Amar Bapic

Odredeni
integral. Primjena odredenog
integrala.

Tuzla, 2014.

Sadraj
1

Odredeni
integral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Povrina ravnog lika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

Duina luka krive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

Zapremina rotacionog tijela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

Povrina rotacijske plohe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

Tablica osnovnih integrala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

Amar Bapic

1.

Odredeni
integral

Jedan od problema koji vodi do pojma odredenog

integrala je pojam povrine. Za likove poput trougla, pravougaonika, trapeza

i sl. racunanje njihovih povrina i ne predstavlja toliko velik problem, jer imamo "gotove" formule za njihovo racunanje koje
se veu za elementarna matematicka znanja.
Medutim,
neka je lik c iju mi povrinu elimo izracunati , odozgo ogranicen grafikom neprekidne i pozitivne funkcije f

na segmentu [a, b], sa strana pravima x = a i x = b, a odozdo osom x (slika ispod). Lik formiran na opisani nacin naziva se
krivolinijski trapez (x = a, x = b su osnovice trapeza).
f
x=b

x=a

Slika 1: Krivolinijski trapez

Povrina krivolinijskog trapeza, ukoliko ona postoji, ne moe se izracunati metodom elementarne geometrije, jer je graf
funkcije f "zakrivljen".
f
Problem povrine krivolinijskog trapeza se upravo svodi na racunanje odredenog
integrala pomocu funkcije koja gradi trapez

i segmenta [a, b] koji predstavlja njegove granice.

Za racunanje odredenog
integrala najlaki i najbri nacin je pomocu sljedece formule, koju c emo iskazati kao teorem.

Teorem 1.1 (Newton-Leibnizova

formula): Ako je funkcija f (x) neprekidna na [a, b], tada postoji na tom odsjecku
R
neodredeni
integral f (x)dx = F(x) + c, te vrijedi sljedeca jednakost:
Zb

b
f (x)dx = F(x) = F(b) F(a)
a

Amar Bapic

VANIJE OSOBINE ODREENOG INTEGRALA:

1.

Ra

f (x)dx = 0

2.

Rb

f (x)dx =

3.

Rb
a

Ra

f (x)dx

f (x)dx =

Rc
a

f (x)dx +

Rb

f (x)dx (a < c < b)

4. Ako je f parna funkcija, tada je

Ra

f (x)dx = 2

5. Ako je f neparna funkcija, tada je

Ra

f (x)dx

Ra

f (x)dx = 0

Kao i kod neodredenih,

tako i kod odredenih
integrala postoji metod parcijalne integracije.

Teorem 1.2 : Neka su u = u(x) i v = v(x) neprekidne i derivabilne funkcije na segmentu [a, b]. Tada je
Z
a

b Z
udv = uv 
a

vdu

Prije nego to krenemo na rjeavanje zadataka, treba napomenuti da prilikom racunanja odredenih
integrala, ukoliko

uvedemo smjenu imamo dvije opcije: ili c emo uvesti nove granice po toj smjeni ili c emo voditi pocetne granice do kraja i
ponovo se vratiti na pocetnu varijablu (u ovom slucaju granice stavljamo u male zagrade "()"). Pokaimo to na jednostavnom
primjeru.

Amar Bapic

Primjer 1.1 : Izracunati vrijednost integrala

R1

1 + xdx.

I nacin:
Z1

(
1 + x dx =

x=1t =1+1=2
x=0t =1+0=1

sm jena : t = 1 + x | d
dt = dx

Z2

t dt =

Z2

2 t 32 2 2 3
 =
 = t2
3 1
1
3
2

t1+ 2
1 + 12

t 2 dt =

2

1

3
2  3
2
= 2 2 1 2 = ( 8 1)
3
3

II nacin:
Z1

(
1 + x dx =

sm jena : t = 1 + x | d
dt = dx

Z(1)

t dt =

(0)
3
2
= (1 + x) 2
3

Z(1)

t1+ 2
1 + 12

t 2 dt =

(0)

(1) t 32 (1) 2 3
 =
 = t2
3 (0)
(0)
3
2

(1)

(0)

1 2 


 = (1 + 1) 32 (1 + 0) 32 = 2 ( 8 1)
0
3
3

Zadatak 1.1 : Izracunaj sljedece integrale!

1.

R8

(1 +

2x +

x) dx

6.

2.

3.

R0 3x4 + 3x2 + 1
dx
x2 + 1
/4
R/4
/4

4.

R2

dx
cos2 x

7.

R3

sin(lnx)
dx
x

2 2

8.

R /

2 2

R/

1 2

x(lnx + 1) dx

9.

1/2

5.

R4 1 + x
dx
x2
1

x(sinx 1) dx

10.

R/2
0

dx
1 x2

dx
1 x2

sin x(1 + cos2 x) dx

11.

R1
0

12.

dx
+ ex

ex

RR
R2 x2 dx, R x
0

13.

R4
x x2 + 9 dx
0

14.

R/2

e x sin x dx

15.

R/2

cos x sin2 x dx

Amar Bapic

1.
Z8

(1 +

2x +

Z8

x) dx =

dx +

Z8

2xdx +

Z8

Z8

xdx

8
Z8
Z 1
1
x 3 dx
dx + 2 x 2 dx +

8 x 32 8 x 34 8
= x  + 2 3  + 4 
0
0
0
2

=8+
=8+
=8+
=8+

2 2 3 3 3 4
8 + 8
3
4

16 2
3 p3
8 + (23 )4
3
4
16
3 p3 4 3
16 + (2 )
3
4
16
3
4 + 16
3
4

124
3

=
2.
Z0
/4

3x4 + 3x2 + 1
dx =
x2 + 1

Z0
/4

=3

3x2 (x2 + 1)
dx +
x2 + 1

Z0

x2 dx +

/4

Z0
/4

Z0
/4

x2

1
dx
+1

1
dx
x2 + 1

x3 0

0
 + arctan x 

/4
3 /4
 3
 
=0
+ arctan 0 arctan
4
4

2
=
+
64
2
=3

3.
Z/4
/4

/4
dx

=
tan
x
/4
cos2 x

+ tan
4
4
=1+1

= tan
=2

Amar Bapic

4.
Z2
1


 ln x + 1 = u
x(lnx + 1) dx =  1
 x dx = du
=

x dx = dv
x2
2 =v

2 Z2
x2
(ln x + 1) 
x dx
1
2
1

1
1 x2
= 2(ln 2 + 1) (ln 1 + 1)
2
2 2
1
1
= 2 ln 2 + 2 1 +
2
4
86+1
= 2 ln 2 +
4
3
= 2 ln 2 +
4

2

1

5.
Z


 x=u
x(sinx 1) dx = 
 dx = du

(sin x + 1)dx = dv
cos x x = v

Z


= x(cos x + x)  + (cos x + x) dx



2 
 + sin x  + x 

2
2

2
= (1) ( (1)) 2 + 2 +

2
2
= 2


= x cos x  x2

6.
Z4

Z4
Z4
1
1
1+ x
x 2 x2 dx
dx =
dx +
x2
x2
1

Z4
x

dx +

Z4

x1 4

x 2 dx
1

12

4
 + x 
1 1 12 1
1 4
2 4
=  
x 1
x 1
1
= +11+2
4
7
=
4
=

Amar Bapic

7.
Z3
1


 ln x = t
sin(lnx)
dx =  1
x
 dx = dt
x
Zln 3
=
sin t dt


x = 1 t = 0 

x = 3 t = ln 3 

ln 3
= cos t 
0

= cos 0 + cos(ln 3)
= cos(ln 3) 1
8.

2/2
Z

2 2

dx
1 x2

 2/2
= arcsin x 
/

2 2

2
arcsin

= arcsin
2
2

2

= 2 arcsin
2

= 2
4

=
2

9.
Z1/2
1/2



1  1 + x 
dx


= ln
1 x2 2  1 x 
 
3
1  2 
= ln  1 
2 2 

1/2

1/2

 
1
1  2 
ln  3 
2  2 
 
1
1  1
= ln | 3| ln  
2
2
3

1
ln 3 ln 31
=
2
1
= (ln 3 + ln 3)
2
= ln 3

Amar Bapic

10.
Z/2



cos x = t
sin x(1 + cos x) dx = 
 sin xdx = dt
2

Z0

x=0t=1
x = 2 t = 0

(1 + t2 ) dt

Z1

dt +

Z0
t2 dt
1

1 t3 1
= t  + 
0
3 0
1
=1+
3
4
=
3
11.
Z1
0

dx
=
x
e + ex
=

Z1
0

Z1

e x dx
e x (ex + e x )
e x dx
1 + e2x

0
 ex = t
x=0t=1
=  x
 e dx = dt x = 1 t = e
Ze
t
dt
=
t2 + 1
1

 t2 = z

=
 2tdt = dz tdt = dz 
1
=
2

Z(e)

dz
z

(1)

=
=
=
=

(e)
1
ln z 
(1)
2
e
1
ln(t2 + 1) 
1
2

1
ln |e2 + 1| ln 2
2
1 e2 + 1
ln
2
2

Amar Bapic

12.
ZR
R2

x2


 x = R sin t
dx = 
 dx = R cos t dt

x = 0 sin t = 0 t = 0
x = R sin t = 1 t = 2

Z2 p

R2 R2 sin2 t R cos t dt

Z2 p
2
=R
1 sin2 t cos t dt
0

= R2

Z2
cos2 t dt
0

= R2

Z2

1 + cos2 t
dt
2

Z2

Z2

dt + cos 2t dt
=

2
2


t=0z=0
 2t = z
dz
= 
t = 2 z =
 dt =
2

Z2

Z
2

R
1

=
dt +
cos z dz

2
2
0
0

2

R  2 1
t  + sin t 
=
2 0 |
2 {z }0

R2
=
4
13.

Z4 p
 x2 + 9 = t 2
x x2 + 9 dx = 
 x dx = t dt

x=0t=3
x=4t=5

Z5

t2 dt =

t3
3

5

3

125 27
=

3
3
98
=
3

Amar Bapic

14.
Z/2


 u = ex
e sin x dx = 
 du = e x dx
x

sin x dx = dv
cos x = v

/2 Z/2
x
= e cos x  + e x cos x dx
0

Z/

=1+

e x cos x dx

 0
 u = ex
= 
 du = e x dx

cos x dx = dv
sin x = v

/2 Z/2
x
= 1 + e sin x  sin x dx
0

= 1 + e2

Z/2
sin x dx
0

Z/2
2

e x sin x dx = 1 + e 2

Z/2

1 + e2
e sin x dx =
2
x

15.
Z/2


 sin x = t
cos x sin x dx = 
 cos x dx = dt
2

x=0t=0
x = 2 t = 1

Z1
t2 dt
0

t3
=
3
1
=
3

1

0

10

Amar Bapic

2.

Povrina ravnog lika

Povrina ravnog lika ogranicenog osom Ox, krivom y = f (x) i pravim x = a i x = b, definie se formulom:
P=

| f (x)|dx.
a

Slika 2: Povrina ravnog lika ogranicenog osom Ox

Ukoliko u okviru intervala [a, b] funkcija f (x) mijenja znak u tacki c, tada formula postaje
P=

Z
f (x)dx

f (x)dx.
c

Slika 3: Promjena znaka funkcije u tacki c

11

Amar Bapic

Ako je lik ogranicen sa dvije krive i neka su tacke x1 i x2 rjeenja jednacine f1 (x) = f2 (x), tada je povrina tog lika:
Z x2
Z x2
Z x2
P=
f2 (x)dx
f1 (x)dx =
| f2 (x) f1 (x)| dx
x1

x1

x1

Slika 4: Povrina ravnog lika ogranicenog sa dvije krive

Zadatak 2.1 : Naci povrinu lika ogranicenog lukom krive y = x2 + x + 1 i pravima x = 0, y = 0 i x = 1!

P=

Z1

(x2 + x + 1) dx

Z1

x dx +

Z1

x dx +

Z1
dx
0

1
x3 1 x2 1
=
0 +
0 + x 0
3
2
11
=
6
Iz prethodnog primjera i samog principa racunanja povrine vidimo da smo eksplicitno izrazili y preko x. Medutim,
nekada

c emo biti u situaciji da y necemo uvijek moci ekplicitno izraziti, zato pokuamo obratno, tj. da izrazimo x preko y. U tom
slucaju granice nam vie nisu tacke na apscisi, nego tacke na ordinati, tj. osi Oy. Sljedeci zadatak nam to upravo pokazuje.

12

Amar Bapic

Zadatak 2.2 : Naci povrinu ogranicenu lukom krive x = 6 y y2 i osom Oy.

P=

Z2
(6 y y2 ) dy
3

Z2

=6

Z2
dy

Z2
y2 dy

y dy
3

2
y2 2
y3 2
= 6y 



3
2 3 3 3
125
=
6

Zadatak 2.3 : Izracunati povrinu ogranicenu lukom krive y = tan x, pravom x =

P=

i osom Ox.
4

Z/4
tan x dx
0

Z/4

sin x
dx
cos x



cos x = t
= 
 sin x dx = dt

x = 4 t = 22
x=0t=1

Z2/2

dt
t
1
 2/2
= ln |x| 
1

2
= ln
+ ln 1
2

2
= ln
2
2
= ln
2

= ln 2
=

13

Amar Bapic

Zadatak 2.4 : Naci povrinu ogranicenu lukom krive y = x2 i pravom x + y = 2

Granice
y=y
x2 = 2 x
x2 + x 2 = 0
x1 = 1,x2 = 2

P=

Z1

Z1
x2 dx

(2 x) dx
2

=2

Z1

Z1

Z1

x2 dx

x dx

dx

1
x2 1
x3 1
= 2x 



2
2 2 3 2
1
1 8
=2+4 +2
2
3 3
9
=
2

Zadatak 2.5 : Izracunati povrinu ogranicenu lukom krive y = 1x , pravima x = 1, y = 0, x = a (a > 1). Cemu
tei P ako
a 0.

 a

Z 1 
P = 
dx
 x 
1
a
= ln |x| 
1
= ln a

lim P = ln lim a = +

a0

a0

14

Amar Bapic

Zadatak 2.6 : Izracunati povrinu elipse

x 2 y2
+
= 1!
a2 b2

s
x2 y2
+
= 1 y = b
a2 b2

x2
a2

P = 4P1
s

Za
 t = ax
x2
= 4b
1 2 dx = 
 a dt = dx
a
0

x=0t=0
x=at=1



Z1

 t = sin z
2
1 t dx = 
 = 4ab
 dt = cos t dt
0


Z/2
Z/2
Z/2 q
 2z = u
1 + cos 2z
2
2
1 sin z cos z dz = 4ab cos z dz = 4ab
dz = 
= 4ab
 dz = du
2
2
0
0
0

Z
Z

 
 
ab

= 4 du + cos u du = ab u  + sin u  = ab

0
0
4
0

t=0z=0
t = 1 z = 2

z=0u=0
z = 2 u =

Zadatak 2.7 : Izracunati povrinu lika ogranicenog sa y = sin x i y = cos x i segmentom [0, 2 ].

P = P1 + P2
Z/4
Z/2
=
sin x dx + cos x dx
0

/4

= cos x  + sin x s//24
0

2
2
+1+1
=
2
2

=2 2

15

Amar Bapic

Zadatak 2.8 : Izracunati povrinu odredenu

lukom krive y = ln x i pravim y = 21 , x = e i x = e2 .

P=

Ze2
e


!
Ze2
Ze2
 u = ln x
1
1
dx =
ln x
ln x dx
dx = 
 du = dxx
2
2
e

e2
= x ln x 

Ze2
dx

dx = dv
x=v

1 e2
3 e2
3
3
e2 + e
x  = 2e2 e x  = 2e2 e e2 + e =
2 e
2 e
2
2
2

Zadatak 2.9 : Naci povrinu ogranicenu lukom parabole y2 = 4a(a + x), lukom krunice x2 + y2 = 4a2 i tangentom krunice
u tacki (2a, 0).

y2 = 4a(a + x) y = 4a2 + 4ax

x2 + y2 = 4a2 y = 4a2 x2

16

Amar Bapic

2a

Z2a p
Z2a r
Z 


x

P = 2
4a2 + 4ax 4a2 x2 dx = 2 2a
1 + dx
(2a)2 x2 dx

a
0
0
0



1 + ax = t2
x=0t=
1 


Z3
Z/2

 dx = 2at dt
2

x = 2a t = 3 

2
2
 = 2 4a
= 
t dt 2a
cos t cos t dt

x
=
2a
sin
t
x
=
0

t
=
0



1
0
 dx = 2a cos t dt x = 2a t = 
2


/2

Z
Z/2
3  3
2

 2t = z
t
4a
1
+
cos
2t
= 2 4a2  2a cos2 t dt = 2 4 3a2
2a
dt = 

 dt = dz2
3 1
3
2
0
0

Z
Z

4a2 a
4a2 a  a

2
2
= 2 4 3a

(1 + cos z) dz = 2 4 3a
z
cos z dz

3
2
3
2 0 2
0
0
 !

4a2 a a
8a2
= 2 4 3a2

sin z  = 8 3a2
a
0
3
2
2
3

t=0z=0
t = 2 z =

Zadatak 2.10 : Izracunati povrinu lika ogranicenog sa lukom krive y2 = 2x + 1, te pravom y = x 1.


 

Z3 2
Z1 2
 Z3

y 1  
y 1 
P = 
dy +  (y + 1) dy
dy
2
2

 

1
1
1

 3 


1   y2 3
3
1  y 1
1 y3 3 1 3 





=   y +  +y
 + y 
 2 1
1 
1
2  3 1
2 3 1 2 1

 

9 1
9 1 3 1
1 1 1
=  + 1 1 +  + 3 + 1 + + 
2 3 3
2 2
2 6 2 2
1 4 14
= +
2 3
3
16
=
3

17

Amar Bapic

3.

Duina luka krive

1. Duina luka l, krive y = f (x) izmedu
tacaka sa apsicama x = a i x = b je:
l=

Zb q
1 + y02 dx
a

2. Ako je kriva data u parametarskom obliku, x = (t), y = (t), onda je:

Zt2 q
l=
02 + 02 dt
t1

Zadatak 3.1 : Naci obim kruga x2 + y2 = a2 .

x2 + y2 = a2

y = a2 x2
y=

a2 x2 |0
1
(2)x
y0 =
2
2 a x2
x
|2
y0 =
a2 x2
x2
y02 = 2
a x2
l=4

Za

s
x2
1+ 2
dx = 4
a x2

Za

a2 x2 + x2
dx = 4
a2 x 2


 x =t
=  a
 dx = adt

Za

s
a2
dx = 4a
a2 x2

x=0t=0
x=at=1

Za
0

dx = 4

a2 x 2

Za
0

1
dx
q
1 ( ax )2


Z1
1

1
dt = 4a arcsin t  = 4a arcsin 1 = 2a

 = 4a
0
1 t2
0

Zadatak 3.2 : Izracunati duinu luka krive y = ln(cos x) izmedu

tacaka sa apscisama x = 0, x =

.
4

y = ln(cos x) |0
1
y0 =
sin x |2
cos x
sin2 x
y02 =
cos2 x

l=

Z/4

sin2 x
1+
dx =
cos2 x


 sin x = t
= 
 cos x dx = dt


1  2 + 2 2 +
= ln 

2 2 2 2 +

Z/4
0

cos2 x + sin2 x
dx =
cos2 x

Z/4

1
cos x

dx =
cos x cos x

 Z2/2


x = 0 t = 0 
dt
1  1 + t 


=
=
ln

1 t2 2  1 t 
x = 4 t = 22 
0




2  1  6 + 2 2  1
 = ln 
 = ln(3 + 2)


2
2
2
2

Z/4
0

cos x
dx
1 sin2 x


 2/2 1  1 +
 = ln 
0
2  1

2
2

2
2


 ln 1


18

Amar Bapic

Zadatak 3.3 : Naci duinu luka krive y2 = x3 koji odsjeca prava x =

4
.
3

y2 = x3

y = x3
3

y = x 2 |0
3 1
y0 = x 2 |2
2
9
y02 = x
4

l=2

Z4/3 r

9
1 + x dx = 2
4

2
9

4 + 9x
dx =
2

Z4

Z4/3

t2 dt =

2t3
27

Z4/3
0


 4 + 9x = t2
4 + 9x dx = 
 dx = 2t9 dt

x=0t=2
x = 34 t = 4

4 128 16 112
 =
=
2
27
27

 
Zadatak 3.4 : Naci duinu luka krive zadane sa x = cos3 t, y = sin3 t, t 0, .
2
x = cos3 t |0
x0 = 3 cos2 t sin t |2
x02 = 9 cos4 t sin2 t
y = sin3 t |0
y0 = 3 sin2 t cos t |2
y02 = 9 cos2 t sin4 t

l=

Z/2 p

Z/2 q
Z/2
9 cos4 t sin2 t + 9 cos2 t sin4 t dt = 3
cos2 t sin2 t(cos2 t + sin2 t) dt = 3 cos t sin t dt


 sin t = x
= 
 cos t dt = dx


Z1
3x2 1 3
t = 0 x = 0 
= 3 x dx =

 =

t= 2 x=1 
2 0 2
0

19

Amar Bapic

4.

Zapremina rotacionog tijela

Graf funkcije y = f (x) vrtimo oko x-osi. Postavlja se pitanje: Koja je zapremina V tijela dobijenog rotacijom lika odredenog

grafom funkcije f te pravcima x = a, x = b i y = 0? (vidi sliku ispod).

Odgovor daje sljedeca formula:

Vx =

Zb
y2 dx
a

Medutim,
isto tako moemo graf y = f (x) rotirati oko x-osi, pri c emu je rotacijski interval [a, b] na x-osi. Ukoliko je graf zadat

sa x = g(y), njegovu zapreminu isto moemo izracunati bilo da se radi o rotaciji oko x-ose ili y-ose, pri c emu se rotacijski
interval [c, d] nalazi na y-osi. Formule moemo pregledno iskazati sljedecom tabelom:

Integracija po / Rotacija oko

[a, b] na x-osi

x-osi
Rb
V x = y2 dx

y-osi
Rb
Vy = 2 xy dx

[c, d] na y-osi

Rd

V x = 2 yx dy
c

Vy =

Rd

x2 dy

20

Amar Bapic

Zadatak 4.1 : Izvesti obrazac za zapreminu lopte poluprecnika r.

Neka je lopta nastala rotacijom krunice x2 + y2 = r2 oko x-ose. Iz date jednacine imamo da je y2 = r2 x2 i rotacijski interval
je [r, r]. Dakle, zapremina je:

Vx =

(r2 x2 ) dx = 2

r2 dx

!
r
2
4
x3 r
= 2r3 r3 = r3
x2 dx = 2r2 x  2

0
3 0
3
3

Zadatak 4.2 : Naci zapreminu tijela koji nastaje rotacijom dijela povri ogranicene krivom y = x2 i pravim x = 0, x = 1 i
y = 0.
1. oko x-ose

Vx =

Z1

(x ) dx =

Z1

2 2

x4 dx =

x5
5

1
 =
0
5

2. oko y-ose

Vy = 2

Z1

x x dx = 2

Z1

x4
4

x3 dx = 2

1
 =
0
2

Zadatak 4.3 : Izracunati zapreminu tijela koje opisuje elipsa b2 x2 + a2 y2 = a2 b2 , rotacijom oko
1. x-ose
2. y-ose
1.
b2 x2 + a2 y2 = a2 b2 a2 y2 = a2 b2 b2 x2
y2 = b2

Vx =

Za
a

b2 2
x
a2

!
Za 2
Z

a
2
2
3
b
b

2
2
 2 b x
b2 2 x2 dx = 2 b2 dx
x
dx
=
2b

0
a
a2
a2 3
0

a
 = 2ab2 2 ab2 = 4 ab2
0
3
3

b2
b2 2 x2
a
r
b2
2
xy = x b 2 x2
a

2. y =

Vy = 2

Za

s
2

b2

b 2
x dx = 4
a2

= 4

Za

a2
b2

t2 dt = 4

a2
b2

x
0

Z0

Zb

 2 b2 2
 b a2 x = t2
b
2
b2 2 x2 dx =  2 ab2 x dx = 2t dt
a
2

x dx = ab2 t dt

t2 dt = 4

a2 x3

b2 3

x=0t=b
x=1t=0

b
2
3
 = 4 a b = 4 a2 b
2
0
3
3
b

21

Amar Bapic

Zadatak 4.4 : Naci zapreminu tijela koji nastaje rotacijom dijela povri ogranicene krivim y = x2 (1 x2 ), y = 0 oko x-ose.

y = 0 x2 (1 x2 ) = 0
x = 0 x = 1 x = 1
Vx =

Z1

x4 (1 x2 )2 dx = 2

= 2

5.

Z1

x4 (1 2x2 + x4 ) dx = 2

x7 1

x9 1

 + 2
0

x4 dx 4
0

x5 1

 4
0

Z1

Z1

x6 + 2

Z1
x8 dx
0

 = 2 4 + 2 = 16
0
5
7
9
315

Povrina rotacijske plohe

Povrina koju opisuje luk krive y = f (x), izmedu

tacaka sa apsicama x = a i x = b, rotiranjem oko x-ose, data je formulom:
Zb q
P x = 2 y 1 + y02 dx
a

Ako se luk obrce oko y-ose, imamo analognu formulu:

Zd
Py = 2 x 1 + x02 dy
c

. Ukoliko je kriva zadata parametarski, tj. x = x(t), y = y(t), t [t1 , t2 ], onda je formula za P data sa:
Zt2 q
P = 2 y x02 + y02 dt
t1

Zadatak 5.1 : Izvesti obrazac za racunanje povrine sfere poluprecnika r!

x2 + y2 = r2 y2 = r2 x2

y = r 2 x2
y=

r2 x2 |0
1
y0 =
(2)x
2
2 r x2
x
y0 =
|2
r 2 x2
x2
y02 = 2
r x2
P x = 2 2

Zr

s
r 2 x2

x2
1+ 2
dx = 4
r x2

Zr
0

r2 x2 + x2 dx = 4r

Zr

r
dx = 4r x  = 4r2
0

22

Amar Bapic

Zadatak 5.2 : Izracunati povrinu tijela nastalog rotacijom krive y =

y=

1 x2 oko x-ose izmedu

tacaka x = 0 i x = 12 .

1 x 2 |0
x
|2
y0 =
1 x2
x2
y02 =
1 x2

P x = 2

Z1/2

s
1 x2

x2
1+
dx = 2
1 x2

s
1 x2

1 x2 + x2
dx
1 x2

Z/

1 2

= 2

Z1/2

Z/

1 2

1 x2

1
1 x2

dx = 2

1/2
dx = 2 x  =
0

Zadatak 5.3 : Izracunati povrinu koja nastaje rotacijom krive x = a(1 sin t), y = a(1 cos t) oko x-ose.
y = 0 a(1 cos t) = 0
cos t = 1
t1 = 0, t2 = 2
y = a(1 cos t) |0
y0 = a sin t |2
y02 = a2 sin2 t
x = a(1 sin t) |0
x0 = a cos t |2
x02 = a2 cos2 t

P x = 2

Z2

Z2
q
p
2
2
2
2
a(1 cos t) a sin t + a cos t dt = 2a (1 cos t) a2 (sin2 t + cos2 t) dt

Z2
Z2
Z2
2
2
= 2a (1 cos t) a dt = 2a dt 2a cos t dt
0

2
2
= 2a t  2a2 sin t  = 4a2 2
0
0
2

23

Amar Bapic

6.

Tablica osnovnih integrala

1.

2.

dx = x + c
xn dx =

xn+1
+ c (n , 1)
n+1

R dx
3.
= ln |x|
x
R
4. e x dx = e x + c
ax
+ c (a > 0, a , 1)
ln a

5.

a x dx =

6.

cos x = sin x + c

7.

sin x = cos x + c

8.

dx
= ctanx + c
sin2 x

9.

dx
= tan x + c
cos2 x

10.

dx
1 x2

= arcsin x + c

dx
= arctan x + c
1 + x2


R

dx
12.
= ln  x + x2 + 1 + c

x2 + 1
11.

13.

14.

dx
x2 1

= ln  x + x2 1 + c



1  1 + x 
dx

+c
=
ln
1 x2 2  1 x 

24