LOJİSTİK BİLGİ SİSTEMLERİ

ÖĞR.GÖR.Furkan DİŞKAYA BEYKENT Üniversitesi

1
2
İçerik…

GİRİŞ SİSTEM KAVRAMI BİLGİ VE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ TEDARİK ZİNCİRİNDE BİLGİ SİS
TEMİ LOJİSTİK BİLGİ SİSTEMİ AKIŞI E-LOJİSTİK ve LOJİSTİK BİLGİ SİSTEMLERİ LOJİST
İK HİZMET ÜRETEN İŞLETMELERDE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ LOJİSTİK YAZILIM PROGRAMLARI U
LUSLARARASI KARAYOLU EŞYA TAŞIMACILIĞI BİLGİ SİSTEMİ FİLO YÖNETİM ve ARAÇ TAKİP
BİLGİ SİSTEMİ SÜRÜCÜ BİLGİ TAKİP SİSTEMİ
3
Giriş
1947 yılında 23 ülke ABD’nin öncülüğünde bir araya gelerek, Gümrük Tarifeleri Ge
nel Antlaşmalarını imzaladılar. Bizce bu tarih yeni Dünya düzen’in başlangıcı ve
Lojistik Bilgi Sistemlerinin öneminin artmaya başladığı noktadır. Artık uluslar
arası şirketler için gümrük tarifeleri angarya iş olmayacak tüm dünya çapında t
icarette artmaya başlayacaktır.
4
Dünya Ticaret hacminin artması uluslar arası şirketlere de bir dizi sorunlar get
irdi. Bunların başlıcası talep olan bir malı hangi fabrikadan hangi yolu izleyer
ek gönderileceğiydi. Peki günümüze gelecek olursak bu sorun çözüldü diyebilir mi
yiz? Bunun cevabı hem evet hem de hayırdır. Çünkü zaman içinde mal sevkıyatı ile
ilgili problemler matematiksel modellerle çözülmüş bilgisayar teknolojisinin de
gelişmesi ile beraber çözüm süreleri de kısalmıştır.
5
Fakat artık iletişim teknolojilerinin özelliklede internetin gelişmesi artık çok
sayıda küçük talep noktaları meydana getirmiştir. Eskiden matematiksel modeller
de bir veya birkaç talep noktası ve arz noktası var iken artık büyük sayılarda k
üçük talep noktaları ve de arz noktaları olmuştur. Buda Lojistik Bilgi Sistemler
inin önemini gözle görülür şekilde artırmıştır.
6
Coca-Cola ,Amazon.com,TNT vb. şirketler için müşteriye en kısa zamanda, en az ma
liyetle ulaşmak yaşamsal bir sorun olmuştur. Çünkü 2000’li yılların insanları iç
in zaman en değerli şey olmuştur. Zaman gibi önemli bir kısıtı göz önüne almayan
şirketlerin pazarda değil büyüme yaşama şansları bile yoktur. Bu sebeple de Loj
istik’e en az üretim kalitesi,üretim süresi vb. kadar belki daha da fazla önem v
ermek zorundadırlar.
7
Sistem Kavramı
Sistem, ortak bir amaca ulaşmak için, almış oldukları girdilerden planlı bir işl
eme süreci sonucunda çıktılar üreten, birbirleriyle ilişki halindeki elemanların
oluşturduğu bir gruptur.
•Girdi •İşleme (Süreç) •Çıktı •Geri besleme •Kontrol
İŞLEMLER
8
Bilgi ve Veri Kontrolü
Veri olaylardan ve rakamlardan meydana gelip kullanıcı için bir anlam taşımaz. B
ilgi işlenmiş veri veya anlamlı veridir.
• • • •
Veri toplama (data collection) Veri depolama (data storage) Veri iletişimi (data
communications) Veri işlem/elleçleme (data process) olarak dört boyutta incelen
ir
9
Şirketlerin neden bilgi yönetimine önem verdiklerinin nedenlerini şöyle özetleye
biliriz :
Yapı Hız Küreselleşme Bilgisayar
ve iletişim teknolojileri Kişiselleşme
10
Bilgi Yönetimi;

Kuruluşun temel amaç ve hedefleri için gereken bilgi birikiminin kurumsal düzeyd
e tutulmasını sağlar. Kuruluşun insan kaynakları, iş stratejileri, teknoloji ve
is akışlarına eşit ağırlık vererek kaynaklarının sistematik bir biçimde optimiza
syonunu sağlar. Var olan bilgiden yeni birikimler yaratarak karar verme süreçler
ini iyileştirir. Sürekli olarak sağlanan bilgi ile dönen birikim, kuruluş için s
ürekli gelişim ve organizasyonel öğrenme demektir. Tüm iş süreçlerinin daha hızl
ı akmasını sağlar. İş modelleri çok daha kolay şekillendirilir ve kıyaslanabilir
şekle dönüştürülür. İş stratejileri çok daha kolay şekillendirilir ve kıyaslana
bilir hale gelir.
11
Bilgi Yönetiminde kullanılabilecek bazı Bilişim Teknolojileri söyle sıralanmakta
dır;
Intranetler Döküman
Yönetimi Sistemleri Bilgi Erişimi Motorları Elektronik Yayınlama Sistemleri
Groupware ve İş Akışı Sistemleri Masa-üstü Yardım Ajanları Bilgi Depolama
Araçları
12
Bilişim Sistemi
Bilişim sistemi, bir işletme içindeki verileri toplayan, bilgi haline dönüştüren
ve gerektiğinde istenilen şekilde sunan bir sistemdir. •Çalışanlar •Donanım •Ya
zılım •İletişim ağları •Veri kaynakları
13
Bilişim Sisteminin Unsurları
yazılım
(software), (hardware) ve
donanım araştırma
geliştirme (Ar-Ge; R&D : research and development)
14
Bilişim Sistemlerinin her örgütte üstlendiği üç hayati rol vardır
•
İş ile ilgili operasyonları desteklerler - POS (point of sale) verilerini toplam
ak gibi İdari karar alma - tedarikçi seçimi gibi, ve Stratejik rekabetçi üstünlü
k sağlamak - bir firmanın tüm tedarik zincirini entegre etmesi gibi
•
•
15
Bilişim Teknolojisi Geliştirme Projelerinin Başarısı
Başarı sebepleri • Kullanıcının katılımı • Üst yönetim desteği
16
Bilişim Sistemi Faaliyetleri
•Veri girişi •Veriyi bilgiye çevirme •Bilişim ürünlerinin çıktıları •Verilerin d
epolanması •Sistem performansının kontrolü
17
Tedarik Zincirinde Bilgi
•Procter&Gamble (P&G) ile Wal-Mart •Sadık müşteri takımları geliştirme konusunda
faaliyet birliğine gitmişlerdir. •Bu takımların başlıca amacı firmalar arasında
paylaşımını kolaylaştıracak ve lojistik, finansman, muhasebe, yönetim bilişim s
istemi ve tedarik konularında geniş çapta bilgi paylaşımı sağlamaktır. •Tedarik
zinciri yönetimine katılan tüm kurumlar, belirli birer rolü yerine getirirler ve
bu işbirliğinin faydalı olacağı inancını paylaşırlar. •Her üye, onu diğerlerind
en ayıran becerilerine uygun özel bir fonksiyonda ya da alanda çalışır.
18
•En riskli konumda olan firmalar, işbirliğinin beslenmesinde daha aktif rol ve s
orumluluk almak durumundadırlar. •Perakendeciler, bilgi erişimi açısından çok ön
emli bir konumdadırlar. Onları tedarik zinciri içinde bu güçlü yere getiren fakt
örler şunlardır: •Barkod ve tarayıcı gibi teknolojiler, •Boyutları ve satış haci
mleri, •Son müşteri ile doğrudan temasta olmaları.
19
Bir Sistemde Karar Seviyeleri
20
21
Tedarik Zincirinde Bilginin Fonksiyonları
22
Operasyonel Sistemler
•Özellikleri;
•resmi kuralların olması, •fonksiyonlar arası iletişimler olması, •yüksek hacimd
e işlemler olması ve •günlük operasyonlara odaklanmadır.
•Bunlar bilgi sisteminin verimliliğini belirler.
23
Yönetim Kontrolü
•Performans ölçümü ve raporlama yapılır. •Yönetime hizmet seviyesi ve kaynak kul
lanımı konusunda geri besleme sağladığı için önemlidir. •Yönetim kontrolü, değer
lendirici, taktik ve orta döneme odaklanmıştır. •Yaygın performans ölçütleri, fi
nansal göstergeler, müşteri hizmeti, üretkenlik ve kalite göstergeleridir. •Ayrı
ca taşıma ve depolama maliyetleri, stok devri, sipariş karşılama oranı gibi oran
lar kullanılmaktadır.
24
Lojistik Bilgi Sistemleri (LIS)
Genel işletme fonksiyonları desteği - muhasebe, finansman, yönetim bilgileri
ağ altyapısı entegrasyon veri tabanı ve veri iletişimi kontrolü dokümanta
syon
Özel özel tasarlanmış elektronik dokümantasyon ileri veri tabanı uygulamalar
ı tanımlanmış ihtiyaçlara cevap veren çözümler özelleştirilmiş bilgisayar ağ
ı altyapısı ve veri erişim hiyerarşisi entegrasyon katma değerler
25
Lojistik Bilgi Sistemi Kullanımı
Sistem Seviye Özellikleri
Karar Analizi Yönetim Kontrolü
Stratejik Planlam a
Operasyone l Yönetim
Sistem Seviye Yararları
26
Sistem Seviye Özellikleri
•Yüksek risk •Geniş opsiyonlar •Analiz ve değerlendirme •Önemli kullanıcı tecrüb
esi ve eğitimi •Verimlilik odaklı faaliyet •Performans kontrol sistemleri •Perfo
rmans değerlendirmede geri besleme •Kullanıcıların öngörücü yönlendirilmeleri
Stratejik Planlama
Sistem Seviye Yararları
Rekabet avantajı
Karar Analizi
Rekabetçi alternatiflerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi Rekabet yeteneğinin
ölçümü ve potansiyel gelişim alanlarının eklenmesi
Yönetim Kontrolü
•Yüksek donanım ve yazılım sistemi maliyetleri •Çok sayıda kullanıcı için yapıla
ndırılmış eğitim •Verimlilik odaklı faaliyet
Operasyonel
Hızlı işleme ve düşük personel sayısı
27
Tedarik Zincirinde Bilginin Prensipleri
Doğruluk Zamanında Olma
Erişilebilirlik
Esneklik
Uygun Biçim
İstisna Tabanlı Olma
28
Tedarik Zincirinde Bilgi Teknolojisinin Amaçları
•Bilgi teknolojisinin tedarik zinciri yönetimindeki amaçları temel olarak bilgin
in toplanması, ulaşılması ve analizidir •Tedarik zinciri içinde perakendeciler s
iparişlerinin durumunu bilmek ve tedarikçiler de imalatçıdan gelecek siparişleri
öngörmek isterler. Bu istekler, zincir üyelerinin diğer üyelerin bilgi sistemle
rinde aynı zamanda da kendi fonksiyonel ve coğrafi yerleşimleri üzerinde bulunan
verilere ulaşmasını gerektirir. •Daha ötesinde üyeler verileri kendi kullanacak
ları biçimde isterler. Örneğin, bir tekstil üretiminde pamuklu kumaşı sağlayan t
edarikçi ürün talebini kullanılan pamuklu kumaş cinsinden görmek ister. Bu neden
le sistemde ürün ağacı gibi dönüştürme tabloları kullanılmalıdır. •Tedarik zinci
ri yönetiminde bilgi teknolojisinin diğer bir amacı, ürünlerin durumunun izlenme
sidir. Ayrıca ürünlerin hareketlerinde bir gecikme ya da sapma olduğunda da zama
nında uyarı sistemleri geliştirilmelidir. Ürünlerin tüm zincir tarafından izlene
bilmesi için malların tanımlanmasında bir standardizasyon (ör: barkodlama) gerek
mektedir.
29
Lojistik Bilgi Teknolojisi Alt Yapısı
30
Lojistikte Arayüz
•Coğrafi Bilgi Teknolojileri ve üç boyutlu grafikler hücre bazlı (spreadsheet) p
rogramların ve diğer analitik işleme sistemlerinin parçaları haline gelebilecekl
erdir. •Otomatik veri toplama arayüzleri (Ör: barkod okuyucular, radyo frekansı
etiketleri) standart hale gelecek ve yaygın olarak kullanılacaklardır. •Tedarik
zinciri yönetiminde ürün takibi kritik bir konudur ve bunu yapmanın birkaç stand
art yolu vardır. •İlki bilgiyi tüm ürünler üzerine barkodlamak ve bu işlemi kayd
etmektir. •Satış noktası verisini kaydeden araçlar da, özellikle bu verilere ted
arikçiler ulaşılabiliyorsa, çok önemlidir. •Buna ek olarak radyo frekansı etiket
leri özellikle depolarda malların yerleştirilmelerinde kullanılır. •Kablosuz ile
tişim araçlarının ve küresel yer belirleme sisteminin yetenekleri etiketlenmiş b
ir kargoyu sevkıyat sırasında izlemeyi sağlar.
31
İletişimler
İletişim araçları; ya bir iç sisteme (Ör: LAN, ana bilgisayar, intranet), ya da
dış sisteme, ya bir özel şirketin ağına (Ör: IBM Advantis) ya da internete bağlı
dır. Ayrıca verimliliği ve güvenliği artırmak için doğrudan bir başka şirketin s
istemine bağlıdır. İletişimde iki eğilim vardır. kablosuz iletişimi kullanmak, i
letişim için tek bağlantı noktası oluşturmak. Elektronik posta ve elektronik ver
i değişimi, grup ağları (Groupware), elektronik panolar (electronic whiteboard)
ve ortak iş dokümanlarının paylaşılmasını sağlayan uygulamalar kullanılan iletiş
im araçlarından başlıcalarıdır. Örneğin; bir kargonun ya da kamyonun dağıtım sır
asında herhangi bir andaki yerini belirleme olarak tanımlanan yer izleme, kürese
l yer belirleme sisteminin ve kablosuz iletişimin bir kombinasyonunu gerektirmek
tedir. 32
E-LOJİSTİK ve LOJİSTİK BİLGİ SİSTEMLERİ
Lojistik
Sektöründe bilişim teknolojilerinden yararlanma oranı her geçen gün artmaktadır.
Bu gelişmede en önemli etken küresel ticaretteki entegrasyon ve eşya trafiğinin
hızlanmasıdır. Ürün çeşitliliği ve ticaret hacminin büyümesi eşya takibini zorl
aştırmaktadır.
33
 Eşyanın
hangi tarihte, ne zaman, nerede olduğunun tam zamanlı izlenebilmesi ancak lojist
ik bilgi sistemleriyle mümkün olmaktadır. Temel lojistik bilgi sistemlerinin u
ygulama alanları;
34
• Lojistik hizmet üreten isletmelerdeki “e” tabanlı uygulamalar • Lojistik hizme
t alan isletmelerdeki “e” tabanlı uygulamalar ve • Kamu yönetiminde “e” tabanlı
uygulamalardır. Bu üç ana baslık daha geniş bir bakış açısıyla “e-lojistik” şems
iyesinde altında toplanmaktadır
35
E-LOJİSTİK UYGULAMALARI ÖZEL SEKTÖR Lojistik Sektörü
ÖZEL SEKTÖR I. Otomotiv, Tekstil,Elektronik, vd. II. Sanal Mağaza KAMU YÖNETİMİ
Kamu Kurum ve Kuruluşları
Bilgi Teknolojileri Lojistik Bilgi Sistemleri -İsletme Bilgi Sistemleri -Tasıma
Organizasyonu -Güzergah Planlama -Araç, Eşya, Sürücü Takip Sistemleri -Depo Bilg
i Sistemleri -Gümrük Operasyonları -Müşteri ilişkileri vd.
Bilgi Teknolojileri E-iş -İsletme Bilgi Sistemleri -MIS, EIS, DSS, IS, vd. -Teda
rik, Üretim, -Dağıtım Operasyonları -E-Ticaret -B2C ve B2B Ticaret -İntranet, ek
stranet, internet, vd.
E-Devlet Uygulamaları Ulaştırma Altyapısı, Sistem ve Süreçler: -Karayolu -Havayo
lu -Denizyolu -Demiryolu -Boru hattı -Gümrükler -Telekomünikasyon
36
1. LOJİSTİK HİZMET ÜRETEN İŞLETMELERDE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
Lojistik
hizmet üreten taraflar; yurtiçi ve/veya uluslararası faaliyet gösteren taşıyıcıl
ar, tasıma isleri organizatörleri, depo-antrepo isletmecileri, acenteler, komisy
oncular, gümrük müşavirleri ve sektörde katma değer yaratan diğer meslek gruplar
ıdır. Bu kısımda isletme içi bilgi sistemi intranet, karayolu eşya taşımacılığı
bilgi sistemi, filo yönetimi ve araç takip bilgi sistemi ile sürücü bilgi sistem
i incelenmiştir. Ayrıca e-öğrenme konusu genel hatları ile ele alınmıştır.
37
 İşletmelerde
bilgi teknolojilerinin kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. İşletme faaliyet ve u
ygulamalarında, donanım ve yazılım ürünlerinden daha fazla yararlanılması, berab
erinde teknoloji yoğun yeni çalışma yöntemlerini getirmektedir. Bu ve buna benze
r teknoloji uygulamalarının temel hedefleri, tüm etkileşim alanlarında hızlı bil
gi alış-verişini sağlama, işletme ve çalışanlar arasındaki iletişimi arttırma, p
azar payını büyütme, müşteri ilişkilerini geliştirme, tedarik ve dağıtım sisteml
eriyle entegrasyon, verimliliği yükseltme ve maliyetlerde tasarruf sağlanmasıdır
.
38
- İşletme bilgi teknolojileri uygulamalarından bahsedilirken genellikle; • İntra
net : İşletme ve Çalışanlarla ilişkiler • Ekstranet : İşletme, Tedarik ve Dağıtı
m Sistem ilişkileri • İnternet : İşletme ve Müşteri ilişkileri şeklinde düşünülm
ektedir.
39
 İntranet,
şirket içi bilgi alış-veriş sisteminin kalbi olarak kabul edilmektedir. İşletme
içi bir ağ yapısı olan intranet, TCP/IP, http vb. internet iletişim protokolleri
ve web araçları (örneğin HTML, Java, vb. programlama dilleri) gibi bilgi sistem
ve teknolojilerine dayanan bir “iç bilgi sistemi”dir
40
 İntranet,
kurum içi bilgisayar ağ yapısı, Yerel Alan Ağı (LAN) veya Geniş Alan Ağı (WAN) b
enzeri teknolojiye ihtiyaç göstermektedir. Bu özelliği ile intranet kavramını bi
r çeşit kurum içi “sayısal (dijital) sinir sistemi”ne benzetmek mümkündür
41
 Sayısal
sinir sistemi yani intranet, departmanlar arası iletişimin arttırılması, varsa e
ngellerin ortadan kaldırılması ve entegrasyonun sağlanmasında hayati rol oynamak
tadır
42
İntranet ve İşletme içi Bölümler Arası Etkileşim. Kara ihracat, Kara ithalat Ope
rasyon Deniz, Hava, Demiryolu Müşteri Hizmetleri Muhasebe ve Finans
Filo Yönetimi
INTRANET
İnsan Kaynakları
Pazarlama ve Satış
Şubeler, Gümrük, Antrepo
43
 İşletme
çalışanlarının hangi bilgilere ihtiyaç duydukları, işlerini nasıl daha iyi yapab
ilecekleri, yardımcı araçlarla nasıl desteklenmeleri gerektiği konusunda sürekli
olarak kapsamlı çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmaların ilk basamağı günümüz
rekabet ortamının gerektirdiği hızlı bilgi aktarımının sağlanmasıdır. “Doğru, ta
m, kaliteli ve zamanında bilgi” çalışanların ve bağlı bulundukları bölümlerin da
ha etkin ve verimli çalışmasında doğrudan katkıda bulunmaktadır.
44
 Elektronik
ağlar isletme fonksiyonlarında değer yaratımında büyük yarar sağlamaktadır. Bili
şim teknolojileri ve özellikle intranet uygulaması geliştirmiş olan isletmeler,
farklı yapıdaki bilgi türlerini farklı seviyelerdeki bölüm ve ilgili kullanıcıla
ra ulaştırmakla;
45
• İş süreçlerinin etkin ve verimli çalışması, • Bürokrasinin ve hiyerarşik yapın
ın azaltılması, • İç müşterilere etkin hizmet götürülmesi, • Çalışanların verimi
n arttırılması ve rutin işlemlerin azaltılması, • Etkin zaman kullanımı, • Maliy
etlerde tasarruf sağlanması gibi konularda fayda üretmektedir.
46
Okuma Parçası:
- “Fas ta Kablo Koptu, Türkiye 591 Milyon Dolardan Oldu”, 21 Mayıs ta Cezayir de
meydana gelen depremin, İtalya ile Fas arasında SMW3 adlı denizaltı fiber optik
internet bağlantısında yarattığı hasar Türkiye nin internetteki is hacmini önem
li ölçüde düşürdü. Özellikle ABD ve İngiltere bağlantılarını etkileyen bu aksakl
ığın Türkiye de yarattığı 10 günlük is hacmi kaybı 591 milyon dolara ulaştı.
47
- Singapur Telekom a ait olan fiber optik kablonun tamiri için 28 Mayıs ta CS R
Croze adlı gemi İtalya Catania‘ dan yola çıktı. Ve dün aksam 21 itibarıyla çalış
malarına başladı. 6 Haziran a kadar sürmesi beklenen arıza nedeniyle Türkiye, to
plam 1.1 gigabit olan internet yurtdışı çıkış kapasitesinin 0.9 gigabitlik bölüm
ünü kullanamaz hale geldi. Böylece Türkiye, 10 gündür sahip olduğu yurtdışı inte
rnet çıkış kapasitesinin sadece yüzde 18 inden yararlanabiliyor.
48
Kayıp Hesabı - Türkiye de her 1 saatlik internet bağlantısının yarattığı Gayrisa
fi Milli Hasıla (GSMH) miktarı 6 dolar olarak düşünülüyor. Ve yine Türkiye de ya
klaşık 4 milyon internet kullanıcısı bulunuyor ve ortalama günlük internette bağ
lı kalma süresi de 3 saat olarak hesaplanıyor. Bu durumda 1 günde internet kulla
nıcılarının yarattığı toplam GSMH 72 milyon dolar. Türkiye nin Cezayir depremi n
edeniyle internet bağlantısının sadece yüzde 18 ini kullanabildiği dikkate alınd
ığında, yaratılan günlük GSMH miktarı da yüzde 82 oranında azalarak 12.9 milyon
dolara geriliyor.
49
1 Milyar Doları Bulur - Bunun anlamı, İtalya-Fas arasındaki fiber optik kablodak
i arızanın sürdüğü her gün Türkiye 59.1 milyon dolarlık GSMH kaybına uğruyor. Ar
ızanın 6 Haziran a kadar sürmesi durumunda, bugüne kadar 591 milyon dolar olan G
SMH kaybı, 1 milyar dolara kadar ulaşacak. SMW3 hattında oluşan bu aksaklık nede
niyle Türkiye den bazı internet servis sağlayıcılarının TBL (Trans Balkan Line)
adlı alternatif bir internet omurgası ile kısa süreli anlaşma yaptıkları belirti
liyor.
50
Neler etkilendi ? - Cezayir depreminin SMW3 adlı fiber optik kablonun Akdeniz de
n geçen bölümünde yarattığı hasar, basta Türkiye, Yunanistan, İtalya olmak üzere
bu hattı kullanan 30 kadar Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya ülkesini etkiledi. Bu ü
lkelerde düsen internet yurtdışı çıkış kapasitesi nedeniyle sunucuları ABD ve İn
giltere de bulunan web sitelerine erişim neredeyse imkansız hale geldi. Bu neden
le Yahoo, MSN gibi milyonlarca kullanıcısı olan sitelere erişim durdu. Fiber opt
ik kablo arızası, 30 ülkenin sadece internet sayfalarına erişimini değil, elektr
onik ticaretini, eposta alışverişini de büyük ölçüde etkilemiş durumda.
51
Sorular : 1) İnternet hatlarının zarar görmesi veya isletme bilgi sisteminin dur
ması lojistik isletmesinde ne gibi işlemlerin aksamasına neden olur ? 2) Bu ve b
una benzer durumlarda; operasyon, araç ve kargo takibi, iç haberleşme, yurt dışı
bağlantılar ve müşteri ilişkileri konusunda ne gibi sıkıntılarla karşılaşılabil
ir ? Tartısınız.
52
Lojistik Yazılım Programları
Lojistik
hizmet üreten isletmelerde, yurtiçi ve uluslararası operasyonel uygulamalar bazı
nda bilgi teknolojilerinin kullanım alanları firma faaliyet alanlarına bağlı ola
rak farklılıklar göstermektedir. Lojistik sektöründe kullanılmakta olan birçok e
ntegre yazılım programı bulunmaktadır. Bu yazılım programları isletme ihtiyaçlar
ına uygun bir şekilde özgünleştirilebilmekte ve genel olarak aşağıdaki modülleri
içermektedir:
53
İşletme Bilgi Sistemleri ve E-s Uygulamaları - Karayolu Eşya Taşımacılığı • Filo
Yönetimi • Tasıma Organizasyonu • Güzergah Planlama • Araç, Eşya ve Sürücü Taki
p Bilgi Sistemleri
-
54
- Havayolu Eşya Taşımacılığı - Denizyolu Eşya Taşımacılığı - Demiryolu Eşya Taşı
macılığı - Depo - Antrepo Operasyonları - Müşteri ilişkileri Yönetimi - Gümrük O
perasyonları - Dış Ticaret işlemleri - Proje Taşımacılığı - Konteyner Taşımacılı
ğı - Kargo Taşımacılığı - Otomobil, Tekstil vb. Taşımacılığı
55
 Yazılım
programları içerisindeki bütün bu uygulamalar, isletme içi diğer fonksiyonel ala
nlar olan pazarlama, muhasebe-finans, insan kaynakları, satın alma departmanları
yla bağlantılı bir şekilde çalışmaktadır.
56
 Uluslararası
karayolu eşya taşımacılığının temel dinamikleri; müşteri siparişlerinden başlaya
rak, “araç”, “eşya” ve “sürücü” ye ilişkin bilgi ve belgelerin hazırlanması ve i
zlenmesidir. Bu unsurlara ait tüm süreç ve işlemlerin ortak bir veri tabanında l
ojistik isletmesinin ilgili kullanıcıları tarafından takibinin sağlanması gerekm
ektedir. Böylelikle karayolu eşya taşımacılığında öne çıkan araç, eşya ve sürücü
bilgi sistemlerini incelemekte fayda vardır.
57
1.1. ULUSLARARASI KARAYOLU EŞYA TAŞIMACILIĞI BİLGİ SİSTEMİ
- Uluslararası karayolu eşya taşımacılığı bilgi sisteminin temel yapıtaşları:
İsletme temel faaliyet alanları, Araç ve donanım bilgileri, araç tanım ve özel
likleri; kapasite ve modelleri, vb. Araç yükleme özellikleri; komple (FTL), pa
rsiyel (LTL), askılı taşımacılık, vd. Müşteriden gelen eşya siparişlerinin gir
ilmesi ve izlenebilmesi Eşya bilgileriyle bilgisayar destekli maliyetlerin hes
aplanması
58
Müşteriye fiyat tekliflerinin hazırlanması ve sunumu Araç rezervasyon işlemler
i Araç pozisyon dosyasının hazırlanması ve eşya bilgileri girişi Eşya ile il
gili belgelere ait açıklamalar Eşyaların yurtiçi ve uluslararası güzergahlara
göre araçlara yüklenmesi, yükleme (ağırlık ve hacim) denetimi, iç hacmin etkin k
ullanımı.
59
Araç hacim ve ağırlık kapasite durumu Dış ticaretle (ihracat ve ithalat) ilgil
i olarak belgelerin hazırlanması ve takibi Eşya sigorta işlemleri Eşya harek
etinin başlangıçtan itibaren varış noktasına kadar detaylı olarak eş zamanlı izl
enebilmesi. Yurtdışı ilgili acentelerin lojistik hizmetlerinden yararlanılması
ve operasyon maliyet bilgilerinin bilgisayara girilmesi, ilgili kullanıcılara i
letilmesi. Sefer sonrası işlemler Lojistik hizmetlere ilişkin muhasebe (fatu
ra ve ödeme vb.) işlemleridir.
60
1.2. FİLO YÖNETİM ve ARAÇ TAKİP BİLGİ SİSTEMİ
- Filo yönetimi ve araç takip bilgi sistemi, karayolu eşya taşımacılığının en ön
emli bileşenleri arasındadır. Temel bileşenleri aşağıdaki gibidir: Araç sicil
dosyalarının tutulması ve ruhsat bilgilerinin bilgisayara girişi (marka, model,
motor ve şasi numaraları, istiap haddi, teknik özellikleri, vd.) Araç tamir-ba
kım istatistiklerinin hazırlanması, maliyet hesapları Araç muayenelerinin düze
nli olarak yapılmasının sağlanması
61
Araç sigorta (trafik, kasko) işlemlerinin takibi ve maliyetler Araç amortisman
maliyetlerinin hesaplanması Genel isletme giderleri ve yetki belgesi ücretler
inin analizi Uluslararası güzergah maliyetlerinin hesaplanması Akaryakıt mal
iyetleri ve kilometre/sefer bazında analizi

62
Araç ilgili tüm belgelerin (uygunluk belgesi, vd.) kaydı ve izlenmesi TIR Karn
esi işlemleri UBAK ve geçiş belgelerinin kaydı ve izlenmesi Araç denizyolu (
Ro-Ro) ve demiryolu (RoLa) rezervasyonları Yurtiçi ve uluslararası güzergahlar
da uydu destekli araç takibi.
63
1.3. SÜRÜCÜ BİLGİ TAKİP SİSTEM
Sürücü,
karayolu eşya taşımacılığının ayrılmaz parçasıdır ve uluslar arası güzergah içer
isinde intermodal tasıma türleri (Ro-Ro, Ro-La) dışında, aracın karayolu üzerind
e akısından doşrudan sorumlu kişidir. Sürücü bilgi sistemine ait modüller:
64
Sürücü sicil bilgileri (nüfus kağıdı, ikametgah ve iletişim bilgileri) Sürücü
is deneyimi, sağlık ve eğitim durumu Ehliyet uygunluğu Pasaport ve vize işle
mlerinin takibi Sürücü kariyer planlaması, sürücü eğitimi ve gerekli sertifika
ların tedariki Personel kayıtları ve güncellemeler Sürücü harcırahlarının te
spiti ve güzergah avanslarının belirlenmesi Muhasebe bölümü ile koordinasyon.
65
Örnek Olay – 1: Araç Takip Bilgi Sistemi.
- İngiltere’de X–Ray Kontrolu ve Sevkiyat Gecikmesi Sürücü A seferinden yeni d
önmüş ve sefer hesaplarını vermek için araç takip sorumlusunun yanına gitmiştir.
Araç takip sorumlusu Burhan Bey, sürücüsüne İngiltere girişinde neden boşu boşu
na 8 saat durduğunu sormuştur. Sürücü Ahmet, İngiliz polisinin aracını ses, X-ıs
ını ve karbondioksit kontrollerine aldığını ve çok fazla sıra olduğu için bu kad
ar zaman kaybettiğini söylemiştir.
66
 Fakat
araç takip uzmanı uydu destekli araç takip programı sayesinde araçların konumlar
ını bilgisayarında görebilmektedir ve bilgisayarında aracın bu kontrollerin oldu
ğu yerden daha uzak bir noktada durduğunu ve bu kontrollere girecek araçları İng
iliz Polisi’nin kesinlikle liman sınırından ileriye bırakmadığını bilmektedir. B
u beklemeden dolayı sabah adresine ulaşması gereken eşyanın teslimi gecikmiştir
ve filo bölümü sürücü hatası olan gecikmelerde sürücüye belli bir ceza kesmekted
ir.
67
Sorular: 1) Araç takip sistemlerinin filo yönetimine getirdiği etkinlik ve verim
liliği tartısınız. 2) Araç takip sistemi olmasaydı filo yöneticileri ve sürücü a
rasında nasıl bir konuşma olurdu ? 3) Araç takip sorumlusu bu durum sonucunda na
sıl bir tavır takınmalıdır? değerlendiriniz.
68
Örnek Olay – 2 : Araç Takip Bilgi Sistemi.
Fransa’da Araç Anahtarının Kaybolması Boncuk Nakliyat sürücüsü Emrah Özcengiz,
Türkiye Paris seferi sırasında İtalya’dan Fransa’ya giriş yapmış ve mola yerind
e ihtiyaçlarını gidermek için aracını park etmiş ancak yasal dinlenme süresi dol
masına rağmen hareket etmemiştir. Şirket merkezinde araç takip departmanında çal
ışan Hakan Pakdemir, uydu takip sisteminden sürücü Emrah’a talimatla uyarı geçer
ek ve durum hakkında bilgi istemiştir.
69
 Sürücü
Emrah, şirket merkezine aracın anahtarını kaybolduğunu ve anahtar bulunmadan yol
a devam edemeyeceğini bildirmiştir. Hakan Bey deneyimli Filo İsletme Müdürü Ahme
t Bey’i durum hakkında bilgilendirmiştir. Ahmet Bey ise bu dönemde kendilerine e
k gelir getirmek amacıyla Türkiye’den ufak tefek eşyaları yurtdışına götüren vey
a yurtdışından mal getiren sürücülerin olabileceği ihtimalini Hakan Bey’e hatırl
atmıştır.
70
- Ertesi gün sürücü anahtarının bulunduğunu ve yola devam etmesinde bir problem
olmadığını söyleyerek Paris seferine çıkar. Sorular: 1) Sürücü profesyonelliği v
e sürücü performans değerlemesinde bilgi teknolojilerinden ne ölçüde faydalanılm
alıdır ? Tartısınız. 2) Bu ve buna benzer türdeki durumlar için sürücülere hangi
konularda eğitimler verilmelidir?
71
Örnek Olay – 3 : Depo Bilgi Sistemi.
H Kargo Firması Depo Hizmetleri
H
Kargo Firması müşterisi A bilgisayar firmasına ait yüklerin yurtiçindeki dağıtım
ını beş yıldır yapmaktadır. A Bilgisayar firması mallarını H Kargo Firmasının İs
tanbul’daki deposunda bulundurmaktadır ve depodaki bütün işlemler H kargo Firmas
ı nın yetkilileri tarafından yapılmaktadır. H Kargo Firmasının bütün işlemleri o
tomasyon sisteminde olup, beş yıl boyunca sistemde her hangi bir sorun çıkmamışt
ır.
72
 Depo
bilgi sisteminin temelini barkod uygulamaları oluşturmaktadır. Barkodlar koliler
in üzerine otomatik olarak depodaki sistemde yapıştırılmaktadır. A Bilgisayar fi
rması elektronik ve yazılı ortamda malzeme siparişlerini H Kargo Firmasına bildi
rmektedir. Kargo Firmasının deposundaki bilgisayar basındaki görevliler de bu si
parişi aldıktan sonra forklift operatörlerine bildirip siparişi ilgili araca yük
lemektedir. Her gün düzenli olarak depodan sabah, öğle ve aksam olmak üzere üç p
arti araç sevkıyatı yapılmaktadır.
73
 Ancak
günün birinde H Kargo Firmasının bilgisayar sistemindeki güvenliği asarak bilgis
ayara bulasan bir virüs bütün veri tabanı ve barkodlama sistemini bozmuştur. Bar
kodlama yapılamadığı için bütün kargoların bulunması gereken raflar karışmış ve
dolayısı ile sevkıyatlar gecikmiştir.
74
Sorular : 1) Bu durumda H Kargo Firmasının yapması gereken nedir? 2) Ortaya çıka
n bu durumda H Kargo Firmasıyla müşterisi A Bilgisayar Firması arasındaki is ili
şkisinde neler yaşanabilir ? Tartısınız.
75
2. LOJİSTK HİZMET ALAN İŞLETMELERDE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
Lojistik
hizmet alan taraflar; ihracatçı, ithalatçı, üretici, ticaret erbabı, esnaf, kamu
kurum ve kuruluşları ve vatandaştır. Bu kısımda konu ağırlıklı olarak üreticile
r ve sanal mağaza e-ticaret uygulamaları olarak ele alınmıştır.
76
2.1. ÜRETİCİ İŞLETMELERDE BİLGİ SİSTEMLERİ VE LOJİSTİK OPERASYONLARI
Üretici
isletmeler açısından lojistik; hammadde, yarı mamul ve hazır parçaların üretim o
rtamına taşınması fiziksel tedarik (giriş lojistiği), sonrasında bunların iş ist
asyonlarına ve tezgahlara taşınması yani kurum içi malzeme akısı ve elleçleme, n
ihayetinde ise çıkış ambarından dağıtım kanallarına ve müşterilere kadar uzanan
zincir fiziksel dağıtım (çıkış lojistiği) olarak üç aşamalı bir yönetim sürecind
en oluşmaktadır.
77
 Bu
üç aşamalı ve birbiriyle bağlantılı olarak gelişen yapı tek bir çatı altında “Te
darik Zinciri Yönetimi” olarak toplanmaktadır. Günümüz rekabet ortamında tedarik
zincirine ait her bir halkanın e-is uygulamaları ile entegrasyonu şarttır.
78
KARAR VERME SÜRECİ
79
Tedarik Zinciri Yönetimi ve E-s Entegrasyonu. TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ
Giriş ( Inbound ) Lojistik Süreçleri Üretim Süreçleri ve Malzeme Yönetimi Çıkış
( Outbound ) Lojistik Süreçler
FİZİKSEL TEDARİK DAHİLİ İŞLEMLER FİZİKSEL DAĞITIM
Tedarik Sistemleri Hammadde/Yarı Mamul/ Hazır Parça Temini / Satın alma Programl
arı / Giriş Ambarı / Depolama
Üretim Sistemleri Süreç Planlama / Üretim Programlama / İmalat / Kurum İçi Taşım
a
Dağıtım Sistemleri Tamamlanmış Ürünler / Çıkış Ambarı/ Depolama / Dağıtım Zincir
i / Hedef Pazar ve Müşteriye Sunum
E-İŞ ENTEGRASYONU
80
 Üretici
isletmelerde kullanılmakta olan bilgi sistemleri çok çeşitlidir. İşletme teknolo
ji altyapısı içerisinde; intranet, ekstranet ve internet gibi yerel alan ağları
(LAN), geniş alan ağları (WAN), donanım, yazılım ve protokoller gibi çeşitli tek
nolojilerden yararlanılmaktadır. Bu sistemleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündü
r :
81
• Üretim Bilgi Sistemleri (PIS) • Bilgisayar Bütünleşik Üretim (CIM) o Bilgisaya
r Destekli Tasarım (CAD) o Bilgisayar Destekli Proses Planlama (CAPP) o Bilgisay
ar Destekli Mühendislik (CAE) o Bilgisayar Destekli imalat (CIM) o Bilgisayar De
stekli Kalite Güvenliği (CAQA) o Bilgisayar Destekli Bakım (CAM) o Esnek imalat
Sistemleri (FMS) o Endüstriyel Robotlar (IR)
82
• İnsan Kaynakları Bilgi Sistemi (HRIS) • Pazarlama Bilgi Sistemi (MIS) • Muhase
be Bilgi Sistemi (AIS) • Finans Bilgi Sistemi (FIS).
83
Örnek Olay – 4 : Tedarikçi Pazar Araştırması ve Satın alma Lojistiği.
Oto
Yedek Parça Lojistiği İngiltere’de otomobil üreten bir firma otomobil üretiminde
kullandığı bir takım parçaları daha ucuz olduğu gerekçesiyle Türkiye’den ithal
etmek istemektedir. Ancak bu otomotiv firmasının bazı öncelikleri vardır. ithala
tçı firma önceliklerinin hesaba katılarak bir maliyetleme yapılması gerekmektedi
r.
84
 Maliyet
sonuçlarına göre bir kıyaslama yapılacak ve firmanın ihtiyacı olan parçalar firm
anın eline geçtiğinde fiyat avantajı oluyorsa satın alma gerçekleştirilecektir.
Bu is için Türkiye’deki lojistik firmalarıyla temasa geçilmiştir. Lojistik firma
lar otomobil üreticisi firmanın önceliklerine göre çalışma yapmaya başlayacaktır
. Firmanın öncelikleri şunlardır:
85
- Firma stoklamadan kaçınmaktadır. - Parçalar uygun kolilere yerleştirilecek ve
paletlenecektir. - Parçalar konsolide edilecektir. - Firma malzeme ihtiyacının s
üresini kısa tutmaktadır. - Firmanın ihtiyacı olan parçalar küçük miktarda sürek
li olmalıdır.
86
Sorular:
1) Otomobil üreticisi firma stoklama yapmak istemediği için ve malzeme ihtiyacı
küçük ve sürekli olduğu için lojistik firması bu planlamayı nasıl yapmalıdır? 2)
Lojistik firma bu parçaları nereden tedarik etmeli ? Paketleme ve ambalajlamayı
tedarikçi firmaya mı yaptırmalı ? yoksa kendisi mi yapmalıdır? 3) Malzemeleri t
edarikçiden belli bir depoya mı aktarmalı ya da direkt tasıma mı yapmalıdır? Tas
ıma planlaması nasıl olmalıdır? Konsolidasyonu tedarikçi firma mı yapmalı ? yoks
a lojistik firma kendi deposunda mı yapmalıdır? 4) Lojistik firma parçaları pars
iyel taşımayla mı göndermeli yoksa en uygun sürede tam kamyon yükü mü uygulamalı
dır? 5) Bütün bu verilerin doğrultusunda lojistik firma parça bazında minimum ma
liyeti sağlayacak en uygun çözümü nasıl bulacaktır?
87
LOJİSTİK YAZILIMLARININ SINIFLANDIRILMASI
İşletmelerde
kullanılan lojistik yazılımlarını kullanıcı türü açısında iki kategoride ele alm
ak mümkündür. Birincisi ilgili lojistik sürecinin sahibi olan üretici ve benzeri
firmalar, ikincisi de süreç sahibine lojistik hizmet sağlayan firmalar. Bu iki
kategori arasında bazı ihtiyaç farklılıkları olmakla birlikte bu ayrımın detayla
rı bu bildirinin kapsamı dışındadır.
88
 Lojistik
faaliyetlerin kesin çizgilerle ayrılması mümkün olmasa da iki farklı perspektift
en bakmak doğru olacaktır. İlk perspektifte yazılımlar planlama ve yürütme aracı
olarak ikiye ayrılabilir. İkinci perspektifte ise, temel lojistik fonksiyonları
olan depo yönetimi, saha yönetimi ve nakliye yönetimi olarak bir ayrım yapılabi
lir. Bu üç fonksiyonun muhtelif konfigürasyonları ile çok farklı lojistik süreçl
erin yönetilmesi mümkün olur.
89
Depo Yönetimi
Depo
yönetimi yazılımları bir depo, antrepo veya dağıtım merkezindeki tüm süreçlerin
yönetilmesinde kullanılan yazılımlardır. Sunulan fonksiyonlar arasında teslim al
ma, yerleştirme, envanter yönetimi, sipariş toplama, paketleme, periyodik sayım,
ikmal işlemleri, sevkiyat, backorder, çapraz sevkiyat, rota planlama, iade stok
yönetimi, teslim kanıtı ve çalışan yönetimi gibi fonksiyonlar bulunmaktadır.
90
Nakliye Yönetimi
Lojistik
süreçleri arasında en karmaşık yapıya sahip olanlar nakliye süreçleridir. Depo y
önetiminden farklı olarak nakliye yönetimindeki süreçlerin tek bir isletme içind
e bile çok ciddi farklılıklar gösterebilmesi ve bu farklılıkların müşteri ihtiya
çları doğrultusunda iyice karmaşık hale gelmesi bunun temel kaynağıdır. Her kull
anıcı için farklı ihtiyaçlara cevap verebilecek altyapının sağlanması ciddi bir
ihtiyaçtır. Aberdeen Group’un yaptığı araştırmaya göre nakliye yönetiminde islet
melerin en çok ihtiyaç duyduğu çözümler su şekilde sıralanıyor:
91
1) Gelişmiş yük izleme sistemleri, 2) Nakliyeci işbirliği platformları, 3) Ulusl
ararası nakliye yönetimi, 4) Tedarik lojistiği yönetimi, 5) Navlun hesaplama, eş
leştirme ve ödeme otomasyonu.
92
 Nakliye
yönetimi alanındaki muhtelif ihtiyaçlar için farklı fonksiyonlar sunan yazılımla
r mevuttur.
Bu fonksiyonların bir kısmı planlamaya bir kısmı ise yürütmeye odaklıdır. Bu fon
ksiyonları aşağıdaki baslıklar altında toplamak mümkün olabilir:
93
 Stratejik
Planlama, Stratejik Satın alma, Taktik Planlama, İşbirlikçi Taktiksel Planlama,
Operasyonel Nakliye Planlaması, Nakliye Yürütme ve Nakliyeci İletişimi, Yük Oluş
turma, Navlun Hesaplama, Navlun Eşleştirme ve Ödeme, Faturalama, İzleme Sistemle
ri, Performans Yönetimi, Sözleşme Yönetimi.
94
Saha Yönetimi

Saha yönetimi yazılımları bir deponun, antreponun veya dağıtım merkezinin dışınd
aki alanlarda gerçekleştirilen süreçlerin yönetimi için kullanılmaktadır. Sahaya
giren ve çıkan araçların takip edilmesi, araçların sahaya girmeden önce hangi i
şlem için geleceği ve sahaya girdikten sonra takip edeceği süreçlerin yönetimi b
u yazılımlar yolu ile yapılabilmektedir. Saha yönetimi yazılımları depo yönetimi
ve nakliye yönetimi yazılımları arasında konsolidasyon rolü de üstlenmektedir v
e bu rolüyle tedarik zinciri içinde önemli bir konuma sahiptir. Sevkiyatı yapıla
n ürünlerin depo içerisinde çok detaylı olarak takip edilmesi depo yönetimi yazı
lımları tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Ancak tedarik lojistiği açısından
bakıldığında ürünlerin henüz depoya girmeden ve dağıtım lojistiği açısından bak
ıldığında da depodan çıktıktan hemen sonra da bu ürünlerin durumunun kontrol alt
ında tutulması gerekmektedir.
95
Saha yönetimi yazılımlarının esnek bir süreç yönetimi altyapısına sahip olması g
elmektedir. Her sahadaki operasyonların farklı özelliklere sahip olması dolayısı
ile kullanıcıların bu tip yazılımlar üzerinden kendi ihtiyaçları doğrultusunda
gerekli değişiklikleri çok kolay bir şekilde yapabilmesi gerekecektir. Burada ör
nek bir süreç senaryosu su şekilde olabilir. Aracın sahaya gelişini ve taşıdığı
yükle ilgili bilgilerin elektronik ortamda alınması ve bu aracın saha içinde tab
i olacağı süreçlerin önceden planlanması, sahaya gelen araçların güvenlik kontro
lünden geçmesi ve aracın ilgili park yerine veya yükleme boşaltma platformuna yö
nlendirilmesi, aracın boşaltılması ve yeni sevkiyatların yüklenmesi, aracın saha
dan çıkması.
96
Supply Chain DNA: YENİLİKÇİ LOJİSTİK YÖNETİMİ ÇÖZÜMÜ
Tamamıyla
entegre bir lojistik yönetimi çözümü olan Supply Chain DNA, 3PL, LLP ve 4PL gibi
lojistik hizmet veren isletmelerin yanı sıra üretim yapan veya herhangi bir şek
ilde tedarik zinciri yöneten her türlü firmanın ihtiyacını karşılayabilecek yeni
likçi bir lojistik yönetimi çözümü sunmaktadır.
97
 Lojistik
yönetimi için tasarlanmış bir fonksiyonlar grubundan oluşan Supply Chain DNA vas
ıtası ile ayrı parçalardan oluşan ve esnek olmayan modüllerin kurulmasına gerek
kalmamaktadır. Stratejik seviyeden bakıldığında da, sınırsız karmaşıklık ve deta
ydaki lojistik süreçlerinin tasarlanmasını ve yürütülmesini sağlamaktadır.
98
Supply Chain DNA ile hammaddenin tedarikçinin tedarikçisinden yola çıkısından ba
şlayıp son ürünün müşterinin müşterisine ulaşıncaya kadar uzanan süreçleri kapsa
yan tüm lojistik operasyonlarını yönetmek mümkün olabilir. Bu süreçler; depo yön
etimi, saha yönetimi, nakliye yönetimi, konteynır yönetimi, tedarik lojistiği yö
netimi ve faturalama gibi süreçleri de içine alan çok geniş bir yelpazeyi kapsam
aktadır. Sunduğu fonksiyonların kapsamına bakıldığında, Supply Chain DNA’yı teda
rik zincirlerini yönetmek için tasarlanmış bir “kurumsal kaynak planlama (ERP)”
çözümü olarak düşünmek doğru olacaktır. Bu yenilikçi sistemi farklılaştıran özel
likler arasında aşağıdakileri sıralayabiliriz:
99
Esnek ve Dinamik Lojistik Yönetimi
Supply
Chain DNA çözümü limitsiz karmaşıklıktaki ve detaydaki süreçlerin tanımlanmasına
imkan veriyor. Konfigürasyonla tanımlanan bu süreçler tedarik zincirindeki deği
şiklikleri tespit ederek bunlara dinamik bir şekilde adapte oluyor ve sonuca ula
şmak için gerekli değişiklikleri gerçekleştiriyor. Bu özellik, pasif yapıdaki kl
asik çözümlerin aksine lojistik yönetimine yepyeni bir boyut kazandırmaktadır.
100
Sürekli Dinamik Planlama (SDP)
Optimizasyon
üzerine tasarlanmış klasik çözümler yalnızca bir defalık ve tek modlu sistemleri
n planlanmasında kullanışlı olurlar. Bu tip çözümler, genişletilmiş multi modal
planlamada veya esnek olması gereken sistemlerde kullanışlı olmazlar çünkü burad
a çok fazla sayıda değişkenin dinamik olarak yönetilmesi gerekir. Bunun aksine,
SDP sisteminde tedarik zincirindeki gelişmeler ve alternatifler sürekli olarak d
eğerlendirilir ve ilk planın amaca ulaşması için gerekli yeninden planlama işlem
i tedarik zincirindeki faktörlere ve gönderinin niteliklerine bağlı olarak yapıl
ır.
101
Üretici, 4PL, LLP ve 3PL Merkezli Fonksiyonlar
Supply
Chain DNA, tedarik zincirindeki muhtelif paydaşların farklı ihtiyaçlarını ve bak
ış açılarını karşılayabilme yeteneği ile kendine has bir yere sahiptir. Supply C
hain DNA sayesinde, üretim firmaları tedarik zincirlerine tam hakim olurlar. 4PL
ve LLP isletmeleri birçok üreticinin tedarik zincirini yönetme ve katma değer s
ağlama imkanına sahip olurlar. 3PL isletmeleri ise operasyonel süreçleri yöneteb
ilme kabiliyetlerinin yanı sıra, müşterilerine tedarik zincirinin bir kısmı veya
tamamı için 4PL ve LLP tarzı hizmetler sunma yeteneğini elde ederler.
102
Tek Çekirdek, Tamamıyla Entegre Çözüm
Supply
Chain DNA modül yapısına sahip değildir. Bunun anlamı, farklı veritabanları üzer
inde çalışan modüllerin bir araya getirilerek birleştirilmiyor olmasıdır. Bu tür
klasik yaklaşımların sonucu tipik olarak modüller arasında sınırlı bir entegras
yon ve görünürlüktür. Supply Chain DNA’ da ise “Harmonize Fonksiyon Modeli” kull
anılmaktadır.
103
 Bu
modelde tüm fonksiyonlar tamamıyla konsolide tek bir çekirdek üzerinde yer almak
tadır. Sistemin devreye alınması aşamasında bu çekirdek yapı yüklenir ancak kull
anılmayacak olan fonksiyonlar konfigürasyon yolu ile devre dısı bırakılır. Burad
aki konfigürasyon ne olursa olsun, kullanımdaki fonksiyonların tümü yine konsoli
de olarak çalışmaya devam eder ve modüler yapılarda yaşanan fonksiyonel sınırlar
la karşılaşılmaz.
104
Süreç Sistemi Altyapısı
Supply
Chain DNA’yı essiz kılan önemli özelliklerden birisi de süreç yürütme sistemi al
tyapısıdır. Bu altyapı ilk olarak doksanlı yıllarda Atlanta merkezli UPS Logisti
cs firması ile yürütülen ve o zaman yeni gelişmekte olan dördüncü parti lojistik
pazarını hedef alan bir ARGE çalışmasında başlatıldı. Supply Chain DNA çözümünü
n bugünkü jenerasyonu o zamanki çalışmaları çok ileriye taşıdı. Bugünkü sistem,
sadece fiziki nakliye seviyesinde değil, üretim ve katma değerli süreçleri de iç
ine alan karmaşık ve dinamik tedarik zincirlerini tanımlamayı ve yürütmeyi sağla
yan bir yapıya sahiptir.
105
Ortak Çalışma Platformu
Supply
Chain DNA’nın browser tabanlı yapısı ve süreç yönetim sisteminin görev odaklı ka
rakteristiği, tedarik zincirindeki paydaşların ortak bir çalışma platformu üzeri
nde buluşmalarını sağlıyor. Bu yapı, paydaşların ortak bir platformda buluşmalar
ını sağlamak için başka yazılımların satın alınmasını ve entegre edilmesi ihtiya
cını ortadan kaldırarak ciddi tasarruf imkanı sunuyor. Tedarik zincirindeki süre
çlere dahil olmak için Supply Chain DNA’ yi kullanmak isteyen fakat EDI olanakla
rı olmayan paydaşlar için sistem üzerinden enteraktif bir görev konsolu sunulmak
tadır.
106
İzlenebilirlik
SupplyChainDNA’nın
çekirdek yapısına entegre olarak çalışan kapsamlı izleme sistemi vardır. Bu sist
em, piyasadaki görünürlük sistemlerinin pek çoğunun ötesinde sorgulama ve raporl
ama imkanı sunmaktadır. İzlenebilirlik sistemi sayesinde tedarik zinciri çözümün
e entegre edilmesi gereken farklı yazılımların satın alınmasına gerek kalmamakta
dır.
107
KAMU YÖNETİMİNDE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE ELEKTRONİK DEVLET
Bilgi
ve iletişim teknolojilerinin kamu yönetiminde yaygınlaşmasıyla birlikte geleneks
el vatandaş, işletme, kamu çalışanları ve diğer devlet birimlerinin arasında ger
çeklesen etkileşim alanları artırmaktadır. Elektronik devlet kısaca, kamu yöneti
minde e-is uygulamalarıdır. Elektronik devlet anlayışı içerisinde;
108
o Devlet-vatandaş arası (Government-to Citizen: G2C) ilişkiler, o Devlet- isletm
e arası ( Government-to Business : G2B) ilişkiler, o Kamu birimleri arasındaki i
lişkiler ( Government-to Government : G2G) ve o Devlet–çalışanlar arası ilişkile
r ( Government-to Employee: G2E) olmak üzere dört temel etkileşim alanı bulunmak
tadır
109
 Kamu
yönetiminde bilgi teknolojileri, elektronik devlet uygulamaları olarak karsımıza
çıkmakta ve bu alanda Ulaştırma Bakanlığı; altyapı çalışmaları, yönetimsel ve o
perasyonel boyutta en önemli sorumlulukları üstlenmektedir. Telekomünikasyon ile
ilgili çalışmalar, her bir tasıma türü ve gümrük süreçleri ile birlikte tüm bu
alanlardaki yasal mevzuat düşünüldüğünde kamunun ağırlığı daha net hissedilmekte
dir. Eşya hareketini ilgilendiren bir altyapı çalışması veya hukuki düzenleme do
ğrudan ithalat, ihracat ve transit işlemlere yansımaktadır
110
2.2. E-TİCARET, SANAL MAĞAZACILIK VE LOJİSTİK OPERASYONLARI
Elektronik
ticaretin pazar büyüklüğü her geçen gün artmaktadır. Her dakika binlerce web sit
esi kurulmakta ve milyonlarca kullanıcı bu siteleri ziyaret etmektedir. İnternet
dünyasındaki kullanıcıların her bir seçimi ve davranışı elektronik ticaret için
de gelir elde etmeyi amaçlayan girişimciler açısından büyük bir önem taşımaktadı
r.
111
 Tüketici
hakkındaki bütün bilgiler etkin pazarlama stratejileri ve isletme kaynaklarının
doğru şekilde kullanımında hayati bir rol oynamaktadır. Tüketici, yeni ekonomide
internetin merkezi konumunda olup hiç olmadığı kadar aktif ve güçlüdür.
112
 İnternet
üzerinde yer alan her bir kullanıcının gösterdiği davranış biçimi, girdiği web s
iteleri, kurduğu ilişkiler ve etkileşim düzeyleri, elektronik ticaret açısından
üzerinde önemle durulan konuların basında yer almaktadır
113
 Hedef
tüketicilerin tanımlanmasında demografik bilgiler; gelir durumu, yas, cinsiyet,
ırk, din, uyruk, dil, medeni hal, sağlık ve yasam profili vb. unsurlar hayati ro
l oynamaktadır. Elektronik ticarette, pazarlama stratejilerinin başarısı için ön
celikli adımlar; tüketici istek ve ihtiyaçlarının tanımlanması ve buna uygun paz
arlama bileşenlerinin, yani ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma unsurlarının geli
ştirilmesidir.
114
 Üreticilerle
birlikte lojistik hizmet alan bir diğer önemli grup ise internet üzerinde faaliy
et gösteren sanal mağazalardır. Bu alandaki temel e-ticaret konularını aşağıdaki
gibi sıralamak mümkündür: • İnternet Ekonomisi ve Trendler • Elektronik Pazar Y
apısı • İşletmeden Nihai Tüketiciye (B2C) ETicaret
115
• İşletmeler Arası (B2B) E-Ticaret • Teknoloji ve işletme Yapısına Etkileri • Sa
nal işletme Yapısı ve Pazarlama o Sanal Mağaza Strateji ve Uygulamaları o İntern
ette Pazarlama o İnternette Tüketici Davranışı o Müşteri ilişkileri Yönetimi ( e
-CRM)
116
o Web Üzerinde Ürün Geliştirme, o İnternette Marka Yönetimi o Web Üzerinde Fiyat
landırma o İnternette Tutundurma Faaliyetleri o Online Satış Teknikleri o İntern
ette Reklam ve Halkla ilişkiler
117
• E-Ticaret ve Lojistik Yönetimi; E-Lojistik Uygulamaları • Tedarik Zinciri Yöne
timi (SCM) o E-Satın alma o Tedarikçi ilişkileri Yönetimi o İşletme Kaynak Planl
aması ( ERP) o Dağıtım Bilgi Sistemleri
118
• İnternette Güvenlik • Hukuki Çerçeve ve Etik Sorunlar • Yeni Ekonomide İnterne
t Girişimcişinin Rolü
119
Elektronik Ticaret ve Lojistik Operasyonlar
E-ticaret
ve lojistik her geçen gün daha fazla iç içe geçmektedir. E-ticaretin lojistik op
erasyon tarafında, kent içi tasıma, depolama ve dağıtıma etkileri ile uluslarara
sı alanda küçük hacimli paket/eşya hareketini büyütmesi gibi öne çıkan etkileri
bulunmaktadır. Klasik büyük hacimli eşya ve kesikli siparişlerin yanında küçük h
acimli ve sürekli tasıma hareketleriyle de ticaret dinamiklerine yeni bir boyut
getirmiştir.
120
Geleneksel Lojistik Tasıma Büyüklüğü Müşteri Talep Türü Envanter / Sipariş Akışı
Ortalama Sipariş Miktarı Güzergahlar Talep Sorumluluk Büyük hacim Stratejik İtm
e sistemi Tek yönlü akış 1000 $ dan daha fazla Yoğun ve merkezi Durağan Tek bağl
antı
E-Ticaret Üzerinden Lojistik Küçük hacim, paket Bilinmiyor / Kimliği Gizli Çekme
sistemi Çift yönlü akış 100 $ dan daha az Az, parçalanmış ve dağınık Dönemsel,
parçalı Tüm tedarik zinciri
121
 Elektronik
ticaret nihai tüketicilere büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Örneğin, dünyanın ne
resinde olursa olsun talep edilen ürün yedi gün yirmi dört saat internet aracılı
ğı ile sipariş edilebilmektedir. Benzer ve farklı ürün seçenekleri hakkında bilg
i toplama, karşılaştırma yapabilme ve ücretsiz danışmanlık alabilme gibi opsiyon
el yeni fırsatları kendi içinde barındırması interneti tüketiciler için hızla ka
bul gören ortam haline gelmiştir. Bu yönleriyle, internet ekonomisi ve elektroni
k ticaret, lojistik hareketlerini hızlandırmaktadır.
122
VİZE…
123
Ürünlerin Tüm Zincir Tarafından İzlenebilirliği
Bu
amaçla ilgili olarak bilgi sistemlerinin yapısı da değişmiştir.
– Birçok şirketin bilgi sistemi, şirket içindeki
fonksiyonlara bağlı olarak adalar şeklindedir.
– Bu adalar arasında bilgi iletimi yapılır ancak bu
iletimler doğru zamanda olamadığından sistemler gerçek veriyi hiçbir zaman elde
edemezler.
124
– Bu da sipariş durumunu yanlış bildirme gibi
durumlarda müşteri tatminsizliğine yol açar.
– Yeni nesil bilgi sistemlerinde ise bilgiye ulaşmada
tek bağlantı noktası söz konusudur. Tüm fonksiyonlardan gelen bilgiler tek bir n
oktada toplanır, böylece bilgilerin sisteme birden fazla girişi ve bundan doğan
kayıplar engellenmiş olur.
– Belli bir bilgiye ihtiyacı olan herkes aynı, gerçek
zamanlı veriye ara yüzlerle ulaşabilir. Bankaların ATM sistemleri tek bağlantı n
oktasına örnek oluşturur.
125
Standardizasyona Gereksinim Duyulma Nedenleri
Pazar
Güçleri: Ortak kullanıcılar sistemin işletilmesinin maliyetini düşürmek için sta
ndartlara ihtiyaç duyarlar. Bağlayıcılık: Farklı sistemlerin veya işlerin ağla
r arasında bağlanması standartlara olan gereksinimi doğurur. Yazılım Maliyetle
ri: Standartların oluşturulmasıyla yazılımların satın alma, geliştirme ve yaygın
laştırma maliyetleri düşer. Ölçek Ekonomisi: Standartlar sistem bileşenlerinin
gelişiminin, entegrasyonunun ve işletiminin fiyatlarını düşürür.
126
Müşteri Siparişi Çevrimi
Müşteri
sipariş çevrimi, müşterinin siparişinin alınışından (kabul edilebilir durumda) m
alın müşterinin stoğuna eklenişine kadar olan çevrimi ifade eder. bilgi sistemle
rinin temel olarak kullanıldığı alan sipariş çevrimidir. teknolojileri ile sipar
iş çevriminin iyileştirilmesi ve çevrim süresinin kısaltılması hedeflenir.
Lojistik Bilgi
127
 Sipariş
çevrimi:
1. Siparişin hazırlanması ve gönderilmesi. 2. 3. 4. 5. 6. Siparişin alınması ve
girişinin yapılması. Sipariş işleme. Depolama Depodan toplama ve paketleme Müşte
riye teslimi ve malın boşaltılması.
128
Sipariş Çevrim Zamanının Kısaltılması İçin IS
Sipariş
çevrim zamanının düşürülmesinde en çok etkiye sahip değişiklik sipariş verme ve
siparişin girilmesi metotlarında yapılanlardır. bir sipariş işleme sistemi, topl
am çevrim zamanını iki güne kadar düşürebilmektedir. ek olarak bilgi akışının ge
liştirilmesiyle depolama ve taşıma daha verimli yapılacak ve yine çevrim zamanın
da bir düşüş sağlanacaktır.
129
Gelişmiş
Buna
Siparişin İzlediği Yol
Müşteri siparişi Müşteriye teslim Siparişin müşteriye sevkıyatı
Siparişin gönderilmesi Yok satma Stok kontrol Faturalama
Sipariş girişi
Kredi kontrol
Stok dosyası
Sipariş işleme
Depodan çekme Taşıma Programlama
Üretim programı Üretim
Sevkıyat belgeleri
130
Sipariş İşleme Yöntemlerinin Karşılaştırması
D eğişik Sipariş İşlem e Sistem lerinin Ö zellikleri Seviye 1 2 Sistem tipi M an
uel Stok bilgisin e ulaşabilen h izm et tem silcisin e telefon 3 D oğrudan elek
tronik bağlan tı Hızlı Y at rım yüksek, ı İşletm e düşük M ükem m el Y üksek
131
Hız Y ava ş O rta
K urulum / İşlem e M aliyeti D üşük O rta
T utarl ılık D oğruluk Za yıf İyi D üşük O rta
Veri Tabanları
Geleneksel
Veri Tabanı (Legacy Database)
– Genellikle hiyerarşik veya ağ veri tabanında kurulurlar. – Bu veri tabanları,
yüksek miktarda veri depolarlar ve geniş
düzeyde işleme yaparlar.
– Anında ileten ve parti parti çalışan bileşenleri vardır. – Programları, COBOL
dilinde yazılır ve raporlama araçları
hantaldır.
.
132
 İlişkisel
Veri Tabanı (Relational Database) şekilde depolanmasına izin
– İlgili verinin standart raporlama ve sorgulama
yapılabilecek verirler.
– Örneğin,
Yapılandırılmış Sorgulama Dili (Structured Query Language – SQL) sadece ilişkise
l veri tabanları için tasarlanmıştır. sunucuya merkezi olarak yerleştirilebilece
ği gibi bir kişisel ya da mini bilgisayar ağına da dağıtılabilir
133
– İlişkisel veri tabanları bir ana bilgisayara ya da
Veri Tabanları - II
Nesne
Veri Tabanı (Object database)
– Sadece nümerik ve karakter veriyi değil resimleri
veya grafik bilgisi gibi daha gelişmiş nesneleri, veritabanı işlemleriyle ilişki
lendirerek kullanır. karşın henüz standartlaştırılmamıştır ve işletme maliyetler
i yüksektir.
– Bu veri tabanları, bazı uygulamalarda kullanılmasına
134
 Veri
Ambarı (Data warehouse)
– Diğer sistemlerin veri tabanlarından veri
alabilmeyi sağlarlar. – İleride daha detaylı anlatılacaktır.
Veri
Pazarları (Datamart)
– Veri ambarlarının daha küçük versiyonlardır ve
daha ziyade departmanlara yönelik küçük veri kümelerini depolarlar.
135
Veri Tabanları - III
Grup
Ağı Veri Tabanı (Group database)
– Grup fonksiyonlarını yerine getirecek şekilde
düzenlenmiştir.
– Örneğin; birden fazla kullanıcının erişebilmesi
önemlidir.
– Grup
veri tabanları, telekomünikasyonun gelişiminde ve sanal şirketlerin kurulmasında
herkesin uygun, güncel veriye ulaşabilmesini sağladıkları için önemlidirler.
136
Sistem Mimarisi
Sistem
mimarisi, bileşenlerin – veri tabanları, arayüz araçları ve iletişim – şekillend
irilme yoludur. Geleneksel Sistemler, ana bilgisayar ya da mini bilgisayar kull
anan, terminaller üzerinden erişilen departmanlara yönelik çözümler olarak geliş
miştir.
137
Kişisel
bilgisayarlar (PC), ana sistemlerden ayrı olarak kelime işlemcileri ya da hücre
tabanlı programlar gibi özel uygulamalar için kullanılırdı. Daha sonraki aşamal
arda bir ofisteki kişisel bilgisayarlar bir bölgesel alan ağı (Local Area Networ
k – LAN) şeklinde bağlandılar.
138
Sistem Mimarisi - II
Böylece
kullanıcılar, dosya paylaşımı, elektronik posta ve bunlar gibi diğer uygulamalar
ı kullanabildiler. Bu ağların tüm şirkete genişletilmesiyle geniş alan ağları
(Wide Area Network – WAN) oluştu. Sonunda bu ağların kişisel bilgisayarların gü
cünden ve kolay kullanımlı grafik arayüzlerinden faydalanması amacıyla yeni sist
emler geliştirildi.
139
Bu
sistemlerde PC’lere müşteri (client) ve ana işlemcilere ise sunucu (server) denm
ektedir. Müşteri/Sunucu sistemleri, bazı süreçlerin bir çok kullanıcı için merk
ezi olarak yerine getirildiği bazılarının da kullanıcının kişisel bilgisayarında
yerine getirildiği bir dağıtılmış işleme şeklidir.
140
Müşteri/Sunucu Yapısı
Kişisel Bilgisayarlar
Veri Ambarı
SQL Sunucusu Ana bilgisayar
LAN/WAN
Mini bilgisayar Internet sunucusu Yazıcı Dosya sunucusu
141
Müşteri/Sunucu Yapısı - II Günümüzde sistem tasarımları genellikle müşteri/sunu
cu yapısındadır. Müşterinin gelişmişlik düzeyi, fiyatı, sunucuların tipi ve say
ısı ve çeşitli tasarım parametreleri, sistemden sisteme çok fazla değişmektedir.
SQL ile kullanıcılardan, hareket-işleme monitörlerinden, yönetim/güvenlik hizm
etlerinden ve iletişim sunucularından sorgulama yapılabilmektedir.
142
Müşteri/Sunucu yapısının avantaj ve dezavantajları
Avantajları: – Müşteri/sunucu
kavramının gücü; fonksiyonları, etkin bir şekilde yerine getirecek özel sunucula
r arasında dağıtılmasındadır. eklenebilir.
143
– Ayrıca yeni modeller ve fonksiyonlar
 Dezavantajı
ise;
– bu sunucular arasında dolaşımın, – ağda
verilerin doğru şekilde işlenip işlenmediğinin ve kontrolünün yarattığı karmaşık
lıktır.
– güncellenip güncellenmediğinin
144
Middle Ware (Orta Ağ)
Sunucu
ve müşteri arasında kalan uygulamaların tümüne orta ağ (middle ware) denmektedir
. Bunlar farklı sistem mimarileri, iletişim protokolleri, donanım mimarileri,
vb. arasında iletişimi sağlayan araçlardır. Orta ağlar, tedarik zinciri sistem
lerinin uyarlanmasında önemlidir. Birçok durumda planlama araçları için gereke
n bilgi, birçok noktada bulunmaktadır. Uygun orta ağ, verilerin toplanması ve çe
şitli planlama araçlarının kullanımı için biçimlendirilmelidir. Orta ağ, çeşit
li veri tabanlarına bakma ve bilgiyi birleştirme işlevini yerine getirir.
145
Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange–EDI)
Belgelerin
ve bilgilerin organizasyonlar arasında insan faktörü olmaksızın bilgisayardan bi
lgisayara, standart bir formatta iletilmesidir. kanal üyeleri arasında, faturala
r, siparişler, ödemeler, araştırmalar ve programlamalar konularında bilgi paylaş
ımını sağlar.
Tüm
146
 İletim
direkt bilgisayaradır.
olarak
bilgisayardan
Sistem
düzeyine göre sürecin bilginin alınması kısmında da insan faktörü olamayabilir.
147
EDI - II
İletilen EDI
bilgi standart olmalıdır.
ile taşınan satın alma ile ilgili dokümanlara örnek olarak satın alma siparişler
i, malzeme çıkışları, faturalar, ödemeler için elektronik fon transferi (Electro
nic Fund Transfer – EFT), sevkiyat bilgileri ve durum raporları verilebilir. ola
rak kağıt kullanımının azalmasıyla artan doğruluk, hız, satın alma olanakları ve
bu yolla düşürülen maliyet EDI’nin getirilerinin temelini oluşturmaktadır.
148
Genel
EDI Standartları
a. ANSI X12
– Amerikan
Ulusal Standartlar Enstitüsü (American National Standarts Institute – ANSI), EDI
standardı olarak ANSI X12’yi önermektedir. (Transportation Data Coordinating Co
mmittee) tarafından uyarlanmış olup Ulusal Satın Alma Yönetimi Birliği (National
Association of Purchasing Management) tarafından desteklenmektedir. ANSI X12 ge
nellikle ABD’de kullanılmaktadır.
149
– Bu standart, Taşıma Veri Koordinasyon Komitesi
b. EDIFACT – Kullanılan diğer bir standart Birleşmiş Milletler tarafından dünya
çapında bir standart olarak desteklenen Electronic Data Interchange for Administ
ration, Commerce and Trade (EDIFACT) standardıdır. – EDIFACT dünya çapında geniş
bir uygulama alanına sahiptir. Gümrük, Bankacılık, Sigortacılık, İstatistik, Ta
şıma ve Yönetim konularında uygulamaları görülmektedir. – Bu sektörlerde EDIFACT
ile muhasebe, bankacılık, inşaat, gümrük, sağlık, sigorta, yasa, imalat, satın
alma, perakendecilik/toptancılık, sosyal güvenlik, istatistik, taşıma ve sevkıya
t konularında mesajlar iletilmektedir. – Gümrük uygulamaları Almanya, Avusturya,
Kore, Malezya, Hollanda, Birleşik Krallık, ABD gibi ülkelerde,
150
EDI Standartları - II
– Bankacılık, Sigortacılık ve İstatistik alanlarında
müşterilerin kuruluşlarla olan iletişiminin sağlanması, kredi mektuplarının ilet
ilmesi gibi uygulamalar Londra Sigorta Pazar Ağı (LIMNET), Reasürans Ağı (RINET)
, ulusal istatistik kuruluşları ile çeşitli ülkelerin merkez bankalarının, Euros
tat, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Bank for International Settlements gibi kur
uluşlarla olan veri alışverişlerinde görülmektedir.
– Taşıma sektöründe kargolar, liman sistemleri ve liman
toplulukları sıklıkla EDIFACT’i kullanırken, Yönetim alanında ise muhasebe, kuru
msal raporlama, sosyal güvenlik ve sağlık EDIFACT’ın kullanıldığı alanlardır.
151
Elektronik Veri Değişim Sistemi Çeşitleri
a.Özel Sistemler
– “Birden çoğa” sistemleri olarak da bilinirler.
Çünkü tek bir firmanın sahip olduğu, yönettiği ve işlettiği EDI sistemleridir.
– Firma, belirli sayıda tedarikçisinden doğrudan
alım yapar.
– Firmanın sahip olduğu sistemin geniş ve güçlü
olması durumlarında iyi işler ve anahtar tedarikçilerin ağın bir parçası olmasın
ı sağlar. .
152
– Sistemin avantajı, sahibi tarafından kontrol
edilmesidir.
– Dezavantajları ise kurma ve işletme
maliyetlerinin yüksek olması ve tek olması, sadece bu iş için kullanılacak bir t
erminal gerektirebilmesi gibi nedenlerden ötürü tedarikçilerin sisteme girmek is
tememelidir
153
Elektronik Veri Değişim Sistemi Çeşitleri - II
b. Katma Değer Ağları (Value-Added Networks – VAN)
– “Çoktan Çoğa” sistemleri olarak bilinen üçüncü taraf
ağlardır. – VAN üzerinden verilen bir satın alma siparişi verme sürecinde firma
farklı tedarikçilerine göndereceği siparişleri VAN’a gönderir. – VAN bu siparişl
eri sıralar ve uygun tedarikçiye gönderir.
154
– Gerçek katma değer, satıcılar ve tedarikçiler
uyumsuz iletişim ya da mesaj standartları kullandığında meydana gelir. VAN, iki
sisteminin bu nedenden ötürü birbirlerini tanıyamamalarını engeller. – VAN, kull
anıcılara anahtar teslimi hizmet sunar, kullanıcıların EDI ve standartları üzeri
nde uzmanlaşmasını gerektirmez. – Alıcı gelen mesajları istediği zaman alıp değe
rlendirebilme olanağına sahiptir. – Tedarikçilerin sadece bu işe ayrılmış bir te
rminal veya doğrudan bağlantı kullanmalarına gerek yoktur 155
Elektronik Veri Değişim Sistemi Çeşitleri - III
VAN’a
karşı olan maliyet avantajıyla internet, bir başlangıç yazılım satın alınması ve
sistemin kurulmasıyla uygulamaya geçirilebilmektedir. Compaq, Hewlett-Packard
, Digital Corporation, Microsoft ve Oracle gibi önde gelen firmalar, ortak bir g
üç oluşturarak bu konunun üzerine gitmektedirler.
156
 NASA
Goddard, AVEX Electronics ve UNISYS gibi firmalar elektronik veri değişimlerini
internet ortamına taşımışlardır. görünüş internetin VAN’ın yerini alacağı yönünd
edir. olan bu kaymanın bir dezavantajı olarak güvenlik sorunları gösterilmektedi
r.
Genel
Internete
157
EDI ile Sipariş Süreci
Alıcı, EDI ile siparişini tedarikçiye iletir. Tedarikçi, EDI ile siparişi detay
lı ya da özet olarak onaylar. Tedarikçi, sipariş giriş sistemini, alıcıdan aldı
ğı EDI listesiyle otomatikleştirir. Tedarikçi, sevkıyat bilgisini EDI ile taşıy
ıcıya iletir, aynı şekilde bir kopya da alıcıya iletebilir. Tedarikçi, sevk edi
len mallar için EDI faturası iletir.
158
Taşıyıcı, tedarikçiye EDI ile onay iletir.
Taşıyıcı, tedarikçinin EDI verisini kullanarak navlun belirler. Taşıyıcı, istek
üzerine sevkıyat bilgisini EDI ile iletir. Taşıyıcı, ödemeyi yapacak tarafa navl
un için EDI faturası iletir. Alıcı, mallar için EDI ödemesi yapar. Taşıyıcıya ED
I ile ödeme yapılır.
159
Karar Destek Sistemleri
Günümüz
iş sistemlerinde tedarik zinciri yönetimi problemleri, tümüyle bilgisayarlara ak
tarılabilecek kadar katı ve iyi tanımlanmış değildir. durumda insanına özgü özel
likler olan esneklik, sezgi ve akıl, sistemleri etkin bir şekilde yönetmek için
gereklidir.
160
Birçok
 Bununla
birlikte bu sistemlerin özellikleri ancak bir bilgisayar yardımıyla analiz edili
p anlaşılabilir. Destek Sistemleri (Desicion Support Systems – DSS) bu şekilde d
estek sağlayan sistemlerdir.
Karar
161
a. Veri Girişi:
Karar Bu
Bileşenleri
verme için gereken temel bilgiyi içeren bir veri tabanı şeklidir. PC tabanlı bir
veri tabanı olabileceği gibi firma işlemlerinin toplandığı bir veri ambarı ya d
a bir ağ üzerinde dağıtılmış veri tabanları olabilir. toplama, analizin tipine g
öre değişir. Örneğin, tedarik zinciri ağ tasarımı şirketin değişik bölümlerinden
statik bilgiye (fabrika yerleşimleri, depolar ve müşteriler gibi) ve dinamik bi
lgiye (tahminler, siparişler ve müşteri teslimleri gibi) ihtiyaç duyabilir.
162
Veri
Bileşenleri - II
b. Analitik Araçlar: DSS’in yapısına bağlı olarak veriler çeşitli yöntemlerle an
aliz edilir. Bu analitik araçlar:
– Sorgular – İstatistiksel Analiz: Verideki eğilim ve şekilleri bulmak – –
– – – –
için kullanılır. Veri Madenciliği Anında Bağlantıyla Analitik İşleme (Online ana
lytical processing – OLAP) Araçları: Depoya girip çıkan ürün miktarları gibi din
amik bilgileri ortaklığın tümüne anında aktaran araçlardır. Hesap Makinaları Sim
ülasyon Yapay Zeka Matematik Modelleri ve Algoritmaları
163
Bileşenleri - III
U ygu lam a la r ve A n alitik A ra çla r S oru n P azarla m a R otalam a Ü reti
m P ro gram la m a A raç S orgular, istatistik, veri m adeinc ili ğ S ezg ise l
algo ritm alar, kesin a lgo ritm S im ü lasyo n, sezg isel algo ritm a lar
S im ü lasyo n, sezg isel algo ritm a lar, L o jistik ğ K o nfigürasyo nu A kesi
n algo ritm a lar T aşım a T ip i S eç im i S ezg ise l algo ritm alar, kesin a
lgo ritm
164
Bileşenleri - IV
C. Sunum Araçları
– Elde edilen verilerin kullanıcıya
sunulmasını sağlarlar. – Raporlar, tablolar, hücre bazlı (spreadsheet) tablolar,
animasyonlar, özel grafik biçimleri (Ör: bir yerin yerleşim planı) ve coğrafi b
ilgi sistemleridir. – Coğrafi bilgi sistemleri, lojistikte sıkça kullanılan hari
taları ve ilgili verileri gösteren sunum araçlarıdır.
165
Veri Tabanları
Veri
tabanı yönetim sistemi, bilgisayarlarda depolanan gereken verilerin uygulama pro
gramlarıyla çekilmesini sağlayan sistemlerdir. veri tabanı yönetim sistemi veril
erin, verimli bir şekilde geri getirilebilmesi için farklı veri parçalarının ne
kadar ilgili olduğunu gözeterek mantıklı bir yolla verileri depolamalıdır. veri
tabanı yapıları çeşitli şekillerde, verilere ilişkili başka bir veriyle birlikte
ulaşılabilmeye ve sıralayabilmeye olanak verir.
166
Bir
İlişkisel
Veri Ambarı
Genel
olarak veri ambarı, birçok kaynaktan bilgi toplayan ve bu bilgileri son kullanıc
ının erişebilmesi için birleştiren ve tutarlı hale getiren bir karar destek sist
emidir. Kavram 1970’lerde ortaya çıkmıştır. Birçok veritabanından gelen bilg
iyle beslenir ve son kullanıcının erişimi için hazır bulundurulur.
167
 Veriyi
yüksek maliyetli bireysel sistemlerde değil, düşük maliyetli büyük sistemlerde i
şlediklerinden maliyetlerde düşme sağlarlar. kullanıcılara kolay kullanılan sorg
ulama ve analiz araçlarıyla ve grafik arayüzlerle bilgiye ulaşım imkanı sunarlar
. ayrı sistemlerden değil, sürekli güncellenen tek bir sistemden alınır.
168
Son
Bilgiler,
Tedarik Zincirinde KDS
– Talep planlama – Lojistik ağı tasarımı – Stoğun
tedarik zincirinde nerelerde hangi seviyede tutulacağının belirlenmesi – Satış v
e pazarlama bölgesi atanması – Dağıtım kaynakları planlaması (Distribution Resou
rce Planning – DRP) – Malzeme ihtiyaç planlaması (Materials Requirements Plannin
g – MRP)
169
– Stok yönetimi – Üretim yerleştirme ataması/ Tesislerin
coğrafi dağılımının belirlenmesi – Filo planlama – Ulaşım zamanı belirleme – Üre
tim programlama – İşgücü programlama
170
KDS Seçim Kriterleri
– Karar verici tarafından belirlenen problemin – – –
–
alanı ve planlama ufku. KDS tarafından ihtiyaç duyulan veri. Kullanıcı arayüzü y
etenekleri. Analiz gereksinimleri: modelin doğruluğu, performans ölçüm sistemler
i, gerekli analitik araçlar. Sistemin kullanıcının içlerinden birini seçeceği çe
şitli çözümler sunabilmesi.
171
– Sunum
– – – –
gereksinimleri: kullanışlı olma, grafik arayüz, coğrafi yetkinlikler, tablolar,
raporlar, vb. Mevcut sistemlerle uyum ve entegrasyon. Donanım ve yazılım gereksi
nimleri. Toplam maliyet. Tamamlayıcı sistemler: Rotalama KDS’nin yük planlamaya
ihtiyaç duyması gibi.
172
Yapay Zeka ve Lojistik
Müşteri
teslimi için yanıt zamanlarını modellemek. Taşıma maliyetlerini ve zamanlarını
çeşitli taşıma tipleri, yerleri ve rotaları için modellemek. Hangi deponun, h
angi fabrikalara, hangi ürünleri, hangi stok seviyesinde sunacağını belirlemek.
Müşteri hizmet yanıtını çeşitli güvenilirlik seviyeleri için modellemek. Opt
imal sonucun yapısını etkilemeden girdilerin ne kadar değiştirilebileceğini beli
rlemek için duyarlık analizi yapmak.
173
Uzman Sistemler ve Lojistik

Görev ya da sorun çözümü insan bilgisi, yargısı ve tecrübesi gerektiriyorsa. Gör

ev, sezgiselliğin kullanılmasını veya tam olmayan ve belirsiz bilginin kullanılm
asını gerektiriyorsa. Görev, esas olarak sayısal hesaplama yerine sembolik anlat
ım gerektiriyorsa. Görev, çok kolay (uzman insanların birkaç dakikada çözdüğü) y
a da çok zor (uzman insanların saatlerce uğraştığı) değilse. İnsanların görevi y
erine getirme yeteneklerinde önemli değişiklikler oluyorsa. Bu görevde insanlar
uzmanlıkla yeterlilik kazanıyorsa.
174
Coğrafi Bilgi Sistemi; coğrafi referanslı grafik veriyi ve grafik olmayan veriyi
konumsal analizler yapmak üzere kullanan işlemler içeren bir sistemdir.
175
CB
Bilgi
Coğrafi
Sistemi
176
COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS-GIS) haritalama ve yeryüzünde v
arolan nesneler ve gelişen olayların analizi için bilgisayar tabanlı bir araçtır
.CBS teknolojisi, sorgulama ve istatistiksel analiz gibi klasik veritabanı işlem
lerini görselleştirme ve haritalar tarafından sağlanan coğrafi analizlerle birle
ştirmektedir. Bu yeteneği CBS’yi diğer bilgi sistemlerinden ayırmakta ve kamu ve
özel girişimlerde olayların açıklanabilmesi, sonuçların tahmini ve strateji gel
iştirilmesi için değerli kılmaktadır.
177
COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ
CBS, her türlü coğrafi referanslı bilginin etkin olarak elde edilmesi, depolanma
sı, güncellenmesi, kullanılması, analizi ve görüntülenmesi için bilgisayar donan
ımı, yazılımı, coğrafi veri ve personel’in organize olarak toplanmasıdır.
178
CBS’NİN TARİHİ
CBS nin gelişimi bazı grupların, şirketlerin ve bireysel çabaların sonucunda ger
çekleştirilmiştir. Aynı türdeki verileri tek katmanda gösterme fikri bilgisayarl
ardan daha eskiye dayanır. İlk örnek olarak Yorktown savaşındaki askerlerin hare
ketlerinin gösterildiği harita kabul edilmektedir. Bilgisayar teknolojisindeki g
elişmeler ve bunun paralelinde coğrafyadaki işlem ve teorilerdeki gelişmeler, eğ
itim seviyesinin artması ve sosyal yaşamın ve doğal hayatın farkına varılması gi
bi faktörler kartografik analizlerde değişime neden olmuştur. Kanada Coğrafi Bil
gi Sistemi 60 larda başlayan ilk CBS örneğidir. Harward Labaratuarı 60 larda gen
el amaçlı haritacılık yazılımı üreten ilk şirkettir ve CBS lerin gelişmesinde ol
dukça etkili olmuştur. ESRI, Harward Lab. Temeller üzerine 1969 da kurulmuştur v
e 1980 lerde ilk ArcInfo piyasaya bu şirket 179 tarafından çıkarılmıştır.
CBS İÇİN KULLANILAN ALTERNATİF İSİMLERDEN Çok Amaçlı BAZILARI Coğrafi Veri Sis
temi
Görüntü Tabanlı Bilgi Sistemi Arazi Kaynakları Bilgi Sistemi Planlama Bilg
i Sistemi Kaynak Bilgi Sistemi Doğal Kaynak Yönetim Bilgi Sistemi Konumsal
Veri İşleme Sistemi Yer-Bilgi Sistemi Çevresel Bilgi Sistemi Otomatik CBS
Çokamaçlı Kadastro Arazi Bilgi Sistemi AM/FM
180
CBS nin Bileşenleri
Yazılım Donanım Veri Personel Yöntem
181
CBS Bileşenleri - Yazılım
CBS yazılımları, coğrafi verinin depolanması, analizi ve görüntülenmesi için ger
ekli fonksiyon ve araçları sağlar. Ana yazılım bileşenleri şunlardır:
Coğrafi
verinin girişi ve işlenmesi için araçlar yönetim sistemi (DBMS - VTYS) analiz ve
görüntülemeyi grafik kullanıcı
182
Veritabanı Coğrafi
sorgulama, destekleyen araçlar.
Araçlara
kolay
ulaşım
için
arabirimi.
CBS Bileşenleri - Donanım
Donanım, CBS nin çalıştırıldığı bilgisayardır. Günümüzde CBS ler, merkezi bilgis
ayar servis sağlayıcılarından kişisel bilgisayarlara kadar çok farklı bilgisayar
konfigürasyonu üzerinde işlem yapabilmektedir.
183
CBS Bileşenleri - Veri
CBS bileşenlerinin en önemlisi veridir. Coğrafi veri ve buna ilişkin tablo şekli
ndeki veri toplanabilir veya ticari veri sağlayıcılardan elde edilebilir. Bir CB
S, uzaysal veriyi diğer veri kaynakları ile birleştirebilir ve birçok kuruluş ta
rafından verilerini organize ve idare etmek için kullanılan veritabanı yönetim s
istemini (VTYS) kullanabilir.
184
CBS Bileşenleri - Veri CBS de veri toplama yöntemleri
Varolan haritaların sayısallaştırılması

Arazi ölçmeleri GPS ölçmeleri Fotogrametri Uzaktan Algılama

185
CBS Bileşenleri - Veri İki türlü veri vardır:
Konumsal Veri Nokta Çizgi Alan Öznitelikler Tanımlayıcı Niceleyici Niteleyici
vs.) (parsel no, sahibi, vs.) (alan, değeri, vs.) (su kalitesi, toprak kalitesi
186
CBS Bileşenleri - Personel
CBS teknolojisi, sistemi idare eden ve CBS’yi gerçek dünya problemlerinin çözümü
için planlar geliştiren personel olmaksızın sınırlı olarak kullanılabilir. CBS
kullanıcıları, sistemi tasarlayan ve idare edenlerden, onu günlük hayatlarında y
ardım amaçlı kullananlara kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.
187
CBS Bileşenleri - Yöntem
Başarılı bir CBS, iyi tasrlanmış bir plana ve her bir kurumun kendine has olan i
ş kurallarına göre çalışır.
188
CBS niçin çok popülerdir?
Bilgisayar teknolojisinde yeni gelişmelere olan yüksek ilgi, GBS nin coğrafi
bilgiye verdiği ‘yüksek teknoloji’ hissi, Oldukça çarpıcı ve etkileyici olan
haritaların artık bilgisayarlarda olması, CBS eğitime olan ilginin artması,
CBS nin çevreyi anlamak ve yönetmek için önemli bir araç olması.
189
CBS nasıl çalışır?
Bir CBS, coğrafyayla ilişkilendirilmiş tematik katmanlar halinde, dünya hakkında
ki bilgileri saklar. Bu basit fakat güçlü ve çok yönlü içeriği, ulaşım araçların
ın takibinden planlama uygulamalarının detay kayıtlarına ve küresel atmosferik d
olaşıma kadar birçok gerçek dünya problemlerinin çözümüne katkıda bulunmuştur.
190
Bir CBS nasıl çalışır?
191
Coğrafi Bilgi Sisteminde VERİ
CBS’de
iki temel veri tipi vardır: a. Raster (Resim) veri b. Vektör veri
Uydu Görüntüsü Topoğrafik Harita
Hidroloji Vektörü Mescere Vektörü
192
Coğrafi Bilgi Sisteminde VERİ

Raster (Resim) veri

Süreklilik özelliğine sahip coğrafi nesnelerin hücresel olarak temsil edildiği v
eri modelidir. Raster görüntü, birbirine komşu grid yapıdaki aynı boyutlu hücrel
erin bir araya gelmesiyle oluşur. Hücrelerin her birine piksel adı verilir. Tara
nmış haritalar, hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri raster veriye birer örnekt
ir.
193
Coğrafi Bilgi Sisteminde VERİ

Vektör veri Coğrafi özelliklerin x,y koordinat değerlerine sahip, nokta, çizgi v
e poligonlar biçiminde temsil edildiği veri modelidir.
NOKTA
(Elektrik direkleri, vb)
ÇİZGİ
(Yollar, akarsular, eşyükselti eğrileri vb)
POLİGON
(Parsel alanı,orman alanları, farklı tipte toprak poligonları vb)
194
Vektör ve Raster Modeller
Coğrafi Bilgi Sistemleri iki farklı coğrafi veriyle çalışırlar. Bunlar vektör ve
ri modeli ve tarama (raster) modelidir. Vektör modelde nokta, çizgi ve alanlar h
akkındaki bilgiler x,y koordinatları olarak toplanır ve depolanır.
195
Vektör and Tarama Modelleri
Sondaj çukuru gibi bir noktanın konumu, tek bir x,y koordinat çifti ile ifade ed
ilebilir. Yol, nehir gibi lineer özellikteki objeler noktalar kümesi olarak depo
lanabilir. Satış bölgesi, nehir havzaları gibi çokgen özellikteki objeler ise no
kta döngüleri şeklinde saklanabilir. Vektör modeller, kesikli objeleri ifade etm
ek için çok elverişlidir. Ancak toprak cinsi veya hastanelere ulaşım maliyeti gi
bi süreklilik ifade eden durumlarda yeterince elverişli değildir. Tarama model,
bu gibi süreklilik ifade eden durumlar için geliştirilmiştir. Raster bir görüntü
, taranmış bir harita veya resim gibi grid hücreleri içerir. Vektör ve tarama mo
dellerin her ikisinin de ayrı ayrı avantaj ve dezavantajları vardır.Modern CBS’l
er her ikisini de idare edebilecek yapıdadırlar. 196
GBS nin GÖREVLERİ
Veri girişi İşletim Yönetim Sorgulama ve Analizler Görselleştirme
197
GBS nin Görevleri – Veri Girişi
Bir CBS de kullanılmadan önce coğrafi veri uygun digital formata dönüştürülmelid
ir. Altlıklardan haritaların bilgisayar ortamına aktarılmasına sayısallaştırma d
enilir. Modern CBS teknolojisi bu işlemi büyük projeler için tarayıcı teknolojis
ini kullanarak otomatik olarak gerçekleştirebilir. Küçük projelerde sayısallaştı
rma tercih edilir. Günümüzde bir çok coğrafi veri CBS uyumlu formatlarda mevcutt
ur. Bu veriler doğrudan bir CBS içerisine yüklenebilir. 198
GBS nin Görevleri – İşletim
Belirli bir CBS projesi için talep edilen veri türlerinin sisteminizle uyumlu ol
abilmesi için bir şekilde dönüştürülmeli yada manipüle edilmelidir. Örneğin, coğ
rafi veri farklı ölçeklerde kullanılabilir bu bilgi entegre edilmeden önce aynı
ölçeğe dönüştürülmelidir (detay derecesi ya da doğruluğu). Bu dönüşüm amaçların
gösterilmesi için geçici bir dönüşüm ya da talep edilen analiz için sürekli bir
dönüşüm olabilir. CBS teknolojisi uzaysal verinin manipüle edilmesi ve gereksiz
verinin çıkarılması için bir 199 takım yöntemler sunar.
GBS nin Görevleri – Yönetim
Küçük bir CBS projesi için coğrafi bilginin basit dosyalar halinde saklanması ye
terli olur. Ancak veri hacminin büyümesi ve veri kullanıcı sayısının artması hal
inde kayıt, organizasyon ve veri işletimi için veri tabanı işletim sistemi (DBMS
- VTYS) kullanılması uygun olur. Veritabanı işletim sistemi (VTYS), veri tabanı
işletimi için bilgisayar yazılımından başka bir şey değildir. Birçok veri taban
ı işletim sistemi yapısı bulunmaktadır, ancak CBS’de bağlantılı yapı en kullanış
lı olanıdır. Bağlantılı yapıda veriler tablolar halinde kaydedilir. Farklı tablo
lardaki ortak alanlar bağlantıyı kurmak için kullanılır. Bu basit yapı, 200 esne
kliği ve CBS içindeki ve dışındaki
GBS nin Görevleri – Sorgulama ve Analizler
Coğrafi bilgiye sahip bir CBS de aşağıdaki gibi basit soruları sorarak başlayabi
lirsiniz; Köşedeki parsel kime ait? İki yer arasındaki uzaklık ne kadardır?
Endüstriyel kullanım alanı neresidir? Veya aşağıdaki gibi analitik sorular;
Yeni ev yapımı için uygun alanlar nerelerdir? Kavak ormanı için en uygun topra
k nedir? Buraya yeni bir yol yaparsam trafiğe etkisi nasıl olur?
201
GBS nin Görevleri – Sorgulama ve Analizler Yakınlık Analizi
Bu su hattının 100 m lik alanı içerisinde kaç tane ev var? İşyerinin 10 km c
ivarında toplam kaç müşterisi var? Kuyunun 500 m civarındaki ürünün oranı nedi
r?
Bu tür sorulara cevap vermek için CBS yeknolojisi yakınlık analizi adı verilen d
etaylar arasındaki yakınlığın analizini yapan bir teknik kullanır.
202
GBS nin Görevleri – Sorgulama ve Analizler Çakıştırma Analizi
Farklı veri katmanlarının entegrasyonuna çakıştırma analizi adı verilir. En basi
ti bu bir görsel işlem olabilir, analitik işlemlerde bir veya birden fazla veri
katmanının fiziksel olarak birleşmesi gereklidir.
Bu örnekte, toprak ile ilgili bilgi, eğim, bitki örtüsü ve arazi sahibi ve onun
vergi bilgileri bir arada değerlendirilebilmiştir. 203
GBS nin Görevleri – Görselleştirme
Birçok coğrafi işlem sonucunda elde edilen en iyi sonuç görsel bir harita ya da
grafiktir. Haritalar coğrafi bilginin saklanması ve iletilmesi konusunda oldukça
etkindir. Kartoğraflar harita ürettikçe, CBS’de kartoğrafyaya yeni ve ilginç ar
açlar sunar. Harita görüntüleri, raporlar, 3 boyutlu görünümler, fotoğrafik görü
ntüler ve multimedya gibi diğer farklı ürünlerle entegre edilebilir.
204
Harita nedir?
Harita; yeryüzü özellikleri arasındaki bağlantıları gösteren, gerçek görünümü sa
deleştiren ve iletimini kolaylaştırmak için genelleştiren ve yorumu kolaylaştırm
ak için sembollere başvuran, coğrafi bilginin grafik bir sunumudur. Haritalar ik
i boyutlu ve uygun bir boyuta ölçeklendirilmiş yapıdadır. Harita, yeryüzünün ölç
eklendirilmiş ve düzleme aktarılmış bir sunumudur. Harita, genellikle matematikt
e bilgi dönüşümünü bir yapıdan başka bir yapıya taşımak anlamında kullanılan bir
terimdir. Bu, bilginin herhangi bir görsel gösterimi ile ilgilidir. Harita üret
imi gerçek dünyada bir takım özelliklerin seçimi konusunda; seçilmiş seçilmiş öz
elliklerin gruplar halinde sınıflandırılması (örneğin demiryolları, köprüler), g
irintili çizgilerin sadeleştirilmesi (kıyı şeridi gibi), çok küçük detayların (h
aritanın ölçeği dahilinde çok küçük detayların) 205 abartılması ve seçilmiş özel
liklerin değişik ölçeklerde
Haritaların Türleri
Pratikte iki çeşit haritadan söz edilir. Topografik Haritalar :Ana hatlarıyla do
ğal ve yapay objeleri yüzeyin şekline bağlı olarak ve yeryüzü topoğrafyasını eşy
ükselti eğrileriyle gösteren haritalardır. Ancak topoğrafik haritalar aynı zaman
da yolları ve diğer planimetrik objeleri de gösterir. Tematik Haritalar:Coğrafi
kavramların, (nüfüs yoğunluk dağılımı, arazi kullanımı, iklim vb.) iletilmesinde
bir araçtır. Tematik harita çeşitleri CBS için önemlidir.
206
Haritanın Elemanları
@ Ölçek @ Eşyükselti eğrisi aralığı @ Harita projeksiyonu @ Harita doğruluğu @ G
enelleştirme
207
Harita ne için kullanılır?
Klasik olarak haritaların kullanım alanları; - Navigasyon - Mühendislik - Altyap
ı plan ve tasarım - Yüzey analizi - Savunma - Veri depolama, analiz ve sunma
208
CBS için haritadan elde edilen veriler
Ne tür harita verisine ihtiyaç var? Harita verisiyle ilgisi olmayan CBS kullanıc
ısı ilk önce harita verisini nasıl kullanmak istediğini düşünmelidir. Haritalar
CBS için temel kaynaktır. Birçok projede aşağıdaki ortak harita verisi türleriyl
e karşılaşmaya ihtiyaç vardır.
209
Temel Haritalar
Sokaklar, karayolları, nüfus ve şehir sınırları, bölgeler, parklar, nehirler, gö
ller ve yerleşim isimleri gibi bilgileri içerirler. 210
Ticari Haritalar
Nüfus verisine bağlı olarak tüketici ürünlerini, finans hizmetlerini, kamu sağlı
ğı, yerleşim, telekominikasyon, acil servis, suç, reklam ve ulaşım gibi bilgiler
i içerir. 211
Çevresel Haritalar
Çevreye ilişkin bilgileri içerirler. Örneğin, çevresel risk. Ayrıca uydu görüntü
leri, topoğrafya ve doğal kaynaklarıda içerirler.212
Genel Referans Haritaları
Dünya haritası gibi.
213
İlişkili Teknolojiler ve Disiplinler CBS, teknolojilerin ve disiplinlerin birleş
imidir. Konumsal veri ile ilgili bir çok bilimdalı ile yakın ilişki içerisindedi
r. CBS ile çalışan her bağlantılı alan birçok teknik üretir. Bu bağlantılı alanl
arın çoğu veri toplamaya önem verir.
214
CBS için doğruluklu konum VTYS (DBMS) Coğrafya Konumsal verinin sal ontrolun kay
nagösterilimi ile ilgilidir. ğıdır. Fotogrametri GPS CBS ler ulaşım ve şehir
Kartoğrafya Jeodezi mühendisliği Matematiğin bazı branşları, özelliklede alanla
rında bir geometri ve grafik teorisi CBS lerde Ölçme uygulama Bilgisayar çok s
istem tasarımı ve konumsal verinin alanı bulmakDestekli Tasarım analizinde kulla
nılırlar. tadır.
Fotoğraflar uygun teknolojiyi kullanarak yüksek doğruluklu ve çabuk veri üretimi
sağlar. Fotogrametri, topoğrafya ile ilişkili verilerin CBS deki temel girdis
ini sağlar.
İlişkili Teknolojiler ve ve bunlara Genel Disiplinler olarak dünya ve insan ile
ilişkilidir. Çok uzun
süren konumsal analizler ve teknikleri sorgulama ve analiz amaçları için sunar.
Arazi veya binaların sınırları veya konumları hakkında yüksek doğruluklu bilgi s
ağlar.
İstatistik ve Matematik
Uzaktan Algılama
İnşaat Mühendisliği
Uydularda alınmış görüntüler, coğrafi verinin en önemli kaynaklarından birini ol
uşturur. Uzaktan algılamanın sahip olduğu konumdan bağımsız olma özelliği, düşük
maliyet ve güncelleştirmede sağladığı kolaylıklar nedeniyle oldukça yaygın olar
ak kullanılmaktadırlar. Uzaktan algılamadan elde edilmiş veriler 215 CBS lerdeki
diğer veri katmanlarıyla birleştirilebilirler.
Bir CBS sizin için neler yapabilir?
Coğrafi sorgulama ve analizleri gerçekleştirir Organizasyonel birleşmeyi geliş
tirir Daha iyi karar vermeyi sağlar Harita üretir
216
CBS nin Yaygın Kullanım Alanları
Belediyeler Mühendislik Uygulamaları Ormancılık Tarım, arazi kullanımı v
e rekolte tahmini Çevre Hidroloji, su kirliliği Jeoloji Ulaşım, navigasy
on sistemleri Planlama Arkeoloji Askeri uygulamalar vs.
217
CBS Uygulamaları
CBS Uygulamalarının Sınıflandırılması
PARSEL BAZLI UYGULAMALAR DOĞAL KAYNAKLARA AİT UYGULAMALAR AĞ BAZLI UYGULAMALAR Y
ARAR-YÖNETİM BAZLI UYGULAMALAR
218
KÜRESEL YER BELİRLEME SİSTEMİ (GLOBAL POSITIONING SYSTEM – GPS)

Küresel yer belirleme sistemi, araçların yer yüzündeki konumlarını belirlemeye y

arayan bir sistemdir. 1980’li yıllarda ABD Savuma Bakanlığı tarafından askeri am
açlı konum belirleme amacıyla gönderilen NAVSTAR uydularının gönderdiği sinyalle
re dayanarak yeryüzündeki alıcılarla konum belirlemeyi gerçekleştirir. 1990’lı y
ıllarda askeri araçların dışında sivil navigasyon ve takip uygulamalarında da ku
llanılmasına izin verilmiştir. Konum belirleme hassasiyeti 20-100 m. olarak beli
rtilen sivil uygulamalarda gerek yeni algoritmaların hassasiyeti artırması gerek
se “Differantial GPS” adı verilen konfigürasyonların kullanılmasıyla hassasiyet
5 m.’ye kadar indirilebilmektedir.
219
GPS’in Çalışma Prensibi

Her NAVSTAR uydusu, sabit bir noktanın üzerinde kalacak şekilde, dünya ile aynı
hızda döner. Her uydu, üzerindeki atomik saat ile senkron şekilde dünyaya (kendi
uydu kimlik bilgisini de içerecek şekilde) sayısal sinyaller gönderir. Yeryüzün
deki GPS alıcı biri, en az 3 uydudan aldığı sinyallerin gecikme değerlerini baz
alarak, kendisinin bu uydulardan kaç metre uzaklıkta olduğunu hesaplar. Bundan s
onrası geometrik bir hesaplama ile GPS alıcının dünya üzerindeki (x, y, z) koord
inatlarını saptamaktan ibarettir. Her GPS alıcı bu sayede kendi bulunduğu konumu
n enlem ve boylam değerlerini hesaplar. Bunun yanı sıra GPS alıcılar, zaman için
deki konum değişiminden hız bilgisini de hesaplayabilirler.
220
GPS’in Kullanım Amacı
Küresel
yer belirleme sistemleri lojistikte taşıma modülünde kullanılmaktadır. takibi, b
öylece teslim zamanlarının belirlenmesini, kaybolmaların, kazaların zamanında an
laşılması için teslim bilgisinin anında taraflara ulaşmasını sağlar.
221
Araçların
Harita Genel Komutanlığı Araç ve Personel İzleme Sistemi
http://www.hgk.mil.tr/projeler/bsdd/arac_takip.htm Harita Genel Komutanlığınca
geliştirilmiş olan SAYISAL HARİTA DESTEKLİ ASKERİ UYGULAMALAR (SAHADASU) yazılı
mının ilk sürümünden itibaren "Araç ve personel izleme" yeteneği de bir modül ol
arak (SAvePİ) yer almaktadır. SAHADASU yazılımı kullanılmaya başlandıktan sonr
a kullanıcılarla yapılan anketler sonucunda, birden fazla unsurun uzaktan takip
edilmesine imkan verecek şekilde SAvePİ modülünün geliştirilmesinin istendiği te
spit edilmiştir. Öncelikle TSK nin mevcut haberleşme altyapısının etkin olarak
kullanılabileceği, ancak, araç veya personel izlenmesinin önemli olduğu ve mevc
ut altyapı teknolojisinin yetersiz kaldığı durumlar için ulusal imkanlarla kolay
ca tedarik edilebilecek, modern teknoloji ürünü diğer iletişim cihazlarının da k
ullanılabileceği şekilde SAvePİ modülünün geliştirilmesi amacıyla başlatılan çal
ışmalar tamamlanmış olup SAHADASU 1.6 sürümünden itibaren kullanıcıların hizmeti
ne sunulmuş bulunmaktadır.
222
SAvePİ MODÜLÜNÜN YETENEKLERİ

Üzerlerinde GPS alıcısı bulunan, kara, deniz veya havadaki, bir veya birden fazl
a her türlü platformun konumu, platformun bizzat içinde (Soldaki şekil), ve/veya
bir harekât merkezinde kurulmuş bilgisayar ekranlarındaki sayısal haritalar üze
rinde (Sağdaki şekil) dinamik olarak işaretlenmesi suretiyle izlenebilmektedir.
223
Bu izleme sırasında; * İzlenen uydular ve uydulardan alınan sinyaller için sinya
l gürültü oranları, * İzlenen uyduların, geometrileri, numaraları, azimutları, y
ükseklik açıları, * Hareketli platformun, boylamı, enlemi, yüksekliği, seyir hız
ı, konum duyarlık kriterleri, izlenen uydu numaraları, izleme tarih ve zamanı il
e harita üzerinde bir harekât merkezi seçildiğinde bu merkezin enlemi, boylamı,
hareketli platformun buraya olan uzaklığı ve azimutu, * Birden çok hareketli pla
tform varsa, aktif olan platforma ilişkin bilgiler dinamik olarak okunabilmekted
ir (Takip eden sayfadaki şekil).
224
225
İçinde bulunulan platform veya izlenen diğer platformların coğrafi konumları, iz
lemeye ilişkin uydu ve alıcı bilgileri ile birlikte kaydedilerek saklanabilmekte
ve gerçek zamanlı izleme sonrasında istendiği zaman tekrar izlenebilmektedir. İ
zlenen platformların hepsinin birden görüntülenebildiği bir genel pencere üzerin
de seçilen platformlar istenen ölçekte yaklaştırılarak izlenebilmekte
226
Tüm platformlar, ayrı ayrı veya hepsi birden, sistemde yüklü sembollerden birisi
ile, istenen renk veya istenen büyüklüklerde gösterilebilmekte (Aşağıdaki şekil
) İzlenen platform sembollerinin yanında isim etiketleri görüntülenebilmekte v
eya istendiğinde etiketler kaldırılabilmekte, İstenilen sembolün rengi, boyutu
, tipi görüntü üzerinden veya listeden seçilmesi suretiyle değiştirilebilmekte,
silinebilmekte, istendiğinde veri tabanı bilgileri listelenebilmektedir.

227
GPS ile takip veri tabanına; parola ve işaret girilmesi suretiyle bağlanılabilme
kte, Kullanıcı tarafından "Administrator" veya "User" yetkili yeni kullanıcılar
yaratılabilmekte, kullanıcı bilgileri değiştirilebilmekte veya silinebilmekte, K
ullanıcı tarafından yeni iletişim cihazı grupları, yaratılabilmekte, değiştirile
bilmekte veya silinebilmekte, Veri aktarma grupları içerisine yeni kayıtlar ekle
nebilmekte, kayıtlar değiştirilebilmekte veya silinebilmekte, Veri tabanındaki k
ayıtlar dinamik/statik olarak sorgulanabilmekte(Takip eden sayfadaki şekiller),
228
İzleme esnasında GPS veri tabanı bilgilerini görme (dinamik sorgulama)
GPS veri tabanı statik olarak sorgulama
229
 Veri
tabanındaki kayıtlar için kağıt rapor alınabilmekte
230
Önemli notlar kaydedilerek iş takipleri yapılabilmekte, Iridium uydu telefonu ku
llanılarak dosyalar transfer edilebilmekte ve bilgisayarlı sohbetler yapılabilme
ktedir
231
Kaza, kaçırılma, kaybolma vb. Acil durumlarda izleme merkezine acil durum mesajl
arı gönderilebilmekte, izleme merkezindeki görevliler sesli veya platform sembol
ünün yanıp sönmesi suretiyle grafik olarak uyarılabilmektedirler
232
Diferansiyel GPS (DGPS) in aktif olduğu sahalarda ve düzeltme almaya yetenekli
GPS alıcıları ile desimetre mertebelerinde, DGPS in aktif olmadığı sahalarda ve
ya düzeltme almaya yetenekli olmayan GPS alıcıları ile 2 metre ilâ 18 metre aras
ında doğruluklara ulaşılabilmektedir. Ankara Eskişehir yolu üzerinde yapılan b
ir araç izleme denemesi aşağıdadır

233
SAvePİ Modülünde Kullanılan Veri Aktarma Cihazları

Hareketli platformların, harekat merkezlerinde takip edilebilmesi için, konum bi

lgilerinin harekat merkezine gönderilmesi gerekir. Bu maksatla SAvePİ modülünde
aşağıda listeli iletişim sistemleri kullanılmaktadır; – Kullanımında frekans har
iç hiçbir kısıtlama bulunmayan halk tipi (simpleks) telsizler, – Aselsan imalatı
trunk (4115, 4125, 4135) modeli telsizler, – Aselsan imalatı SK2 (4014, 4024 ve
4034) modeli telsizler, – Aselsan imalatı 9600 serisi telsizler ile 7227 ve 723
1 veri terminalleri kombinasyonlu sistem, – Gps alıcısı entegreli cep telefonu s
istemi, – Gps alıcısı, GSM cep telefonu ve bilgisayar kombinasyonlu sistem, – Gp
s alıcısı, Globalstar uydu sistemi telefonu ve bilgisayar kombinasyonlu sistem,
– Gps alıcısı, Iridium uydu sistemi telefonu ve bilgisayar kombinasyonlu sistem.
234
SAvePİ Modülünün Kullanılabileceği Alanlar

İstihbarat, harekat, lojistik, ikmal ve ulaştırma hizmetlerine ilişkin çeşitli f

aaliyetler, Gizlice araçların izlenmesi, Harekat alanının resmedilmesi, sevk ve
idaresi, Kara, hava, denizler ile stratejik bölgelerdeki araç trafiğinin takip v
e kontrolü, Araç filolarının takibi, sevk ve idaresi, İntikal eden birliklerin t
akip ve kontrolü, Kıtalararası veya ülkelerarası izleme, Akut faaliyetleri, Poli
s, itfaiye, ambulans vb. Kamu hizmetleri, Dünyanın en ücra yerinden izleme merke
zine kesintisiz veri aktarılması, Trafikte seyreden araçların hızlarının takibi
235
Barkod Sistemleri

Temel olarak barkodlama, malların, kutuların, konteynırların hatta taşıma araçla

rının üzerine bilgisayar tarafından okunabilecek kodların yerleştirilmesidir. Ba
rkod, çeşitli kalınlıklardaki paralel çizgilerin, çeşitli kalınlıklarda boşlukla
rla ardarda sıralanmasıdır. Çizgilerin şekil ve boşlukları, bir mektup, harf ya
da özel karakterler gibi bilgiler taşımaktadır. Bu çizgiler tarayıcı denilen ale
tlerle okunmaktadır. Bu bilgiler, bilgisayarlarca doğrudan kullanılabilmekte ya
da depolanabilmektedir.
236
Tedarik Zincirinde Barkod
Tedarik
zinciri üzerinde taşıma ve depo gibi manuel veri girişinin yavaş ve hata olasılı
ğının yüksek olduğu alanlarda kullanılan barkod sistemleri perakendecilikte satı
ş noktası verisi elde etmek için kullanılır. veriler, ilgili tedarikçiye doğruda
n iletilerek sipariş verme sürecini ortadan kaldırmakta ve sorumluluğu doğrudan
tedarikçiye yüklemektedir. stok seviyeleri düşürülmektedir. bu sistemi uygulamak
tadır.
Bu
Böylece
Wal-Mart
Ayrıca bu veriler, perakendecinin kendi içinde satış verisi olarak tahmin vb. iş
lemlerde kullanılabilir. 237
Barkod Nedir?
Barkod,
ticaret ve sanayinin hemen her alanında yaygın olarak kullanılan bir Otomatik Ta
nıma / Veri Toplama (OT/VT) tekniğidir. Barkod etiketlerinin ucuz ve üretiminin
kolay olması, okuyucu cihazlarının çok çeşitli ve ucuz olması bu yaygınlığın ön
emli nedenlerindendir.
238
Barkodun Tarihçesi
İlk
barkod uygulaması tren vagonlarını tanıyabilmek amacıyla 1959 yılında geliştiril
meye başlanmıştır. 1962 yılında barkodu okuyabilecek ilk cihaz geliştirilmişti
r. Barkod ticari anlamda, 1970 yılında perakende satışta kolilerin izlenmesi a
macıyla kullanılmıştır. Ardından otomotiv sanayiinde benimsenmiştir. Günümüz
de hemen her alanda kullanılan barkod, yılda %25 yayılma hızına sahiptir ve bütü
n dünyadaki veri toplama sistemlerinin %90’ını oluşturmaktadır.
239
Barkodun Kullanıldığı Başlıca Alanlar Perakende Satış
Depolama, Sevkiyat Üretim, Malzeme
Dağıtım
Takip, Kalite Kontrol Personel Devam Kontrol Demirbaş İzleme Doküman Yön
etimi Sağlık
240
Barkodun Yararları
Barkod
veri toplamada iki temel yarar sağlamaktadır; kesinlik ve hız. – İstatistiklere
göre verilerin klavyeden girilmesi sırasında ortalama 300 karakterden birisi kes
inlikle hatalı olmaktadır. Bu oran barkodda 3 milyonda birdir. – Veri girişi 8-1
0 kat daha hızlıdır. – Bu özellikler barkodu, süpermarketler, depolar gibi çok y
üksek hacimli verilerin izlendiği yerlerde oldukça popüler kılmaktadır.
241
Barkod Türleri
Pek
çok barkod sembolojisi veya dili vardır. – Her semboloji kendisine ait karakter
kodlama , basım ve kod çözme gerekleri, hata düzeltme vb. kurallarına sahiptir.
– Bazı barkod sembolojileri yalnızca rakamlar ile sınırlı iken bazıları rakam, h
arf ve bir takım işaretleme karakterini de içerir. – Hatta 256 karakterlik ASCII
tabloyu içeren barkod sembolojileri de vardır.
242
Uygun Türün Seçimi
Şu ana kadar bilinen yaklaşık 255 barkod türü vardır. Etkin bir uygulama yarat
mak için uygun barkod türünün seçimi oldukça önemlidir. Seçimde etkili olan fa
ktörler arasında – verinin büyüklüğü ve şekli, – veri yoğunluğu, – güvenlik sayı
labilir. Çok yaygın olarak kullanılan tek boyutlu barkodların yanısıra, çok da
ha fazla bilgi barındıran 2 boyutlu barkodlar da geliştirilmiştir.
243
EAN (European Article Numbering)
Tüm
Avrupa ülkelerinde daha çok perakende sektöründe EAN-13 adı verilen ve 13 adet r
akamdan oluşan barkod kullanılır. İlk 3 rakam ülke kodu, sonraki 4 rakam üreti
ci kodu, sonraki 5 rakam ürün kodu, son rakam da kontrol hanesidir.
244
EAN (European Article Numbering)-II
Türkiye’nin
ülke kodu 869’dur. Firma numarası ise ülkemizde TOBB Milli Mal Numaralama Merk
ezi tarafından verilmektedir. Öte yandan üretim tarihi, lot/parti no, son kull
anma tarihi ve ürün miktarı gibi bilgiler EAN-128 barkodu ile basılırlar. Ürün
leriniz üzerinde barkod numaraların bulunmasını istiyorsanız, Türkiye de uygulan
an barkod standartı EAN13 dür.
245
TOBB-MMNM’den ürün çeşidi sayısına bağlı olarak EAN-UCC Firma Numarası almışsanı
z her bir çeşit ürününüze "001"den başlayarak ürün numarası vermelisiniz. – EAN-
UCC Firma numarası toplam basamak sayısı , ülke kodu dahil 7 ise 99999, 8 ise 99
99, 9 ise 999 adet ürün numaralanabilir. – Ürün kotanız tükenmiş ise TOBB-MMNM’y
e başvurarak yeni bir EANUCC Firma Numarası alabilirsiniz. Ürün numarası verilme
sinin temel koşulları hakkında ayrıntılı bilgiyi TOBBMMNM nin hazırladığı EAN-UC
C Sistemi Tanımlama, Numaralandırma ve Barkod Standartları Uygulama Kılavuzu’nda
n edinebilirsiniz. Eğer bir ürünün barkodu çok sayıda basılacak ise en ucuz ve e
n kolay yöntem barkod master filmi edinmektir. Bunun için TOBB-MMNM nin yayınlad
ığı Master Film Üreticileri listesindeki firmalardan birisine başvurunuz.
246
EAN-UCC numarasından üretici firmaya ulaşılmak isteniyorsa, http://gepir.tobb.or
g.tr dan firma bilgisi sorgulanabilir. – Programda üye ülke GEPIR e üye değilse
e-mail yolu ile irtibat kurulur. – Bunun icin eanturkey@tobb.org.tr a e-posta at
ılması gerekmektedir. Ürünün EAN-UCC numarası yalnızca bilgi sistemindeki veri
tabanında bulunan ürün kaydına erişmek için kullanılmalı, bu numaraya herhangi b
ir anlam yüklenmemeli, bu numara herhangi bir sınıflama yapmak için kullanılmama
lıdır. – Bu nedenle, firmalar, ürünlerin EAN-UCC numarası kapsamındaki ürün numa
ralarını, 1’den başlayarak, her yeni ürün için 1 (bir) artacak şekilde sıralı ve
rmelidirler. – Ticari ürünlerin EAN-UCC numaraları ile bu ürünlerin bilgi sistem
leri içerisinde tanımlanmalarını sağlayan stok kodları birbirlerinden farklı olm
alıdır.
247
 Bir
ürünün piyasadan çekilmesine karar verildiğinde, bu ürünün numarası 4 yıl (48 ay
) boyunca başka bir ürün için kullanılamaz. Numaranın kullanılamayacağı 4 yıll
ık süre, ürünün dağıtım kanalına sunulduğu son tarihten başlayarak hesaplanır.
Tekstil ürünlerinde ise bir ürüne verilen numara 30 ay sonra yeniden kullanılab
ilir.
248
Ürünlerin Üzerine Barkod Koymanın Yolları
1-Tek
bir barkodlu etiketten çok miktarda ihtiyacınız var ise etiketin filmini aldırar
ak ürün ambalajı üzerine barkodlu etiketi ilave ettirebilirsiniz. Böylece ambala
jlar, üzerlerinde barkod numaraları ile birlikte gelecektir. 2-Ürünün çeşidine
göre barkod numarası değişiyor ise, tek bir ambalaj paketi veya tek bir karton
etiket yapılarak ürün çeşidine (örneğin tekstilde rengine veya bedenine) göre de
ğişen barkod numaraları için etiketler basmanız veya bastırmanız gerekecektir. 2
49
EAN 8

Üzerine EAN sembolleri basılmak istenen bir ürünün ambalajı üzerinde, standartla
ra uygun olarak basılabilecek en küçük EAN-13 barkodu, ambalajın % 25 inden dah
a fazlasını kaplıyorsa kullanılabilir. 8 hanenin ilk üç hanesi EAN-13 te olduğu
gibi ülke kodudur. Bundan sonra ise, T.O.B.B. tarafından verilen 4 haneli bir ür
ün kodu yer alır. Böylece barkodda firma kodu görünmez, firma ürün kodunu da bel
irleyemez ancak çok küçük bir ürüne de barkod basılması sağlanmış olur. Ürün sah
ibi firma, ambalaj örneklerini danışman firma vasıtası ile T.O.B.B. ne gönderere
k, ambalajda EAN-13 basmaya yeterli yeri olmadığını ispata mecburdur.
250
UPC

Amerika ve Kanada da kullanılan, EAN ile aynı alfabeyi kullanan, ancak 12 haned
en oluşan bir sistemdir. EAN-13 ile aynı amaca hizmet eder, 12 hanenin kendi ara
sında dağılımı da EAN sistemine benzer. Bir karışıklığa yol açmamak için EAN-13
sisteminde de 0 başlangıç numarası UPC için ayrılmıştır. Bu sistemde de EAN-8 e
tekabül eden bir UPC-E standartı mevcuttur.
251
ITF 14

ITF-14, birimlerin toplu halde sevk edildiği ambalajlarda (kolilerde) kullanılan

bir sistemdir. EAN-13 barkodundaki numaralama sisteminin başına bir "0" (sıfır)
getirilerek oluşturulur. 14 hanenin dağılımı baştaki "0" dışarıda bırakılırsa E
AN-13 sisteminin aynısıdır. Bu tür ambalajların genellikle oluklu mukavvadan yap
ılması ve bu ambalaj üzerine net bir baskı yapmanın zor olması nedeniyle, EAN-13
sisteminden daha değişik bir alfabesi vardır, ve EAN-13 e göre bir hayli büyükt
ür. Bu şekilde baskı esnasında meydana gelecek şişmelerin sistemi aksatmasına en
gel olunur. Birim ambalajın mamul kodunun (EAN-13 sisteminde anlatılan 3 haneli
mamul kodu) kolisindeki ürün kodundan farklı olması zorunluluğu vardır. EAN-13 b
arkodunun kullanıldığı ve ürünlerin toplu halde sevkiyatının gerektiği tüm durum
larda kullanılabilir.
252
Interleaved 2 of 5 1972 yılında Computer Identics
tarafından geliştirilmiştir. Yalnızca rakamlardan oluşan bir koddur. Her rakam 5
adet siyah çubuktan oluşur, bunlardan 2’si kalındır. Aradaki beyaz ayırıcı çubu
klar incedir. UCC (Universal Code Council) tarafından sevkiyat konteynerlerinin
işaretlenmesi için uygun bulunmuştur. Kodlamada kullanılacak karakter sayısı çif
t sayıya denk gelmelidir. 6, 10, 12 hane vb. olabilir.

253
Code 39

Intermec tarafından 1975 yılında geliştirilmiştir. Endüstri uygulamalarında en ç

ok tercih edilen koddur. Bütün rakam ve harfler ile 7 adet özel karakter kullanı
labilir. Her karakter 9 adet çubuktan oluşur, bunlardan 3’ü kalındır. Kodun başı
nda ve sonunda kontrol bitleri vardır. Kodun tek kötü yanı diğerlerine oranla fa
zla yer kaplamasıdır.
254
Code 128

1981 yılında Computer Identics tarafından geliştirilmiştir. 128 adet ASCII karak
teri kapsayan bir koddur. Code 128, ürün kodu dışında, barkod içinde farklı bilg
ilerin tutulması amacı ile oluşturulmuştur. Code128 barkodu ile ağırlık, tarih,
ölçüm sonuçları, lokasyon, raf adres bilgileri tutulabilir. Az yer kapladığından
çok yoğun bilgilerin kodlanmasına uygundur.
255
Barkodlar sadece düz çizgilerden oluşmamaktadır. 2D diye adlandırılan iki boyutl
u barkodlarda söz konusudur. Bu kodlama sistemi sayesinde yüzlerce karakterlik b
ilgi bir barkoda sığdırılabilmektedir. 2D barkodların da bir çok standardı bulun
maktadır. 2D Barkod ile bir personelin tüm kimlik bilgilerini, klinik uygulamala
rda hastaya ait tüm bilgileri, üretimde ürünün geçtiği aşamaları tutabilirsiniz.
2 Boyutlu Barkodlar
256
Ürünlere Nasıl Barkodlama Yapılır?

Ürünlerinize barkodlama yapmadan ürünün satış noktalarının ve nasıl satışının ya

pıldığının ve ürün izlemede kullanılan metotlar önem taşımaktadır. – Eğer ürünün
üz perakende ürün ise yani bisküvi, sigara, deterjan, içecek gibi ürün tipinde i
se EAN barkodlaması kullanmanız önerilir. Bu sayede sadece kuruluşunuza ait bir
koda sahip olursunuz. EAN kodlaması Barkod Tipleri bölümünde anlatılmıştır. – Eğ
er ürün perakende değil veya sadece kendi stoklama, üretim sisteminizi izlemek i
çin kullanacaksanız, EAN kodlamasını kullanmak zorunda değilsiniz. Ama yine de m
amüllerinizin standart kodlamasını için EAN kullanabilirsiniz.
257
Ürünlere Nasıl Barkodlama Yapılır? (II)

Eğer işletme içinde ürünleri barkodlandıracaksanız yaygın olarak kullanılan bark

od tipi Code 39 veya Code 128 dir. Barkod kodlarının anlamlı olması gerekmemekte
dir. Çünkü bu kodlar bilgisayar tarafından tanınacak bir kodlandırma sistemidir.
Önemli, olan ürünleri birbirinden ayırt etmek için her bir ürüne grubu, türüne
veya tipine farklı bir kod verilmesidir. Barkod ürün kodu içerebildiği gibi ağır
lık, seri no, firma kodu gibi bilgilerin ürün üzerine basılmasında da kullanılab
ilir. Barkod sadece ürünlerde değil, depoda raf adreslerinde, üretim iş istasyon
larının numaralandırılmasında, personel kartlarında ve daha bir çok yerde kullan
ılmaktadır.
258
 Ürünün
sadece ürün kodu bulunmaktadır. Bu kod ile ürünün fiyat bilgisine, ürünün ne o
lduğuna erişmek yeterli olabilmektedir. Bu kodlama içinde ürünün fiyat bilgisi,
ne olduğu yazılı değildir. Ancak bu koda karşılık gelen bilgiler bilgisayarınız
tarafından veritabanından alınır ve işlem yapılır.
Örnek 1
259
Örnek 2

Ürün barkodu ve ürüne ait bir seri numarası bulunmaktadır. Seri numarası genelli
kle ürünün birebir takip edilmesi için kullanılır. Her bir seri numaralı ürün ge
nellikle ayrı ayrı izlenebilir. Örneğin etikette belirtilen Monitör, Teknik Serv
is e geldiği anda ürünün seri numarasından ürünün ne zaman satıldığı ve garanti
kapsamı içinde olup olmadığı bilgisine erişilebilir. Bu bilgiler bilgisayarda se
ri numarasına karşılık gelen bilgilerdir. Seri numarası her bir ürün için farklı
bir numara olup, ürünün ne zaman satıldığı veya garanti süresini içermez. Serin
umarasının bu bilgileri de içermesi gerekmez. Ama yinede ürünün üretim tarihi gi
bi bilgileri barkod bilgisi içinde bulundurabilirsiniz.
260
Örnek 3

Bu örnekte, standart miktara sahip olmayan ürünler için etiketleme yapılmıştır.

Etiket üzerinde yine ürün barkodu ve hemen aşağısında ağırlık barkodu bulunmakta
dır. Bu sayede ağırlıkları değişken ürünlerinde her birinin üzerine ağırlık bilg
isi yazılabilmektedir. Zaman zaman, tek bir barkod bilgisine ürünün hem kodu hem
de ağırlığı gibi, ürüne özel bir takım bilgilerde yazılabilir. Bunun avantajı t
ek bir barkod okutma işlemi ile ürünü koduna ve ürünün ağırlık bilgisine erişebi
lmektir.
261
Ağırlığa Göre Barkod

TOBB-MMNM, Türkiye’de dağıtıma ve satışa sunulan ağırlıklı ürünlerin tanımlanmas

ı ve numaralandırılması için ulusal bir standart geliştirmiştir. TOBB-MMNM’nin g
eliştirdiği Ağırlıklı Ürün Numarası standartı aşağıdaki temel özelliklere sahipt
ir: ağırlıklı ürün numarası bir tür Mağaza/Depo içi GTIN uygulamasıdır ağırlıkla
rı değişen ve satış bedelleri ağırlıklarına göre belirlenen ticari ürünler için
kullanılır ağırlıklı ürünlere verilen numara EAN-UCC Sisteminin GTIN yapısına uy
gundur ve EAN/UCC-13 numarasıdır ağırlıklı ürün paketinin üzerinde EAN-13 barkod
alfabesi ile simgelenir numaranın kapsamında ürünün gram cinsinden ağırlığı yer
alır
262
 13
hanenin
– İlk iki tanesi, barkodun ağırlık ile ilgili
olduğunu gösteren “28” önekinden ibarettir – Takip eden 5 hane, ürün numarasıdır
– Sonraki 5 hane, ürünün gram cinsinden ağırlığıdır – Son hane ise kontrol hane
sidir
263
RF Etiketleme
Radyo
Frekans Kimliği (RFID) 1940 lardan beri kullanılıyor.
– İkinci Dünya Savaşı sırasında uçaksavarların
dost ve düşman güçleri birbirinden ayırt edebilmesi için geliştirilmiş
Günümüzde
üreticiler ve satıcılar tarafından malların üretim bandından mağaza raflarına uz
anan seyrini düzenlemek için kullanıyor.
264
Radio Frequency (RF) (Radyo frekansı)

Kullanıcıların bilgileri elektromanyetik enerji dalgaları ile bir terminalden bi

r ana bilgisayara bağlı olan bir baz istasyona aktarmasını sağlar. Terminaller s
abit bir istasyona yerleştirilebilir, bir forklift aracının üstüne monte edilebi
lir veya işçinin elinde taşınabilir. Baz istasyonda terminallerde iletişim sağla
mak için bir verici ve alıcı bulunur. RF sistemleri ya dar-bantlı veya geniş-spe
ktrumlu iletimler kullanır. – Dar-bantlı veri iletimleri tek bir sınırlı radyo f
rekansı boyunca hareket ederken, geniş-spektrumlu veri iletimleri birden fazla f
rekans boyunca hareket ederler. Stok kalemlerini tanımlamak için bir bar-kod sis
temi ile birleştirildiğinde, bir radyo-frekansı sistemi veriyi hemen iletebilir
ve böylece stok kayıtlarının "gerçek-zamanlı" olarak güncellenmesini mümkün kıla
r.
265
 RF
sistemler, veri toplanan yerin değişken ve ana bilgisayardan uzak olduğu durumla
r için ideal çözümü oluşturmaktadırlar. Özellikle depolama, sipariş toplama, y
ükleme gibi lojistik uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
266
Radio Frequency Identification (RFID) (Radyo frekansı tanımlaması)

Her ürün kalemine benzersiz, düşük-frekanslı bir radyo sinyali yayınlayan bir et
iketin yapıştırıldığı bir teknoloji. Düşük frekans RFID ler örneğin şirket giriş
kartlarında ya da basit ödeme sistemlerinde kullanılır. Yüksek frekansta çalışa
n RFID ler ise örneğin İstanbul Boğazı köprüleri ve TEM otoyoundaki OGS de, ücre
t toplama amaçlı kullanılmakta. RF sistemler teknolojik olarak iki ana sınıfa ay
rılırlar: – Dar band (Narrow band) – Yayılmış spektrum (Spread spectrum)
267
Dar Bant – Geniş Bant 450-470 MHz frekansları Dar bant sistemlerde haberleşme

arasında yapılırken yayılmış spektrum sistemlerde 2.4 GHz ile 2.4835 GHz frekans
ları arasında yapılır. ABD’de 902MHz-928 MHz aralığı da bu amaçla kullanılmaktad
ır. Dar band sistemlerde anten yaklaşık 1 km yarıçaplı alanda etkin olabilirken,
yayılmış spektrum sistemlerde frekansın yüksek olması nedeniyle bu mesafe 100-3
00 m’ye düşmektedir. – Bu yüzden yayılmış spektrum sistemi ile bir alanı kaplaya
bilmek için çok sayıda anten gerekecektir.
268
Dar Bant – Geniş Bant Kaplama alanı yaratılırken ortamdaki bozucu etkenler (du
var,

metal bölmeler, raf vs.) radyo sinyallerini zayıflattığından iletim mesafesini d

üşürmektedir. Örneğin; – Cam malzeme enerjinin çok azını yutup kalanını geçirirk
en, ıslak kağıt hemen tümünü yutmaktadır. – Metaller, sinyalleri yansıtmaktadır.
– Duvarlar ise bir kısmını yutmakta, bir kısmını yansıtmakta, bir kısmını da ge
çirmektedir. Bu nedenle uygulamanın yapılacağı yerde, gerçek koşullarda bir saha
çalışması (site survey) yapılmalıdır.
269
Dar Bant – Geniş Bant
Öte
yandan, yayılmış spektrum sistemlerin veri aktarım hızı 2 MB/s gibi oldukça yüks
ek değerlerde iken dar band sistemlerde bu değer en fazla 19200 bit/s olmaktadır
. Çok sayıda terminalin kullanılacağı durumlarda yayılmış spektrum avantajlı o
lmaktadır.
Yayılmış
spektrum sistemlerin en önemli teknolojik avantajlarından birisi, veri güvenliği
artmasıdır. Bu yüzden, askeri birlikler tarafından da tercih edilmektedir.
270
RF Veri Toplama Hakkında

Radyo Frekanslı (RF) Veri toplama sistemleri; depo ve üretim uygulamalarında kol
aylıkla kullanılabilmektedir. Özellikle yoğun işlem hacmi olan depolar ve kontro
llü hareketlerin yoğun olduğu depolarda sıklıkla kullanılmaktadır. Taşınabilir R
adyo Frekanslı el terminalleri bilgileri bilgisayar ağına bağlı Access Point ler
aracılığı ile aktarır. Access Point ler radyo frekansı ile gelen bilgileri bilg
isayar ağı üzerinde yayınlar. Haberleşme frekansı 2.0 GHz ile 2.4 GHz arasındadı
r. Veri alışveriş hızı ise 2 MBps veya 11 MBps olabilmektedir. 271
RF Veri Toplama Hakkında (Devam)

RFID teknolojisi, “akıllı” rafların akıllı çipler içeren etiketler aracılığıyla

ürün ve mağaza sistemleri ile iletişim kurması anlamına geliyor. Telsiz cihazlar
sayesinde ürünlerin kendi kendilerini denetlemeleri (Self Checkout) sağlanıyor.
Bugün için maliyeti 1.5-2 doları bulduğundan henüz çok yaygın olarak kullanılma
yan RFID, bir tür çip. Bu küçük çip ürüne barkod gibi konulabiliyor. Çiplere bil
gi yüklemesi yapılıyor. Böylece o ürünün stok bilgisinden güvenliğine kadar birç
ok alanda kontrolü kolayca yapılıyor. RFID, tagged unite veya akilli kart ile an
a ünitenin temassız veri iletişimini gerçekleştirir. Tag a enerji ve veri özel b
ir frekanstan radyo dalgaları ile iletilir. Okuyucu ve tag arasında herhangi bir
oryantasyon veya görüş alanı bulunmasına gerek yoktur. Kartlar ve taglar yüksek
hızda duvarların veya betonun arkasından, su altında veya yüksek-alçak sıcaklık
ta bile okunabilir. Yeniden kullanılabilir ve yeniden yazılabilirdirler ayrıca y
üksek şifreleme güvenliği sağlarlar. 272
Access Point
Access Point ler alıcı/verici anten ve radyo frekanslı el terminallerin erişim n
oktaları şeklinde tarif edilebilir. Access Point ler terminallerin işleyeceği
alan içinde tavana yakın yerlere yerleştirilir. Bu sayede Access Point lerin kap
sama alanları genişletilir. Access Point lerin doğru yerlere yerleştirilmesi i
çin el terminallerinin kullanılacağı alan içinde Site Survey (Alan araştırması)
gereklidir. Site Survey ile el terminallerinin kullanılacağı bölge içinde kaç ad
et Access Point kullanılacağı ve bunların nerelere koyulması gerektiği belirleni
r. Access Point ile el terminalleri arasında maksimum mesafe açık alanda 303 m
etre olabilmektedir. Bu kapalı alanda, ortama bağlı olarak değişkenlik göstermek
tedir.
273
• Erişim Kontrol
RFID’nin Bazı Kullanım Alanları
• Alarm Sistem Aktivasyonu • Canlı Hayvan Tanımlama • Envanter Tanımlama • Bagaj
Tanımlama • Elektronik Pasaport • Elektronik Cüzdan • Elektronik Bilet • Bakım
Kontrolu • Uzaktan Anahtarsız Giriş Sistemleri • Cihaz Tanımlama • Depo Lojistik
• Araç Tanımlama
274
Üretimde RF Uygulamaları

Otomotiv ve beyaz eşya gibi çok fazla malzemenin bir araya getirilmesiyle yapıla
n üretimlerde RF teknolojisinden yararlanılarak üretimin hızı ve kalite düzeyi a
rtırılabilir. Özellikle tam zamanında (just in time - JIT) üretim yapılan işletm
elerde zaman kazandırır. Üretimde RF’in en etkin kullanım alanlarından birisi de
, kalite kontroldür. – Düzeltilmesi gereken bir sorun tespit edildiğinde bu bilg
i konuyla ilgili bölüm veya kişilere RF terminal ile anında iletilebilir. RF sis
temler ile veriler işlem anında toplanabildiğinden üretimde çalışan personelin p
erformans takibi de yapılabilir.
275
Kullanım Örnekleri

RFID, parekendecilik sektöründe, özellikle marketlerde sayım işlemlerinde önemli

bir zaman kazancıdır, çünkü : – Sayılacak meta, tek tek doğrudan görünmese de o
lur, yeter ki okuyucunun okuma mesafesi içinde olsun ve arada onu örten bir meta
l levha olmasın, – okuyucu, aynı anda birden çok rf etiketi (tag) okuyabilir. RF
ID etiketleri, bilinen barcod etiketi tipinin dışında, ahır hayvanlarına yerleşt
irilen cam tüp biçiminden kartlı geçiş kartları biçimine, oteller için plastik b
ileklik biçiminden kuru temizlemeler için düğme biçimine çok çeşitli amaçlar içi
n farklı şekillere ve dayanıklılık özelliklerine sahiptir.
276
Kullanım Örnekleri (Devam)
RFID’ler
yüzlerce ürünü aynı anda tanınabilmesini sağlayıp özellikle tedarik zincirlerind
e verimi arttıracaktır. RF sistemler, veri toplanan yerin değişken ve ana bilg
isayardan uzak olduğu durumlar için ideal çözümü oluşturmaktadırlar. – Özellikle
depolama, sipariş toplama, yükleme gibi lojistik uygulamalarında yaygın olarak
kullanılmaktadır.
277
Kullanım Örnekleri (Devam)

Applied Digital Solutions firmasının RFID tabanlı VeriChip adlı biyoçipi, deri a
ltına yerleştiriliyor ve kimlik bilgilerinin yanı sıra hastayla ilgili kayıtları
da tutabiliyor. – Hastanede yatan bir hastanın üzerindeki ölçüm cihazı acil bir
durumu algıladığında, RFID tabanlı çipten aldığı kimlik bilgilerini Bluetooth v
asıtasıyla hemşire veya doktorun kişisel alan ağına ve oradan da GPRS vasıtasıyl
a W-LAN ve WAN üzerinden uzaktaki akrabalarına otomatik olarak iletebiliyor. Oto
matik Kimlik (Auto-ID) olarak da adlandırılan RFID etiketleri, bir ürünün ya da
malın nerede ve ne zaman yapıldığını, nasıl teslim edildiğini, çevre sıcaklığını
ve diğer tanıtıcı bilgileri içeren kablosuz ve minyatür bir araçtır.
278
Kullanım Örnekleri (Devam)

Bir hareketle mağazanın içinde hangi renkte ve bedende kaç ürün bulunduğu anlaşı
labilmesi bu da perakende sektöründe büyük kolaylık yaratıyor. Mobil cihazlar ar
acılığıyla alışverişlerinizde yaptığınız harcamalarınızın, iletişim faturanıza e
klenmesi mümkün olacak. Sürekli gittiğiniz bir alışveriş merkezi sizi RFID çipin
izde kayıtlı kimliğiniz üzerinden tanıyabilecek ve yaptığınız alışverişlerden ka
zandığınız puanları otomatik olarak kaydederek, alışveriş merkezini terk ederken
size son puan durumunuzu SMS, MMS veya mail olarak gönderebilecek.
279
Metro Grubu, marketlerde geçirilen uzun kuyruklar ve bekleme sürelerini tarihe k
arıştıran Geleceğin Mağazası (Future Store) projesini Almanya da hayata geçi
rdi. Ürünlere takılmış özel etiketleri radyo sinyalleri aracılığıyla okumayı müm
kün kılan RFID teknolojisi, kişisel alışveriş asistanı adı verilen alışveriş ara
basına monte edilmiş küçük bir bilgisayar aracılığıyla müşteriye ulaşmak istediğ
i her türlü bilgiyi veriyor. Bilgisayar ekranının sol tarafında müşterinin yönet
ebileceği bir alışveriş listesi ile ürün fiyatları yer alırken sağ tarafta ise m
üşteriye sunulan özel fırsat ve tanıtımlar bulunuyor. Mağazada dolaşırken listed
e adı yazan ürünün yanına gelince araba sinyal veriyor ve ürün kolaylıkla buluna
biliyor. Yeni teknolojiyle donatılmış markette ayrıca, kişisel dijital asistan,
bilgi terminali, elektronik tanıtım ekranları, kişisel müşteri kartı, akıllı ter
azi ve kasiyersiz checkout terminalleri gibi diğer sistemler de yer alıyor. Proj
enin en ilgi çeken sistemi ise kasiyersiz checkout terminalleri. Bu sistem sayes
inde müşteriler, checkout sürecini kendi başlarına yürütebiliyor. Ürünleri taray
ıcıdan geçirdiğinizde toplam fiyat doğrudan kasaya aktarılıyor ve böylece kasada
tek tek her ürünün taranmasıyla oluşan kuyruklar sona eriyor.
Kullanım Örnekleri (Devam)
280
Türkiye’de RF Üretim ve Depo Uygulamaları
Tofaş
Oto Otomobil Yedek Parça Deposu (OPAR) - Ford Otosan Kamyon ve Motor Fabrikası -
Türk Traktör Fabrikası - Çarşı Mağazacılık - BOS Birleşik Oksijen Sanayi - Bars
an Lojistik - System Logistics - Naksan Plastik – Algida
281
ERP Kurumsal Kaynak Planlama ( Enterprise Resource Planning)
Genel Tanıtım
282
ERP Tanımı
ERP
işletmenin işlerinin önemli bir kısmını yönetmeye yardımcı olan çok modüllü bir
uygulama yazılımdır.
283
ERP Ne Yapar?
ERP
– – – – – – – –
İşletmelerde
Ürün Planlama Parça Satınalma Stok Yönetimi Tedarikçilerle bağlantı Müşteri Serv
isi Siparişleri İzleme Şirket Mali İşleri İnsan Kaynakları
Konularında
destek sağlar
284
ERP Nasıl Çalışır
Veri
akışına yardımcı olur Kurum birimleri arasında veri alışverişini sağlar Tüm
önemli süreçleri aynı yazılım ailesi öğeleri ile yönetir Modüller İstemci/Sunu
cu mimaride çalışırlar PC ler veri kaynağı olarak hizmet veren güçlü bilgisaya
rlara bağlıdır Her modül özel veri-işleme fonksiyonlarını yerine getirir
285
Tarihçesi
1960
Stok Kontrol 1970 MRP (Material Requirement Planning) ( Malzeme İhtiyaç Planla
ması) 1980 MRP- II (Manufacturing Resource Planning) ( Üretim İhtiyaç Planlama
sı)
286
Tarihçesi
1990
MRP-II genişletildi
– Mühendislik – Finans – İnsan Kaynakları
Bu
genişlemelerle ERP(Enterprise Resource Planning) Ortaya çıktı (Kurumsal Kaynak P
lanlaması)
287
Avantajları
Gelişmiş Karar İş
İş Süreçleri
Destek Sistemleri için kolay veri Ulaşımı az kağıt
süreçlerinin çalışanlar tarafından denetleme kolaylığı zamanlaması daha iyi yüks
ek bilgi doğruluğu
Daha Bilgi
Detaylandırılabilir
288
Avantajları
Geliştirilmiş Müşteriye Güvenilir
maliyet denetimi
dönüş süresi kısalır Nakit denetimi görüntüleme ve sorgulama
Geliştirilmiş Piyasa
koşullarına kolay uyum avantajı
289
Rekabet
Avantajları
Geliştirilmiş Ortak
tedarik zinciri
müşteri veritabanı uluslararası işlemler
Gelişmiş Bir Bir
defa veri girişi servis sağlayıcı (Yazılım şirketi) tabanlı uygulamalar
290
İnternet
Zorlukları
Gerçekleştirme Maliyetler
Süresi
:
– – – – – –
Eğitim Entegrasyon, test, bakım Veri Dönüşümü Veri Analizi Danışmanlar ERP Sonra
sı depresyon
291
Zorlukları
Değişimi
gerçekleştirme zorluğu zorlukları
Entegrasyon Tek
satıcı riski
Güvenlik
292
Karakteristikleri
Esneklik:
Değişik veritabanı ve platformlarda çalışabilmeli Moduler & Açık : Diğer siste
mlere açık olmalı Karmaşık: Değişik organizasyonel yapılara cevap verebilmeli
Kurum
dışındaki sistemlere de açık olmalı Bilgisayar üzerinde iş süreçleri benzetimi
Benzetim:
yapabilmeli
293
Temel Taşları
Muhasebe Nakit
( Financial Accounting)
Akışı ( Treasury) Muhasebesi (Controlling) Yönetimi (Investment Management) Yöne
timi (Materials Management)
Maliyet Yatırım Üretim
Planlama (Production Planning)
Malzeme
294
Temel Taşları
Üretim Kalite Proje Satış İnsan Veri
Yeri&Servis Yönetimi (Plant Maintenance & Service Management) (Quality Managemen
t) Yönetimi(Project System) Dağıtım (Sales & Distribution) Kaynakları (Human Res
ources Management) Ambarı (Business Information Warehouse)
295
SAP R/3
Bütünleşik çözümler MM
Sales & Distribution
SD
Financial Accounting Controlling
FI
Açık Sistemler
Production Planning
PP
Materials Mgmt.
CO
Tüm iş tipleri için tasarlanmış olması
R/3
Human Resources
Fixed Assets Mgmt.
AM
İstemci / sunucu mimarisi
Quality Management PM Plant Maintenance
QM
HR
İstemci/ Sunucu ABAP/4
Industry Solutions
IS
Workflow
WF
Project System
PS
Geniş Kapsamlı işlevsellik
Uluslararası Bütünleşik veri modeli
296
Piyasadaki MRP Paketleri
BAAN JD
Edwards Kewill Lawson Software Manman Oracle Peoplesoft SAP
297
TEŞEKKÜRLER
298