Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 19

S hc qua cc nh l v bi ton

Trn Nam Dng


Trng H KHTN Tp HCM
Qu h tinh bt qu h a
Th gii sai mt bi ton ng, cn hn gii ng mt bi ton sai.
Vi s xut hin ca Internet v s bng n cc cuc thi ton trn ton th gii, ngy nay
hc sinh khng cn thiu nhng bi ton gii m tri li, hc sinh s c qu nhiu cc
ton cc loi. Nhng cng chnh v c qu nhiu nh vy nn hc sinh thng khng
kin nhn v hng th t mnh gii cc bi ton, m ng tc thng gp nht l
tham kho li gii. iu ny gip hc sinh bit rt nhiu bi ton. V iu ny khng
phi l khng c ch cho hc sinh, c bit l khi trng t.
Tuy nhin, qua kinh nghim ging dy cc i tuyn nhng nm qua, chng ti nhn thy
rng cc hc thng qua vic gii tht nhiu cc bi ton khng phi l cch tt nht. Bi
n gin l s lng cc bi ton (mi v c) l rt ln, c th ni l v hn, m thi gian
v tr nh ca chng ta l hu hn.
V vy hc nhng kin thc c bn, nhng phng php c bn, nhng k thut t duy
c bn mi l iu quan trng nht. C c nhng phn c bn ny, ta c th p dng v
rn k nng gii ton thng qua mt s bi ton tiu biu.
V cch tt nht hc c cc phng php c bn, nhng k thut t duy l thng
qua chng minh ca cc nh l c bn. Hc chng minh nh l, ta va nm c cc
nh ngha, khi nim, tnh cht c bn, va hc c nhng k thut chng minh xut
sc nht c c kt v tinh chnh qua hng th k.
Vi cch nhn nhn nh vy, chng ti th nghim ging dy cc chuyn S hc,
T hp, i s qua cc nh l v bi ton v thu c nhng kt qu kh kh quan.
Hc sinh nm vng kin thc nn tng, c kh nng t duy x l vn , c cch tip
cn bi ton mi mt cch bi bn.

Chuyn S hc qua cc nh l v bi ton c c kt t nhng bi ging ca


chng ti cho cc i tuyn ca cc trng v cc tnh v mt s ti liu tham kho nm
cui bi vit.
C 103 nh l v bi ton c chn lc cho chuyn ny, tp trung trong 11 ch
nh (mi ch 7 bi) v 2 b bi tp tng hp (mi b 13 bi). Cc nh l v bi ton
u khng c li gii v chng minh chi tit, v vy khi s dng phi c s chun b
trc kh k lng. Tuy nhin, cch trnh by ca ti liu mang tnh dn dt nn cc gio
vin v hc sinh c th t khai ph ( chnh l iu m chng ti mong i nht, v n
cng s em li hiu qu cao nht cho ngi c). Mt s nh l v bi ton kh c km
theo cc hng dn.
Cui cng, cng cn phi ni thm rng ngoi tr mt s ch u tin, chuyn ny
l mt chuyn tng i kh, ty theo i tng hc sinh m cc thy c gio c th
iu chnh, gia gim cho thch hp.
1. S nguyn t v hp s
1. Chng minh rng mt s nguyn N > 1 bt k c t nht mt c nguyn t.
2. (nh l c bn ca s hc) Chng minh rng mi s nguyn N > 1 u biu din c
di dng

N p1 1 . p2 2 ... pt

trong p1, p2, , pt l cc s nguyn t phn bit, 1, 2, , t l cc s nguyn dng.


Hn na, biu din ny l duy nht nu khng tnh n vic thay i th t cc tha s.
3. (Euclid) Chng minh tp hp s nguyn t l v hn.
4. Chng minh rng trong cc s n+1, n+2, n+3, , n! 1 c t nht mt s nguyn t.
5. Chng minh rng vi mi s nguyn dng n, tn ti n s nguyn dng lin tip u
l hp s.
6. Chng minh rng tn ti v s s nguyn t dng 4k+3.
1
2

7. Chng minh rng tng 1 ...

1
khng nguyn vi mi n > 1.
n

Hng dn: Xt k sao cho 2k n < 2k+1.

2. Php chia c d, thut ton Euclid


1. Cho a, b l cc s nguyn, b > 1. Chng minh rng tn ti duy nht cp s nguyn (q,
r) tha mn ng thi cc iu kin
i) a = bq + r;
ii) 0 r < b.
c s chung ln nht ca hai s nguyn a, b l s nguyn m sao cho
i)
m | a, m | b;
ii)
Nu m | a, m | b th m m.
c s chung ln nht ca hai s a v b c k hiu l (a, b).
Nu (a, b) = 1 ta ni a v b nguyn t cng nhau.

2. Chng minh rng nu d | a, d | b th d | (a, b). Tc l mi c s chung ca a v b u


l c ca (a, b).
3. Chng minh rng nu a = bq + r th (a, b) = (b, r). c bit, ta c (a, b) = (a b, b).
4. (nh l Bezout) Chng minh rng (a, b) = 1 khi v ch khi tn ti cc s nguyn x, y
sao cho ax + by = 1.
5. Cho a, b l cc s nguyn dng nguyn t cng nhau, b > 1. Chng minh rng vi
mi s nguyn N, tn ti duy nht cp s nguyn x, y tha mn iu kin
N = ax + by v 0 x < b
6. (nh l Sylvester) Cho a, b l cc s nguyn dng nguyn t cng nhau. Chng
minh rng N0 = ab a b l s nguyn ln nht khng biu din c di dng ax + by
vi x, y l cc s nguyn khng m. Hn na, vi mi p, q nguyn vi p + q = N 0, c
ng mt trong hai s p, q biu din c di dng ax + by vi x, y l cc s nguyn
khng m (m ta s gi tt l biu din c).
7. (IMO 1983) Cho a, b, c l cc s nguyn dng i mt nguyn t cng nhau. Chng
minh rng 2abc ab bc ca l s nguyn ln nht khng biu din c di dng abx
+ bcy + caz vi x, y, z l cc s nguyn khng m.
3. nh l Wilson, Fermat, Euler

Cho a, b, m l cc s nguyn, m > 1. Ta vit a b (mod m) v c a ng d b m-u-l m khi (v ch


khi) a b chia ht cho m.
Ta ni {a1, a2, , at} l mt h thng d y m-u-l m nu vi mi s nguyn x, tn ti duy nht
ch s i {1, 2, , t} sao cho x ai (mod m).
Ch l nu {a1, a2, , at} l mt h thng d y m-u-l m khi v ch khi t = m v a i aj (mod
m) vi mi i j ( y hiu l khng ng d).

1. Cho p l s nguyn t, p > 3. Chng minh rng vi mi s nguyn dng x, 1 < x < p1, tn ti duy nht s nguyn dng y < p sao cho xy 1 (mod p), hn na y x.
2. (nh l Wilson) Chng minh rng p l s nguyn t khi v ch khi (p-1)! + 1 chia ht
cho p.
3. (nh l Fermat)
a) (Chng minh quy np) Chng minh rng nu p l s nguyn t v a l s nguyn th ta
c ap a chia ht cho p.
b) (Chng minh ng d) Cho p l s nguyn t, (a, p) = 1. Chng minh rng vi mi x
thuc E = {1, 2, , p-1} tn ti duy nht y thuc E sao cho ax y (mod p). T suy ra
ap-1 1 mod p.
c) (Chng minh t hp) ng trn c chia thnh p cung bng nhau. C bao nhiu
cch t p cung bng a mu. Hai cch t c coi l ging nhau nu c th thu c t
nhau qua mt php quay.
Vi s nguyn m > 1, ta gi (m) l s cc s nguyn dng nh hn m v nguyn t cng nhau vi m.
Ta ni {a1, a2, , as} l mt h thng d thu gn m-u-l m nu vi mi s nguyn x nguyn t cng
nhau vi m, tn ti duy nht ch s i {1, 2, , s} sao cho x ai (mod m).
Ch l nu {a1, a2, , as} l mt h thng d thu gn m-u-l m khi v ch khi s = (m), (ai,m) =
1 vi mi i = 1, 2, , s v ai aj (mod m) vi mi i j ( u tin y hiu l khng ng d).

4. a) Chng minh nu {a1, a2, , as} l mt h thng d thu gn m-u-l m v (a, m) = 1


th {aa1, aa2, , aas} l mt h thng d thu gn m-u-l m.
b) (nh l Euler) Chng minh rng nu (a, m) = 1 th a(m) 1 (mod m).

5. a) Chng minh rng nu p l s nguyn t dng 4k+1 th tn ti s nguyn dng N


sao cho N2 + 1 chia ht cho p.
b) Chng minh rng s N2 + 1 khng c c nguyn t dng 4k+3.
6. Chng minh cc phng trnh sau khng c nghim nguyn dng
a) 4xy x y = z2 (Euler)
b) x2 - y3 = 7 (Lebesgue)
7*. (nh l Fermat-Euler v tng hai bnh phng) Chng minh rng nu p l s nguyn
t dng 4k+1 th tn ti cc s nguyn a, b sao cho p = a2 + b2.
Hng dn: S dng s N cu a) bi 5. Xt cc s c dng a + Nb vi 0 a , b p . Hy chng
minh rng tn ti (a, b) (a, b) sao cho a + Nb a + Nb (mod p)

4. nh l Trung hoa v s d
1. a) Hy tm s nguyn dng N nh nht sao cho N chia 2 d 1, chia 3 d 2, chia 4 d
3, chia 5 d 4, chia 6 d 5, chia 7 d 6, chia 8 d 7, chia 9 d 8.
b)* Hy tm s nguyn dng N nh nht sao cho N chia 3 d 1, chia 5 d 2, chia 7 d 3,
chia 9 d 4, chia 11 d 5.
2. Cho m1, m2, , mn l cc s nguyn dng i mt nguyn t cng nhau. t M 1 =
m2mn. Chng minh rng x1 M 1 ( m1 ) l nghim ca h phng trnh ng d

x 1 (mod m1 )
x 0 (mod m )

...
x 0 (mod mn )
3. (nh l Trung hoa v s d)
Cho m1, m2, , mn l cc s nguyn dng i mt nguyn t cng nhau, a1, a2, , an l
cc s nguyn bt k. Chng minh rng h phng trnh ng d sau lun c nghim

x a1 (mod m1 )
x a (mod m )

2
2

...
x an (mod mn )
Hn na, hai nghim bt k ca h khc nhau mt bi s ca M = m1m2mn.
4. Tm s d trong php chia 192012 cho 70.
5. Xt a thc P(x) = (2x + 1)(3x + 1). Chng minh rng mi n nguyn dng, tn ti x
nguyn P(x) chia ht cho n.
6*. Chng minh rng vi mi s nguyn dng N tn ti N s nguyn dng lin tip m
mi s u chia ht cho bnh phng ca mt s nguyn t.
7*. Cho p l s nguyn t. Chng minh rng tn ti mt bi s ca p sao cho 10 ch s
tn cng ca n i mt khc nhau.
5. Cc hm s hc
Mt hm xc nh trn tp hp cc s nguyn dng c gi l mt hm s hc.
Hm s hc f c gi l nhn tnh nu vi mi cp s nguyn m, n m (m, n) nguyn t cng nhau th
f(mn) = f(m)f(n).
Ngi ta quan tm n tnh nhn tnh, v nu f nhn tnh th tnh f(n) vi mi n, ta ch cn bit cch
tnh f(p) vi p l s nguyn t.
Nu n l s nguyn dng bt k, ta gi (n) l s cc c nguyn dng ca n, (n) l tng cc c
nguyn dng ca n v (n) l s cc s nguyn dng < n v nguyn t cng nhau vi n.

1. Nu f l mt hm nhn tnh th hm xc nh bi cng thc


F (n ) f (d )
d |n

cng l hm nhn tnh.


2. a) Chng minh rng cc hm (n) v (n) l cc hm nhn tnh.
b)* Chng minh rng hm (n) l hm nhn tnh.
c) Chng minh rng

( p ) 1, ( p ) 1 p ... p

p 1 1
, ( p ) p p 1 .
p 1

S nguyn dng n c gi l s hon ho nu tng cc c dng ca n gp hai ln s : (n) = 2n.

3. (nh l Euclid Euler) Chng minh rng s chn n l s hon ho khi v ch khi n =
2m-1(2m-1), trong m l s nguyn dng sao cho 2m 1 l s nguyn t.
4. Chng minh rng vi mi s nguyn dng n ta c
n

n
;
k 1 k

a) ( k )
k 1

k 1

k 1

n
k

b) (k ) k

Hm Mobius (n) l hm s c xc nh nh sau: Nu n chia ht cho bnh phng mt s nguyn t th


(n) = 0. Nu n = p1.p2pk th (n) = (-1)k. Ta cng quy c mt cch t nhin rng (1) = 1.

5. a) Chng minh rng hm (n) l hm nhn tnh.


b) Chng minh rng vi mi n > 1 ta c

(d ) 0
d |n

f (d )
6. (Cng thc nghch o Mobius) Xt hm s hc f v xt F (n )
. Ta c cng
d |n

thc
n

f (n) (d ) F
d |n

7. a) Chng minh rng vi mi s nguyn dng n ta c bt ng thc (n ) 2 n .


b) Tm tt c cc s nguyn dng k sao cho tn ti s nguyn dng n tha mn iu
kin
(n 2 )
k.
(n )

6. Bc theo m-u-l
Cho m l s nguyn dng > 1, a l s nguyn sao cho (a,m) = 1. Theo nh l Euler th a (m) 1 (mod
m). Nh vy tp hp cc s nguyn dng k sao cho a k 1 (mod m) l khc rng. Gi h l s nguyn
dng nh nht tha mn iu kin a h 1 (mod m). Ta gi h l bc ca a m-u-l m v k hiu l h =
ordm(a).

1. Cho (a, n) = 1 v h l s nguyn dng nh nht sao cho ah 1 (mod n). Khi vi
mi s nguyn dng m sao cho am 1 (mod n) ta c m chia ht cho h.
n

2. Chng minh rng mi c s nguyn t ca s Fn 22 1 c s d bng 1 khi chia


cho 2n+1.
3. Chng minh rng khng tn ti s l n > 1 sao cho 3n + 1 chia ht cho n.
Hng dn: Chng minh bng phn chng. Xt p l c s nguyn t nh nht ca n.

4. Cho p l s nguyn t l v q v ra l cc s nguyn t sao cho p chia ht q r + 1. Chng


minh rng hoc 2r | p 1 hoc p | q2 1.
5. [AIME 2001] C bao nhiu bi s nguyn dng ca s 1001 c th vit di dng
10j 10i, trong i v j l cc s nguyn v 0 i < j 99.
6. (VMO 2001) Cho s nguyn dng n v cho hai s nguyn nguyn t cng nhau a, b
ln hn 1. Gi s p, q l hai c l ln hn 1 ca a 6 b 6 . Hy tm s d trong php chia
n

p 6 q 6 cho 6.(12)n.

7*. Cho n > 1, a > 0 l cc s nguyn v p l s nguyn t sao cho ap 1 (modpn). Chng
minh rng a 1(mod pn1).
7. Cng thc Legendre v ly tha ca p trong n!
Vi mi s thc x, ta gi [x] l s nguyn ln nht khng vt qu x (c l phn nguyn x). Hm phn
nguyn c nhng ng dng quan trng trong s hc. Mt trong nhng tnh cht c bn thng dung,
l: Cho k l mt s nguyn bt k, khi trong n s nguyn dng u tin, c ng [n/k] s chia ht cho
k.

1. (Cng thc Legendre) Cho n l s nguyn dng > 1 v p l s nguyn t. Khi s


m ca p trong phn tch tiu chun ca n! ra tha s nguyn t c tnh theo cng thc
n n n
2 3 ...
p p p

p ( n! )

2. Chng minh cc tnh cht sau ca hm phn nguyn


a) [x + y] [x] + [y] vi mi x, y thuc R.
b) [x ] + [x + 1/2] = [2x]
c) [x ] + [x + 1/3] + [x + 2/3] = [3x]

d)

x
m

x

mn

vi mi x thc v m, n nguyn dng.

3. Chng minh rng tch ca n s nguyn lin tip lun chia ht cho n!
4. (APMO 2001) Tm s nguyn N ln nht sao cho s cc s thuc tp hp {1, 2,, N}
v chia ht cho 3 bng s cc s thuc tp v chia ht cho 5 hoc 7.
5. Tm tt c cc s nguyn dng n sao cho (n-1)! khng chia ht cho n2.
6. Chng minh rng vi mi s nguyn dng n 3, tch (2n-1)(2n-2)(2n 4)(2n-2n-1)
chia ht cho n!.
7. Chng minh rng C nk l s l vi mi k = 0, 1, 2, , n khi v ch khi n c dng 2m 1.
8. nh l Lagrange, nh l Wolstenhome, nh l Lucas
1. Cho p l s nguyn t l t f(x) = (x+1)(x+p-1)
a) Chng minh rng pf(x) = (x+1)f(x+1) xf(x)
b) Gi s f(x) = xp-1 + a1xp-2 + + ap-2x + ap-1. T ng thc trn, hy suy ra rng
i

pai C pj 1j a j
j 0

( y a0 = 1)

c) (nh l Lagrange) Chng minh rng ai chia ht cho p vi mi i = 1, 2, , p-2.


2. (nh l Wolstenhome)
a) Nu p > 3 l s nguyn t, th mu s ca phn s

1
1
...
2
p 1

chia ht cho

p2.
p 1
3
b) Chng minh rng nu p > 3 l s nguyn t, th C2 p 1 1 (mod p )

3. (nh l Lucas) Cho p l s nguyn t


a) Chng minh rng nu m l s nguyn khng m th ta c
m

(1 x ) p 1 x p

(mod p )

b) Cho 0 < m n l cc s nguyn dng. Gi s m, n c biu din trong h m


c s p l
m = mkmk-1m1m0 = mkpk + mk-1pk-1 + + m1p + m0
n = nknk-1n1n0 = nkpk + nk-1pk-1 + + n1p + n0
Chng minh rng

Cnm Cnmkk .Cnmkk11 ...Cnm00

(mod n )

Hng dn: S dng ng thc

(1 x ) n

m 0

i 0

Cnm x m (1 x p )ni
i

(mod p )

V ch v tnh duy nht ca khai trin p-phn.

4. Chng minh s tng ng ca cc mnh sau


p 1
4
1) C2 p 1 1 (mod p )

1 1
1 2

2) ...
3)

1
0 (mod p 3 )
p 1

1 1
1
2 ...
0 (mod p 2 )
2
2
1 2
( p 1)

5. a) Chng minh rng vi mi s nguyn t p v s nguyn dng n, k ta c

C pkpn Ckn Mp 2
b) Chng minh rng vi mi s nguyn t p 5 v s nguyn dng n, k ta c

C pkpn Ckn Mp 3
6. Chng minh rng vi n > 1
n

n 1

C22n1 C22n

chia ht cho 22n+2.

7. (Vietnam TST 2010) Gi Sn l tng bnh phng cc h s sau khai trin ca (1+x)n.
Chng minh rng 1+S2n khng chia ht cho 3.
9. Phng trnh Pell
1. a) Chng minh hng ng thc (a2+db2)(x2+dy2) = (ax+dby)2 + d(ay-bx)2 = (ax-dby)2 +
d(ay+bx)2
b) Chng minh hng nu phng trnh x2 dy2 = 1 c t nht mt nghim nguyn dng
th n c v s nghim nguyn dng.
2. (nh l v cu trc nghim ca phng trnh Pell loi 1). Cho d l s nguyn dng
khng chnh phng. Xt phng trnh x2 dy2 = 1 (1). Gi s (a, b) l nghim nguyn

dng nh nht ca (1) ( (x, y) < (x, y) x < x hoc x = x, y < y, ta gi nghim ny
l nghim c s).
Xt hai dy s {xn}, {yn} xc nh bi x1 = a, y1 = b,
xn+1 = axn + dbyn, yn+1 = bxn + ayn.
a) Chng minh rng vi mi n nguyn dng th (xn, yn) l nghim ca (1).
b) Chng minh rng nu (x, y) l nghim nguyn dng ca (1) v x > a th
x = ax dby, y = bx ay cng l nghim nguyn dng ca (1)
c) Chng minh rng nu (x, y) l nghim ca (1) th tn ti n sao cho x = xn, y = yn.
Cho d l s nguyn dng khng chnh phng. Xt phng trnh dng Pell x2 dy2 = k vi k l s
nguyn khc 0.
t S = { (x, y) (N+)2| x2 dy2 = k} (2) v gi (a, b) l nghim c s ca phng trnh Pell tng ng
x2 dy2 = 1. Nghim (x0, y0) thuc S c gi l nghim c s ca (2) nu khng tn ti (x, y) S sao
cho
x = ax + Dby
y = ay + bx
Gi S0 l tp hp tt c cc nghim c s.

3. (nh l v cu trc nghim ca phng trnh dng Pell)


a) Tp hp cc nghim c s l hu hn v c th tm c bng phng php vt
cn.
b) Nu S v (x, y) l mt nghim ca (2) th tn ti (x0,y0) thuc S0 v n thuc
N sao cho
x d y ( a d b ) n ( x0 d y 0 )

4. (Vit Nam 1999) Cho hai dy s (xn), (yn) xc nh nh sau


x1=1 , x2=4 , xn+2 = 3xn+1 - xn vi mi n 1,
y1=1 , y2=2 , yn+2 = 3yn+1 - yn vi mi n 1
Chng minh rng cc s nguyn dng a, b tha mn phng trnh a2 - 5 b2 = -4 khi v
ch khi tn ti s nguyn dng k sao cho a = xk , b = yk.
5. (Vit Nam TST 2002) Tm tt c cc a thc p(x) vi h s nguyn sao cho a thc
q(x) = (x2+6x+10)(p(x))2 1
l bnh phng ca mt a thc vi h s nguyn.

6. (PTNK 2003) Tm tt c cc s nguyn dng k sao cho phng trnh x 2 - (k2-4)y2 = 24 c nghim nguyn dng.
7*. a) (nh l v cu trc nghim ca phng trnh dng Ax 2 By2 = 1) Cho phng
trnh Ax2 By2 = 1 (*) vi A v AB khng chnh phng. Gi (a, b) l nghim nh nht
ca phng trnh Pell kt hp x 2 ABy2 = 1. Gi s phng trnh (*) c nghim v (x 0;
y0) l nghim nh nht ca n th (x0; y0) l nghim duy nht ca h phng trnh
a = Ax2 + By2, b = 2xy.
b) (p dng, Vietnam TST 2009) Cho a, b l cc s nguyn dng khng chnh phng
sao cho a.b cng khng chnh phng. Chng minh rng t nht mt trong hai phng
trnh
ax2 by2 = 1 v ax2 by2 = 1.
khng c nghim nguyn dng.
10. Phng trnh Markov v phng php bc nhy Vi-t.
1. Cho k l s nguyn dng. Xt phng trnh nghim nguyn dng
x2 + y2 + z2 = kxyz (1)
a) Chng minh rng nu (x, y, z) l nghim nguyn dng ca (1), th (x, y, kxy
z) cng l nghim nguyn dng ca (1).
b) Chng minh rng nu (x0,y0, z0) l nghim ca (1) sao cho x0 y0 z0 v x0 +
y0 + z0 nh nht th ta c z0/x0y0 k/2.
c) Chng minh rng phng trnh (1) c nghim nguyn dng khi v ch khi k =
1 hoc k = 3.
2. Xt phng trnh x12 + x22 + + xn2 = kx1x2xn (1). Ta s ni nghim (x1, x2, , xn)
ca (1) l nghim c s nu x1 x2 xn v x12++ xn-12 xn2 2xn kx1xn-1.
a) Chng minh rng nu (1) c nghim th (1) c nghim c s.
b) Chng minh rng nu n > 2, v (x 1, x2, , xn) l nghim c s ca (1) th x 1
xn-2 2(n-1)/k.
c) Chng minh rng nu x1 x2 xn l cc s nguyn dng bt k tho mn
iu kin 1 < xn2 x12++ xn-12, th t s R = (x 12++ xn2)/x1x2xn khng vt qu
(n+3)/2.

d) (nh l v phng trnh Markov) Nu phng trnh (1) c nghim v n k, th


n 2k 3 khi n 5 v n > 4k 6 khi n = 3, n = 4.
3. (Vit Nam 2002) Tm tt c cc s nguyn dng n sao cho phng trnh
x y z t n xyzt c nghim nguyn dng.
4. a) Tm tt c cc s nguyn dng k sao cho phng trnh x2 + y2 + 1 = kxy c nghim
nguyn dng.
b) Tm tt c cc nghim nguyn dng ca phng trnh x2 + y2 + 1 = 3xy.
Hng dn: Xt dy s (xn) c xc nh nh sau: x1 = x2 = 1, xn+1 = 3xn xn-1 vi mi n 2. Hy chng
minh rng nu x, y l cc s nguyn dng vi x y sao cho x 2 + y2 + 1 = 3xy th tn ti s t nhin n
sao cho x = xn, y = xn+1.

5. (CRUX, Problem 1420) Nu a, b, c l cc s nguyn dng sao cho


0 < a2 + b2 abc c
Chng minh rng a2 + b2 abc l s chnh phng.
6. (IMO 88) Nu a, b, q = (a2+b2)/(ab+1) l cc s nguyn dng th q l s chnh
phng.
7. (Vit Nam 2012) Xt cc s t nhin l a, b m a l c s ca b 2 + 2 v b l c s
ca a2 + 2. Chng minh rng a v b l cc s hng ca dy s t nhin (vn) xc nh bi
v1 = v2 = 1 v vn = 4vn-1 vn-2 vi mi n 2.
11. S chnh phng mod p
Gi s p l mt s nguyn t l. Khi s nguyn a c gi l s chnh phng modulo p nu (a, m) = 1
v ng d x2 a (mod p) c nghim.

1. Chng minh cc mnh sau


a) Gi s p l mt s nguyn t l, a l s nguyn khng chia ht cho p. Khi ng d
x2 a (mod p) hoc khng c nghim, hoc c ng hai nghim khng ng d modulo
p.
b) Nu p l mt s nguyn t l th trong cc s 1, 2, , p-1 c ng
phng modulo p.

p 1
s chnh
2

c nh
Gi s p l mt s nguyn t l, a l s nguyn khng chia ht cho p. K hiu Legendre
p
a

1 nu a l s chnh phng modulo p v


1 trong trng hp ngc li.
ngha nh sau:
p
p

2. Gi s p l mt s nguyn t l, a, b l cc s nguyn khng chia ht cho p. Chng


minh cc tnh cht sau
a

a) (Tiu chun Euler) ( 1)


p

p 1
2

a
b
b) Nu a b th p p


a b
ab
c) p p p

a
d) p 1.

3. (B Gauss) Gi s p l mt s nguyn t l, a l s nguyn khng chia ht cho p.


Nu trong cc thng d dng b nht ca cc s nguyn a, 2a,,(p-1)a/2 c s thng d

a
s
ln hn p/2 th p (1) .

Hng dn: Trong cc thng d dng b nht ni trn, gi s u1, u2,, us l cc thng d ln hn p/2, v1,
v2,, vt l cc thng d b hn p/2. Hy chng t rng
{p-u1,p-u2,,p-us,v1,v2,,vt} = {1, 2, , (p-1)/2}

4. Gi s p l s nguyn t l, a l s l khng chia ht cho p. Chng minh rng


a
T (a, p )
,
p ( 1)

p 1
2

trong T ( a, p ) ja
p
j 1

5. (Lut thun nghch bnh phng) Gi s p v q l nhng s nguyn t l khc nhau.


Khi ta c
p

( 1)
p

p 1 q 1
.
2
2

6. Chng minh rng 2 chnh phng modulo p khi v ch khi p 1 (mod 8).
7**. (Euler) Chng minh rng phng trnh 4xyz x y t2 = 0 khng c nghim
nguyn dng.

12. Bi tp tng hp 1
1. (i hc Vinh 2009) Gi s m; n l hai s nguyn dng tho mn n/d l s l vi d =
(m; n): Xc nh (am + 1, an - 1) vi a l s nguyn dng ln hn 1.
2. (i hc s phm HN 2009) Cho cc s nguyn dng a; b; c; d tha mn ac + bd chia
ht cho a2 + b2. Chng minh rng (c2 + d2, a2+ b2) > 1.
3. Gi S(n) l tng cc ch s ca s nguyn dng n. Chng minh rng ta c cng thc
n n n

S ( n ) n 9

...

10 100 1000

4. (PTNK 2008) Vi mi s nguyn dng n, gi S(n) l tng cc ch s ca n.


a) Chng minh rng cc s n = 999 v n = 2999 khng th biu din c di
dng a + b vi S(a) = S(b).
b) Chng minh rng mi s n, 999 < n < 2999 u biu din c di dng a + b
vi S(a) = S(b).
5. (PTNK 2009) a) Chng minh tn ti s n chn, n > 2008 sao cho 2009.n 49 l s
chnh phng.
b) Chng minh khng tn ti s nguyn m sao cho 2009.m 147 l s chnh phng.
6. Tm tt c cc a thc f(x) vi h s nguyn sao cho vi mi n nguyn dng ta c f(n)
l c ca 2n 1.
Hng dn: Nu f khng phi l a thc hng th tn ti s nguyn dng n sao cho |f(n)| > 1. Nu p l
c nguyn t ca f(n) th p | f(n+p).

7. Cho a, b l cc s nguyn dng sao cho


( a, b)

a 1 b 1

l s nguyn. Chng minh rng


b
a

a b.

8. Chng minh rng nu a, b, c l cc s nguyn v

a b c
3 th abc l lp phng
b c a

ca mt s nguyn.
Hng dn: Hy chng minh vi mi p nguyn t th vp(abc) chia ht cho 3.

9. Cc s nguyn dng a, b, c, d tho mn iu kin


a2 + b2 + ab = c2 + d2 + cd.

Chng minh rng s a + b + c + d l hp s.


10. (Hng Yn 2012) Cho p l s nguyn t, a l s t nhin; p l c ng ca s
nguyn dng a nu p chia ht a v p+1 khng chia ht a, khi ta vit p || a.
Gi a, n l cc s nguyn dng, p l s nguyn t l. Gi s p || a-1 v p || n, trong
1; 0. Chng minh rng p+ || an-1.
Ch : Kt qu bi ton ny tng ng vi dng 1 ca B nng (Lifting The Exponent Lemma
LTE) sau y:
Gi vp(n) l s m ca p trong khai trin ra tha s nguyn t ca n. Cho p l s nguyn t l, x, y l cc
s nguyn sao cho x, y khng chia ht cho p nhng x y chia ht cho p, n l s nguyn dng. Khi
vp(xn yn) = vp(x y) + vp(n).
Phng php chng minh l s dng quy np ton hc theo vp(n).
Ta c dng 2 ca LTE l: Cho p l s nguyn t l, x, y l cc s nguyn sao cho x, y khng chia ht cho p
nhng x + y chia ht cho p, n l s nguyn dng l. Khi
vp(xn + yn) = vp(x + y) + vp(n).

11. Cho p > 3 l s nguyn t. Gi s a, b l cc s nguyn sao cho p | a + b v p 2 | a3 + b3.


Hy chng minh rng hoc p2 | a + b, hoc p3 | a3 + b3.
12. (Ninh Bnh 2009) Cho hai s nguyn dng p; q ln hn 1; nguyn t cng nhau.
Chng minh rng tn ti s nguyn k sao cho (pq 1)nk + 1 l hp s vi mi s nguyn
dng n.
Hng dn: S dng nh l Trung hoa v s d.

13**. (i hc KHTN 2009) Tm tt c cc b bn s t nhin a, b,c, d i mt phn


bit tha mn
a2 b2 = b2 c2 = c2 d2.
Hng dn: Dng phng php xung thang chng minh khng tn ti mt b s nh vy. Tham kho
li gii chi tit [3].

13. Bi tp tng hp 2
1. (Vit Nam 2003, bng B) Hi c tn ti hay khng cc s nguyn x, y, u, v, t tha mn
iu kin sau

x2 + y2 = (x+1)2 + u2 = (x+2)2 + v2 = (x+3)2 + t2.


1

2. (nh l Beatty) Chng minh rng nu , l cc s v t dng sao cho 1 th


cc dy s
([n]) = ([], [2], [3], )
([n]) = ([], [2], [3], )
lp thnh mt phn hoch ca tp hp cc s t nhin. Ni cch khc mi mt s nguyn
dng xut hin trong hp ca hai dy s trn ng mt ln v hai dy s khng c s
hng chung.
4. Cho n 2 l s nguyn dng. Chng minh rng
n
n 2

k 2 k
k n 1
n

n2

trong [ x ] k hiu s nguyn ln nht khng vt qu x.


4. (Rio Plate 2002) Tm tt c cc cp s nguyn dng (a, b) sao cho
a 2b b
ab 2 9

l mt s nguyn.
5. (IMO 2003) Tm tt c cc cp s nguyn dng (a, b) sao cho s
a2
2ab 2 b 3 1

l s nguyn.
6. (IMO 2007) Cho a, b l cc s nguyn dng sao cho 4ab 1 chia ht (4a 2-1)2. Chng
minh rng a = b.
7. Tm tt c cc s nguyn dng n sao cho tn ti s nguyn m sao cho 2n 1 l c
ca m2 +9.
8. Tm tt c cc s nguyn dng n sao cho tn ti cc s nguyn l x 1, x2, , xn tha
mn iu kin x12 + x22 + + xn2 = n4.

Hng dn: Trc ht hy tm iu kin cn bng cch xt theo m-un 8. Sau tm iu kin bng
cch xy dng nghim.

9. Bit rng tng cc ch s ca s nguyn dng N bng 100, cn tng cc ch s ca


5N bng 50. Chng minh rng N chn.
Hng dn: t M = 5N th S(M) = 50 v S(2M) = S(10N) = S(N) = 100. Suy ra php cng M + M = 2M
l php cng khng nh.

10*. (VMO 2004) Vi mi s nguyn dng n, k hiu S(n) l tng tt c cc ch s


trong biu din thp phn ca n.
Xt cc s nguyn dng m l bi ca 2003. Hy tm gi tr nh nht ca S(m).
Hng dn: Hy chng minh rng khng tn ti n sao cho 10 n + 1 chia ht cho 2003 v tn ti n sao cho
10n + 2 chia ht cho 2003. C th s dng bc ca 10 theo modulo 2003.

11*. Cho p l s nguyn t v a, b, c l cc s nguyn bt k. Chng minh rng tn ti


cc s nguyn x, y, z khng ng thi chia ht cho p sao cho ax 2 + by2 + cz2 chia ht cho
p.
Hng dn: Hy chng minh cho trng hp a = b = c = 1. Mt hng tip cn khc l chng minh phn
chng v s dng tnh cht nu ax2 + by2 + cz2 khng chia ht cho p th (ax2 + by2 + cz2)p-1 1 (mod p).
n

12*. Gi pn l s nguyn t th n. t S n
k 1

1
. Chng minh rng lim Sn = .
pk

Hng dn: Hy ch rng


1 1
1 1
1
1
1 1
1
(1 ...)(1 ...)...(1
2 ...) 1 ...
2 4
3 9
pn pn
2 3
pn

13*. Vi s nguyn dng n > 1, gn A(n) l mnh : T 2n-1 s nguyn bt k, lun


chn c n s c tng chia ht cho n.
a) Chng minh A(3) ng;
b) Chng minh A(5) ng;
c) Chng minh rng nu A(m) ng v A(n) ng th A(mn) cng ng.
d)* Chng minh rng nu p l s nguyn t th A(p) ng
Hng dn: Chng minh phn chng v rng nu (a1 + a2 + + ap) khng chia ht cho p th (a1 +
a2 + + ap)p-1 1 (mod p)

e) (nh l Erdos-Ginzburg-Ziv) Chng minh A(n) ng vi mi n > 1.


Ti liu tham kho

[1]. on Qunh, Trn Nam Dng, H Huy Khoi, ng Hng Thng, Nguyn Trng
Tun, Ti liu chuyn ton Gii tch 12, NXB GD Vit Nam, 2012.
[2]. Nguyn Vn Mu, Trn Nam Dng, ng Hng Thng, ng Huy Run, Mt s vn
s hc chn lc, NXB GD, 2008.
[3]. Trn Nam Dng (ch bin), Li gii v bnh lun thi cc trng v cc tnh nm
hc 2009-2010, Ebook, 2010.
[4]. T sch Ton hc v Tui tr, Cc bi thi Olympic Ton Trung hc ph thng Vit
Nam (1990-2006), NXB GD 2007.
[5]. Victor Shoup, A Computational Introduction to Number Theory and Algebra, Ebook.
[6]. D.O. Shklyarsky, N.N. Chentsov, I.M.Iaglom, Selected Problems and Theorems in
Elementary Mathematics, Mir Publishers Moscow 1979.
[7] Amir Hossein Parvardi, Lifting The Exponent Lemma, ArtofProblemSolving.com

You might also like