, ta c:
xn = e
k n1 (ln a+
n1 ln g(i)
)
i=1
ki
= exp k
n1
(ln a +
n1
X
i=1
!
ln g(i)
) .
ki
f (n + 1) k
.xn (1) vi mi n 1.
f k (n)
a
a
a n1
. Vy ta c.
u1 = ln
= C.k un = ln
k
f (1)
f (1)
f (1)
k n1 ln
vn = e
a
kn1
a
a kn1
f (1) =
. Hay l. xn = f (n)(
.
)
f (1)
f (1)
3.4. Cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin
76
n1
Y
a(k)
k=0
a
Khi ta c y1 =
v
a(0)
b(n)
(6) yn+1 yn = Qn
:= g(n). quad(6.1)
k=0 a(k)
T ng thc (6.1) ta d dng nhn c
y n = y1 +
n1
X
n1
g(k) =
k=1
X
a
g(k).
+
a(0)
k=1
Vy nn ta c
n1
n1
a
X
b(k) Y
xn =
a(k).
+
Qk
a(0)
j=0 a(j)
k=1
k=0
3.4. Cng thc truy hi l biu thc tuyn tnh vi h s bin thin
77
Theo v d 6, ta tm c
yn =
n1
X f (k) n1
Y
q(k) := h(n), n > 1.
+
Qk
q(0)
j=0 q(j)
k=1
k=0
Thay yn vo (1), gii phng trnh sai phn tuyn tnh cp 1 thu c ta tm
c cng thc s hng tng qut cn tm l.
xn = a.pn1 + pn .
n1
X
h(k)
k=1
pk+1
, n > 1.
(1)n1
1
1
, y 3 y2 = , y2 y1 = .
n!
6
2
n1
X
k=2
n1
X (1)k1
(1)k1
=1+
, n 3.
k!
k!
k=2
xn = n! 1 +
n1
X
k=2
Bi tp
Tm xn bit rng:
(1)k1
, n 3.
k!
78
=0
1.
x1
=0
2.
x1
xn+1
=
=
3.
x1
4.
5.
6.
3.5
xn+1
xn+1
x1
xn+1
x1
xn+1
n
.
(xn + 1)
n+1
.
n(n + 1)
(xn + 1)
(n + 2)(n + 3)
1
2
.
(n + 1)2
n(n + 1)
xn +
n!
=
n(n + 2)
n+2
=a
.
= (n + 1)(xn + 1)
=2
=
.
n
4.3n
xn +
n+2
(n + 1)(n + 2)
33
x1 = 8 ; x 2 =
2
(n + 1)(n + 3)
n(n + 2)
n(n + 3)
xn+2 2
xn+1 3
xn = 4
2
(n + 2)
(n + 1)(n + 3)
n+2
xn
2
1
=1+
.
xn + 2
xn+1
xn
1
, khi ta c.
xn
yn+1 = 2yn + 1 yn+1 2yn 1 = 0 ; y1 =
1
.
a
79
(a + 1)2n1 a
a
. Hay l. xn =
a
(a + 1)2n1 a
pxn + q
vi mi n N. (1)
rxn + s
yn
l nghim ca phng trnh.
zn
x0 = a ; xn+1 =
xn+1
pxn + q
.
rxn + s
y0
a
= = a. Ngoi ra.
z0
1
yn
p +q
yn+1
pyn + qzn
pxn + q
z
=
=
= ynn
.
=
zn+1
ryn + szn
rxn + s
r +s
zn
xn + 1
vi mi n 1.
xn + 1
80
y0 = 0 ; z0 = 1
yn+1 = yn + zn
zn+1 = yn + zn
Gii h ny ta c.
n
n
yn = ( 2)n sin
; zn = ( 2)n cos
.
4
4
T , theo B chng minh trn ta c nghim ca phng trnh cho
l.
n
( 2)n sin
yn
4 = tg n .
xn =
=
n
zn
4
( 2)n cos
4
V d 3.24. Tm cng thc s hng tng qut ca dy s (xn ) c cho bi h
thc truy hi sau
bxn
x1 = a ; xn+1 =
quad(4).
cxn + d
Trong , a, b, c R , d R.
Gii. t yn :=
1
c
d
; := p ; := q ta c
xn b
b
(4) yn+1 = pxn + q ; y1 =
1
.
a
1
2
3
; x2 = ; x3 = .
2
3
4
n
quad()
n+1
81
n+1
1
1
=
n = n + 2.
2 xn
2
n+1
Bi tp
Tm dy s tho mn iu kin sau:
1.
xn+1 =
1 4xn
; x0 = 1.
1 6xn
2.
xn+1 =
2xn 2
; x0 = 1.
3xn 4
3.
xn+1 =
xn + 1
; x0 = 0.
xn + 1
4.
xn+1 =
xn 2
; x0 = 0.
xn + 4
5.
xn+1 =
xn 1
; x0 = 1.
xn + 3
6.
xn+1 =
7.
xn+1
3.6
xn 3
; x0 = 0.
xn + 1
xn
=
; x0 = 0.
2xn + 1
3.6.1
82
Tuyn tnh ho mt phng trnh sai phn ngha l a mt phng trnh sai
phn dng phi tuyn v dng tuyn tnh. Gi s dy s (un ) tho mn iu
kin.
(
u1 = 1 ; u2 = 2 uk = k
.
un = f (un1 , un2 , , unk ) vi n; k N ; n > k
Trong f l mt a thc i s bc m hoc l phn thc, hoc l biu thc siu
vit. Gi s hm s f (un1 , un2 , , unk ) c th tuyn tnh ho c, khi
tn ti cc gi tr x1; x2; ; xk sao cho.
un = x1 un1 + x2 un2 + + xk unk (1)
tm x1 ; x2; ; xk trc ht ta xc nh uk+1 ; uk+2 ; ; u2k .
T cng thc lp cho ta c.
uk+1 = f (k ; k1 ; ; 2; 1) := k+1
u
k+2 = f (k+1 ; k ; ; 3 ; 2 ) := k+2
.
u = f (
2k
2k1 ; 2k2 ; ; k+1 ; k ) := 2k
Thay cc gi tr u1 ; u2; ; uk cho v cc gi tr uk+1 ; uk+2 ; u2k va tm
c trn vo (1) ta c h phng trnh tuyn tnh gm k phng trnh vi
k n x1; x2; ; xk .
uk+1 = x1 k + x2k1 + + xk 1
u
k+2 = x1 k+1 + x2 k + + xk 2
. ()
u = x
2k
1 2k1 + x2 2k2 + + xk k
Gii h phng trnh ny ta thu c nghim: x1; x2; ; xk . Thay vo (1) ta s
c biu din tuyn tnh cn tm.
un = f (un1 , un2, , unk ) = x1 un1 + x2 un2 + + xk unk
Sau ta chng minh cng thc biu din trn bng phng php quy np ton
hc.
Ch . Nu h (*) v nghim th hm f khng th tuyn tnh ho c.
83
3.6.2
V d
a2n1 + 2
() vi mi n 3
an2
Hy tuyn tnh ho, tm s hng tng qut. Chng minh rng an nguyn vi mi
n N .
Gii. Gi s an c biu din tuyn tnh l:
an = an1 + an2 + . (1)
Ta c.
a22 + 2
1+2
=
= 3.
a1
1
a2 + 2
9+2
a4 = 3
=
= 11.
a2
1
a2 + 2
121 + 2
a5 = 4
=
= 41.
a3
3
a3 =
a2 + a1 + = a3
+ + = 3
= 4
3 + + = 11
= 1
a3 + a2 + = a4
11 + 3 + = 41
=0
a4 + a3 + = a5
Vy ta c:
an = 4an1 an2 (2)
Ta s chng minh dy s (an ) tho mn (*) c biu din tuyn tnh l.
a1 = a2 = 1 ; an = 4an1 an2 vi mi n 3. (3)
Tht vy, vi n = 3 ta c: a3 = 4.a2 a1 = 4.1 1 (2) ng vi n = 3.
84
ak+1 =
(
a1 = a2 = 1
a 1 = a2 = 1
. ()
()
a2n1 + 2
an =
an = 4an1 an2 (n 3)
(n 3)
an2
tm s hng tng qut ta gii phng trnh (**). C phng trnh c trng:
2 4 + 1 = 0 = 2 + 3 hoc = 2 3.
Do :
an = a.(2 +
3)n + b.(2
3)n . (4)
1
5
5
1
(3 ) ; b = (3 + ).
2
2
3
3
85
un+1 = aun +
bu2n + c
u1 = ; u2 = a + b2 + c
un+1 2aun + un1 = 0
xn
a
1
p
=
=
+
2
x
x
a + xn + b
n+1
n
1+
b
(3)
xn
1
. Khi ta c th vit (2) di dng.
xn
p
1
u1 = ; un+1 = aun + bu2n + 1 vi a2 b = 1 ; > 0 ; a > 1
t un =
86
a + u2n
vi a ; ; R ()
un1
a + u2n
un+1 un1 = u2n + a (1)
un1
un un2 = u2n1 + a (2)
Tr tng v ca (1) v (2) ta c.
quadun+1 un1 un un2 = u2n u2n1
un+1 un1 + u2n1 = u2n + un un2
un
un1
=
un+1 + un1
un + un2
un
un1
u2
=
= =
= 2
:= k
un+1 + un1
un + un2
u3 + u 1
+ + 2
c + yn2
vi c ; ; R ()
yn1
3.6.3
87
Mt s v d khc
f (0) = 2 ; f (1) = 6 + 33
f (n + 2) 6f (n + 1) + f (n) = 0
Gii phng trnh ny ta c.
88
f (n)
(n N \ {0; 1}) ta c.
f (n + 1) + f (n 1)
g(n) = g(n 1) vi mi n N \ {0; 1}
Do .
g(n) = g(n 1) = = g(2) =
f (2)
= 2
:= k
f (3) + f (1)
+ 2 + a
f 2 (n + 1) + 2bf (n + 1) bf (n) + c
, (n N) (1)
f (n) + b
(Trong : f (1) = , f (2) = )
2) f (n + 1) =
f 2 (n)
, (n N, n 2) (2)
(1 + af 2(n))f (n 1)
89
g(n + 1) =
g 2(n) + c
, n N.
g(n 1)
(2)
90
T y d dng c.
C(n) =
1 2
1
(n n) f = (n2 n)(n 1)!
2
2
91
1 khi = 1
1 (n = 0)
khi = 1
1 (n 1)
f (n) =
i
h
p
p
chnh l v d 4.
V d 3.36. Xc nh s hng tng qut ca dy s {f (n)} (n N) c cho
bi.
n
f (1) = ; f (n + 1) = f 2 (n) 2a2 (n N) vi a > 0.
HDG: t f (n) = 2a2
g(1) =
n1
g(n), n N, ta c.
:= ; g(n + 1) = 2g 2(n) 1 (n N ).
2a
chnh l v d 4.
V d 3.37. Xc nh s hng tng qut ca dy s {f (n)} (n N) c cho
bi.
f (n + 1) = af 2 (n) + bf (n) + c (n N) (1) vi a 6= 0 ; c =
b2 2b
.
4a
92
Gii. Khi ta c.
b
b 2 b2 4ac
b
(1) f (n + 1) +
+
= a f (n) +
+
2a
2a
4a
2a
2
2
2
b
b (b 2b) + 2b
= a f (n) +
+
2a
4a
2
b
= a f (n) +
2a
b
g(n + 1) = ag 2(n) (vi g(n) = f (n) + )
2a
2
g(n + 1) = a[g(n)]2 = a[ag 2(n 1)]2 = a3 [g(n 1)]2 =
=
= a2
n 1
[g(1)]2 = a2
n 1
[ +
b 2n
]
2a
b 2n1
]
2a
n1
b n1
b
f (n) = a2 1 [ + ]2
+
2a
2a
g(n) = a2
n1 1
[ +
n1 1
[ +
b 2n1
b
+
]
(n N).
2a
2a
x2n + d
vi mi n 1. (1).
2xn
Gii.
+) Nu d = 0 th ta c ngay.
1
1
xn+1 = xn xn = a.( )n1 .
2
2
+) Xt trng hp d > 0. Gi s un ; vn l mt nghim ca h phng trnh
sai phn.
u1 = a ; v1 = 1
un+1 = u2n + dvn2 , (2)
vn+1 = 2un vn
93
khi , xn =
un
l nghim ca phng trnh (1). Tht vy, ta c:
vn
u1
a
= = a Khng nh ng vi n = 1.
v1
1
un
Gi s khng nh ng ti n, tc l: xn =
l nghim ca (1). Khi .
vn
x1 =
xn+1 =
un+1
=
vn+1
u2n
dvn2
+
2un vn
u2n
+d
x2 + d
v2
= n un = n
.
2xn
2
vn
u1 = a ; v1 = 1
. (3)
un+1 = u2n + dvn2 ()
dvn+1 = 2 dun vn ()
Cng tng v (*) v (**) ta c.
un+1 +
dvn+1 = (u1 +
n
n
dv1 )2 = (a + d)2 . (4)
un+1
dvn+1 = (u1
n
n
dv1 )2 = (a d)2 . (5)
T (4) v (5) ta c.
ni
n
1h
un+1 =
(a + d)2 + (a d)2
2
n i . (6)
n
1 h
(a + d)2n1 + (a d)2n1
n1
n1 .
xn = d
(a + d)2
(a d)2
94
u1 = a ; v1 = 1
un+1 = u2n qvn2 , (7)
vn+1 = 2un vn
un
l nghim ca phng trnh (1). Tht vy, ta c:
vn
u1
a
x1 =
= = a Khng nh ng vi n = 1.
v1
1
un
Gi s khng nh ng ti n, tc l: xn =
l nghim ca (1). Khi .
vn
khi , xn =
xn+1 =
un+1
vn+1
u2n
q
u2n qvn2
x2n + d
vn2
=
=
=
.
un
2un vn
2xn
2
vn
u1 = a ; v 1 = 1
. (8)
un+1 = u2n qvn2 ( )
i qvn+1 = 2i qun vn ( )
Trong i l n v o (i2 = 1). Cng tng v (***) v (****) ta c.
n
un+1 + i qvn+1 = (u1 + i qv1 )2 = (a + i q)2 . (9)
n
un+1 i qvn+1 = (u1 i qv1)2 = (a i q)2 . (10)
95
T (9) v (10) ta c.
n
1
n
un+1 =
(a + i q)2 + (a i q)2
2
1
n
n
. (11)
un
nn t (6) ta c.
vn
n1
n1
+ (a i q)2
(a + i q)2
xn = i q
n1
n1 .
(a + i q)2
(a i q)2
= x1
a + b + c
4a + 2b + c = x2
8a + 4b + c = x3
Gii h ny ta c
x1 2x2 + x3
2
5x1 8x2 + 3x3
=
2
= 3x1 3x2 + x3
=
Vy
x1 2x2 + x3 2 5x1 8x2 + 3x3
n
n + 3x1 3x2 + x3 .
2
2
l hm s cn tm.
Gii. Vit f (n) di dng.
f (n) =
1
x2
x
3
2, 3 ta c
= f (1) = a.(1 2)(1 3) = 2a
= f (2) = b.(2 1)(2 3) = b
= f (3) = c.(3 1)(3 2) = 2c
x1
2
b = x2
x3
c=
2
a=
96
n!.xn = 1! + 2! + + (n 1)! xn =
1 X
k!
.
n!
k=1
3.6.4
Bi tp.
(n N) vi a > 0.
p s.
n1
n2
a
(n N) nu = a
a quadkhi n = 1
nu = a
n1
an2
khi n 2
f (n) = an2n1 cos 2n1 (n N ) nu || < a
n1
2n1
p
p
1 a(n1)2n1 + 2 a2 2
2
2
+ a
(n N ) nu || > a
97
2
2
a
cos 3 arccos
(n N) nu ||
2
a
a
3 n
3 n
p
p
1
2
2
f (n) =
a a4
+ a+ a4
n
23
(n N) nu || >
2 a cos 3n arccos (n N) nu || 2 a
2 a
3 n
3 n
1
p
p
2
2
4a
+ + 4a
f (n) =
23 n
(n N) nu || >
a
1
a
f (n) =
a
2
2 a
4
!3 n
+1
a
+
2
2 a
4
!3 n
(n N )
+1
n
f (0) = ; f (n + 1) = f 3 (n) + 3a3 f (n) (n N) vi || > 2 a.
p s:
3 n
3n
p
p
1
2
2
f (n) = 3n + + 4a
(n N).
+ + 4a
2
98
b2
b(c 3)
b
; d=
; > .
3a
9a
3a
p s:
f (n) =
b
+
3a
3n1
n1
b
( a)3 1
(n N).
3a
b2 + 9a
2
b3 + 18ab)
b
; > .
; d=
2
3a
27a
a 3a
p s:
3 n
3 n b
p
p
1
2
2
f (n) = 3n
+ a+ a+4
a a+4
(n N).
2
a
3a
( Vi = +
b
).
3a
3.2n1 2
.
3.2n1 1
Chng 4
4.1
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
100
4.2
(4.1)
Phng trnh c dng (1.2.1) c gi l phng trnh tuyn tnh thun nht bc
hai
Gii. Xt phng trnh
2 + + = 0
(4.2)
(4.3)
101
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
(1.2.3*)
nu 2 > 0
Khi ta
nu 2 < 0
(4.4)
(4.5)
i
1 h
x
x
|2| a h1 (x) |1| a h2 (x)
2 1
nu 1 > 0
nu 1 < 0
2
4
f (x + 2a) +
f (x + a) = f (x + a) + ( )f (x)
2
2
2
(4.1) f (x + 2a) + f (x + a) +
(4.6)
t f (x + a) + 2 f (x) = g(x)
(1.2.6*)
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
102
vi g(x + a) = g(x)
x
Ta c g(x) = (x+a)x
g(x) = x+a
a
a g(x + a) a g(x), phng trnh (1.2.6*) tr thnh
(x+a)
f (x + a) a g(x + a) = f (x) xa g(x)
t f (x) xa g(x) = h(x) ta c
f (x) = h(x) +
xg(x)
a
b2) Trng hp 0 < 6= 1 hay 2 6= < 0 Bi ton quy v vic gii phng
2
trnh dng
f (x + a) + ( )f (x) = g(x)
2
vi g(x + a) = g(x)
2
Tng t vic gii (1.2.3*) ta c
x
g(x) = ( ) a h1 (x), vi h1 (x + a) = h1 (x)
2
Suy ra
x
f (x + a) ( )f (x) = ( ) a h1 (x)
2
2
f (x + a)
f (x)
( )
= h1(x)
2
x
x
( ) a
( ) a
2
2
f (x + a)
f (x)
h1 (x)
=
x+a
x
( ) a
( ) a
2
2
2
t
f (x)
h1 (x)
= I1 (x);
= h2 (x)
x
2
( 2 ) a
(4.7) I1(x + a) I1 (x) = h2(x), vi h2 (x + a) = h2 (x)
(4.7)
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
103
f (x) = g(x)
2
vi g(x + a) = ( 2 )g(x).
Tng t vic gii (1.2.3*) ta c
x
x
a
a
g(x) = h3 (x) =
h3 (x)
2
2
(4.8)
(4.9)
vi h3 (x + a) = h3 (x) (v 2 < 0)
T (4.8) v (4.9) ta c
x
a
h3 (x)
f (x) =
2
2
f (x + a) f (x)
x + x = h3 (x)
2 a
a
f (x + a) +
f (x + a)
f (x)
h3 (x)
x+a + x =
a
t
f (x)
2h3 (x)
= h4 (x)
x = I2 (x);
a
2
2h3(x + a)
=
2h3 (x)
= h4 (x))
Khi ta c
I2(x + a) + I2 (x) = h4(x).
(1.2.9*)
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
104
Ta c h4 (x) = (ax)+x
h4(x) = xa h4(x + a) xa
a
a h4 (x).
V vy (1.2.9*) tr thnh k2(x) = k2 (x)
vi k2(x) = I2 (x) + xa
a h4 (x).
Suy ra
2(x a)h3(x)
I2(x) = k2 (x)
a
vi k2(x) l hm tu tho mn k2(x + a) = k2(x)
Vy
xh
2(x a)h3(x) i
f (x) = ( ) a k2(x)
2
a
c) Trng hp 4 < 0
Phng trnh (1.2.2) c hai nghim phc lin hp 1p
, 2 C; 1 = 2, do
t 1 = p iq, 2 = p + iq suy ra |0| = |1| = |2| p2 + q 2 , arg2 = =
arg1, tan = pq . Bin i tng t nh trng hp 4 > 0 ta c
g1(x + a) = 2g1(x)
(*)
vi g1(x) = f (x + a) 1f (x).
Nh vy hm: g1 : R C
Ta c
() g1(x + a) = eln 2 g1(x)
g1(x)
x
e a ln 2
e
g1(x + a)
g1(x)
x+a
= x ln
ln
2
ea 2
e a
g1(x + a)
g1(x + a)
g1(x)
= eln 2 . x ln
x
ln
2
ea
ea 2
x+a
a
ln 2
t
g1(x)
x
e a ln 2
= h1 (x)
(4.10)
Ta c
h1 (x + a) = h1 (x)
i vai tr ca 1, 2 cho nhau v bin i tng t nh trn ta c
h2 (x + a) = h2 (x)
Vi
g2(x)
x
e a ln 1
= h2 (x)
(4.11)
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
105
T (4.10) v (4.11) ta c
(
g1 (x) = e a ln 2 h1 (x)
x
g2 (x) = e a ln 1 h2 (x)
(i)
(4.12)
e a ln 2 = e a ln 1
Tht vy
x
= e a ln |2 | .eiarrg2 a ei2k a
cos x
x
x
2kx
2kx
= e a ln |2 |
+ i sin
cos
+ i sin
a
a
a
a
x
x
2kx
x
2kx
= e a ln |2 | cos
cos
+ i sin
+ i sin
a
a
a
a
x
x
x
2kx
2kx
= e a ln |2 | cos
i sin
cos
i sin
a
a
a
a
x
x 2kx
2kx
x
ln
|
|
2
= ea
cos
+i sin
cos
+i sin
a
a
a
a
x
x
2kx
ln
|
|
i(
)
i(
)
2
a e
x
= ea
e
x
= e a ln |1 | ei
arg1 x
a
ei
2k 0 x
a
x
a
ln 1
g2 (x)
x
e a ln 1
h1 (x) = h2 (x)
Theo trn ta c cc hm h1 : R C; h2 : R C
(4.13)
106
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
(4.14)
f (x) =
|1| = |2| =
p2 + q 2 ; arg2 = = arg1
4.2. Phng trnh hm sai phn bc hai vi hm tun hon v phn tun hon
q
; arg2 =
p
tan =
Kt lun:
+) 4 > 0
f (x) =
i
x
x
1 h
|2| a .h1(x) |1| a .h2 (x)
2 1
>0
<0
>0
<0
+) 4 = 0
Trng hp 1: = 2 f (x) = h(x) +(xg(x)
a
h(x + a) = h(x)
h(x) v g(x) l hai hm tu tho mn:
g(x + a) = g(x)
Trng hp 2: 2 6= < 0
xa h
2xh1 (x) i
k1(x)
2
a
(
h1 (x + a) = h1 (x)
k1(x) v h1 (x) l hai hm tu tho mn:
k1(x + a) = k1(x)
Trng hp 3: > 0
f (x) =
x h
2(x a)h2(x) i
2
a
(
h2 (x + a) = h2 (x)
k2(x) v h2 (x) l hai hm tu tho mn:
k2(x + a) = k2 (x)
+) 4 < 0
x
i
|0| a h
x
x
f (x) =
cos
.n(x) + sin
.m(x)
q
a
a
f (x) =
k2 (x)
107
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
108
1 = p iq; 2 = p + iq
p
|1| = |2| = |0| = q 2 + q 2 ; arg2 = arg1 =
Cc v d p dng
V d 4.1. Tm tt c cc hm f : R R tho mn iu kin:
f (x + 2) 8f (x + 1) + 15f (x) = 16
(1)
1 x
1
[5 h1 (x) 3x h2 (x)] f (x) = [5x h1 (x) 3x h2 (x)] + 2
2
2
h1 : R R
h2 : R R
4.3
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
109
4.3.1
nh ngha
4.3.2
Mt s bi ton
Bi ton 4.2. Cho h(x) l hm tun hon nhn tnh chu k a trn R(h(ax) =
h(x)); a R\{0; 1; 1}; , R. Tm tt c cc hm: f : R\{0} R tha mn
iu kin:
f (a2 x) + f (ax) + f (x) = h(x).
(4.15)
Li gii:
Xt phng trnh c trng:
2 + + = 0; = 2 4.
(4.16)
a) Trng hp > 0 :
Phng trnh (2.2.40) c hai nghim thc: 1 6= 2. p dng nh l Viete ta
c:
(
1 + 2 =
Thay vo (2.2.39):
1 2 =
(4.17)
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
110
(4.18)
ln |x|h(x)
.
ln |a|
(4.19)
h(x)
+ |x|log|a| |1 |.q(x)
1 1
nu 1 > 0
nu 1 < 0
Hay:
f (ax) f (x) =
h(x)
+ |x|log|a| |1| .q(x)
1 1
(4.20)
ln |x|(1 1) ln |a|
1
g(x) + |x|log|a| |1 | q(x) .
h(x) +
2
ln |a|(1 1)
1 1
a2) Trng hp 2: 1 6= 1 v 2 6= 1 1 + + 6= 0.
(v nu 1 + + = 0 1 = 1 hoc 2 = 1 iu ny mu thun vi gi thit.)
Ta c:
1++
h(a2 x) + h(ax) + h(x)
h(x) =
h(x) =
1++
1++
111
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
(2.2.41) f (a2 x)
t g(x) = f (x)
h(a2 x)
h(ax)
+ f (ax)
+
1++
1++
h(x)
+ f (x)
=0
1++
(4.21)
h(x)
ta c:
1++
(2.2.45) g(a2x) + g(ax) + g(x) = 0.
1 log|a| |2|
|x|
h1 (x) |x|log|a| |1 | h2 (x)
2 1
h(x)
1 log|a| |2 |
|x|
h1 (x) |x|log|a| |1| h2 (x)
+
1 + + 2 1
b) Trng hp = 0.
Phng trnh c trng (2.2.40) c nghim: 1 = 2 =
2
=
2
4
2
f (x) = h(x))
4
i
f (a2 x) + f (ax) +
f (ax) + f (x) = h(x)
2
2
2
(2.2.46) g(ax) +
g(x) = h(x)
2
(4.22)
(4.23)
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
112
cho:
k(ax) = k(x). Khi :
ln |x|h(x)
ln |a|
ln |x|h(x)
= k(x)
f (ax) f (x)
ln |a|
1 (ln |ax|)2h(ax) (ln |x|)2h(x) (ln |a|)2h(x)
f (ax) f (x)
= k(x)
ln |a|
2 ln |a|
(ln |ax|)2h(ax)
f (ax) f (x)
2(ln |a|)2
(ln |x|)2h(x)
ln |ax|h(ax) ln |x|h(x)
= k(x)
2(ln |a|)2
2 ln |a|
2 ln |a|
= k(x)
2(ln |a|)2
(ln |ax|)2 ln |a| ln |ax|
f (ax)
h(ax)
2(ln |a|)2
(ln |x|)2 ln |a| ln |x|
f (x)
h(x) = k(x)
2
2(ln |a|)
f (ax) f (x)
(4.24)
t p(x) = f (x)
ln |x|k(x)
, trong I(x) l
ln |a|
g(x) = h(x).
2
h(x)
2h(x)
+ |x|log|a| | 2 | q1 (x) =
+ |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
+1
+2
113
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
2h(x)
f (x) =
+ |x|log|a| ( 2 )q1 (x)
2
+2
2h(x)
f (ax) + f (x)
= |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
2
+2
f (ax) +
(4.25)
f (ax) +
h(x) i
2 h h(ax)
f (x)
+
df
rac2
= |x|
2
+ 2 2 + 1
2 +1
log|a| (
)
2
q1 (x)
(4.26)
h 4h(ax)
4h(x) i
= |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
+
f (x)
2
( + 2)2
2 ( + 2)2
4h(ax)
4h(x)
f (ax)
= |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
+
f (x)
2
2
( + 2)
2
( + 2)
f (ax) +
t f1 (x) = f (x)
(4.27)
4h(x)
ta c:
( + 2)2
(2.2.49) f1 (ax) +
4h(x)
2 ln |x|q1(x)
log|a| (
)
2
k
+
|x|
(x)
1
( + 2)2
ln |a|
g(x) = h(x)
2
h(x)
2h(x)
+ |x|log|a| | 2 | q2 (x) =
+ |x|log|a| 2 q2 (x)
+1
+2
2h(x)
f (x) =
+ |x|log|a| 2 q2 (x)
2
+2
()
114
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
4h(ax)
4h(x)
= |x|log|a| 2 q2 (x)
+
f (x)
2
2
( + 2)
2
( + 2)
(4.28)
4h(x)
ta c:
( + 2)2
t f2 (x) = f (x)
(2.2.50) f2 (ax) +
k2(x)
2 ln | xa |q2 (x) i
ln |a|
h
2 ln | xa |q2(x) i
4h(x)
log|a|
2 k (x)
+
|x|
2
( + 2)2
ln |a|
1++
h(a2 x) + h(ax) + h(x)
h(x) =
1++
1++
(2.2.39) f (a2x)
i
|2| ln |a| h
ln |x|
ln |x|
g(x) =
cos
n(x) + sin
m(x)
q
ln |a|
ln |a|
trong :
1 = p iq; 2 = p + iq |1| = |2| =
p2 + q 2
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
115
q
tan = ; arg 2 = arg 1 =
p
m(x), n(x) l hai hm ty tha mn: m(ax) = m(x); n(ax) = n(x). T ta
c:
ln |x|
i
h(x)
|2| ln |a| h
ln |x|
ln |x|
f (x) =
+
cos
n(x) + sin
m(x)
1++
q
ln |a|
ln |a|
Bi ton 4.3. Cho h(x) l hm phn tun hon nhn tnh chu k a trn R
(h(ax) = h(x)); a R\{0; 1; 1}; , R. Xc nh tt c cc hm f :
R\{0} R tha mn iu kin:
f (a2 x) + f (ax) + f (x) = h(x).
(4.30)
Li gii:
Xt phng trnh c trng:
2 + + = 0
(4.31)
c = 2 4.
a) Trng hp > 0 : Phng trnh (2.2.53) c hai nghim thc 1 6= 2 . p
dng nh l Viete ta c:
(
1 + 2 =
thay vo (2.2.52) ta c:
12 =
(2.2.52) f (a2 x) (1 + 2)f (ax) + 12f (x) = h(x)
f (a2 x) 1f (ax) 2[f (ax) 1 f (x)] = h(x)
(4.32)
(4.33)
a1) Trng hp 1: 1 6= 1 v 2 = 1.
(2.2.52) f (a2 x) (1 + 1)f (ax) + 1f (x) = h(x).
(2.2.55) g1(ax) g1(x) = h(x). Theo Bi ton 1.2 - chng 1 th: g1(x) =
h(x)
k(x)
. trong k(x) l hm ty sao cho: k(ax) = k(x).
2
Hay
h(x)
f (ax) 1f (x) = k(x)
.
(4.34)
2
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
116
h(x)
h(x)
= |x|log|a| |1| q(x)
1 1
1 + 1
nu 1 > 0
nu 1 < 0
Khi :
f (ax) f (x) = |x|log|a| |1 | q(x)
h(x)
1 + 1
(4.35)
h(x)
1
k(x) |x|log|a| |1 | q(x)
+
2(1 + 1) 1 1
a2) Trng hp 2: 1 = 1 v 2 = 1
(2.2.52) f (a2x) f (x) = h(x).
(2.2.55) g1(ax) g1(x) = h(x). Theo Bi ton 1.2- chng 1 ta c:
h(x)
g1 (x) = k(x)
, trong k(x) l hm ty tha mn: k(ax) = k(x).
2
Vy:
h(x)
f (ax) + f (x) = k(x)
(4.36)
2
i vai tr ca 1 v 2 v bin i tng t ta c:
g2 (ax) + g2(x) = h(x) trong g2 (x) = f (ax) f (x).
Theo Bi ton 1.4(i)- chng 1 ta c: g2 (x) = q(x)
ty sao cho: q(ax) = q(x).
Hay:
f (ax) f (x) = q(x)
Tr (2.2.58) cho (2.2.59) c: f (x) =
ln | xa |h(x)
vi q(x) l hm
ln |a|
ln | xa |h(x)
ln |a|
ln | ax3 |
k(x) q(x)
+
h(x).
2
4 ln |a|
a3) Trng hp 3: 1 6= 1; 2 = 1.
(2.2.52) f (a2 x) (1 1)f (ax) 1f (x) = h(x).
(4.37)
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
117
h(x)
1 + 1
nu 1 > 0
nu 1 < 0
hay:
f (ax) + f (x) = |x|log|a| |1| q2 (x)
h(x)
.
1 + 1
(4.39)
a4) Trng hp 4: 1 6= 1, 2 6= 1 1 + + 6= 0.
1++
h(a2 x) + h(ax) + h(x)
Ta c: h(x) =
h(x) =
1++
1++
2
(V: h(a x) = h(ax) = h(x).)
h(a2 x)
h(ax)
+ f (ax)
+
1++
1++
h(x)
+ f (x)
=0
1++
(2.2.52) f (a2x)
(4.40)
h(x)
ta c: (2.2.62) g(a2x) + g(ax) + g(x) = 0.
1++
Phng trnh c trng: 2 + + = 0 ta c: > 0 nn c hai nghim thc
t g(x) = f (x)
118
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
phn bit 1, 2.
p dng kt qu Bi ton 1.2- chng 1 (trng hp > 0) ta c:
i
1 h log|a| |2|
g(x) =
|x|
h1 (x) |x|log|a| |1 | h2 (x)
2 1
trong h1 (x), h2(x) l hai hm ty tha mn:
(
(
h1 (x)
h2(x)
nu 2 > 0
h1 (ax) =
, h2 (ax) =
h1 (x) nu 2 < 0
h2 (x)
nu 1 > 0
nu 1 < 0
Vy:
f (x) =
i
h(x)
1 h log|a| |2 |
|x|
h1 (x) |x|log|a| |1| h2 (x)
+
1 + + 2 1
b) Trng hp = 0
Phng trnh (2.2.53) c nghim: 1 = 2 =
2
=
.
2
4
2
(2.2.52) f (a2 x) + f (ax) +
f (x) = h(x)
4
(4.41)
(4.42)
] = k(x)
2 2
2
f (ax)
h(ax)
h(x)
[f (x)
] = k(x)
4
4
(4.43)
h(x)
, khi : (2.2.65) p(ax) p(x) = k(x). Theo Bi
4
119
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
p(x) = q(x) +
ln |x|k(x)
trong q(x) l hm ty tha mn: q(ax) = q(x). Vy:
ln |a|
f (x) = q(x) +
h(x) ln |x|k(x)
+
.
4
ln |a|
b2) Trng hp 2: = 2.
Khi : (2.2.64) g(ax) + g(x) = h(x). Theo Bi ton 1.4(i)- chng 1 ta c:
ln | xa |h(x)
g(x) = g1(x)
vi g1(x) l hm ty : g1(ax) = g1 (x). Ta c:
ln |a|
ln | xa |h(x)
ln |a|
x
ln | a |h(x)
f (ax) + f (x) +
= g1 (x)
ln |a|
ln | xa |h(x)
f (ax) + f (x) +
h(x) = g1 (x)
ln |a|
1 (ln |ax|)2h(ax) + (ln |x|)2h(x) + (ln |a|)2h(x)
f (ax) + f (x) +
ln |a|
2 ln |a|
x
ln |x|h(ax) ln | a |h(x)
= g1 (x)
ln |a|
ln |a|
(ln |ax|)2h(ax) (ln |x|)2h(x)
f (ax) + f (x)
2(ln |a|)2
2(ln |a|)2
h(x) ln |x|h(ax) ln | xa |h(x)
+
+
= g1(x).
2
ln |a|
ln |a|
(ln |ax|)2h(ax) (ln |x|)2h(x) ln |x|h(ax) ln | xa |h(x)
f (ax) + f (x)
+
+
2(ln |a|)2
2(ln |a|)2
ln |a|
ln |a|
1 ln |x|h(ax) ln | xa |h(x)
= g1(x)
2
ln |a|
ln |a|
3 ln |a| ln |x| (ln |ax|)2
f (ax) +
h(ax)+
2(ln |a|)2
+ f (x) +
(4.44)
t f1 (x) = f (x) +
120
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
f1 (x) = g2 (x)
ln | xa |g1(x)
, g1(x) tha mn: g2(ax) = g2 (x). Vy:
ln |a|
f (x) = g2 (x)
h(x).
ln |a|
2(ln |a|)2
h(x)
+ |x|log|a| | 2 |q1 (x)
1
2h(x)
=
+ |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
2
g(x) =
2h(x)
f (x) =
+ |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
2
2
2h(x)
f (ax) + f (x)
= |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
2
2
2 h(ax) h(x)
f (ax) + f (x)
+
= |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
2
2 2 1 2 2 1
f (ax) +
f (ax)
4h(x)
4h(x)
= |x|log|a| ( 2 ) q1 (x)
+ f (x)
2
2
( 2)
2
( 2)
(4.45)
4h(x)
t g1 (x) = f (x)
2 ln |x|q1(x)
g1(x) = |x|log|a| ( 2 ) q1 (x) p1(x)
ln |a|
trong p1 (x) l hm ty : p1 (ax) = p1(x). Vy:
f (x) =
4h(x)
2 ln |x|q1(x)
+ |x|log|a| ( 2 ) p1(x)
.
2
( 2)
ln |a|
h(x)
2h(x)
+ |x|log|a| | 2 | q2 (x) =
+ |x|log|a| 2 q2 (x)
1
2
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
121
2h(x)
f (x) =
+ |x|log|a| | 2 | q2 (x)
2
2
()
4h(ax)
4h(x)
= |x|log|a| 2 q2 (x)
+
f (x)
2
2
( 2)
2
( 2)
(4.46)
4h(x)
ta c:
( 2)2
(2.2.68) g2(x) +
2 ln | xa |q2 (x)
p2 (x)
,
ln |a|
2 ln | xa |q2 (x)
4h(x)
log|a|
2 p (x)
+
|x|
.
2
( 2)2
ln |a|
1+
h(a2 x) + h(ax) + h(x)
h(x) =
1+
1+
t g(x) = f (x)
h(a2)
h(ax)
+ f (ax)
+
1+
1+
h(x)
+ f (x)
=0
1+
(4.47)
h(x)
ta c:
1+
(2.2.69) g(a2x) + g(ax) + g(x) = 0.
i
|o | ln |a| h
ln |x|
ln |x|
g(x) =
cos
n(x) + sin
m(x)
q
ln |a|
ln |a|
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
trong :
1 = p iq; 2 = p + iq |o| = |1| = |2| =
q
tan = ; arg 2 = arg 1 =
p
122
p2 + q 2
(4.48)
Li gii:
Xt phng trnh c trng:
2 + + = 0, = 2 4.
(4.49)
(4.50)
Xt phng trnh:
f1 (a2 x) (1 + 1)f1 (ax) + 1f1 (x) = g(x).
(4.51)
123
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
(2.2.72) f (a2 x)
t f2 (x) = f (x)
(4.53)
ln |x|(1 1) ln |a|
g(x) (i) ta c:
ln |a|(1 1)2
h(x)
1
k(x) |x|log|a| |1| q(x)
+
2(1 + 1) 1 1
(ii)
nu 1 > 0
nu 1 < 0
T (i) v (ii) ta c:
f (x) =
h(x)
1
ln |x|(1 1) ln |a|
k(x) |x|log|a| |1 | q(x) .
g(x) +
+
2
2(1 + 1)
ln |a|(1 1)
1 1
a2) Trng hp 2: 1 = 1; 2 = 1.
Bin i tng t nh trng hp a1) ta c:
2
ln | ax3 |
ln | xa |
k(x) q(x)
f (x) =
g(x) +
h(x) +
4
4 ln |a|
ln a
2
trong k(x), q(x) l hai hm ty tha mn: k(ax) = k(x); q(ax) = q(x).
a3) Trng hp 3: 1 6= 1; 2 = 1.
Bin i tng t nh trng hp a1) ta c:
1 +1
f (x) =
ln | xa1 +2 |h(x)
ln |a|(1 + 1)2
i
h
g(x)
+ |x|log|a| |1 | q2 (x) q1 (x)
2(1 1 )
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
124
nu 1 > 0
nu 1 < 0
a4) Trng hp 4: 1 6= 1; 2 6= 1.
Bin i tng t nh trng hp a1) ta c:
f (x) =
1 log|a| |2 |
h(x)
g(x)
+
|x|
h1 (x) |x|log|a| |1 | h2 (x)
+
1 + 1 + + 2 1
nu 1 > 0
nu 1 < 0
b) Trng hp = 0
b1) Trng hp 1: = 2
Bin i tng t nh trng hp a1) ta c:
f (x) =
+
g
2
2(ln |a|)2
4
ln |a|
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
125
i
h(x)
g(x)
|o| ln |a| h
ln |x|
ln |x|
f (x) =
+
+
cos
n(x) + sin
m(x)
1+ 1++
q
ln |a|
ln |a|
trong :
2
1 = p iq; 2 = p + iq
pl nghim phng trnh: + + = 0.
2
2
|o | = |1| = |2| = p + q
q
tan = ; arg 2 = arg 1 = ; m(x), n(x) l hai hm ty tha mn: m(ax) =
p
m(x); n(ax) = n(x).
4.3.3
Mt s v d p dng
V d 4.3. Cho g(x) l hm tun hon nhn tnh chu k 3, (g(3x) = g(x)); h(x)
l hm phn tun hon nhn tnh chu k 3, (h(3x) = h(x)). Xc nh tt c cc
hm f : R R sao cho:
f (9x) 7f (3x) + 10f (x) = 5g(x) + 21h(x).
Li gii:
Xt phng trnh c trng: 2 7 + 10 = 0 1 = 2; 2 = 5.
p dng Bi ton 2.6 (trng hp a4) ta c:
f (x) =
h(x) g(x) 1 log3 5
h1 x |x|log3 2 h2x
+
+ |x|
18
4
3
+ g2 (x),
4
2(ln 3)2
ln 3
4.3. Phng trnh vi hm s tun hon, phn tun hon nhn tnh
126
h(x)
ln |x|
ln |x|
3g(x)
+ 2ln |x| cos
n(x) + sin
m(x) ,
6
6
5+2 3 52 3
trong m(x), n(x) l hai hm tha mn: m(ex) = m(x); n(ex) = n(x).
127
Chng 5
Dy s sinh bi hm s
5.1
(2)
(3)
(4)
129
Gii.
Nhn xt rng tnh i xng ca F (u, v) c suy trc tip t (3). Mt khc,
theo (3), ta c
f (x + y + z) = f [(x + y) + z] = F {F [f (x), f (y)], f (z)}, x, y, z R
(5)
v
f (x + y + z) = f [x + (y + z)] = f [(y + z) + x] = F {F [f (y), f (z)], f (x)}
= F {f (x), F [f (y), f (z)]}, x, y, z R.
(6)
(7)
Gii.
Gi s F (u, v) l a thc bc m theo u v bc n theo v. Khi , do F (u, v)
i xng nn m = n. Theo (4) th
F [F (u, v), w] = F [u, F (v, w)], u, v, w =f
nn v tri l mt a thc bc n theo w cn v phi l a thc bc n2 theo w.
Suy ra n2 = n hay n = 1. Vy F (u, v) c dng
F (u, v) = auv + b1u + b2v + c.
Do F (u, v) l a thc i xng nn b1 = b2 v
F (u, v) = auv + bu + bv + c.
Nhn xt rng, vi F (u, v) = auv + bu + bv + c v F (u, v) tho mn iu kin
(4) th
ac = b2 b.
Vy vi a 6= 0 th
ac = b2 b c =
b2 b
, a 6= 0.
a
(8)
130
(9)
Gii.
Nhn xt rng, nu b 6= 1 th t (9) vi y = 0, ta c ngay f (x) = const. Khi
1
1
b = v c = 0 th mi hm hng u tho mn (8). Khi b = v c 6= 0 th (9) v
2
2
1
c
nghim. Cc trng hp khc (b 6= 1, b 6= th nghim ca (9) l f (x) =
.
2
1 2b
Xt trng hp b = 1. Khi (9) c dng
f (x + y) = f (x) + f (y) + c, x, y R
v phng trnh hm ny c nghim f (x) = x c.
b2 b
, a 6= 0. Xc nh cc
a
hm s f (x) xc nh v lin tc trn R tho mn iu kin
f (x + y) = F [f (x), f (y)], x, y R
tc l
f (x + y) = af (x)f (y) + bf (x) + bf (y) +
b2 b
, x, y R.
a
(10)
Gii.
Nhn xt rng, nu t
f (x) =
h(x) b
a
th th t (10) ta nhn c
h(x + y) = h(x)h(y), x, y R
v phng trnh hm ny c nghim h(x) = ex . Suy ra nghim ca (10) c dng
f (x) =
ex b
.
a
(11)
131
Chng minh rng hm s g(x) = f (x) f (0) tho mn phng trnh Cauchy
g(x + y) = g(x) + g(y), x, y R.
Gii.
u
vc
u
c
vc
Ln lt t x = , y =
; x = , y = ; x = 0, y =
; x = 0,
a
b
a
b
b
c
y = vo (11), ta thu c cc ng thc
b
u
v c
f (u + v) = Af
+ Bf
+ C,
a
b
u
c
f (u) = Af
+ Bf
+ C,
a
b
v c
f (v) = Af (0) + Bf
+ C,
b
c
f (0) = Af (0) + Bf
+ C.
b
Suy ra
f (u + v) = f (u) + f (v) f (0).
T y suy ra iu phi chng minh.
Bi ton 7. Gi s hm s f (x) lin tc trn R l nghim ca phng trnh
hm:
f (ax + by + c) = Af (x) + Bf (y) + C (abAB 6= 0), x, y R.
(11)
(12)
(11)
132
(13)
C
x + h(x). Ta thu c (13) di dng
c
h(ax + (1 a)y + c) = ah(x) + (1 a)h(y), x, y R.
(14)
D kim tra, phng trnh (14) ch c nghim hng tu (xem (12)) v v vy,
C
(13) c nghim f (x) = x + , R.
c
Trng hp b + a 6= 1. Theo Bi ton 6 th nghim ca (13) c dng f (x) =
x + . Theo (12) th c C = (a + b 1). Vy nu cho R gi tr tu th
c C
=
.
a+b1
Ch
Nu khng i hi nghim ca (11) l hm s lin tc trn R th cc ng
thc a = A, b = B v (12) c th khng tho mn. Tuy nhin, ta vn c cc tnh
cht i s sau y.
Bi ton 9. Gi s phng trnh hm
f (ax + y) = Af (x) + f (y) (aA 6= 0), x, y R
(15)
(16)
133
Gii.
Ta thy f (0) = 0 nn f (ax) = af (x) v bng quy np ton hc, d dng chng
minh
f (ak x) = Ak f (x), k N.
(17)
Gi s
Pa (t) = tn +
n1
X
ri ti , r0, . . . , rn1 Q.
i=0
i=0
An +
n1
X
i
f (x).
rA
i=0
n1
X
i
rA
=0
(18)
i=0
v t suy ra (16).
Bi ton 10. Gi s phng trnh hm
f (ax + y) = Af (x) + f (y) (aA 6= 0, a Q), x, y R
(20)
134
f (nx) = a
[f (x)]n, n N.
Vy vi x = 1 th
f (n) = a
Vi x =
n2 n
2
[f (1)]n, n N.
m
, ta thu c
n
f (m) = a
2
(n2 n)( m
n)
2
v
f (m) = a
Suy ra
f
m
n
m2 m
2
f(
m in
) , m, n N.
n
[f (1)]m, m N .
h 1
im
1 m 2
n
= a 2 ( n ) a 2 f (1) .
(22)
f (x) = a 2 x
2 +cx
, x Q+ .
(23)
1 = ax f (x)a(x
2 /2)cx
hay
1
f (x) = a 2 x
2 +cx
, x R.
Nhn xt.
Bng cch t
f (x) = ax
2 /2
g(x)
135
Gii.
t f (0) = a th vi z = 0 trong (1) ta thu c
f (x + y) + a = f (x) + f (y), x, y R.
(2)
(3)
5.2
V cc dy s xc nh bi dy cc phng trnh
136
1
1
1
+
+ +
x x1
xn
1
.
xn1
137
1 1
1
+ + + > ln n
2 3
n
1 1
(C th chng minh d dng bng cch s dng nh gi ln 1 +
< ).
n
n
Tht vy, gi s lim xn = a > 0. Khi , do dy s gim nn ta c xn a
vi mi n.
1 1
1
Do 1 + + + + khi n nn tn ti N sao cho vi mi n N
2 3
n
1 1
1 1
ta c 1 + + + + > .
2 3
n a
Khi vi n N ta c
0=
1
1
1
1 1
1
1
1
1
+
+
< + = 0,
++
<
+
+ +
xn xn 1
xn n xn 1 2
xn a a
138
139
4 1 16 1
4n 1 2 1.3 3.5
(2n 1)(2n + 1) 2
1 1 1 1 1
1
1
1
1
=
+ + +
=
2 1 3 3 5
2n 1 2n 2
4n
fn (4) =
p dng nh l Lagrange, ta c
1
= |fn (xn ) f (4)| = |f 0(c)||xn 4|
4n
vi c thuc (xn , 4)
Nhng do
|f 0 (c)| =
1
1
1
+
+ >
2
2
(c 1)
(4c 1)
9
9
, suy ra lim xn = 4.
4n
Trong v d trn (v trong phn nhn xt bi ton 3) chng ta s dng
nh l Lagrange nh gi hiu s gia xn v gi tr gii hn. v d cui
cng ca bi vit ny, ta tip tc nu ra ng dng dng nh l ny trong mt
tnh hung phc tp hn.
Nn t y |xn 4| <
140
(x2n + xn + 1)(xn 1) = Pn+1 (xn ) Pn+1 (xn+1 ) = (xn xn+1 )Pn+1 (c)
0
1
xn+1
0
0
2xn+1 1 = Pn+1
(xn+1 ) < Pn+1
(c) <
0
< Pn+1
(xn ) = (n + 1)(x2n + xn + 1) 2xn 1.
T y, vi lu lim xn = 1, ta suy ra
lim
0
Pn+1
(c)
=3
n
P 0 (c)
lim n2 (xn xn+1 ) n+1
= 3 ln(3)
n
n
P 0 (c)
lim n2 (xn xn+1 ) lim n+1
= 3 ln(3)
n
n
n
lim n2 (xn xn+1 )3 = 3 ln(3)
n
141
5.3
nh l v ba mnh tng ng
n
Y
(1 + ci ); Yn =
i=1
n
Y
(1 ci ).
i=1
(ii)
lim Yn = 0,
P
n
(iii) lim
ci = +.
n+
n+
i=1
Chng minh.
Xt khng nh (i) (iii).
n
P
Gi s
ci < M, vi 0 < M < +. Khi
i=1
n
Y
i=1
1 X n
M n
(1 + ci ) < 1 +
ci < 1 +
< eM ,
n
n
i=1
n+
P
n
ci = +.
i=1
(1 + ci ) >
n
X
i=1
ci .
142
i=1
i=1
1
. T ta c
2
n
X
ci > 1
i=1
Suy ra
+
P
n
Y
(1 ci ) >
i=1
1
.
2
ci = +.
i=1
n
Y
(1 c2i ) =
i=1
Nhng v lim
n
Q
n+ i=1
n
Y
(1 + ci)
i=1
(1 + ci) = + nn lim
n
Y
(1 ci).
i=1
n
Q
n+ i=1
Do lim Yn = 0.
n+
By gi ta chuyn sang phn p dng nh l trn gii quyt mt s bi
ton.
5.4
n+
143
Gii.
Ta s dng bin i tng ng sau
u
X
ui
u2
uk
k
> 2007
1
> 2007.
+
++
u2 u3
uk+1
ui+1
k
i=1
ui
Do {un } l dy tng nn 0 < 1
< 1.
ui+1
ui
t ci = 1
. Suy ra 0 < ci < 1. Mt khc, ta c
ui+1
n
Y
(1 ci) =
i=1
n
Y
ui
u1
=
ui+1
un+1
i=1
tin dn ti 0 khi n +. Vy nn
n
P
ci = + (T 2) 3). Do k N
i=1
k
X
ui X
=
ci > 2007.
ui+1
k
i=1
i=1
Bi ton 5.6. Cho dy s {an } dng c tnh cht lim an = +. Chng minh
n+
Gii.
t ci =
ai
2007
> 263
.
a1 + a 2 + + a i
ai
V ai > 0 nn 0 < ci < 1 v
a1 + a 2 + + a i
1 ci =
a1 + a2 + + ai1
, vi i 2.
a1 + a 2 + + a i
Suy ra
n
Y
(1 ci ) =
i=2
tin dn ti 0 khi n +.
V ai > 0 v lim an = +, nn
n+
a1
a1 + a 2 + + a n
n
P
i=1
ci = + hay k N
n
P
i=1
ci > 263
2007
144
5.5. Bi tp
an = 1.
n=1
Gii.
Bi ton 5.9. Cho dy s {an } dng, tng v khng b chn. Chng minh rng
+ h
X
arccos
n=1
a i2
n
= +.
an+1
Gii.
5.5
Bi tp
Bi 5.1. Cho dy s {an } dng, tng v khng b chn. Chng minh rng
+
X
n=1
arccos
a
n
= +.
an+1
Chng 6
Mt s lp hm chuyn i cc
cp s
Trong chng ny s m t mt s lp hm s chuyn i cc cp s.
6.1
Cp s cng, cp s nhn v cp s iu ho
146
2un1 un+1
, n N
un1 + un+1
c gi l cp s iu ho.
6.2
Dy s tun hon
147
(1)
(2)
1
[ + + ( )(1)n+1], , R.
2
(3)
3
1
2n
2n
un = [ + + +( +2)] cos
+
( ) sin
, , , R. (4)
3
3
2
3
148
p
pn+1
un+1 = un un1 = n ,
q
q
trong
pn+1 = ppn q 2pn1 Z
v (pn+1 , q) = 1. Do q > 2 nn un 6= um khi n 6= m v dy {un } khng l dy s
tun hon.
Bi ton 6.6. Xc nh cc gi tr ca k Q dy s {un } xc nh theo cng
thc
u0 = 1, u1 = 1, un+1 = kun un1 , n N
l mt dy s tun hon.
149
Gii.
p
Theo kt qu ca Bi ton 4, khi |k| > 2 v |k| 6 2, k =
vi (p, q) = 1,
q
2 6 q Z th dy {un } khng l dy s tun hon.
Xt |k| 6 2 v k Z.
Vi k = 2 th {un } l mt cp s cng vi cng sai bng 2 nn hin nhin
dy {un } khng l dy tun hon.
Vi k = 1 th {un } l dy tun hon chu k 6 :
u2 = 2, u3 = 1, u4 = 1, u5 = 2, u6 = 1, u7 = 1, . . . .
Vi k = 0 th {un } l dy tun hon chu k 4 :
u0 = 1, u1 = 1, u2 = 1, u3 = 1, u4 = 1, u5 = 1, . . . .
Vi k = 1 th {un } l dy tun hon chu k 3 :
u0 = 1, u1 = 1, u2 = 0, u3 = 1, u4 = 1, . . . .
Vi k = 2 th {un } l dy tun hon chu k 2 :
u0 = 1, u1 = 1, u2 = 1, u3 = 1, u4 = 1, . . . .
nh ngha 6.6. a) Dy s {un } c gi l mt dy phn tun hon (cng
tnh) nu tn ti s nguyn dng l sao cho
un+l = un , n N.
(5)
(6)
150
Bi ton 6.7. Chng minh rng mi dy {un } phn tun hon chu k r u c
dng
1
(7)
un = (vn vn+r ) vi vn+2r = vn .
2
Gii. Gi s un+r = un , n N. Khi , ta thy ngay rng dy {un } tun
hon chu k 2r v
1
un = (un un+r ),
2
tc l c dng (7).
Ngc li, kim tra trc tip, ta thy mi dy xc nh theo (7) u l dy
phn tun hon chu k r.
Bi ton 6.8. Cho f (x) l mt a thc vi deg f = k 1, f (x) Z ng vi
mi x Z. K hiu r(k) = min{2s | s N, 2s > k}. Chng minh rng dy s
{(1)f (k)} (k = 1, 2, . . .) l dy tun hon vi chu k r(k).
Gii. Ta c k!f (x) Z[x]. Biu din f (x) di dng
x
x
f (x) = a0 + a1
+ + ak
,
1
k
trong
x
x(x 1) (x k + 1)
=
.
k
k!
i
i
chia ht cho 2 vi mi i N , 2s i, x Z. Tht vy, ta c
Mi =
1 s
(2 + x)(2s + x 1) . . .(2s + x i + 1) x(x 1) . . . (x i + 1) .
i!
X
i X
i
<
= i 2s ,
j
2
2j
j=1
j=1
i
i
151
chia ht cho 2 vi mi i Z, i k, x Z. Do aj Z nn
f (x + r(k)) f (x) =
k
X
aj Tj
j=0
(8)
(9)
vm = um1 , m N .
(10)
vi
T (9) ta c v0 = 0. t vm = mlog2 3ym , m N . Khi (9) c dng
y2m = ym , m N .
Vy {ym } l mt dy tun hon nhn tnh chu k 2. Khi theo Bi ton 2 ta c
(
tu vi nl,
yn =
y2k+1 vi nc dng 2m (2k + 1), m N , k N.
T suy ra
um = vm+1 = mlog2 3 ym+1 ,
vi
(
tu
yn =
y2k+1
vi nl,
vi nc dng 2m (2k + 1), m N , k N.
(11)
152
(12)
vi vm = um1 .
t vm = 1 + xm . Khi (12) c dng
x2m = 3xm , m N.
(13)
vi nl,
tu
yn = y2k+1 vi nc dng 22m+1 (2k + 1), m, k N,
y2k+1
vi nc dng 22m (2k + 1), m N, k N.
T suy ra
um = vm+1 = 1 + (m + 1)log2 3 ym+1 ,
vi
6.3
tu
yn = y2k+1
y2k+1
vi nl,
vi nc dng 22m+1 (2k + 1), m, k N,
vi nc dng 22m (2k + 1), m N, k N.
Hm s chuyn i cp s cng
153
x + y
2
f (x) + f (y)
, x, y > 0.
2
an1 + an+1
f (an1 ) + f (an+1 )
)=
.
2
2
T ta c {f (an )} l mt cp s cng.
x + y
2
g(x) + g(y)
, x, y R
2
Ln lt cho y = 0 v x = 0, th
x
g(x)
g( ) =
2
2
v
y
g(y)
g( ) =
, x, y R.
2
2
Do
x + y
x
y
g
=g
+g
, x, y R
2
2
2
Vy
g(x + y) = g(x) + g(y), x, y R
Vg(x) lin tc trnR,nn phng trnh trn l phng trnh Cauchy v do
g(x) = ax.Suy ra f (x) = ax + b, (a, b R).
6.4
154
p
an1 + an+1
) = f (an1 )f (an+1 ).
2
T ta c {f (an )} l mt cp s nhn.
ln f (
hay
155
x+y
ln f (x) + ln f (y)
)=
, x, y R
2
2
x + y
g(x) + g(y)
=
, x, y R
2
2
trong g(x) = ln f (x). Theo kt qu Bi ton 4 th g(x) = ax + b.
Vy f (x) = eax+b , a, b R tu .
g
6.5
f (x) + f (y
f ( xy) =
, x, y > 0.
2
Khi dy {f (an )} l mt cp s cng.
Chng minh. T gi thit, ta c cc h thc
a0
an1
an
= =
=
= ...
a1
an
an+1
Suy ra
a2n = an1 an+1 , n N
Khi
an1 + an+1
156
f ( xy) =
, x, y R+
2
Gii V x > 0, y > o nn c th t x = eu , y = ev v f (eu ) = g(u).
Khi g(u) lin tc tn R v c dng
g
u + v
2
g(u) + g(v)
, u, v R.
2
6.6
Hm s chuyn i cp s nhn vo cp s iu
ho
Ta xt bi ton sau.
Bi ton 6.17. Cho cp s nhn {an } vi an > 0, n N v cho hm s
f : R+ R+ tho mn iu kin
2f (x)f (y)
f ( xy) =
, x, y R+
f (x) + f (y)
Chng minh rng dy {f (an )} l mt cp s iu ho.
Gii. T gi thit, ta c cc h thc
a1
an
an+1
= =
=
= ...
a0
an1
an
Suy ra
a2n = an1 an+1 , n N
Khi
2f (an1 )f (an+1 )
T ta c {f (an )} l mt cp s iu ho.
157
f ( xy) =
, x, y R+
f (x) + f (y)
Gii. Ta c
2f (x)f (y)
f ( xy) =
, x, y R+
f (x) + f (y)
Suy ra
f ( xy) =
2
, x, y R+
1
1
+
f (x) f (y)
Hay
1
1
+
1
f (x) f (y)
=
, x, y R+
f ( xy)
2
t g(x) =
1
. Khi ta c
f (x)
g(x) + g(y)
g( xy) =
, x, y R+
2
Chng 7
Mt s lp hm chuyn i cc
cp s trong tp ri rc
Trong chng ny s m t mt s lp hm s chuyn i cc cp s
trong tp hp Z, N.
7.1
159
b + g(
(7.1)
Gii.
iu kin cn.
Gi s dy {an } l mt cp s cng vi cng sai bng d.
Khi
an = ao + (n 1)d, n N .
Vy nn
a2n + a2m = 2ao + (2m + 2n 2)d
V
2am+n = 2 [ao + (m + n 1)d]
T ta c ngay cng thc 7.1
iu kin .
Gi s dy {an } tho mn iu kin 7.1. Ta chng minh dy {an } l mt cp
s cng vi cng sai bng d = a1 ao
Thay m = 0 vo cng thc 7.1 ta c
2an = ao + a2n
Thay n = 0 vo cng thc 7.1 ta c
2am = ao + a2m
160
(7.2)
161
7.2
p
m+n
m+n
) = u(m)u(n), m, n,
N .
2
2
Gii. Ta c
u(n) = u(
p
n+n
) = u(n)u(n) =
2
[u(n)]2 =| u(n) |
(7.4)
162
p
1 + 2n 1
) = u(1)u(2n 1) = 0, n N
2
p
2 + 2n 2
) = u(2)u(2n 2) = 0, n 2
2
Suy ra
(
u(n) =
0
nu n = 1
nu n 2
p
n o + no 2
) = u(no )u(no 2) = 0.
2
p
3+1
) = u(3)u(1) = 0.
2
Suy ra
u(3) =
Mt khc
u(3) = u(
u2(2)
2
=
.
u(1)
p
4+2
) = u(4)u(2).
2
Suy ra
2 2
)
3
u(4) =
=
= 2
u(2)
u2(3)
n1
, n 3.
n2
Ta c
163
n1
2 n
).( )
=
(
n2
= ab,
= ab2(a > 0, b > 0)
Suy ra
2
= a, = b.
m+n
2u(m)u(n)
m+n
)=
, m, n,
N
2
u(m) + u(n)
2
Gii.
u(
u(
(7.5)
m+n
2u(m)u(n)
)=
2
u(m) + u(n)
m+n
)=
2
2
1
1
+
u(m) u(n)
1
, th phng trnh cho tng ng vi
u(n)
v(
m+n
v(m) + v(n)
)=
.
2
2
1
, a, b 0, a + b > 0.
an + b
164
(7.6)
(7.7)
165
1 2
Nu q khng l s nguyn t th q = p
1 p2 . . . ps trong pi , i N l cc
s nguyn t. Khi ta c
s n
1 2
f (un ) = f (u0 q n ) = f (u0 (p
1 p2 . . . p s ) )
166
= f 2 (u0)f(p11)
s .2n
. . . f(p
s)
Chng 8
Mt s bi ton xc nh dy
s trong lp dy tun hon
cng tnh v nhn tnh.
8.1
Mt s bi ton xc nh dy s trong lp dy
tun hon cng tnh
n
3
+ yn . Khi ta c
yn+3 +
n+3
n
= + yn + 1
3
3
hay yn+3 = yn , n N. Vy nn
y0 = y3 = y6 =
a tu
y1 = y4 = y7 = yn = b tu
c tu
y 2 = y5 = y8 =
vi n = 3k, k N
vi n = 3k + 1, k N
vi n = 3k + 2, k N
167
Vy nn
y0 = y3 = y6 =
y 1 = y4 = y7 =
y 2 = y5 = y8 =
a tu
yn = b tu
c tu
168
vi n = 3k, k N
vi n = 3k + 1, k N
vi n = 3k + 2, k N
Vy xn = 2 3 yn trong
a tu
yn = b tu
c tu
vi n = 3k, k N
vi n = 3k + 1, k N
vi n = 3k + 2, k N
d
n + vn . Thay vo cng thc un+b = un + d, ta c
b
d
d
(n + b) + vn+b = n + vn + d.
b
b
Gii. t un = c b vn ta c
c
n+b
b
vn+b = cc b vn .
n
169
d
n + vn
b
d
d
= c(vn +
) + d, n N
1c
1c
hay
vn+b = cvn .
n
f (x) =
n
d
+ c b xn , vi xn tu sao cho xn+b = xn , vi c > 0
1c
n
d
+ | c | b xn , vi xn tu sao cho xn+b = xn , vi c < 0
1c
Kt lun:
- Nu c = 1 th un =
d
n + vn vi vn l dy tun hon cng tnh chu k b.
b
- Nu c 6= 1 th
n
d
1c
f (x) =
n
d
8.2
8.2.1
170
Hm s xc nh trn tp cc s nguyn
Hm s chuyn i cc php tnh s hc
(1)
(2)
(3)
1
1
1
(n + 1)2 n2 .
2
2
2
(4)
(5)
171
Do f (1) = a, t (5) ta c c = 0.
Thay c = 0 vo (5), ta thu c nghim ca
1
f (n) = n2 + a
2
(2)
1
.
2
(6)
(8)
(9)
Ta vit
1
1
1
(n + 1)2 n2 .
2
2
2
0
Khi , nghim ring ca (8) c dng xn = n(dn + e). Thay f (n) vo (8) ta
c
1
1
f (n) = n2 + a
n.
(10)
2
2
V f (n) = f(n) + f (n) nn t (9) v (10) ta c nghim ca (8) l
n=
1
1
f (n) = c + n2 + a
n.
2
2
Do f (1) = a 1, t (11) ta c c = 1.
Thay c = 1 vo (11), ta c nghim ca (8)
1
1
f (n) = n2 + a
n + 1.
2
2
(11)
(12)
172
8.2.2
173
(
u(n) =
u(1) =
( )n + 2 , n,
, u(2) = .
t = a + b; = 2a + b, th a = v b = 2 .
Do , nghim ca phng trnh l u(n) = an + b; a, b tu .
2) Php chuyn i lng trung bnh cng sang trung bnh iu ho
Bi ton 8.12. Xc nh hm s u(n) Z sao cho
m+n
2u(m)u(n)
m+n
u
=
m, n,
Z .
2
u(m) + u(n)
2
Gii. Ta c
m+n
2u(m)u(n)
m+n
u
=
u
=
2
u(m) + u(n)
2
t
1
u(n)
2
.
1
1
+
u(m) u(n)
174
1
; a, b 0; a + b > 0.
an + b
3) Php chuyn i lng trung bnh cng sang trung buh nhn
Bi ton 8.13. Xc nh hm s u(n) sao cho
p
m+n
m+n
u
= u(m)u(n); m, n,
Z.
2
2
Gii. Ta c
u(n) = u
n+n
2
u(n)u(n) =
p
[u(n)]2 = |u(n)| 0.
, nu n = 1
0 nu n 2
175
Suy ra
u(3) =
Mt khc
u(3) = u
u2(2)
2
=
.
u(1)
4+2
2
Suy ra
2
u(4) =
u (3)
=
u(2)
u(4)u(2).
2
3
.
2
n1
, n 3.
n2
n1
=
n2
(
n
= ab,
(a > 0, b > 0).
= ab2
Suy ra
2
= a,
= b.
nu n = 1
( 0)
0 nu n 2
176
Gii. Ta c
u(n) = u
n+n
2
u2 (n) + u2 (n) p 2
= u (n) = |u(n)| 0, n Z.
2
t u(1) = 0 ; u(2) = 0. Ta c
r 2
3+1
u (3) + u2 (1)
u(2) = u
=
.
2
2
Suy ra
u2(3) = 2u2(2) u2 (1) = 2 2 2
p
u(3) = 2 2 2 ( 2).
Tng t
u(3) = u
4+2
2
u2 (4) + u2 (2)
.
2
Suy ra
u2(4) = 2u2 (3) u2 (2) = 2(2 2 2 ) 2 = 3 2 22
hay
u(4) =
3 2 22
r
3
.
2
Suy ra
2 = a + b
2 = 2a + b.
a = 2 2
b = 22 2 .
8.2.3
177
1 khi m = 0,
f (m) =
a khi m = 1,
5
2
v
f (m + n) + f (m n) = f (m)f (n), m, n Z.
Gii. Cho m = n = 0 ta c, do f (0) 6= 0, f (0) = 2. Tip theo, theo quy np
ta c
f (n) = 2n + 2n , n Z.
Th li ta thy hm ny tho mn iu kin bi ra.
Bi ton 8.17. Tm hm f : Z [0, +) tha mn cc iu kin f (1) = 1 v
f (m + n) + f (m n) =
1
[f (2m) + f (2n)], m, n Z, m n.
2
178
(1)
Li t c = 1 a b v kt hp vi a) ta c
P (a + b, 1 a b) = P (a, 1 a) + P (b, 1 b) + 2.
(2)
(4)
a
2 = (a + b)(a 2b), a, b Z.
a+b
179
(1)
180
8.2.4
sinn xdx, n Z.
un = cos x sin
x02 +
= (n 1)(un1 un ).
T y suy ra
g(n + 2) =
n+1
un , n Z.
n+2
T (1) ta nhn c
f (n + 1) = (n + 2)g(n + 1)g(n + 2)
= (n + 2)g(n + 1)
n+1
un
n+2
.
2
(1)
181
Gii. t cosn x = u v cos nxdx = dv th theo cng thc tch phn tng phn,
ta thu c
Z
1
un = cosn x sin x0 +
cosn1 x sin x sin nxdx
n
0
Z
1
=
cosn1 x[cos(n 1)x + cos(n + 1)x]dx
2 0
Z
1
1
1
= un1 un +
cosn1 x sin x + sin nxdx
2
2
2 0
1
1
1
un1 un + un .
2
2
2
=
Vy nn
un =
1
1
1
1
un1 = un2 = = n1 u1 = n1 .
2
4
2
2
2
tan2n xdx
tan2n xdx
tan2n1 x 4
un1
2n 1 0
1
=
un1 .
2n 1
Do vy
1
,
2n 1
1
=
,
2n 3
un + un1 =
un1 + un2
182
u1 + u 0 =
Suy ra
un = (1)
1
.
21
n
X
(1)k i
+
.
4
2k 1
k=1
f (n) =
xn 1 xdx, n Z.
Gii. t xn = u,
1 xdx = dv th
f (n) =
Z1
xn 1 xdx
3 1
2
2n
= xn (1 x) 2 0 +
3
3
Z1
2n
=
3
Z1
(xn1 xn ) 1 xdx
2n
=
3
Z1
(x
n1
2n
1 xdx
3
Z1
xn 1 xdx
2n
2n
xn1
f (n).
3
3
Vy nn
f (n) =
V f (0) =
2n
xn1 .
2n 3
2
nn ta c ngay
3
f (n) =
Z1
(2n)!!
xn 1 xdx = 2
, n Z.
(2n + 3)!!
183
184
8.3. Hm s xc nh trn tp cc s hu t
Bi tp
Bi 1. Xc nh hm s f : Z R nu bit: f (1) = a, f (m + n) = f (n) + f (m);
Bi 2. Xc nh hm s f : Z R nu bit: f (1) = a, f (m n) = f (n) + f (m)
(m, n, m n Z).
Bi 3. Xc nh hm s f : Z R nu bit f m
= f (n)+f (m) (m, n, m
n
n Z).
Bi 4. Xc nh hm s f : Z R tho mn iu kin f m
= f (m) f (n)
n
m
(m, n, n Z).
Bi 5. Xc nh hm s f : Z R tho mn iu kin f (m + n) = f (m)f (n)
(m, n Z).
Bi 6. Xc nh hm s f : Z R nu bit f (m + n) + f (m n) = 12 (f (2m) +
f (2n) , (m, n, m n Z).
Bi 7. Xc nh hm s f : Z R+ tho mn iu kin f (m + n) = ff(m)
(n)
(m, n Z).
p
Bi 8. Xc nh hm s f : Z R+ tho mn iu kin f m+n
= f (m)f (n)
2
(m, n, m+n
2 Z).
Bi 9 . Xc nh hm s f : Z R+ tho mn iu kin x m+n =
2
(m, n, m+n
2 Z).
Bi 10 . Xc nh hm s f : Z R+ tho mn iu kin f
q
f (m)2 +f (n)2
(m, n, m+n
2
2 Z).
8.3
2f (m)f (n)
f (m)+f (n)
m+n
2
Hm s xc nh trn tp cc s hu t
(1)
(2)
(3)
8.3. Hm s xc nh trn tp cc s hu t
Ta vit
=
185
1
1
1
( + 1)2 2 .
2
2
2
(4)
(5)
Do f (1) = a, t (5) ta c c = 0.
Thay c = 0 vo (5), ta thu c nghim ca (2)
1
1
f () = 2 + a
.
2
2
(6)
(8)
1
1
1
( + 1)2 2 .
2
2
2
(9)
8.3. Hm s xc nh trn tp cc s hu t
186
Khi , nghim ring ca (8) c dng x0n = n(d + e). Thay f () vo (8) ta
c
1
1
f () = 2 + a
.
(10)
2
2
V f () = f() + f () nn t (9) v (10) ta c nghim ca (8) l
1
1
f () = c + 2 + a
.
2
2
(11)
Do f (1) = a 1, t (11) ta c c = 1.
Thay c = 1 vo (11), ta c nghim ca (8)
1
1
f () = 2 + a
+ 1.
2
2
(12)
8.3. Hm s xc nh trn tp cc s hu t
187
v mt khc th
f (4) + f (2) = f (9).
T suy ra
1
1
f () = f (3) = f (2) = 0
2
2
vi mi Q.
Tip theo, ta i tm nhng hm s thc hin php chuyn tip mt i lng
trung bnh ca cp ch s sang mt i lng trung bnh ca cp phn t tng
ng ca hm s. Cc bi ton ny lin quan cht ch n vic chuyn tip cc
cp s; n s m phng cc cp s tng qut, chng hn, ta c th chuyn mt
cp s cng sang mt cp s nhn, cp s iu ho,...
Di y ta xt mt s bi ton chuyn tip cc i lng trung bnh c bn
trong chng trnh ph thng.
1) Php chuyn cc i lng trung bnh cng
Bi ton 8.31. Xc nh hm s u(), sao cho
+
u() + u()
+
u
=
, ,
Q
2
2
2
Gii. t u(1) = , u(2) = . Ta c
3+1
u(3) + u(1)
u(2) = u
=
.
2
2
Suy ra
u(3) = 2u(2) u(1) = 2 .
Tip tc qu trnh nh vy, ta c
4+2
u(4) + u(2)
u(3) = u
=
.
2
2
Suy ra
u(4) = 2u(3) u(2) = 2(2 ) = 3 2.
Bng phng php quy np, ta thu c
u() = (n 1) (n 2), n.
Vy
(
u() =
u(1) =
( )n + 2 , n,
, u(2) = .
t = a + b; = 2a + b, th a = v b = 2 .
Do , nghim ca phng trnh l u() = an + b; a, b tu .
2) Php chuyn i lng trung bnh cng sang trung bnh iu ho
188
8.3. Hm s xc nh trn tp cc s hu t
1
u()
+
2
2u()u()
u
=
u() + u()
+
2
2
.
1
1
+
u() u()
+
2
v() + v()
.
2
1
; a, b 0; a + b > 0.
a + b
3) Php chuyn i lng trung bnh cng sang trung buh nhn
Bi ton 8.33. Xc nh hm s u() sao cho
p
+
+
u
= u()u(); , ,
Q.
2
2
Gii. Ta c
u() = u
+
2
u()u() =
[u()]2 = |u()| 0.
189
8.3. Hm s xc nh trn tp cc s hu t
Suy ra
u() =
, nu = 1
0 nu 2
u(3) =
Mt khc
u(3) = u
4+2
2
Suy ra
u(4) =
u2 (3)
u(2)
=
u(4)u(2).
2
3
.
2
1
, 3.
2
m
1
=
2
t
n
= ab,
(a > 0, b > 0).
= ab2
Suy ra
2
= a,
= b.
190
8.3. Hm s xc nh trn tp cc s hu t
nu = 1
( 0)
0 nu 2
+
2
u2 () + u2 () p 2
= u () = |u()| 0, Q.
2
t u(1) = 0 ; u(2) = 0. Ta c
u(2) = u
3+1
2
u2 (3) + u2 (1)
.
2
Suy ra
u2(3) = 2u2(2) u2 (1) = 2 2 2
p
u(3) = 2 2 2 ( 2).
Tng t
u(3) = u
4+2
2
u2 (4) + u2 (2)
.
2
Suy ra
u2(4) = 2u2 (3) u2 (2) = 2(2 2 2 ) 2 = 3 2 22
hay
u(4) =
3 2
22
r
3
.
2
Suy ra
191
2 = a + b
2 = 2a + b.
a = 2 2
b = 22 2 .
8.4
1 khi m = 0,
f () =
a khi m = 1,
5
2
192
(1)
Li t c = 1 a b v kt hp vi a) ta c
P (a + b, 1 a b) = P (a, 1 a) + P (b, 1 b) + 2.
(2)
(4)
193
(1)
194
sinn xdx, Q.
u = cos x sin
x02 +
= ( 1)(u1 un ).
T y suy ra
g( + 2) =
+1
un , Q.
+2
T (1) ta nhn c
f ( + 1) = ( + 2)g( + 1)g( + 2)
= ( + 2)g( + 1)
+1
u
+2
.
2
(1)
195
Gii. t cosn x = u v cos nxdx = dv th theo cng thc tch phn tng phn,
ta thu c
Z
1
u = cosn x sin x0 +
cos1 x sin x sin nxdx
0
Z
1
=
cos1 x[cos( 1)x + cos( + 1)x]dx
2 0
Z
1
1
1
= u1 u +
cos1 x sin x + sin nxdx
2
2
2 0
1
1
1
= u1 u + u .
2
2
2
Vy nn
u =
1
1
1
1
u1 = u2 = = 1 u1 = 1 .
2
4
2
2
2
tan2 xdx
tan2 xdx
tan22 xd tan x u1
tan21 x 4
u1
2 1 0
1
=
u1 .
2 1
Do vy
1
,
2 1
1
=
,
2 3
u + u1 =
u1 + u2
196
u1 + u 0 =
Suy ra
u = (1)
1
.
21
X
(1)k i
+
.
4
2k 1
k=1
Z1
x 1 xdx, Q.
Gii. t x = u,
1 xdx = dv th
f () =
Z1
x 1 xdx
3 1
2
2
= xn (1 x) 2 0 +
3
3
Z1
x1 1 x(1 x)dx
2
=
3
Z1
(x1 xn ) 1 xdx
2
=
3
Z1
(x
2
1 xdx
3
Z1
x 1 xdx
2
2
x1
f ().
3
3
Vy nn
f () =
V f (0) =
2
x1 .
2 3
2
nn ta c ngay
3
f () =
Z1
(2n)!!
x 1 xdx = 2
, Q.
(2 + 3)!!
197
198
Bi tp
Bi 1. Xc nh hm s f : Q R nu bit: f (1) = a, f ( + n) = f () + f ();
Bi 2. Xc nh hm s f : Q R nu bit: f (1) = a, f (m ) = f () + f ()
(, , m Q).
Bi 3. Xc nh hm s f : Q R nu bit f = f () + f () (, , m
Q).
Bi 4. Xc nh hm s f : Q R tho mn iu kin f = f () f ()
(, , m
Q).
Bi 5. Xc nh hm s f : Q R tho mn iu kin f ( + n) = f ()f ()
(m, Q).
Bi 6. Xc nh hm s f : Q R nu bit f (+n)+f (m) = 12 (f (2m)+f (2n)
, (, , m Q).
Bi 7. Xc nh hm s f : Q R+ tho mn iu kin f ( + ) = ff ()
()
(m, Q).
p
Bi 8. Xc nh hm s f : Q R+ tho mn iu kin f +
= f ()f ()
2
(, , +
2 Q).
Bi 9 . Xc nh hm s f : Q R+ tho mn iu kin x + =
2
(, , +
2 Q).
Bi 10 . Xc nh hm s f : Q R+ tho mn iu kin f
q
f ()2 +f ()2
(, , +
2
2 Q).
2f ()f ()
f ()+f ()
+
2
8.5
199
n
n
an = f (n) = f m
= mf
m
m
f (xn ) = axn .
Ly gii hn ta c
lim f (xn ) = lim (axn ).
T f (x) = ax, vi mi x R.
Bi ton 8.48. Tm tt c cc hm lin tc f : R R tho mn iu kin
f (x + y) + f (x y) = 2f (x) + 2f (y).
Gii. Cho x = y = 0, suy ra f (0) = 0. Cho x = 0 suy ra f (y) + f (y) = 2f (y).
Do f (y) = f (y), tc l f (x) l hm s chn trn R.
K hiu f (1) = a. t x = y = 1, suy ra f (2) + f (0) = 4f (1) = 4a. T
f (2) = 4a. t x = 2, y = 1 suy ra f (3) + f (1) = 2f (2) + 2f (1), f (3) =
2f (2) + f (1) = 9a.
Ta chng minh quy np f (n) = an2 . Ta gi s f (n) = an2 , phi chng minh
f (n + 1) = a(n + 1)2. Cho x = n, y = 1, ta c f (n + 1) + f (n 1) = 2f (n) + 2f (1).
Suy ra f (n + 1) = 2an2 a(n 1)2 + 2a = a(2n2 (n 1)2 + 2). Tip tc khai
trin cho ta
f (n + 1) = a(n + 1)2.
Do f l hm s chn nn f (n) = f (n) = an2 = a(n)2 . Ta c f (n) = an2 vi
mi n Z.
By gi ta chng minh cng thc f (nx) = n2 f (x), vi mi n N. Vi x = y
ta c f (2x) + f (0) = 2f (x) + 2f (x) = 22 f (x). Suy ra f (2x) = 22f (x).
200
Gi s f (nx) = n2 f (x), ta phi chng minh f ((n + 1)x) = (n + 1)2 f (x). Tht
vy f ((n + 1)x) + f ((n 1)x) = 2f (nx) + 2f (x). Suy ra
f ((n + 1)x) = (n 1)2f (x) + 2n2 f (x) + 2f (x)
T y tip tc khai trin cho ta f ((n + 1)x) = (n + 1)2f (x). Khi an2 =
n
f (n) = f (m. m
) = m2f (n/m). Suy ra f (n/m) = a(n/m)2, vi mi m, n N. Suy
ra ta c f (x) = ax2 , vi mi x Q.
Vy vi mi x R lun tn ti {xn }
n , xn Q sao cho lim xn = x. T
n
T f (x) = ax , vi mi x R.
Gii (2). Ta c f (0) = 0, cho x = y ta c f (2x) = 4f (x). Suy ra
f (2x)
f (x)
= 2 , x R {0}.
2
(2x)
x
Suy ra
g(2x) = g(x), g(x) =
Suy ra
g(x) = g
x
2
=g
x
22
f (x)
.
x2
= = g
(8.1)
x
,
2n
h0
201
(8.2)
1
.
2
(8.3)
1
.
4
(8.4)
|f (y)| 6
Tht vy, gi s |f (y)| 6
gi thit quy np ta c
1
2n1
> |2y|.
tc trn R, m f (x) = x, vi mi x Q. Vy
f (x) = x, vi mi x R.
202
(8.5)
Thay x bi x + 1, ta c
f (x + 1 + y) + f ((x + 1)y) = f (x + 1) + f (y) + f (x + 1)f (y).
V f (x + 1) = f (x) + 1 nn ta c
f (x + y) + 1 + f (xy + y) = f (x) + 1 + f (y) + f (x + 1).f (y)
= f (x) + f (y) + f (x)f (y) + 1 + f (y)
= f (x + y) + f (xy) + f (y) + 1.
T suy ra
f (xy + y) = f (xy) + f (y)
Vy vi u, v bt k, tn ti x sao cho u = vx, suy ra x =
(8.6)
u
v
6= 0. Suy ra
(8.7)
(8.8)
203
lim rn = x.
(8.9)
lim sn = x.
(8.10)
Tn ti sn : sn Q sao cho
sn < x :
(8.13)
(8.14)
204
Cho x = 2, t ng thc
f (x + y) + f (xy) = f (x) + f (y) + f (x).f (y),
ta c
f (2 + y) + f (2y) = f (2) + f (y) + f (2).f (y).
Phng trnh ny tng ng vi
f (2y) = 2f (y),
(8.15)
f (2y)
f (y)
=
.
2y
y
(8.16)
hay l
x
x
.
(8.17)
2
4
2n
Suy ra tn ti (xn )
0 vi mi x R sao cho xn x, g(x) l hm s lin tc trn
R {0}. Thnh ra, lim g(xn) = g(x). Tc l
g(x) = g
=g
x
= = g
lim g
1
= g(x).
2n
f (1)
Ta c
f (n.
m
) = f (n).f (m/n)
n
tng ng vi mi
f (m) = n.f (n/m)
f (m) = nf (m/n)
Suy ra
m
f (m)
mf (1)
m
=
=
= .
n
n
n
n
Vy f (m/n) = m/n, hay f (x) = x, vi mi x Q.
f
205
0
6 0
=
nu x [2, +)
nu x [0, 2)
(8.19)
(8.20)
2
2x
khi 0 6 x < 2
khi x > 2
(8.21)
206
2
2x
(8.22)
2
2x .
2
2x
2
.
2x
(8.23)
Tm li
khi 0 6 x < 2
khi x > 2
3. f (x) 6= 0, x > 0.
Gii. Gi s f (x) 6 0, vi mi x > 0.
f (x) = f (1.x) = f (1) + f (x),
suy ra f (1) = 0. Ly x > 0, xn x0 khi n . Suy ra xn /x0 1 khi n .
Suy ra
xn
lim f
= 0.
x0
Vy f (xn ) = f (x0, xxn0 ) = f (x0) + f ( xxn0 ) f (x0) + 0. Tc l
lim f (xn ) = f (x0 ).
xn x0
(8.24)
207
m
n f (x),
m, n Z. Do
Suy ra
lim 2rn = 2log2 x = x
Gii. Ta c vi mi x > 0
f (x) = f ( x. x) = f 2 ( x) > 0.
Suy ra f (x) > x, x > 0.
Nu tn ti x0 > 0 f (x0) = 0 th vi mi x > 0 ta c f (x) = f (x0 . xx0 ) =
f (x0 ).f xx0 = 0. Theo gi thit ta cng c lim f (x) = 1. Vy f (x) > 0, vi mi
x1
x > 0.
208
2x
.
1 + x2
(8.25)
Dy (xn ) l dy s tng. Suy ra xn+1 > xn , hay 2xn /(1 + x2n ) > xn . T y ta c
1 6 xn 6 1. Theo bt ng thc gia trung bnh cng v trung bnh nhn, ta c
xn+1 =
2xn
6 1.
1 + x2n
2xn
1 + x2n
= f (xn ).
209
1
, x 6= 0.
x3
(8.26)
(8.27)
1
=
g(x2)
1
1
g(x4 )
= g(x4).
1
=
g((x4)2 )
1
1
g((x4 )2 )
= g((x4)4 ) = g(x4 ).
do lim x
0 x 1
4n
= 0. Suy ra
n
210
Xt x > 1, ta c
1
g(x) =
1
2
g(x )
1 n
= g(x 4 ) = = g(x( 4 ) ).
1
1
g(x 4 )
1 n
(8.28)
(8.29)
Dy ny c suy ra t vic xt dy s
xn =
2xn + 1
.
1 + x2n+1
(8.30)
211
Suy ra (xn )
1 l dy s gim.
ra limn xn = 0. Vy dy s (xn )
1 gim v b chn bi 0 vy dy s (xn )1 b
chn.
Ta c
2xn+1
f (xn ) = f
= f (xn+1 ).
1 + x2n+1
Suy ra f (x) = f (xn+1 ) = f (xn ) = = f (x1 ) = f (0). Do f (x) lin tc trn
(1, 1) nn lim f (xn ) = f (0), hay l f (x) = f (0) = c vi c l mt hng s.
n
(8.32)
212
2
0
Ta c (xn )
1 l dy s tng. Xt g(x) = x + c, g (x) = 2x > 0 vi x [0, ].
Suy ra g(x) ng bin trn [0, ]. Do , g(x1) > g(x0), tng t vi x2 > x1 ta
c g(x2) > g(x1). Vy (xn )
1 l dy s tng.
b) Chng minh (xn )
b
chn bi (bng phng php quy np). Vi x0 =
1
x < . Gi s (8.32) ng vi n = k: xk < . Suy ra xk+1 = x2k + c < 2 + c =
v l nghim ca (8.31). Suy ra (8.32) ng vi n = k + 1.
T a) v b) suy ra lim xn = .
n
Trng hp 2. Xt x [, ], xt dy s
x0 = x, xn+1 = x2n + c.
(8.33)
x = x0 , xn+1 = xn c vi xn = x2n+1 + c.
(8.34)
lim xn = .
(8.35)
213
(8.36)
xn+1 = xn +
1
.
f (xn )
(8.37)
Suy ra
xn = x0 +
n
X
k=0
1
.
f (xk )
(8.38)
214
T (8.38) suy ra
1
1
6 k
.
f (xk )
2 f (x0 )
Suy ra
x n 6 x0 +
n
X
k=0
1
1 X 1
2
+
= x0 +
=
x
.
.
0
k
k
2 f (x0)
f (x0)
2
f (x0 )
k=0
n
X
1
1
=
2k
1
k=0
nn
xn 6 a
1
2
2
= x0 +
, n.
f (x0 )
x
n
1 x x
+ 2
f
n n2
n
x
1x
+ 2.
2
n n
n
x
x
x
1 x
+ 3+ .
= 2f
2
n
n
n
n
n
(8.40)
215
x 1 x x
= f 3 + 3.
n2
n n
n
(8.41)
T (8.40) suy ra
1 x
x
x
+ f racxn5 + 3 + .
f
n3
n3
n
n
f (x) =
x
n2k1
x
n2k3
++
(8.42)
x
n
x. n1
nx
= 2
.
1
n 1
1 n2
Suy ra
lim Sk =
nx
,
n2 + 1
1 x
= 0.f (0),
f
k nk
nk
lim
nx
, n > 1, n N , x R.
1
n2
Bi tp
Bi 8.1. Tm tt c cc hm f xc nh v lin tc trn R tha mn iu kin
f (x3) x2f (x) =
1
x, x 6= 0.
x3
216
217