Hemijska kinetka

-je deo hemije koji se bavi prouavanjem brzine odvijanje

hemijskih reakcija.
Prouava:
-odreivanje brzine hemijske reakcije
-uticaj pojedinih faktora na brzinu reakcije
-mehanizam odvijanja hemijske reakcije

Brzina hemijske reakcije

-predstavlja promenu koncentracije rekatanata ili produkata po
jedinici vremena:
v =

dc
dt

Za hemijsku reakciju prikazanu u optom hemijskom jednainom:

X+2Y3Z
Brzina hemijske reakcije se moe izraziti kao:
1
1
1
d [ X ]
d [Y ]
d [Z ]
1
2
3
v=
=
=
dt
dt
dt

Koncentracija svih reaktanata i proizvoda se ne menja na isti

nain. Negativan predznak oznaava da se koncentracija
smanjuje tokom vremena,a pozitivan da se njihova koncentracija
poveava. Brzina hemijske reakcije izraava se promenom
koncentracije,a ne koliine supstnce. Tako je brzina nezavisna od
veliine sistema.

Glavni faktori koji utiu na brzinu hemijske reakcije su:

-priroda reaktanata
-koncentracija reaktanata
-temperatura
-dodirna povrina
-katalizatori
-zraenja (talasa i estica).

Uticaj prirode reaktanata

Pri istim uslovima hemijske reakcije (temperatura, koncentracija,
katalizatori) brzina reakcije je odredjena prirodom reaktanata.

Prilikom stvaranja prelaznog stanja priroda molekula reaktanata

odredjuje brzinu raskidanja starih i uspostavljanja novih
hemijskih veza.
nske reakcije teku brzo usled privlaenja jona, dok kovalentna
edinjenja reaguju sporije zbog vee energije neophodne za
raskidanje veza medju reaktantima.

Uticaj koncentracije reaktanata

Brzina hemijske reakcije uvek zavisi od trenutne koncentracije
reaktanata. Koncentracija reaktanta opada sa vremenom, tako da
se i brzina menja, najvea je na poetku reakcije, a kako reakcija
tee brzina je sve manja. Za svaku hemijsku reakciju mora se
eksperimentalno odrediti jednaina koja opisuje zavisnost brzine
reakcije od koncentracije reaktanata. Brzina reakcije moe biti
proporcionalna koncentraciji, kvadratu koncentracije, kvadratnom
korenu koncentracije reaktanata.

Brzina reakcije je proporciona trenutnoj koncentraciji rektanta.

Brzina hemijske reakcije je proporcionalna kvadratu trenutnih koncentracija reaktanata.

Uticaj temperature
Promenom temperature najlake se utie na brzinu hemijske
reakcije. Sa poveanjem temperature raste brzina veina
hemijskih reakcija, a sa snienjem temperature brzina hemijskih
reakcija pada.

Uticaj dodirne povrine

Hemijska reakcija se moe odigrati samo ako se estice
reaktanata sudare. Haotino kretanje ogromnog broja estica u
gasovitoj fazi i rastvorima omoguuje veliki broj sudara u jedinici
vremena, tako da su reakcije u veini sluajeva brze. Ako se
6

reakcija odigrava izmeu estica na granici faza, takva reakcija se

naziva heterogena reakcija. Broj sudara izmeu estica, a samim
tim i brzina heterogene reakcije, u ovom sluaju zavisi od
povrine dodira granice faza. Povrina vrste supstance raste sa
porastom stepena usitnjenosti (disperznosti). Zato se
smanjenjem dimenzija makroskopskih estica vrste supstance,
zbog porasta povrine dodira izmeu razliitih faza moe poveati
brzina reakcije.

Uticaj katalizatora
Brzina neke hemijske reakcije moe se poveati ako se u
reakcioni sistem unese pogodan katalizator. Katalizatori su
supstance koje menjaju mehanizam odigravanja reakcija. Jedan
od naina da doe do promene mehanizma neke hemijske
reakcije je da katalizator stupi u reakciju sa reaktantom i da tako
nastane meuproizvod. Meuproizvod se dalje moe raspasti na
katalizator i proizvod reakcije ili reagovati sa drugim reaktantom
dajui finalni proizvod hemijske reakcije. U prisustvu katalizatora
najsporija elementarna reakcija ima manju energiju aktivacije od
elementarne reakcije koja odreuje brzinu reakcije u odsustvu
katalizatora. Na taj nain se poveava brzina reakcije, jer vei
broj estica poseduje energiju koja je jednaka ili vea od ove nie
vrednosti energije aktivacije potrebne za odigravanje reakcije u
prisustvu katalizatora. Katalizator se tokom reakcije ne menja, a
dovoljne su jako male koliine katalizatora da bi se ubrzala
reakcija. S obzirom na to da katalizator utie na mehanizam
reakcije, ne postoje univerzalni katalizatori, ve za svaku
hemijsku reakciju, ili za tip reakcije, postoji specifian katalizator.
Kada se katalizator nalazi u istoj fazi kao i reaktanti re je o
homogenoj katalizi. Ako je katalizator vrstoj, a reaktanti u tenoj
ili gasivotoj fazi, onda je re o heterogenoj katalizi. Supstance
koje intenzivno adsorbuju na povrini vrstih katalizatora ili
nepovratno reaguju sa katalizatorom i na taj nain onemoguiju
njegovo kataliko dejstvo, nazivaju se katalikim otrovima.
7

Energija aktivacije, Ea

Najmanja koliina energije koja je potrebna da bi se odigrala

hemijska reakcija naziva se energija aktivacije. Energija aktivacije
je potrebna za nastanak prelaznog stanja. U prelaznom stanju
raskidaju se veze u reaktantima i poinje formiranje novih veza u
produktu reakcije. Do hemijske reakcije dolazi posle uspenih
sudara estica koje poseduju odreenu energiju aktivacije. to je
broj uspenih sudara vei u jedinici vremena, vea je i brzina
hemijske reakcije.

Teorija sudara
-govori o neophodnosti kontakta izmedju reaktanata u hemijskoj
reakciji koji se ostvaruje preko sudara.
Kada se izmeaju reaktanti da bi dolo da hemijske reakcije to
jest do nastajanja proizvoda reakcije potrebno je:
-estice reaktanata se moraju sudariti
-estice treba da imaju dovoljnu energiju
-estice treba da se sudare sa pogodnom orjentacijom
Ispunjavanje svih ovih uslova dovodi do efikasnog sudara.

Zakon o dejstvu masa (Guldberg i Vage)

Brzina hemijske reakcije je upravo proporcionalna proivodu
aktivnoh koncentracija supstanci koje reaguju.
Za reakciju

aA + bB produkti
brzina hemijske reakcije, v , je :
v =kc a ( A )c b (B)

Gde su:
k konstanta brzine hemijske reakcije, karakteristina za
odreenu reakciju i zavisi od prirode reaktanata i temperature
c (A), (B) aktivne molarne koncentracije reagujuih supstanci.
Zakon o dejstvu masa moe da se primeni na hemijske reakcije u
gasovitim sistemima i u rastvorima. Koncentracije vrstih
supstanci u rastvorima u kojima je pristna vrsta faza, kao i
koncentracija vode u razblaenim rastvorima, ne utiu na brzinu
hemijske reakcije,jer su daleko vea od koncentracije ostalih
uesnika hemijske reakcije, pa su praktino konstantne. To znai
da u izraz za brzinu hemijske reakcije ne ulazi koncentracija
vrstih supstanci (s) i koncentracija istih tenosti ( l).

Literatura:
1.Hemija prof. dr Dragan Marinkovi
2. Praktikum iz opte i neorganske hemije prof.dr Marijana Aanski
3.www.scribd.com

10