CHNG II

TNH CHT V PH NHIU T

2.1 TNH CHT VT L T

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

- Ti sao cc sn phm phong ha cha gi
l t ?

V thiu 1 thnh phn quan trng l cht

hu c. Mc d cht hu c ch chim 1
thnh phn nh nhng li lm cho t c
thuc tnh khc vi v mu cht.c bit
l thuc tnh sinh hc v kh nng sn xut.

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

2.1.1.1 KHI NiM, NGUN GC CHT

HU C

Du hiu khc bit c bn gia t khc

vi m l t c cha hp cht hu
c

S lng v
c tnh ca
cht hu c

TC NG

MNH M

- S hnh thnh
t
- Tnh cht l, ha
- ph t

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

t khc nhau c hm lng cht hu c

khc nhau.
t en, t mn ni cao : >=10%
t bc mu, t ct : < =1%

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

a. Thnh phn cht hu c:

Thnh phn cht hu c
Tn tch hu c
cha phn gii
R cy, thn
l
cy rng.
Gluxit,
Xc V v
protit,
VSV cn
linhin, hnh
nguyn
nha, sp
th

Cc cht hu c
b phn gii
Chim
--Cht
Cht hu
hu c
c
85 gin cha
n
ngoi
mn
C-90%
v N
cht
hu c

-Hp cht mn
C cu to
phc tp

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

b. nh ngha:
- Cht hu c l mt b phn cu thnh
t, l cc tn tch hu c n gin
cha C, N v hp cht hu c phc tp
cht mn.

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

ch c th thnh t khi trong

sn phm phong ha xut hin
cht hu c do hot ng sng ca
cc vi sinh vt.

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

c. Ngun gc cht hu c t:
Ngun gc cht hu c
Trong t nhin
Tn tch SV

Trong trng trt

Phn hu c

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

Tn tch SV

Cht hu c
Cht tro

* Cht hu c:
- Sinh vt sng trong t, ly cht dinh
dng t t sinh trng, pht trin.
- Khi cht li nhng tn tch hu c (xc
hu c).

- Bao gm: xc vi sinh vt, ng vt v cc

sn phm bi tit.

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

- Trong , thc vt mu xanh cung cp 4/5

tng xc hu c
Bng : THC VT MU XANH CUNG CP CHT HU C
THC VT XC HU C

KT QU

Cy g sng Cnh, l kh,

lu nm
qu rng

To thnh tng thm mc t

rng, sau mi b phn gii
bi VSV t

Cy thn c R

Cho lng cht HC nhiu v tt

nhng t. Do thn l b ngi v
sc vt s dng

ng c

li trong t tng t mt

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

* Cht tro :

- Ngoi hp cht HC, trong tn tch SV c

cha 1 lng cc nguyn t tro
- S lng v t l ph thuc vo tng
lai SV v iu kin sng ca chng.
- Thnh phn tro c cc nguyn t K, Ca,
Mg, Si, P, S, Fe.. cha nhiu cc cy thn
c
- Sau khi cht, xc SV i vo t hoc b
phn gii hoc c chuyn ha thnh cc
hp cht mn

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

Phn hu c:
- Trong trng trt, phn hu c l 1 ngun
ln b sung cht hu c cho t
-Khi ngi dn thu hach c ht ln cy,
phn hu c gn nh l ngun chnh tng
lng mn trong t
- Cc lai phn hu c : phn chung, phn
bc, phn rc, phn xanh, bn ao

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

d. Thnh phn xc hu c:
- ng, axt hu c Chim khong 15 30%

tng lng cht hu c

C6H12O12

: glucza

C5H10O5

: pentoz

C4H6O3

: axit glucnic

C2H2O4

: axit oxalic

D tan
trong nc
Nn b VSV
phn hy v
b ra tri

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

- Linhin: dng phc cht to nn vch t bo

thc vt g bao bc bi cc si xenlulo
- Cng thc phn t: cha r, c th l

C55H43O18
C40H44O10

hoc

kh b phn hy

- Hp cht cha m: bao gm

- aminoaxit
- protit v dng phc tp cha
nhiu nguyn t S, P, CHO, Fe,

d b phn
gii bi cc
VSV (amn
ha, nitrt
ha)

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

- Cht nha sp, du m: trong xc hu c

khng nhiu, c trong qu v ht.
C nhiu thc vt h ng:

- Rong ru
-Vi khun

- Kh v phn gii chm do khng ha tan

trong nc , m ch tan trong ru, benzen,
te

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

- Tamin:

gp nhiu v 1 s lai cy l kim,

cy h c
c tnh: - d ha tan trong nc

- d b xi ha
- kt hp vi prtt to thnh
hp cht khng tan
- kh phn gii nhng c vai tr
trong s hnh thnh axt mn

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

- Cht tro: bao gm cc nguyn t khong

v mt s nguyn t vi lng

Ca, Mg,
K, Na, Si,
Al, Cl
tngFe,lai

I, Zn, B, F

S lng v t l ph thuc vo
SV v iu kin sng ca chng.
+ Cc ng vt thn g: Ca, Si

+ Thm mc rng g: Ca, Mg, Mn, P

+ Thm mc rng tre: Fe, Al, K

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

2.1.1.2 QU TRNH BIN HA XC HU C

XC HU C
VSV PHN GiI

QU TRNH KHANG HA

VSV PHN GiI V TNG HP

QU TRNH MN HA

N2, Kh quyn

MN HA

SN PHM MN HA

SN PHM KHANG HA
- Mui khong (d tan)
(NH4,, NH3, CO3, SO4, PO4..)
- CO2, H2O
- Calo (nng lng cho t)

KHANG HA

Hp cht mn
(cao phn t mu en)

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

a. Qu trnh khang ha:

- L qu trnh phn hy han ton xc hu
c di tc ng ca cc VSV ho kh to ra
cc sn phm nh mui khong, CO 2, H2O
- Vi khun
- Qu trnh phn gii cht hu c trong
t
- x khun
- nm
khng ch gii phng ra mui khong,
CO 2,
- men xc tc

H2O m cn cho 1 ngun nng lng ln

(caclo) cho t

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

- i hi nhit t 25-300C,
-- V vy, cc loi t VN, qu
y
l
nguyn
nhncho
lmVSV
t
m
,

thch
hp
0
trnh
khong
hanhanh
thng
khmu
-Khi
t mu
qu thp,
m (bc
cao,..
Cc yu t nh hng: hat
mt
m
ng
mnh,
to
ra
nhiu
Qukhi
trnh
ny
b ccht
ch,dinh
t s
ha)
s
dng.
-Cn iu kin thong kh
dng
chohu
cygii
trng
th
hct,
sau
giu phn
cht
c,
giu
mn.
-t c thnh
c
nh
(t
-bc
V
vy
qu
trnh
khang
ha
chim
u
Kh hu
Nhng
cy
vngim
thiu
dinh
-Cn
mu,
..)ti
xp,
thot
nc,
pH
c
phng
php
tc
trung
th,
giii
ra nhiu
cht
dinh
dng
dng,
nng
sut
thpVSV
tn
lphn
miha
trng
thch
hp
hoc
khong
vi
t
c cho
thnh
phn
cho
cy
nhng
kh
phn
gii cht
hung
c. thi cht hu
gii
nhtrng,
c vvy,
mn
phtn
hy
nhanh.
Lm
cho
-Nh
ibvi
tch
sinh vt
khc
t ngho
mn
vha
t.
-Qu
trnh
cht hu
u
Tnh cht t
nhau
th
tckhang
qu
trnhcc
khong
ha c
khc
khc nhau.
nhau
- Mnh nht l cc lai ng, tinh bt,
protit, lipit (cc lai cy thn tho, cy non,
cy l to) trong iu kin ho kh
Xc hu c
- Sau l Xenlul, sp nha, tanhin (cc
(tn tch TV)
lai cy thn g lu nm, cy l kim, cy
bi gai)

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

* Sn phm khang ha xc hu c:
Xc hu
c

ng,
tinh bt,
xenlul

Qu trnh
khong ha

Sn phm khang ha

Phn gii din ra Mui

nhanh
khang

Linhin,
Phn gii din ra Axt hu
Nha sp,. chm
c, axt
bo,

Ym kh

Ho kh

CO2, H2,
hay CH4

CO2,H2O

H2, CH4

CO2,H2O

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

a. Qu trnh mn ha:
- Mn c cu to t protit, linhin, tanin v
nhng thnh phn khc nhau ca VSV
- c im c bn qu trnh mn ha: l nhng
phn ng sinh ha, oxi ha dn dn nhng hp
cht cc phn t c mch vng khc nhau, lin
kt li vi nhau, ri trng hp, dn ti hnh
thnh hp cht cao phn t mn bn vng.

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

XC HU C
HYDRATCACBON, PROTEIN
Sn phm phn gii cui
cng:
-Mui khong
- CO2,
- H2O

TANIN, LINHIN
VSV phn gii

Sn phm trung gian

Tng hp v trao i cht

HP CHT HU C
CHUI -Quino

AMINOAXIT

Sn phm phn gii cui

cng:
-Mui khong
- CO2,
- H2O

SN PHM PHN HY

HP CHT MN
S TM TT CC BC HNH THNH MN

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

Nhng nhn t nh hng n qu trnh mn ha:

Yu t han cnh
iu kin kh hu
Ch nhit m quyt
nh tc hnh thnh mn
v lai hnh mn.
- K kh xc hu c phn
gii chm
tng thm
mn dy dng mn th
(vng ni cao nhit i)
- K m, kh xen k qu
trnh khang ha chim
u th, mn c hnh
thnh bn cht hn do
gn vi st.
- K ym kh thng
xuyn to thnh than bn

Yu t ni ti
t ai
m vi tnh
cht vt, ha l
nh hng ti
hnh thnh mn
- m giu Ca
mn nhuyn, gp
trn t en, gip
VSV d phn gii,
To mt trung tn
- m giu SiO2
mn th, do
VSV hat ng
km, to nn mi
trng chua

c tnh cht hu c
cng vi thnh phn

S lng VSV

nh hng mnh n S lng VSV

qu trnh hnh thnh v cng hat
-VSV cng nhiu
mn.
- Xc hu c non giu mn hnh thnh
Ca, N, Mg, axit hu c cng nhiu.
-Cht lng mn
phn gii nhanh
- Xc hu c gi nhiu th hin qua ch
litnhin t l Ca, N, Mg, s axit humic
axit fulvic
axit hu c gim lm
tc mn ha gim
theo v kh phn gii

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

Nhng nhn t nh hng n qu trnh mn ha:

Yu t han cnh
iu kin kh hu

Yu t ni ti
t ai

iu kin thch hp cho s

hat ng a VSV thun li :
to = 25 300
m : 60 -70%
pH = 6.5 7.0
m : giu
Ca, Mg

c tnh cht hu c
cng vi thnh phn

S lng VSV

Xc hu c, thnh phn VSV

v hat ng ca c vai tr v
nh hng ln n s hnh
thnh mn

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

T HP MN V C iM
T (MN)
PHN KHNG TAN

PHN HA TAN

+ NaOH

XC HU C
BN PHN GiI

HUMIN

+ H2SO4

CHT KT TA
(EN)

AXIT HUMIC

CHT HA TAN
(VNG)

AXIT FULVIC

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

t (Mn)
AXIT FULVIC

HP CHT HUMIN

- l mt axt hu c
cao phn t cha
Nit, hnh thnh
trong mt trung tn

- l mt axt hu c
cao phn t cha
Nit, hnh thnh trong
mt chua

- l t hp ca cc
cht mn

MU
SC

Nu sm hay
nu en

Vng hay vng nht

PHN
NG

Khng tan trong

D tan trong nc,
nc v axt v c
axt, baz v dung
Nhng d tan trong mi hu c khc
cc dd kim long
VD: axit kim long,
cacbonat kim,
NaOH, Na2CO3..

AXIT HUMIC
KHI
NIM

en

Khng tan trong dung

dch kim
do cc hp cht mn
b kh cacboxyl

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

AXIT HUMIC
Thnh - C, H, O, N, v
phn
cc nguyn t tro
nguyn
(P, S, Al, Si, Fe)
t

- Ph thuc vo:
+ lai t
+ thnh phn ha
hc ca tn tch SV
+ iu kin mn
ha
+ phng php
tch axt humic khi
t

AXIT FULVIC
-C, H, O, N, v
cc nguyn t tro
- Thnh phn C v N
(40-52%) (2,3 -4,2%)
t hn axit humic
(52-62%) (3,5 -4,7%)
-Nhng O, H nhiu
hn axit humic

HP CHT HUMIN
- ging nh axt humic
v axt fulvic
- C cha C t do ( l
nhng phn t tr
khng tham gia vo qu
trnh xy ra trong t)

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

AXIT HUMIC
Cu to -Nhn thm
OH
OH
Cu
trc
OH
OCH3

C =

COOH

-Nit ca axit humic

-Nhm nh chc:
+ Cacboxyl (COOH)
+ Ru (OH)
+ cacbonyl (=C=)
+ phenol (OH)

AXIT FULVIC

HP CHT HUMIN

-Nguyn tc v cu trc - c cu to bi
ging vi axit humic
cc lin kt gia
axit humic, axit fulvic
-iu khc nhau: nhn
v cc khong st
vng thm t hn mch
nhnh

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

Cu
to
Cu
trc

AXIT HUMIC

AXIT FULVIC

Nguyn tc cu to:

c hnh thnh
bng 2 phn:

- l loi hp cht cao phn

t (polyme), gm t nhng + Mt phn t kt qu
monome (l nhiu mng
ca qu trnh mn
li cu trc)
ha xc hu c
- Mi mng li cu trc
+ Mt phn t s
c to thnh t nhng
bin i axt humic
n v cu trc c bn
thnh axt fulvic
-n v cu trc l phn
phn t axit humic hnh
c nhiu mng
thnh khi phn hy chng li cu trc v n
v c cu to n gin .
v cu trc
-Mt n v cu trc :
+ Nhn
+ Cu ni
+ Nhng nhm nh chc

HP CHT HUMIN

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

AXIT HUMIC
Tnh
cht

AXIT FULVIC

HP CHT HUMIN

-Tnh axt thp do nhn -Tnh axt > tnh axt

-Bao gm cc axt mn
vng < mch nhnh
ca axit humic
lin kt cht ch vi:
-Phn t lng nh nn
-t di ng, mc
+ cc hp cht mn
ngng t cao, t b ra hot tnh hn, d di
chuyn v d b ra tri b kh cacboxyl
tri khi t
nn mt i kh nng
khi t
-Kh nng hp ph keo
trong dd kim.
-Kh
nng
hp
ph
v
mn cao
+ phn v c ca t
-Tnh m rt cao do tnh m thp
cha nhiu mch
nhnh axt amin v
nhn thm cha N, nn
t giu humic pH t
n nh
-Nhm COOH v OH -S nhm nh chc,
c bit l nhm COOH
phenol ng vai tr
quyt nh trong vic
v OH phenol nhiu hn
hp ph
axit humic

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

AXIT HUMIC
Tnh
cht

AXIT FULVIC

- trng thi t do,

- trng thi t do,
thng tn ti dng
khng nhiu nh
keo t (gel), nhng rt axt humic
d phn tn bi cc dd
kim to thnh dd
phn t hoc dd keo.
- dng keo c kh
nng trao i hp ph
ion cao

-C th lin kt vi
cc khang st to
nhng keo st mn
bn vng v h hp
ph tt nht ca t

HP CHT HUMIN

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

AXIT HUMIC

AXIT FULVIC

Tm li L t hp mn tt nht L t hp mn xu
ca hp cht mn. V hn axt humic
c nhng c tnh qu :
-t chua
-Bn vng
-Hm lng N cao
-Kh nng hp ph
trao i ion ln
-Cc hp cht kt hp
vi cation v khang
st bn
t giu axt fulvic
t giu axt humic c thng b chua,
ph cao
ngho mn, cc
nguyn t d b ra
tri di dng mui
fulvat d ha tan

HP CHT HUMIN
-Rt bn vng trong
t, cy trng khng
s dng c

Cc loi mn:

Stt Loi mn

Hnh thnh

TP l ha

Mn Canxi

Trn t giu
Cabont Ca

Kt cu ht, vin
r rng, xc HC
phn gii nhanh

Mn di
rng (mn
nhuyn

Di rng cy l
rng, t Ca, Al

Nhiu xc hu
c, VSV pht
trin nhanh,

Mor

Di rng cy l
kim , giu Si,
ngho Ca

Phn gii chm.

Kh thm nc
d lm kh t,
kt cu km

Stt Loi mn

Hnh thnh

TP l ha

iu kin nhp
nc v giu xc
hu c

-Than bn t chua
: nhiu N, C/N<30
-Than bn chua:
N t, C/N # 40

Than bn

2.1.1 CHT HU C V MN TRONG T

2.1.1.3 VAI TR CHT HU C V MN TRONG

T

- C vai tr v cng quan trng ti qu trnh hnh

thnh t v nh hng n tnh cht t
1. i vi qu trnh hnh thnh t
- Cht hu c v mn l ch tiu biu th t khc
m v kh nng sn sut v chng a vo t C v N
- Nu trong t axit fulvic > axit humic : t tha m,
ngho cc cation, ngho khang st trn lp mt v
tng ra tri to ra t bc mu

Vai tr cht hu c v mn trong t

- Ci thin
1. Vi l tnh t:

- TPCG
- Kt cu t
- Nhit
- iu ha

- Nc
- Khng kh

- Tng tnh thm v gi nc

- Lm t ti xp
- Hn ch ra tri dinh dng
- Gim trng co
- To iu kin thun li cho canh tc

Vai tr cht hu c v mn trong t

2. Vi ho tnh t:
- Cung cp thc n cho cy trng v VSV

- Nguyn t N, P, K, S,
Ca, Mg
- Nguyn t vi lng

- Cung cp CO2 trong t

- Ngun dinh dng d tr ca cy do lin kt vi axt mn v
gii phng dn qua trao i ion
- Cha 1 s cht kch thch sinh trng v khng sinh
- Cha Vitamin B1, B2 tng kh nng hp thu ca thc vt
- Gim cc tc hi do cht c gy ra, gim c t Al +3 tan trong
t