Karmele Igartua Bengoa

Karmele Igartua Bengoa
Bidegile eta Sortzaile.
Halabeharrez eta intentzio osoz
Tere Irastortza Garmendia
11/8/15
KARMELE IGARTUA BENGOA .
Karmele
Igartua
Bengoa
Bidegilea.Sortzailea
Bergaran
jaio
zen
1959ko
uztailaren 16an. Aita Daniel bergararra zuen, Oatiko Araoz

bailarako jatorrikoa eta ama Montse arrasatearra, nahiz eta
aita-amak aretxabaldarrak izan , Bedoa auzokoak .Karmele
Igartua
lau-anai arreben artean bigarrena, eta neska
bakarra egokitu zen.

Langile
familian
jaioa,
lan-kontuagatik
Aretxabaletara
etorri zen familia. Aitak Bergaran Labe Garaitan lan egiten

zuen, baina gero Aretxabaletara etorri ziren kooperatiba
mugimenduan. ULGOR kooperatiban hasi zen aurrena eta
gero
COPRECIn,kooperatiba-munduan.
-arreba ziren, Karmele
urte betekoa
Artean
bi
anai
eta Jabier, anaia
zaharrenak bi urte.
Ez Bergaran eta ez Aretxabaletan IGARTUA-BENGOA familia
ez zen beti etxe berean bizi, garai hartan ohikoa zen etxefalta
medio.
Aretxabaletan
zuten,Andramari
plazan,
eta
aurrenekoz
familiak
,hazi
etxea
ahala,
erosi
toki
gehiago behar zuenez, etxe hura saldu eta beste bat erosi
zuten. Garajeduna, gainera, eta garaje hartan Montse,amak,
denda jarri zuen. Arropa denda. Baina gero denda laga eta
lanean aritu zen tailerrean. Lau seme alaba izan zuten :
Jabier, Karmele, Joseba eta Josu.
Harez gerokoan, esan daiteke, hala ere,
aretxabaldar peto-
petoa izan zela , eta bertan ikasi, familia osatu, lan egin eta
irakasle lan eta ahaleginetan herrigintzan eta euskalgintzan
eman zuela bizitza.
IKASLE NON ETA EUSKARAZ NOLA
Tere Irastortza Garmendia . 11/8/1516:03
2.or.
Karmelek Aretxabaletako SANTA RITA

7
monjetan ikasi zuen
urtera bitarte. Handik, anaia Jabier eta bera ALMENEra
pasa ziren, eta han amaitu zituen Batxilerra eta UBI ere.
ALMEN
kooperatiben
Euskaltzaletasun
ekimenez
eta
sortutako
abertzaletasuna
ikastetxea
bultzatzegatik
zen.
hautatu
zuen IGARTUA-BENGOA familiak ALMEN. Euskarazko eredurik ez

zen artean, ikasle zaharrenak berak bihurtu ziren euskal ereduen
eragile, Karmele Igartua tarteko.
Karmelek parte hartzen zuen
orduko ikasleen mugimenduetako batean ( I.A.M.en ala EGANen

i
), eta ikasle hauek beraiek ere hainbat euskarazko eskola ere
antolatu izango zuten.

Ikasleekin batera edo aurretik ere hainbat irakasleren lana ere
garrantzizkoa zen. Hala gertatu zen ALMENen filosofiako eta
literaturako irakasleekin.
eta
irakaslea Joseba Ariznabarreta zena,
literaturako Klara Badiola. Baita Arantxa Arin , soinketako
irakaslea
ere.
Horiek
eragin
zuzena
izan
zuten
Karmeleren
baitan.
Klara Badiolak ere sortu zion literatur harra Karmeleri.
Eta
hala , eskolarako egin beharreko lan bat burutzeko asmoz joan

zen Karmele Imanol
Aginagalderekin Oiartzuna bitarte Xabier
Lete eta Lurdes Iriondori elkarrizketa bat egitea.

Magisteritza berriz Eskoriatzako irakasle eskolan egin zuen eta
frantsesa jorratzea izan zen bere aukera. Ondo moldatzen zen
frantzesez,
eta
horrek
izan
zuen
garrantzia
bere
literatur
irakurketetan ere. Ordurako, euskara hutsean ikasi ahal izan

zuen.
Bertako
irakasleen
artean
Iaki
Mendiguren
eragina
gogoratzen zuen .
Ikasteaz
batera,
ALECOPen
egiten
zuen
lan,
orduko
hainbat
langileren seme-alabak bezala. Lehen ere, Batxilergoan eta udan

lan egin ohi zuen, COPRECIn, esate batera, telefonista.
Azpimarratzekoa
da
garai
hartako
hainbat
neska
gaztek
ikasketetara eman zuten urratsa. Ez zen ohikoa garai hartan

unibertsitatera igarotzera, eta ezta hain arrunta ere Batxilergoa
egitea
ere.
Aurren-aurrena
Karmele Igartuaren
norberak
aukeratu
behar
zuen.
lagun taldetik lau-bostek jarraitu zituzten
ikasketak. Normalean, gainera, ikastera irteten ziren neskak ez

ziren
beti langile-familiakoak
izaten. Lana eginez
ikasi
arren oso ondo atera zituen ikasketak
3.or.
zuen
EUSKAL
KULTURAREN
ALDE
GIZARTE
MUGIMENDUETAN
HEZIA
Familia abertzalean hezia, euskal kultura suspertzen zen
giroetako partaide izan zen umetatik Karmele. Eta laster,
bere ahoskera eta hizketarako patxadak ezagun egin zuen
Aretxabaletan.
LORAMENDIren
omenez
Aretxabaletan
egindako
jaialdi
batean, Jabier anaia eta berak esan zituzten Loramendiren

poesiak.
Karmelek
irakurritakoa,
aipagarria
da,
Enadarena izan zen. Loramendi, gainera, familiakoa zuten

ama Montseren aldetik, Bedoakoa.
Harez gerokoan hainbat jaialditako aurkezle ere izan zen.
Aurren
aurrenekoa,
Txistulari
alarde
ziurrenera,
batean
Aretxabaletan
Gero
ere
egindako
Aretxabaletan
ziren
jaialdi askotan. Aipagarrienetako bat Loiola Irratiaren alde

egin zen makrojaialdi batean. Orduko garaiak ere ez ziren
errazak.
Igartua-Bengoatarrek
ere
frogatu
zuten.
Anaia
zaharrena preso izan zen. Transtsizio garaian arazo larriak

jasan zituen Donostia-Loiola Irratiak. 1977ko ekainaren 2an
Loiolako Herri Irratiaren Itsumendiko emisorean lehergailu
batek eztanda egin zuen.
Baina herrietan
burututako
jaialdiei esker, berriz antena hura altxatzekomodua egin zen

.Horietako
jaialdietako
bat
Aretxabaletan
egin
zen,
eta
bertan, aurkezle aritu zen Karmele Igartua. Artean 18 urte

betetzeke zeuzkan.
Eskolaz kanpo eutsi zion euskal kulturak urte askoan bere

buruari.
Musika,dantza-taldeak,
inguruan
sortzen
kulturarekiko grina.
euskal
mendiak
ezagutzeko
zen
Mendizalea
eta
giroak
mendizaletasunaren
indartzen
zuen
euskal
izan zen eta familia-giroan piztu zitzaion
kurritzeko
pasioa,
eta
baita
euskal
basoak
ezagutzekoa ere, batez ere aita Danielekin. ii
Musikarako
dohain
bereziak
txistulari ere izan zen ,

eta
zituen.
Demetrio Iriarte
Kantatzeaz
izan zuen
irakasle.
gain
Txistua ikasi
txistulari-alardeetara ere joan ohi zen Aretxabaletako txistulari taldearekin iii .
Karmeleren gaztetako ahaleginetako bat musika izan zen,

4.or.
eta
kantuan
berak
bere
ederki.Lagunen
gitarrarekin 1
artean
edo
ikasiko
zuen.
egiten
zuen
Hasieran
Elisabet
lehengusuarekin egiten zuen kantuan, baina gero bakarrik. Ama Montsek gogoratzen
duenez,
Hiltzaile
Aurrena
bat
bezala
ALMENen
Eguberrietako
hemen
naramate
bertan
jaialdietako
zen
jasotako
batean
ere
bere
kantuetako
saria
izan
Eguberriko
bat iv.
zen,
kantu
batekin irabazi zuen saria.

Oso belarri onekoa izan eta soinua ikasten ere aritu zen,
semea
soinua
ikasten
hasi
zitzaionean.
Familian
ere
kanturako eta musikarako zaletasun handia zegoen eta beti

kantu-giroan aritu izan zen.
Izpiritu sortzailea berea izan eta
kantatu
bere
esperientzia
hainbat kantu sortu eta
eta
bizipenen
erakusgarri.
Horietako bat Bazegoen bide bat esanez hasten zen,

beste bat
Baina behin 18 urte ezkeroztik ez zuen bide
horretan asko jarraitu. Hainbat jaialdietan beste abeslari

ezagunenekin egin zituen telonero lanak.
Erdal musikariak, musika instrumentala eta klasikoa alde
batera utzi gabe,
Karmelek
edo Lurdes iriondoren
Etxamendi eta Larralde, Lete,
kantutegia ia osorik zekiela esan
daiteke. Oso gustuko zituen eta hauetako hainbat kanta oso

kuttun Izarren hautsa, Andereino.
Eta hain zuzen ere, belaunaldi
hartan, andereo egiteak
eta eskola guztietara euskal adarrak hedatzeak eman zien

euskal emakume askori gizartean eragiteko bide apartea :
Andereoak izan dira , Etxamendi eta Larralderen kantukoak
bezala.
5.or.
AMA
GAZTE
BAT
ANDEREO
ARETXABALETAN
Bere irakasle-ikasketak amaitu zituenerako
oso ezaguna
zen Karmele Igartua bere jaioterrian. Eta ikasketak amaitu

orduko
Udaletik
Abasolo
zen
deitu
bata,
zieten
bi
Karmele
Nazionaletan sartu eta
aretxabaldarri
Igartua
bestea.
Resu
Eskola
KURTZEBARRI Eskoletan
euskal
eredua jorratzea eta sortzea zen helburu.

Aretxabaletako
haur-hezkuntzako
ikasle
guztiak
euskalduntzeko helburuarekin 1983-3-18an Aretxabaletako

Udalak,
Kurtzebarri
Eskolak
Aretxabaletako Eskolaurrea
Ikastola
eta
eskola
eta
Loramendi
Ikastolak
adostu zuten. 1993ra bitarte
publikoak
elkarte
pedagogikoa
egin
zuten bakoitzak bere izate juridikoa mantenduz.Karmelek

eskola publikoan ziharduen eta bertan D eredua ezartzen
hasi ziren. Karmelen Igartuarentzat
herriarentzat eskola
publikoa eta ikastola bat eginda lorpen handia izan zen.

Esperientzia
haren
amaierak
zerikusia
izan
zuen
Euskal
Eskola Publikoaren legearekin. Et1 1994an Karmele Igartuak

ere
Euskal
Eskola
Publkoa
dela
eta
egindako hausnarketan parte hartu zuen.
Aretxabaletan
Aretxabaletako
Eskolaurrea bezala edota Kurtzebarriko eredua bezala,

aldarrikatzen
apustua,
zuen
%99an
eskaintzen
zuen
eredua
irakasleria
edo
Muriltzearen
euskalduna
eta
herriko
sektore
egitasmoa,
aldeko
iraunkorra
guztien
integrazioa, dohaintasuna eta eredu berritzailea.

Udal hauteskundeetan zinegotzietarao hautagai gisara lan
egin zuen 1991 eta 1995eko hauteskundeetan, eta orduko
HBko proposamenak, bere ustez, izan behar zuen Lege
berri
baten
alde
borrokatzea
(lortu
arte
).
Arestian
aipatutako baldintzetan oinarritutako proiektuaren alde egin
6.or.
zuen gero ere, SORTUZ IKASBATUAZ edota SARASATEKO

ADIERAZPENaren deitzaileen artean.
Ge ro ra
er e
e uskal
er e duar e n
e ta
e uskal
cur r iculumar e n
alde ko
aldar r ia be ti ber e kin iz an z itue n, e ta ho r age r tzen da, e sate bate ra ,

SAR ASATEKO
ADIER AZ PEN ar e n
ar te ko
de itz ailee n
ar te an,
edo
Ikasbatuaz talde koe kin lane an
Hala bada, Karmele Igartuak 1980az geroztik Kurtzebarri

Eskolan
ihardun
zuen
.Bere
ohizko
lana
tutore
lana
izanagatik irakasle taldeak horrela erabakita, Ikasketa Buru

lanak
ere
beste
batzuekin
txandatuz, hamabi urtez. Azken ikasturteetan
adibidez,
Ikasketa
egin
Buru
irakasleen
zituen,
ihardun
eta
gutxienez,
zen
batez
ikas-proiektuen
ardura izan zuen,
ere
arteko
eta
batez
koordinatze
ere
lanen
esate baterako 2006-2007 ikasturtean
hasita, Kurtzebarrin
gauzatzen ari den Ahozkotasunaren
inguruko proiektuarena ( IRALE, M.U. eta KURTZEBARRI

ESKOLAKO proiektu bateratua).
Literaturarekin
lotutako
jarduerak
beti
izan
zituen
gustuko eta Kurtzebarrin ere jorratu zuen bide hori.Adar

honetan hainbat proiektu eta egitasmo burutu arren, bera,
buru-belarri ibili
ekimen
ohi zen Literatur Astean eta baita
batzuen
artean,
lehiaketa prestatu
Abelino
ohi zuen eta
Barriola
beste
deklamazio
urte batzuetan sariak jaso
ere ( 1992, 1996, 2002,2006). Horren harira egin zituen

hainbat bidai ere: Iparraldera 1992an, Israelera 1996an,
Esloveniara 2002an, Canadara 2006an , .
Literatur
astearen
inguruan
bere
antzezlanak
taularatu
zituen ikasle talde nahiz irakasle taldearekin. Baina baita

besteen lanak ere.
Kurtzebarri
Eskolako
partaide
bezala
M.U.
ko
irakasle
taldearekin irakas -materialen sorkuntzan parte hartu

zuen Rosa Urreta.. eta XYZekin batera, gero Anaia-Haritza
argitaletxeak
lantzeko
argitaratutako
materiala
Hezkuntzako
1.
hain
Mailatik
Hizkuntza
zuzen
hasi
ere,
eta
eta
eta
6.
Ingurunea
bertan
Mailara
Lehen
bitarte.
7.or.
Horretarako,Matilde Sanz eta Marian Bilbatua, Eskoriatzako

irakasle eskolako partaideak izan zituzten proiektu-buru.
Rosa
Urreta
lankidearen
hitzetan,
Murgiltze
eredua
deitutakoa,
ume
erdaldunek
euskalduntzeko
materiala,
integrazio
lana,
proiektu
erakargarriak
benetako
euskalduntze prozesuaren irizpideen ezarpena; taldekatzeak

nola Karmele izan zuten gidari-lanetan.
8.or.
EZ
ZEN
NAHI
PEDAGOGOAbaina
ZUELAKO
IZAN
IKASI
ZEN
HAIN
IRAKASLE ONA
Inon bada Euskal Herriak
ezagutu du pedagogia berritzaile
baten beharra Karmele Igartuaren belaunaldian. Hizkuntza

gutxietsitako hiztun izategatik eta euskaldun izateaz harro
egoteagatik batetik, mundu ikuskera klerikal eta politikoki
zatitu batetik ihes egin nahian, mundu ikuskera kritiko eta
eragilea bultzatu nahi izanagatik bestetik. Eta nola ez
esan
dagokion
norbere
familia
irakaskuntza
erraietan
erabili
hazteko
eta
sistema
du
Karmele
hezteko
garaiari
sortzearen
premia
Igartuak,
hainbat
belaunalditako andereo ,maisu eta irakaslek bezala.

Sistema pedagogiko horren oinarriak ez dira teoria baten
dedukziotik sortu, bizipen eta izate-premietatik baizik. Hain
zuen
errotua
andereo
izatea
non
ezkondu
orduko
ere
beretzat naturala zena egin zuen. Opor garaian ezkondu eta

ezkon-bidaia
Donostiara
egin,
besteak
beste,
berak
ADARRAko Ikastaroak zituelako uda hartan.
Karmele
Igartuak
22
urte
egitera
zihoan
Raimundo
Oihanguren eskoriatzarrerekin ezkondu zenean (1981-7-10)

24 urte zituenean Ekaitz semea izan zutenean, 27 urte
Garazi alaba jaio zitzaienean. Erreka barrenen jarri ziren
bizitzen
eta
hantxe
eman
zuten
bere
bizitza.
Bere
amatasuna izan da Karmele Igartua Bengoak bere bizipenen

artean beren-berenezkoa zuena.
9.or.

Garai hartako
duen
feminismoaren hainbat adarrek albora utzi
pentsamendu
bizitzan,
berak
intentzio osoz
eta
bizipenetan
esaten
zuen
erabat
bezala
murgildu
zen
halabeharrez
eta
: seme-alaben hezkuntza, ama bati ez-ezik
andereo bati zegokion senaz.

Amatasunak bezala alaba izateak eragin ezinbestekoa izan
dute
Karmele
Igartuaren
baitan,
hala
pentsaeran
nola
jokaeran, hala pedagogian pentsatzean nola bere semealabentzat eta seme-alabekin sortu nahi zuen mundualdian.
Honetan
ere,
zertarakoa
denean
behar
zuen
zer
eta
zer
horren
eta nolakoa galderei erantzun beharra bizi-bizi
zuen.
EUSKAL HERRIA EUSKALDUNTZEKO HERRIAN ERAGIN
Trantsizioa, Aministia, Ekologia, Aberri Egunak politikoki

ezker abertzalean lerratu zen Karmele Igartua, hala ere,
inolaz, bere iritziei uko egin gabe. Eta
debate politikoetan,
hezkuntzakoetan parte hartu arren, batez ere,
bere eta
gertukoen ekimenez sortutako ekintzetan nabarmentzen da

bere nortasuna.
Familian
eta
herrian
bizi
euskaltzale eta abertzale
izandakoagatik
zenez,
euskaldun,
ez zuen familietan eta
herrian eragin gabe euskal nortasuna zabaltzerik ikusten.

Eta hala, ez da harritzekoa,
kultur
elkarteetan
buru-belarri
taldearekin San Migelak

talo
ikastaroak,
Aretxabaletan bertan ziren

lanean,
TRIL
eta herriko festak berrantolatzeko
euskal
dantzak
errekuperatzen,
LORAMENDI Elkartean , Karmele hasi zenean

euskara
eta
lantzen,
URBALTZ
hartzen
euskal
bezala,
emakume
kultura
eta
elkartean
ikasleekin
gazte-mailan
politika
eta
ALKAR zena,
lagun
motibazioa
eztabaidetan
eta
parte
irakasleekin
10.or.

lagun-giroan
euskal
kultura
zabaltzen,
Aretxabaletako
soinujoleen elkartean musika-zaletasunari duintasuna eman

alde.
Denean
ikusi
du
Karmele
Igartuak
lan
egin
beharra,
denetatik nola eragin, eta Aretxabaletako Udalak Herriko

Alaba
Kuttun???
izendatu
zuen
berak
ez
zekiela
antolatutako omenaldi batean.(2009???)
11.or.
POETA
HELDU
BAT EUSKAL
HERRIKOA
ANDEREO
BAT
ESKOLA
ANTZERKIAREN
ETA AHOZKOTASUNAREN ERAGILE

2000.
urtetik
aurrera,
KURTZEBARRIKO
testuak
Literatura
sortzen.
egokitu.
Karmele
Lau
Hurrenez
Igartua
Asteko
idatzi
hurren,
hasi
zen
antzerki-emanaldirako
zituen
hauek
bera
eta
dira
bosgarren
bat
izenburuak
eta
antzespen-urteak Iruzurra (irakasleek ere antzeztutakoa)

(2001 eta 2006),Patakon bandoleroa (2002),Gazi, gozo,
gezamin (2004), Muruko sorginak eta herensugea (2005)
eta azkenik Mariasun Landaren Julieta, Romeo eta saguak
narrazioaren
antzerkirako
egokitzapena, g u r a s o e k
antzestua.
(2007,Aretxabaleta,Beasain.2011 Aretxabaleta) v
Bakoitzak
bere
gaia
baldin
badu
ere,
lanok,
denek,
badituzte , komunean, hainbat ezaugarri.

Euskal
Herrian
kokatuak
eta
Aretxabaletarekin
loturaren bat eginez sortuak dira.

Euskal
historiarekin
Batean
Patakon
eta
kulturarekin
bandoleroaren
lotuak
garaira
daude .
jotzen
du,
hurrengoan , mitologiara , Arrasateko herensugea medio,

edota
(
Eneko
Arrasateko
Aritza,
erreketetara.
Blanka
Artoiskoa,
Baita
IRUZURRA
Katalina
Erausokoa,
Iparragirreren estatuak aitzakia hartuta).

ere
12.or.
Darabiltzan gaiak
badira
unibertsaltzat ditugu, eta horregatixe ere
euskaldunak.
Patakon
bandoleroa
izango
geure Robin Hood euskalduna, Oneka Butroikoa

Matxin Olasokoa
Haritz
eta Jaun
gure Romeo eta Julieta, geure sorginak
Shakespearerenak
herria,
litzake
eta
eta
herensugearen
Leireren
arteko
aurka
altxatutako
amodioa
goratuko
duena. etab.
Aretxabaletako
zeregin
euskarak,
bizkaierak
eta
batuak
ezberdina dute antzerkietan. Karmele Igartuak
Ahozkotasunaren proiektu barruan eskolan abiarazi zituen

erabilera-printzipio
berberez.
Hala,
narratzaileak
eta
urruneko hainbat pertsonaiak euskara batua erabiliko dute,

baina gertukoek beti Aretxabaletakoa edo bizkaiera.
Publikoaren
parte-hartzea
bilatzen
du,
publikoagan
eragiteko Guztietan antzezleek publikora jotzen dute edota

publikoaren
artetik
ateratzen
dira.
Gehienetan
Aretxabaletako eta euskal tradizioetako kantu, hitz-jokoak

argitara eman nahi ditu, gerora ere erabil ditzaten, ez
bakarrik antzezle aritu direnek baita herritarrek ere.
Baina antzerki guztietan bada konflikto bat, eta konponbide
baten beharra ere beti errepikatzen da. Amodiozko istorioek
garaitzen
dute
bakarrik. Oneka
konfliktoa,
eta
bere
ustez,
ez
antzerkian
Jaun Matxin, Leire eta Haritz
Patakon eta Gobernadorearen alaba. Eta guztietan bada,

amodiozko istorio horren bidez, itxurez eta garaian garaiko
kodeak gainditu behar bat,
dena beste molde batean dela
adierazteko premia, etiketak, klasifikazioak alde batetara

uztekoa
onak
eta
txarrak
gerra
eta
borroketan
konponbidearen aldeko apustua.
13.or.
eta
Bergarako IDAZLE ESKOLAn

Ikasle eta koordinatzaile
Karmelek
aurretik
idatzia
bere
soslai
batean
nekarren
idatz
zaletasuna
Irakasle
areagotu
lanak,
egin
duela
esango nuke, eskolan hasi bainintzen antzezlanak sortzen

2005-2006an eman zuen Karmele Igartuak Idazle Eskolako
gradu-ondokoan izena. Lehen ikasturte amaierako
IDAZLE
ESKOLAko bekaren irabazle izan zen literatur sailean.

Galdu
arte
izeneko
gutun-sortaz
osatutako
narrazio
batekin. Narrazio hartan Euskal Herriko egoera politikoan

nahasten
zen
amodiozko
eta
desamodiozko
historia
harilkatzen zen.
2006-2007 ikasturtean amaitu zuen gradu-ondokoa, baina urte horretan, orduko 1.
mailako ikasle taldearekin ere lotura egitea lortu zuen, eta lotura horri esker etorri
zen IDAZLE ESKOLAko ikasleen aro berri bat, sortzailea, eragilea.
aurrera
egiteko,
larunbatero-larunbatero
elkartzen
zen
Gradu-ondokoan
ikasle-jendeak
eskolaz-
kanpoko dinamika berritzailea eragin zuen vi.
Gradu-ondokoa
amaitu zuen ikasturtetik
aurrera, urteroko
bazkari-bueltaz gain, hainbat eta hainbat egitasmo mamitu

zen :
www.idazten.com orriaren koordinatzaile bihurtu

zen .
We b g u n e h o r r e t a n d a u d e K a r m e l e I g a r t u a k a r g i t a r a t u t a k o l a n a k e t a
baita beste inon argitaratu gabeko batzuk ere. Gehienek 20.000 ikustaldi
baino gehiago jaso dute, beraz, esan lite ke, maila honetan ere oso idazle
irakurria izatea lortu duela. vii
Ilunabar literarioak
urtero,
eta
urtean
( urtean 8-12 egin izan direlarik, harrez gero,
800-1000
lagun
inguru
bildu
dutenak)
Z u m a r r a g a , E l g o i b a r,A r e t x a b a l e t a , I r u n i b i l b i d e a n f i n k a t u
ziren viii
partaidetzaz
eta
gainera,
Itziar
Gomez
Ohiko
Karmele
Igartuaren lanari eta intuizioei asko zor diote Ilunabar

Literario hauen egiturak, zeini esker lortzen da 45
minutuz edo irakurleria bertan parte hartzen duten
egileen
testuak
entzuten
gustura
egotea.
14.or.
Aretxabaletan egin izan direnak izan dira jendetsuenak

, eta bera hil ostean ere ,bere omenez, bost aldiz egin
da emanaldi bat Eta orain badakit Itsaso kontra bat,
z e i n e t a n Ter e I r a s t o r t z a r e n p o e m a l i b u r u a e t a K a r m e l e I g a r t u a r e n p o e m a
l i b u r u a r e n p o e m a k i r a k u r t z e n d i t u z t e n Ter e I r a s t o r t z a e t a I t z i a r G o m e z e k .
Emanaldi horretan zuzenen jarri dute musika Aitor Furundarena eta Iaki
Tel l e r i a k e t a K a r m e l e I g a r t u a r e n l i b u r u a r e n t z a k o i r u d i a k i x
Hainbat
kolaborazio-
euskal
komunikabideetako
soken koordinazio eta jarraipen zuzena egin zuen

Karmeletik 2007ik aurrera
gehigarrirako,
( MUGALARI GARAKO
Administrazioa
Euskaraz
aldizkarirako
edo Nabarra aldizkariko).
IKASLE
OHIen
artean
antolatutako
MINTEGIAK.
Horien artean IDATZI ETA ZUZENDU Mintegia, zeinetan

hilean behin elkartzen diren ikasle ohiak euren lanak
zuzentzeko.
besteei
LERRO
idazten
ARTERA
MINTEGIA,
erakusteko
zeinetan,
helburuarekin
hainbat
herritan erabiltzeko materiala sortu zen eta koordinatu

zuen. Hala, Karmele Igartuak Aretxabaletan eman zuen
2009an Iritzi artikuluak
idazten erakutsi mintegia,
zeinetan zortzi-bederatzi lagun elkartu ziren.
Luma berrien eleak
aldizkariko lanen jarraipena .
2006-07tik aurrera
Karmele Igartuak egin izan du
lanen jarraipena.
Hil osteko lehen alea,
dago , eta bertan jasotzen dira, gainera,
Karmele Igartuari eskainia
Bergarako UNEDen Idazle Eskolak
eskaini zion omenaldirako hainbat lagunek sortutako testuak. Ale hori ere
w w w .i d a z t e n . c o m o r r i a n i r a k u r d a i t e k e x .
Hainbat literatur-elkarterekin
harremanen
hasiera
eta jarraipena ( Hatsa elkartea, Aspaldiku elkartea).

Eta hala, hasieran IDAZLE ESKOLAKo kide gisara eta bere
aurreneko poema liburua argitartu ostean poeta gisara
Karmele Igartuak parte hartu zuen beste elkarte batzuk
antolatutako
hainbat
irakurketetan
ere,
hara
nola,
15.or.

urtez,
Nafarroako
Poesia
kongresuetan,
Irueako
Ateneoak antolatuan, Eako poesia egunetaik ere hainbat

deitu zioten, osasun kontuak medio sekula joaterik izan
ez
zuen
arren.
elkarte
Loramendi
berritzerako
Larrabetzuko
Elkarteak
2010ean
egindako
aurkezpenean,
Liluratura
saioetan,
bere
Durangon
Pentsamentuaren Poesiak antolatuetan Irakurle aparta

zen.
ikasleekin
Ez
alferrik
sariak
w w w .i d a z t e n . c o m
hainbeste
irabaziaEta
orrian,
baina
urtetan
berak
baita
Abelino
Barriola
irakurritako
Pako
deklamazio
testuak
Aizpitartek
sarietan
entzun
litezke
egindako
ahozko
grabaketetan ere. xi
Eragin hori ere nabarmena izan da, eta ez da ahaztu

behar zenbat elkartek eskaini dioten bere omenaldia hil
ostean
LORAMENDI
HATSA
Elkarteak,
elkarteak,EIE
ASPALDIKU
Elkarteak,
(Euskal Idazleen
Elkarteak),
EAKO POESIA EGUNAK ).
Ez zen inoiz lan bakartia izan, berak lortzen baitzuen beste

ikasleekin lotura. Karmele Igartuak bazekien jendea
egitasmoen inguruan biltzen, eta hala, bera hil ostean ,
Idazle Eskolako beste hainbeste ikaslek hartu zuten bere
lekukoa.
16.or.
LIBURUAK ARGITARATU
AURRETIK EMANDAKO URRATS
BATZUK
Karmele Igartua Bengoak
zuenerako
Felipe Arresen saria eskuratu
egina zuen bide bat literaturan, baina batez ere
narrazioan saiatua zen.Ezaguna zen hein batean eta

zuen
Debagoienako
euskal
prentsaren
jasoa
eremutik
iritzi
artikuluak edo idazteko gonbidapena.
Gogorik
falta
ez
bazitzaion
ere
ez
zen
ausartu.
Eta
BERGARAKO IDAZLE ESKOLAko gradu-ondokoan matrikulatu

zen.
Bergarako IDAZLE ESKOLAri buruz, berriz,
honela aitortu zion Felix Ibargutxiri ,
bere lehen liburuaren harira egindako elkarrizketan Eta norabidea ere
han topatu
nuen; han hasi nintzenean,igoal narrazio gehiago idazten nuen , poesia bano . Eta
a u s a r d i a e m a n z i d a n e s k o l a h o r r e k .( F e l i x I b a r g u t x i . D V,2 0 0 8 - 0 9 - 2 9 ) x i i
Gradu-ondokoan izena eman zuen urte berean jaso zuen

saria eta urte horretan bertan argitaratu zuen bere lehen
narrazioa
GARAko
MUGALARI
literatur
gehigarrian .Gutuna zeraman izenburu. Ipuin honi lotu

zitzaion urte horretan gero irabazi zuen Gaur arte lanari
ekiteko, eta bertan, gutun estiloa jorratu zuen nabarmenki.
Gutunekiko zaletasun horrek eraman baitzuen gero genero
hau hobeto lantzeko asmoz , Marina Tsvietaieva ezagutu eta
itzultzera. Hurrengo urtean, berriz, Liburuetan
izeneko
17.or.
narrazioan , bere azken liburuan ere aintzat hartuko duen

Marina Tsvietaieva irakurriz egiten du narrazioa.
Administrazioa euskaraz aldizkarian, berriz, 2007an

Agur, izeneko ipuina eman zuen argitara. Amodioaz ari da
narratzailea, baina baita gaixotasunaz ere, gaixotasuna izan
baitzen urte askotan bere ardura handia , eta bizitzaren eta
norberaren
mugez,
kristalezko
ateetan
Karmeleren
testuetan hainbatetan adierazten direnak.
18.or.
POESIAZ
Bere
liburuetan
ez-ezik
Idazle
Eskolako
LUMA
BERRIEN
ELEAK
aldizkarian
eta
Hatsaren poesia bilduman argitaratu zituen bere poemak Karmelek . xiii
ESTILO BAT FORMA BILA
Hiru poema liburu eman zituen argitara Karmele Igartuak, eta

beste hainbat poema idatzi zuen, batzuk argitaratuak eta beste
batzuk argitaratu gabeak.
Poesiari lotu zitzaion lau urteetan eta liburuz liburu ere bere
estiloa
berritzen
eta
tinkotzen
joan
bazen
ere,
badira
bere
poetikan aintzat hartu beharreko hainbat ezaugarri.

1.- BAT HORRENTZAKO POESIA
Poetak beste bati, irakurleari zerbait esateko idazten du. Gogoan

du bat hori, eta gogoan du bat horrek ulertzea nahi duela. Bere
poesia ez da batere abstraktua.
Gutun idazketatik oso hurbil dago bere poesia sarri. Batzuetan
forma
gisara
Gutunak,
era erabiltzen
Idaztekoak
du
gutunarena
Gutuna
Gutunetan,Gutunetan
( HO)
berriz
(DEH).
Beste askotan gogoeta bat edo aitorpen bat edo pasadizo bat
aletzen du norbaitentzat. Hori dela eta, sarri, hitanoa erabili ohi
du poesian batez ere Hitzak orbainetan (HO) eta Denbora Enaren
hegaletan
DHE)
beltza,K.622,
liburuetan,
Ez
dizkinat
hara
nola
Karakola,Luma
esango,Hirekin
(HO)
edo
Denbora kontuetan ,Ezin dinat lorik egin, Olatu handi bat
19.or.
zunan, Handiegi hator gaur ere (DEH). Zu bati ere sarri ari
zaio
Agur ,Denborarik ez (DEH) edo Eta gaur azkenean,
Esadazu, Bidaia, Zelan hasierara (IKB)
2.- POESIA ESAN egiten da . Batzuetan kontatu ere bai, eta

orduan,
poesiek
narrazio
itxura
hartzen
zertzelada
batzuk
ematen
dira
dira(HO),
egoera
batzuk
kokatu
dute,
Harrizko
egiten
egoera
baten
harmailan
/eseri
dira
denboran
eta
espazioan K,622(HO).
Esan-ez
esan
ditugun
gauzak
adierazteko
behar
du
poetak
poesia. Hitzak lagun ditu Igartuak, baina batzuetan baita estalki

ere.
Hitz
bakoitzarekin
esan
nahi
duena
zehazteko
premia
sentitzen du hasieratik. Hara nola Zirrara saileko poemak,

zeinetan amodioa koloreen arabera sailkatzen duen (HO).
3.-
Beste
bati
esan
behar
zaionak
norbere
sentipenen
adierazpen hutsa gailendu beharra du.

Beste bati esan behar zaiona beste batekin konpartitu behar den
espazio
Igartuak
hurrengo
eta
denbora
Mozarten
garaiekiko
ozeanoa,
adagioan
liburuetako
pertsonalak bezain
eta
koordenadatan
poema
(HO).
askotan
ohi
du
Karmele
Poema
honetan
eta
garbi
ikusten
da
erreferentziazko izan daitezkeen tokiekiko
hurbiltasuna
itsasoa,
kokatu
oihanak,
(harpeak,Nevadako
itsas- labarrak,
lertxunak,
itsas-argiak,
zeruetako eta itsasopeetako izarrak). Toki jakin eta ezagunak

ditu gehienetan, baina ez da falta zentzu kosmiko eta telurikoa,
20.or.
ez hautatutako toki-garaietan eta ez eta elementuekiko duen

atxikipenean ( airea,lurra,sua, ura). Hara nola Airea naiz ni,
Arnasa naiz Igual itsaso denak bat dira (IKB). Izarrak ere
askotan erabili zituen Denbora enaren hegaletan, batez ere.
4.- Poesia irakurtzekoa eta ikustekoa da. Karmele Igartua
oso irakurle ona zen, eta bere zuzenketa oso loturik zegoen
ozenik
irakurtzeko
prozesuarekin,
liburua liburua zen, eta
baina
aldi
berean,
poesia-
idazle eta irakurlearen toki eta denbora
bat konpartitzeko intimitatea sortzeko espazialki ere pentsatua

eta
sortua
Irastortzaren
dago.
Artzeren
hainbat
Marina Tsvietaievaren
iristeko
premia
bere
poesien
liburutako
espazialtasuna,
definizio
eta
aposizio, parentesi
egin
eta
oso
Tere
oharrak
eta hitzen
modu
eta
muinera
pertsonalean
ikustaraztea lortu zuen poema bakoitzaren egikeran. Bat horri

esateko
eta
kontatzeko
premia
eszenifikatu
egin
zuen,
antzerkian ari bailitzan, bere intimotasuna sorraraziz.

Urratsik handiena Itsaso Kontra bat liburuan eman zuen, bertan,
oinarrizko
Jauzi
ziren
hori
ez
zehaztasunagatik
kontzeptuak
da
definitzen
garrantzizkoa
bakarrik,
baita
egin
zuen
emandako
beraien
saiakeran.
definizioen
kokapenak
hitz
egitearen linealtasuna apurtzen duelako , aldiberekotasun bat

ezarriz; aldiberekotasun bat edota esamolde koral bat.
5.- POESIA GIZAKIEN OINARRIETARA DOA .
Karmele
Igartuaren
garen-garen
poesia
horretan
hain
hartu
pertsonala
behar
duen
da
non
tokia.
besteok
Oinarrizko
21.or.
sentipen, bizipen eta kontzeptuetara zuzenduta dago bere lehen

liburutik.
Hitzak orbainetan
egon, gelditu, pausatu, esan fereka
eta
zer
larrua
ziren
pentsatua
ematen
zien
kontzeptuak.
Denbora enaren hegaletan poema liburuan denbora hartu zuen

hizpide, denbora memoriarekin, agurra bere joanera eta etorrera
momentuekin harremanetan, eramaten eta ekartzen gaituzten
denborak.
Eta Itsaso kontra bat ean gizakia dena, esentzia eta
trasnzendentzia erabili zituen hizketagai.Kontu eman, baina...
6.-
Karmele
Igartuaren
KONTZEPTUALIZAZIOA
ez
da
abstraktua, ez doa orokortzera, zehaztera baizik . Dena bere

muinean, bere hazian den horren bila. Eta horretarako ere,
berriz,
irudiak,
irudimena,
ardatz. Berarentzat
iruditeria
ditu
pentsamentuaren
metafora : (hemendik) harantzagokoa
baita. Eta horrela, lehen liburuan, fereka daitekeen mundua da

orbain eta tatuaiena. Bigarrenean, enara beltza, sortzeko ere
geratzen ez den eta beti ibilian doan enara beltzaren hegalpea,
eta hirugarrenean, hasierak eta amaierak marra batekin bereziak
ulertzen ez zituenean, Itsaso kontraren
bateratuz
laguntzen
metafora
bidez
digu
poesian,
irudikatzen
bi
zentzu kontrajarriak
kontakizun,
laburpenean,
egin
gutun,
duen
edo
oinarrizko
bizipenen bilduma.
6.- Oinarrizkoa ez da bereizlea, batuzalea da. Kontraesana

ez
da
kontraizana.
Ezberdina
ez
da
bereizgarria.
Hitzak
orbainetan izan zen bere lehen poema liburuaren izenburua, eta
22.or.
liburuko azken lerroek, berriz, honela zioen
Poesia da laburpena
:izana esanetan/ eta batzuetan/ orbainak hitzetan.

Bere lehen liburuetatik
dakar itxura batean kontrako
diren
bizipenak bukaerak ekar dezake hasiera berri bat, agur batek

agurtu
beharra.
Bukaera
erantzunik
gabeko
galderetan
trabatuta geratzea.Ala beteera utzi du idatzita Igual, bukaera

poeman ( IKB) Denbora hartu da denbora eman (DEH)
7.- LIBURUAK BEHAR DU BERE FORMA . Karmele Igartuaren

poemak ez dira anabasean sartzen liburuan. Kontzeptualizazio
horren ulergarritasunari laguntzen dio liburuko poema bakoitzak
eta horren hurrenkerak. Eta horren arabera erabakitzen du baita
zein
poema
liburua
hautatu
libururako.
argitaratzerako,
Luma
Esate
batera,
berrien
eleak
Bere
4.
lehen
eta
5.
zenbakian argitaratuak zituen Gorri urratuan eta Kenian

. Bi poema hauek ez zituen liburu berrian sartu.
Baina
bai Lili bat, Euria,Harria,Gutuna edo baita
Isilak dio ere MUGALARIk Bergarako IDAZLE ESKOLAKo

ikasleen lanekin Durangoko Liburu Azokarako atera zuen
Luma
berrien
eleak
aldizkariaren
edizio
berezian
argitaratuak .Are gehiago, Isilak dio bihurtu zen Hitzak

orbainetan liburuko atal baten izenburu ere.
HITZAK ORBAINETAN.
23.or.
Izana esanetan, eta batzuetan hitzak orbainetan

2007an Felipe Arrese saria eskurat zera eraman zuen o lerki bildu ma 2008an eman
z u e n a r g i t a r a B B K-k . E p a i - m a h a i k i d e a r i t u z i r e n L u r d e s O t a e g i , M i k e l L a s a e t a
Ko r t a z a r .
Jon
xiv
GOIENAri, Diario vascori edota Euskadi Irrati eta Bizkaia

Irratikoei
emandako
azpimarratu
zuen
liburuaren
indarra
pertsonaletatik
elkarrizketetan
besteei
,
atera
esan
eta
alegia,
eta
Karmele
Igartuak
adieraztean
poesia
besteengan
datzala
sentimendu
sentimendu
horiek
eragitean. Ez da kasualitatea, alde horretatik, liburuaren

atarian agertzen den eskaintza : Bat horri.
Esan eta nola esan du gakoa, baina koska bat haratago
jotzen du liburuaren azken atalak, Libertatea izenekoak,
bertan
galderak,
galdetzaileak
berak
bihurtzen
baitira
mintzagai, bertan galderak ondo hautatzea eta ondo egitea

bihurtzen baita pentsamenduaren eta edertasunaren muin.
Galdera-erantzuna
intuizioak
eta
binomia
kemenak
atzekoz
goren
poesiaren egitekoa , izan ere,
aurrera
gradura
jartzeko
igotzen
ez baitira poemak galdera
bati erantzuten diotenak, baizik eta poemetan

diren
egoerak
eta
dute
argibideak
galderak
agertzen
sortarazten
dizkigutenak.
Igartuarentzat
loturak
erakusten dute
ikuspegi
sortzea
da
zereginetako
eta
hala
bere liburuek barrenean duten bizitzaren
kontzeptuala.
Egon,
gelditu,
kontzeptuek, denek dute, funtsean
pausatu,
esan
orbain eta tatuaiaren
irudiarekin zuzeneko lotura.
Denbora enaren hegaletan

2008an
liburuan.
argitaratu
2009ko
errusiarraren
zuen
Karmele
udan,berriz,
biografia
eta
Igartuak
Marina
haren
bere
lehen
Tsvietaieva
poeta
Winloko
gutunak
24.or.
liburuaren itzulpena eman zituen argitara EGAN aldizkarian.

I t z u l p e n a r e n e t a M a r i n a Tsv i e t a i e v a r e n h a r i r a
Tsv i e t a i e v a r e n t z a t
etengabeko
hain
garrantzizko
hausnarketan
jarraitu
ziren
zuen.
amodioaz,leialtasunaz, nortasunaz,
zauri
ezintasunaz
Bergarako
IDAZLE
edota
ESKOLAn
askatasunaz
bertan
ere
eman zituen bi saio egile honi buruz xv.
Denbora zen gai nagusia, beste gai guztien artean. Hitzak

orbainetan poema liburuan ere bada zuzen eta hartaz gaia
tratatzen duen poematik, hara nola Denborak mugatzen du
denbora. Denborari buruz,2010eko maiatzaren 6an
PENTSAMENDUAREN
III.
POESIA egunetan Durangon esan zuen
bezala, zientziak, filosofiak. makina bat deliberamendu eta

iritzi emana zuten.
Karmele Igartuak,baina, liburua amaitu zuenerako
intuizioa
zen
denborarekin
bakarrik
sortu
zuen
daitekeela,
denbora dela sormenaren hazia bera, eta ,gainera, baina,

sortu denbora sortu behar duela artistak, poetak. Ahitzen ,
hondatzen ez den zerbait direla edertasuna eta poesia, eta
poetaren zeregina enara beltzarena bezala sortzea dela.
Denbora,
bizi-denbora,alegia,
Igartuarentzat
lerro
zuzena,
ez
da
baina
planifikatu,egin
Karmele
eta
lortu
ekintzek hurrenez hurren osatzen dutena, ez eta itsaso

handi batetaraino iristen den ibai bateko ur-tantaren bidea.
Denboran badira atze-aurrea anitz, txorien eta hegaztien
joan-etorrietan
bezala.Badira
jauziak
eta
badira
geldi-
aldiak, eta badira pausalekuak eta badira iheslekuak, eta

badira ez-lekuak eta ez-denborak eta ez-biziak ere.
Enaren denboran izan zen hasierako izenburua eta, liburu honetan ere Denbora
enaren hegaletan izenburua erabakitzearekin batera, liburuaren osotasunari forma
ematen hasi zenxvi.
Denbora enaren hegaletan poema liburua idazterakoan

eta aurreko liburua argitaratzerako gainera, senarra hila
zuen. Karmele Igartua Bengoa, bera, gazte hil bazen ere, ez
zen aldez aurretik gaixoaldi eta heriotz mina sentitu gabe
hil. Aurrena anaia gazteena ( 1995), gero aita Daniel (2001)
eta azkena Rai,senarra
(2008).
Baina bere gaixoaldiari ere
25.or.
hasia zen aurre egiten. Aurreko poema liburuan baino askoz

areago nabaritzen da
hemen heriotza eta bizitzak soka-
dantza berean biltzen gaituztena.
Aurreko liburuak prentsan izan zuen oihartzunaz haratago

iritsi
zen
Karmele
Igartua
liburu
honekin.
Bigarren
libururako poeta heldu batek egiten zion aurre idazketari.

2008tik aurrera, baina batez ere, 2009an, etengabe aritu
zen
Karmele
kolaborazioak,
Igartua
Luma
idazten
berrien
Nabarra
eleak,
aldizkarirako
Administrazioa
euskaraz, Hatsaren poesia, Egan,Beterriko liburua . Batez

ere, iritziak argitaratu zituen NABARRAn , narrazioak eta
liburu-iruzkinak, Luma BERRIEN ELEAK aldizkarian
26.or.
Itsaso Kontra bat

Itsaso
kontra
(2010-8-20)
bat
liburua
ostean
Karmele
argitaratu
Igartua
zen.
Bengoa
Idatzia
zuen
osotasunean eta ia erabat zuzendua hil zenerako.

liburu
honetan
ere,
poemen
posizioari
hil
eta
bere
Poeta,
liburuaren
egiturari arreta berezia eskaini zien. Apailatzaileak, tere

Irastortzak, zuzenduak zituen berarekin poemak
Poeta hil ostean argitaratu zen arren, ez da liburu postumo
bat, eta ez zen liburu
honetan egileak liburu honetarako hautatutako poemaz gain beste poema bakarrik
sartu.
Bizi
ahala
galderak
sortan
eta
hainbat
koadernotan
banatuaku
edo
aldizkaritan argitaratuak sartuz, esate batera. xvii

I t s a s o Ko n t r a b a t d a K a r m e l e I g a r t u a k H e n d a i a k o k a n p i n b a t e a n z u e n m o b i l - h o m e
baten izena, pausatzen diren denbora batzuetarako aukeratutako izena ere bai, eta
ez
da
kasualitatea,
alde
horretatik,
liburu
honetan
Hendaiako
itsas-ertzak
eta
itsasoak berak duen zentralitatea. xviii
Itsasoaren figura, itsasoko olatuena garrantzi handiko irudia

da Karmele Igartuaren sorlan guztian. Ez da ahaztu behar
bere
lehen libururako hautatu zuen irudia ere olatu handi
batena dena.
Liburu
honek
aurrekoetan
ere
hiru
bezala
zati
ditu,
aurrekoak
bezala,
eta
joan-etorriak,
bizitzaren
gazi-gozoak
ditu hizpide, baina gaixotasunaren aurkako eta bizitzaren

aldeko
lehian
hasiera
eta
amaiera
kontzeptuek,
eta
geraldien garrantziak hartzen dute tokia. Eta tokiek ere

tokia hartzen dute, poetak, gerorik ez ikusteko beldurrean,
bera
gabe
geroan
ikusiko
diren
itsas-labar,
olatu,
hondartza,bapore eta itsasoei begira sosegu hartuko balu

bezala.
Tragiko
datorren
aldi
baterako
sosegu
bila
amodioa,
gainditzen gaituzten espazio eta edertasunak erantzunak

behar
dira.
Eta
erantzun
horiek
dira
metafora,
edota
definizio gisara .
Poema
bakoitzak,
forma
aldetik,
aurreko
liburuetako
moldeak erabiltzen ditu. Oraingoan, hori bai, eguneroko
27.or.

zirkunstantzia
askotan .
eta
Baina
baldintzak
joanera
edota
argiago
pasatzen
agertzen
den
dira,
denbora
bat
islatzen duten une-poema horien artetik, txinparta baten gisara,

irteten du hitz batek, oinarrizko kontzeptu batek,
linealtasuna
eta
bizitzaren
linealtasuna
apurtuz
bizitzaren
irakurketaren
atze-aurre,
izatearen
aniztasunaren lekukotasuna ematen duena xix.
Hizkuntzaren
linealtasuna
eta
irudiaren
bateratasuna,
instantearen atxikiezina eta txinpartaren indarra ematen

dute
liburu
honetan
agertzen
isla,pirata,aparra,arraina,
moduko
hitz
konkretuak
den
hiztegiak
lur-muturra,marka,
dira
batzuetan,
hustu,
itsas-argia
eta
beste
batzuetan, metafora, iruditu,garen-garena,neu,dena, bat

bezain hitz etereoak, ez huts ez hutsal.
28.or.
ERAGILE BATEN ERAGINAK :

BIZI AHALA IDATZI ETA IDATZI AHALA BIZI
Kamele
Igartua
ikas-minak
eta
jakin
nahiak
mugitzen
zuen
idazlea izan zen, baina berak aitortu zuenez IDAZLE ESKOLA

erabakigarria izan da,guztiz. Irakurtzen ikasi, Idazle Eskolan
egin nuen.
( F e l i x I b a r g u t x i . D V,2 0 0 8 - 0 9 - 2 9 )
Batez ere, berak idatzi nahi zuenari ondo zetorkion literatura

jaso zuela esan ohi zuen.
Euskal kultura eta literaturan batez
ere Artze,Xabier Lete aipatzen zituen bere elkarrizketetan, baina

baita Amaia Lasa edota Arantxa Urretavizcayaren poesia ere.
Poesian, gainera, Pedro Salinas, Luis Cernuda edota P. Neruda
poetekin batera oso gogoko izan zituen idazle frantziarrak eta
guztien gainetik, agian, Rilkeren Duinoko Elegiak eta Rilkeren
gutuneria.
Baina
guztien
Tsvietaievarekiko
artetik
sentitzen
azpimarragarria
zuen
da
Marina
erakarpena.
Marina
Tsvietaievaren idazteko eta izateko moduek bereziki harrapatu

zuten. Hartaraino non haren poetika eta biografia aztertu zuen
eta baita bere gutun liburuetako bat itzuli ere.
Elkarrizketa hartatik
daitekeenagatik
eta bere hainbat soslaietatik ondoriozta
Rilke,Salinas
eta
Tere
Irastortza
zebilzkien
poesian.
Inolaz ere, Salinas,Tsvietaieva edo Rilkerekiko zuen erakarpenak
zerikusi
handia
dute
beraien
idazteko
moduarekin
eta
baita
Karmele Igartuak genero gisara gutuneriarekiko zuen joerarekin

ere . Sentitzen zuen poesia eta testuak itzultzen ematen zuen
bere
idazketa-saio
asko,
eta
hala,
Tsvietaievaren
Wilnoko
gutunak, edota Ajmatova edta Szimborskaeren hainbat poema.

Eraginak jaso eta eragin biak naturaltasun beraz hartu dute Karmele Igartuaren
bizitzan alor guztietan, baina ezin esan, ezertan , eta inolaz imitatzailea izan
denik.
Bere bizitza pertsonalaren galbahetik iragazia izan da dena, eta bere
e s p e r i e n t z i a i z a n d a o r e h o r r e t a k o a m a - l e g a m i , b e r a k M a r i n a Tsv i e t a i e v a r e n t z a t
aukeratu zuen izenburua da berari aplika dakiokena : bizi ahala idatzi eta idatzi
ahala bizi.xx
Karmele Igartua oso denbora gutxian bihurtu da bere idatzietan

beste
batzuentzako
eragingarri.
Hala
gogoratzen
29.or.
dute,

dagoeneko,
Ione
Gorostartzuk,
harira edo Mikel Tabernak?
bere
Bere
lehen
poema-liburuaren
.. poeman, eta hala iruditu
zaigu Mikel Etxabururen Orain ni naiz Txoria ren idazleari, haren

toki-ezak eta ordu-ezen errepasoan. Hori bai. Bakoitzak bere
estiloan, Karmele Igartua bera bezala
Enar e n ar ter a
Ez naiz suk aldar ir ik o ne na
baina lau- bo st bat plate r go xo e gite n ditut
-ne ur e estilo an ino rk ino iz e gingo e z ditue n be z ala.
Ez naiz z or tz i mila me tr ok o
me ndi ibiltar ia
baina badak it gure me ndie tar a igo tz e n
-ne ur e estilo an e nar a be ltze n ar ter a
e ta hir u- lau bat to nto r re tan
Mar ik e ta Eate k agur tu naute
e ur e n le inuk o a bainintz an .
Ez naiz ir ak ur le r ik itsue na
baina bi- hir u bat idaz le ez agutu ditut
-ne ur e estilo an esane tan e ta iz ane tan.
Ez naiz idaz le r ik e mank o rr e na
baina libur ut xo bate an islatu dut
-ne ur e estilo an naiz e ne tik apur bat.
Eta hor r e gatik guz tiagat ik e re
ez naiz e gundo k o e mak ume a, baina
-ne ur e estilo an e mak ume r ik ede rr e na naiz
z ur e be so ar te an.
(DEH)
30.or.
BIZIALDI
BAT
ITSASO
KONTRA
BATEN BILA
Askatasuna izan da, ziurrenera, Karmele Igartuaren pasiorik
handiena.
Kosta
ahala
bizitzeko,
askatasuna
kosta
bere
askatasuna
baitan,
behar
askatasuna
zuen
familia
osatzeko eta hezteko , askatasuna euskaldun eta emakume

izateko.
ITSASO
baten
KONTRA
lekuko
BAT
ere
eta
badira.
poesia
pausaleku
Gauzak
baten,
egitetik
parentesi
sortzera
eman
beharreko hurrengo urratsa. Familia izatea bada sortze- gune

garrantzizkoetako bat, besteen baitan utzitako izatea da beste
sorgune molde bat : ekintzetan eta hitzetan. Transzendentziari
buruzko
hausnarketa
bat
ere
bada
bere
bizitza.
Heriotzari
bizitzeko grina eta gogoa eta irrikaz erantzun zion, baina aldi
berean gizakiaren eta norbanakoaren neurriaren kontzientziak
ere eman zien sosegua.
Orain airezko da Karmele,berak esana utzi zuen bezala, edo ur..
materia, gai, ama inolaz . Ez zegoenerako ere idatzi zuen eta
ez zegoenerako ere bizi izan zen eta ezagutu dugun batzuk
altxor handi bat jaso dugulakoan gaude. Besteontzat hor dira
bere egitasmoak eta bere hitzak .
Orain jakina da garaikide izango dela beti, hainbeste maite zuen
Tsvietaievak zioen bezala Garaikide, izatea norberaren denbora
sortzea baita
Mila esker lan hau osatzen lagundu didaten bere maitte-maittiei.
31.or.
32.or.
G alde tu Jabie r r i
ii
ARG AZ KI OIN G ISAR A ER AB IL I

iii
AR G AZ KI O IN G ISAR A ER AB IL I
iv
v

AR G AZ KI O IN G ISAR A ER AB IL I. (Arantz az uko ar gaz kia ), ge lan daukadana
vi
AR G AZ KI O IN
vii
AR G AZ KI O IN
viii
AR G AZ KI O IN
ix
x
ARG AZ KI OIN
xi
AR G AZ KI O IN
xii
AR G AZ KI O IN
xiii
AR G AZ KI O IN
xiv
ARG AZ KI OIN
xv
ARG AZ KI OIN
ARG AZ KI OIN
xvi
ARG AZ KI OIN
xvii
xviii
xix
xx
AR G AZ KI O IN
ARG AZ KI OIN
Enar e n ar te ra poe mar e n ar gaz ki oin gisara

Karmele Igartua Bengoa

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karmele Igartua Bengoa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Karmele Igartua Bengoa

Bidegile eta Sortzaile.

Halabeharrez eta intentzio osoz

Tere Irastortza Garmendia

KARMELE IGARTUA BENGOA .

uztailaren 16an. Aita Daniel bergararra zuen, Oatiko Araoz

lau-anai arreben artean bigarrena, eta neska

bakarra egokitu zen.

etorri zen familia. Aitak Bergaran Labe Garaitan lan egiten

-arreba ziren, Karmele

eta Jabier, anaia

Harez gerokoan, esan daiteke, hala ere,

IKASLE NON ETA EUSKARAZ NOLA

Tere Irastortza Garmendia . 11/8/1516:03

KARMELE IGARTUA BENGOA .

Karmelek Aretxabaletako SANTA RITA

monjetan ikasi zuen

urtera bitarte. Handik, anaia Jabier eta bera ALMENEra

zuen IGARTUA-BENGOA familiak ALMEN. Euskarazko eredurik ez

Karmelek parte hartzen zuen

orduko ikasleen mugimenduetako batean ( I.A.M.en ala EGANen

), eta ikasle hauek beraiek ere hainbat euskarazko eskola ere

antolatu izango zuten.

irakaslea Joseba Ariznabarreta zena,

literaturako Klara Badiola. Baita Arantxa Arin , soinketako

hala , eskolarako egin beharreko lan bat burutzeko asmoz joan

Aginagalderekin Oiartzuna bitarte Xabier

Lete eta Lurdes Iriondori elkarrizketa bat egitea.

irakurketetan ere. Ordurako, euskara hutsean ikasi ahal izan

langileren seme-alabak bezala. Lehen ere, Batxilergoan eta udan

ikasketetara eman zuten urratsa. Ez zen ohikoa garai hartan

lagun taldetik lau-bostek jarraitu zituzten

ikasketak. Normalean, gainera, ikastera irteten ziren neskak ez

izaten. Lana eginez

arren oso ondo atera zituen ikasketak

Tere Irastortza Garmendia . 11/8/1516:03

KARMELE IGARTUA BENGOA .

batean, Jabier anaia eta berak esan zituzten Loramendiren

Enadarena izan zen. Loramendi, gainera, familiakoa zuten

jaialdi askotan. Aipagarrienetako bat Loiola Irratiaren alde

zaharrena preso izan zen. Transtsizio garaian arazo larriak

jaialdiei esker, berriz antena hura altxatzekomodua egin zen

bertan, aurkezle aritu zen Karmele Igartua. Artean 18 urte

Eskolaz kanpo eutsi zion euskal kulturak urte askoan bere

izan zen eta familia-giroan piztu zitzaion

ezagutzekoa ere, batez ere aita Danielekin. ii

txistulari ere izan zen ,

txistulari-alardeetara ere joan ohi zen Aretxabaletako txistulari taldearekin iii .

Karmeleren gaztetako ahaleginetako bat musika izan zen,

KARMELE IGARTUA BENGOA .

batekin irabazi zuen saria.

kanturako eta musikarako zaletasun handia zegoen eta beti

hainbat kantu sortu eta

Horietako bat Bazegoen bide bat esanez hasten zen,

Baina behin 18 urte ezkeroztik ez zuen bide

horretan asko jarraitu. Hainbat jaialdietan beste abeslari

edo Lurdes iriondoren

Etxamendi eta Larralde, Lete,

kantutegia ia osorik zekiela esan

daiteke. Oso gustuko zituen eta hauetako hainbat kanta oso

hartan, andereo egiteak

eta eskola guztietara euskal adarrak hedatzeak eman zien

Tere Irastortza Garmendia . 11/8/1516:03

KARMELE IGARTUA BENGOA .