Professional Documents
Culture Documents
1-11 Elektrik Direnç Kaynağı
1-11 Elektrik Direnç Kaynağı
1-11 Elektrik Direnç Kaynağı
11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Blm 1
GR
Elektrik diren kayna, metallerin iinden geirilen elektrik akmna kar gsterdii diren
nedeniyle retilen s sayesinde gerekletirilen bir eritme kaynak yntem grubudur. zellikle
ince sa ileyen endstrilerde youn bir uygulama alan mevcuttur. rnein bir binek
otomobil gvdesinde yaklak 5000 nokta kayna mevcuttur. Aada byle bir otomobil
gvdesi gsterilmitir.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Akm
iletim
tr
1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.2.4
Kondktif
1.2.5
1.2.6
1.2.7
Akm tr ve akm ve
kuvvetin zamanla deiimi
Aklama
Srekli akm
(doru veya alternatif akm)
Kesintili akm
(doru veya alternatif akm)
Faz kaydrmal alternatif
akm
1.2.8
Kondktif
veya
Orta frekans
(100 - 10.000 Hz)
1.2.9
indktif
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
BLM 3
DREN KAYNAK BLGESNDE ISI RETM
3.1. Genel
Bir iletkenden geen elektrik akm, bir s retir. Bir akm devresinde mevcut temas
direnleri de bir s etkisi oluturur. Elektrik akmnn bu s etkisi, diren kaynaklarnn
esasn oluturur. ekil 4.1de gsterildii gibi, nokta kaynanda iki sa malzeme temas
halinde bulunmaldr. 1 no.lu elektroddan akan elektrik diren ss iin gerekli Is kaynak
akm, FE elektrod kuvveti ile tanr. Elektrodlar arasnda retilen s miktar Q, Joule
kanununa gre W elektrik iine eittir.
W = u i t (W.s)dir.
u = i R olduundan, W = i2 R t (W.s) yazlabilir.
i = Imaks. Sin t
(W.s)
yazlabilir.
I, alternatif akmn efektif deeridir.
Sins eklindeki alternatif akmda
I = Imaks / 2 dir.
1 W.slik elektrik ii, 1 Jlk bir s miktarna kar gelir. Diren kaynanda retilen s, bu
nedenle
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da
herhangi bir kayt sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Is
RG
ts
Diren kaynann temel kanunu olarak da tarif edilebilen Joule kanunu, s miktar, kaynak
akm, toplam diren ve kaynak sresi ile tarif edilebilir.
Kaynak akmnn, kaynak sresinin ve elektrod kuvvetinin doru belirlenmesi halinde, kaynak
yaplacak paralar arasndaki kaynak metalinde gerekli kaynak ss retilir. Ancak retilen
snn tm kaynak noktasn oluturan kaynak metalinde kullanlmaz. Bir ksm, ar
snmaktan su soutmasyla korunan elektrodlara akar. Bir ksm ise souk paraya doru
akar. Ayrca uzun kaynak sreleri uygulamalarnda, ma da nemli bir s kayb aracdr.
ekil 4.2de diren kaynanda s enerjisinin kullanm gsterilmitir.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
letilen s
Qiletilen = I2 . R . t
Kaybolan s
Transformatr
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ekil 4.6. Elektrik diren kaynanda direnlerin ve retilen snn genel dalm.
Saf metallere kyasla alamlar daha yksek dayanma sahiptir. Refakat elemanlarnn dnda
alam elemanlar ilavesi, saf metalin zgl elektriksel direncini ykseltir. Ancak bu etki,
artan scaklkla azalr; bu ekilde bir saf metal ile onun alamnn zgl elektriksel direnleri
arasndaki fark, yksek scaklklarda azalr ve pratik olarak hesaba katlmayabilir.
eliklerdeki karbon orannn zgl elektriksel dirence etkisi ekil 4.6da gsterilmitir.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da
herhangi bir kayt sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Karbon ierii
()
Burada:
(mm2/m) : zgl elektriksel diren
l (m)
: iletkenin uzunluu ve
A (mm2)
Nokta kaynanda genellikle silindirik bir akm yolu mevcuttur. Bu durumda bu eitlik:
2s
RSt = -----------d2250
()
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
s (mm): sa kalnl
d (mm): akm yolunun apdr.
Bu rnekte akm yolunun ap, elektrod ucunun apdr. Elektrodun temas eden ap
bydnde, diren klecektir. Nokta dayanmnn ayn kalabilmesi iin, elektrod ucunun
apndaki bymenin ok kk deerlerde kalmas gerekir. Byk deiimlerde, elektrod
ucunun tralanarak ayn kaliteye getirilmesi gerekir.
Scakln artmasyla, zgl elektriksel diren ve dolaysyla metalsel akm yolunun malzeme
direnci de byr. Saf metalin 800 Cdeki zgl elektriksel direnci, oda scaklndaki
deerinin yaklak 10 katna kar (ekil 4.7).
(1/C)
: Scaklk katsays
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Paralar arasnda, kaynak ilemi iin gereken snn retimi, sadece Joule kanunu ile ifade
edilen I, R ve tye bal olmayp, ayrca birletirilecek paralarn zelliklerine ve ynteme
zg koullara baldr.
Belirli bir kaynak akmnn, belirli bir sre iinde rettii s miktar:
- Parann ve elektrodun sl iletkenlikleri ne, ve
- Elektrod ile para yzeyleri arasndaki temas direnci ne baldr.
3.3. Temas Direnci
Temas direnci (veya gei direnci), bir akmn birinden dierine akt, iki iletken arasndaki
diren olarak tarif edilir. ki metal yzeyi bir temas kuvvetiyle birbirine doru bastrld
zaman, birden ok sayda noktas temasa geer. Bu ilem, temas kuvvetinin byklne
bal olan plastik deformasyonla salanr. Bu ekil deitirme ilemi srasnda yeni temas
noktalar ortaya kar. Bu noktalar, ya plastik ekil deitirme ile ya da elastik ekil
deitirme ile oluurlar. Temas direncinin aklamas iin ekil 4.8 yardmc olacaktr.
Temas direnci RK , tepe ve ukur direnlerinin toplamdr:
RK = RH + RE
Tepe direnci, temas malzemesinin yzeyindeki, oksit tabakas, slaklk tabakas veya baka
yabanc kaplamalardan ileri gelir. Bu yabanc tabakalar, belirli bir kalnl atklarnda,
akma kar dk diren gsterdiklerinden, tpk metalsel bir temas gibi davranan, yar
metalsel bir temas alan olutururlar.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
gsterildii gibi, elektrod kuvveti arttka, plastik deformasyon artar ve temas direnci der.
Dk elektrod kuvvetlerinde temas direncinin ok byk bir aralkta dald grlmektedir.
Bu nedenle dk elektrod kuvvetleri uygulandnda, kaynak akmnn farkl deerlerinde,
her bir kaynak noktasnn dayanm da birbirinden ok byk farkllklar gstermektedir.
Benzer bir eliki, oksit gibi malzeme yzey tabakalarnn davrandr. Yeteri kadar yksek
elektrod kuvvetleri, elektrod ucunun formu da uygun olduu takdirde (rnein hafife kresel
ulu elektrodlar) ince oksit tabakalarn ezebilmektedir. Ancak bu durumda yzeyde derin
elektrod izleri olumakta ve elektrodun anmas da artmaktadr. ou durumda yzey
tabakalarnn uzaklatrlmas gerekir. Bu ilem:
- Mekanik yntemlerle (fralama, talama vs.)
- Fiziksel-kimyasal yntemlerle (rnein redkleyici ortamlarda tavlamayla)
Temas direnci
yaplabilmektedir.
Elektrod kuvveti
Dalma band
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Elektriksel diren
Zaman
Temas direnci
Ancak bu durum, kresel ulu elektrodlarn kullanlmas ve kaln salarn kayna durumunda
geerli deildir (ekil 4.11). Bunun nedenleri, malzemenin fiziksel zelliklerinde ve artan
kalnln plastik ekil deiimini snrlamasnda yatar. Elektrod ile sa yzeyi arasndaki
temas alannn bykl, malzemenin dayanmna baldr. Malzemenin dayanm arttnda,
zellikle kresel ulu elektrodlar kullanmnda, temas yzeyi klr. Sonuta malzememalzeme arasndaki temas direnci deimezken, elektrod-sa arasndaki temas direnci artar.
Elektrod kuvveti
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kk bir temas direncine ramen, salar arasnda, hatasz bir nokta kayna yaplmas
mmkndr. Elektrod-sa arasnda oluan istenmeyen deerlerdeki snma, suyla soutulan
elektrodlara akacandan, kaynak blgesindeki s miktarn snrlayacaktr.
3.3.2. Temas Direnci ve Yzey Durumu
Oksit tabakalar, kaynak akmnn geiine kar bir diren gsterir ve bu diren o derece
byk olabilir ki, akmn geii imkansz hale gelebilir. Ancak yine de bir akm geii
salanacaksa, bu oksit tabakasnn paralanmas gerekir. Kresel ulu elektrodlarla bastrarak
oksit tabakas paralanabilir ve elektrod-sa temas yzeyi bytlebilir (ekil 4.12).
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
temas alann mmkn olduu kadar byterek ve bu sayede yerel scaklk ykselmelerine
izin vermeyerek kanlabilir.
Dalama ile kaynak ilemi arasndaki sre, mmkn olduunca ksa tutulmaldr. Aksi halde
oksit tabakas tekrar oluur ve temas direncini tekrar ykselterek zellikle hafif metal
balantlarnda nokta dayanmn drr (ekil 4.13).
Temas direnci
ekmemakaslama
Elektrodsa
Nokta
N / Nokta
ekme-makaslama dayanm
Sa-sa
Bekleme sresi
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
arttndan dolay retilen sda % 5lik bir artmaya neden olmaktadr. Dolaysyla, akm veya
zamandaki bir azaltma, kaynak ssnda azalmaya yol aarken, basntaki bir azaltma, kaynak
ssnda artmaya neden olmaktadr. Bu sonulardan, Akm ve zaman sabit tutuluyorken
basn neden azaltlmamaktadr? sorusu sorulabilirdi ve dolaysyla daha ksa zamanda ve
daha dk akmda ayn kaynak ss retilebilir sonucuna ulalabilirdi. Ancak iyi bir kaynak,
doru elektrod basncna baldr.
% 100
% 100
AKIM
ISI
ZAMAN ve BASIN SABT
% 100
% 100
ZAMAN
ISI
AKIM ve BASIN SABT
% 105
% 100
% 100
BASIN
ISI
AKIM ve ZAMAN SABT
ekil 4.14. Kaynak parametrelerinin her birinde yaplacak % 10luk bir azaltmann retilen
kaynak ssna etkileri.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ar elektrod anmasna, ve
R2 + 2 L2
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kaynak akm
Srama oluumu,
gzenek.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Diren
Scaklk
Kaynak zaman
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Yksek
direnli
elektrod
Yksek
iletkenlie
sahip
sahip
Dk
iletkenlie
sahip alam
Dk
iletkenlie
sahip alam
(A) - Yksek iletkenlie sahip alama kar daha kk yzey alanl elektrod
(B) - Yksek iletkenlie sahip alama kar yksek elektrik direncine sahip elektrod
(C) - Bdeki gibi. Ek olarka, dk iletkenlie sahip alama kar daha byk elektrod
yzeyi ilavesi
(D) - Yksek iletkenlie sahip parann kalnln arttrma.
ekil 4.17. Farkl elektriksel iletkenlie sahip metalleri nokta kayna yaparken
balantdaki s dengesini arttrmann tipik yollar.
Eer kaynak yaplacak paralarn kimyasal bileimleri veya kalnlklar veya her ikisi de
birbirinden farklysa, stma dengesiz olacaktr. Dengesizlik, ou durumda para tasarmn,
elektrod malzemesini ve tasarmn veya (kabartl kaynakta) kabart formunu deitirerek
giderilebilir. Ayrca kabul edilebilecek kayna retecek en ksa kaynak sresini ve en dk
akm iddetini uygulayarak sl denge oluumu arttrlabilir. ekil 4.17, 4.18 ve 4.19da sl
dengenin oluturulma alternatifleri gsterilmitir.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da
herhangi bir kayt sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Yksek
Dk
ekil 4.18. Farkl malzeme ve farkl ktlelere sahip elektrodlarla sl dengenin salanmas
Trafo sargs
Trafo sargs
Kaynak ekirdei
Kaynak ekirdei
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Tutma (dvme)
sresi
Elektrodlarn
kaldrl (l sre)
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
BLM 4
3 mmye Kadar eliklerin Nokta Kaynanda Konstrksiyon ve Hesaplama
4.1. Giri
Bu blmde, statik ve dinamik zorlanan nokta kaynakl balantlarn ekillendirilmesi ve
hesaplanmas iin tavsiyeler verilmitir.
Bir yap elemannn nokta kaynak kabiliyeti (ekil 6.1), uygun bir imalat akna dikkat
edildii takdirde nokta kaynayla bir malzeme balants yaplabilmesi demektir. Burada
nokta kaynakl balant, zellikleri ve bulunduu konstrksiyona etkileri bakmndan nceden
belirlenen artlar yerine getirmelidir.
Kaynak kabiliyeti faktre baldr:
a) Malzeme (kaynaa uygunluk)
b) Konstrksiyon (Kaynak emniyeti) ve
c) malat (Kaynak yaplabilme olana)
Bu faktrn tm, kaynak kabiliyeti zerinde eit etkiye sahiptir.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ekil 6.2de diren nokta kaynana uygunluk, bir kaynak dzeneindeki girdi ve kt
faktrleri araclyla gsterilmitir.
ekil 6.2. GRD ve IKTI taraflaryla, imalat yntemi olarak nokta kayna
Konstrksiyon asndan, Konstrksiyon Emniyeti zel bir neme sahiptir. (Konstrksiyona
bal) kaynak emniyeti, daha ok malzemeye ve biraz da imalata baldr.
Konstrksiyonda ayrca, kaynak yaplabilme olanana da dikkat edilmelidir. Dier bir
deyile mevcut kaynakl balant, seilen imalat artlar altnda uygun ekilde imal
edilebilmelidir.
Kaynaa uygunluk, bir malzeme zelliidir. Bir malzeme, kimyasal, metalurjik ve fiziksel
zellikleriyle belirli artlara uygun bir kaynakl balant oluturabiliyorsa, kaynaa uygun
demektir.
4.2. Balantnn Konstrksiyonu
Nokta kaynakl konstrksiyonlar, prifllerden, yass salardan veya bunlarn
kombinasyonundan oluabilir. Nokta kaynakl balantlar kuvvet iletmek iin, kuvvet tamak
iin veya paralarn pozisyonlanmas iin kullanlabilir.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Erimi
malzeme
Krk yzeyi
Yapma
blgesi
Halka blgesi
a) Kaynakl nokta
b) Makaslama kr
c) Dmelenme krlmas
d) Kark krlma
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ap elde edilir. ok sral olanlarda ise, tek kesitli balantlar, e 5 . dL iin sa dayanm
kadar dayanm verirler.
ekirdek ap olarak Tablo 6.1deki deerler, doru deerler olarak alnabilir.
Tablo 6.1. ekirdek ap dLnin sa kalnlna bal olarak seimi.
Nokta ap dp, ekirdek ap dLden daha byktr.
Sa kalnl
ekirdek ap dL
t
mm
mm
kk
orta
Byk
0,5
2,5
3,5
5,5
0,8
3,1
4,5
7,0
1,0
3,5
5,0
8,0
1,25
3,9
5,5
9,0
1,5
4,3
6,1
10,0
2,0
5,0
7,0
11,0
2,5
5,5
8,0
12,5
3,0
6,1
8,5
14,0
3,5 1)
6,5
9,5
15,0
1)
3,5mm iin deerler ekstrapolasyonla elde edilmitir. Tecrbi deerler yoktur.
Kenar uzakl v (ekil 6.6), hibir zaman 1,25 . dL den kk olmamaldr; zira yanal
fkrma oluumundan ve dolaysyla kaynak balantsnn ani dayanm dnden
kanlamaz.
a) yi
b) Kt
ekil 6.6. Kenar uzakl v.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
formlyle hesaplanr.
g=e/2
olmaldr.
Top
nt
nt
Top
Top
nt
nt
Top
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kaynak kontrol niteleri, ikinci ve daha sonraki noktalar iin, uygun bir program seimi
araclyla akm deerini gereken dzeye karan baz programlara sahiptir.
Yap elemanndan yksek kalite taleplerinin olmad durumlarda, aadaki nokta aralklar
mevcutsa, yanal (nt) akmnn etkisi ihmal edilebilir
(ekil 6.4).
e > 8 ... 10 (h1 + h2).
Farkl kalnlkta paralarn bakr altlkla tek taraftan kaynanda, kaln olan parann kaynak
yaplan tarafta olmas gerekir (ekil 6.8).
Uygun
Uygun deil
ekil 6.8. Tek taraftan nokta kaynanda bakr altlkla kaynak uygulamasnda uygun olan
ve olmayan para dzenleri.
4.7. Konstrktr in Nokta Kaynak Teknii pular
Ek olarak, konstrksiyon srasnda nokta kaynak ynteminin aadaki zelliklerine de dikkat
edilmelidir.
4.7.1. Yanal (nt) akm (ekil 6.9), sadece kaynak yaplm noktadan deil, sa paralarnn
temas noktalarnda veya elektrod ile sa arasnda da olabilir. Sa paralarnn temas
yzeylerinde kesme apaklar (kymklar) olmamaldr.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ekil 6.11. Yaylanan ve kayan elektrodlar, zayf kaynak kalitesine neden olur.
- ok kesitli birletirmelerde, ince sa mmkn olduu kadar kaln salarn arasna
konmaldr.
1:3 ten byk sa kalnlk farkllklarndan mmkn olduu kadar kanlmaldr. Ayn
durum, 4ten fazla san birletirilmesi iin de geerlidir.
- i bo cisimlerin iindeki kaynaklarda makinann kollarnn ve elektrod tutucularnn
boyutlarna dikkat edilmelidir. Bir sra halinde kaynak yaplacak yap elemanlarnda, kaynak
srasnn tespitinde, hi boluk oluturmayacak ekilde bir tasarma dikkat edilmelidir (ekil
6.12).
Kt
Kt
yi
yi
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kt
yi
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kt
yi
ekil 6.15. Kaynak flanlarnda kaynak elektrodlar iin kt ve iyi ulalabilirlik rnekleri
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
yi
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ekirdek ap
ekirdek ap
ekirdek
kalnl
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Elektrodun
yapmas
Srama
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kama
a)
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Numune lleri
Genilik B 5 dp
Yapl
Kriterler
ekil 1aya uygun ekilde Krlma tr,
ekme deneyi makinasnda Nokta ap 1)
malattan
gelen kopartlr.
para veya numune
zerinde
Syrma deneyi Sa kalnl s 3 ekil 1bye uygun ekilde, Krlma tr,
mm
gerilme tamayan salarn Nokta ap 1)
B 5 dp
syrlmas
Syrma yarap 30 mm
Ayrma deneyi 1 mm Sa ekil 1cye uygun ekilde, Krlma tr,
2)
ounlukla
kaynan
kalnl 3 mm
Nokta ap 1)
B 5 dp
yanndan, genellikle keski ile
malattan
gelen ayrma; s = 0,75 mm .... 1 mm
para veya numune iin - malzeme zelliklerine de
zerinde
bal olarak - salar, muayene
dmelenmeyle sonulanarak
tatminkar olmayacak tarzda,
sadece yar ak kalabilir.
1)
Atlye deney yntemlerine gre elde edilen krlma tr ve nokta ap, muayene
yntemi nedeniyle ve kaynak noktasna bal zorlamalara gre farkl sonular verebilir.
Bu nedenle nokta apnn ifadesinde muayene yntemi birlikte anlmaldr. llen dp
nokta ap, dL ekirdek apndan farkldr. s = 0,88 iin ksa sreli kaynak artlarnda
rnein dL = (0,8..1,2) dp oran elde edilir (dp, burma deneyinden elde edilir.
2)
Otomobil endstrisindeki yap elemanlarnda keski ile yaplan yaptrma kayna
nn kontrolu iin de geerlidir.Muayene srasnda atlama tehlikesi vardr.
Krlmann tr (dmelenme veya makaslama) ve krlan kaynak kntsnn veya kesilen
yzeyin bykl, balantnn dayanm iin deerlendirme kriterleridir. Kesme
krlmasnda nokta ap dp, yapma blgesi de dahil krk yzeyinin ortalama apdr veya
dmelenme krlmasnda dmelenen kntnn ortalama apdr.
ekirdek ap dL ise, kesme sonucu llen erimi kaynak ekirdeinin apdr. Nokta ap,
Tablo 1in 1) ile gsterilen dip notunda akland gibi, belirli bir sapma ile ekirdek apn
verir.
Kaynaklarn kesilebildii belirli ap blgesinin stnde (dL > 5s* ) dmelenme olabilir.
(Yumuak, alamsz eliklerde s=3 mm). Gei blgesinde genellikle kark krlma
grlr. Bu muayenelerin sonular, sadece muayene koullarnn tekrarlanabilir olmas
durumunda birbiriyle karlatrlabilir. Mmkn olan en sabit muayene koullarnda,
ykleme hzna, kama asna, kaynak noktasnn kenardan uzaklna, numune geniliine,
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da
herhangi bir kayt sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ekil 2. Deney dzenei iin tespit edilmi llere sahip syrma muayenesi.
Kenarlar R=2 mm ye
Kenarlar R=2 mm ye
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kaynakl paralarn muayenesi ve ayar deerlerinin kontrol amal basit atlye deneyleri,
hzl ve ucuz muayene sonular gibi byk avantajlara sahiptir. Sorunlar ise, dayanm
davran bakmndan hatal niceliksel sonular vermeleri ve ounlukla kesin olarak
tanmlanamayan ve sabit olmayan deney sonularna dayanmalardr.
2.2. ekme-Makaslama Deneyi
ekme-makaslama deneyi, nokta kaynakl balantlarda numunelerde ekme-makaslama
kuvvetinin elde edilmesini salar (ekil 4).
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Fkayma
Fekme
Fsaf ekme
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Ykleme F
Dikkat edilmesi gereken nokta, mevcut bulgulara gre, muayene hzna en yksek kuvvetin
nemsiz ancak akma kuvvetinin nemli oranda etki yaptdr. Bu nedenle en yksek
kuvvetin belirlenmesinde 10 mm/daklk bir maksimum muayene hz, akma kuvvetinin
belirlenmesinde ise 5 mm/daklk bir maksimum muayene hz almamaldr.
Serbest ekme-makaslama deneyinin doruluu, krk deerlendirilmesiyle ve akma
kuvvetinin belirlenmesiyle arttrlabilir. DIN 50124e gre ekme-makaslama deneyi srasnda
sonu olarak sadece ekme-makaslama kuvveti elde edilmesine ramen, kuvvet-uzama
diyagramnn izilmesiyle akma kuvveti de llebilir. Burada 0,2 akma snrnn tespit
yntemi uygulanabilir (ekil 9).
Uzama l
ekil 9. Nokta kaynakl 1 mm kalnlndaki St 14 05 elik sac ile yaplan ekmemakaslama deneyinde elde edilen kuvvet-uzama diyagram.
Diyagram, farkl kaynak datalaryla oluturulan kaynak noktalarnn farkl ekil deitirme
davranlarn gstermektedir. Farkl ekil deitirme davranlar, akma kuvveti / ekmemakaslama kuvveti oran iin eriler olarak da deerlendirilebilir (ekil 10).
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Krlma ekli
Akma kuvveti FA
ek.-mak. kuv. FS
Oran
Dmelenme
Makaslama
Makaslama
Dmelenme
ekirdek ap dL
ekil 10. Kaynak ekirdek apna bal olarak akma kuvveti / ek.-makas. kuvveti oran. 1,0
ve 3,0 mm kalnlnda yumuak elik salardaki nokta kaynakl balantlar.
2.2. Saf ekme Deneyi
Saf ekme deneyi, nokta kaynakl balantnn, birleme yzeyine dik ynde zorlanmas
halindeki dayanmnn tespiti iin uygulanr (ekil 11).
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ekil 12. Nokta kaynakl balantlarn burulma deneyi iin deney dzenei
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
BLM 5
DREN KAYNAK HATALARI
Diren kaynak hatalar, standartlarda, tm diren kaynak yntemleri (diren nokta kayna,
diren kabart (projeksiyon) kayna, diren diki kayna ve yakma aln kayna iin olmak
zere alt grupta toplanmaktadr:
1.Hata grubu: atlaklar
2.Hata grubu: Boluklar ve gzenekler
3.Hata grubu: Kat kalntlar
4.Hata grubu: Birleme hatalar
5.Hata grubu: ekil hatalar
6.Hata grubu: Dier hatalar
Tablo 7.1de standartlara gre hatalarn sra numaralar, tanm, aklamalar ve rnek ekilleri
gsterilmitir.
Tablo 7.1. Diren kaynak hatalarnn standart gsterimleri.
Sra
No.:
Tanm
Aklama
Gsterim (rnek)
1.101
atlak
1.1011
Kaynak dikiinde
1.1013
1.1014
ITAB
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.102
Enine atlak
1.1023
1.1024
Kaynak birleiminde
1.1100
ekirdek
ortasnda
atlak
1.200
ekirdek
evresinde
atlak
1.1300
Birletirme
dzleminde
atlak
ekirdek evresinde
ynlenmi halde.
1.1400
ITABda
atlak
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.1500
Etkilenmemi
esas metalde
atlak
1.1600
1.1700
Kanca
atlak
1.200
1.201
Gaz boluu
(Gzenek)
Kaynak dikiinde,
ekirdekte veya ITABda
gaz dolu boluk (gzenek)
(ITABdaki gaz
kalntlarnn konumu ilave
sra numarasyla gsterilir.)
1.2011
Gzenek
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.2012
niform
dal
gzenek
ok sayda kk
gzenekler.
1.2013
Gzenek
kmesi
1.2016
Gzenek
Tek veya birka tane, farkl
hortumu
dzlemde hortum eklinde
(Kurt oyuu) gzenek.
1.202
Bzlme
boluu
(Lunker)
1.300
Kat
kalntlar
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.303
Oksit
kalntlar
1.304
Yabanc
metalik
kalntlar
Curuf
kalntlar
Artk eriyik
kalntlar
1.305
1.306
1.400
1.402
1.403
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.404
1.500
Yetersiz
kaynak
olmu folyo
1.501
Yanma oluu
1.502
Ar diki
taknl
Gereken
l
1.507
Kenar
kaymas
1.508
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.520
Distorsiyon
Gereken l
1.521
ekirdek
veya kaynak
dikii boyut
hatas
Gereken l
1.5211
Yetersiz
ekirdein ok yass
ekirdek
olmas veya aln dikiinin
kalnl veya ok dar olmas
diki
genilii
Gereken l
Gereken l
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.5212
Ar
ekirdein ok kaln
ekirdek
olmas veya aln dikiinin
kalnl veya ok geni olmas
ar diki
genilii
Gereken l
Gereken l
1.5213
ok kk
ekirdek apnn sapmas
ekirdek ap
Gereken l
1.5214
Gereken l
1.5215
Asimetrik
ekirdek
veya
asimetrik
diki
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.5216
Yetersiz
ekirdek
derinlii
1.5222
Tek taraftan
tamamen
erimi
kaynak
noktas
Kaynak blgesinde
malzemenin fkrmasyla
tek tarafta olumu delik.
1.523
Tamamen
erimi diki
veya kaynak
ekirdei
Kaynak blgesinde
malzemenin fkrmasyla
tamamen olumu delik.
1.524
ITABn ar
genilemesi
1.525
1.526
1.5261
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.5262
1.5263
Elektrod
Para yzeyinde yapm
malzemesinin elektrod malzemesi
yapmas
1.5264
Elektrod
dalma hatas
1.52641 Ar byk
elektrod
dalma izi
ap olarak ok byk
1.52642 Ar derin
elektrod
dalma izi
ok derin
1.52643 Dengesiz
elektrod
dalma izi
1.5265 Folyo
yzeyinin
erimesi
1.5266 enelerin
neden olduu
yerel erime
1.5267
ene izleri
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
hasar
1.5268
1.527
1.528
Hasarl
kaplama
Sreksiz
kaynak
Kenar
kaymas
Dikiin kaymas
1.529
Folyo
kaymas
1.530
Eilmi
balant
Gereken deer
1.600
1.602
Srama
1.610
1.611
Boyut hatas
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
1.612
Malzeme
fkrmas
Kaynakl paralarn
arasndan malzemenin
basn altnda fkrmas;
ayrca srama
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
BLM 6
Alamsz eliklerin Kabart (Projeksiyon) Kayna
6.1. Kabart Kaynann Esaslar
Kabart kayna, elektrik akmnn ve kuvvetin, birletirilecek paralara dz ve byk ll
elektrodlarla tand bir diren basn kayna yntemidir. Kabart ekli, birletirme
blgesinde bir akm younlamas etkisi yapar. Kabart, kaynak srasnda elektrod kuvveti ve
akm sayesinde snarak byk lde yeniden dzleir ve kaynak blgesinde zlmez bir
balant oluturur. Is etkisi, ksmi direnlerin (R1 ila R7) toplamyla ve akmn karesiyle
orantldr (ekil 1).
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Dier ksmi direnlerin, s kaybna ve anmaya yol amamas iin mmkn olduu kadar
dk tutulmalar gerekir.
Elektrodlarn soutulmas gerekir. Elektrodlarn ve para yzeylerinin temiz olmasna da
dikkat edilmelidir.
Oluan snn bir ksm, s iletimi yoluyla kaybolur. Byk ksm ise soutulan elektrodlara
iletilir. Artan sa kalnlyla bir ksm da paraya yaylr. Is kayb zellikle uzun kaynak
srelerinde nemli hale gelir. Yetersiz kaynak akmlar sadece kaynak sresinin uzatlmasyla
dengelenebilir.
Bu nedenle doru ayar parametreleri (akm, kaynak sresi, elektrod kuvveti), tatminkar bir
kabart kayna birletirmesini gerekletirmek iin en nemli faktrlerdir. Kaynak yaplan
kabart, mercek eklinde bir kaynak ekirdei oluturur. Kaynak ilemine bal olarak deien
bir ITAB (Isnn Tesiri Altndaki Blge = Heat Affected Zone (HAZ) = Wrmeeinflusszone
(WEZ) oluur. Bu blgede malzeme zellikleri deimi ancak kaynak olmamtr.
6.2. Kabart Kaynann zellikleri
Kabart kayna, tipik bir seri retim yntemidir. Kaynak ekipmannn yapsna ve gcne
gre elektrodlarn bir alp kapanmasnda bir veya birka kabart ayn anda kaynak
yaplabilir. Kabartlara akm iletimi, iki veya tek tarafl olabilir.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Paralar
ebeke
Kabart
Alt takm (alt elektrod)
Kaynak transformatr
Sekonder iletken empedans
ebeke
Kabart
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Balang durumu
Akm yok. Elektrod kuvveti
uygulanm. Salar
arasndaki aralk 1 mm.
1.periyot sonu
Salar arasndaki aralk
0,25 mm.
4.periyot sonu
Salar arasndaki aralk 0,12 mm.
10.periyot sonu
Bu aama, ekirdein
olmad son kaynak aamas.
6.periyot sonu
12.periyot sonu
ekirdek olumaya balam.
16.periyot sonu
nerilen kaynak sresi
2.periyot sonu
8.periyot sonu
14.periyot sonu
Salar arasndaki aralk 0 mm
20.periyot sonu
Bu aama, artan kaynak sresiyle
ekirdek boyutunun da arttn gsteriyor.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
6.2.3. Dayanm
Bir kaynakl balantnn dayanm davran, krlmayla sonulanan bir zorlama deney ile
anlalabilir. ekme-makaslama deneyi, titreim deneyi, ayrma deneyi, burulma deneyi,
iyap incelemesi gibi tm tahribatl deneyler uygulanabilir.
Kabartl kaynak balantsnn hesaplanmasnda genellikle ekme-makaslama deneyinin
sonular kullanlr.
6.2.4. Parametreler
Kaynak makinasnda en az parametrenin deeri ayarlanr:
Elektrod kuvveti, Kaynak akm ve Akm sresi.
Belirli malzemeler, para kalnlklar ve yzeyleri, ilave ayarlar gerektirir. Bunlar arasnda
akm ykselmesi, akm aralk sresi, akm impuls says, n ve son tavlama ve akm-kuvvet
programnn deerleri saylabilir.
Dier parametreler unlardr:
Kabartnn geometrisi, kabart says, kabartlarn dzeni, makinann elektriksel iletme
davran.
Elektrod Kuvveti
Elektrod kuvveti temas direncini ve dolaysyla kabart kaynanda s retimini etkiler.
Kabartnn geometrik ekline, malzeme kalnlna, kaynak yaplacak kabart yzeyine ve
saysna gre belirlenir. Gerekenden daha byk bir elektrod kuvveti veya elektrodun
gerekenden daha sert inii, kaynak akm etkimeden nce kabarty dzletirebilir.
Kaynak Akm
Kaynak akm, kaynakl balantnn oluumunda en nemli parametredir. Is retimi, kaynak
akmnn karesiyle orantl olarak artar. Akm iddeti olarak elektrik akmnn efektif
deeri geerlidir. Kaynak akmnn belirlenmesinde, kabartnn ekli, para kalnl, yzey
durumu ve ayn anda kaynak yaplacak kabart says gznne alnr. Gerekli dayanm
deerine ulaabilmek iin, kaynak akm, elektrod kuvvetine ve kaynak sresine bal olarak
optimize edilir.
Akm Sresi
Akm sresi, kaynak akmnn paradan akt sredir. Genel olarak periyot cinsinden llr
(50 Hzlik bir ebek frekansnda 1 Periyot 0,02 saniyedir.)
6.3. elik Salarn Kabart Kaynanda Kabartlarn Oluturulmas
Bu blmde DIN 8519a gre dairesel kabartlar, uzun kabartlar ve halka kabartlarn
oluturulmas verilmitir.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da
herhangi bir kayt sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kabart ap
Sa kalnl
1.Sra
Kabart ykseklii
Istampa ap
2.Sra
Sa kalnl
s
Kabart boyu
Kabart genilii
Kabart ykseklii
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Sa kalnl
Kabart ap
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
No
1
2
Hata tr
Yetersiz
dayanm
Nokta
ilerinde
boluklar
ve
sramalar
Yanma
lekeleri,
gzenekler
veya
yzeyde
derinlemel
er
Noktann
evresinde
atlaklar
Malzemeni
n elektrod
tarafndan
alamlanm
as veya
tersi
Kaynak
akm
ok
kuvvetli;
uygun
olmayan
program;
akm
ykselmesi
yok
ok
kuvvetli
Akm
sresi
ok
ksa
ok
uzun
ok
uzun
ok
kuvvetli
ok
uzun
ok zayf
Kabart
Elektrod
ok
kk
ls
hatal
yzeyi
bozuk
akm altnda
kapanyor
veya
alyor;
almas
ok yava
ok kk
ls
hatal
kt
soutma;
kt yzey;
uygun
olmayan
malzeme
kt
ok kk
uygun
olmayan
malzeme;
kt
soutma
kt
ok kk;
uygun
olmayan
program
Sa
yzeyi
kt
Dier
Kt
uygun
olmaya
n n
tutma
sresi;
uygun
olmaya
n
malze
me
uygun
olmaya
n n
tutma
sresi
77/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
7. BLM
Diren Kaynak Elektrodlar ve Elektrod Malzemeleri
1. Genel
Kaynak elektrodlar, akm geirmeye yarayan elektrik iletkenleridir. Malzemeye kaynak akmn ve
elektrod kuvvetini (veya yma kuvvetini) tarlar. Elektrod malzemelerinin ekilleri, boyutlar ve
sl iletkenlikleriyle ve soumalaryla, kaynak ilemindeki s bilanosunu etkilerler.
Elektrod malzemelerinden beklenen zellikler ok eitlidir. Beklenen yaygn zellikler:
- iyi bir elektrik iletkenlik
- yksek bir sl iletkenlik
- yksek bir normal ve scakta sertlik
- yksek bir tavlanma direnci
- yksek bir yumuama scakl
- kaynak yaplan malzemeyle dk bir alam oluturma eilimi
- kolayca ilenebilmedir.
Bu farkl ve ksmen birbiriyle elien zelllikler, sadece bakr ve bakr alamlar tarafndan
salanabilmektedir. Tm koullarn ayn anda yksek olmas mmkn deildir. nemli elektrod
malzemeleri ISO 5182 (DIN 44759) de standartlatrlmtr.
Elektrodun direnci dk olduunda, iyi bir elektrik iletkenlii mevcut demektir. Diren,
elektrodun malzemesinin dnda elektrodun ekline de baldr. Isl iletkenlik de, elektrodun
malzemesinin dnda ekline ve ktlesine, ayrca soutma borusunun byklne ve
konumuna da baldr.
azalmamas, yksek bir esas (oda scakl) ve scakta sertlik olduunu gsterir.
Scakta sertlik, bir elektrodun dayanma sresini belirleyen kriterlerden biridir. Tavlanma
direnci, sabit scaklktaki belirli bir ortamda sertlik deerinin hangi sabit scaklklarda
78/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
79/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Brinel sertlii
E-bakr (karlatrma)
Tavlanma scakl
Brinell sertlii
E-Bakr
80/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Bakr-Krom-Zirkonyum
CuCrZr
(yalanma
sertlemesi
uygulanm
elektrod
malzemesi)
Uygulama: Nokta, kabart ve aln kaynanda. Karbonlu eliklere, galvanizli salara, pirin,
bronz ve nikele uygun. Baz alminyum alamlarna uygun.
Malzeme: Bakr-Krom-Zirkonyum CuCrZr (zel, yalanma sertlemesi uygulanm elektrod
malzemesi)
Uygulama: Diki kaynanda. Yksek derecede yklenebilir ve atlama oluumuna kar geni
lde direnli. Tm elik trlerine ve kapl salara uygun.
Malzeme: Bakr-Kobalt-Berilyum CuCoBe (Yksek dayanml yalanma sertlemesi uygulanm
elektrod malzemesi; orta derecede elektrik iletkenliine sahip ve zellikle yksek sertlikte.
Uygulama: Nokta, diki, kabart ve aln kaynanda. Dk iletkenlie sahip alaml, yksek
dayanml ve paslanmaz eliklere ayrca nikel alamlarna uygun.
Malzeme: Bakr-Nikel / Bakr-Berilyum CuNi /CuBe (Orta derecede elektrik iletkenliine sahip,
zellikle yksek sertlikte yksek dayanml, yalanma sertlemesi uygulanm elektrod
malzemesi.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir
kayt sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.
81/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
alma yzeyleri
82/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kresel ulu elektrodlarda ise, kre yarap 30 ila 200 mm olabilir. Ancak belirli kaynak
ilemlerinde 30 mmnin altnda da olabilir.
Elektrod aplaryla ilgili deneyimler aada verilmitir:
r < 20 mm kk yarap:
Kk paralar ve kk nokta aplar, sa kalnl < 0,5 mm
r = 20 ila 50 mm arasnda orta yarap:
5 mmye kadar sa kalnlklar iin. Yeterli dayanma sahip kk kaynak ekirdekleri oluturur.
Yap eleman ama eklinde zorlanmayacaksa uygulanabilir. Curufsuz yzeylerde ortalama mre
sahiptir.
r = 50 ila 200 mm arasnda byk yarap:
0,5 mmden kaln salar iin. Kk ekirdek aplarna uygun deildir. Yeterli dayanma sahip
kaynak ekirdekleri retir. Dayanm yksektir.
0,8 ile 5 mm arasndaki sa kalnlklarnda endstriyel seri retimde 75 mmlik standart yarap en
uygun deerdir.
4. Elektrodlarn mr
Elektrodlarn mr, elektrod ucu tekrar ilenmeden yapabildii, kaynak kalitesi bozulmadan yani
teknolojik deerlerinin ayn kald ve nokta yzey grnlerinin bozulmad kaynak saysdr.
Kaynak Teknolojisi ve Tahribatl/Tahribatsz Muayene Eitim Aratrma, Uygulama Merkezi
Bu ders notlarndaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, GEVin yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir
kayt sistemi ile oaltlmas yaymlanmas, sunumlarda kullanlmas ve depolanmas yasaktr.
83/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Elektrod mr
Arttrr
Arttrr
s)
Elektrod malzemesinin yumuama scakl
Arttrr
Arttrr
Azaltr
Azaltr
soukta)
Alamlanma eilimi
Azaltr
Azaltr
Azaltr
Arttrr
Arttrr
84/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
85/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Grup
Tip
Numara
aretleme
Cu-ETP
Malzemeler
retim
Normal bileim
1)
(deerler mm
%
cinsindendir)
Cu(+Ag)
min 99,90
Sertlik
HV30
dak.
Elektrik
iletkenlik
(MS/m dak.
ekme 25
85
56
ekme < 25
Dvme
Dkme
90
50
40
56
56
50
Yumuama
scakl
C /dakika.
150
CuCd1
Cd 0,7-1,3
ekme < 25
Dkme
Dvme
90
95
90
45
43
45
250
CuCr1
Cr 0,3-1,2
ekme 25
ekme< 25
Dvme
Dkme
125
140
100
85
43
43
43
43
475
CuCr1Zr
Cr 0,5-1,4
Zr 0,02-0,2
ekme 25
ekme< 25
Dvme
130
140
100
43
43
43
475
CuCo2Be
Co 2,0-2,8
Be 0,4-0,7
ekme 25
ekme< 25
Dvme
Dkme
180
190
180
180
23
23
23
23
475
CuN2Si
Ni 1,6-2,5
Si 0,5-0,8
ekme 25
ekme< 25
Dvme
Dkme
200
200
168
158
18
17
18
19
500
CuNi1P
Ni 0,6-1,2
P 0,16-0,25
ekme 25
ekme< 25
Dvme
Dkme
130
140
130
110
29
29
29
29
475
CuBe2CoNi
Be 1,8-2,1
Co-Ni-Fe
0,20-0,60
ekme 25
ekme< 25
Dvme
Dkme
350
350
350
350
12
12
12
12
300
CuAg6
Ag 6-7
Dvme 25
Dvme
25 ila 50
140
40
120
40
Dvme
170
Dkme
170
220
240
300
150
420
140
17
16
12
17
17
29
400
CuAl10Fe5Ni5
Al 8,5-11,5
Fe 2,0-6,0
Ni 4,0-6,0
Mn 0 - 0,2
W75 Cu
Cu 25
10
W78 Cu
Cu 32
11
WC70 Cu
Cu 30
12
Mo
Mo99,5
13
W
W 99,5
14
W65 Ag
35 Ag
15
1) Normal bileim sadece bilgi iindir. Malzemeler, Tabloda verilen zelliklere uygun hazrlanmaldr.
1000
1000
1000
1000
1000
900
86/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Nokta
kayna
Alminyumun
kayna iin
elektrodlar
A 1/2
Alminyum ve
kapl eliklerin
kayna iin
elektrodlar
(inko, kalay,
alminyum,
kurun)
A 2/1
Alamsz
eliklerin
kayna iin
elektrodlar,
elektrod
tutucular,
kapslleri ve
balklar.
A 2/2
Alamsz ve
kapl eliklerin
kayna iin
elektrodlar
A 3/1
Paslanmaz ve
sya dayankl
eliklerin
kayna iin
elektrodlar,
yk tayan
elektrod
tutucular,
kapslleri ve
kollar.
Diki
kayna
Alminyum
un kayna
iin disk
elektrodlar
Alminyum
un kayna
iin
elektrodlar.
Kapl
eliklerin
kayna iin
disk
elektrodlar
(inko,
kalay,
kurun vs.)
Alamsz
eliklerin
kayna iin
elektrodlar
Alamsz ve
kapl
eliklerin
kayna iin
disk
elektrodlar
Paslanmaz
ve sya
dayankl
alamlarn
kayna iin
disk
elektrodlar
Kabartl
kaynak
-
Byk
yzeyli
kabartl
kaynak
takmlar
Kabartl
kaynak
takmlar
veya
elemanlar
Aln
kayna
-
Alamsz
eliklerin
kayna
iin gergi
eneleri
veya
ekipmanla
r
Dier
Yk tamayan
akm ileten
elemanlar,
lamel bandlar
eliklerin veya
demird
metallerin
yksek frekans
diren kayna
iin elektrodlar
Alamsz
ve alaml
eliklerin,
sya
dayankl
ve
paslanmaz
eliklerin
kayna
iin gergi
eneleri
veya
ekipmanla
r
-
ddetli
yklenen, akm
ileten paralar.
B snfnn
malzemelerind
en sinter
elektrodlar iin
esas
malzemeler.
Yksek
gergi
kuvvetleri
nde
kaynak
iin gergi
eneleri
veya
ekipmanla
r
Yk tayan,
akm ileten
paralar
87/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
A 3/2
A 4/1
A 4/2
A 4/3
Malze
me
A 4/4
iddetli
yklenen
elektrod
tutucular,
kapslleri ve
kollar.
Elektrod
tutucular ve
eik elektrod
kollar
Ekstrem
mekanik
zorlamalar
altndaki
elektrod
tutucular ve
kapslleri
-
Nokta
kayna
Elektrod
tutucular
Elektrod
kapslleri ve
laynerleri
Yk tayan,
akm ileten
paralar
Elektrod
kapslleri ve
laynerleri
iddetli yk
tayan, akm
ileten paralar
Ekstrem
mekanik
zorlamalar
altndaki
disk elektrod
tutucular.
ok yksek
elektrod
kuvvetleri
altndaki
kabartl
kaynak
takmlar ve
ekipmanlar
-
Yakma
aln
kayna
iin uzun
gergi
eneleri.
Kabartl
kaynak
Kabart
takmlar ve
levhalar
Aln
kayna
-
Dier
Alamsz
eliklerin
kayna iin
ekipman.
ddetli
yk
altndaki
alamsz
eliklerin
kayna
iin
ekipmanla
r
-
Scak perinler
veya s
eanjrleri iin
ekipmanlar
Yksek sl
zorlama
altndaki
alamsz
eliklerin
kayna iin
disk
elektrodlar.
B 10
Diki
kayna
Dk
elektriksel
yklemeye
maruz
elektrod
kapslleri ve
laynerleri
-
B 11
Scak perinler
veya s
eanjrleri iin
ekipmanlar
88/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
B 12
B 13
B 14
B 15
Yksek
iletkenlie
sahip bakr
esasl
malzemelerin
kayna iin
ekipmanlar
Yksek
iletkenlie
sahip bakr
esasl
malzemelerin
kayna iin
ekipmanlar
-
Paslanmaz
eliklerin
kayna iin
ekipmanlar
eliklerin
kayna
iin kk
kaynak
eneleri
veya
ekipmanla
r
-
Scak perinler
veya s
eanjrleri iin
ekipmanlar
Scak perinler
veya s
eanjrleri iin
ekipmanlar;
direnle sert
lehimleme iin
ekipmanlar
Scak perinler
veya s
eanjrleri iin
ekipmanlar;
direnle sert
lehimleme iin
ekipmanlar
eliklerin
yksek frekans
kayna iin
elektrodlar
89/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Elektrod
Para
Elektrod
90/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Soutma
Disk elektrodlar, uygun ekilde soutulmaldr. Bu durum zellikle galvanizli veya kalayl salarn,
yumuak salarn, alminyum ve magnezyum alamlarnn kaynanda nemlidir; zira bu
malzemeler disk elektrodla alam oluturabilir.
Elektrodlarn soutulmas, byk aplarda elektrodun mili zerinden, kk aplarda da bir su
banyosu araclyla gerekletirilir. lk durumda, soutma suyu kural olarak bir su datcsyla,
elektrod milinin flanna veya elektrodun iindeki bolua iletilir (ekil 3). Bir su banyosu
araclyla soutmada, suyun beslenmesi, alttan veya stten olabilir.
91/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Tahrik Sistemleri
ekil 5te gsterildii gibi disk elektrodlarn hz, bir elektromotorun tahriiyle kademesiz
ayarlanabilen bir sistem zerinden ayarlanabilir.
92/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Zaman t
93/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kaynak akmnn dnen elektrod milleri zerinden geii, ya mil yata zerinde ya da ayr bir akm
beslemesiyle gerekletirilir. Kayc bir yatak (genellikle bronz) zerinden akm tanmas,
konstrktif olarak basittir ancak yksek yatak anmas szkonusudur. Ayrca elektrod kuvvetinin
deimesi, akm gei orann da deitirir; bu durumda dk elektrod kuvvetlerinde akm geiinin
ayn kalmas salanamaz.
Temizlik ve Diki Profili
Tralama takmlarnn yaps, kaynak makinasndaki elektrodlarn yzeyine yapm yabanc
maddelerin uzaklatrlmasn salar ve diki profili dzeltilebilir. Bu ilem, ya periyodik zaman
aralklaryla ya da makinaya monte edilerek srekli olarak yaplabilir.
94/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
95/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
96/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
Kaynak makinas
Kontrol nitesi
97/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
98/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
99/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
ekil 18. Disk elektrodla diki kaynanda alma ekilleri ve diki oluturma yntemleri.
a) Bindirme diki
b) Tel elektrodla bindirme diki
c) Folyolu bindirme diki
d) Ezme kayna
100/102
IIW No:1.11
GEV - ATB
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
G
Arttka
Nokta aral
Arttka
Disk genilii
Artar
Elektrod kuvveti
Artar
Akm iddeti
Artar
Artar
Azalr
Akm sresi
Artar
Azalr
Akm aral
Azalr
Azalr
Kaynak hz
Azalr
Azalr
Artar
101/102
GEV - ATB
IIW No:1.11
Revizyon No:001
Tarih :09.03.2009
102/102