JU UNIVERZITET U TUZLI

RGGF
Graevinski odsjek
Predmet: Dinamika i stabilnost konstrukcija

METODA EKVIVALENTNOG STATIKOG

OPTEREENJA
(Seminarski rad)

Studenti:
Miralem Halilevi
Jasmin Hodi
Dino Smajlovi
Admir Meanovi
dr.sci.Mirsad Topalovi,docent

Profesor:

Jasmin Dani
Tuzla,Decembar 2013.

SADRAJ:
1. UVOD
2
2. METODA EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA
( EUROCODE)
3
3. METODA EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA ( JUS)
8
4. ZAKLJUAK
11

1.UVOD
Konstrukcije objekata proraunavaju se na dejstvo horizontalnih
seizmikih sila kao neelastini, ili pak linearno elastini modeli
konstrukcije. Za analizu linearno elastinih modela koristi se spektralna
analiza, a proraun se zasniva na dvije metode:
Uproena modalna (Metoda ekvivalentnog statikog optereenja)
Multimodalna ( 2D, 3D modeli, za neregularne konstrukcije)
Nelinearna metoda zasniva se na dva tipa prorauna:
Nelinearno statiki ( Pushover metoda)
Nelinearno dinamiki ( analiza vremenske historije zapisa
zemljotresa)
Primjena direktne dinamike analize sprovodi se samo za veoma vane
objekte koji se nalaze u oblasti gdje se oekuju jaki zemljotresi.
Principi prorauna seizmikih sila
Konstrukcije objekata visokogradnje proraunavaju se na delovanje
horizontalnih seizmikih sila, najmanje u dve meusobno
ortogonalne ravni.
Na delovanje vertikalnih seizmikih sila posebno se proraunavaju:
konzolne konstrukcije i druge konstrukcije kod kojih uticaj vertikalnih
seizmikih sila moe da bude merodavan.
Ukupna teina objekta G odreuje se kao suma stalnog optereenja,
verovatno korisnog optereenja i optereenja snegom.
Verovatno korisno optereenje uzima se u visini od 50% optereenja
odreenog propisima za optereenja. Ako je korisno optereenje
znaajno (skladita, silosi, biblioteke, arhivi i dr.), seizmike sile
odreuju se za najnepovoljniji sluaj maksimalnog, odnosno
minimalnog stvarnog optereenja.
Optereenje od vetra i korisno optereenje kranova ne uzima se u
obzir kod seizmikih prorauna.
Teina stalne opreme uzima se u punom iznosu.
Metoda ekvivalentnog statikog optereenja bazira se na
spektralnoj analizi. Naime, koritenjem odgovarajue spektralne krive
odreuje se zamjenjujue statiko, horizontalno optereenje, koje djeluje u

nivou svake tvavanice, i koje odraava dinamike karakteristike objekta i

oscilovanja tla.
Na osnovu jednaine kretanja sistema sa jednom masom

d(t)+2d(t)+ 2d(t)= -dg(t)

i primenom nekog poznatog akcelerograma sa ve
dogoenog
zemljotresa,metodom dinamike analize mogua je analiza konstrukcije
na dejstvo tog zemljotresa.

Slika 1 Spektralna analiza i dejstvo zemljotresa

Meutim, svaki dosadanji zemljotres je bio razliit od svih ostalih, a
svaki budui bie razliit od svih prethodnih. Sve u vezi zemljotresa je
neizvesno, odatle i teorija sluajnih procesa, matematike statistike i
teorije haosa. Iz tog razloga primenjuju se SPEKTRI ODGOVORA koji
predstavljaju maksimalan odgovor sistema sa jednim stepenom slobode u
funkciji sopstvene periode oscilovanja konstrukcije (T) i stepena priguenja
(). Elastini spektri odgovora mogu biti dati po: pomeranju, brzini,
ubrzanju, energiji... slue kao osnovni nain prikazivanja zemljotresa jer su
laki za primenu. Spektralne linije dobijene numerikim reavanjem
jednaine kretanja su skup izlomljenih linija . Anvelopa predstavlja
verovatnu krivu maksimalnih apsolutnih ubrzanja sistema (pomeranja,
brzina,...) ovako dobijeni spektar opisuje elastini odgovor sistema.Kada se
vrednosti spektra podele sa najveim ubrzanjem tla (a g), onda je spektar
normiran prema najveem ubrzanju tla.

METODA
EKVIVALENTNOG
OPTEREENJA (YUS)
2.

STATIKOG

Prije upoznavanja sa tehnikim aspektom primjene ove metode,

ukratko e biti predstavljen pregled faza prorauna koje treba da sadri
ova seizmika analiza svakog objekta. Prvi korak sastoji se u proraunu

seizmike sile S, koja napada objekat po nivou temeljne konstrukcije,.

Obzirom da se objekat mora kontrolisati za dva meusobno ortoonalna
pravca mogueg djelovanja seizmike sile, gornji zadatak se svodi na
izraunavanje posebno za svaki od tih pravaca odgovarajueg ukupnog
optereenja.

Slika 6 Svoenje seizmike sile na dvije meusobno ortogonalne ravnine

U drugoj fazi je potrebno ove sile rasporediti po visini objekta, na osnovu
usvojenog dinamikog modela, odnosno proraunske eme ( konzole, kruto
ili elastino uklijetenje u temelj). Za komponente Si ovako rasporeene
sile smatramo da sile djeluju na nivoima tavanica , po pravcima koji
prolaze kroz centre masa odnosnih nivoa. ( slika 1, b i c).
U posljednjoj fazi prorauna pristupa se distribuciji tako dobivenih
poprenih silai momenata na vertikalne nosive elemente odnosne etae.

Kategorija
tla

Tabela 3
Pretpostavke prorauna
1. Teina objekta ukljuujui i dio korisnog tereta skoncentrisana je u
novou tavanice. Od kontinualnog problema dobija se na diskontinualni
sistem, sistem sa diskretno rasporeenim masama.
2. Statiki model konstrukcije moe se rastaviti na vertikalne elemente
ramove (i zidove) i horizontalne elemente tavanice. Sloen problem se
zamenjuje sa vie jednostavnijih.
3. Vertikalni elementi (ramovi i zidovi) imaju krutost samo u svojoj ravni.
Prostorni problem se posmatra kao vie ravanskih.

4. Tavanice su beskonano krute u svojoj ravni, tako da u svojoj ravni

mogu biti izloene samo ravnom kretanju kao krute ploe. Smanjuje se
broj stepeni slobode.
5.Zanemaruje se aksijalna deformacija linijskih elemenata (0 )
6.Zanemaruju se vertikalne oscilacije tavanica.
7. Materijal se ponaa idealno linearno elastino
Obrazac za ukupnu horizontalnu seizmiku silu koja djeluje na objekat
glasi:

S=KG
U gornjem izrazu G predstavlja ukupnu teinu objekta koja se odreuje kao
suma stalnog optereenja, vjerovatnog korisnog optereenja i optereenja
snijegom.
Koeficijent K naziva se ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac i
odreuje se prema izrazu:

K= KoKd KS Kp
Koeficijent Ko predstavlja koeficijent kategorije objekta, koji uvodi
poveanje koeficijenta sigurnosti pri zemljotresu za vane objekte (Ko>1), i
smanjenje za nevane objekte (Ko<1). Kategorizacija objekata i vrijednost
koeficijenta prikazana je u tabeli 5:

tabela 5

Kategorij
a objekta

Vrsta objekta

Koeficijen
t
Kategorij
e

objekta
I

II
III
IV

Zgrade sa prostorijama predvienim za vee

okupljanje ljudi ( bioskopske dvoranje, pozorita,
fiskulturne sale , izlobene i sline dvorane);
fakulteti, kole, zdravstveni objekti i slino
Stambene zrade, hoteli, restorani, javne zgrade koje
nisu svrstane u prvu kategoriju, industrijske zrade
koje nisu svrstane u prvu kategoriju.
Pomono- proizvodne zgrade, agrotehniki objekti
Privremeni objekti ije ruenje ne moe da ugrozi
ljudski ivot

1,5

1,o
0,75
Tabela 6

Koeficijent Ks
predstavlja koeficijent seizmikog inteziteta. Njeogove
vrijednosti su normirane u odnosu na ubrzanje tee g, tabela 7:
Stepen MCS
VII
VIII
IX

Ks
0,025
0,050
0,100
Tabel

a7
Koeficijent Kp predstavlja koeficijent priuenja i duktiliteta, i on
omoguava korekciju seizmikih sila kod objekata koji se razlikuju od
nekakvog prosjenog tipa raevine na koji se cijeli proraun odnosi. Ako
takvi objekti imaju manje priuenje od ono sa kojim je raunat spektar ili
imaju manju sposobnost deformacije ( duktilnost), tada je za njih Kp>1.
Vrijednosti Kp date su u tabeli 8:
Tip konstrukcije
Koeficijent Kp
1
Sve savremene konstrukcije od armiranog betona ,
1,0
sve eline konstrukcije osim konstrukcija navedenih
u taki 2 ove tabele, i sve savremene drvene
konstrukcije , osim konstrukciia nabrojanih u taki 3
ove tabele
2
Konstrukcije
od
armiranih
zidova
i
eline
1,3
konstrukcije sa dijagonalama.
3
Zidane konstrukcije ojaane vertikalnim serklaima
1,6
od armiranog betona., vrlo visoke i vitke zrade sa
malim priguenjem kao to su visoki industrijski
dimnjaci, antene, vodotornjevi i druge konstrukcije
sa osnovnim periodom oscilovanja T> 2,00s.
4
Konstrukcije sa fleksibilnim prizemljem ili spratom,
2,0
odnosno
naglom
promjenom
krutosti,kao
i
konstrukcije od obinih zidova.
Tabela 8

Kd, koeficijent dinaminosti, odreen je na bazi spektra odgovora. Tlo na

kojem se radi objekta ranira se u tri kategorije: dobro (I), srednje (II),
loe (III). loem tlu odgovara najvei koeficijent Kd, odnosno najvea
seizmika sila. Vrijednosti Kd se raunaju na osnovu izraza u tabeli 9.

tabela 9

2. METODA EKVIVALENTNOG STATIKOG

OPTEREENJA (EUROKOD)
Ova metoda u sutini predstavlja veliko pojednostavljenje metode
dinamike analize, ali njena primjena ima i izvjesnih ogranienja. Ovom
metodom u dovoljnoj mjeri je realizovan stalni zahtjev za maksimalnim
pojednostavljenjem prorauna, preglednosti i efikasnosti, naroito u
primjeni na jednostavnije konstruktivne koncepte.

Slika 2 Pojednostavljeni, proraunski SDOF

Ovaj tip analize moe se primjeniti na zgrade koje se mogu analizirati
sa dva ravninska modela( u dva meusobno ortogonalna pravca) i iji
odgovor ne zavisi bitno od uticaja viih svojstvenih oblika slobodnih
vbracija.
Ovaj zahtjev je zadovoljen ako su ispunjena oba sljedea uslova:
zgrade koje imaju osnovni period vibracija T1 u dva glavna smjera
manji od 4Tc ili 2,00s gdje je Tc gornja granica perioda u oblasti sa
konstantnim spektralnim ubrzanjem, i usvaja se iz tabele ( tabela 1)

Tabela 1
zgrade zadovoljavaju kriterijume regularnosti po visini, u osnovi i
opte odredbe definisane u lanu 4.2.3.3. ( Evrokod 8, DIO 1) ( slika
1)

Slika 3 Kriterijumi regularnosti zgrada sa saimanjima

Ukupna seizmika sila u osnovi objekta za posmatrani pravac:

Fb = Sd(T1) m
Sd(T1) ordinata projektnog spektra za period T1,
T1 osnovni period sopstvenih oscilacija objekta

m ukupna masa objekta iznad temelja ili krutog podruma,

korekcioni faktor: =0.85 za T1 2Tc i n>2 sprata; =1 u svim
drugim sluajevima
Osnovni period sopstvenih oscilacija objekta T 1 moe se priblino
izraunati prema formuli:

gdje je:
T1 osnovni period vibracija zgrade u s
H- visina zgrade u m, H < 40(m)
Ct = 0.085 za eline okvirne konstrukcije bez dijagonala
Ct = 0.075 za armirano-betonske okvirne konstrukcije i
konstrukcije s dijagonalama

eline okvirne

Ct = 0.050 za sve ostale konstrukcije

Za konstrukcije od zidova (betonskih i zidanih):
Alternativno:

d - horizontalni elastini pomak vrha zgrade u (m) uslijed gravitacijskog

optereenja primijenjenog u horizontalnom smjeru
AC - ukupna efektivna povrina zidova prvog kata zgrade u m2
Ai -efektivna povrina poprenog presjeka i-tog zida prvog kata zgrade u
m2
Lwi- duina i-tog zida prvog -kata zgrade u pravcu paralelnom s traenom
silom u m,
lwi/H < 0.9
EMPIRIJSKI
AB RAMOVI: T1 = 0,061 H0,75 H = ....[m]
AB ZIDOVI: T1 = 0,09 H/(L)
ILI: T1 = (0,06 0,09) n

n - BROJ SPRATOVA
L - DUINA OBJEKTA U PRAVCU ZEMLJOTRESA
Sd(T1) ordinata projektnog spektra za period T 1 Definisana je na
sljedei nain:

gdje je:
Se(T) -raunski spektar odziva
T- period vibracija linearnog sistema sa jednim stepenom slobode kretanja
Ta,TB, TC - granice perioda koje definiu apcisu oblika elastinog spektra odgovora
S- faktor tla ( uzima se 1)
ag - raunsko ubrzanje tla (konstantna vrijednost maksimalnog ubrzanja u
stjenovitom ili
dobro zbijenom tlu)
ag < 0.02g nije potreban seizmiki proraun
ag < 0.05g zone niskog seizmikog intenziteta ; g=10 m/s2 ( tabela 2)

tabela 2

q- faktor ponaanja
=0,20- faktor donje granice horizontalnog projektnog spektra

Slika 4 Raunski spektar odziva

Faktor ponaanja q priblino je omjer potresnih sila kojima bi graevina
bila izloena kad bi njezin odziv bio u cijelosti elastian i potresnih sila
koje se upotrebljavaju u proraunu. Faktor ponaanja q kojim se uzima u
obzir kapacitet troenja energije za svaki proraunski smjer odreuje se
kao:

q = q0 kW >1,5
gdje je:
q0 osnovna vrijednost faktora ponaanja ovisna o konstrukcijskoj vrsti
kW - faktor koji odraava prevladavajui oblik sloma konstrukcijskog
sustava sa zidovima, sistem sa zidovima 0,5< k W<1, za okvirne
konstrukcije kw=1,0
q0 - za razliite konstrukcijske tipove odreuje slijedea tablica (Tabela 3)
Tipovi konstrukcijskih sistema prema EC8:
okvirni sistemi: vertikalna i horizontalna optereenja se prihvataju
preteno prostornim okvirima, ija je nosivost na smicanje u osnovi
vea od 65% ukupne nosivosti na smicanje
dvojni sistemi: u prijemu horizontalnih optereenja uestvuju delom
okvirni sistem, a delom konstrukcijski zidovi, pojedinani ili spojeni;
dvojni sistem sa dominantnim delovanjem zidova: nosivost na
smicanje zidova u nivou temelja je vea od 50% ukupne nosivosti
duktilni sistem zidova (povezani ili nepovezani): vertikalna i
horizontalna optereenja prihvataju se preteno vertikalnim
konstrukcijskim zidovima, bilo povezanim ili nepovezanim, a ija je
nosivost na smicanje u osnovi vea od 65% ukupne nosivosti na
smicanje
sistem velikih lako armiranih zidova;

 sistem obrnutog klatna: sistem kod koga je 50% ili vie od ukupne
mase locirano u gornjoj treini visine konstrukcije;
torziono fleksibilni sistem: dvojni sistem ili sistem
zidova koji nemaju dovoljnu torzionu krutost.
Tip konstrukcije

DCM( zgrade srednje DCH ( zrade visoke

duktil)
duktilnosti)
Okvirni sistem, dvojni
3,0 u/1
4,5 u/1
sistem,
sistem
povezanih zidova
Sistem
nevezanih
3,0
4,0 u/1
zidova
Torziono
fleksibilni
2,0
3,0
sistem
Sistem obrnutog klatna
1,5
2,0
a) Okviri i okvirima ekvivalentni dvojni sustavi
jedan sprat u/1=1.1
vie spratova, jedno polje u/1=1.2
vie spratova vie polja u/1=1.3

Tabela 3

b)
Zidovi i zidovima ekvivalentni dvojni sustavi
Samo dva nezavisna zida u jednom smjeru u/1=1.0
Ostali nezavisni zidni sustavi u/1=1.1
Zidovima ekvivalentni dvojni sistemi, ili povezani zidni sistemiu/1=1.2
Za tlocrtno nepravilne sisteme u/1=1
Vrijednost u/1 se moe odrediti statiki nelinearnom analizom
Maksimalna vrijednost u/1 = 1.50
U sluaju specijalne kontrole kvalitete vrijednost q0 se moe poveati
za do 20%.
Za zgrade nepravilne po visini q=0,8q0

Raspodjela horizontalnih potresnih sila po visini

graevine
Kada se izrauna ukupna seizmika sila S koja djeluje na objekat,
vri se proraun seizmikih sila S i koje djeluju u nivou tavanica. Ova
raspodjela seizmikih sila po visini objekta
odreuje se prema obrascu:

Si= S
gdje je:
Si- seizmika horizontalna sila u i- tom

spratu

Gi- teina i- tog sprata

Hi- visina i-tog sprata od ruba temelja
n- broj spratova ( etaa)

Za objekte koji imaju vie od 5 spratova, vii tonovi mogu biti od znaaja za
raspodjelu seizmikih sila po visini objekta. To se propisima priblino uzima u
obzir tako to se 85% od ukupne sile rasporeuje prema izrazu za Si, a 15% se
uzima da djeluje na vrhu objekta.
Horizontalne spratne sile Fi raspodjeljuju se na nosive elemente toga
sprata (zidovi i stubovi) u
OMJERIMA NJIHOVIH KRUTOSTI.

Sluajni torzijski uinci

Kao dodatak stvarnoj ekcentrinosti, da bi se obuhvatile nesigurnosti
razmjetaja masa i prostorna promjenljivost potresnoga djelovanja uzima se da
je proraunsko sredite masa svakoga sprata (i) pomaknuto sa svoga poetnog
mjesta u svakome smjeru za dodatnu sluajnu ekscentrinost:

e1i = 0,05 Li
Mai= eaiFi
gdje je:
e1i - sluajna ekscentrinost spratne mase "i" od njezina poetnog mjesta,
a uzima se u istome smjeru za sve spratove
Li - izmjera sprata okomito na smjer potresnoga djelovanja.
Mai- torzioni moment primjenjen na sprat i oko njegove vertikalne ose
( kroz centar mase)
Fi- horizontalna sila koja djeluje na sprat i

ZAKLJUAK:
Pri jakim zemljotresima dolazi do prekoraenja granice
elastinosti u konstrukciji pa i do njenog neelastinog ponaanja. Meutim,
jaki zemljotresi spadaju u tzv. izuzetna optereenja, koja se ne javljaju
esto. Zato bi bilo neopravdano i neekonomino da se rade graevinski
objekti koji bi se ponaali linearno elastino i bili potpuno neoteeni pri
jakim zemljotresima.

Za takva izuzetna optereenja dozvoljava se da se ue u

nelinearno ponaanje konstrukcije i odreenjih oteenja koja nee ugroziti
stabilnost objekta. Ovo nelinearno ponaanje konstrukcije obuhvaeno je
koeficijentom dinaminosti (u YU propisima). Naime, spektralna kriva koja
odgovara elastinom ponaanju konstrukcije redukovana je za odreen
iznos zavisno od oekivanih oteenja konstrukcije. Treba naglasiti, da
viespratni objekti imaju vie stepeni slobode kretanja pa je i njihovo
ponaanje sistema sa jednim stepenom slobode.
Meutim tanije numerike analize koje su sprovedene za ovakve
objekte pokazale su da se dobijeni uticaji bitno ne razlikuju od onih koji su
dobiveni , ako se pretpostavi da konstrukcija osciluje frekvencijom koja
odgovara prvom tonu slobodnih oscilacija sistema. Time se proraun u
sutini svodi na analizu sistema sa jednim stepenom slobode kretanja to
je sa inenjerskog stajalita veoma pogodno, jer se numerika analiza
znatno pojednostavljuje.

LITERATURA:
1. ori B., Salati R., DINAMIKA GRAEVINSKIH KONSTRUKCIJA,
Graevinska knjiga, Beograd, 2011.
2. Eurokod 8, PRORAUN SEIZMIKI OTPORNIH KONSTRUKCIJA , OPTA
PRAVILA I PRAVILA ZA ZGRADE, Beograd,2009.
3. auevi M., DINAMIKA KONSTRUKCIJA , Zagreb, 2010.