Ekonomia e Kosoves

Kosova ka nj ekonomi t re dhe dinamike. Baza e saj sht

transformuar nga nj ekonomi centraliste e dirigjuar n nj ekonomi t
hapur t tregut, cila transformimin e saj te thell e ka prjetuar pas
vitit 1999 me lirimin e Kosovs nga Serbia. Nj ndr sfidat me t cilat
ajo u prball gjat dekads s fundit sht edhe procesi i privatizimit.
N prpjekje pr t krijuar nj mjedis sa m t prshtatshm pr
investitort, AKP-ja vazhdon me nj program te prshpejtuar te
privatizimit re Ndrmarrjeve dhe Aseteve prmes nj procesi t
tenderimit transparent dhe konkurrues, sipas praktikave m t mira
ndrkombtare.
Ky proces sht atraktiv pr investitort sepse i mundson pronarit t
ri t bj investime t menjhershme si dhe t bj przgjedhjen e
fuqis s re puntor, duke ofruar pronsi t pastr pa ndonj borxh t
trashguar, pa ndrhyrje t kreditorve dhe pretendentve t
mundshm.
E ndodhur n Evropn Juglindore ekonomia e Kosovs sht br pjes
e integrimeve ekonomike t ktij rajoni, t cilat ofrojn mundsit e
zgjerimit t tregut n nj hapsir mjaft t gjer. Qellim n vete
tashm sht rritja e konkurrueshmrise s ksaj ekonomie duke rritur
kapacitetin e saj eksportues pr t zvogluar deficitin tregtar q
Kosova aktualisht ka. Si vend i rndsishm pr zhvillimin e biznesit
Kosova ofron nj sr prparsish komparative si: popullsin re dhe
mjaft mir t kualifikuar, ku mosha mesatare e saj sht mjaft e re,
resurset natyrore, kushtet e volitshme klimatike, infrastruktura e re,
politika fiskale me taksat m t ulta tatimore n rajon, pozita
gjeografike me qasje n tregun rajonal t CEFTA-s dhe n at t
Bashkimit Evropian . Kosova prve se sht antare e CEFTA-s , ne
Qershor te ktij viti sht antarsuar edhe ne FMN (Fondi Monetare
Ndrkombtar) dhe BB ( Banka Botrore) dhe aspiron n mekanizma
tjer te fuqishm ekonomiko-financiar si BERZH, si dhe ne Bankn pr
zhvillim e kshillit te Evrops CEB. Kosova gjat muajit qershor 2013
sht pranuar si antare e plot n CEB. Kjo bank sht deg
autonome e Kshillit t Evrops. Aspiron n mekanizma tjer te

fuqishm ekonomiko-financiar si Organizata botrore e Tregtis OBT

etj.

SEKTORI REAL

Numri m i madh i ndrmarrjeve n Kosov, jan tregti me 16 091

ndrmarrje, ose shprehur n prqindje (55.4%), industris prpunuese
3736 (12.9%), akomodimit dhe aktiviteteve t shrbimeve me ushqim
me 3 126 (10.8%), ndrtimtaris me 2094 (7.2%), si dhe shrbimeve
biznesore dhe shrbimeve t tjera me 1 897 (6.5%).
Gjithashtu numr i konsiderueshm i ndrmarrjeve i takojn edhe
sektorit t transportit, depove dhe telekomunikacionit me 1 166
(4.0%), informacionit dhe komunikimit me 626 (2.2%), industris
nxjerrse me 149 (0.5%), furnizimit me uj, kanalizim, menaxhim
mbeturinash dhe aktivitete revitalizimi t toks me 144 (0.5), si dhe
prodhimi, furnizimi me energji elektrike, gazi, avulli dhe ajri i

kondicionuar arrijn rreth 28 ndrmarrje, ose shprehur n prqindje

(0.1%).
Agjencia e Statistikave t Kosovs raporton se sa i prket punsimit
pr sektort ekonomik, t cilt ishin pjes e hulumtimit, del q numri
total i t1 punsuarve arrin shifrn 149 886, prej t cilve sektori i

tregtis prbn rreth 57,379 t punsuar, ose shprehur n

prqindje (38.3%).
N industrin prpunuese jan rreth 22,932 t punsuar, prkatsisht
15.3%, ndrtimtaria me 16 297 (10.9%), shrbimet biznesore 12 297
(8.2%), akomodimi dhe aktivitetet e shrbimeve me ushqim me 11 174
(7.5%), furnizim me energji elektrike, gaz avull dhe ajr t kondicionuar
9 025 (6.0%), kurse sektort e tjer kan m pak se 5% t punsuar.
Karakteristik tjetr q vlen t prmendet sht edhe qarkullimi i
realizuar nga ndrmarrjet, e q prap dominon tregtia me nj
pjesmarrje prej 55.7%, industria prpunuese me 11.8%, ndrtimtaria
me 10.5%, kurse sektort e tjer t veprimtarive ekonomike rezultojn
me nj prqindje m t vogl t qarkullimit.
Treguesi i pags mesatare mujore q sillet, sht rreth 349 Euro n
aktivitetet e prfshira n anket, e q sht nj tregues i prafrt me
realitetin ton.

Fondi i punsimit, premtim i parealizuar

Fondi pr punsim shum leht mund t mbetet vetm nj premtim i
zv/kryeministrit,HashimThai.
Pr t krijuar kt fond n vler prej 1.5 miliard eurove, Qeveria e Isa
Mustafs duhet ti marr mjetet nga Trusti dhe nga Fondi i privatizimit,
mjete kto t cilat jan duke u ruajtur jasht vendit.

1http://www.telegrafi.com/wp.php?s=sektori+real+ne+kosove&post_type=post

Q kto mjet t jen n dispozicion pr afaristt, ather Qeveria

duhet t marr dritn e gjelbr nga Kuvendi i Kosovs n ndryshimin e
ligjit pr menaxhimin e financave publike, ligjin pr Agjencin Kosovare
t Privatizimit dhe ligjin pr Kursimet Pensionale.
Burime t Gazets Tribuns brenda Qeveris, bjn t ditur se Fondi i
Trustit i cili sht prej rreth 1 miliard eurove nuk do t preket pr
krijimin e ndonj Fondi zhvillimor.
Qeveria nuk do t prdor mjetet e Trust-it pr ndonj Fond
zhvillimor, pasi q ato jan mjete t qytetarve. Ato mjete do t
ruhen me nj kujdes t shtuar, pasi q jan djers e qytetarve, ka
thn ky burim i gazets.
E, mjetet t cilat pritet t hyn n funksion t ekonomis s vendit,
pritet t jen vetm ato t Fondit t privatizimit.
Kt n nj intervist pr Gazetn Tribuna e ka pranuar edhe ministri i
Financave, Avdullah Hoti.
N kuadr t pakos ligjore, q Qeveria do t prgatis, do t
planifikojm q t krijojm mundsin q fondi i grumbulluar nga
privatizimi i ndrmarrjeve t hyj n funksion t fondit zhvillimor. Do t
jemi shum t kujdesshm n prdorimin e fondit t Trustit Pensional,
pasi q ato jan para t qytetarve e jo t shtetit, ka thn Hoti
N ann tjetr, edhe komuniteti i biznesit vlerson se asnj Fond nuk
mund t prdoret pa ndryshimin e ligjeve n Kuvend. Jo vetm mjetet
e Trustit, por as ato t privatizimit nuk mund t prdoren pa ndryshimin
e ligjeve n Kuvend. ka thn pr Gazetn Tribuna, kryetari i AKB-s,
Agim Shahini.
Ai ka mbshtetur qeverin q t ket kujdes n prdorimin e mjeteve
t Trust-it pasi q sipas tij, pronar t atyre mjeteve jan qytetart.
Ato mjete nuk mund t prdorn pa plqimin e qytetarve. Pr
prdorimin e mjeteve t Trust-it duhet t bhet nj debat i gjat me
qytetar, ose duhet t ket referendum pr kt shtje, ka thn
Shahini

Sipas tij, qeveria ka hapsir q bj m shum pr zhvillimin

ekonomik t vendit.
Qeveria n partneritet me sektorin privat mund ta garantoj nj
strategji zhvillimore, prmes secils do t hapej nj perspektiv ku do
t ndalohej edhe migrimi, ka thn Shahini.
Ndryshe, n fushatn zgjedhore PDK kishte premtuar 200 mij vende
t reja pune, prderisa partneri i saj, LDK kishte premtuar 120 mij
vende pune.

Papunsia e lart, alarm pr Kosovn

Normat e larta t papunsis n Kosov, sipas ekspertve t shtjeve
ekonomike, duhet t jen nj alarm pr Qeverin e Kosovs. T dhnat
zyrtare t cilat flasin pr nj papunsi 30 pr qind, sipas ekonomistve
nuk jan reale. Papunsia n Kosov thon ata mund t ket kaluar 50
pr qind.
Profesori i ekonomis, Musa Limani, thekson se zbutja e nivelit t lart
t papunsis duhet t jet prioritet i qeveris.
Norma e papunsis nuk ka rn n Kosov, prkundrazi ajo sht
duke u rritur dhe ajo sht mbi 50 pr qind. Ky sht nj alarm pr
qeverin. N vendet e Perndimit kur norma e papunsis kalon mbi
15 apo 20 pr qind, qeveria automatikisht jep, thekson profesor
Limani.
Autoritetet e Kosovs, shton ai, duhet t ken nj plan konkret se si t
hapen vende t reja t puns. Plani konkret i cili do t mund t zbuste
papunsin n Kosov, sipas profesorit t ekonomis, sht prkrahja
e bizneseve vendore n veanti sektori i prodhimtaris.
Sipas tij, do biznesi n vend t cilit do ti ofrohej prkrahje nga
Qeveria e Kosovs, do t duhej t merret obligim t punsoj nj
antar t nj familje, q nuk ka asnj t punsuar.

Kjo mund t arrihet duke i favorizuar kto ndrmarrje t cilat marrin

nga nj puntor me lehtsira t politiks fiskale me kushte m t
volitshme t dhnies s kredive, pastaj lehtsira t politiks s tregtis
s jashtme, zvoglimin e norms s tatimit. Pra ka nj varg masash q
mund t bhen, thekson Limani.
Harta sociale ka ndryshuar shum pak gjat 15 viteve t pas lufts n
Kosov. Shkalla e papunsis dhe varfris vazhdon t mbetet e lart,
prderisa ky sht viti i fundit kur Republika e Kosovs duhet t
prmbush objektivat pr Zhvillim t Mijvjearit, q kan pr qllim ta
ulin dukshm varfrin globale.
Prfaqsues t shoqatave ekonomike n Kosov shprehen se pr uljen
e papunsis dhe rrjedhimisht zbutjen e varfris, autoritetet e vendit
duhet t orientojn politikat e tyre n zhvillimin e sektorit privat.
Kryetari i Ods Ekonomike t Kosovs, Safet Grxhaliu, n nj
intervist pr Radion Evropa e Lir, ka theksuar se barts i proceseve
ekonomike n Kosov sht vet sektori privat. Sipas tij, vetm sektori
privat mund t krijoj vende t reja t puns dhe se sektori privat ka
nevoj pr mbshtetje dhe mbrojtje institucionale.
N qoft se mbshtetet sektori privat, n veanti sektori prodhues,
ather ardhmria n punsim do t jet shum e ndritshme. Mirpo,
mjerimi m i madh i nj shoqrie sht kur administrata publike ose
Qeveria sht ajo q krijon vende t reja t puns. Dhe, sa m tepr
krijon vende t reja t puns Qeveria ose institucionet, shum m e
madhe sht varfria dhe perspektiva, thot Grxhaliu.
Trendi n rritje i migrimit t qytetarve t Kosovs drejt vendeve
perndimore sht potencuar se sht shkaktuar nga niveli i lart i
papunsis