ERREGELA SINTAKTIKOAK

IS NORK
IS NOR

+ AS

PERPAUSA

IS
POSP. SINTAGMA

ADITZONDO

IS

(IS NOREN)+(POSP S)+IM+(DET)

AS

(POSP)+(ADOND)+ISNORI+ISNOR+A

IS NOR

IS+

IS NORK

IS+-K

IS NORI

IS+-I

IS NOREN

IS+-EN

IM

I+IZOND

IZOND

(GRAD)+(IZOND)

+ POSP

IZENA
Bereziak Pertsona, animalia edo toki zehatzak izendatzen dituzte: Bilbo, Mikel...
Zenbakarriak Zenbatu daitezkeenak: zazpi zuhaitz,
Arruntak Mota bereko
edozein izaki edo gauza
izendatzen dute: mahaia,
oihana...

hamabi zaldi...

Neurgarriak
Zenbakaitzak Zenbatu ezin
daitezkeenak: edertasuna, olioa...

Neur daitezkeenak:
20 litro olio

Neurgaitzak

Neurezin daitezkeenak:
amodioa, gorrotoa...

Bizidunak Semantikaren ikuspegitik, pertsona edo animaliei dagozkienak: gugan,

animaliengan...

Bizigabeak Semantikaren ikuspegitik, bizirik ez duten izakiei landareak barnedagozkienak: Frantzia, mundua...

Bakunak Erroaz soilik osatuak (etxe, liburu, ate...).

Eratorriak Erroaz eta morfemaz aurrizki, artizki edo atzizkiz- osatuak (bertsolari, dirutza,
iletsu, erakutsi, desegin...)

Elkartuak Bi erro edo gehiagoz osatuak (liburudenda, jatetxe...)

ADJEKTIBOA
Izenondoak
(gramatika
liburu askotan
adjektibo
deituak)
Izenari buruzko
informazioa ematen duen
osagaia, nolakoa den
adieraziz.

Bakunak
Handi, txiki,on...

Eratorriak

Graduatzaile
Askatuak

Dirudun, paristar,
txikitxo...

Elkartuak
edo
konposatuak
Liburu labur txiki polit
bat.

Itsatsitako
Graduatzaileak
Atzizkien bidez

eratorriak
Errepikapenezkoak

IS NOREN

Izenlagunak

Babes politikoaren
eskaera heldu da.

IS NONGO
edo posp
Etxeko ateak zabalik
daude.

Oso,samar,txit,izugarri,
erabat,guztizlar,nahiko,
zeharo.

-EN
-AGO
-EGI
-KOTE
-TZAR
-O
-TXO (-TXU,TXA)
-SKA
-KILO
Izenondoa errepikatuz
(txiki-txiki,handi-handi...)

IZENORDAINAK
Pertsona izenordainak

Komunikazio-egintzan hiztuna eta gainerako

solaskideak adierazten dituztenak.

berori (errespetuzkoa)

Izenordain
zehaztugabeak

Arruntak: ni, hi, hura, gu, zuek...

Indartuak: neu, heu, geu, zeuek...

Galdetzaileak: Nor (nortzuk)

Zer (zertzuk)
Zein (zeintzuk)

Erreferente zehatzik ez dutenak.

Galdetzaileetatik eratorriak:

zernahi.

(Nor) Inor, norbait, edonor...

(Zer) Ezer, zerbait, edozer...
(Zein) Edozein, ezein,

Bihurkariak

...

Burua (neure burua, heure burua, geure buruari...)

Perpauseko subjektua ez errepikatzeko

erabiltzen den izenordaina. Ekintzaren egilea
eta hartzailea pertsona bera da.

Norbere burua hiltzea ez da bromazko gauza

Elkarkariak

Elkarrekikotasuna
adierazteko
elkar
izenordaina
erabiltzen
du
euskarak
gehienbat; bata bestea ere erabili ohi da.

Mariak begiak malkoz beterik besarkatu du, elkar ikusten duteneko

azken eguna bailitzan

Elkar

ADBERBIOA
Kasu-marken bidez sortutakoak: -(r)ekin, -(r)entzat, -(r)aino, -n...

Adizlaguna

Posp askeen bidez sortutakoak: otartekorik gabe, horri buruz...

Bakunak:
Bakunak: Inolako atzizkirik behar ez dutenak.
Gaur, orain, maiz, bihar, sarri, etzi...

Sailkapen formala

Eratorriak: Hitz bati atzizkia eranstez zaionean

Saltoka, ederki, osoro, ederto, zutik, hala...

Elkartuak: Osagai bat baino gehiago dutenak.

Etzidamu, herenegun, berehala...

Aditzondoak
(Adberbioak)

Erakusleetatik
eratorritako
aditzondoak

Sailkapen semantikoa

Leku adberbioak

Modu adberbioak

Denbora aditzondoak
Gaur, bihar, etzi...
Leku aditzondoak
Hemen, hor, han...
Modu aditzondoak
Ondo, gaizki...
Maila aditzondoa
Oso, nahikoa, samar...
Iritzi adberbioak
agian
Leku adberbio arruntak
Hemen, hor,han...
Leku adberbio indartuak
Hementxe, hortxe, hantxe, bertan..
Honela, honelako...
Honen, horren, hain...

DETERMINATZAILEAK
MUGATZAILEAK

ARTIKULUAK

Zehaztuak: -a ,-ak
Plural hurbila: -ok
Zehaztugabeak: bat/batzuk
Zehaztua eta zehaztugabea:-a
zehaztugabea:-a / bat.

ERAKUSLEAK

Arruntak: hau, hori, hura

Indartuak: berau, berori, bera

ZEHAZTUAK
ZENBATZAILEAK

ZEHAZTUGABEAK

Kardinalak (bat, bi, hiru...)

Ordinalak (lehenengoak...)
Zatikiak (erdi, heren, laurden...)
Ehunekoak (%5 ehuneko bost...)
Banatzaileak (bana, bina...)
Esapideak (bizpairu, hamarren bat, lau
inguru...)

ZEHAZTUGABEAK

Anitz, apur bat, aski, asko,

Batzuk, dexente, gutxi....

OROKORRAK

Dena, guztia, oro, oso, bete.

Zein: edozein zenahi, zeingura

Zer: edozer, zernahi, zergura

ADITZAREN SAILKAPENA
JOKATUGABEAK

Aditza jokatu gabe ageri da (subjektua,

objektua edota aldia aldatu arren adizkia
ez da aldatzen)

PARTIZIPIOAK (Batez ere mendeko perpausak

egiterakoan ). Amaierak: -n, -i, -tu, (-du), -ki, (-gi)
eta 0
ADITZOINA (Zenbaittestu ingurutan)
SAR barrura! Nola KANTA hori?
BEHA lehenik, MINTZA azkenik; zer GERTA ere...
ADITZ IZENA (Jokatu gabeko perpausetan)
Deklinabide marka ia guztiak har ditzakete.
Gerezia jatea nahi nuen; hara JOATEAK kalte egin
zion;garaiz ETORTEKO esan zion...

JOKATUAK

TRINKOA

Ez da bereizketarik egiten aditz laguntzailearen eta

aditz nagusiaren artean: dator, dario, dakusagu
neraman nengoen...

PERIFRASTIKOA

Bi zati bereizten dira: aditz nagusia eta aditz

laguntzailea
Lortu dizuegu esan zenidan erregutu nion...

ADITZ ERROA

Jokatutako adizkidek abiagune duten zatia: joan, ekar,

esan, pasa, ikus...(perifrastikoetan); dakart dakuzagu
doakizu... (Trinkoetan)

ADITZOINA

Aditzari -du, -tu, -i partizipioak kenduz ateratzen da

(Kasu batzuetan aditz erroarekin bat egiten du):gizondu):gizongizondu, elkar-elkartu, ikus, eraman, jolas-jolastu...

PARTIZIPIOA

Hil, ekarri, edan aspertu, zapaldu, jantzi...

ADITZ FORMAK

NOR
MOTATAKOAK

Nor (Ni azkarra NAIZ)

Nor-Nori (Katua etxe barrura sartu ZAIGU)

Nor motakoak
Orokorrean mota honetakoak aditz iragagaintzak izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objeturik hartzen ez
dutenak (Pello oraintxe etorri Da)
NORK
MOTATAKOAK

Nor-Nork (Nik
Nor-Nori-Nork (Ikasleek oparia eman DIDATE)
(Nik ez DITUT gereizak atsegin)
Oro har mota horretakoak aditz iragainkorrak izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objetua hartzen
dutenak. (Gaur MENDIKO BOTAK jantzi ditugu)

ADITZAREN INFORMAZIOA
Burutua edo perfektua

[+bur] edo [+perf]

-tu, -du, -i, 0

Hartu, bazkaldu, ikasi, eman...

Burutugabea edo ez perfektua

[-bur] edo [-perf]

-ten, tzen

Hartzen, bazkaltzen, ikasten...

Gertakizuna edo geroa

[+gert]

-ko, -go, (r)en

Hartuko, (harturen), ikasiko...

Puntukaritasuna

[+punt]

TRINKOEKIN
A+ARI+A lag

Gatoz, noa, nator...

Egiten ari naiz, osatzen ari ...

Aspektu markarik eza

aditzoinak

Bil dezakezue, etor daiteke...

Oraina

[+oraina] [-irag.]

Iragana

[-oraina] [+irag.]

Alegiazkoa edo hipotetikoa

[-oraina] [-irag.]

Indikatiboa

Da, du, dadin, dezan...

-n

Zen, zuen, zedin, zezan...

(Ba)litz, (ba)lu, (ba)ledi, baleza...
Gaur etxean geratuko naiz.

Baldintza

Ba...0/ba...-ke

Etortzen bazara ikusiko gara.

Subjuntiboa

...-n

Etor zedin nahi zuen.

Ahalera

...-ke

Zu nahi duzunean etor zaitezke.

Agintera

Zatoz hona berehala!

NOR erakoak

Nor
Nor-Nori

Naiz, haiz, nator, nabil, noa...

Natzaizu, zait, dagokit...

NORK erakoak

Nor-Nork
Nor-Nori-Nork

Nauzu, zaitut, gaituzu...

Didazu, zenizkidan, dzikigu...

Singularra
Plurala

Zara, dut, dakart, daukagu,...

Zarete, ditut, dakartzat,...

-z, -z-, -it, -tza, -zki,...

Galde
perpausak
Galderak egiteko erabiltzen ditugu.

Adierazpen perpausak
Zerbait jakitera emateko erabiltzen ditugu.

Zati galderak
Aukera galderak
Bai-ez erako
galderak

Baiezkoak
Cognac botila ttipi bat du
boltsan.

Ezezkoak
Aulkian ez dago andrerik.

Aginte perpausak
Aginduak emateko erabiltzen ditugu, gehienetan agintera aditz-formen bidez.

Harridura perpausak Zerbait jakitera eman eta gainera

gure sentimenduak ere adierazteko erabiltzen ditugu perpaus hauek.

Horretarako, interjekzioez eta beste zenbait esapidez baliatzen gara
(baietz-ezetz; ea...-n; eskerrak...) Hura zan gizona hura!

PERPAUS ELKARTU MOTAK

MENDERAKUNTZAZKOAK
(TXERTATUAK)

JUNTADURAZKOAK
(KOORDINATUAK)

Perpaus bat beste baten barnean txertatzean

datza. Beraz, perpaus nagusi bat izango dugu
eta bere barruan beste perpaus bat du
txertaturik: mendeko perpausa.
Oro har,
perpausa.
menderagailuen bitartez txertatu ohi dira
perpaus nagusian.

Alborakuntzaz

Konpletiboak Osabak berandu etorriko dELA esan du.

Zehar galderak Ez dut entzun noiz etorri dEN.
Erlatiboak Erosi dudaN kaseta ona da.
Moduzkoak Anak esan duen GISAN gertatu zen.
Kontsekutiboak Hain da handia NON ezerk ... beldurtzen.
beldurtzen.
Baldintzazkoak Pozik ez BAzaude, ez duzu lortuko ezer.
Konparaziozkoak Hau uste BAINO askoz handiagoa da.
Helburuzkoak Liburuak irakurTZEKO dira.
Kausazkoak Neuk nahi nueLAKO joan nintzen.
Kontzesiboak Gezurra esaNAGATIK lasai gelditu da.
Denborazkoak Kaxoia zabaldu zueNEAN sagua etorri zen.

Alborakuntza hutsa

Garrantzi bereko perpausak

elkartzean
datza,
baina
juntagailu edo lotura hitzik
gabe.

Ez naiz lanera joan, ondo nago.

nago.

Emendiozkoa
(Distributiboa)
EZ...EZ; BAI...BAI; NOLA...HALA

Aurkariak
(Adbersatiboak)
(ALDE) BATETIK...BESTETIK,
BATZUK...BESTE BATZUK...
BATZUK goseak gaude; BESTE
BATZUK hotzak.

Juntagailuz
Garrantzi
bereko
perpausak
juntatu edo elkartzean datza.
Perpaus
bakoitzak
bere
autonomia gordeko du eta bat
kenduz gero besteak zentzu osoa
gordeko du.

Emendiozkoak
(kopulatiboak)
ETA, BAITA..ERE, EZTAERE.
Ni etxera noa ETA Xabier kalera.

Hautakariak
(Disjuntiboak)
EDO, EDOTA, ALA; NAHIZ ((ZEIN)
Gaur edo bihar etorriko da.

Aurkariak
(Adbersatiboak)
BAINA; BAIZIK;BAINO; EZPADA, HALA
ERE, ALDIZ, BERRIZ, OSTERA, ORDEA...
Esatekotan egon zen, BAINA isiltzea
erabaki zuen.

ILATIBOAK
(AZALPENEZKOAK)
BERAZ,BADA, HORTAZ, ORDUAN,
HONELA

PERPAUS ELKARTUAK
JUNTADURAZKOAK (KOORDINATUAK)

EMENDIOZKOAK (KOPULATIBOAK)

Eta, ere, baita...ere, ezta...ere eta bai...ere

HAUTAKARIAK (DISJUNTIBOAK)

Edo, edota ala, nahiz (zein) (eta hauen errepikapenak)

AURKARIAK (ADBERSATIBOAK)

Baina, baizik, baino, ezpada, hala ere, dena dela, dena den, ordea, aldiz, berriz, ostera, haatik, ezeze, ezezik...
ILATIBOAK (AZALPENEZKOAK)

Beraz, bada, hortaz, orduan, honela

ALBORAKUNTZAZKOAK Garrantzi bereko perpausak elkartzean datza, baina juntagailu edo lotura hiztik gabe.
Alborakuntza hutsa.
Inolako lotura hitzik gabe.
Emendiozkoak (Distributiboak)
ez...ez; bai...bai;...la...-la, ez ezik...ere; beste batzuk.
Aurkariak (Adbersatiboak)
(Alde) batetik..., bestetik...; batzuk...,beste batzuk...

MENDERAKUNTZAZKOAK (TXERTATUAK)

Perpaus bat beste baten barnean txertatzen datza. Beraz, perpaus nagusi bat izaten dugu eta bere barruan beste perpaus
bat du txertaturik: mendeko perpausa.
perpausa.
Oro har, menderagailuen bitartez txertatu ohi dira Juntagailuz, garrantzi bereko perpausak lotu edo elkartzean datza.
Perpaus bakoitzak bere autonomia izango du eta bat kenduz gero, besteak zentzu osoa gordeko du.

MENDEKO PERPAUSEN
SAILKAPENA
Mendeko perpausen sailkapena:
Esanahia edo funtzioa kontuan hartuz:

ISren funtzioa
Izenlagunaren funtzioa
Aditzlagunaren funtzioa

Forma kontuan hartuz:

-(e)LA atzizkidun perpaus txertatua.

-(e)N atzizkidun perpaus txertatua.
-BAIT aurrizkidun perpaus txertatua.
-BA aurrizkidun perpaus txertatua.

1. Mendeko perpaus osagarriak edo Isren funtzioa dutenak

IS baten ordez perpaus oso bat txertatzen dugu. Hura bezala, hau ere
subjekto, osagarri zuzen, predikatu...izan daiteke.

KONPLETIBOAK:
Erlazio hizkiak:
-(e)LA / -(e)NA / -(e)NIK / -(e)N (Subj.)
-aditz-izena: -T(Z)E
-aditz-partizipioa

ZEHAR-GALDERAK: galdera bat darama bere baitan.

Erlazio hizkiak:
-(e)N / -(e)NENTZ / -(e)N ALA EZ

2. Izenlagunen menderakuntza saila osatzen dute:

Erlatibozkoek

Bestelakoek
ERLATIBOZKOAK
-Zein erlazio atzizki erabiltzen dituen
-Zein baldintzatan sortzen diren perpausok
-Aposizioan agertzea
-Erlatibozko sustantibatuak (e)NEAN, -(e)NEZ, -(e)NEZ GERO
-(e)N ARREN, -(e)N ARTE, -(e)N BEZALA
-Sortzen diren aldaketa morfologikoak
BESTELAKOAK
-KO eta (E)N erlazio atzizkiak hartuz, -(e)LAKO, -(e)NAREN,
-(e)NEKO, -T(Z)E+KO, -T(Z)+ERAINOKO, -T(Z)E+AREN

3.

Perpaus bakunean ADBERBIO edo ADIZLAGUN-ek betetzen duten funtzioa

betetzera datoz mendeko perpaus adizlagunok.
Hemengo hau guztiz sailkapen semantikoa da.
sailkapena.
Denborazkoak:

Esanahiari begira egindako

-erlazio atzizki ugariz era daitezke.

-NOIZ galderari erantzuten diote.
-Adlag funtzioa.
-Erlatibo substantibatuekin lotura.

Moduzkoak:

-NOLA galderari erantzuten.

-Adlag funtzioa

Konparaziozkoak: -NOLAKO / ZENBAT galderei erantzuten.

-Kontutan har zer konparatzen den:

Helburuzkoak:

-kualitatea

Grad. funtzioa

-kantitatea

Zenb. Funtzioa

-ZERTARAKO galderari erantzuten.

-Adlag funtzioa.

Kausalak:

-ZERGATIK galderari erantzuten.

-Adlag funtzioa.

Baldintzazkoak: -Euskaraz aditz modu berezi bat dauka.

-BA- aurrizkia da ezaugarri ezezagunena.
-Adlag funtzioa
Kontzesiboak:

-Nolabaiteko eragozpen, traba...markatzen.

-Adlag funtzioa

Kontsekutiboak: -Koordinazio ilatiboarekin traza handia.

-Adlag funtzioa.

MENPERAGAILU KONPLETIBOAK

ADITZ JOKATUAK

-(e)la
-(e)nik
-(e)na

ADITZ JOKATUGABEAK

-t(z)eko
-t(z)ea
-t(z)erik

ZEHAR-GALDERAK

ADITZ JOKATUAK

-(e)n
-(e)n ala ez
-(e)nentz

MENDERAKUNTZAZKOAK
KONPLETIBOAK

ZER galderari erantzuten die, eta NOR izen

sintagmaren lekua hartzen dute perpaus nagusian,
hots, subjektuaren edo osagarri zuzenaren lekua
hartzen dute perpaus nagusian.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

- (e)LA Oihane gezurretan dabilela uste dut.

- (e)NA Badakigu gezurra esan duena.
- (e)NIK Ez du uste etorriko denik.

-T(z)EA Ikastea komeni zaizu.

ZEHAR GALDERAK

Perpaus konpletiboen antzekoak dira, baina, azpian

galde-perpausa dute.
Beraz, ZER galderari
erantzuten die eta osagarri zuzenaren lekua hartzen
dute perpaus nagusian. N0R izen sintagmaren lekua
hartzen dute perpaus nagusian. (gehienetan ere
osagarri zuzenarena). Izenak berak dioen bezala,
aitzitik, horrelako menpeko perpausetan galdeperpaus bat dago beti.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

- (EA) (e)N Ez dakit zer jazo den.

- (EA) (e)N ALA EZ / -NENTZ Afarira

- Galdetzailea + infinitiboa

etorriko den esateko deitu dute. Zeuk ikusi egin gura

duzunentz.

T(z)ERIK Ez du etortzerik nahi.

- T(z)EKO Azkar ibiltzeko esan du.
du. (SUBJUNTIBOA)
--

MENPERAGAILU KONTZESIBOAK
ADITZ JOKATUAK

-(e)n arren
nahiz eta (e)n
ba-...ere

ADITZ JOKATUGABEAK
arren
nahiz eta
-ta / rik ere
gabe ere
-agatik ere

BALDINTZAZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK
babaldin ba-

ADITZ JOKATUGABEAK
-(e)z gero
ezik
ezean
-t(z)ekotan

KONTZESIBOAK

Menpeko perpausak nolabaiteko traba edo eragozpena

adierazten du; hala ere, eragozpen hori ez da nahikoa
perpaus nagusia bete ez dadin.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

- N ARREN
- NAHIZ ETA -N
- BA-...ERE

ARREN
NAHIZ ETA
-TA ERE

BALDINTZAZKOAK

Baldintza adierazteko erabiltzen da. Horrelakoetan, perpaus

nagusiko ekintza bete dadin, ezinbestekoa da menpeko
perpausak
ezartzen
dituen
baldintzak
betetzea.
Baldintzazko perpausak esanahia kontutan hartuta bi
motatakoak dira: alegiazkoak eta ez-alegiazkoak. Alegiazko
formadun aditz laguntzaileak dituztenak (alegiazko
baldintzazko perpausak) hipotesiak adierazteko erabiltzen
dira. Bestelako aditz laguntzaileak, hots, alegiazkoak ez
direnak, erabiltzen dituztenak, ordea, baldintza errealak edo
gertagarriak adierazten dituzte.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

(BALDIN) BA(Erreala)
(Alegiazkoa)

- Z GERO
- TEKOTAN
- EZEAN, EZIK

KAUSAZKO MENPERAGAILUAK

ADITZ JOKATUAK

-(e)lako
baiteta
-(e)nez gero
-(e)nez
-(e)la eta
-(e)la bide
-(e)la kausa
-(e)la medio

ADITZ JOKATUGABEAK

HELBURUZKO MENPERAGAILUAK

ADITZ JOKATUAK

-(e)n
-(e)n ala ez
-(e)nentz

-t(z)eagatik
-t(z)earren

ADITZ JOKATUGABEAK

-t(z)era
-t(z)eko
-t(z)ekotan
-t(z)eagatik
-t(z)earren

HELBURUZKOAK

Helburua, xedea edo asmoa adierazten dute. Oro har,

ZERTARA eta ZERTARAKO galderei erantzuten diete eta
gehienetan aditz sintagmaren barruan kokatzen dira aditz
lagun gisa, nahiz eta kasuren batean izen sintagman ere
ageri, izenlagunaren tokian.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

-(e)N
-(e)N ALA EZ
-(E)NENTZ

-T(z)EKO
-T(z)ERA
-T(z)EKOTAN
-T(Z)EAGATIK

KAUSAZKOAK

Izen berak dioenez, kausa edo zergatia adierazten dute;

hots, ZERGATIK edo antzeko galderei erantzuten diete.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

- LAKO
- ...ETA
BAIT
-NEZ (GERO)

- TEAGATIK
- TEARREN

-T(z)EARREN

MODUZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK
-(e)n bezala
-(e)n bezalakoa
-(e)n moduan
-(e)n modukoa
-(e)n antzera
-(e)n neurrian
-(e)n heinean
ba-...bezala
bait-...

ADITZ JOKATUGABEAK

ahala

KONPARAZIOZKO PERPAUSAK

ELKARREKIN ERLAZIONATURIKO BI ELEMENTU

NOLAKOTASUNA
zenbat eta...
-ago, orduan
eta...-ago

ZENBATASUNA
zenbat eta
gehiago / gutxiago, orduan eta...
gehiago / gutxiago

KONPARAZIOZKO PERPAUSAK

BERDINTASUNEZKOAK

NOLAKOTASUNA

ZENBATASUNA

-(e)n bezain

-(e)n beste
-(e)n adina

KONPARAZIOZKO PERPAUSAK

DESBERDINTASUNEZKOAK

NOLAKOTASUNA

ZENBATASUNA

-(e)n baino...-ago

-(e)n baino gehiago

-(e)n baino gutxiago

MODUZKOAK

Modua edo era aditzera ematen dute, hots, perpaus

nagusiko ekintza NOLA gauzatzen den adierazten
dute.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

- (e)N BEZALA
- (e)N MODUAN
- (e) ERAN
- (e)N LEGEZ
- (e) ANTZERA
- NEZ, -(e) HEINEAN, NEURRIAN...

- AHALA

KONPARAZIOZKOAK

Konparazioak edo erkaketak egiteko erabiltzen dira.

Elementu berdinak edo desberdinak har daitezke
erkatzeko gai gisa. Horren arabera, konparaziozko
perpausak
desberdinetasunezkoak
edo
berdintasunezkoak izaten dira eta bakoitzerako egitura
bereziak erabiltzen dira.
Berdintasunezkoak ala
desberdintasunezkoak izan, elementuak elkarren
artean konparatzerakoan, haien ezaugarriak, hots,
nolakotasuna edota kantitatea edo zenbatasuna, hartu
ohi dira oinarri gisa.

KUALITATEA

KANTITATEA

Berdintasuna adieraziz
-(N) BEZAIN
-Ezberdintasuna adieraziz
BAINO AGO(A)
Bestelako lokuzioak
BEZALA
- BEZALAKO

Berdintasuna adieraziz
(-N) BESTE, ADINA
Ezberdintasuna adieraziz
BAINO GEHIAGO / GUTXIAGO

ERLATIBOZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK

-(e)n
-(e)neko
zein(a)... baitbait-

ADITZ JOKATUGABEAK

-tako
-riko

ERLATIBOZKOAK

Menpeko perpaus mota gehienak perpaus

nagusiko aditz sintagmaren barruan
kokatzen dira eta aditzaren menpe egoten
dira. Erlatibozko perpausak, ostera, izen
sintagmaren barrua txertatzen dira zuzenzuzenean, izenaren edi izen multzoaren
aurrean,
eta
izenlagunaren
funtzioa
betetzen dute, izena zehazten baitute.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

-(e)n
-(e)neko
zein(a)... baitbait-

-tako
-riko

ONDORIOZKOMENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK

- HAIN (honen, horren...)

- HAINBESTE
- HAINBAT
- HALAKO MOLDEZ...

KONTSEKUTIBOAK
Lokailua ondoriozko perpausaren
Hasieran jartzen da eta ezabatu egin daiteke.
Maila hitza eta kidekoak nolakotasuna
Adierazteko erabiltzen dira.
Hitz horren bidez eratutako ondoriozko
Perpausetan, maiz, perpaus nagusiko
Hitzen ordena aldatu egiten da,
Maila hitza adizkiaren aurretxoan jartzeko.

ONDORIOZKOAK
(KONTSEKUTIBOAK)

Ondoriozko edo perpaus kontsekutiboek

kausa baten ondorioa adierazten dute.
Ondoriozko perpausetan hiru osagai bereiz
daitezke:
maila
hitza,
lokailua
eta
menderagailua.

HAIN (honen, horren...)

HAINBESTE, HAINBAT
HALAKO, HALAKO MOLDEZ,...

LOKAILUA

Maila hitza eta kidekoak nolakotasuna

adierazteko erabiltzen dira. Hitz horren
bidez
eratutako
ondoriozko
perpausetan, maiz, perpaus nagusiko
hitzen ordena aldatu egiten da, maila
hitza adizkiaren aurretxoan jartzeko.

Lokailua ondoriozko perpausaren hasieran

jartzen da eta ezabatu egin daiteke.

Hain da handia, non ezin baita atetik

sartu

Horren pena handia hartu nuen, ezen

negarrez hasi bainintzen.

DENBORAZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK
-(e)neko
-(e)nean
-(e)n bitartean
-(e)n artean
-(e)la(rik)
-(e)netan
-(e)n bakoitzean
-(e)n gehienetan
-(e)n guztietan
-(e)nerako
-(e)netik
-(e)nez
gero(ztik)
-(e)n arte

ADITZ JOKATUGABEAK

baino lehen(ago)
aurretik
orduko
eta gero
ondoren, ostean
-takoan, -rikoan
-(z)gero
bezain laster eta berehala
-t(z)ean
-t(z)erakoan
-t(z)erako
arte
harik eta...arte

DENBORAZKOAK

Denborazko perpausek, izenak berak azaltzen duen legez,

denbora adierazten dute, hots, perpaus nagusiko ekintza zein
denbora puntutan kokatzen den zehazten dute. Denborazko
perpausek, beraz, denborarekin zerikusia duten galderei
(NOIZ, NOIZ ARTE, NOIZKOA, NOIZTIK, NOIZ ARTE)
erantzuten diete eta gehienetan aditzlagunaren tokia betetzen
dute perpaus nagusian. NOIZ galderari erantzuten dioten
perpausek denbora une batean baino gehiagotan koka
dezakete perpaus nagusiko ekintza; beste modu batera
esanda, aurrekotasuna, gerokotasuna, berehalakotasuna,
aldiberekotasuna eta maiztasuna adieraz dezakete.

ADITZ JOKATUAN

ADITZ JOKATUGABEAN

-(e)neko
-(e)nean
-(e)n bitartean
-(e)n artean
-(e)la(rik)
-(e)netan
-(e)n bakoitzean
-(e)n gehienetan
-(e)n guztietan
-(e)nerako
-(e)netik
-(e)nez
gero(ztik)
-(e)n arte

baino lehen(ago)
aurretik
orduko
eta gero
ondoren, ostean
-takoan, -rikoan
-(z)gero
bezain laster eta berehala
-t(z)ean
-t(z)erakoan
-t(z)erako
arte
harik eta...arte

Sintagmak funtzio sintaktikoren bat (subjektua, osagarri zuzena...) betetzen

duten hitz eta hizki konbinazioak dira.

Perpausek, agerian nahiz ezkutuan, bi talde sintaktiko nagusi dituzte: izen

sintagma (IS) eta aditz sintagma (AS). Lehenak subjektu funtzioa betetzen du
perpausean, eta bigarrenak predikatu funtzioa.

Gure seme nagusia

izen sintagma (IS)

Ingalaterran dago.
aditz sintagma (AS)

Izen sintagmaren osagai nagusia izena (I) da. Haren inguruan zenbait elementu
ager daitezke: NOREN eta NONGO sintagmak, izenondoa (izond.) eta
determinatzailea (det). Adibidez:

IS NOREN

IZENA

Gure

SEME

IZENONDOA

DETERMINATZAILEA

NAGUSI

NOREN eta NONGO sintagmek eta izenondoek funtzio berbera betetzen dute: izenaren
esanahia osatu eta zehaztu egiten dute.
IZENONDOA: izenaren eskuinean agertzen den hitz soila izaten da.
NOREN eta NONGO sintagmak, aldiz, izenaren ezkerretara agertu ohi dira. Beren funtzioa
kontuan harturik, izenlagunak dira.

Aditz sintagmaren osagai nagusia aditza da. Inguruan elementu gehiago ager daitezke:
NOR izen sintagma (IS NOR), NORI izen sintagma (IS NORI), aditzondoa (adond.) eta
postposizio sintagmak (Posp S).

AS-ren osagaiak

IS NORK

Adond.

IS NOR

ADITZA

IS NORI

POSP S

Gure seme nagusiak

herenegun

postal hau

bidali zion

amonari

Londonetik

Aditz sintagma barruko NOR sintagmak (IS NOR) osagarri zuzenaren funtzioa betetzen du,
eta NORI sintagmak (IS NORI) Zehar osagarriarena. Aditzondoek eta postposizio sintagmek
funtzio berbera betetzen dute: aditz ekintzaren inguruko zirkunstantzien berri ematea, hala
nola, noiz, non, nora,etab.
ADITZONDOA: hitz soila izaten da. (herenegun, beti, gero...)
POSTPOSIZIO SINTAGMA: talde sintaktikoa da, eta TIK, -RA, -N edo antzeko deklinabide
atzizkiren bat hartzen du bere funtzioa betetzeko (LondonETIK, IngalaterraN...

Perpauseko aditz motaren arabera, izen sintagma subjektua era bitakoa izen daiteke: IS NOR, esaldiko
aditza iragangaitza bada, edo, bestela, IS NORK, aditza iragankorra bada.
(IS NOR) Gure seme nagusia-@ Ingalaterran dago. (aditz iragangaitza)
(IS NORK)
Gure seme nagusia-k herenegun postal hau bidali zigun. (aditz
iragankorra)
Horrez gain, aditz sintagmaren barruan IS NOR (osagarri zuzena) eta IS NORI (zehar osagarria) ager
daitezke. Lehenak NOR kasuaren marka (@) hartzen du eta bigarrenak NORI kasuarena (-i).
(IS NOR) Gure seme nagusiak herenegun postal hau-@ bidali zion amonari.
(IS NORI) Gure seme nagusiak herenegun postal hau bidali zion amona-ri.

Perpaus batek atal hauek izan ditzake:

SUBJEKTUA: aditzaren arabera, perpauseko IS NOR (Umea dator) edo IS NORK (Anek kontatu
zien).
OSAGARRI ZUZENA: aditz sintagmaren barruko IS NOR da (txiste ona kontatu zien).
ZEHAR OSAGARRIAK: perpauseko IS NORI da (bere lagunei kontatu zien).
ADITZA: ekintza edo egoera bat adierazten duen hitza edo hitz multzoa da (dator, kontatu
zien...).
ADITZLAGUNA: aditz ekintzaren inguruko zirkunstantziak (noiz, non...) adierazten dituzten
perpauseko atalak dira. Aditzondoek ez dute deklinabide atzizkirik behar (adib.:atzo, hor...).
Deklinabide atzizkiren bat behar dutenak postposizio sintagmak dira (adib.: eskolaTIK,
kafetegiANA...).