BANGHAY- ARALIN SA PAGTUTURO NG FILIPINO 3

PANUNURING PAMPANITIKAN
IKALAWANG MARKAHAN - IKALAWANG LINGGO
I.

PAKSA/MGA KASANAYAN/MGA KAGAMITAN

Paksa

Susuriing Genre
Halimbawang Akda

:
:

Pagpapahalaga sa Akdang
Pampanitikan Teoryang Klasisisismo
Dula
Kahapon, Ngayon at Bukas
Ni Aurelio Tolentino
Nasusuri ang akda batay sa
kaangkupan sa lipunan ng salitang
ginamit.
Pagpapasya

Kasanayang Pampanitikan :
Kasanayang Pampag-iisip :
Halagang Pangkatauhan :

II.

MGA INAASAHANG BUNGA (BAWAT ARAW)

A. Nakapagsasalaysay ng pansarili / o ibang karanasang kaugnay ng
mga pangyayari sa akda.
B. Mga Layuning Pampagtalakay
B.1.

Pagsusuring Panglingwistika
Nabibigyang-kahulugan ang mga salita, pahayag na ginamit
sa akda.

B.2.

Pagsusuring Pangnilalaman
Natutukoy ang bisa ng akda sa sarili / sa lipunan.

B.3.

Pagsusuring Pampanitikan
Naibibigay ang ibat ibang kaisipan batay sa mga salita /
pahayag na may kinalaman sa kalagayan ng lipunan.

C. Napapahalagahan ang bisang pandamdamin at pangkaisipan ng akda.

D.

Nakakasulat ng isang paglalahad sa isang mahalagang isyung

134

III.

pambansa.
PROSESO NG PAGKATUTO
UNANG ARAW
A. Panimulang Gawain
Mungkahing Istratehiya : Picto Map
1.

Pagpapakita ng ibat ibang larawan ng mga pangyayari

sa EDSA REVOLUTION at pagpapaliwanag tungkol dito.
L

L
LEGEND :

L - LARAWAN

a. Pag-iinterpret ng larawan tungkol sa dito.

b. Pagpaparinig ng awiting Magkaisa at pag-uugnay sa mga
larawan.
2. Pag-iinterpret sa pamagat ng akda.
Kahapon, Ngayon at Bukas (Pangkatang Gawain)
Pangkat 1 at 2 : Interpretasyon ng isang sayaw.
Pangkat 3 at 4 : Isang awit
Pangkat 5 at 6 : Isang monologo
135

B. Presentasyon ng Gawain
Tanong :

Bakit ganoon ang napiling interpretasyon?

C. Pagpapabasa
panradyo.

sa

isang

akda

sa pamamagitan

ng dulang

KAHAPON, NGAYON AT BUKAS

(Ni Aurelio Tolentino)
(Dula ng Himagsikan)
MGA TAUHAN
INANGBAYAN (PILIPINAS)
DILAT NA BULAG (ESPANYA)
BAGONGSIBOL (AMERIKA)
MASUNURIN (BABAING PILIPINA)
TAGAILOG(ANG KATAGALUGAN)
MATANGLAWIN (GOBYERNO NG KASTILA)
MALAYNATIN (GOBYERNONG AMERIKANO)
ASALHAYOP (MAPAGLILONG TAGALOG)
DAHUMPALAY(MAPAGLILONG TAGALOG)
HARINGBATA (HARING INTSIK)
HALIMAW (PRAYLE)
WALANG TUTOL (LALAKING PILIPINO)
Mga taong bayan, mga Hukbong Tagalog, mga Hukbong Intsik, Kapisanan
ng Cruz Rojang babae, mga kawal na rebulosyonaryo, mga batang lalakit
babae, bandang musika ng Hukbong Tagalog, mga Kaluluwa ng nangamatay sa
labanan, ang Haring Kamatayan, Rehimiyento ng Artiller, Infanteria at Ingeniena.
BAHAGI I
(Isang bakurang may sagingan at iba pang halaman sa tabi.
Sa gitna ay isang balag.)
LABAS I
(Asalhayop at mga taong bayan. Nangakahanay ang babae sa kanan at
ang mga lalaki naman sa kaliwa. Nanga-taas ang kanang kamay nilang lahat, na
tumatangan sa kopang ginto. Masasaya ang anyo nila.)

136

(Asalhayop, Masunurin, Walang tutol, mga taong bayan.)

Walangtutol
Masunurin
Koro
1.o
1.a
2.o
Walangtutol
2.a
3.a
Koro
Masunurin
Koro
3.a
Koro
Asalhayop

:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:

Mag-inuman, magsayawan.
Si Asalhayop ay ipagdiwang.
Ipagdiwang.
Mapala ang kanyang buhay.
At lumawig habang araw.
Habang araw.
Dangal niyay huwag dadalawin ng siphayoy ng hilahil.
Huwag dadalawin.
Dangal niyay magluningning sa ligayang sasapitin.
Magluningning.
Madlang puri, madlang biyaya sa kaniyay sumagana.
Sumagana.
Madlang yaman, madlang tuwa sa kaniyay lumawig nawa.
Lumawig nawa.
Katotot giliw, mga kaibigan, sa inyoy salamat nang habang
buhay.
Ang inyong nais na tungkol sa akin ay aking biyaya sa
sasapitin.
Kayo ang dangal ko, at kayong tunay ang tanging suhay sa
aking buhay.
(Lalapitang isa-isa ni Asal. Ang mga Koro at ipipingki sa
kani-kanilang kopa ang kanyang hawak.)
Mag-inuman, magsayawan, mag-awitan, limutin ang
kalumbayan.

Koro

Mag-inuman.
(Anyong iinumin ng lahat ang laman ng kani-kanilang kopa.
Biglang lalabas si Ina, at si Tag. Magugulat ang mga
dadatnan.Titigan sila ng kagulat-gulat ni Ina.)

LABAS 2
(Sila rin, Inangbayan, Tagalog)
Inangbayan :

Mga walang loob,

mga walang damdam,
bagoy nagluluksa
ang kawawang bayan.
Mga walang puso,
mga walang dangal,
nahan ang pangakong

137

kayo ay dadamay
sa mga pumanaw?
(Tatawa nang malakas si Asal at ituturo si Ina.)
Inangbayan :

Asalhayop!

Asalhayop

Masdan ninyo si Inangbayan,

Ang buwisit at manggagaway.
(Magtatawanan ang koro.)
Humayo ka, Inangbayan,
Huwag sabihin ang patay.
(Magtatawanan ang koro.)

Koro

Mag-inuman.
(Anyong iinumin ang laman ng mga kopa.)

Inangbayan :

Huwag!
Huwag ninyong lagukin, huwag ninyong mainom ang
hinahawakang alak na may lason.
(Magtatawanan ang koro.)
Ang inyong kaluluwa ay malilinggatong, kayoy isusumpa ng
mga pahanon.
(Magtatawanan ang koro.)
Mainit pang tunay sa mga buruhan ang bangkay ng inyong
nuno at magulang.
(Magtatawanan ang koro.)
Hayo at mag-isip ng tinutunguhan, hayo at bakahin ang mga
kaaway.
(Mahabang tawanan nila Asal at ng Koro.)

Koro

Magsayawan.
(Iinumin ni Asal, at ng Koro ang laman ng mga kopa.
Tititigan sila nang kagulat-gulat ni Ina.)

Inangbayan

Asalhayop

Inangbayan :

Mga walang kaluluwa! Ang inyong mga kasayahan ngayon

ay pagdustang tunay sa libingan ng ating marangal na lipi.
Ano? Hindi baga ninyo nararamdaman sa ibutod ng inyong
mga puso ang lamig ng kamatayan ng bayan? Hindi baga
kayo nangahihiya sa sarili, ngayong kayo nangagsasayahan
sa ilalim ng talampakan ni Haringbata ang magiging anak ni
Hingiskang?
Mahusay manalumpati ang ating ina, ang mangangaway.
Asalhayop!

138

Asalhayop

Bigyan ako ng kaunting alak.

Koro

Kami man.

Inangbayan :

Ako man.

Asalhayop

Kita ninyo? Kita ninyoy huminging kusa, pagkakitang hindi

natin siya alintanahin?
Magaling na talaga si aling inangbayan.

Asalhayop

(Kay ina) Heto ang alak na alay ko sa iyo. (Bibigyan siya ng

isang kopa.) Mag-inuman!
(Itataas ni Asal at Koro ang kanilang mga kopa.)

Walangtutol :

Mabuhay si Asalhayop!

Koro

Mabuhay!

Inangbayan :

Sumpain nawa ni Bathala ang hindi magsisi sa

paglapastangan sa araw na ito! Ito ngang tunay na araw ng
kamatayan ng mga tagapagtanggol ng bayan. Ito ang araw
ng pagkalugso ng ating kahambal-hambal sa Balintawak.
Sumpain nawa ni Bathala ang hindi magsisi!Taos sa puso ko
yaring sumpa, at sa katunayan ay ayan!
(Ipupukol sa lupa ang kopang hawak)

Asalhayop

Inangbayan!

Koro

(Biglang lalapitan ni Asal at tatampalin. Si Ina, ay

mabubuwal, kasabay ng pagtawa ng Koro.)

Asalhayop

Manggagaway!
(Kasabay ng tampal at tawanan. Kasabay ng pagsakal sa
kanya at pagtindig ni Ina.)

Walangtutol :

Huwag! Bitiwan mo. Asalhayop.

(Bibitiwan.)

Inangbayan :

Asalhayop, paglapastangan mo sa akin ay nahulog sa Apo,

sa kamay ni Mandagaran, ang taksil mong kaluluwa. At
kayong mga nakianib sa kanya, kayong mga anak kong
pinakamamahal, ay nangahawa na mandin sa kanyang
sawing palad. Dinudusta ninyo sa libingan ang dangal ng
inyong mga nuno.

139

Ah! Hindi ko inakala kailan pa man, na kayoy hindi ko

maihahalubilo sa mga angkang nagkalat dito sa DulongSilangan.
Mga anak ko, mga bunsong pinakaiibig, kayoy nangaliligaw.
Panumbalikin ninyo ang inyong mga loob, pagsisihan ninyo
ang paglapastangan sa akin at sa dakilang araw ng
pagkalugso ng bayan. Kapag nilimot ninyo ang araw na ito
ay lilimutin din ninyo ang libingang luksa ng inyong mga
magulang.
Kayoy nangabulag na lubos. Buksan ninyo ang inyong mga
mata.
(Biglang itataas ang tabing. Lilitaw ang mga libingang may
mga pangalang sulat sa panahong una at may mga sabit na
luksa at sari-saring putong.)
Ayan at tanawin ninyo sila!
(Mangagluluhuran si Tag at Koro at mangangahulog sa
kanilang kamay ang mga kopoang hawak, tanging hindi
lamang si Asal at tatalikdan ang mga nasabing libingan.)
Sa mga libingang iyan ay nalalagak ang mga buto nila GatSalian, Bituin at laksa-laksang iba pang bayaning kawal ng
bayan.
Oh! Yayamang nilapastangan ninyo ang araw na ito at ang
mga libingang iyan; yayamang dinudusta ninyo ang daklilang
pangalan ng inyong mga nuno; yayamang inilublob ninyo sa
pusali ng kapalamarahan ang banal na kasulatan ng ating
maharlikang lipi, ay ipagpatuloy na ninyo ang inyong baliw
na kasayahan, 3 colors ipagpatuloy na ninyo, mga bunsong
ginigiliw, ngunit pakiusap ko lamang, na doon sa ibabaw
nila, sa ibabaw ng mga libingang iyan, ay doon kayo maginuman ng alak, doon kayo magsayawan at mag-awitan,
doon ninyo sambilatin at yurakan iyang mga laksang sabit,
doon ninyo huwag tugutang libakin ang inyong sariling
dangal.
(Tatangis at marahang lalakad na tungo sa mga libingan.)

140

Mga bunsong pinakamamahal! Paalam ako sa inyo! Paalam

ako sa inyo!
(Mahuhulog na muli ang dating tabing.)
LABAS 3
(Sila rin, wala lamang si Inangbayan)
Tagailog

Mga kapatid ko! Oh! Anot kayoy nangalulumbay? Dahil

baga sa pag-aalala ninyo sa nalugsong buhay ng bayan sa
araw na ito? Ah, tunay nga! Sapul noon hangga ngayon ay
dalawampung taon nang singkad,dalawampung taong
pagkakaalipin. Ngunit huwag. Ngayoy nahahanda nang
lahat kapag kayoy umayos sa aking mga panukala

Koro

Magsabi ka!

Tagailog

Ibig baga ninyong bawiin sa kamay ng kaaway itong bayang

sinamsam nila sa kamay ng ating mga magulang?

Koro

Ngayon din.

Tagailog

Tayo nat magsandatang lahat.

Koro

Tayo na.
(Aalis na lahat, matitira si Asal.)

LABAS 4
(Asalhayop)
(Tatanawin ang mga nagsisialis)
Asalhayop

Mga mangmang!
Ang mga taong ito ay may mga walang pinag-aralan. Mabuti
pa ang aso, mabuti pa ang kalabaw, mabuti pa ang hayop
kaysa sa kanila, sapagkat ang mga hayop ay nabubuhay at
marurunong magsipamuhay, ngunit ang mga taong ito ay
hindi.
Nangatatahimik ang aming mga magulang. At ano? kung
ipaghiganti ko baga sila ay mangabubuhay pa kayang muli?

141

Babawiin daw ang kalayaan ng bayan. At bakit pa? Mabuti

ang may salaping alipin kaysa mahirap na laya. Mga hangal!
(Magkukuro) Mabuti nga.
Hahanapin ko ang mga Intsik, hahanapin ko si Haringbata at
aking sasabihin sa kanya ang lahat ng nangyari. Salapi na
naman ito!
(Anyong aalis. Lalabas si Haringbata.)
LABAS 5
(Asalhayop, Haringbata, mamayay Inangbayan)
Haringbata

Asalhayop.

Asalhayop

Ako poy sumasayapak mo, dakilat marangal na Haringbata.

Haringbata

Salamat.
(Lalabas si Ina, at manunubok sa tabi ng tabing. Hindi siya
makikita ng dalawa.)

Asalhayop
Haringbata

:
:

Asalhayop

Ako po sana ay talagang paparoon sa inyong bahay at may

nasang sabihing malaking bagay.
Ano yaon?

Si Tagailog at lahat niyang kasama, na pawang kapatid

niyat
kapatid ko rin ay kaaalis din po dito ngayon.
Mangagsasakbat ng sandata at kayo po ay babakahin.

Inangbayan :

(Mapaglilo!)

Haringbata

Tunay?

Asalhayop

Tunay po.

Haringbata

At bakit daw?

Asalhayop

Ibig daw po nilang mabawi ang kanilang kalayaan.

Haringbata

Mga masiging! At saan nangaroon?

142

Asalhayop

Inangbayan :
Haringbata

Ewan po, hahanapin ko sila at pakikialaman ko ang kanilang

lihim, upang di maipagbigay alam ko sa inyo at mangahulog
sa inyong kamay.
(Buhong!)

Salamat. Talasan mo ang iyong mga taingat mata. Heto ang

salapi mong bayad.
(Bibigyan ng salapi)
At kung mangahulog na sila sa ilalim ng aking
kapangyarihan ay dadagdagan ko pa iyan, at bibigyan kita
ng katungkulang mataas.

Asalhayop

Haringbata

Salamat po.
:

Hihintayin kita ngayong gabi sa aking bahay, at ipagbigay

alam mo sa akin ang lahat nilang panukala. Heto ang
tandang ilalahad mo sa taliba upang di ikaw ay papasukin.
(Bibigyan siya ng isang tsapang tanso at aalis.)

Asalhayop

Asahan po ninyo.
(Titingnan ang salapi.)
Heto ang salapi ko, heto ang tunay na Ina kong bayan, ang
tunay na Bathala. At madaragdagan pa; at matataas pa ang
aking katungkulan.
Sayang palad!

Inangbayan :

( Walang puri! )

LABAS 6
(Sila rin, Tagailog)
Asalhayop

Tagailog, hinahanap kita.

Tagailog

Akoy gayon din, kitay aking hinahanap.

Asalhayop

Sasalakayin baga natin si Haringbata?

Tagailog

Oo, bukas. Humanda kat ikaw ay kasama.

143

Asalhayop

Papaano ang paraang gagawin natin?

Tagailog

Akoy magdadala kunwari ng buwis.

Asalhayop

Mahusay. At saan tayo dadaan?

Tagailog

Sa tabing-dagat ang kalahati, at ang kalahati naman ay sa

Diliman. Heto nat nagdadatingan ang ating mga bayaning
kawal, kasama ang mga babaeng tagapagsiyasat ng
sugatan.

LABAS 7
(Sila rin, Walangtutol, Masunurin, Korong lalaki at babae.
Ang mga lalaki ay pawang sandatahan.)
Walangtutol :

Tagailog, narito na kami.

Tagailog

Hintayin natin ang mga ibang kasama.

Asalhayop

Akoy kasama ninyo, ngunit akoy uuwi pa muna sandali.

Tagailog

Asalhayop

Hihintayin ka namin dito, at dito tayo magbubuhat sa

pagsasalakay kay Haringbata.
:

Asahan ninyong akoy darating. Asahan ninyong kung saan

kayo mamatay ay doon din ako magpapakamatay. Paalam.
(Anyong aalis.)

Koro

Mabuhay si Asalhayop.

Inangbayan :

(Kay Asal.) Hintay! Tagailog, huwag mong paalisin si

Asalhayop.

Asalhayop

Ako?

Inangbayan :

Ikaw.

Lahat

At bakit?

Inangbayan :

Akoy may itatanong sa kanya dito sa harapan.

Masunurin

Ano kaya?

Koro

Ano kaya?

144

Inangbayan :

Asalhayop, wala ka bagang taglay na salapi ngayon?

Asalhayop

Wala.

Inangbayan
Asalhayop

:
:

Dinggin ninyo? Wala raw. At wala ka bagang taglay na kahit

anong tanso sa katawan?
Salupikang mangkukulam! Anot itinatanong mo?

Inangbayan :

Wala ka bagang taglay na kahit anong tanso sa katawan?

Sumagot ka.

Lahat

Sumagot ka.

Asalhayop

Wala. Anhin ko ang tanso?

Inangbayan :

Dinggin ninyo? Wala raw siyang taglay na salapi, at wala rin

namang taglay na kahit anong tanso.
(Tatawa nang malakas si Ina.)

Asalhayop

Ngitngit ni Bathala! Anot nagtatawa ka?

Inangbayan :

Dakpin ninyo at ipinagbili tayong lahat kay Haringbata.

Lahat

Oh!

Asalhayop

Ako?

Inangbayan :

Ikaw.

Asalhayop

Sinungaling si Inangbayan. Sinasabi kong sinungaling si

Inangbayan.

Inangbayan :

Mga bunso, siyasatin ninyo ang katawan ni Asalhayop, at

may taglay na salapi, at may taglay na tanso.

Tagailog

(Sa Koro) Siyasatin ninyo.

Asalhayop

Hindi ako pasisiyasat.

Tagailog

Dakpin ninyo.

145

(Tatanganan si Asal ng mga sandatahan ng mga babae ang

kanyang katawan. Makukunan sa bulsa ng salapi at isang
tsapang tanso.)
Masunurin

Tunay nga!

Lahat

Tunay nga!

Tagailog

Anot ipinagkaila mo ang iyong taglay?

Asalhayop

Akoy sapagkat Datapwat

(Tatawa nang malakas si Ina.)

Inangbayan

Yayamang hindi niya matutuhang turan ay aakuin ko na siya

at ako na ang magsasabi.

Asalhayop

Inangbayan! Mahabag ka!

Tagailog

Sabihin mo, Inangbayan.

Lahat

Sabihin mo.

Asalhayop

Inangbayan!

Inangbayan :

Ang salaping iyan ay siyang pinagbilhan ng nilako niyang

buhay ng bayan kay Haringbata.

Lahat

Oh!

Inangbayan :

At ang tansong iyan ay siyang ilalahad sa mga taliba ng

kaaway, upang siyay papasukin at maisiwalat ang ating
lahat ng lihim.

Asalhayop

Sumpa ng Apo! Ngitngit ni Mandagaran!

Inangbayan :

Pagmasdan ninyo ang tanso at may tatak marahil ni

Haringbata.
(Pagmamasdan ng lahat ang tanso)

Masunurin

Tunay nga.

Koro

Tunay nga.

Walangtutol :

Kay Haringbatang tatak.

146

Tagailog

Asalhayop!

Asalhayop

Patawad!

Inangbayan

Ngayon at inyo nang nakilala kung sino nga si Asalhayop, ay

paalam na ako sa inyo.
(Tuloy aalis. Anyong hahabulin ng lahat.)

Lahat

Inangbayan?

LABAS 8
(Sila rin, wala lamang si Inangbayan)
Tagailog

(Kay Asal) Oh! Walang pusong kapatid! Walang dangal! Sa

mga ugat mo ay tumatakbo ang maruming dugo ni
Lakasalian, yaong taksil na nagpagapos ng leeg ng ating
kawawang Inangbayan, kay Hangiskang na ama ng suwail
na Haringbata.
Pagmasdan ninyot kumikislap sa kaniyang mga mata ang
alipato ng kanyang paglililo.
Bayang Tagalog, tandaan ninyo yaring hatol.
Dapat mahalin ang ating mga kapatid, ang ating mga
magulang, ang ating sariling buhay, ngunit lalo pa nating
dapat mahalin ang dangal ng ating kahambal-hambal na
Inangbayan.
(Sandaling palipas) Kaya nga, ang sino pa mang maglilo sa
kanya, kapatid man natin o magulang kaya, ay huwag
pagpitaganan; takpan ang mata ng awa at idalhag siya sa
bangin ng lalong dustang kamatayan, at idagan sa kanyang
ulo ang matinding sumpa ng ating pagkakapaalipin.
(Sandaling palipas) Bayang Tagalog, kung sakaling mawalan
man tayo ng hiya sa mukha nating bantad, at pabayaan
nating makatkat sa ating noo ang limbag ng puri, manang
katutubo ng ating mga kaluluwa, ay magkaroon man lamang
tayong kaunting tapang sa pagkitil ng sariling buhay. Ibuhos
natin ang ating dugo,lamurayin natin ang ating laman, iwalat
natin ang ating mga buto, huwag na lamang kumalat-kalat
sa lansangan ang mabusilak na dangal ng liping Tagalog,
huwag na lamang tayo ring ito ang maglublog sa putik ng

147

lagim, ng kagalang-galang na mukhang tumatangis ng ating

kahabag-habag na Inangbayan.
(Sandaling palipas) Bayang Tagalog, si Asalhayop ay
nagtaksil. Sunugin siyang buhay.
Koro

Tagailog

Patawad!
:

Bayang Tagalog, kung malaki ang pagmamahal mo kay

Asalhayop, ako naman ay lalo pa, ngunit lalo pang malaki
ang pagmamahal ko sa ating Inangbayan. Inilako ni
Asalhayop si Inangbayan kay Haringbata, kaya dapat siyang
mamatay, sapagkat dapat na lipulin ang lahat ng halamang
lasong tumubo at umusbong sa lupang Tagalog.
(Sandaling palipas)
Sunugin sya ng Buhay.

Koro
Tagailog

:
:

Patawad!
Bayang Tagalog, bayang pinakamamahal kong lubha, wala
sino pa mang makasasalag sa madaling hampas niyaring
hatol. Ibig ko pang akoy mamatay, huwag na lamang
ipahutok ang katuwiran. Kaya nga, sinumang may nais na
humingi ng patawad na naitong suwail, ay patayin na muna
ako, saksakin na muna yaring dibdib. Alin sa dalawa:
mabuhay ang kataksilan at ako ang mamatay ang kataksilan
(Sandaling palipas)
Sunugin siyang buhay.

Koro

Patawad!

Koro

Oh! Bayang Tagalog! Bayan ng marangal nan liping Tagalog,

huwag mong ihingi ng patawad ang nagtaksil sa dakilang
dangal ng ating mga kasulatan.
(Bubunutin ang kanyang sundang.)
At yayamang ayaw ako ilugso ng mga nagtatanggol sa
kanya, ako ang maglulugso sa mga sasagot sasanla sa
aking matatag na hatol. Iwawalat ko ang dibdib ng balang
kumibo, hahalukayin ko ang puso ng balang magsigaw ng
wikang Patawad.
(Itataas ang kanyang sundang. Mapapaurong ang lahat.)

148

Tagailog

Hukbong Tagalog, lahi ng katapangan, mga anak sa digma,

tulinan ninyo.
Napaparam ang ulap ng sakim, sumisilay ang araw ng
kalayaan: (Tuloy pasok)

LABAS 9
(Masunurin, Korong Babae)
Masunurin

Laban kayo, mga kawal, at bawiin itong bayan.

1.a

Sandali pay ating tunay na tagumpay.

Koro

Ang tagumpay.

Masunurin

Nagkaabot ang hukbo at nagkahalubilo.

2.a

Laban kayo, laban kayo, ang kalabay

Koro

Tumatakbo.

Masunurin

Hayot abuluyan ang mga sugatan.

Koro

Abuluyan.

LABAS 10
(Maglalabasan ang mga kawal na Intsik, karamihay sugatan at
nagabubuwal.)
Masunurin

Huwag bayaan , itoy ating katungkulan.

LABAS 11
(Sila rin, Haringbata, Inangbayan, mamamayay si Tagailog. Kaladkad ni
Haringbata si Inangbayan.)
Haringbata

Papatayin kita.

Koro

Tagailog

Si Inangbayan.
(Lalabas si Tagailog)
Haringbata!
(Sabay saksak. Mabubuwal si Haringbata.)

Haringbata

Mamamatay ako!

149

Koro

Patay si Haringbata!

LABAS 12
(Sila rin, kawal na Tagalog)
Tagailog

Ating-ating ang tagumpay. Atin ang ating katuwiran.

Inangbayan :

Mabuhay si Tagailog.

Koro

Mabuhay!

Tagailog

Mabuhay si Inangbayan!

Koro

Mabuhay!

Inangbayan :

Mabuhay ang ating kawal!

Koro

Mabuhay!

Tagailog

Mabuhay ang ating lipi sa lilim ng kalayaan!

Koro

Mabuhay!

Inangbayan :

(Tatanaw sa kanan.) Sino ang mga dumarating?

Tagailog

Sino kaya?

Koro

Sino kaya?
(Tutugtugin ang Marcha Red Espaola at lalabas si Dilat-nabulag at Matanglawin.)

LABAS 13
(Sila rin, Dilat-na- bulag,Matanglawin.)
Inangbayan :

Sino kayo?

Dilat-na-bulag:

Akoy si Dilat-na-bulag.

Matanglawin :

Akoy si Matanglawin.

Tagailog

Kalaban ba kayo?

Dilat-na-bulag:

Kami ay kaibigan.

150

Inangbayan :

Ano ang inyong nais?

Matanglawin :

Ang kayoy iligtas sa pagkapanganyaya

Tagailog

May sakuna baga?

Dilat-na-bulag:

Mayroon.

Matanglawin :

Tanawin ninyo sa dakong kanan ang tila wari nagdidilim na

langgam na paparito, at yaoy mga kawal na babaka sa
inyong bayan.

Inangbayan :

At sino nga sila?

Dilat-na-bulag:

Mga kapatid din ninyo.

Tagailog

(Sumpa ng langit!)

Koro

Sumpa ng langit!

Matanglawin :

Tanawin naman ninyo sa dakong kaliwa ang lalo pang

makapal. Babakahin kayo.

Inangbayan :

At sino naman ang mga iyon?

Dilat-na-bulag:

Inyo ring mga kapatid.

Tagailog

Sumpa ni Bathala!

Koro

Sumpa ni Bathala!

Matanglawin :

Tanawin ninyo sa dakong yaon ang maraming kawal na

mapuputi. Yaon ay aming hukbo. Tanawin ninyo sa dagat
ang mga sasakyang pambaka. Ang lahat na iyan ay amin. At
kung kayo ay kakapatid sa amin, ang aming ari, ang aming
hukbo, ang aming mga sasakyan at ang aming mga puso at
kaluluwa, ay inyo ring lahat. Ipagtatanggol namin kayo sa
lahat ng ligalig at pagkapaalipin.

Inangbayan :

Tapat baga ang inyong pakikipagkapatid sa amin?

Dilat-na-bulag:

Tapat.

Tagailog

Hindi ninyo bibigyang ligalig ang kalayaan ng aming mga

anak?
Hindi.

Matanglawin :

151

Inangbayan :

Matatalaan ninyo ang gayon?

Dilat-na-bulag:

Oo.

Inangbayan :

Bayang Tagalog, narinig ninyong lahat. Sumagot kayo.

Koro

Kami ay pumapayag.

Matanglawin :

(Kay Tagailog.) Talaan mo ito.

(Bibigyan ng pergamino, tatala si Tagailog.)

Tagailog

Ayan. At ikaw?

Matanglawin :

Tatalaan ko ito. (Tatala rin sa isang pergamino.) Ayan.

Inangbayan :

Ngayon, ang sumpaan.

Dilat-na-bulag:

Ang sumpaan.

Lahat

Ang sumpaan.

(Isasaksak si Tagailog at Matanglawin ang kani-kanilang

sundang sa bisig sa kaliwa, sasahurin sa isang sarong ginto
ni Ina ang dugo ni Tagailog at si Dilat-na-bulag naman ang
kay Matanglawin.)
Dilat-na-bulag:

(Kay Tagailog) Inumin mo ito.

Inangbayan :

(Kay Matanglawin) Inumin mo ito.

(Tatanggapin nila Tagailog at Matanglawin ang mga sarong
ginto.)

Tagailog

Sa sarong gintong iyong tangan

ay nalalamang totoo
ang dalisay na dugo ko
dugong tunay ng bayan ko.

Matanglawin :

Sa sarong gintong iyong tangan

ay tunay na nalalaman
yaring duro kong dalisay
na dugo ng aking bayan.

Lahat

Inumin ninyo.

Dilat-na-bulag:

(Hahawakan ang kamay ni Ina.)

152

Ang kamay kong iyong tangan

ay kamay ng aking bayan,
kung di mo pagsisiluhan,
ang ditoy pinagsumpaan,
kamay na itoy mag-aalay
sa iyo ng biyayang tunay.
Ngunit kung lalapastangan,
kamay na ito ay tatangan
ng sundang na kamandagan,
ang puso moy tatarakan.
Inangbayan :

Sa dibdib koy masisilip

ang dalisay kong pag-ibig,
ang kaluluwa kong malinis,
ang mga banal kong nais
na sa atin ay bibigkis,
ang puso tay nang magkatalik.
Ngunit kung magbabalawis
sa ating pagkakapatid,
pag-ibig koy magngingitngit
at sa iyoy siyang tutugis.

Koro

Kami naman ay gayon din.

Tagailog

Ang magtapat ay mabuhay.

Koro

Mabuhay.

Matanglawin :

Ang magtaksil ay mamatay.

Koro

Mamatay.

Inangbayan

Lahat

Ang dugong iyay maging lunas sa puso ng kung sinumang

magtatapat. Datapwat kung magsusukab sa buhay niyay
maging lason at kamandag.
Inumin!
(Iinumin ni Tagailog at Matanglawin ang dugo. Mahuhulog na
bigla ang tabing.)

D. Paghahati ng mga gawain.

Pangkat 1 : Pagbubuo ng mga pangyayaring narinig.

153

Pangkat 2 : Pamimili ng mga makatotohanang pangyayari.

Pangkat 3 : Pamimili ng di-makatotohanang pangyayari.
Pangkat 4 : Pamimili ng mga pangyayaringgustung - gusto.
Pangkat 5 : Pamimili ng mga pangyayaring di naibigan.
E. Pag-uulat ng bawat pangkat.
F. Pagkuha ng feedback sa mga mag-aaral.
PAGSUSURI SA AKDA
IKALAWANG ARAW
A. Panimulang Gawain
Mungkahing Istratehiya : Sabayang Pagbigkas
Pamagat ng Tula : Pag ibig sa Tinubuang Lupa
B. Pagsusuri sa Akda.
C. Pangkatang Gawain.
Pangkat 1 at 2 : Pagsusuring Panglinggwistika
Pagtatala at pagpapaliwanag ng mga salitang
may sinasagisag/ kinakatawan.
Mga Salita

Sinasagisag /
Kinakatawan

Dilat na Bulag
Bagong Sibol
Masunurin
Matanglawin
Asal Hayop
Haring Bata
Halimaw

154

Paliwanag

Pangkat 3 at 4 : Pagsusuring Pangnilalaman

Mungkahing Istratehiya :Fish Bone Map
SANHI

SANHI

INTSIK

KASTILA

SANHI

AMERIKANO
BISA / BUNGA

SANHI

SANHI

SANHI

Pangkat 5 at 6 :Pagsusuring Pampanitikan

Mungkahing Gawain : Pagpapaliwanag sa mga kaisipang hinango
sa akda sa pamamagitan ng madamdaming
pagpapabasa.
a. Inang Bayan : Huwag ninyong lagukin, huwag ninyong
mainom ang hinahawakang alak na may
lason.
Ang inyong kaluluwa ay malilinggatong,
Kayoy isusumpa ng panahon.
b. Asalhayop :

Hahanapin ko ang mga Instsik,

hahanapin ko si Haringbata
at aking sasabihin sa kanya
ang lahat ng nangyari. Salapi
na naman ito!

c. Haring Bata :

Hihintayin kita ngayong gabi

sa aking bahay at ipagbigay
Alam mo sa akin ang lahat
Nilang panukala.

d. Dilat na Bulag :

Ang kamay kong tangan

ay kamay ng aking bayan,
155

kung di mo pagsisiluhan,
ang dito ay pinagsumpaan,
kamay na ito ay mag-aalay,
sa iyo ng biyayang tunay.
C. Pagbabahaginan ng napag-usapan.
D. Pagkuha ng feedback sa mga nakinig.
E. Pagbubuo ng Sintesis
Mungkahing Istratehiya : Categorize / Classify organizers
Kaisipan
Panahon
Intsik

Kastila

Amerikano 3
IV.

EVALWASYON

PAGPAPAHALAGA SA AKDA
IKATLONG ARAW
A. Panimulang Gawain
Mungkahing Istratehiya : Pag - isa-isa sa mga uri ng KALAYAAN at
kung paano mapangangalagaan.
Halimbawa :
Kalayaan sa pamamahayag, kalayaan sa pagbati at iba pa.
A. Pagsusuri sa Akdang.
B. Pangkatang Gawain
Pangkat 1 at 2 : Pagpapakita ng Pakikisangkot
Pagtatala ng mga positibo at negatibong kaisipan
at mga patunay na pahayag o pangyayari.
Positibo

Patunay na Pahayag/Pangyayari
156

1._______________________ __________________________
2._______________________ __________________________
3._______________________ __________________________
4._______________________ __________________________
5._______________________ __________________________
Negatibo
Patunay na Pahayag/Pangyayari
1._______________________ __________________________
2._______________________ __________________________
3._______________________ __________________________
4._______________________ __________________________
5._______________________ __________________________
Pangkat 3 at 4 : Pagpapakita ng Paghahambing
Mungkahing Istratehiya : Compare and Contrast
Kahapon Ngayon at Bukas

Iba pang Akda

Paksa

Kaisipan

Mensahe
Pangkat 5 at 6 : Pagpapakita ng Pagtataya
Mungkahing Istratehiya : Flow Chart
157

Kahapon, Ngayon at Bukas

Bisang
Pandamdamin

Bisang
Pangkaisipan

C. Pagbabahaginan ng napag-usapan.
D. Pagkuha ng feedback sa mga nakinig.
E.Pagbuo ng Sintesis
Mungkahing Istratehiya : Cue Cards
Magiting

tao
Buhay

Kalayaan
pangalagaan
Dakila
Pinagbuwisan
V.

PAGPAPALAWAK NG KARANASAN
PAGLIKHA
IKAAPAT NA ARAW

158

A. Panimulang Gawain
Mungkahing Gawain : Eye Witness Balita

Ano

Sino

Bakit

Saan

Paano

Kailan

Pamamaraan : Ibabahagi ang mukha ng isang tao. Bawat bahagi ay

may katumbas na tanong na sasagutin.

Pag-uulat ng isang mahalagang pagdiriwang na may kaugnayan sa

kasaysayan ng bansa.

B. Pagpapabasa ng mga balitang may kabuluhan sa kalagayang

estado ng bansa.
C. Pagpapatala sa pisara ng mahahalagang isyung may kinalaman
sa katahimikan, pulitika, relihiyon, edukasyon at sining.
pulitika

Katahimikan

Mahahalagang
isyu

ekonomiya

edukasyon
D. Pagpapapili sa mga mag-aaral ng paksang nais isulat.
E. Pagbabalik-gunita sa pamantayan sa pagsulat ng isang balita.
1. May tatlong bahagi
a. Panimula Balita / Paksa
159

b. Gitna Detalye / Patunay

c. Pangwakas Paglalagom
2. Sumasagot sa mga tanong na 5 Ws at 1 H
(Sino, Ano, kailan, Saan, Bakit, Paano)
F. Pagsulat ng mga mag-aaraal.
G. Pagpapabasa ng ilang nasimulan.
H. Pagkuha ng feedback sa mga mag-aaral.
I. Pagbibigay ng feedbacak ng guro.
J. Pagpapatuloy ng pagsulat bilang gawaing-bahay.
PAGPAPAHALAGA
IKALIMANG ARAW
A. Panimulang Gawain
Mungkahing Gawain : (Itinakda) Palabas Pantelebisyon
Pangkat 1 at 2 : Pagtatanghal ng DEBATE
nina Oscar Orbos at Winnie Monsod
Pangkat 3 at 4 : Pagtatanghal ng ISYU 101
B. Pagbibigay ng reaksyon ng mga mag-aaral kung may kaugnayan
ang itinanghal sa kanilang gawain o isinulat.
C. Pagpapabasa sa kapareha. Pagbibigayin ang bawat kapareha ng
feedback batay sa pamantayang itinakda.
D. Pagbabahaginan sa klase.
E. Pagbibigay ng feedback ng mga nakinig
F. Pagbibigay ng guro ng sariling feedback kaugnay ng mga
isinagawang gawain.

160

161