Professional Documents
Culture Documents
V.I Lenin Leftwing (27.8.15) PDF
V.I Lenin Leftwing (27.8.15) PDF
uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd
vuf0J*%
kd f; oli,fem
'kw d, t}udr f
2015/ pufw ifb m
AD-tkdifvDeif
uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd
vuf0J*%
kd f; oli,fem
Tpmtk y f r S m
1952 ckESpf/ EkdifiHjcm;bmom xkwfa 0a&;Xme/ armfp ukdr S
t*Fvdyfbmomjzifhxkwfa0aom V.I LENIN:
SELECTED WORKS twGJ2/ tykdif;2rS
LEFT-WING COMMUNISM, AN
INFANTILE DISORDER ukd tjcm;bmom
yxrt}ud r f y H k E S d y f j cif ;
1981 -Zef e 0g&D v
tkyfa & 2000
AD-tkdifvDeif
rmwd u m
(1) k&Sm;awmfvSefa&;. EdkifiHwumhta&;ygr_udk rnfonfh
t"dym` ,fjzifh u|eaf wmfw@kd ajymEdik o
f enf;?
2
(2) aAmf&SDApfrsm;. atmifyGJtwGuf tajccHta=umif;tcsufrsm;
teufrw
S ck
6
(3) aAmf&SDApf0g'ordkif;. t"dutqifhrsm;
10
(4) tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd rnfonfh&efolrsm;udk
qef@usifwdkufyGJqif&if;aAmf&SDApf0g'onf }uD;xGm;+yD;cdkifrmum
xkom;ayom; &&Sv
d mcJo
h enf;?
17
(5) *smreDjynf&Sdvuf0J*dk%f;uGefjrLepf0g'acgif;aqmifrsm; - ygwD
- vlwef;pm; - vlxrk sm;
28
(6) awmfvSefa&;orm;rsm;onf azmufjyefaom tvkyform;
or*~rsm;wGif vkyu
f ikd o
f ifo
h avm
38
(7) "e&Siyf gvrD efrsm;wGif u|eaf wmfw@kd yg0ifoiho
f avm
52
(8) rnfonfah phpyfa&;rS rvkyb
f ;l avm
66
(9) *&dw+f Adwed &f dS vuf0*J %
kd ;f uGejf rLepf0g'
82
(10) ed*;kH csKyfcsut
f csKd @
101
aemufqufwJG
122
1? *smrefueG jf rLepfrsm;twGi;f uG+J yJr_
122
2? *smreDjynf&dS uGejf rLepfrsm;ESihf tif'yD if;'ifrh sm;
125
3? tDwvDjynf&dS wl&yfwrD sm;ESihf taygi;f ygrsm;
128
4? rSefuefonfh a&S;OD;ta=umif;tcsufxJrS rSm;,Gif;onfh
ed*;kH csKyfcsurf sm;
130
5?
137
0dik u
f yk x
f rH aS y;pm
138
&Si;f vif;csurf sm;
140
trnf!e ;f rsm;
148
1
vGecf o
hJ nfh 18 ESpu
f um;vfaumufpuD;onf pma&;aumif;vSonf
wum;?
(2)
aAmf & S D A pf r sm;. atmif y G J t wG u f tajccH
ta=umif;tcsufrsm;teufrS wck
trSeyf if ,cktcg vlwikd ;f vdv
k kd odjrif=uonft
h wdik ;f u|eaf wmfw@kd ygwD
xJwiG f twif;usyq
f ;kH ppfreS o
f nfh oHr%dpnf;urf; r&Scd yhJ grl tvkyo
f rm; vlwef;
pm; vlxw
k &yfv;kH ./ qdv
k o
kd nfrmS pOf;pm;wwfaom/ d;k om;aom/ ud,
k u
f sK;d
pGef@aom/ =oZm&Sdaom/ acwfaemufusaomtv$mudk acgif;aqmifEdkifpGrf; odk@
r[kwf wd@k EiS t
hf wl ac:aqmifomG ;Edik pf rG ;f &Sad om tpdwt
f ydik ;f rsm;. c|i;f csuf
r&Sad om tjynf0h qH;k axmufcrH u
_ rkd &cJyh gu aAmf&ADS pfrsm;onf 2 ESpcf rJG qdx
k m;ESihf
2 vcGyJ if tm%mudk xdef;odrf;xm;Edkifvdrfhrnf r[kwfay?
ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfonf vlwef;pm;opfu ydkrdktiftm;}uD;rm;
aom &efojl zpfonfh "e&Siv
f w
l ef;pm;tm; qef@usiu
f mqifEaJ$ om tjywfom;
qHk;ESifh t=uifemuif;rJhqHk; ppfyGjJ zpfonf? "e&Sifvlwef;pm;. ckcHr_onf +zdKcscH
&+yD;aemufY q,fqwdk;vmonf? (tu,fI wdkif;jynfwjynfxw
J Gifom jzpf
onfw
h ikd )f ,if;. tiftm;onf Edik if w
H umh t&if;tES;D tiftm;ESihf Edik if w
H umh
qufoG,fr_rsm;. cdkifrmtm;aumif;r_wdk@wGifomru tusifh"avhtiftm;
wGifvnf;aumif;/ xkwfvkyfa&;uav; tiftm;wGifvnf;aumif; wnf&Sday
onf? tb,fa=umifhqdkaomf ta=umif;rvSpGmyif xkwfvkyfa&;uav;onf
urBmay:wGif tvGe@f tvGeu
f s,jf yef@pmG &Sad eao;+yD; xkwv
f yk af &;uav;u t
&if;&Sipf epfEiS hf "e&Siv
f w
l ef;pm;udk tqufrjywf ae@pOfEiS t
hf r# em&Drvyf tvdk
tavsmuf tpkvu
kd t
f +yHKvdu
k f aygufzGm; apaoma=umifh jzpf.? Tta=umif;
rsm;a=umifh ypPn;f rJt
h m%m&Sipf epfonf vdt
k yfayonf? xd@k jyif &Snv
f sm;aom/
tav#mrh ay;aom/ jyif;xefaom/ olaoud,
k &f iS jf zpfaom ppfr&Sb
d /J cHEikd &f nf&rdS /_
pnf;urf;&Sdr_/ }uHhcdkifr_/ tav#mhray;r_/ qENnD!Gwfr_wdk@udk awmif;qdkaeaom
ppfyGJwckr&SdbJESifh "e&Sifvlwef;pm;tay: atmifyGJcHa&;rSm rjzpfEdkifay?
6
(3)
aAmf & S D A pf 0 g'ord k i f ; . t"d u tqif h r sm;
awmfvSefa&;twGuf jyifqifaomESpfrsm; (1903-1905)? }uD;rm;
aom rkefwdkif;. eD;uyfvmr_udk ae&mtESH@tjym; cHpm;ae&onf? vlwef;pm;
tm;vHk; v_yfv_yf&G&GESifh jyifqifpdkif;jyif;aeaom tajctaewGif &Sdae=uonf?
jynfywGirf l Edik if aH &;t& e,fEiS cf &H olrsm;. pme,fZif;rsm;onf awmfveS af &;
tajccHjy\em tm;vHk; . oabmw&m;a&;bufrsm;udk aqG;aEG;=uonf?
t"duvlwef;pm; 3 ck/ t"duEdik if aH &;tEG,f 3 ck jzpfonfh vpfb&,f"e&Si/f
"e&Sifaygufp 'Drdkua&pDorm; (qdk&S,f'Drdkua&pDESifh qdk&S,fawmfvSefa&;
wHqyd rf sm;uyfI kyzf sux
f m;onf)ESihf ypPn;f rJah wmfveS af &;tEG,w
f @kd . ud,
k pf m;
vS,frsm;onf vkyfief;pOfqdkif&m/ enf;y&d,m,fqdkif&m tjrifrsm;tay:wGif
tjyif;xefq;kH wdu
k yf q
JG ifum eD;uyfvmaom twdtvif; vlwef;pm; wdu
k yf t
JG
wGuf }udKwifwu
G q
f +yD; jyifqifpikd ;f jyif;ae=uonf? xdt
k csed u
f pme,fZif;rsm;
wGif 1905-1907 ckESpfESifh 1917-1920 ckESpfrsm;wGif vlxkrsm; qifE$Jaom
vufeufudkifwdkufyGJqdkif&m tjriftm;vH
tm;vHk;. ueOD;omefrsm;udk avhvmEdkif
onf? avhvnf;avhvm&rnf? Tt"du tEG,f 3 ckt=um;wGif trSefyif
tv,ftvwfjzpfaom/ ul;ajymif;qJjzpfaom vrf;ckvwfomef tajrmuf
tjrm; &SdcJhay.? odk@r[kwf ydkrdkrSefuefpGmqdk&v#if pme,fZif;rsm;/ ygwDrsm;/
*d%
k ;f rsm;ESihf tkypf rk sm;wdu
k yf t
JG wGi;f wGif pifppfvw
l ef;pm;toD;oD; tEG,rf sm;
jzpfaom TEdkifiHa&;ESifh awG;ac:r_tEG,frsm;onf twdtusyHkay:vm=uay
onf? vlwef;pm;toD;oD;onf usa&muftHhqJqJ wdkufyGJrsm;twGuf vdktyf
aom EdkifiHa&;ESifh awG;ac:r_ vufeufrsm;udk ykHoGif;xkvkyfae=uonf?
10
Oa&myESihf tar&duwdu
k w
f iG f ,ae@r=umc% awG@&aomtjrifrsm;ESihf
qef@usipf mG yif aAmf&ADS pfrsm;onf ygvrD efpepf (vufawG@tm;jzif)h "e&Sio
f rRw
EdkifiHESifh rif&SDApfrsm;udk qef@usifonfh atmifjrifaomwdkufyGJudk owd}uD;pGm
jzifh pwifcJhjcif;jzpf+yD; twGuf olwdk@jyKvkyfaom jyifqifr_rsm;onfvnf;
rnfonfhenf;ESifhr# vG,fulonfr[kwfacs? u|efawmfwdk@onf azmfjycJhaom
umvtpydik ;f wGif tpd;k &udjk zKwfcs&ef rv_@H aqmfc?hJ qdAk ,
D ufrsm;. yg0ifr_ tcsK;d
tpm;ESifh pdwf"mwfudk OD;pGmajymif;vJypfjcif; r&SdbJ udkjzKwfcs&ef rjzpfEdkif
a=umif;udo
k m &Si;f vif;jycJo
h nf? u|eaf wmfw@kd onf "e&Siyf gvrD ef/ qdv
k o
kd nfrmS
Oya'jyKv$waf wmfukd oydwaf rSmuf&ef ra=unmcJ?h u|eaf wmfw@kd ygw.
D (1917
ckESpf) {+yD uGefz&ifhrSp+yD; ygwDtrnfjzifh w&m;0ifpGm pwifajymqdkcJhonfrSm
Oya'jyKv$wfawmf&Sdaom "e&SiforRwEdkifiHonf Oya'jyK v$wfawmfr&Sdaom
"e&Sio
f rRwEdik if x
H uf ydI
k aumif;.? od@k aomf tvkyo
f rm;v,form;orRw
Edik if jH zpfaom qdAk ,
D uforRwEdik if o
H nf rnfonfh "e&Si"f rdu
k a&pDygvrD ef orRw
Edik if x
H ufrqdk ydI
k aumif;onf[I
l omjzpf.? Tod@k aom owd&adS om ukepf if
aom/ tao;pdwu
f saom a&&Snjf yifqifrr_ sm;r&Scd yhJ gu u|eaf wmfw@kd onf 1917
ckEpS f atmufwb
kd mvwGif atmify&JG &Sv
d rd rhf nfr[kw?f Tatmifyu
JG v
kd nf; xde;f
odrf;Edkifvdrfhrnf r[kwfay?
16
(4)
tvk y f o rm;vl w ef ; pm; v_ y f & S m ;r_ t wG i f ; &S d
rnf o nf h & ef o l r sm;ud k qef @ usif w d k u f y G J q if & if ; aAmf & S D A pf 0 g'onf
}uD ; xG m ;+yD ; cd k i f r mum xk o m;ayom; &&S d v mcJ h o enf ; ?
yxrESifht"dutm;jzifh tacsmif0g'udk qef@usifaom wdkufyGJtwGif;
wGifjzpf.? Ttacsmif0g'onf 1914 ckESpfwGif qdk&S,fa&SmfAif0g'tjzpf vHk;0
}uD;xGm;oGm;+yD; ypPnf;rJhvlwef;pm;udk qef@usifum "e&Sifvlwef;pm;rsm;ESifh
vHk;0yl;aygif;oGm;onf? "rRwmyifonf tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_
twGi;f &Sd aAmf&ADS pfrsm;. t"du&efol jzpfco
hJ nf? onf Edik if w
H umh twdik ;f
twmt&vnf; t"du&efot
l jzpf &Sad eqJjzpfonf? aAmf&ADS pfrsm;onf T&ef
oludk txl;tmHktpdkufqHk; jzpfcJhonf? qufvufIvnf; tmHkpdkufcJhonf?
TbufwiG f aAmf&ADS pfw@kd . vkyaf qmifrr_ sm;udk ,cktcg jynfyuvnf;/ aumif;
pGm od&+dS yD;ay+yD?
od@k apumrl tvkyo
f rm;vlwef;pm; v_y&f mS ;r_twGi;f &Sd aAmf&ADS pf0g'.
tjcm;aom &efot
l wGuq
f ykd grl jcm;em;a=umif;udk ajymqd&k ayrnf? aAmf&ADS pf0g'
onf "e&SifaygufpawmfvSefa&;0g'
&;0g'udk qef@usifaom a&&SnfwdkufyGJtwGif;
wGif }uD;xGm;yHkay:vm+yD; xkom;ayom; &&Sdvmonf? Ttcsufudk jynfy
wGijf ynfph pkH mG rod&adS o;ay? TawmfveS af &;0g'onf rif;rJ0h g' taiG@toufjzifh
jynfhESufaeaom odk@r[kwf rif;rJh0g'rS wpHkw&mcdk;,lum rnfonfhta&;}uD;
aom jy\emrsm;wGirf qdk cdik rf maom ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;wdu
k yf .
JG ta=umif;
tcsurf sm; vdt
k yfrr_ sm;ESihf rudu
k n
f aD y? rmhupf 0f g'oabmw&m;u aumif;pGm
17
pdu
k x
f x
l m;+yD; xdrk #ru Oa&myawmfveS af &;rsm;ESihf awmfveS af &;v_y&f mS ;r_ tawG@
t}uHKtm;vHk;u tjynfhtpHkoufaojycJhonfrSm t&if;&SifpepfatmufwGif
ypPn;f ydik &f iS u
f av;/ qdv
k o
kd nfrmS vkyif ef;ydik &f iS u
f av; (Oa&mywdik ;f jynfrsm;pGm
wGif tvGeu
f s,jf yef@+yD; xkxnfvu
kd &f adS eaom vlra_ &; trsK;d tpm;wck) onf
zdESdyfr_rsm; tpOfojzifh cHpm;&+yD; r=umc% .tajctaersm;wGif r,HkEdkif
avmufatmif jyif;xefvsijf refpmG av#musysupf ;D oGm;I awmfveS af &; tvGef
tu|jH zpfrb
_ ufo@kd tvG,w
f ul ul;ajymif;oGm;=ujcif;yif jzpfonf? od@k &mwGif
onf cHEdkif&nf&Sdr_/ pnf;Hk;r_/ pnf;urf;&Sdr_ESifh +rJ+rHr_ponfwdk@udk azmfjyEdkif
pGr;f r&Sad y? t&if;&Si0f g'. a=umufrufz,
G &f mrsm;a=umifh l;rwwfjzpfaeaom
"e&Sifaygufprsm;onf rif;rJh0g'uJhodk@yif t&if;&Sifwdkif;jynftm;vHk;. xl;jcm;
aom vlrt
_ jcif;t&m wrsK;d jzpfonf? TawmfveS af &;0g'onf rwnf+idrrf E_ iS hf
tESpfr&Sdr_/ onf acgif;iHk@cHjcif;/ pdwfxufoefr_r&Sdjcif;/ pdwful;,Ofjcif;/
xdkr#ru "e&Sifa&yef;pm;aomt,ltqwckodk@r[kwf tjcm;wckYtl;
trl;jzpfaejcif;wdk@qDodk@ vsifjrefpGm ul;ajymif;oGm;Edkifonfh tvm;tvm&Sd
onf? Tt&mtm;vHk;onf trsm;od=uaom t&mrsm;jzpfonf? odk@aomf
awmfveS af &;ygwrD sm;onf TtrSew
f &m;rsm;udk oabmw&m;t& taumif
txnfrphJ mG todtrSwjf yKHrk #EiS hf twdwu
f usL;vGecf zJh ;l aom trSm;rsm; xyfrH
usL;vGejf cif;udk a&SmifvI
J$ r&Edik af y? TtrSm;rsm;onf rar#mv
f ifah om tcsed f
a=umifh r}uHKpbl;aom ywf0ef;usiEf iS hf xl;jcm;aom/ tenf;ESit
hf rsm; xl;jcm;
aomtajctaewdk@wGif omefopf wckckjzifh ay:xGufvmwwfonf?
rif;rJh0g'onf r=umc%yif tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_. t
acsmif0g'tjypfrsm;twGuf '%fcwfrw
_ rsK;d jzpfco
hJ nf? yHo
k mefysuf ESpcf pk vH;k
onf tjyeftvSef jznfph u
G =f uonf? xd@k jyif k&mS ;jynfwiG f .vlO;D a&yg0ifr_
tcsKd;tpm;t& Oa&mywdkif;jynfrsm;xuf "e&Sifaygufp ydkrdkrsm;aomfvnf;
awmfvSefa&;ESpfckpvHk;twGif; (1905 ESifh 1917 ckESpf) Yvnf;aumif;/ awmf
vSeaf &;qifonfh umvrsm;twGi;f Yvnf;aumif;/ rif;rJ0h g' =oZmoufro
_ nf
E_dif;,SOfjcif;t& rajymyavmufay? Todk@jzpf&jcif;. ta=umif;&if; wpdwf
wydik ;f rSm tacsmif0g'udk t=uifemuif;rJph mG ESihf raphpyfpwrf; tpOft+rJ wdu
k f
cdu
k cf ahJ om aAmf&ADS pf0g'. aumif;r_a=umifjh zpfonf? Tonfukd oHo, jzpfp&m
18
rvdak y?wpdww
f ydik ;f [k u|eaf wmfajym&jcif;rSm k&mS ;jynf&dS rif;rJ0h g'. =oZm
t&Sed u
f kd tm;enf;ap&mwGif ydrk t
kd a&;}uD;aom ta=umif;&if;&Sjd cif;a=umifjh zpf
.? rSm vGecf ahJ om (19 &mpk. 70 ydik ;f ESprf sm;) u rif;rJ0h g'onf xl;uJpmG
jzpfay: wd;k yGm;vm+yD; .vH;k 0rSm;,Gi;f r_EiS hf awmfveS af om vlwef;pm;. vrf;
!efoabmw&m;tjzpf vHk;0roifhawmfr_wdk@ ay:vGifvmjcif;a=umifhjzpf.?
aAmf&ADS pf0g'onf 1903 ckEpS Yf ayguzf mG ;vmuwnf;u "e&Siaf ygupf
awmfveS af &;0g'/ rif;rJ0h g'wydik ;f / (od@k r[kwf rif;rJ0h g'bufo@kd wdr;f !$waf eaom)
awmfveS af &;0g'udk qef@usiaf om t=uifemuif;rJo
h nfh wdu
k yf t
JG pOftvm &Scd hJ
onf? TtpOftvmonf awmfveS af om qd&k ,
S 'f rD u
kd a&pDwiG f wav#mufv;kH
&Scd +hJ yD; k&mS ;jynfwiG f awmfveS af om ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;. vlxv
k uQ%m aqmif
aom ygwDtwGuf tkwfjrpfcscJhonfh 1900-1903 ckESpfwGif txl;tcdkiftrm
awmifhwif;vmcJhonf? aAmf&SDApf0g'onf "e&Sifaygufp awmfvSefa&;0g'buf
wdrf;!$wfr_udk tjcm;olrsm;xuf ydkrdkazmfjyaom ygwDjzpfonfhqdk&S,fawmf
vSefa&;ygwDtm; qef@usifaomwdkufyGJudk qufcHcJh+yD; qufvufqifE$JcJhonf?
Twdu
k yf u
JG kd t"dutcsuf 3 csuaf y:wGif qifEcJ$ .
hJ ? yxrtm;jzifh Tygwo
D nf
rmhufpf0g'udk jiif;y,fonf? rnfonfhEdkifiHa&; v_yf&Sm;r_udkrqdk rvkyfrDwGif
vlwef;pm; tiftm;pkrsm;ESifh wdk@. tjyeftvSefqufqHa&;udk wif;usyf
aom yuwdbm0usaom tuJjzwfcsu.
f vdt
k yfru
_ ekd m;vnf&ef (od@k r[kwf
em;rvnf[kajymv#if ydkrdkrSefuefvdrfhrnf) cg;cg;oD;oD;jiif;y,fonf? 'kwd,
tm;jzifh TygwDonf u|efawmfwdk@ rmhufpf0g'orm;rsm;u ,wdjywfy,fcs
xm;aom wOD;csif;t=urf;zufr_/ vkyf}uHowfjzwfr_udk todtrSwfjyKjcif;
a=umifh xl;uJpmG awmfveS af &;usonf od@k r[kwf vuf0u
J sonf [k rdrw
d @kd
bmom ,lqonf? trSeyf if wOD;csi;f t=urf;zufru
_ kd u|eaf wmfw@kd y,fcs&jcif;
rSm onf roifhawmfaoma=umifh jzpfonf? jyifopfawmfvSefa&;}uD;.
t=urf;zufr_ od@k r[kwf a,bk,stm;jzifh wurBmvH;k &Sd "e&Siv
f w
l ef;pm; 0dik ;f
wdkufjcif;cH&aom atmifyGJ&aom awmfvSefa&;ygwDw&yfu usifhoHk;onfh
t=urf;zufr_udkrlt&_wfcsEdkifpGrf;&Sdolrsm;tm; 1900-1903 ckESpfwGif
rmhupf 0f g'orm;ESihf awmfveS af &;orm;wa,muf jzpfaeao;onfyh vufcaf emzfh
u raxrJhjrif oa&mf+yD;cJhav+yD? wwd,tm;jzifh qdk&S,fawmfvSefa&;orm;
19
or*~ acgi;f aqmifrsm;u aAmf&ADS pfrsm;twGuf aphpyfEikd cf iG &hf ydS gv#if olw@kd vnf;
aphpyfEikd cf iG &hf o
dS nf[k ajym=uonf[laom rSwcf suu
f kd u|eaf wmf=um;&aom
tcgwGifjzpfap u|efawmfonf OD;pGmyxrtm;jzifh dk;dk;ESifhtoHk;rsm;aom
atmufyg Oyrmjzifh ajz=um;avh&Sdonf?
oif. armfawmfum;udk vufeufuikd v
f q
l ;kd rsm;u wm;qD;zrf;,lxm;
onf[k qd=k uygp@kd ? olw@kd tm; oif.aiG/ c&D;oGm;vmcGiv
hf ufrw
S /f ajcmufv;kH jyL;
ESihf armfawmfum;udk oifay;tyfvu
kd &f onf? xd@k twGuf oifonf "m;jyrsm;
vufrS vGwcf o
hJ nf? Tonfum; aphpyfa&;jzpfonfrmS ajymp&myif rvdak wmh
ay? (aiG/ vufeuf/ armfawmfum;udk igay;onf? xdk@a=umifh +idrf;csrf;pGm
xGucf mG cGiu
hf kd igt
h m;oifw@kd uay;onf) od@k aomf Tod@k aom aphpyfa&;rsK;d udk
rlt& cGirhf v$wEf ikd f [k a=unmrnfh od@k r[kwf ("m;jyrsm;onf aemufxyf
"m;jywdu
k &f mwGif armfawmfum;ESihf vufeufukd oH;k onfw
h ikd af tmifyif) aphpyf
oludk "m;jyrsm;ESifh }uH&myg[k a=unmrnfh OD;aESmufrysufolwa,mufudk
awG@&Sd&ef cJ,Of;ayvdrfhrnf? *smrefe,fcsJ@0g'. "m;jyrsm;ESifh u|efawmfwdk@.
aphpyfa&;rSm Todk@aom aphpyfa&;rsKd;aywnf;?
od@k aomf k&mS ;jynf&dS rif&ADS pfrsm;ESihf qd&k ,
S af wmfveS af &;orm;rsm;/ *sm
reDjynf&Sd &Sdwf'Dref0g'Drsm;ESifh (tawmfrsm;jym;aom aumufpuD;0g'Drsm;)/ =o
pwD;,m;jynf&dS atmfwakd bm0g;ESihf z&uf'&pftuf'vm (vl}uD;rif; &ifemESihf
taygi;f ygrsm;udk xnfrh ajymawmh)/ jyifopfjynf&dS &ifaemf',fuo
hJ @kd aomolrsm;/
avmif*GwfESifh taygif;ygrsm;/ t*Fvefjynf&Sd azbD,Hrsm;/tif'Dyif;'ifhygwD
0ifrsm;ESifhavbmygwD0ifrsm;10onf 1914-1918 ckESpfESifh 1918-1920
ckESpfrsm;wGif rdrdwdk@EdkifiHrS "e&Sif"m;jyrsm;ESifhvnf;aumif; wcgw&HwGifr[m
rdwf Edik if rH sm;rS "e&Siv
f w
l ef;pm; "m;jyrsm;ESiv
hf nf;aumif;aphpyfa&;rsm;vkyf
+yD; rdrw
d ikd ;f jynf&dS awmfveS af om ypPn;f rJrh sm;udk qef@usifaom
omtcg Tvl}uD;
vlaumif; tm;vHk;onf "m;jywdkuf&mwGif }uH&mygrsm;
mygrsm;tjzpf wu,fyif
jyKrlcJh=uayonf?
ed*Hk;rSm &Sif;ay.?rlt&aphpyfa&;rsm;udk jiif;y,fjcif;onfvnf;
aumif;/ rnfo@kd aom aphpyfa&;rsK;d udrk qdk jiif;y,fjcif;onfvnf;aumif; ta&;
w,lvyk &f efyif cJ,Of;aom uav;uvm;Edik rf j_ zpf.? awmfveS af om ypPn;f rJh
24
rdrw
d @kd oufqikd &f m wdik ;f jynfrsm;. "e&Siv
f w
l ef;pm;ESihf tkypf jk yKvkyaf om jynfy
&Sdolwdk@. taygif;ygrsm; uJhodk@yif ypPnf;rJhvlwef;pm;udk ausmcdkif;qef@usif+yD;
"e&Siv
f w
l ef;pm;bufo@kd yl;aygi;f oGm;jcif;jzpf.? tprStqH;k xd e,fcs@J 0g' "m;jy
rsm;ESihf olwdk@.aphpyfa&; t"dym` ,fonf olw@kd u,
kd o
f w
l @kd e,fcs@J "m;jywdu
k &f m
wGif }uH&mygrsm;
mygrsm;tjzpf a&muf&Sdapjcif;yifjzpfonf?
27
(5)
*smreDjynf&Sdvuf0J*dk%f;uGefjrLepf0g'
acgif ; aqmif r sm;-ygwD - vl w ef ; pm;-vl x k r sm;
,ck u|efawmfwdk@ajymqdk&rnfh *smrefuGefjrLepfrsm;onf rdrdwdk@udk,f
rdrdvuf0J*dk%fom;rsm;[krac: odk@aomf tu,fI u|efawmf pum;rrSm;
ygv#ifrlt& twdkuftcH*dk%f;om;[k ac:a0:=uonf? odk@aomfvuf0Jol
i,fem. a&m*gvuQ%mtm;vHk;udk olwdk@zGifhvSpfjyojcif;tm; atmufyg
tcsufrsm;t& od&SdEdkifayvdrfhrnf?
Ttwdu
k t
f cH &yfwnfrr_ aS eI a&;om;xm;+yD; *smreD uGejf rLepfygwD
xJ&u
dS +JG yJr_ (pyg;wm;uyfpf tzG@J csKyf) [k acgi;f pOfwyfxm;aom pmwrf;udk rde;f
jrpfteD;&Sd z&ifhzwfa'oE&tpkrS xkwfa0cJhum TtwdkuftcHtjrifrsm;.
tESpo
f m&udk txif&mS ;qH;k / twdusq;kH / t&Si;f vif;qH;k ESihf tusO;f csKyf+yD; wifjy
vdu
k af yonf? wd@k tjrifrsm;. tESpo
f m&ESihf ywfouf+yD; pmzwfoel m;vnf
&ef udk;um;csuftcsKd@udk azmfjyv#if vHkavmufayvdrfhrnf?
uGejf rLepfygwo
D nf tjywfom;qH;k vlwef;pm;wdu
k yf .
JG ygwjD zpfonf
?
Edik if aH &;t&qdv
k #if ul;ajymif;a&;umv (t&if;&Sipf epfEiS hf qd&k ,
S f
vpfpepft=um;) onf ypPn;f rJt
h m%m&Sipf epf umvjzpf. ?
Ttm%m&Sifpepfudk rnfolu usifhoHk;rnfenf;? uGefjrLepfygwD
avm? ypPnf;rJhvlwef;pm;avm? rlt& uGefjrLepfygwD. tm%m&Sifpepf
twGuf u|efawmfwdk@ }udK;pm;rnfavm/ ypPnf;rJhvlwef;pm; tm%m&Sifpepf
twGuf u|eaf wmfw@kd }udK;pm;rnfavm[laom ar;cGe;f ay:vm. ?
(tm;vHk;aom pmvHk;rJrsm;rSm rl&if;twdkif;jzpf.?)
xdk@jyif pmwrf; a&;om;olonf *smreDuGefjrLepfygwDA[dkaumf
rwDtm; *smreDjynf tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDESifh !Gef@aygif;
28
epfygwD. vkyfief;wm0efjzpfonf ?
xdk@a=umifh uGefjrLepfygwDESpfckonf ,cktcg wOD;udkwOD; qef@usif
umwnf&Sdae.?
wckum; acgif;aqmifrsm;. ygwDjzpfonf? onf awmfvSef
a&;wdu
k yf u
JG kd txufraS eI pnf;H;k &efEiS hf !$e=f um;&ef }udK;pm;+yD; vufxw
J iG f
tm%m&Sipf epf &Sv
d rd rhf nfjzpfaom !$e@f aygi;f tpd;k &xJ yg0ifEikd af pvdrfh rnfjzpf
onfh tajctaew&yfukd zefw;D Edik af &;twGuf aphpyfa&;rsm;ESihf ygvrD ef0g'udk
tm;xm;aeonf?
tjcm;wck u m; vl x k y gwD j zpf o nf ? onf atmuf a jc
jcrS
awmfveS af &;wdu
k yf w
JG ck tHk uvm&ef ar#mv
f ifah eonf? yef;wdik o
f @kd xif&mS ;pGm
a&S;_aom wckwnf;aom enf;emudo
k m od&u
dS sio
hf ;kH +yD; ygvrD efEiS hf tacsmif
orm;enf;emtm;vH;k udk jiif;y,f.? Twckwnf;aom enf;emum; aemifwiG f
qd&k ,
S v
f pfpepf +yD;pD;atmifjrifa&;twGuf ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;. vlwef;pm;tm
%m&Sifpepf wnfaxmif&ef &nf&G,fcsufjzifh c|if;csufr&Sd "e&Sifvlwef;pm;udk
+zdKcsa&; jzpfay.?
xdu
k m; acgi;f aqmifrsm;. tm%m&Sipf epf? Tum;vlxrk sm;.
tm%m&Sifpepf/ ,if;onf u|efawmfwdk@. au;a=umfoHaywnf;?
wdk@um; *smreDuGefjrLepfygwDwGif;&Sd twdkuftcH*dk%f;tjrifrsm;udk
azmfjyaom ta&;}uD;qHk; tcsufrsm;jzpf.?
1903 ckESpfuwnf;u aAmf&SDApf0g'. jzpfay:wdk;yGm;r_wGif tod&SdpGm
yg0ifczhJ ;l aom od@k r[kwf eD;uyfpmG pl;prf;cJzh ;l aom rnfonfah Amf&ADS pfrqdk Tajym
qdck surf sm;udk ppfaq;+yD;aemuf rnfr#a[mifErG ;f +yD; =um;aeus Avmpum;rsm;yg
enf;/ rnfr# vuf0J usaom uav;uvm;Edik rf y_ genf; [lI csucf si;f ajymay
vdrfhrnf?
odk@aomf Tajymqdkcsufrsm;udk tenf;i,f ydkrdkeD;eD;uyfuyf ppfaq;
=unfh =upd@k ?
ygwD. tm%m&Sifpepfavm odk@r[kwf vlwef;pm;tm%m&Sifpepf
avm? acgi;f aqmifrsm;. tm%m&Sipf epf (ygw)D avm/ od@k r[kwf vlxrk sm;.
tm%m&Sifpepf (ygwD) avm? Todk@aom jy\emudkwifjyr_uyif
30
f rm; owif;pm
1920 ckEpS f azazmf0g&D 7 &uf [if;buf+rdK@xw
k f uGejf rLepftvkyo
trSwf 32 wGif um;tmvm. ygwzD suo
f rd ;f a&; aqmif;yg;Y tvkyo
f rm;vlwef;pm;
onf "e&Si'f rD u
kd a&pDukd rzsuq
f ;D bJEiS hf "e&Sif Edik if aH wmfudk rzsuq
f ;D Ekid /f ygwrD sm;ukd rzsuf
33
(6)
awmf v S e f a &;orm;rsm;onf azmuf j yef a om
tvk y f o rm;or*~ r sm;wG i f vk y f u d k i f o if h o avm
*smrefvuf0o
J rm;rsm;u Tjy\emESihf ywfoufI vH;k 0jiif;y,f
&rnfudk oHo,&Sdp&mrvdk[k ,lq=uonf?azmufjyefaomwefjyefawmf
vSefa&;usaomtvkyform;or*~rsm;udk qef@usifonfh tmabmiftm&if;
oefoefEiS hf a'gow}uD; ajymqdjk cif;rsm; (aua[mem;uJo
h @kd txl;cef@jim;pGm
ESifh txl;rdkufdkif;pGm ajymqdkcJhyHkrsKd;)onf awmfvSefa&;orm;rsm;ESifh uGefjrL
epfrsm;twGuf t0ga&mif qd&k ,
S af &SmAf iform;/ aphpyfa&;/ wefjyefawmfveS af &;/
vD*siftrsKd;tpm; tvkyform;or*~rsm;xJwGif vkyfudkif&efrvdktyf/ cGifhyifrjyK
Edkif[lonfh vHkavmufaomoufaojycsufjzpfonf[k olwdk@,lqonf?
odk@aomf *smrefvuf0Jorm;rsm;onf Todk@aom enf;y&d,m,f
rsm;. awmfvSefa&;qefr_udk rnfr#yifcdkifrmpGm ,Hk=unfaeapumrl Tenf;
y&d,m,frsm;onf trSeyf if tajccHt&vGrJ mS ;+yD; tESprf &Sad om pmyd'k rf sm;xuf
rydkay?
Tonfukd &Si;f vif;ap&ef u|eaf wmfonf vuf&pdS mapmif. a,bk,s
tpDtpOftwdik ;f u|eaf wmfw@kd . ud,
k yf ikd t
f awG@t}uHKrsm;udk tajcjyKum OD;pGm
ajymrnf? vuf&pdS mapmif. &nf&,
G cf surf mS aAmf&ADS pfordik ;f ESihf vuf&edS nf;y&d
--------------------------
olonf ppfrjzpfru
D wnf;uyif rmvifaemfpuDonf olv#Kw
d a,muf jzpfcahJ =umif;udk
od&cdS ahJ omfvnf; Ttcsuu
f kd 'l;rm;v$waf wmfx&J dS xla'gAh u
D 13D ESihf tvkyo
f rm;rsm;tm;
todray; cJah oma=umifjh zpf.? xdt
k cgu u&ifpuDtpd;k &xJ&dS rif&ADS pfrsm;aomfvnf;
aumif;/ qd&k ,
S af wmfveS af &;orm;rsm;aomfvnf;aumif; u|eaf wmfw@kd . awmif;qdck suu
f kd
raxmufccH ahJ y? xd@k a=umifh a&mhwifuo
kd nf tzrf;rcH&bJ jzpfae+y;D aemufwiG f 'ifeu
D ifEiS hf
taESmifh t,Surf &Sd yl;aygi;f oGm;cJ.
h ?
38
&ufae@xw
k f qG'D ifowif;pmjynfo@l Eikd if aH &;ae@pOfwGif azmfjyxm;aom pm
&if;rsm;t& t*FvefjynfwGif tvkyform;or*~0ifrsm;onf 1917 ckESpf
ukefcgeD;wGif 5 oef; 5 odef;&Sd+yD; 1918 ckESpf ESpfukefcgeD;wGif 6 oef; 6
ode;f txdjzpfvm+yD; 19 &mcdik Ef e_ ;f wd;k rsm;vmonf? 1919 ckEpS f ESpu
f ek cf ge;D wGif
7 oef; 5 ode;f &Srd nf[k cef@reS ;f cJ.
h ? jyifopfEiS hf *smreDtwGuf oufqikd &f m pm
&if;rsm; u|eaf wmfv
h ufxw
J iG f r&Syd g? od@k aomf vH;k 0rjiif;Edik af om trsm;od=u
aom tcsuftvufrsm;u Twdkif;jynfrsm;wGifvnf; tvkyform;or*~0if
vsifjrefpGmwdk;rsm; vma=umif;udk jyoaeayonf?
Ttcsuftvufrsm;onf tjcm;axmifaygif;rsm;pGmaom azmfjy
csurf sm;u twnfjyKvdu
k o
f nft
h &mudk qdv
k o
kd nfrmS vlwef;pm;todEiS hf pk;kH zG@J
&ef v d k v m;r_ o nf ypP n f ; rJ h v l x k r sm;twG i f ; /atmuf a jctwG i f ; / acwf
aemufusaom tpdwftydkif;rsm;twGif;wGif }uD;xGm;vma=umif;udk &Sif;vif;
jywfom;pGm jyovdu
k o
f nf? *&d/ +Adwed /f jyifopfEiS hf *smreDjynfw@kd &dS tvkyo
f rm;
oef;aygif;rsm;pGmonf tzGJ@tpnf; vHk;0r&Sdjcif;rSaeI rlvtp tedrfhqHk;
td;k qH;k ESihf ("e&Si'f rD u
kd a&pD pGv
J ef;r_rsm; tjynft
h 0 pdr0hf ifaeqJjzpfaom olrsm;
twGu)f tvG,w
f ul em;tvnfEikd q
f ;kH aom pnf;H;k a&;omef (0g) tvkyf
orm; or*~rsm;odk@ yxrqHk;t}udrftjzpf ul;ajymif; ae=uayonf? odk@ap
umrl awmfvSefaomfvnf; qifjcifr_uif;rJhaom vuf0J uGefjrLepfrsm;onf
vlxkrsm;-vlxkrsm;[k eHab;rSaeI [pfatmfae&if; tvkyform; or*~
rsm;xJ w G i f vk y f u d k i f & ef jiif ; qd k = uonf ? tvk y f o rm; or*~ r sm;onf
azmufjyefonf[laom ta=umif;jycsufjzifh jiif;qefonf? xdk@jyif topf
pufpuf oef@pifaom tvkyo
f rm; pkaygi;f tzG@J av;wckukd wDxiG =f uonf?
tzGJ@onf "e&Sif'Drdkua&pD tpGJtvef;rS uif;&Sif;+yD; vufr_ twwfynm
od@k r[kwf usO;f ajrmif;aom vufrt
_ wwfynm or*~jypfrr_ sm; uif;pifI olw@kd
a=unmonfhtwdkif; us,fjyef@aom pnf;Hk;a&;jzpfvdrfhrnf (jzpfvdrfhrnf)?
tzGJ@0iftjzpf 0ifa&mufcGifhtwGuf wckwnf;aom (wckwnf;) ta=umif;
tcsurf mS qdAk ,
D ufpepfEiS hf tm%m&Sipf epfukd todtrSwjf yKa&; jzpfvrd rhf nf?
(txufwGif udk;um;xm;aom pmydk'fwGif=unfhyg)
vuf0J awmfveS af &;orm;rsm;u jyKvkyo
f nfxuf ydrk }kd uD;rm;onfh
48
ckEpS w
f ikd af tmif u|eaf wmfw@kd Y Oya'wGi;f tcGit
hf vrf;rsm; r&Sad y? od@k aomf
v#Kd@0SufykvdyfrS olv#KdZlbwfawmhzfonf *dk%f;euftvkyform; tzGJ@rsm;ESifh
vkyfom;toif;rsm;udk awmfvSefa&;orm;rsm;tm; usHK;oGif;I wdkufcdkuf&ef
&nf&,
G cf sujf zifh zG@J pnf;aomtcg u|eaf wmfw@kd onf TtzG@J rsm;ESihf toif;rsm;
odk@ u|efawmfwdk@ ygwD0ifrsm;udk ydk@v$wfcJh.? (wdk@txJrS u|efawmfrSwfrd
onfrSm &Jabmfbmbl&Suif jzpfonf? olonf xif&Sm;aom pdefyDwmZbwf
tvkyo
f rm;wa,mufjzpf+yD; 1906 ckEpS w
f iG f Zmbk&if ppfAv
kd cf sKyfrsm;. owf
jzwfjcif;cH&onf)? olw@kd onf vlxrk sm;ESihf tquftoG,,
f u
l m v_@H aqmfa&;udk
qufvufppD Of vkyu
f ikd +f yD; Zlbwfawmhz.
f olv#Krd sm; =oZmatmufrS tvkyf
orm;rsm;udk qGx
J w
k ,
f &l mwGif atmifjrifcahJ y.? trSeyf if Oya'wGi;f zG@J pnf;tkyf
csKyfyHk "e&Sif'Drdkua&pD tpGJtvef;rsm;jzifh txl;wvnf tdk;pGJae+yD; tvGef
euf_dif;pGm pdrfh0ifaeaom taemufOa&myY Tvkyfief;udk ydkrdkcufcJayonf?
od@k aomf Ttvkyu
f kd vkyaf qmifEikd o
f nf? vkyv
f nf;vkyaf qmif&rnf? pepfwus
vnf; vkyaf qmif&rnf?
u|efawmfhtjrift&qdkaomf wwd,tifwmae&Sife,f. tvkyftr_
aqmif aumfrwDonf a,bk,stm;jzifh azmufjyefaom tvkyo
f rm;or*~rsm;
wGif 0ifa&muf&ef jiif;qefaomay:vpD (Todk@aom jiif;qdkr_onf tb,f
a=umifh rdkufrJ+yD; ypPnf;rJhawmfvSefa&; ta&;awmfyHkudk jyif;xefpGm tE&m,f
jzpfaponfukd tao;pdw&f iS ;f vif;&if;) udk wdusjywfom;pGm _wcf s&rnf? txl;
ojzifh TrSm;,Gi;f aom ay:vpDukd wdu
k f u
kd f od@k r[kwf oG,0f u
kd I
f jzpfap/ ajAmif
od@k r[kwf zH;k uG,I
f jzpfap/ wckv;kH od@k r[kwf wpdww
f ydik ;f jzpfap axmufc=H u
onfh a[mfvefuGefjrLepfygwD0iftcsKd@. jyKr_vkyfaqmifr_udkvnf; wdusjywf
om;pGm _wcf s&rnf? uGejf rLepftifwmae&Sief ,f. aemufw}udrf uGe*f &ufwiG f
Todk@_wfcs&ef wifjyygonf? wwd,tifwmae&Sife,fonf 'kwd,tifwm
----------------------
51
(7)
"e&S i f y gvD r ef r sm;wG i f u|ef a wmf w d k @ yg0if o if h o avm?
*smrefvuf0JuGefjrLepfrsm;onf tvGefw&m rxDav;pm;jyKr_ESifh
tvGefw&mayghqr_jzifh Tar;cGef;udk jiif;y,faom tajzay;cJhonf? olwdk@.
taxmuftxm;rsm;um; tb,fenf;?
txufwGif ukd;um;cJhaompmykd'fwGif Tokd@awG@&onf?
ordik ;f a&;t&ESihf Edik if aH &;t& acwfuek v
f maom ygvrD ef wdu
k yf JG
omefrsm;od@k jyefomG ;r_tm;vH;k udk av;av;eufeuf uef@uu
G &f rnf?
TonfrSm &,fp&maumif;avmufatmif um;0gajymqdkr_jzpf+yD;
vH;k 0rSm;,Gi;f ayonf? ygvrD efpepfo@kd jyefomG ;r_qdyk guvm;? *smreDjynfwiG f
qdkAD,uforRwEdkifiH &Sdae+yDvm;? &SdyHkr&yg? odk@jzpfygu jyefoGm;r_ta=umif;
ajymp&m tb,frmS &Srd nfenf;? TonfrmS Avmpum;yif r[kwo
f avm?
ygvrD efpepfonfordik ;f a&;t& acwfuek f cJah v+yD? 0g'jzef@&ef twGuf
qdkv#if TonfrSm rSefuefonf? odk@aomf udvuf
kvufawG@tm;jzifh ausmfeif;
&efrmS uGmvSr;f aeqJjzpfa=umif; vlwikd ;f em;vnfxm;=uonf? t&if;&Si0f g'udk
vGefcJhaom ESpfq,faygif;rsm;pGm;uwnf;uordkif;a&;t& acwfukef+yD [k
usK;d a=umif;w&m; jynf0h pGmjzifh a=unmEdik af y.? od@k aomf t&if;&Si0f g'. a&cH
ajrcHay:wGif tvGef&Snfvsm; tvGef}uHhcdkifaom wdkufyGJqifE$J&ef vdktyfr_udk
h rdik ;f tjrift& qdak omf ygvrD efpepfonf
z,f&mS ;Ium; r&Edik af y? urBmo
ordkif;a&;t&acwfukef+yD? qdkvdkonfrSm "e&SifygvDref acwfumv
mvonf
tqH;k owfc+hJ yD; ypPn;f rJt
h m%m&Sif acwfumvonf pwifav+yD? TonfrmS
rjiif;Edik af y? od@k aomf urBmo
h rdik ;f udk q,fpEk pS rf sm;jzifh a&wGuo
f nf? urBmo
h rdik ;f
twdik ;f twmt& a&wGuaf omtcg 10 ESpf od@k r[kwf tESpf 20 r# apmjcif;
odk@r[kwf aemufusjcif;onf rxl;jcm;ay? urBmhordkif;tjrifrSqdkv#if T
52
uGefjrLepftif
tifwmae&Sife,fESifh qufoG,fxm;onf[k a=unmxm;jcif;onf
}uD;rm;aomtrSm;udk usL;vGefjcif;jzpf+yD; EdkifiHwumh0g'udkyg;pyfrSom tod
trSwfjyK+yD; vufawG@tm;jzifh pGef@ypfjcif;jzpfay.?
ygvDrefrsm;xJwGif ryg0ifa&;udk axmufcHxm;aom'wfcsfvuf0Jo
rm;. acsycsufrsm;udk u|efawmfwdk@ ppfaq;=unfh=updk@? atmufygwdk@rSm
txufwiG f azmfjyxm;aom 'wfcspf pfwrf;rsm;xJrS ta&;}uD;qH;k aom ppfwrf;
trSwf 4 jzpfonf?
t&if;&Sifxkwfvkyfa&;pepfonf ysufpD;oGm;+yD; vl@tzGJ@tpnf;onf
awmfveS af &;tajctaewGif &Sad eaomtcg ygvrD efvy_ &f mS ;r_. ta&;}uD;r_onf
vlxu
k ,
kd w
f ikd v
f y_ &f mS ;r_. ta&;}uD;r_EiS hf E_id ;f ,SOv
f u
kd v
f #if wjznf;jznf; avsmh
yg;oGm;onf? xd@k aemuf Tta=umif;tcsuaf tmufwiG f ygvrD efonf wefjyef
awmfvSefa&;. A[dkcsufrESifh ,EW&m;jzpfvmaomtcg tjcm;wzufwGif vkyf
om; vlwef;pm;u rdr.
d tm%mud&,
d mrsm;udk qdAk ,
D ufrsm;xJwiG f xl axmif
aeaomtcg ygvrD efvy_ &f mS ;r_xw
J iG f rnfonfyh g0ifru
_ rkd qdk jiif;y,f&ef vdt
k yf
vmp&m &Sad yonf?
yxr0gusonf vHk;0rSm;,Gif;ay.? tb,fa=umifhqdkaomf oydwf
arSmufru
_ o
hJ @kd aom vlxv
k y_ &f mS ;r_onf awmfveS af &;twGi;f od@k r[kwf awmfveS f
a&; tajctaeatmufwiG o
f m r[kwb
f J tcsed w
f ikd ;f wGif ygvrD efvy_ &f mS ;r_xuf
ydI
k ta&;}uD;aoma=umifh jzpfonf? Ttxift&Sm;rcdik v
f akH om trdik ;f t&ESihf
Edik if aH &;t& rSm;,Gi;f aom acsycsuu
f pma&;olrsm;onf Oya'wGi;f ESihf Oya'y
wdu
k yf JG aygif;pyfay;jcif;. ta&;}uD;r_ukd azmfjyaom a,bk,s Oa&my tawG@
t}uHK (1848 ckEpS Ef iS hf 1870 ckEpS f awmfveS af &;rsm;rwdik rf D jyifopfjynf tawG@
t}uHK/ 1878 ckEpS rf S 1890 ckEpS t
f xd *smreDjynf tawG@t}uHKponf)ESihf k&mS ;
jynftawG@t}uHK (txufwiG =f unfyh g) 2 ckpvH;k tm; vH;k 0vspv
f sL_xm;a=umif;
udkom xif&Sm;pGm jyovdkufay.? Tjy\emonf a,bk,staeESifhjzpfap/
oD;jcm;taeESijhf zpfap vGepf mG ta&;}uD;.? tb,fa=umifq
h akd omf ,Ofaus;+yD;
a&S@wef;a&mufaom wdik ;f jynftm;vH
tm;vH;k wGif Tod@k aom aygi;f pyfay;r_onf awmf
vSefaom ypPnf;rJ vlwef;pm;ygwDtwGuf wae@wjcm; vdktyfvmvdrfhrnf?
wpdwfwydkif;tm;jzifhqdkv#if vdktyfvm+yD;jzpfonf? ta=umif;rlum; ypPnf;rJh
58
vlwef;pm;ESihf "e&Siv
f w
l ef;pm;t=um;rS jynfwiG ;f ppfonf &ifrh n
S v
hf mI eD;uyf
vmaoma=umifv
h nf;aumif;/ rnfo@kd aom Oya'tcGit
hf a&;udrk qdk csK;d azmuf
&ef 0efrav;aom (tar&duef Oyrmwckwnf;ud=k unf)h orRwEdik if H tpd;k &rsm;
ESihf a,bk,stm;jzifh "e&Sit
f pd;k &rsm;u uGejf rLepfrsm;tm; &ufpufpmG !O;f yef;
=uaoma=umifv
h nf;aumif; jzpf.? TtvGet
f a&;}uD;aom jy\emudk 'wfcsf
rsm;ESifh a,bk,stm;jzifh vuf0Jorm;rsm;onf vHk;0em;rvnfcJhay?
'kwd,0gusonf OD;pGmtm;jzifh ordkif;a=umif;t& rSm;,Gif;.? u|ef
awmfwdk@ aAmf&SDApfrsm;onf wefjyefawmfvSefa&; tusqHk;aom ygvDrefrsm;
xJwiG f yg0ifc.
hJ ? xd@k jyif tawG@t}uHKu azmfjyvdu
k o
f nfrmS Tod@k yg0ifjcif;onf
k&Sm;jynf yxrt}udrf "e&SifawmfvSefa&; (1905 ckESpf) aemufydkif; 'kwd,
t}udrf "e&Siaf wmfveS af &; (1917 ckEpS f azazmf0g&)D twGuf vrf;cif;ay;&efEiS hf
qd&k ,
S v
f pfawmfveS af &; (1917 ckEpS f atmufwb
kd m) twGuf vrf;cif;ay;&mY
awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;ygwDtwGuf toHk;usHkomru vdkvnf;vdk
tyfonf [lIyifjzpfonf? 'kwd,tm;jzifh T0gusonf tHh=oavmufatmif
avm*spef nf;rusay? tu,fI ygvrD efonf wefjyefawmfveS af &;. ,E&m;ESihf
A[kdcsufr(wu,fwrf;tm;jzifh onf rnfonfhtcgrSA[kdcsufrwck
rjzpfc?hJ jzpfvnf;rjzpfEikd ?f Tonfukd }uHK}udKufI xnfah jymjcif; jzpfonf) jzpf
vmv#if wcsed w
f nf;rSmyif tvkyo
f rm;rsm;onf qdAk ,
D ufrsm;omefjzifh rdrd
wdk@tm%m. ud&d,mrsm;udk wnfaqmufae+yD[k qdkygv#if tvkyform;rsm;
onf ygvDrefudk qef@usifaom qdkAD,ufrsm;. wdkufyGJtwGufvnf;aumif;/
qdkAD,ufrsm;u ygvDrefudk zsufodrf;a&;twGufvnf;aumif; awG;ac:r_t&/
EdkifiHa&;t&ESifh twwfynmt& jyifqif&rnf[k t"dy`m,f&onf? odk@aomf
wefjyefawmfvSefa&; ygvDrefxJ
xw
J Gif twdkuftcHqdkAD,uf&Sdaejcif;jzifh T
zsuo
f rd ;f r_onf aESmifah ES;oGm;onf od@k r[kwf cufco
J mG ;onf[o
l nfh t"dym` ,f
awmhr&ay? 'ifeu
D ifEiS hf aumhcsuf qefu
h sio
f nfh u|eaf wmfw@kd . atmifjrifaom
wdu
k yf w
JG av#mufY olw@kd *%
kd ;f xJwiG f qdAk ,
D ufEiS hf ypPn;f rJjh zpfaom twdu
k t
f cH
wnf&Sd aer_onf u|efawmfwdk@atmifyGJrsm;ESifh rywfouf[k rnfonfhtcgr#
rawG@ &Scd ahJ y? wefjyefawmfveS af &; wdik ;f jyKjynfjyKv$waf wmfxw
J iG f jywfom;aom
aAmf&ADS pfrsm;ESiw
hf uG rjywfom;aom vuf0q
J &kd ,
S af wmfveS af &;rsm; yg0ifaom
59
twdu
k t
f cHqAkd ,
D uf wck&cdS ahJ omtcsuaf =umifh 1918 ckEpS f Zefe0g&v
D 5 &uf
ae@wiG f wdik ;f jyKjynfjyKv$waf wmf zsuo
f rd ;f r_ukd raESmihaf ES;apHrk u wu,fwrf;
tm;jzifh vG,fulapcJha=umif; u|efawmfwdk@ aumif;pGmod&Sdonf? ppfwrf;a&;
om;olrsm;onf vH;k 0_yaf xG;oGm;+yD; awmfveS af &; tawG@t}uHKtm;vH;k eD;yg;udk
arhypfvdkuf=uonf? TtawG@t}uHKrsm;u awmfvSefa&;twGif;wGif azmuf
jyefaom ygvrD eftjyifbuf&dS vlxv
k y_ &f mS ;r_ukd ygvrD efwiG ;f &Sd awmfveS af &;udk
pmemaom (od@k r[kwf wdu
k f u
kd af xmufcv
H #if omIaumif;ao;onf) twdu
k f
tcHwckESifh aygif;pyfjcif;onf rnfr#vGefpGm tusKd;&Sda=umif;udk azmfjyvdkufay
onf? TbufwGif 'wfcsfESifh a,bk,svuf0Jorm;rsm;onf w&m;ao
vuf0o
J rm;rsm;uJhodk@ acsy=uonf? olwdk@onf wu,fhawmfvSefa&;xJ rnf
onft
h cgrS ryg0ifz;l olrsm;/ awmfveS af &;orm;rsm;. ordik ;f udk rnfonfh tcgrS
eufeuf_dif;_dif; rpOf;pm;cJhzl;olrsm; odk@r[kwf wpHkwckaom azmufjyefonfh
tzGJ@tpnf;rsm;tm; qENpGJususjiif;qdkjcif;udk yuwdbm0 ta=umif;&if;
rsm;ESifh pkaygif;v_yf&Sm;r_jzifh TtzGJ@tpnf;rsm;udk vufawG@t& zsufqD;jcif;
tjzpf dk;tpGmtxifrSm;cJh=uolrsm; jzpf=uonf?
Edik if aH &; (xd@k jyif Edik if aH &;omru) ,lqcsut
f opfw&yfukd y,fcs&efEiS hf
zsuq
f ;D &ef taocsmqH;k enf;rSm udk umuG,o
f nf[al om trnfjzifh ,kwdW
rwefonft
h jzpfo@kd av#mcsjcif;yifjzpfonf? rnfonft
h rSew
f &m;rqdk ('kid ,
f uf
*sif t}uD;ajymqdkonfhtwdkif;) tvGeftu|Hvkyfvmv#if/ um;csJ@cJhv#if w
u,fwrf; toHk;csEdkifr_abmifudk ausmfvGefoGm;cJhv#if ,kwWdrwefonfhtjzpf
od@k av#musomG ;Edik +f yD; Tta=umif;tcsurf sm;atmufwiG f ,kwrdW wefonft
h
&m jzpfomG ;ayvdrrhf nf? Tum; qdAk ,
D ufomef tpd;k &onf "e&Si'f rD u
kd a&pD
ygvrD efrsm;xuf xl;uJomvGeo
f nf[al om trSew
f &m;opftwGuf 'wfcsEf iS hf
*smrefvuf0o
J rm;rsm;u jyKtyfonfh qd;k usK;d rsK;d yifjzpfay.? "rRwmyif tjrif
a[mif;udk vufcx
H m;ol od@k r[kwf rnfonft
h ajctaeatmufwiG rf qdk "e&Sif
ygvrD efrsm;xJwiG f 0ifa&muf&efjiif;qdjk cif;udk cGirhf jyKEdik [
f k a,bk,s qkyu
f ikd x
f m;
ol rnfolrqdk rSm;,Gif;ayvdrfhrnf? oydwfarSmuf&efaumif;onfh ta=umif;
tcsurf sm;udk Tae&mwGif u|eaf wmfazmfjy&ef r&nf&,
G yf g? ta=umif;rl T
pmapmif.wm0efrSm ydkrdkao;i,fygonf? qdkvdkonfrSm EdkifiHwumhuGefjrLepf
60
vlxt
k m; vG,u
f pl mG v$r;f rd;k oGm;jcif; jzpfwef&m.? trSeyf if vlxrk sm;twGi;f
awmf vSefa&;pdwf"mwf r&Sdygu Tpdwf"mwfwdk;yGm;r_udk vG,fulapaom t
a=umif;tcsurf sm;r&Syd gu awmfveS af &; enf;y&d,m,frsm;onf jyKrlvy_ &f mS ;r_
tjzpfodk@ rnfonfhtcgrS ajymif;vJvdrfhrnf r[kwfay? odk@aomf u|efawmfwdk@
onf k&mS ;jynfY awmfveS af &;pdw"f mwf oufoufay:wGif awmfveS af &; enf;
y&d,m,frsm; rwnfaqmufEdkif[laom trSefw&m;udk tvGef&Snf=um+yD; em
usiaf om/ aoG;xGuaf om tawG@t}uHKt& ,H=k unfvmapcJ.
h ? enf;y&d,m,f
rsm;udk oufqdkif&mwdkif;jynf (xdk@jyif tdrfeD;csif;wdkif;jynfrsm;ESifh urBmay:&Sd
wdik ;f jynftm;vH;k ) twGi;f &Sd vlwef;pm;tiftm; tm;vH;k ESiw
hf uG awmfveS af &;
v_y&f mS ;r_rsm;. tawG@t}uHKudk wnf+idrpf mG ESihf wif;usypf mG yuwdbm0usus
tuJjzwfrt
_ ay: tajcjyK&rnf? rdro
d nf rnfr# awmfveS af &;qefa=umif;udk
ygvDreftacsmif0g'tm; _wfcsajymqdkjcif; oufoufjzifhvnf;aumif;/ ygvDref
rsm;xJwiG 0f ifjcif;tm; jiif;qdjk cif;oufoufjzifv
h nf;aumif; jyo&efrmS tvGef
vG,u
f v
l aS yonf? od@k aomf Tr#v,
G u
f jl cif;a=umifyh if cufcaJ om/ tvGew
f &m
cufcv
J Saom jy\emtwGuf tajzr&Edkifay? Oa&myygvDrefxw
J Gif wu,f
awmfveS af om ygvrD eftpkukd zefw;D &efrmS k&mS ;jynfrmS xuf ydI
k ydI
k yif cufcv
J S
ay.? Tum;"rRwmyifjzpfonf? odk@aomf TonfrSm a,bk,strSefw&m;
wckvHk;. oD;jcm;azmfjycsufwckom jzpfayonf? rSm 1917 ckESpf xl;jcm;
aom/ ordik ;f t& tvGerf }uHKzl;aom tajctaewGif qd&k ,
S v
f pfawmfveS af &;
pwif&ef k&mS ;jynftwGuf vG,u
f o
l nf? od@k aomf awmfveS af &;udk qufvuf
&efEiS hf tqH;k owf ukepf ifomG ;ap&efqv
kd #if k&mS ;jynfonf Oa&mywdik ;f jynfrsm;
xuf ydrk ckd ufcv
J rd rhf nf? u|eaf wmfonf 1918 ckEpS f tpydik ;f wGiyf if Ttcsuu
f kd
azmfjycJah o;onf? xd@k jyif u|eaf wmfw@kd . vGecf ahJ om 2 ESpw
f m tawG@t}uHKu
TtjrifrSefuefa=umif;udk vHk;0twnfjyKcJh.? wpHkwckaom/ xl;jcm;aom
ta=umif;tcsurf sm; wd@k rmS (1) qdAk ,
D ufawmfveS af &;ESihf TawmfveS af &;.
tusKd;qufjzpfaom tvkyform; v,form;rsm;tm; r,Hk=unfEdkifavmuf
atmif ajcukefvufyef;usaponfh e,fcsJ@ppf tqHk;owfr_udk aygif;pyfay;&ef
jzpfEdkifr_/ (2) rdrdwdk@.&efol qdkAD,ufudk qef@usif&ef nD!GwfEdkifpGrf;r&Sdaom
urBmhtiftm;}uD; e,fcsJ@"m;jy tkyfpk 2 pkt=um;&Sd taotvJwdkufyGJtay:
62
-----------------
tcGit
hf vrf; tvGew
f &m enf;yg;vS.? &Jabmf abmf'*D gEiS hf ol. uGejf rLepfoydwo
f rm;
(uGejf rLepfpwm tufpwm&Sief pfpwm) tpk. ygvrD efxw
J iG f ryg0ifa&;udk axmufcjH cif;rSm
f Akd ,
D uf (trSwf 3 ESihf 4/ Zefe0g&D
wu,fyif rSm;,Gi;f .? od@k aomf ol.owif;pm tDvq
17 ESihf azazmf0g&D 1 &uf/ 1920) 2 apmifrv
S nf;aumif;/ &Jabmfqm&yfw.
D ajymifajrmuf
aom tywfpOfpmapmif uGefjrLepfprdk (trSwf 1-4/ atmufwb
kd m 1 ESihf Ed0k ifbm 30/
1919 ckEpS )f 4 apmifrv
S nf;aumif; zwf&or#aom tDwvD"e&Sif owif;pm tcsK@d rS
vnf;aumif;/ tuJjzwfEikd o
f avmufqv
kd #if &Jabmf abmf'*D gonf tcsuw
f csuw
f iG f
rSefuefonf[k u|efawmfxifonf? qdkAD,uftm%mESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudk
todtrSwfjyKaom ygwDxw
J Gif qufvuf&Sdaeao;aomfvnf; ygvDrefrsm; tzG@J 0if
rsm;tjzpf rdrw
d @kd . tE&m,ft&Sq
d ;kH tacsmiform; ay:vpDa[mif;udk qufvufjyK
vkyaf eaom wl&yfwED iS hf ol.taygi;f tygrsm;udk &Jabmf abmf'*D gEiS hf ol.*d%
k ;f om;rsm;u
wdu
k cf u
kd jf cif;onf rSeu
f efay.? "rRwmyif Tonfukd tav#mah y;jcif;tm;jzifh &Jabmf
qm&yfwED iS hf tDwvD qd&k ,
S v
f pfygwD 16 wckv;kH onf [efa*&DjynfwiG f jzpfco
hJ nft
h wdik ;f
tE&m,fay;+y;D tvm;wl tE&m,frsm; ay:xGuaf patmif +crd ;f ajcmufaom trSm;wckukd
usL;vGejf cif;jzpf.? [efa*&DwiG f [efa*&Dw&l yfwrD sm;onf twGi;f rSaeI ygwED iS hf qdAk ,
D uf
tpd;k &ESpcf pk vH;k udk zsuq
f ;D cJ.
h ? Tod@k aom tacsmiform;rsm; jzpfonfh ygvrD eform;rsm;
tay: rSm;,Gi;f aom/ rjywfom;aom od@k r[kwf aysmn
h ahH om oabmxm;onf wzufwiG f
vuf0*J %
kd ;f uGejf rLepf0g'udk ay:xGuaf p+y;D tjcm;wzufwiG f 0g'.wnf&rdS u
_ kd wpHk
wckaom twdkif;twmtxd rSefuefa=umif; azmfjyvdkuf.? &Jabmf qm&yfwDu
trwfrif; wl&yfwu
D kd rjywfom;[k pGypf jJG cif;rSm (uGejf rLepfprdk trSwf 3) vH;k 0rSm;,Gi;f .?
ta=umif;rl wl&yfwED iS hf taygi;f ygrsm;uJo
h @kd tacsmiform;rsm;jzpfonfh ygvrD ef orm;rsm;
udk tav#mah y;&mwGif rjywfom;onfrmS tDwvDq&kd ,
S v
f pf ygwu
D ,
kd Yf yif jzpfaom
a=umifw
h nf;?
65
(8)
rnf o nf h aph p yf a &;rS rvk y f b l ; avm
z&ifhcfzwf pmapmifxrJ S udk;um;csufxw
J Gif vuf0o
J rm;rsm;onf
Taqmify'k Ef iS hf ywfoufI rnfr#tav;xm; !ejf yajymqdck o
hJ nfukd u|eaf wmf
wdk@ awG@jrifEdkifayonf? rmhufpf0g'orm;[k rdrdudk,fudk oHo,r&Sd ,lq+yD;
rmhupf 0f g'orm; jzpfvakd om qEN&adS e=uolrsm;u rmhupf 0f g'. tajccH trSef
w&m;tm; arhaeonfukd awG@&onft
h wGuf 0rf;enf;zG,f aumif;vS.? tde*f ,f
onf rmhupf u
f o
hJ @kd &SmrS&mS ;aom pma&;q&mrsm;xJwiG f wa,muftyg t0if
jzpfonf? olw@kd . }uD;jrwfonfh pmtkyw
f ikd ;f rS pma=umif;wdik ;f pma=umif;wdik ;f
wGif tvGew
f &mrSwo
f m;zG,f aumif;avmufatmif av;eufonfh t"dym` ,f
rsm;yg&o
dS nf? bvefu*DG %
kd ;f bHt
k zG@J orm; 33 a,muf17 . a=unmpmwrf;udk
qef@usiw
f u
kd cf u
kd o
f nfh taeESihf 1874 ckEpS t
f wGi;f u tde*f ,f. ajymqdck suu
f kd
=unfh=uOD;pdk@?
u|efawmfwdk@onf uGefjrLepfrsm;jzpf=uonf? tb,fa=umifh[lrl
u|eaf wmfw@kd onf u|eaf wmfw@kd . yef;wdik u
f kd &&S&d eftwGuf =um;ckvwf ae&m
rsm;wGif &yfem;jcif; rjyKvky/f rnfonfah phpyfa&;udrk S rjyKvky/f Tod@k jyK vkyjf cif;
onf atmifyGJcHrnfh ae@&ufudka&$@qdkif;ap+yD; u|efouf&Snfjcif;om jzpfapvdrfh
rnf[k bvefuGD*dk%f; bHktzGJ@orm;rsm;u wdk@. a=unm pmwrf;xJwGif
a&;om;xm;onf?
*smrefuGefjrLepfrsm;onf uGefjrLepfrsm;jzpf=uonf? tb,fa=umifh
[lrl olwdk@onf olwdk@udk,fwdkifu zefwD;jcif;r[kwfbJ ordkif;qdkif&mjzpfay:
wd;k yGm;r_. jzpfpOfu zefw;D ay;vdu
k af om =um;ckvwfae&mtm;vH;k ESihf aphpyfr_
tm;vH;k udk jzwfoef;I rdrw
d @kd . aemufq;kH yef;wdik f (0g) vlwef;pm;rsm; zsuo
f rd ;f
66
a&;ESihf ajr,myk*v
~ u
d ydik q
f ikd rf p_ epf od@k r[kwf xkwv
f yk af &;ud&,
d mrsm; yk*v
~ u
d
ydkifqdkifr_ pepfr&Sdawmhaom vl@tzGJ@tpnf; wnfaqmufa&;wdk@udk &Sif;&Sif;
vif;vif; odjrif+yD; tpOfvu
kd cf ahJ oma=umifjh zpf.? bvefu*DG %
kd ;f bHt
k zG@J orm;
33 a,mufonf uGejf rLepfrsm;jzpf=uonfrmS olw@kd onf =um;ckvyfae&mrsm;
ESihf aphpyfa&;rsm;udk ckev
f m$ ;oGm;jcif;jzifh udpt
P 00udk +yD;ajrmufvrd rhf nf[k pOf;
pm;=uaoma=umifv
h nf;aumif; xd@k jyif aemuf&uftenf;i,ftwGi;f tvkyf
p+yD; (Tum; olwdk@.usdef;ao ,lqcsuf) tm%mudk &onfESifh eufzefo
bufwGifuGefjrLepf0g' xGef;aygufawmhrnf[kpOf;pm;rd=uaoma=umifhvnf;
aumif; jzpfayonf? xdk@a=umifh tu,fI TudpPudk vufiif; rvkyfaqmif
Edkifbl;qdkygu olwdk@onf uGefjrLepfrsm; r[kwf=uawmhacs?
rdrw
d @kd . pdwrf &Snrf u
_ kd oabmw&m;a&;t& tcdik t
f rm ta=umif;jy
csuftjzpf xm;&Sdjcif;rSm tb,fr# uav;uvm;Edkifygoenf;? (z&uf'&pf
tdef*,fa&;bvefuGD*dk%f; bHktzGJ@orm;rsm;. vkyfief;pOfaqmif;yg;/ *smref
qdk&S,f 'Drdku&ufowif;pm azmfcfwyf/ trSwf 73/ 1874 ckwGif ygcJhonf?
k&Sm;bmomjyefqdkcsuftjzpf 1871-1875 ckESpfrsm;twGif; aqmif;yg;rsm;/
1919 ckEpS f yDxk*d &uf+rdK@/ pmrsuEf mS 52-53 wGif yg&o
dS nf?)
tqdkyg aqmif;yg;xJwGifyif tdef*,fu aAvifhqdkoludk av;av;
eufeuf cs;D usL;*k%jf yKxm;I xdo
k .
l rjiif;Edik af om aumif;r_rsm;udk xkwaf zmf
ajymqdck o
hJ nf? (aAvifo
h nf *Jp'f u
D o
hJ @kd yif qd&k ,
S v
f pf0g'udk opPmrazmufao;rD
1914 ckESpf=o*kwfvtxd EdkifiHwumh qdk&S,fvpf0g'. xdyfwef; acgif;aqmif
wa,muf jzpfonf) od@k aomf tde*f ,fonf tvGex
f if&mS ;aom trSm;wckukd
tao;pdwfcGJjcrf;pdwfjzmjcif;rjyKbJ ausmfv$m;oGm;jcif; r&SdcJhay? "rRwmyif
tvGefi,f&G,f+yD; tawG@t}uHK r&ifhusufao;onfh awmfvSefa&; orm;rsm;
tzd@k vnf;aumif;/ tawmf touft&G,}f uD;+yD; tawG@t}uHK tawmf&ifu
h suf
ae+yDqEkd ikd o
f nfh "e&Siaf ygupf awmfveS af &;orm;rsm;tzd@k vnf;aumif; aphpyf
a&;udkcGifhjyKjcif;onf tvGeftrif; tE&m,f}uD;vS+yD; em;rvnfEdkifI
rrSeu
f efaom udp&P yfjzpfonf? ajrmufjrm;vSaom qifajcvdrf orm;wd@k onf
(Tol r sm;onf ol r wl a tmif tawG @ t}uH K &S d a omEd k i f i H a &;orm;rsm;
jzpf=uonf) &Jabmfvefpb
f m&D azmfjycJah om +Ado#tacsmiform; acgi;f aqmif
67
onf?)
"rRwmyif tvGefcufcJ+yD; _yfaxG;aom wckcsif;udpPrsm; &Sdwwfay
onf? xdx
k T
kd Taomaphpyfa&;. wu,fv
h uQ%mudk rSeu
f efpmG qH;k jzwf
Edkif&ef }uD;rm;pGmtm;xkwf&ayonf? Oyrmtm;jzifh vlowfr_wckqdk=uygpdk@?
onf vHk;0vkyfxdkufoavm (Oyrm w&m;ojzifh rdrdudk,fudkumuG,fcGifh)
od@k r[kwf cGirhf v$wEf idk o
f nfh aygq
h csuaf =umifah vm/ xdrk #ru aocsmpGmpDpOfI
vky}f uHowfjzwfoavmqdo
k nfukd qH;k jzwf&ef tawmfyif cJ,Of;ayonf? trSef
yif Edik if aH &;bufwiG f wcgw&Hvw
l ef;pm;rsm;ESihf ygwrD sm;t=um; (trsK;d om;a&;
ESihf Edik if w
H umt&) tvGet
f rif; _yaf xG;onfh udprP sm;&Sad eojzifh oydwt
f wGi;f
vkyfoifhvkyfxdkufaomaphpyfa&;avm/ odk@r[kwf oydwftzsuform;rsm;
opPmazmuf acgi;f aqmifrsm; ponfw@kd u opPmazmufaomaphpyfa&;avm
tp&So
d nfh jy\emrsm;xuf ydrk ckd ufcaJ om tajctae tajrmuftjrm; ay:
xGufvmvdrfhrnf? a&m*gcyfodrf; aysmufuif;apaomaq;!ef; odk@r[kwf
tajctaetm;vHk; ESifhudkufnDaom a,bk,sw&m; (rnfonfhaphpyfa&;rS
rvkyf )udk owfrw
S &f efrmS &,fp&mjzpfayvdrrhf nf? wOD;wa,mufonf rdr.
d
OD;aESmufukd toH;k jyK&rnf? oD;jcm;udpw
P ikd ;f Y rdrb
d mom cGjJ crf;pdwjf zm Edik pf rG ;f &Sd
&rnf? *k%fESifhj'yfudkufnDaom ygwDtzGJ@tpnf;ESifh ygwDacgif;aqmifrsm;.
vkyfief;aqmifwm w&yfonf rdrdvlwef;pm; twGif;&Sd cGJjcrf;em;vnfwwf
aomol rSeo
f r#. a&&Snaf om/ }uHch ikd af om/ trsK;d rsK;d tzHzk akH om/ bufaygi;f
pHkaom }udK;yrf;csufjzifh _yfaxG;aom EdkifiHa&; jy\emrsm;udk vsifjrefI rSef
uefpmG ajz&Si;f Edik af &;twGuf vdt
k yfaom todynm/ tawG@t}uHK/ xdrk #ru
vdktyfaom EdkifiHa&;tuif;yg;r_wdk@udk arG;jrLay;&rnf?
---------------
tod^m%f tyGiv
hf if;qH;k wdik ;f jynfrsm;twGi;f &Sd tajctaersm;twGi;f Y yifjzpfap/
a&S@wef;ta&mufq;kH vlwef;pm; twGi;f yifjzpfap rsuaf rSmuf tajc taersm;a=umifh
.pdw"f mwfqikd &f m tiftm;tm;vH;k udk tjrifrh m;qH;k xGe;f um;aponfh tcgrmS yifjzpfap
vlwef;pm;wdik ;f wGif rpOf;pm;
pm;aom/ pOf;pm; Edik pf rG ;f r&Sad om vlwef;pm;. ud,
k pf m;vS,rf sm;
tpOfojzifh &Sad evdrrhf nf? xdrk #ru vlwef;pm;rsm; &Sad eor#umvywfv;kH vlwef;pm;rhJ
69
tm%mtm;qef@usiaf om "e&Siv
f w
l ef;pm;. 'Dru
kd a&pDpepfEiS hf "e&Siv
f w
l ef;
pm;. ygvDrefpepftm; umuG,fjcif;onfvnf;aumif; cGifhrjyKEdkifonfh/
opPmazmufonfh aphpyfa&;rsm;. t"duazmfjycsufrsm;jzpfum aygif;csKyf
vdkufaomf awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;ESifh .ta&;awmfyHktm;
touftE&m,fjyKonfh tacsmif0g'jzpfayonf?
tjcm;ygwD r sm;ES i f h aph p yf a &;rS e f o r#ud k y&d , m,f
qif a om/ aph p yf v d k u f a vsmaom ay:vpD r S e f o r#ud k tav;xm;
uef@uGuf&rnf[k *smref vuf0Jorm;rsm;u z&ifhzwfpmapmifxJY a&;cJh=u
onf?
Todk@aom tjrifrsm;udk qkyfudkifxm;ygvsuf Tvuf0Jorm;rsm;
onf aAmf&ADS pf0g'udk jywfjywfom;om; jypfwifw
_ cf sjcif; rjyKonfrmS tH=h ozG,f
&maumif;ayonf? ta=umif;rl aAmf&ADS pf0g' ordik ;f wckv;kH twGi;f Y atmufwkd
bm awmfvSefa&;rwdkifrDjzpfap atmufwdkbmawmfvSefa&;+yD;onfh aemufrSm
jzpfap "e&Siyf gwrD sm;tygt0if tjcm;aomygwrD sm;ESihf y&d,m,fqifjcif;/ vdu
k f
S faeayonf? ud*k smref vuf0J
avsmjcif;/ aphpyfjcif; om"ursm;jzifh jynfEh u
orm;rsm;u rod=uonfr[kwfay?
Edik if w
H umh "e&Siv
f w
l ef;pm;udk wGe;f vSe&f eftwGuf qifEo
J$ nfph pfum;
wEdkifiHESifhwEdkifiHt=um; jzpfyGm;onfh acgif;trmqHk; omrefppfrsm;xuf tp
w&mru ydrk ckd ufcJ ydrk &kd n
S =f um ydrk kd y_ af xG;vSay&m y&d,m,fo;kH jcif;/ rdrd &efol
rsm; t=um;&SdtusKd;pD;yGm; twdkuftcHjzpfr_ (,m,Dyifjzpfygap) udk toHk;cs
jcif;&Edkifor# (,m,D/ rcdkif+rJaom/ ,drf;,dkifaom/ c|if;csufyifjzpfygap)
r[mrdwrf sm;ESihf vdu
k af vsmvkyu
f ikd jf cif;/ aphpyfjcif;wd@k ukd }udKwifjiif;y,fonfrmS
tvGeyf if &,fp&maumif;onf r[kwyf gavm? tcuftcJ twm;tqD;rsm;&Sd
onf/h vlorl ayguaf &mufonfh awmifukd wufrnfjyKaomtcg rwufru
D yif
aumufaumufauG@auG@roGm;Edik /f aemufa=umif;udk jyefIrvSnEhf ikd /f a&G;cs,+f yD;
vrf;udk rpGe@f vw
$ Ef ikd /f tjcm;vrf;rsm;jzifh rwufEikd [
f k wif}udKjiif;y,fjcif;uJo
h @kd
yif r[kwyf goavm? xd@k jyif tawG@t}uHK r&Sad o;aom/ r&ifu
h su=f uao;aom
xdo
k rl sm;onf (tu,fI i,f&,
G af o;aoma=umifh jzpfonf[q
k ykd gu rqd;k vS
ao;ay? i,f&,
G o
f rl sm;tm; umvwcktxd t"dym` ,frphJ um;rsm;udk ajymqd&k ef
71
(9)
*&d w f + Ad w d e f & S d vuf 0 J * d k % f ; uG e f j rLepf 0 g'
jy\emwd@k Y oabmuGv
J aJG e=ujcif; jzpfayonf? Tavbmygwo
D nf tvkyf
orm;or*~trsm;ydik ;f yg0ifaeonfh ygwjD zpf.? tvkyo
f rm;rsm;. qd&k ,
S v
f pf
tzGJ@csKyfESifh qdk&S,fvpfavbmygwD wdk@u ygvDrefa&G;aumufyGJrsm;xJodk@
yg0ifa&;udv
k nf;aumif;/ ygvrD efrsm;xJo@kd yg0ifa&;udv
k nf;aumif; qef@usi=f u
onf? xd@k jyif avbmygwx
D o
J @kd yg0if&ef qef@usi=f uonf? Tae&mwGif +Adwo
d #
qd&k ,
S v
f pf ygw0D iftm;vH;k od@k r[kwf trsm;ydik ;f ESihf oabmuGv
J =JG ujcif;jzpfonf?
olw@kd u +Adwo
d #q&kd ,
S v
f pfygwt
D m; t*Fvefjynf&dS uGejf rLepfygwrD sm;. vuf
,m*dk%f; tjzpf,lqxm;=uavonf? (qDvfAD;,m;yef[yfpf. txufyg
aqmif;yg;/ pmrsufESm 5 udk=unfhyg?)
odk@jzpfI oabmxm;uGJvGJr_. azmfjycsufomefrsm; (*smreD&Sd
omefonf t*Fvefjynf&dS omefxuf k&mS ;omef ESihf ydrk ekd ;D pyfonf)
ESihf tjcm;aom tajctaersm;Y t}uD;tus,jf cm;em;r_ &Sad omfvnf; t&if;cH
uGJvGJcsufonf *smreDrSmuJhodk@yif jzpfayonf? vuf0Jorm;rsm;. jiif;qdk
csufrsm;udk u|efawmfwdk@ ppfaq;=unfh=uygpdk@?
ygvrD efxo
J @kd 0ifa&; jy\emESiyhf wfoufI &Jabmf qDvAf ;D ,m;yef[yfpf
u xdo
k wif;pmxJwiG yf gaom *vyfp*f +kd rdK@ paumhwveftvkyo
f rm; aumifpD
trnfEiS hf a&;xnfx
h m;aom &Jabmf 'AvsL*gvmcsm. aqmif;yg;udk ud;k um;
azmfjyxm;avonf?
ola&;vdkufonfrSm txufyg aumifpDonftwdtusyif ygvDref
qef@usifa&; jzpfayonf? xdk@jyif EdkifiHa&;ygwD tzGJ@tpnf;rsKd;pHkrS vuf0J*dk%f;
tm;vHk;u xdkaumifpDtm; oabmwl axmufcH=uonf? u|efawmfwdk@onf
paumhwvef awmfveS af &;v_y&f mS ;r_rsm;udk ud,
k pf m;jyKxm;onf? xkwv
f yk af &;
twGif;Y (xkwfvkyfa&; vkyfief;cGJtoD;oD;twGif;Y) awmfvSefaom tzGJ@
tpnf;rsm;udkvnf;aumif; ae&mtESH@&Sd qdk&S,faumfrwDrsm;udk tajccHxm;
onfh uGefjrLepfygwDudkvnf;aumif;/ wnfaxmif&ef tqufrjywf tm;oGef
}udK;yrf;ae=uonf? u|eaf wmfw@kd onf w&m;0ifpmG &Sad om ygvrD eftzG@J 0ifrsm;ESihf
Tygwo
D nf avbmygwx
D o
J @kd yg0ifa&;udq
k ef@usijf cif;jzpf+yD; ygw0D iftm;vH;k taeESihf
um; ygvrD efxJ yg0ifvyk u
f ikd af &;udk qef@usijf cif;r[kw[
f k u|eaf wmf,=kH unfayonf?
83
tcsed t
f awmf=um=umyif pum;ppfx;kd cJ+h yD;av+yD? u|eaf wmfw@kd onf olw@kd tay:
twdtvif;ppfa=unm&ef vdrk nf[k r,lqcJah y? olw@kd onf u|eaf wmfw@kd tm;
twdtvif;wdkufcdkuf&ef a=umufvef@ae=uayonf?
odk@aomf TtajctaersKd; =um&Snfqufvuf wnf&SdEdkifvdrfhrnf
r[kwfay? u|efawmfwdk@onf ppfrsufESmwckvHk;wGif atmifyGJrsm; qufwdkuf
&cJhayonf?
paumhwvefjynf tif'Dyif;'ifh tvkyform;ygwD. omrefygwD0if
vlxkonf ygvDrefpepfudk wae@xufwae@ ydkrdk&GH@rkef;vm=uonf? xdk@jyif qdkAD
,uf r sm; (k & S m ;pum;vH k ; tm; t*F v d y f t oH x G u f j zif h a&;om;toH k ; jyK
xm;jcif;jzpfonf) od@k r[kwf tvkyo
f rm;aumifprD sm;tm; XmecGt
J m;vH;k eD;eD;u
axmufcHtm;ay;vsuf&Sd=uonf? "rRwmyif TonfrSm EdkifiHa&;vkyfpm;aeol
vl}uD;rif;rsm;twGufqdkaomf tvGefw&mta&;}uD;ayonf? xdk@a=umifhyif
olwdk@onf rdrdwdk@tzGJ@0ifrsm;tm; ygvDrefpepfbufodk@ jyefvnfvm&ef t}uH
uke^f m%fuek x
f w
k I
f aoG;aqmifazsmif;zsae=uonf? awmfveS af om &Jabmfrsm;
onf Tvlqdk;*dk%f;tm; raxmufcHoifhay? (pmvHk;apmif;/ vkdif;wm;r_rsm;rSm
pma&;ol. trSwt
f om; jzpfonf)? TbufrmS &So
d nfh u|eaf wmfw@kd . wdu
k yf JG
onf tvGefcufcJayvdrfhrnf? TwdkufyGJtwGif;&Sd tqdk;0g;qHk;aom tcsuf
onfum; wOD;csif;tusKd;pD;yGm;udk awmfvSefa&;. tusKd;pD;yGm;xuf jrifhwif
xm;olwdk@. opPmazmufr_rsm; jzpfayvdrfhrnf? ygvDrefpepfESifh ywfoufI
axmufcrH _ rSeo
f r#onf u|eaf wmfw@kd . +Adwo
d # &Sw
d 'f rD efrsm;ESihf aemhu;D cfrsm;
vufxufodk@ a&muf&Sd&ef ulnD,dkif;yif;jcif;yif jzpfonf? [if'gqif/ uvdkif;
eufpfESifh taygif;ygwdk@onf urf;ukefatmif azmufjyefolrsm; jzpfayonf?
w&m;0ifpGm&Sdaom tif'Dyif;'ifh avbmygwDonf =umav=umav "e&Sifvl
wef;pm; vpfb&,fygwDrsm;. csKyfudkifr_udk cH&avjzpfonf? Tvpfb&,f
rsm;onf vl}uD;rif; rufa':e,fpEdk'ifESifh taygif;ygwdk@. t0ef;t0dkif;xJwGif
rdrdwdk@. pdwf"mwfcdkvH_&mudk&SmazG awG@&SdcJh=uayonf? w&m;0ifpGm&Sdaom
tif'Dyif;'ifh avbmygwDonf wwd,tifwmae&Sife,fudk tvGeftrif; rkef;
wD;onf? ygw0D ifxrk mS wwd,tifwmae&Sief ,fukd oabmwlaxmufco
H nf?
ygvrD efx&J dS tacsmif0g'rD sm;udk axmufcrH r_ eS o
f r#onf rnfonfeh nf;ESijhf zpfap
84
0ifa&mufvyk u
f ikd rf r_ &Syd gu qdAk ,
D ufrsm;u ygvrD eftay: atmifycJG &H ef jzpfEikd f
rjzpfEikd q
f o
kd nfukd wifjyr_r&Scd ahJ y? wifjy&efvt
kd yfonfuv
kd nf; rpOf;pm;rday?
wcsdefwnf;rSmyif Tpmudka&;om;olu *&dwf+Adwdef&Sd uGefjrLepfygwDonf
odyeH` nf;usrrl sm;t& jyKrlaqmif&u
G &f rnf[al om vH;k 0rSeu
f efonfh xifjrif,l
qcsuw
f &yfukd wifjycJah vonf? odyyH` nm. awmif;qdck suu
f m; yxrtm;jzifh
tjcm;wdik ;f jynfrsm;. tawG@t}uHKrsm;udk xnfo
h iG ;f pOf;pm;&rnf? txl;ojzifh
t&if;&Sifwdkif;jynfrsm;yifjzpfaom tjcm;aomwdkif;jynfrsm;. jzwfoef;ae
qJjzpfonfh od@k r[kwf r=umrDu jzwfoef;cJ&h onfh tawG@t}uHKrsK;d ESihf tvGew
f l
aom tawG@t}uHKrsKd; jzpfayonf? 'kwd,tm;jzifh xdkwdkif;jynf&Sd v_yf&Sm;ae
aom tiftm;rsm;/ tpkrsm;/ EdkifiHa&;ygwDrsm;/ vlwef;pm;ESifh vlxkrsm; tm;
vH;k udk xnfo
h iG ;f wGuq
f &efuv
kd nf;aumif;/ ay:vpDuckd srw
S &f mY tpkwpk od@k r
[kwf ygwDw&yf.qENESifh tjrifrsm;/ vlwef;pm;toda&csdefESifh wdkufyGt
J wGuf
toifhjzpfr_oufoufwdk@jzifhom qHk;jzwfjcif;rjyK&efudkvnf;aumif; awmif;qdk
vdkufayonf?
[if'gqifrsm;/ uvdik ;f eufprf sm;/ rufa':e,frsm;ESihf pEd'k ifrsm;wd@k onf
ar#mv
f ifph &mr&Sad tmif azmufjyefonfqo
kd nfrmS rSeaf yonf? olw@kd onf tm
%mudk rdr.
d vuf0,f&&Sv
d =kd uonf? ("e&Sirf sm;ESihf !Ge@f aygi;f zG@J ru
_ u
dk m; vdv
k m;
=uonf?) "e&Sifvlwef;pm;. enf;vrf;a[mif;twdkif;tkyfcsKyfvdk=u onf?
tm%m&onfESifhw+ydKifeuf &Sdwf'Drefrsm;/ aumhuD;cfrsm;uJhodk@ rvGJraoG
jyKusifh=uvdrfhrnf qdkonfrSmvnf; rSefuefayonf? xdktcsuftm;vHk;onf
rSeu
f efay.? od@k &mwGif Tod@k qjkd cif;jzifh olw@kd tm; axmufct
H m;ay;jcif;onf
awmfveS af &;udk opPmazmufonf[k t"dym` ,fr&ay? tvkyo
f rm;vlwef;pm;
awmfveS af &;orm;rsm;u awmfveS af &;. tusK;d pD;yGm;twGuf xdv
k }l uD;rif;rsm;
tm; ygvrD efqikd &f m axmufcrH _ toift
h wifu
h kd ay;oifah vonf? T,lqcsuf
udk &Si;f jya&;twGuf wcsed w
f nf;ay:xGuv
f maom +Adwo
d #Eikd if aH &; rSww
f rf;2
apmifukd ud;k um;oGm;ygrnf? (1) 1920 ckEpS f rwfv 18 &ufae@wiG f ajym=um;
aom eef;&if;0efvGKdufa*smh. rdef@cGef; (1920 ckESpfrwfv 19 &ufae@xkwf
refcsufpfwm *g'D,ef xJwGif xnfhoGif;azmfjyxm;onf)? (2) txufwGif
azmfjyxm;onfh aqmif;yg;xJ&dS vuf0J uGejf rLepf wa,mufjzpfol &Jabmf
87
qDvfAD;,m;yef;[yfpf. acsycsufrsm;jzpfonf?
vGKdufa*smhonf ol.rdef@cGef;YtufpfuGpf (tm; tpnf;ta0;odk@
wufa&muf&ef txl;wvnfzdwf=um;cJhaomfvnf; wufa&muf&ef jiif;qdkcJh
onf?) tm;vnf;aumif;/ uGeq
f maA;wpfrsm;ESihf !Ge@f aygi;f rzG@J v=kd ubJ avbm
ygwED iS hf yl;uyfpmG !Ge@f aygi;f zG@J v=kd uaom vpfb&,frsm; (&Jabmf*gvmcsmuvnf;
vpfb&,frsm;onf tif'Dyif;'ifh avbmygwDodk@ 0ifcJha=umif;udk ol.pmxJY
azmfjyxm;onf)tm;vnf;aumif; wdu
k cf u
kd af jymxm;onf? vGKu
d af *smu
h vpf
b&,frsm;ESifh uGefqmaA;wpfrsm;t=um; !Gef@aygif;zGJ@r_w&yf vdktyfa=umif;
xdrk #rueDeD;uyfaom !Ge@f aygi;f zG@J rw
_ &yf vdt
k yfa=umif;udk ajymcJah vonf? od@k
r[kwyf gu qd&k ,
S v
f pf[v
k nf;aumif;/ xkwv
f yk af &;ypPn;f rsm;tm;pkaygi;f ydik f
qdik af &;twGuf }udK;yrf;aeonfh ygw[
D v
k nf;aumif; vGKu
d af *smt
h aeESihf ac:a0:
csiyf &kH aom avbmygwrD mS aocsmayguf atmify&JG oGm;rnfjzpfa=umif; ajymcJh
onf?Tonfudk jyifopfjynfYqdkv#if uGefjrLepf0g'[kac:onf?*smreDYqdk
v#if qdk&S,fvpf0g'[kac:I k&Sm;Yqdkv#if aAmf&SDApf0g'[kac:onf[lI +Adwd
o#"e&Sifvlwef;pm;. acgif;aqmifu em;axmifoly&dowfrsm; em;vnfvG,f
aom pum;rsm;jzifh ,cifu Ttcsufudk odyHkr&ao;onfh ygvDreftzGJ@0if
vpfb&,frsm;tm; &Si;f jyajymqdck ahJ vonf? vpfb&,frsm;twGuf Ttcsurf mS
rlt&yif vufrcHEdkifonfh t&mjzpfonf? tb,fa=umifhqdkaomf olwdk@onf
yk*~vduydkifqdkifr_wGif rlt&&yfwnfaeaoma=umifh jzpfonf[k vGKdufa*smhu
xyfrHIajymqdkcJhavonf?,Ofaus;rlonf tE&m,fESifh &ifqdkifae&+yD?odk@
a=umifyh if vpfb&,fEiS hf uGeq
f maA;wpfrsm; pnf;vH;k =u&rnf[k u xkwf
azmfcJhonf?
vGKu
d af *smu
h ajymcJo
h nfrmS tu,fIoifw@kd onf v,f,mvkyif ef;a'
orsm;od@k oGm;a&mufrnfqykd gu ygwt
D ydik ;f tjcm;rsm; rlvtwdik ;f yif tajymif;
tvJr&So
d nfukd oifw@kd awG@&rdS nf[k u|eaf wmfxifygonf? wd@k onf ab;
tE&m,f uif;a0;vsuf&Sdonf? xdkae&mwGif ab;tE&m,f rusa&mufay?
odk@ aomf v,f,mvkyfief;a'oodk@ ul;pufvmonfESifh xdkae&monfvnf;
,ae@ pufrv
_ yk if ef;a'otcsK@d rmS &So
d uJo
h @kd yif tE&m,ftvGe}f uD;rm; ayvdrhf
rnf jzpfonf? u|efawmfwdk@wdkif;jynf. vlOD;a&ig;yHk;av;yHkonf pufr_ESifh
88
ukeo
f ,
G af &; vkyif ef;rsm;vkyu
f ikd =f uum v,f,mvkyif ef; vkyu
f ikd o
f rl sm;onf
ig;yHkwyHkr#om &Sdayvdrfhrnf? TonfrSm aemifvmrnhftEW&m,fudk pOf;pm;rd
wdik ;f u|eaf wmf tpOft+rJ trSw&f aeonfh tcsuw
f csuyf if jzpfayonf? jyif
opfjynfwiG f vlO;D a&trsm;pkrmS v,f,mvkyif ef; vkyu
f ikd =f uonf? xdak e&mY
ajymif ; vJ v _ y f & S m ;r_ r sm;pG m rjref a omawmf v S e f a &;v_ y f & S m ;r_ r sm;a=umif h
tvG,fwul dkufcwfjcif;rcH&aom t,ltqudk tpdkifvdkuftcJvdkuf awG@&
ayrnf? u|eaf wmfw@kd wdik ;f jynfwiG rf l Tod@k r[kwaf cs? u|eaf wmfw@kd wdik ;f jynf
onf urBmay:&Sd rnfonfhEdkifiHxufrqdk +zdKcGJ&efvG,fulI Tta=umif;&if;
a=umifyh if tu,fI onf pwif,rd ;f ,dik pf jyKonfEiS hf tjcm;aom wdik ;f jynf
rsm;. +ydKuGrJ _xufydkrdk jyif;xefayvdrfhrnf?
Tpum;t& vGdKufa*smhum; vdrRmyg;eyfHkomru rmhufpf0g'xJrS r
enf;vSonft
h &mrsm;udk avhvmxm;oljzpfa=umif; pmzwfol odjrifayvdrrhf nf?
u|eaf wmfw@kd onfvnf; vGKu
d af *smx
h rH S wpHw
k &mudk avhvm,ljcif; jyKEdik o
f nf?
u|eaf wmfw@kd onf vGKd ufa*smah jym=um;+yD;aemuf aqG;aEG;=uonft
h xJrS
pdwf0ifpm;p&maumif;onfh atmufygtjzpftysufuav;wckudk udk;um;jyyg
rnf?
ygvDreftrwf rpPwma0gavh-ar;
ygvD
ar;? vuf&SdtcgrSm pufr_vkyfief;
tvkyo
f rm;rsm;twGi;f Y tajrmuftjrm;onf vpfb&,frsm; jzpf=uum u|ef
awmfwdk@onf olwdk@xHrS tultnDtajrmuftjrm; &cJhygonf? pufr_vkyfief;
tvkyform;rsm;tay: usifhoHk;onfh oif.ay:vpDrsKd;onf rnfuJhodk@ tusKd;
oufa&mufrnfukd eef;&if;0eftaeESihf rnfo@kd pOf;pm;xm;ygoenf;? rsuaf rSmuf
wGif u|eaf wmfw@kd ukd pdwaf &mud,
k yf g axmufco
H rl sm;xJrS avbmygwt
D wGuf
vufwavm wdk;yGm;aom {&mrtiftm;pkwcktjzpf jzpfvm&ef rjzpfEdkifay
bl;avm?
eef;&if;0ef-ajz
eef
ajz? u|efawmfhtjrifrSm vHk;0rwlay? vpfb&,frsm;
tcsi;f csi;f tjyeftvSef wdu
k cf u
kd af eonfh jzpf&yfu vpfb&,ftawmf rsm;rsm;
ukd ar#mfvifhcsufuif;rJhap+yD; avbmygwDbufodk@ wGef;ydk@aeonfrSm oHo,
&Sdp&mrvdkay? avbmygwDtwGif;Y vkyf&nfudkif&nf&Sdaom vpfb&,f t
ajrmuftjrm;&SdI ,cktcgY olwdk@onftpdk;&. *k%foduQmudk zsufqD;ae=u
89
rsm; r[kwaf y?
awmfveS af &;tm;vH;k u txl;ojzifh 20 &mpkEpS t
f wGi;f &Sd k&mS ; awmf
vSefa&; oHk;&yfpvHk;u twnfjyKxm;onfh awmfvSefa&;. tajccHw&m;
onfum; atmufygtwdik ;f jzpfayonf? awmfveS af &;w&yf jzpfay:vm&efrmS
aoG;pkyfcHESifh zdESdyfcHvlxkrsm;u enf;vrf;a[mif;twdkif; aexdkif&efrjzpfEdkif
a=umif; odem;vnfI ajymif;vJr_udk awmif;qdkvmHkr#ESifh rvHkavmufay?
awmfvSefa&;w&yf jzpfay:vm&efrSm aoG;pkyfolrsm;u enf;vrf;a[mif;
twdkif;aexdkifum tkyfpdk;jcif; rjyKEdkif&efvnf; vdktyfayonf? atmufajc
wef;pm;rsm;u enf;vrf;a[mif;twdkif; aexdkif&ef tvdkr&SdbJ txuf
tqifhwef;pm;rsm;u enf;vrf;a[mif;twdkif; qufvufrvkyfaqmifEdkif
aom tcgrSomv#if awmfvSefa&; atmifjrifEdkifayonf? TtrSefw&m;udk
tjcm;enf;jzifh azmfjy&rnfqdkaomf (aoG;pkyfcHESifh aoG;pkyfolrsm; 2 OD;pvHk;udk
oufa&mufonf)h wEdik if v
H ;kH twdik ;f twmaqmifaom usyw
f nf;r_uyf r&Syd g
u awmfveS af &;onf rjzpfEikd af cs? t"dym` ,f&onfum; awmfveS af &;twGuf
r&Sdrjzpfvdktyfr_rSm atmufygtwdkif;jzpfonf? yxrtcsufrSm tvkyform;
trsm;pk (,kwpf t
G m;jzifh vlwef;pm;Ed;k =um;r_EiS hf pOf;pm;^m%f&+dS yD; Edik if aH &;t&
wufuaom tvkyform;xJrStrsm;pk) onf awmfvSefa&;w&yf vdktyfae
a=umif;ESifh awmfvSefa&;twGuf olwdk@.toufrsm;udk pGef@vSL&eftoifh&Sd
a=umif;udk vH;k 0em;vnf&rnf? 'kw,
d tcsurf mS tkypf ;kd olvw
l ef;pm;rsm;onf
tpd;k &tusyt
f wnf;ESihf }uHKawGI tusyt
f wnf;u acwfaemuftusq;kH
vlxrk sm;udyk if Edik if aH &;xJo@kd a&muf&v
dS mapum (ppfreS af om awmfveS af &;wdik ;f
. vuQ%mw&yfrSm ,cifu tr_rJhtrSwfrJhaecJh=uonfh tzdESdyfcHvkyfom;
vlxrk sm;twGi;f wGif Edik if aH &;wdu
k yf u
JG kd vkyu
f ikd Ef ikd o
f l tajrmuftjrm; vsijf ref
pGmay:xGucf jhJ cif;jzpfI olw@kd .ta&twGurf mS q,fqod@k r[kwf tqw&mxd
atmifyif wd;k yGm;rsm;jym;vmjcif; jzpfayonf) awmfveS af &;orm;rsm;u tpd;k &
tm; csnfheJ@ap+yD; tpdk;&tzGJ@udk vsifjrefpGm wGef;vSefypfEdkifap&rnf?
*&dwf+AdwdefwGif ypPnf;rJhvlwef;pm; awmfvSefa&;tm; atmifyGJ&Edkif
onfh Tta=umif;tcsuf ESpf&yfvHk;onf tjcm;t&mrsm;teuf xif&Sm;pGm
&ifhrSnfhaea=umif;udk vGdKufa*smh. rdef@cGef;xJwGif awG@jrifEdkifayonf? vuf0J
93
Ttcsuu
f kd u|eaf wmfonf ydrk t
kd cdik t
f rmuspmG &Si;f jyrnf? u|eaf wmfh
xifjrifcsuft&qdkv#if +Adwdo# uGefjrLepfrsm;onf ygwDESifhtpkav;pk (wdk@
tm;vHk;onf tvGefcsnfheJ@ayonf? tcsKd@onf tvGef@tvGef csnfheJ@ayonf)
udk wwd,tifwmae&Sief ,f. rlrsm;ay:wGiv
f nf;aumif;/ rkcsyif ygvrD efxo
J @kd
yg0ifa&; ay:wGiv
f nf;aumif;/ tajccHI wckwnf;aom uGejf rLepfygwt
D jzpfo@kd
aygif;pnf;=u&rnf? uGefjrLepfygwDonf [if'gqifESifh pEdk'ifwdk@tm; a&G;
aumufyJG oabmwlncD suEf iS hf ywfoufI atmufygtwdik ;f aphpyfa&;vky&f ef
wifjy&ayrnf? u|eaf wmfw@kd onf vGKd ufa*smEh iS hf uGeq
f maA;wpfw@kd . r[mrdwf
tzG@J ukd twlwI
JG wdu
k =f uygp@kd [v
k nf;/ u|eaf wmfw@kd onf tvkyo
f rm;rsm;u
avbmygwED iS hf uGejf rLepfygww
D @kd twGuf ay;cJo
h nfrh t
J a&twGuf (a&G;aumuf
yGw
J iG &f aom rJrsm;r[kw/f txl;oD;oef@tm;jzifah y;onfh rJrsm;jzpfonf) tcsK;d
tpm;t& ygvDreftwGif;&Sd trwfae&mrsm;udk cGJa0=uygpdk@[kvnf;aumif;/
wcsed w
f nf;rSmyif u|eaf wmfw@kd onf 0g'jzef@jcif; ynmay; v_@H aqmfjcif;ESihf Edik if H
a&;vkyfaqmifr_ udpPt00wdk@. vHk;0vGwfvyfr_udk qufvufxdef;odrf;xm;
=uygp@kd [v
k nf;aumif; olw@kd tm;wifjyoifah yonf? "rRwmyif aemufq;kH azmfjy
yg ta=umif;tcsuf r&Sb
d EJ iS hf u|eaf wmfw@kd onf tkypf zk @JG &ef oabmrwlEikd af y?
tb,fa=umifhqdkaomf TonfrSm opPmazmufr_ jzpfvdrfhrnf? k&Sm;aAmf&SDApf
rsm;u (1903 ckESpfrS 1917 ckESpfxd 15 ESpfwdkifwdkif ) k&Sm;[if'gqifrsm;/
pEd'k ifrsm; qdv
k o
kd nfrmS rif&ADS pfrsm;ESihf qufq&H mwGif wd@k tm; vH;k 0 vGwf
vyfpGm zGifhcsa&;udkawmif;qdkI t&,lcJhouJhodk@yif +Adwdo#uGefjrLepfrsm;onf
[if'gqifrsm;/ pEd'k ifrsm;tm; vH;k 0vGwv
f yfpmG zGichf sa&;udk awmif;qdk t&,l
xm;=u&rnf jzpfonf?
tu,fI [if'gqifrsm;ESihf pEd'k ifrsm;u Ttcsurf sm;t& tkypf zk @JG &ef
oabmwl=urnfqdkygu u|efawmfwdk@onf tjrwf&olrsm; jzpfvdrfhrnf?
tb,fa=umifq
h akd omf ygvrD eftrwfae&m ta&twGuo
f nf u|eaf wmfw@kd tzd@k
ta&;r}uD;ay? u|efawmfwdk@onf trwfae&m&a&;twGuf vkyfae=ujcif;
r[kwaf y? TtcsuEf iS yhf wfoufv#if u|eaf wmfw@kd av#mah y;vdrrhf nf (od@k aomf
[if'gqifrsm;onf txl;ojzifh olw@kd . rdwaf qGopfrsm; od@k r[kwf ocifopf
rsm;jzpf=uaom tif'Dyif;'ifh avbmygwDtzG@J udk 0ifchJ=uaom vpfb&,frsm;
95
tqift
h m;vH;k udk jiif;y,fxm;cJo
h nf? jyifopfbvef uGD *d%
k ;f bHt
k zG@J om;rsm;
usL;vG e f c J h o nf h t rS m ;rsm;ud k xyf r H u sL;vG e f = uaoma=umif h jzpf a yonf ?
'kwd,tm;jzifh Tjy\emwGifvnf; uGefjrLepfrsm;. vkyfief;wm0efrSm
tcsdefra&G; &Sdaeonfh vkyfief;wm0efuJhodk@yif uGefjrLepf0g' a,bk,sESifh
tajccH r l r sm;ud k vl w ef ; pm;ES i f h Ed k i f i H a &;ygwD r sm;t=um;&S d xl ; jcm;onf h
qufqaH &;rsm;wGiv
f nf;aumif;/ uGejf rLepf0g'qDo@kd csw
D ufaeonfh yuwdbm0
jzpfay:wdk;yGm;r_. xl ; jcm;onf h v uQ % mmrsm;wGifvnf;aumif;/ vufawG@
toHk;cswwf&ef oif,l&rnfrSm oHo,&Sdp&mrvdkay? Txl;jcm;onfh tajc
taersm;onf wdik ;f jynfwjynfEiS hf wjynfrwl=uay&m u|eaf wmfw@kd onf wd@k
udak vhvm&rnf? &SmazG&rnf? awG;qodjrif&rnf?
od@k aomf Ttcsut
f m; +Ado#ueG jf rLepf0g'v_y&f mS ;r_ wckwnf;ESio
hf m
v#if qufpyfaqG;aEG;&rnfr[kwb
f J t&if;&Sif wdik ;f jynfrsm;tm;vH;k &Sd uGejf rLepf
0g' jzpfay:wdk;yGm;r_ESifh ywfoufaeaom a,bk,sed*Hk;csKyfcsufESifh qufpyfI
vnf; aqG;aEG;&rnfjzpfonf? ,cku|eaf wmfw@kd Tjy\emrsm;udk azmfjyygawmh
rnf?
100
(10)
ed * H k ; csKyf c suf t csKd @
1905 ckESpf k&Sm;"e&SifawmfvSefa&;u urBmhordkif;Y tvGefxl;jcm;
onf h tjymif ; tvJ w ck u d k xk w f a zmf v d k u f a yonf ? yxrt}ud r f t m;jzif h
acwfaemuftusqHk;aom t&if;&SifEdkifiHwcktwGif;Y oydwfv_yf&Sm;r_onf
t0ef;t0dkif;t&/ tiftm;}uD;rm;r_t& urBmay:wGif r}uHKpbl;avmufaom
twdkif;twmtxd a&muf&SdcJhjcif;jzpfonf? 1905 ckESpf yxr wvwnf;Y
yifv#if oydwfarSmufolOD;a&onf vGefcJhaom (1895 ckESpfrS 1904 ckESpf
twG i f ; ) q,f E S p f . ES p f p Of y srf ; r#jcif ; xuf q,f q ausmf + yD ; 1905 ck E S p f
Zefe0g&DvrS atmufwdkbmvtxd oydwfrsm;onf tqufrjywfwdk;rsm;vm
um tvGe@f tvGef }uD;rm;onfh twdik ;f twmtxd a&muf&cdS ahJ yonf? ajrmuf
jrm;pGmaom tvGefxl;jcm;onfh ordkif;qdkif&m t=umif;tcsufrsm;. =oZm
oufra_ tmufwiG f acwfaemufusaom k&mS ;u yxrt}udrt
f m;jzifh urBm}uD;
tm; awmfveS af &;umvtwGi;f &Sd tzdEydS cf v
H x
l rk sm;. trScD u
kd if;pGm jyKrlvy_ &f mS ;
onfh ckefv$m;ausmfwuf}uD;xGm;vmr_ (TonfrSm awmfvSefa&;}uD;wdkif;wGif
ay:aygupf +rJ jzpfonf) udk azmfjycJh rkH #ru ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;. ta&;ygro
_ nf
wjynfvHk;vlOD;a&twGif;&Sd tcsKd;tpm;ESifh E_dif;pmaomf ypPnf;rJh vlwef;pm;.
&mcdik Ef e_ ;f xuf tqaygi;f ajrmufjrm;pGm }uD;rm;aer_uv
kd nf; azmfjycJo
h nf?
jyif pD;yGm;a&;ESifh EdkifiHa&;oydwfwdk@ aygif;pyfrdjcif; EdkifiHa&;oydwfrS vufeuf
udkifxur_odk@ ul;ajymif;vmjcif;ESifh t&if;&Sifpepf. zdESdyfr_udkcHae&aom
vlwef;pm;rsm;. vlxw
k u
kd yf o
JG mefopfEiS hf vlxpk nf;H;k a&; omefopf/ qdv
k kd
onfrSm qdkAD,ufrsm; ay:xGufvmjcif;wdk@udk azmfjycJhayonf?
101
t=um;&Sd oabmuGv
J GrJ _rsm; txGwftxdyfodk@ a&muf&Sdvmrnfh tcGifhtcgudk
a&G;cs,fEdkif&rnf?
a,bk,sordkif; txl;ojzifhawmfvSefa&;rsm;. ordkif;onf a&S@wef;
ta&mufqHk;aom vlwef;pm;rsm;. taumif;qHk;ygwDrsm;ESifh vlwef;pm;tod
t&SdqHk;aom wyfOD;rsm;u awG;qxm;onfxuf ydkrdkItESpfom& jynfhpHk
ayonf? ydrk I
kd trsK;d tpm;pHv
k ifI ydrk I
kd bufaygi;f pHu
k sayonf? ydrk I
kd toufyg+yD;
ydrk kd yg;eyfayonf? Tonfukd em;vnfEikd af yonf? tb,fa=umifq
h akd omf
taumif;qH;k aom wyfO;D onf vlaomif;tcsK@d . vlwef;pm;tod&rdS r_ sm;/ qEN
rsm;/ jyif;jyxufoefr_rsm;ESifh awG;qr_wdk@udkomv#if azmfjyEdkifI awmfvSefa&;
rSmrl vl@prG ;f &nfreS o
f r# txl;wvnf tpGr;f ukeaf zmfjyvmonft
h cgY jrifw
h uf
vm+yD; txufjrufq;kH vlwef;pm;wdu
k yf u
JG v_@H aqmfay;vdu
k o
f nfh oef;aygi;f rsm;
pGm. vlwef;pm;tod&rdS /_ qENxufoefrE_ iS hf awG;qr_w@kd jzifh azmfaqmif=uaom
a=umifh jzpfonf? TrSaeI tvGef@tvGef ta&;}uD;onfh vufawG@usaom
ed*;kH csKyfcsuEf pS &f yf xGuaf y:vmavonf? yxrtcsurf mS rdr.
d vkyif ef;wm0efukd
+yD;ajrmufap&ef twGuq
f v
kd #if awmfveS af om vlwef;pm;onf vl@tzG@J tpnf;
tm;vHk; c|if;csufr&SdydkifEdkif&rnf
v_yf&Sm;r_.omefrsm; odk@r[kwf bufrsm;tm;vH
(Edik if aH &;tm%m odr;f ydu
k +f yD;onfah emufY tm%mudrk &cifwek ;f u r+yD;ajrmuf
cJhao;onfh t&mrsm;udk wcgw&HwGif }uD;rm;aompGefhpm;r_jyK+yD; tE&m,fESifh
&ifqikd &f um +yD;ajrmufapcJ&h ayonf?) 'kw,
d tcsurf mS awmfveS af om vlwef;
pm;onf omefwckukd tjcm;omefwckjzifh tjrefqefq;kH kww
f &uf tpm;
xdk;Edkif&ef tqifoifhjzpfae&rnf?
ppfwyfwwyfonf &efolwGif&Sdaom odk@r[kwf &SdEdkifvdrfhrnfjzpfaom
vufeuftm;vH;k / wdu
k yf yJG &d,m,fEiS hf enf;emtm;vH;k wd@k ukd toH;k jyKwwfatmif
rdrdudk,fudkavhusifhrxm;ygu rdkufrJr_rsm;udk jyKrlaeonf odk@r[kwf &mZ0wf
r_rsm;udkyif usL;vGefaeonf[k ,lq=uvdrfhrnfjzpfonf? odk@aomf Ttcsuf
onf ppfa&;xufEdkifiHa&;wGif ydkIta&;ygayonf? EdkifiHa&;bufwGifqdkv#if
aemifvmrnfh xl;jcm;onfh ta=umif;tcsurf sm;atmufY u|eaf wmfw@kd twGuf
rnfodk@aom wdkufyGJenf;emrsm;onf toHk;csEdkifI tcGifhaumif;&apEdkifrnf
qdkonfudk }udKwifwGufq&ef tvGefyifcJ,Of;ayonf? wdkufyGJenf;emrsm;
109
omref tcsed w
f iG f TuJo
h @kd aom tcGiahf umif;rsm;udk r&&SEd ikd af =umif; em;vnf
xm;&ef vdkayonf? ("rRwmyif oydwf}uD;rsm; ay:aygufae onfh umvrSm
t}uHK;r0ifay? tb,fa=umifhqdkaomf k&Sm;jynfY oydwf}uD;arSmufonfh
tcgrSmqdkv#if jynfolw&yfvHk;udk v_H@aqmfonfh tvm;w
tvm;wl ,EW&m;. vkyf
aqmif r _ o nf yd k r d k I jyif ; xef a yonf ) taemuf O a&myES i f h tar&d u wG i f
Tonfuv
kd yk u
f ikd &f ef tvGecf ufcaJ yonf? tar&duwGif tvGe@f tvGef cufcJ
ayonf? odk@aomf udkvkyfudkifEdkifI vkyfvnf;vkyf&rnfjzpfonf? tb,f
a=umifq
h akd omf uGejf rLepf0g'. vkyif ef;wm0efrsm;onf }udK;yrf;tm;pdu
k rf r_ &Sb
d J
r+yD; ajrmufEikd af oma=umifh jzpfonf? u|eaf wmfw@kd onf wae@wjcm; axGjym;
vmonfh wae@wjcm; vl@tzGJ@tpnf;b0. XmecGJrsm; tm;vHk;ESifh eD;uyfpGm
qufoG,faeonfh XmecGJ wck+yD;wck e,fy,fwck+yD;wckudk "e&Sifrsm;xHrS
odrf;,
,laeonfh vufawG @vkyfief;wm0efrsm; +yD;ajrmufap&ef }udK;yrf;vkyf
aqmif&rnf jzpfonf?
*&dw+f Adwed w
f iG f ppfwyfrsm;ESihf rdrd Edik if &H dS tzdEydS cf &H aom/ wef;wl
tcGit
hf a&; r&Sad om/ trsK;d om;/ (tdik ,
f mvefEiS hf udv
k ekd rD sm;) twGi;f Yvnf;/
enf;vrf;opft& (qd&k ,
S v
f pfenf;vrf; t&r[kwb
f J uGejf rLepfenf;vrf;t&/
jyKjyifa&;enf;vrf;t& r[kwb
f J awmfveS af &;enf;vrf;t&) 0g'jzef@csad &; v_@H
aqmfa&;ESihf pnf;H;k a&; vkyif ef;rsm;udk vkyu
f ikd &f ayrnf? tb,fa=umifq
h akd omf
a,bk,se,fcsJ@0g' acwftwGif;Y txl;ojzifh ppf+yD;aom ,ckvdk tcsdefwGif
ppfu jynfov
l x
l t
k zk@d yifyef;qif;&Jrr_ sm; jzpfapcJ+h yD; tjzpfreS f (oef; q,faygi;f
rsm;pGmaom jynfolvlxkrsm;. aoa=ur_ESifh udk,ft*FgcsKd@wJh=u&r_rsm;rSm
+Adwdo#ESifh *smreD "m;jy 2 OD;teuf rnfol@tm; wdkif;jynf trsm;pk}uD;tm;
vk,El ikd cf iG hf &,laprnfh jy\emudk qH;k jzwfcsuaf y;&efomjzpfonf) udk jrifvm
&ef vsijf refpmG rsupf zd iG ahf y;cJo
h nft
h csed w
f iG f vlra_ &;b0. e,fy,f toD;oD;
wdk@Y avmifpmrsm;jzifh txl;wvnfjynfhESufaeum twdkuftcH jzpfaponfh/
usyfwnf;r_uyf jzpfaponfh/ vlwef;pm;wdkufyGJtm; ydkrdkjyif;xefaponhf
ta=umif;tcsufrsm;udk txl;wvnf zefwD;ay;aeayonf? ,cktcgwGif
wurBmhvHk;. pD;yGm;a&;usyfwnf;r_uyfESifh EdkifiHa&;tusyftwnf;wdk@.
*,ufatmufwGif wdkif;jynftm;vHk;twGif;Y ra&rwGufEdkifaom rD;yGm;
114
ckEpS f Zlvikd v
f wGif k&mS ;aAmf&ADS pfrsm;onf _;H edrchf &hJ onf? &Sw
d 'f rD efEiS hf aemhu;D cf
rsm;u "e&Sirf sm;/ bk&if*%
kd ;f Adv
k cf sKyfrsm;ESif yl;aygi;f um tvGeu
f siv
f nf uvdef
usI vdrn
f monfeh nf;jzifh *smrefueG jf rLepf 15000 ausmu
f kd owfjzwfvu
kd f
=uonf? zifvefESifh [efa*&Dwdk@wGifvnf; a&mifjzL+cdrf;ajcmufr_onf tvGef
aomif;use;f aeayonf? od@k aomf udp&P yfwikd ;f ESihf wdik ;f jynfwikd ;f Y uGejf rL epf0g'
onf xkom;awom;&cJhI }uD;xGm;aeayonf? cdkif+rJpGmtjrpfwG,fvsuf
&Sdae+yDjzpfojzifh !Of;yef;yef;ESdyfpufjcif;jzifh udkrcsnfheJ@apEdkif? cGeftm;,kwf
av#mh roGm;apEdik cf b
hJ J udk tm;tifjynf+h zdK;aponf? u|eaf wmfw@kd tzk@d atmif
yGJqDodk@ ydkrdk,Hk=unfr_&SdpGm ydkrdkcdkif+rJpGm csDwufEdkifap&ef t&mwckom csKd@,Gif;
aeayonf? rSm rdrdwdk@.enf;y&d,m,frsm;onf tpGrf;ukef aysmhaysmif;r_
&Sdzkd@ vdktyfa=umif;udk wdkif;jynfwdkif;&Sd uGefjrLepfrsm;tm;vHk;u us,fjyef@I
ukefpifpGm odem;vnfr_ r&Sdjcif;yif jzpfayonf? txl;ojzifh a&S@wef;a&muf
wdkif;jynfrsm;&Sd t}uD;tus,f jzpfay:wdk;yGm;aeaom uGefjrLepfv_yf&Sm;r_wGif
TuJhodk@ odem;vnfr_ESifh tm; vufawG@Y toHk;csEdkifpGrf;rsm; ,cktcg
r&Sdjcif;yif jzpfayonf?
xdu
k o
hJ @kd aom 'kw,
d tifwmae&Sief ,f. acgi;f aqmifrsm;jzpf+yD; qd&k ,
S f
vpf0g'tay: opPm&Sdaom ynm&Sdrmhufpf0g' orm;rsm;jzpf=uonfh aumuf
puD;/ atmfwakd bm0g;ESihf tjcm;olrsm; awG@}uHKcJ=h uonfh t&mrsm;onf toH;k
0ifaom oifcef;pmrsm; jzpfEikd af yonf? (jzpfvnf;jzpfoifah yonf)? olw@kd onf
aysmhaysmif;aom enf;y&d,m,frsm;vdktyfa=umif; tjynfht0 odjrifcJh=u+yD;
rmhufpf0g'tEkydavmr enf;rsm;udk udk,fwdkifavhvmoif,lcJhum tjcm;ol
rsm;udv
k nf; oifay;cJo
h nf? (TbufwiG f olw@kd . vkyaf qmifcsurf sm;onfyif
qd k & S , f v pf p maytm; wef z k d ; &S d o nf h aumif ; r_ j yKcsuf r sm;tjzpf xm0pOf
wnf&o
dS mG ;vdrrhf nfjzpfonf?) od@k aomf olw@kd onf TtEkydavmrenf;rsm;udk
toHk;cs&mY TuJo
h @kd aom trSm;rsm;udk usL;vGecf =hJ uonf? od@k jzifo
h w
l @kd onf
vufawG@xJwGif tEkydavmrorm; r[kwfolrsm; jzpfaea=umif; azmfjyvm
onf? omefrsm;. vsijf refpmG ajymif;vJaer_EiS hf omefa[mif;rsm;twGi;f Y
twGi;f oabmopfrsm; vsijf refpmG jynfEh u
S af er_w@kd ukd vH;k 0yifwu
G cf suEf ikd pf rG ;f
r&Sdolrsm;jzpfa=umif;wdk@udk azmfjyvmonf? xdk@a=umifh olwdk@. uH=urRmonf
118
121
aemuf q uf w G J
wurBmvHk;&Sd e,fcsJ@orm;rsm;u ypPnf;rJhawmfvSefa&;tm; vufpm;
acsjcif;a=umifh u|eaf wmfw@kd wdik ;f jynfonf tvk,uftzsuq
f ;D cH&onf? xd@k jyif
rdrdwdk@. tvkyform;rsm;tm; ay;xm;onfh rdrdwdk@. uwdrsm;tm;vHk;udk r
axmufxm;awmhbJ u|eaf wmfw@kd wdik ;f jynfukd vk,ufzsuq
f ;D jcif;ESihf ydwq
f @kd jcif;
rsm; qufvufjyKvkyf aeao;onf? u|eaf wmfw@kd . wdik ;f jynf&dS pmay xkwaf 0a&;
Xmersm;u u|efawmf. pmapmifudk yHkESdyfxkwfa0jcif; rjyK&ao;rD tcsdefwGif
Edik if jH cm;rS jznfph u
G pf &m tcsut
f vufrsm; a&muf&v
dS mayonf? u|eaf wmf.
pmapmifxw
J Gif EdkifiHa&;a0zefa&;orm;wOD;. tavmoHk;q,f a&;xm;aom
rSwpf x
k uf enf;enf;us,af om wifjyr_ukd rjyKawmhbJ u|eaf wmfonf tcsuf
tcsKd@ESifh ywfoufI tusOf;r#azmfjyoGm;rnf?
1? *smref u G e f j rLepf r sm;twG i f ; uG J + yJ r _
*smreDjynfwiG f uGejf rLepfrsm;twGi;f uG+J yJra_ y:aygucf ahJ v+yD? vuf0J
orm;rsm;od@k r[kwf rlt&twdu
k t
f cHrsm;onf uGejf rLepfygwD ESihf uGjJ ym;
jcm;em;aom oD;jcm;uGefjrLepftvkyform;ygwDw&yfudk zGJ@pnf;cJh=uonf?
uG+J yJro
_ nf tDwvDjynfwiG v
f nf; jzpfawmhrnfh t&dyt
f a&mif&adS yonf? t&dyf
ta&mif &Sad yonf[k ajym&jcif;onf topfa&mufvmonfh vuf0o
J wif;pm
tDvfqdkAD,uf (trSwf 7 ESifh 8) ESpfapmifom u|efawmfhwGif &Sdaoma=umifh
jzpfayonf? wd@k xw
J iG f uG+J yJEikd rf E_ iS hf uG+J yJ&efvt
kd yfrw
_ @kd ukd twdtvif; aqG;
aEG;xm;avonf? xdk@jyifrJay;&ef a&Smifaeonfh*dk%f; (odk@r[kwf oydwf
orm;rsm;/ qdkvdkonfrSm ygvDrefxJyg0ifa&;udk qef@usifolrsm;). uGef*&uf
ta=umif;udyk g azmfxw
k af jymqdx
k m;avonf? xd*k %
kd ;f onf tDwvD qd&k ,
S f
vpfygwD. wpdwfwydkif;yif jzpfaeao;onf?
122
tem*wfwiG f vuf0*J %
kd ;f uGejf rLepfrsm; (0g) ygvrD efqef@usiaf &;orm;
rsm;ESifh a,bk,suGefjrLepfrsm; aygif;pyfrd=urnfh jy\emESifhywfoufI atmufyg
tcsufrsm;udk u|efawmf!efjyvdkayao;onf? u|efawmf zwfcJh&or#aom *smreD&Sd
vuf0*J %
kd ;f uGejf rLepfrsm;ESihf a,bk,sueG jf rLepfrsm;. owif;pmrsm;t&qdak omf
vuf0o
J rm;rsm;. wyef;omr_onfum; olw@kd onf a,bk,s uGejf rLepfrsm;xuf
pmaomf vlxt
k wGi;f Y v_@H aqmfynmay;onfh vkyif ef;vkyaf qmifru
_ kd ydrk pkd rG ;f aqmifEikd jf cif;
jzpfayonf? u|efawmfonf aAmf&SDApfygwD. ordkif;xJY tvm;wltjzpfrsm;udk
xyfwvJvaJ wG@cahJ yonf? od@k aomfvnf; twdik ;f twmydrk akd o;i,fI a'oE&tpnf;tH;k
wckcsi;f Yjzpf+yD; wjynfv;kH twdik ;f twmt& r[kwaf y? Oyrmqdak omf 1907-1908
ckEpS t
f wGi;f wGif vuf0*J %
kd ;f aAmf&ADS pfrsm;onf wcgw&H tcsK@d aomae&mrsm;wGif vlxu
k kd
v_@H aqmf ynmay;&mY u|eaf wmfw@kd xuf ydrk akd tmifjrifrr_ sm; &S=d uayonf? wpdww
f ydik ;f
tm;jzifh Tonf awmfveS af &;umvtwGi;f od@k r[kwf awmfveS af &;ESihf ywfoufI ylyl
aEG;aEG; trSw&f ae=uao;onfh umvtwGi;f Y jiif;y,fr_ oufoufenf;y&d,m,f
rsm;jzifh vlxx
k H csO;f uyf&ef ydrk I
kd vG,u
f al oma=umifh jzpfayonf? rnfo@kd yifjzpfap onf
TuJo
h @kd aom enf;y&d,m,frsK;d rSeu
f efa=umif;udk jyoonhf taxmuftxm; r[kwaf y?
rnfo@kd yifjzpfap oHo,enf;enf;uav;rS &Spd &mrvdo
k nfrmS awmfveS af om vlwef;pm;
(0g) ypPn;f rJh vlwef;pm;. ppfreS o
f nfw
h yfO;D / a&S@wef;a&muf wyfz@JG jzpfvo
dk nfh xk@d jyifxyfI
124
ajymqk&d ygu us,jf yef@aom vlxrk sm;udk acgi;f aqmif &ef ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;omv#irf u
aoG;pkycf v
H yk o
f m;rsm;. ypPn;f rJv
h w
l ef;pm; r[kwfaom vlxrk sm;udyk g acgi;f aqmif&ef
wwfajrmufvakd om uGejf rLepfygwo
D nf +rdK@aepufv
kH x
l rk sm;ESihf aus;vufvx
l rk sm;
ESp&f yfpvH;k twGuf vufcv
H ,
G q
f ;kH aom/ em;vnfv,
G q
f ;kH aom/ t&Si;f vif;qH;k aom/
toufygq;kH aom enf;vrf;rsm;t&jzifh rnfo@kd 0g'jzef@ pnf;H;k v_@H aqmf&rnfukd odem;
vnfxm;&rnf jzpfonf?
125
tif - vD e iif
137
0d k i f u k y f x H r S a y;pm
armfpud/k 1920 ckEpS f Zlvikd v
f 30 &uf
cspfvSpGmaom &JabmfvDeif
uGefjrLepftifwmae&Sife,f 'kwd,t}udrfajrmuf uGef*&uf. 'wfcsf
udk,fpm;vS,f tzGJ@0ifrsm;jzpfaom u|efawmfwdk@onf oif. uGefjrLepf0g'
v_yf &Sm;r_twGif;&Sd vuf0J*dk%f;oli,fem pmtkyftm; Oa&mybmom
&yfrsm;jzifh yHEk ydS x
f w
k af 0jcif;rjyKrD }udKwifzwfc_ iG &hf cJo
h jzifh aus;Zl;txl; wif&dS
ygonf? TpmtkyftwGif; ae&mtajrmuftjrm;Y EdkifiHwumhEdkifiHa&;wGif
a[mfvef uGejf rLepfygw.
D tcsK@d aomygw0D ifrsm;. yg0if&mtcef;ESiyhf wfoufI
oifoabm rwla=umif;udk tav;xm; azmfjycJhayonf?
odk@&mwGif u|efawmfwdk@onf xdkolrsm;. jyKrlaqmif&Gufcsufrsm;t
wGuf ,l&rnfw
h m0efukd uGejf rLepfygwt
D ay:od@k yHck sru
_ q
kd ef@usif uef@uu
G &f vdrhf
rnf[kxifygonf? Tonf tvGefyifrwdusay? xyfIqdk&aomf Tonf r
w&m;ay? tb,fa=umifq
h akd omf a[mfvefueG jf rLepfygw.
D xdyk gw0D ifrsm;onf
ygw.
D ae@pOfrsuaf rSmufjyKrl aqmif&u
G cf surf sm;xJwiG f tenf;i,fom yg0ifchJ
onf? od@k r[kwf vH;k 0ryg0ifc=hJ uay? xd@k jyifow
l @kd onf twdu
k t
f cH au;a=umf
oHrsm;udk a[mfvef uGefjrLepfygwDxJY wdkufdkufjzpfap/ oG,f0dkufIjzpfap t
aumiftxnfazmf&ef }udK;yrf;ae=uonf? Tau;a=umforH sm;udk ygwED iS yhf gw.
D
138
139
3? avmif*w
G 0f g' jyifopfq&kd ,
S v
f pf ygwt
D wGi;f wGif tv,fA[d*k %
kd ;f wckjzpfI
,ef;avmif*w
G u
f acgi;f aqmifonf?
yxrurBmppftwGif; avmif*Gwf0g'Drsm;onf qdk&S,fa&$jynfat;0g'bufrS
&yfwnfc=hJ uonf? k&mS ;jynfY r[matmufwb
kd m qd&k ,
S v
f pfawmfveS af &; atmifycJG +H y;D
onfh aemufwiG f olw@kd onf ypPn;f rJt
h m%m&Sipf epfEiS hf ywfoufIolw@kd . axmuf cHcsuf
udk a=unmcJo
h nf? od@k aomfvnf; wu,fwiG rf l ypPn;f rJt
h m%m&Sipf epfukd qufvuf
&efrq
l yJ ifjzpfonf? olw@kd onf qd&k ,
S af &SmAf if0g'rD sm;ESihf ajy+ird ;f a&;ay:vpDukd qufvufvyk f
aqmifae+yD; vk,ufzsupf ;D onfh Amaq;+idr;f csr;f a&;pmcsKyfukd axmufcaH yonf? 1920
ckEpS f 'DZifbmvwGif avmif*w
G 0f g'rD sm;onf ajAmifjyKjyifa&;orm;rsm;ESit
hf wl jyifopf
qd&k ,
S v
f pfygwrD S cGx
J u
G o
f mG ;+yD; ac:qdak vh&o
dS nfh (ESpf - ESpyf ikd ;f wydik ;f ) tifwmae&Sief ,f
od@k yg0ifcahJ vonf? xdt
k zG@J tpnf; +ydKuGyJ supf ;D +yD;onfah emufwiG f 'kw,
d tifwmae&Sif
e,fxo
J @kd jyefvm=uavonf?
(ESm - 19)
4? tif'Dyif;'ifhavbmygwDudk 1893 wGif pwifz@JG pnf;cJI
h *srd ;f pfuikd [
f m'D/
&rfaq;ruUa':e,fEiS hf tjcm;olrsm;u acgi;f aqmifco
hJ nfh jyKjyifa&;ygww
D &yfjzpfonf?
u"e&Siyf gwrD sm;ESihf Edik if aH &;t& trScD u
kd if;onf[k a=unmajymqdck o
hJ nf? wu,f
rSmum; onf qd&k ,
S v
f pf0g'ESihf trScD u
kd if;cJ+h yD; vpfb&,f0g'tay: rScD ckd ahJ vonf
[k vDeifu ajymcJah vonf?
(ESm - 19)
5? azbD,Hrsm; 1884 ckEpS w
f iG f t*FvefjynfY "e&Siyf nmwwftpkwcku
zG@J pnf;cJo
h nfh jyKjyifa&;qefonf/h tacsmifqefonfh azbD,t
H oif;. toif;0ifrsm;
jzpf=uonf? u a&mrAdv
k cf sKyf azbD,yfpu
f ef@awwm (tcsed q
f o
JG l ) trnfukd ,lxm;
avonf? xdo
k u
l m; tqH;k tjzwfppfyrJG sm;ESihf ywfoufI ol. a&$@qikd ;f enf;y&d,m,frsm;ESihf
a&Smif&mS ;r_rsm;a=umifh emrnfausmo
f l jzpfavonf? azbD,t
H oif;onfum; vDeif ajym
qdo
k uJo
h @kd yif tacsmif0g'ESihf vpfb&,f avbmEdik if aH &;rsm;ESihf ywfouf+y;D t+y;D owfq;kH
tacsmudik x
f m;onfh azmfjycsuf udk ud,
k pf m;jyKcJah vonf? azbD,rH sm;onf ypPn;f rJh
vlwef;pm;tm; vlwef;pm;wdu
k yf rJG S vrf;vGo
J mG ;ap&ef }upH nfc+hJ y;D t&if;&Sipf epfrS qd&k ,
S f
vpfpepfo@kd ao;r$m;aom jyKjyifa&;enf;rsm;jzifh +ird ;f csr;f pGm wpwp ul;ajymif;a&;. jzpfEikd f
r_ukd &yfcaH jymqdck =hJ uonf? 1914-1918 ckEpS f e,fcs@J urBmppftwGi;f Y azbD,rH sm;onf
qd&k ,
S af &SmAf if0g'bufrS &yfwnfc=hJ uonf? azbD,rH sm;ESiyhf wfoufI vuQ%m owf
rS w f a &;twG u f vD e if .td k i f - tuf u f z f b uf u m;/ a*s-'k d i f , uf * sif ; / tuf z f
tdef*,f/ um;rmhufpfESifh tjcm;olrsm;. tufzfataqmf*DESifh tjcm;olrsm;xHo dk@
ay;pmrsm;;k&mS ;bmomyHEk ydS x
f w
k af 0r_twGuf pum;cs;D udv
k nf;aumif;/ k&mS ;awmfveS f
141
ygwo
D @kd 0ifc=hJ uonf? 1918 ckEpS f Ed0k ifbmv *smreDawmfveS af &; +yD;onfah emufwiG f
pyg;wmhpt
f zG@J 0ifrsm;onftif'yD if;'ihrf sm;xHrS cGx
J u
G cf =hJ u+y;D xdEk pS f 'DZifbmvwGif *sm
reDueG jf rLepfygwu
D kd wnfaxmifc=hJ uavonf?
(ESm - 25)
9? b&uf (odk@r[kwf b&ufvpfawmhzf) +idrf;csrf;a&;
a&;onf e,fcs@J *smreDEiS hf
.r[mrdwrf sm;jzpf=uaom =opwD;,m;/ [efa*&D/ bla*;&D;,m;/ wl&uDu 1918 wGif
i,f&,
G af o;+y;D csnehf @J tm;enf;wke;f yif &Sad o;onfh qdAk ,
D uforRwEdik if aH wmftay: wifp;D
xm;onfh vk,ufaom +idr;f csr;f a&;pmcsKyf jzpfavonf? xdpk mcsKyfukd 1918 rwfv 3
&ufae@wiG f vufrw
S af &;xd;k cJo
h nf? pmcsKyfygtcsurf sm;rSm qdAk ,
D uf&k mS ;twGuf tvGef
xdcu
kd af ponf? ydv
k efjynf/ abmfvw
f pfEikd if H tm;vH;k vdv
k Ekd iS hf bdik v
f kd &k mS ;wydik ;f udk *smreD/
=opwD;,m;/ [efa*&Dw@kd vufo@kd ay;vdu
k &f .? ,lu&de;f rSm qdAk ,
D uf&k mS ;rS cGx
J w
k cf &H +y;D
*smreD.trScD w
kd ikd ;f jynfjzpfomG ;cJo
h nf? *smreDjynf 1918 Ed0k ifbm awmfveS af &;+yD;onfh
aemufwiG f qdAk ,
D uftpd;k &u udk y,fzsuv
f u
kd af vonf?
(ESm - 26)
10? avbmygwD0ifrsm;;rSm +Adwo
d #avbmygw0D ifrsm;udk qdv
k o
kd nf? +Adwd
o#avbmygwu
D kd tvkyo
f rm;vlwef;pm; tpnf;tH;k rsm;jzpfonfh tvkyo
f rm; or*~
rsm;/ qd&k ,
S v
f pfygwrD sm;ESihf tpkrsm;wd@k uykd ;l aygi;f I 1900 jynfEh pS w
f iG f zG@J pnf;cJah vonf?
ygvrD efo@kd tvkyo
f rm;rsm;. ud,
k pf m;vS,rf sm; a&G;cs,af &;tmrcHcsu&f adS p&ef &nf&,
G f
onf? (od@k a=umifyh if .trnf&if;rSm tvkyo
f rm;ud,
k pf m;jyK aumfrwDjzpf avonf?)
1903 wGif avbmygwt
D rnfukd cH,cl o
hJ nf? rdr.
d tawG;tac:rsm;ESihf enf;y&d,m,f
rsm;twGi;f wGif tvGet
f rif; tacsmifqefI vDeifajymouJo
h @kd ajcqH;k acgi;f qH;k "e&Sif
jzpf=uonf?
(ESm - 29)
11? u&ifpuD }uD;jrwfaom atmufwb
kd m qd&k ,
S v
f pfawmfveS af &;. wGe;f
vSejf cif;udk cHvu
kd &f aom k&mS ;"e&Sif ,m,Dtpd;k &. 0ef}uD;csKyfjzpfonf?
aumhcsufESifh 'ifeDuifw@kd onf Edik if jH cm;usL;ausmpf u
G zf ufa&; tiftm;rsm;.
axmufyrhH j_ zifh qdAk ,
D uforRwEdik if u
H kd qef@usiaf om jynfwiG ;f ppfyu
JG kd vkyu
f ikd af eonfh
wefjyefawmfveS af &; wyfrawmfrsm;udk OD;pD;trde@f ay;cJ=h uonf?
(ESm - 31)
12? u'ufrsm; (zG@J pnf;yH'k rD u
kd &ufygw)D onf k&mS ;jynf&dS t"du"e&Sif ygwo
D nf
vpfb&,frif;rJh "e&Siv
f w
l ef;pm;. ygwjD zpfonf? 1905 ckEpS f atmufwb
kd mvxJwiG f
zG@J pnf;cJo
h nfh twkta,mif'rD u
kd a&pD rsuEf mS zH;k jzifh rdrw
d @kd u,
kd u
f /kd jynfo@l vGwv
f yfa&;
ygw[
D ak c:qd&k if;jzifh u'ufrsm;onf v,form;xkukd olw@kd bufygatmif }udK;pm;cJh
avonf? olw@kd onf zG@J pnf;tkycf sKyyf &kH adS om bk&ifpepfomefjzifh Zmpepfukd xde;f odr;f &ef
}udK;pm;cJo
h nf? wqufwnf;rSmyif u'ufrsm;onf e,fcs@J "e&Siv
f w
l ef;pm;ygwD jzpfchJ
143
trnf t ! e f ; rsm;
aumufpuD; (um;aumufpuD; 1854 - 1938) onf *smrefq&kd ,
S 'f rD u
kd &ufEiS hf
'kw,
d tifwmae&Sief ,f acgi;f aqmifwOD; jzpfonf? tpydik ;f wGif rmhupf 0f g' orm;wOD;
jzpfcahJ vonf? aemifwiG f opPmazmufomG ;onf? tE&m,ft}uD;qH;k jzpfaom tv,f
A[kd tacsmif0g'jD zpfonf? urBmph ufrt
_ vkyo
f rm;rsm; tzG@J twGi;f Eikd if w
H umh0g' t
a&+cHKxm;aom qd&k ,
S af &SmAf if0g'orm; jzpfonf? e,fcs@J pepfEiS hf ywfoufI azmufjyef
aom oabmw&m;udk zefw;D cJo
h jl zpfonf? ypPn;f rJt
h m%m&Sipf epfEiS hf ypPn;f rJh awmfveS f
a&;udk twdtvif; qef@usicf o
hJ nf? atmufwb
kd m qd&k ,
S v
f pfawmfveS af &;udk twd
tvif;qef@usif wdu
k cf u
kd cf o
hJ jl zpfonf?
*gvmcsm (0Dv,
D *H gvmcsm 1881 - ) onf t*Fveftvkyo
f rm; v_y&f mS ;r_
twGi;f rS xif&mS ;aom acgi;f aqmifwa,mufjzpf+yD; +Adwed jf ynf uGejf rLepfygw.
D acgi;f
aqmifwOD;jzpfonf? yxrurBmppftwGi;f ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;.tvkyf pkH wD;0yf vlxk
v_y&f mS ;r_wiG f acgi;f aqmifco
hJ nf? tvkyf pkH wD;0yfaumfrwD. ud,
k pf vS,t
f jzpf wwd,
tifwmae&Sief ,f/ 'kw,
d t}urd f uGe*f &ufukd wufco
hJ nf? vuf0*J %
kd ;f *% trSm; rsm;udk
pGu
J ikd +f yD; "e&Siyf gvrD efwiG f uGejf rLepfrsm;yg0ifrE_ iS hf avbmygwo
D @kd yg0ifjcif;udk qef@usicf hJ
onf? tm;a0zefrr_ sm;jyKojzifh trSm;rsm;udk ausmef if;Edik cf o
hJ nf? 1921 ckEpS w
f iG f
*gvmcsmonf t*FvefueG jf rLepfygwo
D @kd 0ifco
hJ nf? A[dak umfrwD0ifEiS hf Edik if aH &; OD;aqmif
tzG@J 0iftjzpf t}udrrf sm;pGmta&G;cHc&hJ onf? 1935 ckEpS rf S 50 ckEpS rf sm;txd t*Fvef
ygvrD eftzG@J 0if jzpfco
hJ nf? 1943 ckEpS rf S 56 ckEpS t
f xd +Adwed u
f eG jf rLepfygwD tr_aqmif
obmywd jzpfco
hJ nf? onf zufqpf0g'ESihf ppfqef@usiaf &;/ +ird ;f csr;f a&;ESihf qd&k ,
S v
f pfa&;
wdu
k yf rJG sm;wGif wufupGmyg0ifco
hJ nf?
148
wl&yfwD (zdvpfyw
kd &l yfwD 1857 - 1932) onf tDwvDtvkyo
f rm; v_y&f mS ;r_
wGif tDwvDq&kd ,
S v
f pfygwu
D kd pnf;H;k olwOD; jzpfonf? ygw.
D vuf,mjyKjyifa&;*d%
k ;f
acgi;f aqmifjzpfonf? urBmph ufrt
_ vkyo
f rm;rsm; tzG@J wiG f tv,fA[d*k %
kd ;f om;jzpfI
atmufwb
kd mqd&k ,
S v
f pf awmfveS af &;udk &efjyKcJo
h nf? 1922 ckEpS w
f iG f tDwvD qd&k ,
S f
vpfygwu
D +JG y;D aemuf jyKjyifa&;ygwjD zpfonfh qd&k ,
S v
f pfn!
D w
G af &;ygwD udk acgi;f aqmif
cJo
h nf?
yef[yfpf (qDvAf ;D ,m; tufpw,fvm yef[yfpf 1882 - 1960) onf t*Fvyd f
tvkyo
f rm; v_y&f mS ;r_wiG f yg0ifonf? urBmph ufrt
_ vkyo
f rm;rsm;tzG@J wiG f a&$jynfat;
0g'udk &yfwnfco
hJ nf? olronf atmufwb
kd m qd&k ,
S v
f pfawmfveS af &;+yD;aemuf qdAk D
,ufk&Sm;udk e,fcsJ@EdkifiHrsm;u usL;ausmfwdkufcdkuf=ujcif;udk &yfqdkif;&ef ajyma[m
v_H@aqmfcho
J nf? tvkyform; qdk&S,fvpftzG@J csKyfwGifyg0ifum tzG@J csKyf. vuf0J
tvGet
f u|H acgi;f aqmifwOD; jzpfco
hJ nf? tvkyo
f rm;'&ufaemhowif;pm t,f
'w
D mjzpfonf? wwd,tifwmae&Sief ,f 'kw,
d uGe*f &ufo@kd wufa&mufco
hJ nf? 1921
ckEpS w
f iG f +Adwed u
f eG jf rLepfygwo
D @kd 0ifco
hJ nf? 1921 ckEpS w
f iG f ygwrD S ygwpD nf;urf; rvdu
k f
emonfh twGuf xkwyf ,fjcif;cH&onf?
abmf'D*g (tmrm'D,dkabmf'D*g 1889 - ) onf tDwvDEdkifiHa&;orm;
wOD;jzpf+yD; 1910 ckEpS w
f iG f tDwvDq&kd ,
S v
f pf ygw0D ifwOD;jzpfonf? 1912 ckEpS rf pS I
rif;rJ0h g'ED iS hf eD;pyfonf? 1919 wGif "e&Siyf gvrD efrsm;udk oydwaf rSmuf&ef vkyif ef;pOfukd
wifjy+y;D ac:qdak vh&adS om uGejf rLepfoydwo
f rm;tkypf u
k kd acgi;f aqmifonf? onf 'kwd
, tifwmae&Sief ,f ud,
k pf m;vS,jf zpfonf? 1921 ckEpS w
f iG f tDwvDueG jf rLepfygwu
D kd
wnfaxmif&mwGif yg0ifco
hJ nf? 1926 ckEpS t
f xd acgi;f aqmifrt
_ zG@J wiG f yg0ifco
hJ nf?
abmf'*D gonf wwd,tifwmae&Sief ,f. zufqpfqef@usiaf &; wyfaygi;f pk enf;y&d,m,f
udk qef@usi+f yD; vuf0*J %
kd ;f cGaJ &; vkyaf qmifco
hJ nf? qufvufI xa&mfpuD t,ltq
rsm;udk jzef@jzL;+yD; tDwvDueG jf rLepfygwv
D rf;pOfukd *d%
k ;f *%t& wdu
k cf u
kd rf jl yKcJo
h nf?
xd@k a=umifh 1930 wGif ygwrD x
S w
k yf pfc&H onf? 1944 ckEpS w
f iG f ac:qdak vh&adS om uGejf rL
epfEikd if H wumh 0g'rD sm;ygwD udx
k al xmifco
hJ nf?
abm0g; (atmfwdkabm0g; 1882 - 1938) onf =opwD;,m; qdk&S,f'Drdk
u&ufEiS hf 'kw,
d tifwmae&Sief ,f acgi;f aqmifwOD;jzpfonf? =opwD;,m; rmhupf 0f g'
oabmw&m;q&mjzpfonf? "e&Sijf yKjyifa&;orm; wOD;vnf;jzpfonf? ,Ofaus;r_ trsK;d
om; ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfa&;/ "e&Sit
f rsK;d om;a&;0g'udk wDxiG o
f w
l OD;jzpfonf? atmufwkd
bmqd&k ,
S v
f pf awmfveS af &;udk vufrcHcahJ y? 1918 - 1919 ckEpS w
f iG f =opwD;,m; "e&Sif
149
orRwEdik if .
H Edik if jH cm;a&;0ef}uD;jzpfonf? uGejf rLepf0g' qef@usiaf &;orm; zufqpf0g'
axmufco
H jl zpfonf?
&Sw
d 'f rD eef (zdvpf&w
dS 'f rD ef 1865 - 1939) onf *smrefq&kd ,
S 'f rD u
kd &ufygw.
D
tacsmif0g'*D %
kd ;f vuf,mtvGet
f u|H acgi;f aqmifwOD;jzpfonf? 1918 ckEpS f *smreDjynf
Edik 0f ifbmawmfveS af &;wGif trsK;d om;tr_aqmif aumfrwDwiG f yg0ifco
hJ nf? aumf
rwDonf "e&Siv
f w
l ef;pm; wefjyefawmfveS af &; tusK;d pD;yGm;udk ud,
k pf m;jyKonf? 1919
ckEpS f azazmf0g&rD S ZGev
f txd bpfprf wforRwEdik if .
H !Ge@f aygi;f tpd;k &udk acgi;f aqmifonf?
onf 1918 ckEpS rf S 1921 ckEpS t
f xd *smreftvkyo
f rm; v_y&f mS ;r_ukd aoG;acsmif;pD;
ESrd ef if;&mY pnf;H;k olwOD;jzpfonf? aemuf Edik if aH &;orm; b0udk pGe@f vw
$ cf o
hJ nf?
vpfbeu
euf (um;vpfbeuf 1871-1919) onf xif&Sm;aom*smrefESifh
EdkifiHwumh tvkyform;v_yf&Sm;r_ acgif;aqmifjzpf+yD; *smrefqdk&S,f 'Drdku&ufygwD.
vuf0*J %
kd ;f acgi;f aqmifjzpfonf? 1912 ckEpS w
f iG f &de;f pwwf vGwaf wmftrwf ta&G;cH&
onf? yxrurBmppfwiG f awmfveS af om Edik if w
H umh&yfwnfru
_ kd &yfwnfco
hJ nf? Edik if H
wumh0g' pygwmuyftzG@J udk pnf;H;k oljzpfco
hJ nf? 1916 ckEpS w
f iG f e,fcs@J ppfqef@usiaf &;
0g'jzef@ra_ =umifh tjypf'%fay;jcif;cH&onf? 1918 ckEpS f *smreDjynf Ed0k ifbm awmfveS af &;
wGif dZk mvlZifbwfEiS t
hf wl *smref tvkyo
f rm;wyfO;D udk acgi;f aqmifco
hJ nf? tvHeD
owif;pmudk xkwaf 0cJ+h yD; *smreDueG jf rLepfygwu
D kd pwifwnfaxmifow
l OD; jzpfco
hJ nf?
1919 ckEpS f Zefe0g&v
D wGif bmviftvkyo
f rm;ykeu
f efru
_ kd acgi;f aqmifco
hJ nf? ykeu
f efr_
ta&;edr+hf yD; wefjyefawmfveS af &;orm;rsm;. vky}f uHowfjzwfjcif; cHc&hJ onf?
vefpb
f m&
m&D (a*smv
h efpb
f m&D 1859-1940) onf t*FvefavbmygwD acgi;f
aqmifjzpfonf? 1892 ckEpS w
f iG f qd&k ,
S 'f rD u
kd &ufwpf zD'a&;&Si;f xJo@kd 0if+y;D 1906 ckEpS w
f iG f
avbmygwDodk@0ifcJhonf (1910 rS 1912) ESifh (1922 rS 1940) ckESpfrsm; txd
ygvrD eftzG@J 0ifjzpfonf? 1912 ckEpS rf S 1922 ckEpS x
f d a'vD[m&,fowif;pmudk xkwaf 0+y;D
rS t,f'w
D mjzpfonf? 1929 rS 1931 xd vlrv
_ yk if ef;0ef}uD;jzpf+yD; 1931 rS 1935 xd
avbmygwOD uU jzpfonf?
0dkifukyf (a';Apf0ikd u
f yk f 1877-1941) onf a[mfvefq&kd ,
S 'f rD u
kd &uf ygwD
0ifjzpf+y;D aemuf a[mfvefueG jf rLepfygw0D ifjzpfonf? 1907 ckEpS w
f iG f a[mfvefq&kd ,
S f
'Dru
kd &ufwpf tvkyo
f rm;ygw.
D vuf0aJ u;a=umfojH zpfaom'Dx&DA|e;f owif;pm
wnfaxmifoEl iS hf .t,f'w
D mcsKyf jzpfonf? 1909 ckEpS w
f iG f a[mfvef qd&k ,
S 'f rD u
kd &uf
ygwu
D w
kd nfaxmifojl zpf+y;D OuUjzpfco
hJ nf? ygwu
D kd 1918 ckEpS w
f iG f a[mfvef uGejf rLepf
ygwt
D jzpf jyefvnfz@JG pnf;onf? yxre,fcs@J urBmppfyw
JG iG f Edik if w
H umh 0g'jD zpfonf? Zifrm0J
150
vuf0*J %
kd ;f . oabmw&m;a&; *sme,f aAmabmh*sme,fwiG f yg0ifaqmif&u
G cf o
hJ nf?
a[mfvefueG jf rLepfygw.
D acgi;f aqmifwOD;tjzpf vuf0J tvGet
f u|H *d%
k ;f *% &yfwnf
csuu
f kd &yfwnfco
hJ nf? 1918 rS 1925 txdEiS hf 1929 rSpI a[mfvefygvrD ef tzG@J 0ifjzpf
onf? wwd,tifwmae&Sief ,f 'kw,
d uGe*f &ufwiG f tr_ aqmif aumfrwD0iftjzpf
ta&G;cH&onf? 1925 ckEpS w
f iG f wwd,tifwmae&Sief ,f. udv
k ekd ED iS hf tvkyo
f rm; jy\
emrsm;tjyif tjcm;jy\emrsm;udyk g qef@usib
f ufjyKojzifh 1926 ckEpS w
f iG f uGejf rLepf
ygwrD S xkwyf ,fypfco
hJ nf? 1930 ckEpS w
f iG f rdrt
d rSm;rsm;udk odjrif vmojzifh ygww
D iG ;f wGif
jyefvufccH o
hJ nf? 1935 ckEpS w
f iG f uGejf rLepfygwD A[dak umfrwD0if tjzpf ta&G;cH&onf?
[if'gqif (tyfwdk;[if'gqif 1863-1935) onf t*Fvdyftvkyform;
or*~vy_ &f mS ;r_EiS hf avbmygwaD cgi;f aqmifwOD;jzpfonf? 1908 - 1910 ckEpS Ef iS hf 1914
- 1917 ckEpS f rsm;txd avbmygw.
D ygvrD eftpk. OuUjzpfonf? yxrurBmppfwiG f
qd&k ,
S af &SmAf if0g'D wOD;jzpfonf? k&mS ;jynf azazmf0g&"D e&Sif 'Dru
kd a&pD awmfveS af &;t+y;D
wGif k&mS ;jynfo@kd vm+yD; urBmppfqufwu
kd af &;udk v_@H aqmfwu
kd w
f eG ;f cJo
h nf? 1919 wGif
bef; 'kw,
d tifwmae&Sief ,fukd pnf;H;k olwOD;jzpfonf? 1923 ckEpS rf pS I ac:qdak vh&adS om
qd&k ,
S v
f pf tvkyo
f rm;tifwmae&Sief ,f tr_aqmifobmywdjzpfonf? t*Fvyd f
tpd;k & tzG@J Y tzG@J 0iftjzpf t}udr}f udryf g0ifco
hJ nf?
[Dzm'if (l;a'g[
h zD m'if; 1877 - 1941) *smrefq&kd ,
S 'f rD u
kd &ufwpfygw.
D
tacsmiform;acgi;f aqmifEiS hf 'kw,
d tifwmae&Sief ,f acgi;f aqmifwOD;jzpfonf? ac:qdk
avh&adS om =opwD;,m; rmhupf 0f g'oabmw&m;a&; q&mwOD;jzpfonf? 1907 ckEpS rf S
1915 ckEpS x
f d *smrefq&kd ,
S 'f rD u
kd &ufygw.
D A[dt
k mabmf a&S@o@kd owif;pm t,f'w
D m
jzpfco
hJ nf? yxrurBmppfwiG f tv,fA[d0k g'D wOD;jzpf+yD; qd&k ,
S ef ,fcs@J 0g'orm;rsm;ESihf
yl;aygi;f cJo
h nf? ppf+yD;aemuf pnf;H;k xm;aom t&if;&Sipf epfoabmw&m;udk wDxiG o
f l
jzpf+y;D Edik if aH wmfvuf0g;}u;D tkyf t&if;&Si0f g'udk &yfcaH jymqdo
k l jzpfonf? 1917 ckEpS rf pS I
*smreftif'yD if;'ifh qd&k ,
S 'f rD u
kd &ufygw.
D acgi;f aqmifjzpf+y;D qdAk ,
D uftm%mESihf ypPn;f rJh
tm%m&Sipf epfukd twdtvif;qef@usio
f l jzpfonf? *smreD bpfprwforRwEdik if .
H "e
&Sif tpd;k &tzG@J o@kd t}urd rf sm;pGm yg0ifco
hJ nf? zufqpfrsm; tm%modr;f +y;D aemuf *smreDrS
xGucf mG +yD; jyifopfwiG f aexdik cf o
hJ nf?