GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
1. LEMN ESASI VE ZELLKLER
Tozalt kaynann karakteristik zellikleri, kaynak sreci boyunca arkn rtl bir ortam iinde oluumu,
ilemin sreklilii, yksek ergime verimi, kaynak diki kalitesinin greceli ykseklii ve uygulamalarda
ilem parametreleri ynnden olduka geni bir alma serbestliine sahip olunduu eklinde belirtilebilir.

ekil 1: Tozalt kayna iin gerekli cihaz ve donatm emas

lemde, ergiyen plak bir elektrod, tozla rtl bir ortamda ana para ile ark oluturarak yanmaktadr.
ekil 1de ilem iin gerekli donatmlar ematik olarak verilmektedir.
Tozalt kaynanda uygulanabilinen ilem deerlerinin snrlar, genel bir bak as vermesi amac ile
aada belirtilmektedir.
Kaynak akm iddeti (I)
Kaynak ark gerilimi (U)
Kaynak hz (v)
Akm younluu (i)

1002000 (5000) A
2070
V
10300
m/saat
20200
A/mm2

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

1/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Tozalt kaynak sistem ve donatm, g memba, tel-toz besleme, toz emme, kaynak hz ve yrngesini
belirleyen hareketli bir araba ve ilevleri yerine getiren-kontrol eden kumanda dzeninden olumaktadr.
Dnel dikiler ve profil biimlerin kaynanda ise, sabit kaynak sistemi, hareketli para dzenlemesine
geilmektedir.
Bu yntemde kaynak azl veya kaynak azsz birletirmeler yaplabilmekte, ancak yntemin
zelliklerinin dikie yansmas asndan, uygulamalarn oluk pozisyonda yaplmas gerekli grlmektedir.
ekil 2de tek tel sistemli hareketli araba zerinde dzenlenmi bir kaynak sistemi ve kaynak dikiini
ekilii grlmektedir.

ekil 2: Tek tel sistemli tozalt kaynak arabas (solda) ve kaynak dikiinim ekilmesi.
Yntem,dier ark esasl uygulamalarla kyaslandnda, zellikle verim asndan, belirgin olarak ne
kmaktadr. Genel bir fikir vermesi amacyla, ortalama deerlerle alma koullarnda, tozalt kayna ile
kaynak dikilerinin oluturulmasnda, tketilen snn yzde olarak bileenleri ekil 3de ematik olarak
verilmektedir.
Yntemde elektrodan malzeme gm, damla geii eklinde gereklemektedir. Damla hacmi ve damla
frekans, uygulanan kaynak parametreleri ve kullanlan toza bal olarak ortaya kmakta ve kontrol altnda
tutulmaktadr. Arkn olutuu kaverna hacmi ve curufun oluum eilimide bu parametrelerin etkisi altnda
bulunmaktadr.
Kaynak aamasn ortaya kan blgeler ile malzeme gmn tasarm ekil 4de kesit olarak
grlmektedir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

2/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 3: Tozalt kaynanda tketilen snn bileenleri.

Kaynak dikii oluumunda pay sahibi olan elektrodan malzeme gm, iki ekilde ortaya kmaktadr.

ekil 4: lem esnasnda ortaya kan blgeler ve malzeme gm.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

3/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

a. Kaverna boluunda elektrod ucunda serbest damla oluumu ve crufa temas etmeden metalsal banyoya
geii,
b. Kaverna zerindeki curufdan damla oluumu ve metalsel banyoya geii.
Belirtilen her iki tr malzeme gei eklinde de metalrjik reaksiyonlar farkl ekillerde ortaya kmaktadr.
Tozalt kayna iin oluturulan donatm ve dzenlemeler, kullanlma yerlerindeki alma amalarna
gre, tam ve yar otomatik olarak seilmektedir.
Yntemin ergitme gcnn ykseltilmesi, ilemlere hzllk kazandrlmas, nfuziyet derinlilikleri ve
diki boyutlarnn kontrol altnda tutulmas gibi beklentiler, ekil 5 ve ekil 6daki emalarda grld
gibi deiik uygulama seeneklerinden yararlanma imknlarn da vermektedir.
Bunlara, tek kafal-tek beslemeli paralel elektrod, tek beslemeli ard arda iki elektrod, iki yandan kaynak,
endirekt (dolayl) ark ile kaynak uygulamalar rnek olarak verilebilir.

ekil 5: Tozalt kaynanda ift elektrodlu uygulamalar.

a) tek akm memba paralel elektrod.
b) tek akm memba ard arda iki elektrod.
c) ift akm memba ard arda iki elektrod (tandem).

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

4/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 6: Kaplama kayna iin uygulamalar.

a) indirekt ark-ift elektrod ile kaynak.
b) band elektrod ile rt kayna.
Yntemde, kaplama ve rtme amac ile yaplan kaynak ilemlerinde band ilave malzeme kullanlabilmesi
ayrca bir stnlk olarak ortaya kmaktadr.

2. TOZALTI KAYNAINDA ENERJ BESLEME ETLER

Tozalt kaynanda, doru ve dalgal akm kullanlabildii gibi, doru akm kullanmada, elektrodun negatif
veya pozitif kutuba balanmas da mmkn olabilmektedir.
2.1.1

Doru Akm Elektrod Pozitif Kutupta

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

5/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Doru akm besleme pozitif kutuplamada, arkn dzgn kararll grlmektedir. Balangta elektrod
ucunda damla oluumu dzenli bir ekilde olmaktadr. Dier etkenlere bal olarak devreden fazla g
ekildiinde, elektromanyetik beslemenin etkisi ile damla yzeyinin snr gerilimi azalmakta, bu da arkn
kararlln etki altnda tutmaktadr.
Kk kaynak hzlarnda, kavernada ynlenen metal damlacklar kaynak ynne doru gitme
eilimindedirler. Hz arttka bu durum, geriye ynlenme ekline dnmektedir. Bu olay, ayrca kaynak
parametreleri, kaynak tozu ve kaverna atmosferinin de etkisi altndadr. Genellikle ntr ve asit karakterli
toz kullanlmada damla aplar klmekte, bazik ve yksek bazik toz kullanlmada ise bu aplar
bymektedir. Yksek akm younluklarnda, kk damlalarn olumasyla damla frekans hzla
bymektedir. Akm younluklarndaki ani artmalarda, metalsel banyo kaynak ynnn tersine,
dmelerde ise kaynak ynne doru hareket etme eiliminde bulunmakdadr.
Elektrodun pozitif kutuba balanmasnda, sv fazdaki metal damlalarnn yzeyleri, sre boyunca negatif
akm taycln yklenmektedirler. Bu nedenle de damlalarn ar derecede snmalar ortaya
kmaktadr. Damlalardaki bu ar snma, erginti banyosunun scaklnn ykselmesine neden olmakta ve
sonuta daha derin bir erginti banyosu meydana gelmektedir.
2.1.2 Doru Akm Elektrod Negatif Kutupta
Doru akmla beslemede elektrod negatif kutupta bulunursa, zgl ergitme gc ve malzeme gmnde
deiiklikler meydana gelmektedir. Bu durumda elektrod arkndan iletilen s miktar, pozitif kutuplamaya
karn daha kktr. Bu, elektrod yaynmasnn ykselmesi nedenine dayanmakta, dolaysyla da eit
miktarda kaynak teli ergitmek iin daha yksek akm iddetlerinde alma gerekmektedir.
Negatif kutuplamada arktaki katod noktasnn sk sk deimesi sebebiyle erginti metal damlalar, pozitif
kutuplama durumundaki kadar ok ar snamamaktadr. Damlalardaki bu greceli snamama durumu,
elektrod u blgesinin srekli ekilde erimesi olarak ortaya kmaktadr. Bu tr kutuplamada damla
frekansnn dkl, ortalama hacimsel damla byklklerinin artmas bu olayn kant olarak
grlmektedir. Byyen damlalarn erginti banyosuna temas, arkasndan yeni damlann oluumu ve
bymesi nedeniyle doan ark kuvvetlerinin de pozitif kutuplamayla kyaslandnda daha iddetli
olduklar grlmektedir. Bu oluum iinde sv fazdaki elektrod ucunun erginti banyosu ile temas ettii
anlarda patlamal bir ekilde malzeme gm kprsnde kesiklik meydana getirmekte, bu durum kaynak
akmna dinamik bir deiim olarak yansmaktadr.
2.2 Dalgal Akm
Esas olarak dalgal akm besleme ile kaynak yapmada kaynak blgesindeki olaylar, eit ilem parametreleri
kullanlmas kouluyla, doru akm-pozitif kutuplama ile kaynakta ki oluumlara uymaktadr. Artan akm
iddeti ve gerilim ile metalsel damla hacimleri klmekte ve damla frekanslar ykselmektedir. Ancak
damla devinimlerinde , doru akma nazaran bir dzensizlik gzlenmektedir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

6/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Dalgal akmda metalsel damla hacmi ve damla frekansn etkileyen bir dier etken de tozun kimyasal
bileimi ve retim trdr. Burada da doru akmda olduu gibi ntr ve asit karakterli kaynak tozlarnn
kk damla hacimleri ve byk damla frekanslar, yksek bazik karakterli tozlarn ise, bu durumun tersini
oluturduu grlmektedir.
Dalgal akm, kaverna pulsasyonunu ve metalsel banyo hareketlerine de etkilemekte, kaverna deiim
frekans daha byk bir dinamiklik gstermektedir.
Dalgal akm ile beslemede, akmn her sfrdan geme noktasndan sonra bir tutuma olay sz konusu
olmakta, dolaysyla da arkn kararllnda, kaynak tozu ile kaynak enerji membann sahip olduu
karakteristiin geni apta etki pay bulunmaktadr. ekil 7de grld gibi, eit kaynak artlarnda, K1
ve K2 karakteristiklerine sahip enerji membalar ile yaplan kaynak ilemlerinde, gerilim

ekil 7: Enerji membann tutumaya etkisi. a) yarm dalga gerilim erisinde tutuma zamanlar. b)
deiik enerji membalarnn alma karakteristikleri.
Sfrdan geerek hzla ykselmekte, dierine nazaran t tutuma zaman klmektedir. ekil 8de ise ayn
akm membalarna ait tutuma zamanlarnn relatif tekrarllk yzdeleri verilmektedir. Bu ekilde dzenli
bir kaverna hareketi gereklememekte, ancak metalsel damla ak kararl bir ekilde gereklemektedir.
K3 karakteristiini veren akm membasn kullanmada ise relatif uzun bir ark snme aral meydana
gelerek ark scaklnda dme grlmekte, iyonizasyon yetmezlii sonucu tutuma iin daha yksek
gerilim gerekmekte yada tutuma zaman uzamaktadr. Ani gerilim ykselmesi olamadndan, arkn
yeniden tutuumu,ark aralnn elektrodun ilerlemesi sonucu klmesi ve hatta temas ile
gereklemektedir. Bu sre kavernaya byme ve kuvvetli metalsel banyo hareketi olarak yansmaktadr.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

7/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Tutuma zamanlarna (t) kullanlan kaynak tozlarnn fiziksel ve kimyasal zellikleri de etkilemektedir.
Bu olumda ana etkenler kaverna ortamndaki iyonizasyon ve kaynak tozlarndaki elemanlarn aldklar
enerjilerin byklk mertebeleridir.

ekil 8: Deiik enerji membalarnda tutuma zamannn relatif tekrarllk

yzdesine etkisi .
rnek olarak ayn kaynak koullarnda, normal bazik karakterli bir tozla yksek bazik karakterli bir tozun
kyaslanmasnda, ikincisinin %25 daha uzun bir tutuma gecikmesi olduu grlmektedir.
2. 3. Kaynak Akm reteleri
Tozalt Kaynak Ynteminde ilemin gerektirdii tr akm iddeti ve gerilim verecek ekilde
karakteristie sahip akm reteleri gerekmektedir. Yntemin uygulamalardaki yeri bakmndan, nemli
bir zellik beklentisi de devrede kalma orannn % 100 olarak ngrlmesidir. ounlukla yatay olmak
zere dey karakteristikli reteler de kullanlmaktadr.
Dey karakteristikli akm retelerinde, ark geriliminin nemli bir byklkte deimesine karn akm
iddetindeki deiim ok azdr. Ark boyunun kaynak donanm tarafndan ayarland ve sabit tutulduu
bu yntemde, ark boyunun deimesi durumunda, ark boyunun eski durumuna getirilebilmesi iin , ark
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

8/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
boyundan kumanda alan bir elektronik lm sistemi ile tel srme sisteminin motor devri
deitirilmektedir. Bu sistem, ataletinden dolay snrl bir hza sahip olmasna ramen, tel ilerleme
hznn yava olduu, kaln apl elektrod ile almalarda kullanlmaktadr.
Yatay karakteristikli kaynak akm retelerinde, ark boyu dolaysyla da ark gerilimini az bir miktarda
deimesine karn, akm iddetinde yani elektrod ergime gcnde deiim ok daha kuvvetli ortaya
kmaktadr. Bu tr akm reteleri, i ayar diye de adlandrlan, ek bir donatm da gerektirmeden
kendinden oluan bir ark boyu ayarlama zelliine sahip bulunmaktadr. Bu akm retelerinde, ark
gerilimi ve tel ilerleme hz bunlara bal olarak da akm iddeti ayarlanr, dolaysyla tel ilerleme motoru
devri ve tel hz sabittir.
Genel bir deerlendirme ile 4 mmden ince tel tketildiinde, doru akm yatay karakteristikli, bu
aplardan byk kalnlklarda dey karakteristikli (zel ark tututurma dzenekli) akm retelerinden
yararlanld belirtilebilir.
Dalgal akm kullanlmalarnda, ya da dalgal akm ile doru akmn birlikte kullanld ok telli
uygulamalarda, dey karakteristikli akm reteleri gerekmektedir. Ancak, ift telli ve iki telin de ayn
akm retecinden beslendii uygulamalarda yatay karakteristikli reteler kullanlabilmektedir.
2.3.1. Dalgal Akm reteleri
Kaynak transformatr olarak bilinen, bu tur akm retelerinin tozalt kaynanda kullanlmak zere
gelitirilen tipleri % 100 devrede kalma zellikli ve 8001500 A akm iddeti verecek ekilde
tasarlanmtr. Daha yksek akm iddetleri ile alma gereksinimlerinde paralel balanmalar da
mmkndr. Bu tr akm retelerinde arkn kolay tutumasn salamak iin bota alma geriliminin
7080 V olmas gerekmektedir.
Dalgal akm kaynak retelerinin yaygn kullanm alanlar, yksek akm iddeti gerektiren uygulamalar,
ok telli uygulamalar, dar aralkda yaplan kaynak uygulamalar ve ark flemesi sorunu olan biimlerin
kayna rnekler olarak verilebilir.
2.3.2. Doru Akm reteleri
Doru akm kaynak reteleri iinde en yaygn kullanlanlar redresrlerdir. Normal elektrik ebekesine
balanan bu cihazlarn tek ve fazl akm ile de beslenen trleri bulunmaktadr. fazl akm ile
beslenen reteler, yksek akm iddeti gerektiren uygulamalarda, gerek daha kararl bir kaynak ark
oluturmalar ve gerekse de ebekeyi daha dengeli bir ekilde yklemeleri nedeni ile tercih edilirler.
Genelde 4001500 A aralnda akm iddeti verecek ekilde dzenlenmi olanlar olduu gibi,
kullanlacak elektrod ap ve otomatik veya yar otomatik alma ihtiyalarna gre, daha dar aralkta
akm verecek ekilde tasarlanm olanlar da bulunmaktadr. Doru akm ile 1000 Ain zerindeki

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

9/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
almalarda, kaynak edilen tasarma da bal olarak, ark flemesi ortaya ktndan dalgal akm
retelerine geilmesi nerilmektedir.
Bu tr kaynak retelerinin hem sabit akm hem de sabit gerilimle alabilecek yetkinlikte dzenlenmi
olanlar da bulunmaktadr. Bunlar genellikle 650 A altndaki uygulamalarda tercih edilmektedir.
Doru akm veren kaynak retelerinden bir dier trde jeneratrlerdir. ten yanmal motorlarla tahrik
edilen bu tip reteler ile kapal alanlarda almak uygun deildir. Dey ve yatay karakteristik ile
alabilecek ekilde tasarlanm olan bu retelerden ak antiyelerde yararlanlmaktadr.
Tozalt kaynanda kullanlan kaynak retelerinde, arkn tututurulmasn kolaylatrc baz yntem ve
dzenlemelerden de yararlanlmaktadr. Bu balamda, tel elektrod ucunun sivriltilmesi ile arkn
tututurulmas, daha kolay ergime yeteneine sahip elik yn ile arkn balatlmas, annda ksa devre
oluturulacak ekilde srtme ile arkn balatlmas, zel tel srme tertibat ile arkn oluturulmas, ark
olutuktan sonra devreden kacak bir yksek frekans cihaz vastas ile arkn oluturulmas, uygulamalar
balca rnekler olarak verilebilir.

3. KAYNAK TOZLARI
Tozalt kaynanda kullanlan tane biimine sahip tozlar, rtl elektrodlarda rtnn yapt grevleri
stlenmitir. Tozlarn ilem aamalarndaki ilevleri aada zet olarak verilmektedir.
a. Oluturulan e ykseklikteki toz ve cruf tabakas ile metalsel kaynak banyosunun, atmosfer gazlarnn
kar etkisinden korunmas.
b. Tozun ierdii elemanlarn, oluturulan kaynak diki metalrjisine etkilemesi.
c. Bileiminde bulunan kolay iyonize olan elamanlar (Ca-,Na-) vastasyla, arkn kararlln etkilemesi.
d. Uygun viskozite ve yzey gerilimli olarak oluturulan cruf ile kaynak dikii st biimini
ekillendirmesi.
Kaynak tozlarn retim metotlar ve zellikleri ynlerinden aada belirtildii ekillerde tanmlamak
mmkndr.
a. retim yntemlerine gre. Ergimi, aglomere, kark.
b. Kimyasal bileimlerin gre. Asit, bazik, ntr.
c. Viskozitelerine gre. Yksek viskoziteli (ok pasolu kaynaklarda), orta viskoziteli (oluk pozisyonlu
birletirmelerde), dk viskoziteli (ince malzeme birletirmelerde).
Kullanlan kaynak tozlar, viskozitelerine bal olarak.uygulamadaki amalara gre de adlandrlmaktadr.
Bu tanmlamaya gre snflama aada verilmektedir.
1. Yksek kaynak hzlar iin kaynak tozlar.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

10/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
2. Derin nfuziyet tozlar.
3. Aralk doldurma kabiliyetli tozlar.
4. nce malzemelere yatkn kaynak tozlar.
5. Dolgu ve kaplama (zrhlama) ilemleri iin kaynak tozlar.
Kaynak tozlarnn uygulamadaki tanmlanmalarnda, ierdikleri mangan oksit oranlar da dikkate
alnmaktadr. Bu adan ise tozlar,

a. Yksek manganl tozlar ( % 3045 MnO ),

b. Orta seviyede mangan ieren tozlar ( % 1420 MnO )
c. Dk manganl tozlar ( 14 MnO ) olarak grupta toplanmaktadr.
3.1. Kaynak Tozlarnn retim Yntemleri Ve Kyaslanmalar
Ergimi Tozlar ( F ) :
Bu tozlarn retilmesinde genellikle kuvarz, mangan cevheri veya mangan crufu,
Dolamit, kalsiyum bileikleri ve kil gibi doal malzemeler n grlen oranlarda kartrlarak bir araya
getirilir ve ou kez ark ocaklarnda 1500-1600 Cda ergitilir. Ergitmede tane byklkleri ve yanma
kayplar dikkate alnr. Tozlar tme, kurutma, eleme ilem aamalarndan sonra kullanlabilir duruma
gelir.
Aglomere Tozlar ( A ) :
Titan, mangan. Kalsiyum, magnezyum bileikleri ve alam elemanlar sinterleme aamasndan sonra
tlr. Karma balayc elemanlar ilave edilir. Kurutma ve tme aamas sonu, uygun tane
bykl iin elekten geirilir.

Kark Tozlar ( M ) :
Tozu oluturacak n malzemeler ince olarak tlr. Kartrlp topaklar halinde pres edilme sonras
alev ocaklarnda 1000-1100 Cda sinterlenme ilemine tabi tutulur. tme ileminden sonra elekten
geirilerek uygun tane boyutlarna getirilir.
Bu tozlar iinde, bileiminde bulunan mangan, dikie alamlama yaplabilmesi, retilme ynteminden
gelen istenen artlara uyabilme zellii ve e kaynak koullarnda daha az sarfiyata sahip olduklarndan
aglomere tozlar, daha ok kullanlma zellikleri ile ne kmaktadr.
3.2. Kaynak Tozlarnn
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

11/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Kimyasal Karakteristikleri
Kaynak tozlar kimyasal bileimleri ve baziklik leine gre snflandrlmaktadr. Bu snflamaya gre
tanmlar ve snrlar aada verilmektedir.

Kaynak tozlarnn ierdii balca bazik ve asit karakterli elemanlar aada verilmektedir. Baziklik lei
Borischewski ye gre verilen ifade ile hesaplanmaktadr.
Bazik: BaO, CaO , CaF2 , FeO , K 2O , MgO , Na 2O , Na 2AlF6
Asit: Al 2O 3, SiO2, TiO2 , ZrO2

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

12/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 9 : Tozlarn kimyasal karakterleri ile damla hacmi ve damla frekansnn ilikisi.
(Ik=220 A , Uk=34 V , vk=25 cm/dak)
Tozlar sahip olduklar kimyasal zellikler ile zellikle damla hacmi ve damla frekansn etki altnda
tutmaktadr. Sabit kaynak parametreleri ile en yksek damla frekans ntr,en dk damla frekans ise
yksek bazik karakterli kaynak tozlar kullanmakla elde edilmektedir ( ekil 9).

3.3. Kaynak Tozlarn Snflandrlmas

Kaynak Tozlar iin retimlerinden tketimlerine kadar gerekli olan bilgiler CEN (European Committe For
Standardization) ve bu Standardlara uyumlu olarak TSE tarafndan tanmlanm bulunmaktadr. Bu konu
ile ilgili Trk Standartlar aada verilmektedir.
TS EN 760 (Kasm 1998)

Kaynak Sarf Malzemeleri-Tozalt Ark Kayna iin Tozlar

Snflandrma

TS EN 14295 (Ocak 2004)

Kaynak Sarf Malzemeleri-Yksek Mukavemetli eliklerin

Tozalt Ark Kayna in Tel ve Boru Biiminde zl
Elektrodlar ve Elektrod Toz Kombinasyonlar-Snflan.

TS EN 756 (Ocak 2007)

Kaynak Sarf Malzemeleri-Alamsz ve nce Taneli elik

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

13/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Tozalt Ark Kayna in Tel Elektrodlar,Tel ElektrodToz ve Boru Tipi zl Elektrod-Toz KombinasyonlarSnflandrma,
Bu Standartlar yardm ile ele alnan herhangi bir toz iin verilen sembolik gsteriliten yararlanarak, tozun
retim metodu, kimyasal karakteri, dikie gmde kayp ve artmlar, malzeme ve kaynak pozisyonlarna
uygunluk, uygun akm tr ve iddeti, seilmesi gereken tel - toz kombinasyonu, kaynak uygulama tr,
tozun tane bykl gibi bilgilere ulamak mmkndr.
Kaynak tozlarn nemli ortamlara kar zenle korunmas gereklidir. Gerekli durumlarda kaynak ileminden
nce nem alma ilemine bavurulmaldr. Kurutma ilemini ergimi tozlar iin yaklak 250 Cda , iki saat,
aglomere tozlar iin ise yaklak 350 Cda saat koullarna uyularak yaplmas gerek mestedir.
Aada TS EN 760a gre bir tozun ksa gsterilii, aklamas ve ksa gsterililerdeki ifadeler iin
gerekli izelgeler verilmektedir.
Tozun zellikleri : 100 gr saf kaynak metalinde (H10) 8 ml H2e sahip bir kaynak metali meydana getiren
a.a. veya d.a. kullanlabilen mangan (7) iin % 0,5 silis (6) iin %0,2 toplama yapan, Snf 1 uygulamalar
(1) iin kalsiyum silikat tipinde (CS), ergitme (F) ile imal edilen tozalt kayna (S) iin toz.
TS EN 760 S F CS 1 67 AC H10
TS EN 760
S
F
CS
1
67
AC
H10

: Standard numaras
: Tozalt ark kayna iin toz
: Ergimi toz (A:aglomere. M:kark)
: Toz tipi (izelge 1)
: Uygulama toz snf pasolu
: Metalrjik davran (izelge 2)
: Akm tipi (AC: dalgal, DC: doru)
: Hidrojen miktar (izelge 4)

Toz Snf 1 :Yap elikleri,yksek mukavemetli elikler gibi alamsz ve dk alaml eliklerin
kaynanda kullanlr. Genellikle Mn- ve Si- dnda alam elementi iermez.
Toz Snf 2: Paslanmaz elik,sl direnli Cr- ve Cr-Ni elikleri Ni- ve Ni-esasl alamlarn birletirme ve
yzey dolgu kayna iin kullanlr.
Toz Snf 3: C-,Cr- veya Mo- gibi alam elementlerinin kaynak metaline transferi ile anma direnli
yzey oluturmak amac ile kullanlr.
Toz Tipleri:
Mangan-Silikat Tipi (MS)

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

14/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Bu tip kaynak tozlar esas olarak MnO ve SiO2 ihtiva ederler. Genellikle dk Mn-l tel elektrodla
kullanlabilmeleri iin kaynak metaline yksek oranda Mn- transferi yapmalar ile karakterize edilirler.
Kaynak metali tarafndan alnan Si-da yksektir.
Bu tip tozlar greceli olarak yksek akm tama kapasitesine sahiptir ve yksek kaynak hzlar, i ke
kaynaklarna uygundur. Kaynak eperi dzgn kar, kaynak ara yzeyi yanma oluu ihtiva etmez.
Kalsiyum-Silikat Tipi (CS)
Esas olarak CaO, MnO ve SiO2 oluturulmutur. En yksek akm tama kapasitesine sahip olan bu tozlar,
kaynak metaline en fazla Si-katks ile ne karlar. Bu tozlar mekanik zellik artlarnn ok fazla kat
olmad yerlerde kaln kesitlerin iki pasolu kayna iin uygundur.
Zirkonyum-Silikat Tipi (ZS)
Bu tip kaynak tozlar ana bileenler olarak ZrO2 ve SiO2 ederler. Uygulamalarda temiz yass elik
malzemeler zerinde, yksek hzl ve tek pasolu kaynaklarn yapm iin
nerilir. Crufunun iyi slatma etkinlii, yanma oluu olmakszn yksek hzda niform kaynaklarn
yapm iin gerekli zellikleri salar.
Rutil-Silikat Tipi (RS)
Esas bileenleri TiO2 ve SiO2 dir. Yksek Mn-yannn yannda, yksek Si-alnmasn salar. Bu tozlar
orta veya yksek Mn-ieren tellerle kullanlr. Akm tama kapasiteleri olduka yksektir. Yksek hzlarda
oklu ve tekli tellerle kullanlabilinir.

Alumina-Rutil Tipi (AR)

Esas bileenleri Al2O3 ve TiO2 dir. Kaynak metaline Mn- ve Si- geileri orta seviyelerdedir. Salad
avantajlar, cruf viskozitesi yksek, ke kaynaklarnda iyi kaynak grnm, kusursuz cruf ayrlmas,
yksek hzlarda allabilme. Her tr akmda allabilir. O2-ierii nedeni ile orta seviyede mekanik
zellikler elde edilir.
Uygulama alanlar, ince cidarl konteynrlar, boru(kanat ve takviyeler),gemi inas, i ke kaynaklar.
Alumina-Bazik Tipi (AB)
Ana eleman Al2O3 dr. MgO ve CaO de bulunur. Orta seviyede Mn-geii vardr. Ksa sv cruf verir.
Orta derecede O2-muhtevas nedeniyle, zellikle iki pasolu uygulamalarda, iyi bir kaynak metali tokluu
salanr. Her iki akm trnden de yararlanlarak, alamsz ve dk alaml eliklerin kaynanda
kullanlabilir.
Alumina-Silikat Tipi (AS)
Bu tozlar Al2 O3 ve ZrO2 silikat miktar ile dengelenmi MgO ve CaF2 de ierirler. Ntr karakterlidir, ancak
Mn-yanmas da olabileceinden S3 teli ile kullanlmas nerilir. Dk O2-li kaynak metali elde edilir.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

15/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Snrl akm tama kapasitesi ve kaynak hz seilmelidir. Genellikle doru akm nerilir. Dar aralk
uygulamalarnda, yksek tokluk beklentilerinde kullanlmas nerilir. Uygulama alan rnekleri, basnl
kaplar, nkleer bileenler, deniz platformlarndaki birletirmeler, ince taneli elikleri kayna.
Alumina Florr-Bazik Tipi (AF)
Bu tozlarn ana bileenleri Al2 O3 ve CuF2 dr. Kaynak metali Mn-,Si- ve dier alam elemanlar
ynnden ntrdr. Yksek F- bulunmas sebebi ile iyi bir slatma kabiliyeti yannda iyi bir kaynak yzeyi
elde edilir. Kullanma alanlar, paslanmaz elik ve Ni-esasl alamlar gibi alaml tellerle kombine
uygulanmas.
Florr-Bazik Tipi (FB)
Bu tozlarn ana bileenleri CaO, MgO, MnO ve CaF2 dr. Ayrca dk seviyede SiO2 de bulunur.
Metalrjik davran ntr veya Mn-yanmas eklinde geliir. Yksek cruf baziklii dk O2-li yksek
saflkta kaynak metali eldesini salar. Bu tozlar yksek tokluk koulunun salanmas istendiinde ok
pasolu kaynaklar iin nerilir. Kullanma alanlar, basnl kap birletirmeleri,nkleer bileenler,deniz
platformlarndaki birletirmeler,ince taneli elikleri kayna, paslanmaz elikler ve Ni-esasl alamlarn
kayna.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

16/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

17/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

18/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
4 . Kaynak Telleri (elektrodlar)
Tozalt kaynanda kullanlan kaynak telleri elektrik ark ocaklarnda retilen, metalrjik gven ynnden
kimyasal bileimlerinde yksek Mn- ieren zel eliklerdir. Yzeylerinin temiz olmas gereklilii yannda ,
korozyona dayanm ve kontakt eleman
ile temas yzeyinin elektrik iletkenliini arttrmak amacyla Cu- veya bronz ile kaplanm olarak
tketilirler.
Tozalt kaynanda kullanlan kaynak tellerinin aplar 1,2-12,0 mm arasndadr. Tellerin ierdii P- ve Smiktarlarnn her birinin % 0,03den az olmas gerekmektedir. Bileimde bulunan dier elementlerin %
snrlar ve kaynak dikiindeki etkileri Tablo 1 de verilmektedir.

Tablo 1: Tozalt kaynanda kullanlan kaynak tellerinde bulunan

Elementlerin % snrlar ve ne kan etkileri.
Kaynak tellerinin bileim ynlerinden seimlerinde, kaynak dikiinin durumuna gre alam zellii ve
beraber kullanlaca tozla uyumu en nemli etkenler olarak dikkate alnmas gerekmektedir. izelge 5de
tozalt kaynanda yaygn tketilen tellerin TS EN 756 ya gre gsterilileri ve kimyasal bileimleri
verilmektedir.

5. Metalsel Kaynak Banyosundaki Metalrjik Reaksiyonlar

Tozalt kayna uygulamasnda,ilem aamasnda ortaya kan metalrjik olaylar byk anlam
tamaktadr. Bunlara metal-cruf tabakalar arasndaki redksiyon ve ergiyik metaldeki C-,Mn-,Sielementlerinden Dezoksidasyon olaylar rnek verilebilir.
Kaynak dikilerindeki Mn- ve Si- gibi elementlerin oranlar birletirilen blgenin kalitesini belirlemektedir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

19/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 10: Ergimi metal, cruf ve gaz fazlar arasnda oluabilecek

Reaksiyonlarn ematik tasarm.

Verilen reaksiyonlar metal-cruf snr yzeyinden, greceli yksek derimedeki Si O2 ,Mn O ve dk

derimedeki Fe O ieren crufa doru geliir.
Ortalama cruf scakl 1550 C 100 ortalama metalsel banyo scakl 1770C 100
Ortalama metalsel damla scakl ise 2300 C 200 seviyelerinde bulunmaktadr.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

20/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Bu reaksiyonlarn younluklar Si- ve Mn- n redksiyon ve bununla birlikte kaynak dikiine
geiine,kaynak tozunun kimyasal karakterine, reaksiyon blgesindeki scakla, uygulanan kaynak
parametrelerine, birbirlerine ilgi duyan elementlerin derime oranlarna ve reaksiyon sresine bal olarak
ortaya kmaktadr.

Kaynak tozlarnn ierdii SiO2 ve MnO younluklarna gre, kaynak blgesindeki reaksiyon eilimlerine
ait rnekler aada verilmektedir.
rnek I :
Kullanlan kaynak tozunda yksek oranda SiO2 bulunmasna karn, MnO bulunmamaktadr.

Kaynak tozundan gelen Si- kaynak metalinden redklenir. Tel elektroddan gelen Mn- oksitlenir ve crufa
geer.

Bu iki reaksiyonun sonunda da kaynak dikiine geen silisyumun dikiteki derimesi artmaktadr. Ayrca
mangan kayb ortaya kmaktadr. Bu durumda yksek oranda mangan ieren kaynak teli kullanlmas
nerilir.

rnek II :
Kullanlan kaynak tozunda SiO2 ve MnO bulunmaktadr. Kaynak tozundan gelen mangan, kaynak
metalinden redklenir. Kaynak tozundan gelen silisyum ise mangan tarafndan redklenir, serbest silisyum
kaynak metaline geer.

Yukarda verilen rneklerde grld gibi, birinci durumda kaynak dikiine geen silisyum, ikinci
durumun iki kat olarak ortaya kmaktadr.
Bu bilinenler dikkate alnarak, kaynak dikilerinde n grlen kimyasal bileimlere ulalabilinmesi iin,
kaynak tozu ile kaynak teli seimini bir arada dnmek gerekmektedir. Uygulamalara rnek olabilmesi
asndan, kaynak tozu-kaynak teli kombinezonlarna ait birka rnek Tablo 2de verilmektedir.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

21/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

Genel olarak;
Yksek oranda MnO ieren tozlarla (% 3045) , dk oranda
Mn- ieren (% 0,5-0,8) teller,
Orta derecede MnO ieren tozlarla (%1420), %0,81,4 Mn- ieren teller,
Bileimlerinde MnO bulunmayan kaynak tozlar ile de %1,53,0 mangan,
eren kaynak tellerinin bir arada kullanlmas uygun grlmektedir.

Tablo 2: Tozalt kaynanda, kaynak teli- kaynak tozu kombinezonlar ve uygulama

yerlerine ait rnekler.
Kaynak teli-kaynak tozu kombinasyonlarnn ksa gsterililerle verilmeleri, uygulamalarda doru
ynlendirme ve hatalardan korunma ynlerinden kolaylklar salamaktadr.
TS EN 756 sayl standarddan alnm iki ksa gsterili rnei ve gerekli izelgeler aada verilmektedir.
rnek 1 :
ok pasolu teknik iin tozalt ark kaynanda kullanlan bir tel-toz kombinasyonu, en dk akma
mukavemeti 460 MPa (46) olan ve bir alumina-bazik tozla (AB) ve bir S2 teli ile -30 Cta (3) salanan 47
Jlk en dk ortalama darbe enerjili bir kaynak metali iin ksa gsterili.
EN 756 - S 46 3 AB S2

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

22/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

EN 756
S
46
3
AB
S2

: Standard numaras
: Tel-toz kombinasyonu / tozalt ark kayna
: ekme zellikleri ( izelge 1 )
: Darbe zellikleri ( izelge 3)
: Kaynak tozu tipi
: Tel elektrodun kimyasal bileimi

rnek 2 :
En dk akma mukavemeti 420 MPa (4T) olan, 520 MPadan daha byk enine ekme mukavemetli ve
bir alumina-bazik tozla (AB) ve S2Mo tel elektrotla 20Cta (2) 47 Jlk darbe enerjisi veren bir esas
metalde imalatnn tavsiyelerine gre iki pasolu teknik kullanlarak yaplan tozalt ark kayna iin bir teltoz kombinasyonunun ksa gsterilii.
EN 756 - S 4T 2 AB S2Mo
EN 756
S
4T
2
AB
S2Mo

: Standard numaras
: Tet-toz kombinasyonu / tozalt ark kayna
: ekme zellikleri ( izelge 2 )
: Darbe zellikleri ( izelge 3)
: Kaynak tozu tipi
: Tel elektrodun kimyasal bileimi

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

23/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

6 . Kaynak Dikii Oluumu ve Diki Biimleri

Tozalt kaynanda oluan kaynak crufu kaynak metaline metalrjik ynden etkisine paralel olarak,
katlama aamasnda da ilemin nemli bir etkeni rolne sahip bulunmaktadr. Uygulamalarda oluturulan
kaynak dikileri zellikle dendritik bir yap grnmndedirler. Yapsal oluumda, kaynak blgesinde
souma hznn yavalamasna bal olarak taneler irilemektedir. Bu oluumda dier etkenler olarak,
kaynak edilen parann ktlesel bykl ve biimi, ergitilen ilave malzemeler, seilen birim diki
enerjisi, metalsel banyo bykl, diki stnde oluturulan cruf tabakasnn kalnl saylabilir.
Metalsel kaynak banyosundaki kristalleme, diki yanlarndan balayarak, ubuk ya da ksmen bozulmu
ubuk kristaller olarak diki ortasna doru yaylr. Bu ksmda metalsel banyonun zayflamas ile ubuk
kristallerin muntazaml kaybolur, arzu edilmeyen, kaynak kesit ve kalitesi ortaya kar.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

24/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 11: Tozalt kaynanda, kaynan amacna bal olarak

Seilmesi gereken i ve d diki biim oranlar
Birletirme ve dolgu/kaplama kaynaklarnda farkllklar gsteren,uygun diki biim oranlarnn
salanmamas durumlarnda, gerek tozun ve gerekse ergimi kaynak crufunun beklenen ilevlerini tam
olarak yerine getiremeyeceinin bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenlerle uygun kaynak parametreleri ile
almak ve ekil 11de verilen diki biim oranlarnn snrlar iinde kalmak, n art olarak gerekli
grlmektedir.
7. alma Teknii
Tozalt kayna otomatik olarak gerekletirilebilen bir ilem olmasna karlk, i ve d diki biim
oranlar snrlar iinde kalmak koulu ile, deitirilebilen ilem parametreleri diki biimi oluumunu
byk oranda etkilemektedir.
Tozalt kaynak yntemi, ark esasl uygulamalar iinde, nfuziyet derinlikleri ve nfuziyet kesitlerinin
bytlmesinde en fazla serbestlie sahip uygulama olarak tannmaktadr. Bu zellik, birim diki
enerjisinde artmlar salanarak ortaya karlmaktadr. Birim diki enerjisinin en nemli deikeni kaynak
akm iddetidir. Ancak kaynak edilecek biimlere bal olarak, birim diki enerjisinin kalnlk edeeri ve
n tavlama scakl ile bir arada ele alnmas gerekli grlmektedir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

25/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

Tablo 2: Tozalt kaynanda ilem parametrelerinin diki

Boyutlarna etkileyi ynleri.
Tozalt kaynanda, ilem parametrelerinin deiimlerinin, diki kesitini tanmlayan t, b, h boyutlarna
yansma ynleri ematik bir gsterili ile verilmektedir.
Birim diki enerjisi-nfuziyet kesiti ve derinlii ilikisine bir rnek tekil etmesi balamnda, en fazla
yararlanlan iki parametre olan, kaynak akm iddeti ve kaynak hz deitirilerek ortaya karlm
deneysel alma sonular ekil 12 de grlmektedir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

26/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 12: Birim diki enerjisi ile nfuziyet derinlii ve kesiti ilikisi
Kaynak koullar: ark gerilimi 32 V, kontakt aral 40 mm, toz ntr,
tel S2, tel ap 4 mm, doru akm-pozitif kutup, malzeme St 52.3-25 mm.
ekilde de grld gibi, uygulanan kaynak hzlarnn artmas neticesinde, nfuziyet derinliklerinde ok
byk deiikler olmamasna karlk, nfuziyet kesitlerinde olduka byk klmeler meydana
gelmektedir. Bu grnm, kaynak nfuziyet derinlii iin en nemli ilem parametresinin akm iddeti
olduunun kant olarak kabul edilmektedir.
Sv fazdaki metalsel kaynak banyosu, kat fazdaki ana malzemenin snmas ve ergimesi iin ihmal
edilebilir bir s kayna olarak kabul edilmektedir. Bu durum, bilhassa uygun seilememi kaynak
artlarnda, metal erginti banyosu nden giderek, kat ana malzemeyi elektrik arkna kar kapatt veya
ark aralnn ani olarak bymesi nedeniyle, nfuziyet derinliinin olduka nemli derecede azalmas
eklinde aklanmaktadr.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

27/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 13: Ark aralnn bymesinden meydana gelen yetersiz nfuziyet derinlii.
Kaynak koullar: Malzeme-St 37,2, akm iddeti 520 A, ark gerilimi 31 V, toz-bazik,
Tel4 mm, kontakt Aral 35 mm, kaynak hz 43 cm/dak.
ekil 13de koullar verilmi olan deney ortamnda yaplan kaynak sonucunda ortaya kan diki kesitleri
grlmektedir. n hazrlamada meydana getirilmi eit hacma sahip iki yzeysel kofluktan, x noktasndaki
kofluk tamamen ortadan kaldrlamamtr. Diki kesitinin boyutlarnn incelenmesinden, bu kofluun n
byklkten ziyade ark aralnn ani bymesi nedeninden kaynakland anlalmaktadr. Zira, y
noktasndaki kofluk da ayn hacmda hazrlanmtr. Diki ykseklii (h) ve diki genilii (b) nin , x , y ve
z kesitlerindeki boyutsal lmlerinde fazla bir farkllk grlmemesi, bu sav destekleyen sonular olarak
grlmektedir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

28/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 14: Tozalt kaynak uygulamalarnda, metalsel banyo

Delinmesine kar alnabilecek baz nlemler.

Tozalt kaynak uygulamalarnda greceli derin nfuziyet etkisi nedeni ile metalsel kaynak banyosunun
delinme durumunun gz nnde bulundurulmas gerekmektedir. ekil 14de bu olasla karn diki
altlarna dzenlenebilecek nlem rnekleri ile Tablo 3 de kaynak edilecek para kalnlklar esas alnarak
karlm uygun diki az ve boyutlar verilmektedir.
Bu yntemle gerekletirilmesi n grlen birletirmelerde, ilem ncesi kaynak deerlerinin seiminde,
gz nnde tutulmas gereken etkenler, malzeme tr ve kimyasal bileimi, kaynak edilen sac veya para
kalnl, kaynak eidi ve pozisyonu, ilave malzeme ap ve kesiti, paso says, kaynak diki eidi, kaynak
tozu tane bykl ve zellikler, olarak saylabilir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

29/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

Tablo 3: Tozalt kaynak uygulamalarnda, para kalnlklarna bal uygun kaynak

Azlar ve aln aralklar
Alamsz yap elikleri iin, Y-kaynak az ve yatay / oluk pozisyonlarda birletirme koullarnda, yass
malzeme kalnlklarna bal ve lek olarak alnabilecek alma deerleri Tablo 4de verilmektedir.

Tablo 4: Alamsz eliklerin tozalt kayna iin, yass malzeme kalnlklarna bal
alma deerleri (yatay/oluk pozisyon, Y-kaynak az)
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

30/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Uygulamalarda ilem ncesi kaynak akm iddetinin seiminde, genel olarak kaynak edilecek malzeme
kalnl-kaynak az-ilave kaynak malzemesi kesiti ilikisi dikkate alnmas gerekmektedir. Yntemde
tketilen elektrodlar farkl kesitlerde olabildiinden, ou kez akm iddeti yerine akm younluu daha
anlaml grlmektedir. Normal elektrod kullanlmada da apa bal uygun akm younluklar ile
yklenmeleri nerilmektedir. Tablo 5de aplara uygun akm younluk aralklar verilmektedir.

Tablo 5: Tozalt kaynanda, deiik tel elektrod aplar iin

Akm younluk aralklar.
8. Uygulama Alanlar
Tozalt kayna, deiik konstrksiyon biim ve et kalnlklarna gre dzenlenen, farkl kaynak az
biimleri ile aln kayna, i ve d ke kayna, bindirme kayna ve

ekil 15: Tozalt kayna ile gerekletirilmi birletirme ve dolgu kayna rnekleri.
ok telli bir kaynak tezgh ile buhar kazan kzdrclar kayna (solda) ve
ift tarafl diki kesiti (stte), band elektrod uygulamas ile dnel kap ierisine
Paslanmaz elik malzeme kaplanmas

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

31/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
zel alm delikli bindirme kayna ekillerinden yararlanlarak aada belirtilen alanlarda yaygn olarak
uygulanmaktadr.
Basnl kaplar, kazanlar, yakt tanklar, basnl tp yapmlar, gemi ina sanayi, elik konstrkiyon kpr
tabyalar, spiral ve eksenel dikili boru imali, platina sacdan kaynak dikili eitli profiller imali, her trl
elik konstrksiyon, ar tatlarn imali, ve benzerleri. ekil 15de birletirme ve dolgu kayna olarak
uygulamadan alnm tipik iki rnek grlmektedir.
Yntemin uygulanmasnda, yksek ergime verimi ve yksek nfuziyet derinlikleri nedenleri ile s < 4
mmlik kalnlklarda glkler ortaya kabilmektedir. Bu kalnlklarda bakr altlk veya kaynak
tozlarndan oluturulmu yastk kullanlmas yada zel diki biimlerinden yararlanlmas, akm iddeti ve
ark geriliminin dk tutulmas, yksek kaynak hzlar ile allmas, kaynak tellerinin kk apta
seilmesi ( 2 mm), pozitif kutuplamann uygulanmas ve iri taneli kaynak tozlarnn seilmesi gerekli
grlmektedir.

ekil 16: nce yass malzemeler iin birletirme biimlerinden rnekler.

(kalnlk 3 mm, tel ap 2,0-2,4 mm, doru akm-pozitif kutup)
5 mmden ince kalnlklardaki birletirme biimlerine ait baz rnekler, ilem koullar ile birlikte ekil
16da verilmektedir. Verilen rneklerden Ada grlen biim zellikle basnl sv gaz tplerinde, dnel
diki birletirmelerinde, uygun diki biimi olarak uygulanmaktadr.
Kaln malzemelerin birletirilmesinde, malzeme bileiminde homojenlik olmama durumlarnda,
laminasyon kusurlarnda, zellikle sakinletirilmemi eliklerde scak atlama tehlikesi bulunmaktadr.
Kk pasolarda, metalsel banyo byklnn de etkisi ile ana paradan ergime paynn bymesi sonucu,
oluumun ortaya kma eilimi artmaktadr. Bu durumlarda, zellikle kk pasolarda kaynak gerilimlerinin
greceli olarak yksek, akm iddetlerinin dk seilmesi gerekmektedir. Uygulamalarda, elektrod
aplarna gre verilen akm younluklarnn alt snrlarna uyan akm iddetlerinden lek deerler olarak
yararlanlabilinir. Aada bu esasa gre nerilen deerler rnek olarak verilmektedir.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

32/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

Ark gerilimi = 3840 V

Akm iddeti
900 A (elektrod ap 5 mm)
1000 A (elektrod ap 6 mm)
Ayrca kaln para ve saclarn kaynanda, ince taneli tozlarn kullanlmas ( 1,5 mm) uygun
grlmektedir.
Yksek dayanml kaynak dikilerinin eldesinde, bilhassa malzeme alam elaman oranlarnn yksek
olmas durumlarnda, scak atlamaya kar yeterli gven salanmas iin, kaynak tozu-kaynak teli
kombinasyonunun uygun seilmesi ve s etkisi altnda kalan blgelerin, olabildiince kaynak ncesi ve
kaynak sonras tavlama ilemine tabi tutulmas n art olarak gerekmektedir.
Kaynak birletirmelerden genel olarak yksek mekanik dayanmlar, atlama ve gzenek olumamas
gveni gibi zelliklere sahip olmasnn beklenmesi doaldr. Alaml ve yksek alaml eliklerde bu
zelliklere ilave olarak, korozyon ve taneler aras korozyona kar da dayanm aranmaktadr. Bu
zelliklerin de salanabilmesi iin Nb- ve Ti- malzemelere bir denge (stabilizatr) eleman olarak ilave
edilebilmekte ve bileimdeki C-nun belirli bir snrda tutulmas gerekmektedir. Ayrca kullanlan kaynak
tozundaki SiO2 ve MnO oranlarnn da dk tutulmas, aranan zelliklerin ortaya karlmasna yardmc
olmaktadr. Bu ekilde kaynak balant blgesinin taneler aras korozyon riski azaltlmakta, Si- ve Mn- dan
gelen Cr- oksidasyonu ile kaynak dikilerinin istenmeyen eleman ve bileimleri iermesi olasl dk
oranlarda tutulmu olmaktadr.
Alaml ve yksek alaml eliklerin s iletim kabiliyetleri dk olduundan, daha dk kaynak akm
iddetleri ile allmas (yaklak olarak alamsz elikler iin uygulanann %80i seviyelerinde) veya
kaynak akm iddetinin daha ksa sre etkilemesi amacyla kaynak hzlarnn arttrlmas da sorunun
zmne yardm etmektedir.
Tozalt kaynak ynteminin yatkn olduu bir baka uygulama alan da dolgu ve kaplama/zrhlama amal
kaynak ilemleridir. Bu amal uygulamalara rnek olarak anan millerin ve makine paralarnn dolgu
ilemleri, yumuak elik ve malzemelerin zerlerine anmaya, darbeye veya korozyon ve oksidasyona
dayanml yzeyler oluturulmas gsterilebilir.
Bu tr uygulamalar iin tozalt kaynak ynteminin stnl, devreye ift elektrod-tandem-band elektrod
gibi trev yntemlerde sokularak ilemin 40 kg/saat a kadar varan yksek ergime verimi, elde edilen
kaplamann kalitesi, yzeyinin dzgnl ile boyut korunum stnlkleri ve bu uygulamann srekli
yaplabilmesi zelliklerinden kaynaklanmaktadr.
Temel prensip olarak kaplama amal tozalt kaynak uygulamalarnda, ana malzemeden ergime paynn
dk oluturulmasna dnk kaynak parametreleri ile allmas gerekmektedir. Bu nedenle ilemlerde
dk kaynak akm iddeti, yksek ark gerilimi, daha byk kesitli ilave malzeme ile buna bal olmak
kouluyla daha dk kaynak hzlar ile allmaktadr. Bu uygulamalarda genellikle ntr ve bazik
karakterli tozlarn kullanlmas nerilmektedir.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

33/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

Uygulamalarda her trl alaml ilave malzeme, tel veya band ekilli olarak kullanlmas mmkn
olabilmektedir. lemlerde ayrca kullanlan tozlarla da alamlama yaplabilmektedir.
Band elektrodla tozalt kaynak uygulamasnda kullanlan band boyutlar ve ilem parametreleri Tablo 6da
rnek olarak verilmektedir.

Tablo 6: Band elektrod kullanlarak yaplan dolgu kaynanda, band

Boyutlar ve ilem parametreleri (kaynak hz: 10 cm/dak).
Bu tr uygulamalarda elektrod olarak tel veya bandlarn kaynak tozlar ile bir arada kullanm olanaklarna
ait rnekler aada verilmektedir.
a. Alaml tel veya band - Normal toz
b. Alaml tel veya band - Alaml toz
c. Alamsz tel veya band - Alaml toz
d. Alaml zl elektrod - Normal toz
lemlerde band elektrodla normal ark, tel elektrod kullanmlarda ise ift elektrodlu sistemler ile dorudan
ve dolayl ark uygulamalarndan bir arada yararlanlmaktadr.
Birletirme amal ilemlerde olduu gibi, dolgu/kaplama al ilemlerde de alaml ve yksek alaml
kaynak dikilerinin oluturulmasnda, scak atlama ve ar sertlik oluum olaslklarna kar, ana paraya
n tavlama uygulanmas gerekli bulunmakta, ayrca bir ilem sonu tavlamas nerilmektedir

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

34/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Band elektroddan yararlanarak gerekletirilen uygulamalarda, bandn diki eksenine gre konumunu, diki
eksenine dik, paralel ve diyagonal dzenleyerek,n grlen dolgu biimine ulamak kolayl da
bulunmaktadr. ekil 17de belirtilen farkl uygulamalarn ematik grnmleri ve elde edilen diki form
rnekleri verilmektedir.

ekil 17: Farkl band konumlar ile uygulama imknlar ve elde edilen diki dolgularn makro
dalanm kesitleri.
Tablo 7de ise kimyasal bileimi verilen alamsz elie band elektrodla kaplamada, n grlen stenitik
yzey kimyasal bileiminin elde edilmesi amacyla uygulanan kademeli paso sonucu, ortaya karlan
element yzdeleri verilmektedir.

Tablo 7: Alamsz elik yzeyine iki pasolu uygulama sonu elde edilen kimyasal bileim.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

35/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
Tozalt kaynanda iki elektrod ile ark oluturularak yaplan uygulamalarda birok avantajlar
salanabilmektedir. Birletirme veya dolgu ilemlerinde ngrlen beklentilere gre bu trev yntemler
uygulamalarda kullanlma alanlar bulmaktadr. Bu ekilde, ergitme glerinde artmalar, derin nfuziyet
etkisi ortaya karma, daha yksek kaynak hzlarna ulama, metalsel banyo boyutlarn deitirebilme, ana
ve ilave malzeme ergime paylarn deitirerek diki kimyasal bileimini denetim altnda tutabilme, i ve
d diki boyutlarn deiiklikler salanabilmektedir.
Bu uygulamalara ait rnekler aada ematik ekillerle verilmektedir.

ekil 18 : Tek akm retecinden beslemeli iki elektrodla tozalt kayna-tandem usul.

ekil 19: Birinci elektrod dalgal akm, ikinci elektrod doru akm g retecinden beslemeli ift
elektrodla tozalt kayna.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

36/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI

ekil 20: Tek akm reticinden beslenen, tek metalsel banyo oluumlu, paralel iki elektrodla yaplan
tozalt kayna.

ekil 21: Tek akm reticinde beslenen, dolayl ark oluumu da ortaya kan, paralel ve al konumda
yaplabilen iki elektrodla tozalt kayna.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

37/38

GEV - ATB

IIW No:1.10
Revizyon No: 001
Tarih: 09.03.2009

TOZALTI KAYNAI
9 . Kaynak Personeli, alma Ortamnda Salk ve Emniyet
Tozalt kayna, genellikle arlkl olarak dz ve yatay konumda yaplan, bu konumda olmayan
tasarmlarnda ilave donatmlar yardm ile bu konuma getirilmesi ile gerekletirilen uygulamalardr.
Elektrik arknn dtan grnmedii bu yntemde ilemlerin yar otomatik veya otomatik yaplmas nedeni
ile de kaynak elemanndan yksek seviyede kaynak yetenei ve becerisi beklenmemektedir. Kaynak
elemanndan aranan nitelik kaynak deneyim birikimi ile elektro teknik bilgisidir.
Tozalt kaynann gerekletirilmesi iin, i parasnn konumlanmasna yarayan i balama dzenleri ve
fikstrlerin tasarlanmas, zellikle maliyetler ve zaman ynlerinden ne kmaktadr. Kaynak eleman
asndan kaynan yaplmas, yksek derecede yetenek gerektirmezken, kurulum prosedr, kabul
edilebilir kaynak pozisyonda i parasn konumlandrmak iin gerekli fikstr ve tutucularn retilmesi ve
kurulumu yetenekli personel gerektirmektedir.
Kaynakta salk ynnden ana gvenlik konular, elektrik oku, ksa devre ihtimali, magnetik alanda
kalma, az miktarlarda olsa da duman ve gazn solunmas, arkn ultraviyole nlarndan ve kzgn metal
kzl tesi yaynmndan meydana gelen yanklardr. Yksek gvence iin bu yntemle de alan kaynak
elemann da cilt ve gzlerinin korunmas esastr.
Elektriksel sorunlarn riskini azaltmak iin, tm tesisat ve ekipmanlar uygun ekilde topraklanmal ve
kaynak kablolar bakml olmaldr. Bu uygulamalarda kaynak retelerinin dier yntemlerle
kyaslandnda glerinin yksek olduu, bota almalarda gerilimin yksek olduu gz nnde
bulundurulmaldr. Kaynak elemannn tm giysilerinin yeterli izole zelliine sahip olmas gerekmektedir.
Tozalt kaynanda, uygun ilem parametreleri ile alma koullarnda, gaz ve duman remesi hemen
hemen yoktur. Bununla birlikte, buharlama ihtimali olan elementler potansiyel bir tehlikedir. Bu
elementlere maruz kalmay nlemek iin, kaynak ortam uygun havalandrmaya sahip bulunmal, gerekli
durumlarda havadaki oksijen lmleri yaplmaldr.
Tozalt kaynanda ark parlamas ve buna elik eden srama, oluan cruf ve beslenen toz yn
vastasyla hemen hemen ortadan kaldrlmtr. Ancak ak alan almalarnda kaynak blgesi rzgra
kar korunmaldr. Bununla birlikte kaynak elemannn gzlerinin srekli olarak korunmas, kaynak
dikilerine temas etmelerde srelere dikkat edilmesi gerekli grlmektedir.

Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi

Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt
sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.

38/38