aratrma

Yksek Yaplarda
Elektrik Mhendislii-XVII

Busbar Enerji Tama

Sistemleri

Elk. Mh. Ahmet Becerik

ahmet.becerik@emo.org.tr
38-Busbar Sistemlerinin Kullanmnn nemi:
Yksek yaplarn kullanm amacna/ilevine gre, elektrik sistemi
ierisinde deiik g deerlerinde
aygtlar ieren sistemler ve gereler
kullanlmaktadr.Bu tr nitelikli yaplarda elektrik tesisat iin en nemli
husus, enerji temininin gvenilir olmasdr.
Yksek yaplarda byk enerji taleplerini karlamak iin, istenen gcn bykl ve uzakl ile ilikili
olarak elektrik enerjisi yap boyunca
A.G./Y.G. tanmas gerekli olmaktadr.Byk kesitli kablolarn tesisindeki zorluklardan dolay, bu kablolar yerine standart akm deerlerine gre
dzenlenen Busbar ad verilen enerji
tayan sistemlerin kullanlmas tercih edilmektedir. Dier yandan yrrlkte olan Binalarn Yangndan
Korunmas Hakknda Ynetmelike

emo izmir ubesi

gre 51,5 metre ve daha yksek

olan yaplarda dikey enerji datm
aft hatlarnda busbar sistemi kullanlmas zorunludur.
Busbar sistemi, elektrik tayc
kalay ile kaplanm alminyum yada
bakr bara iletkenlerinin izole edilerek metal bir gvde ierisine yerletirilmesiyle oluturulan modler bir
elektrik enerjisi iletim ve datm sistemidir. Gereksinimlere gre eitli
modllerden oluan busbar kanallarn modler ek yaps ile birletirilmesi sonucunda busbar sistemi oluturulur. Sistem zerinden standart
yada standart olmayan aralklarla
akm almaya uygun k kutular ile
gvenli bir biimde enerji alnabilir.
Bu zellikleri ile kablolar ile kyaslandnda birok kullanm ekliyle
tercih nedeni olabilir. Busbar sistemleri ilk olarak 1930l yllarda yksek
yaplarn enerji datm gereksinimini
karlamak zere ABDde ortaya kmtr ve gnmzde IEC 60439-1/2
uluslararas standartlar ile tanmlanmtr.
38.1-Busbar Sisteminin Genel
zellikleri
Busbar sistemleri ilevsel ve esnek bir sistemdir. Busbar sistemi ile

30

deiikliklere kolayca uyum salanr.

Diren ve empedans deerleri ok dktr. Sistemin endktif
reaktans da dahil olmak zere tm
deerleri daha nceden hesapland iin gerilim dmleri geree ok
yakn olarak hesaplanabilir. Kompakt
yapdaki baralar da gerilim dm
en az deerdedir.
Yangna dayankldr. D gvdesi metal olduu iin kablo gibi yanc bir sistem deildir. indeki bileenler olas bir yangnda zehirli gaz
kartmayan (halojen free) zelliktedir. Ayrca olas bir yangn srasnda
busbar sistemi zerindeki gereler,
hibir ekilde yangn tamaz ve iletmezler.
Tad akm deerlerine gre
boyutlar en az dzeye indirildii iin
yer tasarrufunun yannda estetik bir
grnt verir.
Busbar sisteminin enerjisi kesilmeden k kutular noktalarndan
enerji alnabilir. Bylece bir ekleme
yada deiim halinde sisteme bal
dier ykler almaya devam eder.
Gvdeleri metal olduu iin dardan gelebilecek darbelere dayankldr.
k yklerinde oluabilecek

ocak 2012

aratrma

ksa devrelerde busbar kanal hatlarnn ksa devre dinamik dayanmlar

ok yksektir.
38.2-Busbar Sistemi Tipleri:
Busbar sistemleri kullanm alanlarna ve yapm tekniklerine gre
birka farkl grupta ele alnabilir.Kullanm alanlarna gre snflandrldnda;
a-letim Busbar Sistemleri:
letim busbar sistemi, elektrik
enerjisinin trafodan ana pano beslemesi veya jeneratr panosu gibi bir
noktadan baka bir noktaya mmkn
olan en dk gerilim dm ile verimli tanabilmesi iin tasarlanm

emo izmir ubesi

modler enerji iletim sistemidir. Genel olarak uygulamalarda yatay enerji tama hatt olarak kullanlr. Sistem
zerinden k alnmaz. Trafoana
datm panosu arasndaki ana besleme hatlar, panolar arasndaki kuplaj hatlar, jeneratr panosu ile ana
datm panosu arasndaki besleme
hatlar ve bir tesisteki yksek gl
bir blge panosunun ana merkezden
beslenmesi rnek uygulama alan
olarak gsterilebilir. busbar sistemi
trafo ve pano gibi nitelere balant
modlleri ile balanlr. letim busbar
sistemleri 800 6000 A. aras akm
deerlerinde imal edilirler.

31

b-Enerji
Datm
Busbar
Sistemleri:
Bu tr busbar sistemleri, busbar
gvdesi zerine taklan akm alma
k kutular ile enerji alnmasn
salayan sistemlerdir. Bir gzergah
boyunca
yerletirilen
busbar
sistemi zerinden k kutular ile
akm alnarak ykler yada datm
panolar beslenir.ki deiik tipte
kullanlmaktadr.
Busbar sisteminin modler ek
noktalar zerinden akm alma k
kutular ile enerji alnmasna olanak
veren tipinde, busbar sisteminin
enerjisi kesilerek ek civatas alr.
Busbar ek noktas k kutusu taklmasna olanak veren zel yuvalara
sahiptir. Ek noktasna 160 A. 1000
A. arasnda akm alma kapasitesine
sahip k kutular taklarak gvenli bir biimde enerji alnr. Bu k
alma ynteminde sistemin enerjisinin
kesilmesi, alan civatann k kutusu monte edildikten sonra tekrar sklmas gerekmektedir. Bu tr busbar
sistemleri 800 6000 A. aras akm
deerlerinde imal edilirler.
Busbar sisteminin gvdesi zerindeki akm alma pencereleri zerinden akm alma k kutular ile
enerji alnmasna olanak veren tipinde ise, busbar sisteminin enerjisinin kesilmesine gerek kalmadan
k pencerelerine 32 A. 400 A.
arasnda akm alma kapasitesine
sahip k kutular taklarak gvenli
bir ekilde enerji alnr. Bu tip busbar
ncelikle yklerin yer deitirebilecei, genileyebilecei tesisler iin
dnlmtr. Fakat daha sonralar priz noktalarnn sk olmasnn
getirdii avantaj, fiziki boyutlarnn
kk olmas ve gerilim dmlerinin
mmkn olan en dk seviyelerde
tutulmas nedenleri ile yksek katl
binalarda dikey aft enerji datmnda yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. Bu tr busbar sistemleri
eitli boyutlardaki tesislerin ve yksek yaplarn gereksinimlerini kar-

ocak 2012

aratrma
layabilmek iin 40 A. ile 5000 A. aras
akm deerlerinde imal edilirler. Busbar k kutular ise kullanm alanna
gre A.O.sigortal yada termik alterli
olarak imal edilirler.
c-Aydnlatma Datm Busbar Sistemleri:
Aydnlatma datm busbarlar tesislerdeki aydnlatma armatrlerinin
beslenmesi iin tasarlanm aydnlatma datm sistemleridir. Armatrlerin montajn, bakmn ve yer
deitirmesini yapmak ok pratik ve
kolaydr. Busbar gvdesi zerindeki
k noktalarna taklan armatr k fileri ile aydnlatma niteleri beslenilir. Uygun faz srasna ait k fii
seilerek faz gruplamas yada dengeli ykleme olana salanr. Ayrca
basit ve modler armatr ask klipsleri ile armatrler busbar gvdesine
tatlr. Aydnlatma datm busbarlar genellikle 25 A. ile 40 A. arasnda
akm deerlerinde imal edilirler
d-Trolley Busbar Sistemleri:
Hareketli enerji gereksinimi olan
sistemler iin gelitirilmilerdir. Tama sisteminin hareketli olduu Tavan
ve duvar Vin sistemleri ile aygtlar
hareketli olan yklerin enerji beslemesi amac ile kullanlrlar. Sistemlerin gereksinimine gre 3, 4 veya 7

iletkenli olarak 35 ile 500 A deerleri

arasnda imal edilirler.
38.3-Busbar Sistemlerinin Yaps:
Busbar sistemleri iletkenlerin metal gvde iersine yerleim ekline ve
yaltm (izolasyon) yapsna gre iki
gruba ayrlr.
Kompakt Busbar Sistemleri:
Busbar sistemleri imalat teknolojisinde gelitirilen en son aama
kompakt yapdaki busbar sistemleridir. Bu sistemin temel zellii iletkenlerin yaltm malzemeleri ile sarldktan sonra metal gvde ierisine
sandvi eklinde yerletirilmesidir.
Kompakt yap ile tanan enerjinin
byklne gre boyutlar olabildiince ufaltlmtr. letkenler aras
mesafe en aza indii iin endktif
reaktans kltlm, buna bal
olarak gerilim dm azalmtr. Bir
soutucu grevi yapan d gvde sayesinde s transferi mkemmele yakn bir ekilde salanmtr. Kompakt
busbar sistemleri 800 A. ve zerinde
imal edilir
Hava Aralkl Busbar Sistemleri:
Bu sistemin zellii iletkenler arasnda belli bir aklk bulunmas ve
sistemin kapal bir gvde ierisinde
hava aralkl bir yaltm ortamnda
almasdr. letkenler kompakt ya-

letim Busbar Sistemi

Aydnlatma Busbar Sistemi

emo izmir ubesi

Datm Busbar Sistemi

Trolley Busbar Sistemi

32

pdaki gibi birbirine yapk deildir.

letkenler 25 A. ile 160 A. arasndaki
sistemlerde iletkenler yaltlm klf
ierisine yerletirilir. 160 A. zerinde
ise mesnet izolatrleri zerine yerletirilir. Bu sistemler genellikle ok
kl datm busbar yapsnda imal
edilir
Yksek Yaplarda Busbar Kullanm Alanlar:
Trafo ile ana datm panosu
aras besleme hatt olarak,
Jeneratr ile ana datm panosu aras besleme hatt olarak,
Ana panodan yatay ve diker aft
hatlar ile kat panolarnn beslenmesinde,
Ana panodan tali datm panolarn beslemede,
Katlarda ykseltilmi deme
alt kat datm busbar olarak,
Kapal otopark ve depo alanlarnda aydnlatma armatrlerinin
enerji datmnda kullanlr.
Kaynaka
Elektrobank Elektroteknik Bilgi
Bankas-Elk.Mh. Zafer rgpl- Geniletilmi 2.Bask- Ankara/2008
http//www.busbarsistemleri.com.
http//www.gersan.com.tr

ocak 2012