Czerwona Księga Pożarów

CZERWONA
KSIGA
POARW
Publikacja opracowana
w ramach projektu
nr DOBR-BIO4/050/13009/2013
finansowanego przez NCBR
Redakcja
Piotr Guzewski
Dariusz Wrblewski
Daniel Maozi
ISBN 978-83-61520-14-6
CENTRUM NAUKOWO-BADAWCZE OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ

IM. JZEFA TULISZKOWSKIEGO
PASTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
CZERWONA KSIGA POARW

WYBRANE PROBLEMY POARW ORAZ ICH SKUTKW
Publikacja opracowana w ramach projektu nr DOBR-BIO4/050/13009/2013

finansowanego przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju
pod tytuem:
Opracowanie systemowych rozwiza wspomagajcych prowadzenie dochodze
popoarowych wykorzystujcych nowoczesne technologie w tym narzdzia
techniczne i informatyczne
Projekt realizowany przez konsorcjum w skadzie:

Szkoa Gwna Suby Poarniczej; Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony
Przeciwpoarowej im. Jzefa Tuliszkowskiego Pastwowy Instytut Badawczy;
Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji Instytut Badawczy;
Szkoa Aspirantw Pastwowej Stray Poarnej w Poznaniu; CYBID Sp. j. w Krakowie
Redakcja opracowania:
Piotr Guzewski, Dariusz Wrblewski, Daniel Maozi
Jzefw 2014
Opracowanie pod redakcj:

dr in. Piotr Guzewski, dr in. Dariusz Wrblewski, Daniel Maozi
Skad i przygotowanie wersji elektronicznej:

Anna Goliska, Elbieta Muszyska, Julia Pinkiewicz
Projekt okadki:
Julia Pinkiewicz
Grafika na okadce made by Freepik.com
Korekta jzykowa:
Joanna Sugajska
ISBN 978-83-61520-14-6
Copyright by Wydawnictwo CNBOP-PIB, Jzefw 2014

Rozdziay zamieszczone w Czerwonej ksidze poarw zostay przygotowane przez poszczeglnych
autorw z naleyt starannoci, na bazie ich wiedzy i osobistych dowiadcze zawodowych i eksperckich. Po niezbdnych pracach redakcyjnych kocowe wersje rozdziaw
zostay przedoone ich autorom do autoryzacji.
Przedstawione w opracowaniu procedury medyczne, zasady postpowania, dobre praktyki etc. nie
mog stanowi podstawy do podejmowania dziaa w praktyce, zwaszcza jeli chodzi o procedury medyczne, ktre zostay podane jedynie jako przykadowe, obrazujce zakres zada i czynnoci realizowanych w przypadkach dotyczcych ofiar poarw.
Prezentowane dane statystyczne s danymi przekrojowymi, charakteryzujcymi poary w zakresie
ilociowym i jakociowym, ukazujcymi ich ogln struktur, koszty ekonomiczne i spoeczne etc. Pozwalaj one zapozna si z problematyk poarw oraz ogem zjawisk im towarzyszcych.
Informacji szczegowych we wszystkich kwestiach poruszanych w Czerwonej ksidze poarw naley poszukiwa i weryfikowa w rdach pierwotnych, ktre zmieszczone s w wykazach literaturowych
na kocu kadego rozdziau.
Wydawca:
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej
im. Jzefa Tuliszkowskiego
Pastwowy Instytut Badawczy
SPIS TRECI
SPIS TRECI
Wstp............................................................................................................................................................................................................ 5
Bogusaw Sygit, Piotr Guzewski
Poar jako pojcie jzykowe i prawne.......................................................................................................................................... 9
CZ I
ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI W POLSCE
Dariusz Falecki
Zarys rozwoju ochrony przeciwpoarowej w Polsce do 1992 r. ...................................................................................22
Dawid Bodalski, Marcin Grabarczyk, Martyna Strzyewska
Pastwowa Stra Poarna ...............................................................................................................................................................53
CZ II
STATYSTYKA POAROWA
Piotr Guzewski
Poary w wietle statystyk wiatowych .....................................................................................................................................82
Robert Mazur
Analiza statystyczna poarw w Polsce .................................................................................................................................101
CZ III
POARY W WIETLE DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH
Tadeusz Jopek
Wybrane poary w wietle dziaa ratowniczo-ganiczych ........................................................................................371
CZ IV
PRAWNOKARNY ASPEKT POARW
Bogusaw Sygit
Prawnokarny aspekt poarw ....................................................................................................................................................502
CZ V
WYBRANE ASPEKTY SKUTKW POARW
Wojciech Klapsa, Sylwester Suchecki, Damian Bk, Anna Dziechciarz
Czynniki naraenia podczas poarw .....................................................................................................................................527
Mariusz Nowak, Marek Kawecki, Joanna Skotnicka, Grzegorz Knefel, Ireneusz Ryszkiel
Wybrane aspekty medyczne i psychologiczne leczenia ofiar poarw organizacja leczenia oparze ...541
Mariusz Nowak, Marek Kawecki, Joanna Skotnicka, Grzegorz Knefel, Ireneusz Ryszkiel
Zatrucia toksycznymi produktami spalania (CO) medyczne i psychologiczne nastpstwa zatru .573
Wojciech Gaszyski
Zatrucia toksycznymi produktami spalania (HCN) medyczne i psychologiczne nastpstwa zatru ...605
CZ VI
KOSZTY SPOECZNE I EKONOMICZNE POARW
Marek Giergiczny
Wycena wartoci statystycznego ycia ludzkiego (VSL) ................................................................................................624
SPIS TRECI
Mariusz Pecio
Spoeczno-ekonomiczne koszty poarw ..............................................................................................................................642
Krzysztof Gieburowski
Koszty procesu karnego w sprawach o poary ...................................................................................................................660
Ryszard Szczygie
Poary w lasach charakterystyka, przyczyny, koszty...................................................................................................679
Tadeusz Jopek
Koszty dziaa ratowniczo-ganiczych...................................................................................................................................722
Tomasz Leszczyski
Analiza kosztw dziaa ratowniczo-ganiczych na przykadzie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego.... 727
CZ VII
KOSZTY POARW W DZIAALNOCI TOWARZYSTW UBEZPIECZENIOWYCH
Piotr Majewski
Koszty poarw w dziaalnoci towarzystw ubezpieczeniowych..............................................................................761
Dariusz Gobiewski
Rola ubezpieczyciela w ograniczaniu strat poarowych w przemyle nowe podejcie ..............................797
CZ VIII
ZAPOBIEGANIE POAROM
Pawe Janik
Rola i zadania prewencji poarowej ........................................................................................................................................813
Piotr Cholajda
Rola i zadania prewencji spoecznej.........................................................................................................................................858
CZ IX
USTALANIE PRZYCZYN POARW WYBRANE PROBLEMY
Barbara Ociowska
Organizacja dochodze popoarowych w Polsce ..............................................................................................................883
Piotr Guzewski
Metody i rodki w ustalaniu rda oraz przyczyny poaru ........................................................................................905
Rafa Porowski, Daniel Maozi
Naukowe metody wspomagajce proces ustalania przyczyn powstawania poarw ...................................924
CZ X
BEZPIECZESTWO POAROWE DZISIAJ I JUTRO
Nikolay Bruschlinsky, Sergei Sokolov, Peter Wagner
Ryzyko poarowe i zapobieganie poarom dzisiaj i prognozy na przyszo .....................................................977
Notki biograficzne ....1035
WSTP
WSTP
Ogie towarzyszy czowiekowi od zawsze. Pierwsze udokumentowane lady uywania ognia
przez czowieka pochodz z okresu 650-450 tys. lat p.n.e. Podobnie jak dawniej, tak i dzisiaj jego
ywioowo stawia czowieka w trudnej sytuacji. Ogie, gdy przerodzi si w poar, jest trudny
do opanowania. Nieodwracalnie niszczy wysiek pracy jednostek i spoecznoci. Niszczy rzeczy
wartociowe dla czowieka zarwno pod wzgldem materialnym, jak i uczuciowym. Poar zabija, przez co czowiek nazywa go swoim wrogiem, a przed wrogiem trzeba umie si broni.
Zestawienia statystyczne z interwencji jednostek stray poarnej potwierdzaj, e czowiek nadal nie zdoa opanowa tego ywiou. Pod koniec XX w. na wiecie odnotowywano kadego roku ok. 7 mln poarw, w ktrych gino przecitnie 70 tys. ludzi. W kadej godzinie gdzie na
wiecie w poarze ginie rednio 8 osb, a setki doznaj w tym czasie rnego rodzaju obrae1.
Wedug bardzo ostronych ocen szacuje si, e poary przynosz straty w wysokoci ok. 1%
PNB wszystkich pastw wiata. Innymi sowy, wszyscy pracujemy przez 3-4 dni w roku, by zrekompensowa straty spowodowane poarami2.
Dla porwnania w Polsce w okresie ostatnich kilku lat notowano ok. 150-180 tys. poarw rocznie3. Na pocztku lat 80. rocznie odnotowywano ok. 20 tys. poarw. Pocztek lat 90. to ju
przecitnie ok. 50-60 tys. poarw na rok. W okresie ostatnich 30 lat zaobserwowano blisko 9krotny wzrost liczby zdarze z udziaem ognia! Wraz ze wzrostem liczby poarw ronie rwnie liczba ofiar miertelnych i rannych. Tylko w ostatnich latach w poarach rocznie gino
przecitnie 500-600 osb, a 2-4 tys. odnosio rnego rodzaju obraenia4.
W wymiarze indywidualnym kady przypadek mierci czy dotkliwych obrae jest sytuacj,
z ktr trudno si pogodzi. W wymiarze spoecznoci lokalnych oraz pastwa ofiary poarw
s rwnie przyczyn strat, ktre coraz czciej s przedmiotem zainteresowania ekonomistw.
Dla potrzeb analiz makroekonomicznych, zwaszcza w obszarze ubezpiecze spoecznych
i zdrowotnych, podejmuje si prby oszacowania wartoci ycia czowieka. Ostatnio w analizach
tego typu wykorzystuje si metod wyceny tzw. wartoci statystycznego ycia ludzkiego (Value
of Statistical Life, VSL).
Niewtpliwie poary poprzez swoj ywioowo, trudn do opanowania natur i energi drzemic w ogniu s jednym z gwnych zagroe wspczesnej cywilizacji. Byy, s i pomimo
rozwoju nauki i technologii wedug przewidywa prof. H.W. Emmonsa oraz prof. N.N. Brushlinskyego, prof. S.V. Sokolova i dr. P. Wagnera jeszcze przynajmniej do poowy XXIII w. bd
przysparzay wielu problemw5. Czowiekowi udao si zapanowa nad ogniem, jednak jego
oglnodostpno i powszechno nadal s rdem ludzkich cierpie i ogromnych strat zarwno w majtku, jak i rodowisku naturalnym.
N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, Humanity and Fires, Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa,
Warszawa 2010, s. 13.
2 Tame, s. 14.
3 Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny Pastwowej Stray Poarnej roczniki, KG PSP, Warszawa.
4 Praca zbiorowa, dz. cyt.
5 N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, dz. cyt., s. 336.
Strona 5 z 1042 / Powrt do spisu treci
1
WSTP
Rozwj nauk cisych i technicznych w okresie ostatnich 2 stuleci zmieni obraz wspczesnego
wiata, jednak nie zdoa uwolni czowieka od zagroe oraz skutkw wywoywanych przez
poary. Niepokojcym zjawiskiem jest czste wykorzystywanie przez czowieka siy drzemicej
w tym ywiole do realizacji zbrodniczych czynw. Z bada statystycznych wynika, e podpalenia
w wielu pastwach nadal s dominujc przyczyn poarw. Przy pomocy ognia przestpcy
skutecznie zacieraj lady zbrodni, kradziey, naduy finansowych6. Czasami realizuj inne
cele, np. zaspakajaj swoje ukryte potrzeby seksualne. W rodowiskach wiejskich podpalenia
nierzadko s przejawem patologii spoecznych, u podstaw ktrych ley wiksza wraliwo maych spoecznoci na wszelkie przejawy odmiennoci7. Poary wzniecane s rwnie przez osoby
o niskim poczuciu wasnej wartoci. Osoby te po wywoaniu poaru aktywnie uczestnicz w akcji
ratowania ludzi i mienia, co daje im okazj do zwrcenia na siebie uwagi w lokalnym rodowisku.
Odrbnym problemem jest szczeglna grupa sprawcw podpale wywodzcych si ze rodowiska straakw. Badania prowadzone w niektrych pastwach na wiecie pokazuj, e skala tego
zjawiska nie jest maa i wymaga rozpoznania, a nastpnie wdroenia mechanizmw zapobiegajcych patologiom, take w tej grupie spoecznej8.
Ustalanie przyczyn poarw naley do jednej z najtrudniejszych czynnoci procesowych i jednego z najtrudniejszych bada kryminalistycznych, na co wskazywa ju DHeil w swoich pracach
na pocztku XX w.9 Dowody wskazujce na przyczyn poaru, jego szybkie rozprzestrzenienie
si oraz mogce przyczyni si do ujcia sprawcy s niszczone przez rozwijajcy si poar oraz
jego skutki10, 11. Drugi etap niszczenia ladw i dowodw to akcja gaszenia poaru przez jednostki stray poarnej. Trzeci etap ma miejsce po zakoczeniu dziaa ratowniczo-ganiczych,
w trakcie prac zabezpieczajcych pogorzelisko oraz nieprofesjonalnie prowadzonych wstpnych
ogldzin miejsca poaru. Z tego wzgldu proces ustalania przyczyn poarw wymaga dobrej
organizacji i wdroenia zasad postpowania opartych na wiedzy naukowej.
Analiza rozwiza w zakresie organizacji dochodze popoarowych w wybranych pastwach UE
pokazuje, e z problemami w zakresie skutecznego badania przyczyn poarw oraz ujawniania
ich sprawcw zmaga si wiele pastw UE. Niektre zdoay wprowadzi rozwizania poprawiajce jako ustalania przyczyn poarw (np. Wielka Brytania i Szwecja). Efektem tych dziaa
byy: obnienie liczby podpale oraz poarw i ich ofiar, obnienie strat materialnych, szybsze
reagowanie na pojawienie si niebezpiecznych tendencji oraz zagroe poarowych w wyrobach lub procesach technologicznych.
W Polsce obszar dochodze popoarowych oraz ustalania przyczyn poarw jest bardzo zaniedbany. Na problemy tu wystpujce wskazuj m.in. statystyka przyczyn powstawania poarw,
B. Hoyst, Kryminalistyka, LexisNexis, Warszawa 2010, s. 342.

B. Hoyst, Zagroenia adu spoecznego, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2013, s. 14.
8 Patrz: F. Stolt, Brandstiftung durch Feuerwehrangehrige Erkennung und Prvention, Fachverlag
Matthias Grimm, Berlin 2012.
9 P. Horoszowski, Technika i taktyka w przypadkach podpale, Biuletyn Generalnej Prokuratury, Warszawa 1954, s. 242.
10 J. Wolanin (red.), Matematyczno-komputerowy model kryminalistycznego badania przyczyn i okolicznoci
poarw, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1989, s. 7.
11 Z. Ruszkowski, Fizykochemia kryminalistyczna, Wydawnictwo Problemw Kryminalistyki CLK KGP,
6
7
WSTP
wskanik wykrywalnoci przestpstw poarowych, wskanik spraw przekazanych do postpowania sdowego oraz wskanik spraw zakoczonych prawomocnym wyrokiem skazujcym.
Wskanik wykrywalnoci sprawcw przestpstw poarowych, ilo spraw o poary przekazywanych do postpowania sdowego oraz zakoczonych prawomocnym wyrokiem skazujcym
od wielu lat s na niskim poziomie. Gwnym problemem, ktry ma bezporedni wpyw na moliwo wydania sprawiedliwego wyroku w toczcych si postpowaniach, jest niska jako materiau dowodowego oraz opinii biegych, co wynika z braku organizacji dochodze popoarowych oraz metodycznego podejcia opartego na osigniciach nauki.
Zestawienia opracowywane corocznie przez Komend Gwn Pastwowej Stray Poarnej pokazuj, e w okresie ostatnich 10 lat ok. 40% wszystkich poarw byo spowodowanych podpaleniami, a w przypadku ok. 15-17% nie udao si wstpnie ustali przyczyn powstania. Warto
zauway, e podobny odsetek poarw o nieustalonej przyczynie (18,1%) notowany by take
w latach 1969-197812, co oznacza, e przynajmniej od pwiecza nie udao si poprawi skutecznoci wstpnego ustalania przyczyn poarw. Nie byy prowadzone rwnie badania naukowe analizujce przyczyny tak duego odsetka poarw spowodowanych podpaleniami i tym
samym rwnie nie byy podejmowane dziaania ukierunkowane na ich ograniczenie. Przy takiej
skali zjawiska mona stwierdzi, e nie jest to ju tylko problem policji, prokuratury, stray poarnej czy towarzystw ubezpieczeniowych. Jest to z ca pewnoci problem o wymiarze spoecznym, ktrego rozwizaniem powinny zaj si organy administracji rzdowej.
Naley te mie na uwadze, e pilna konieczno przeprowadzenia zmian w obszarze dochodze
popoarowych w Polsce wynika nie tylko z uzasadnionych potrzeb i praw spoecznych gwarantowanych konstytucyjnie (prawo do bezpieczestwa)13, ale rwnie z koniecznoci dostosowania si do kierunkw rozwoju dochodze popoarowych oraz standardw ustalania przyczyn
poarw w Unii Europejskiej. Ponadto naley zauway, e globalizacja rynkw, technologii
i produktw przyczynia si do transferu zagroe, w tym take zagroe poarowych, pomidzy
pastwami Europy i wiata. Sprawny system wymiany informacji i midzynarodowa wsppraca
to wspczenie rwnie istotne kierunki poprawy bezpieczestwa poarowego.
Czerwona ksiga poarw. Wybrane problemy poarw oraz ich skutkw (CKP) jest jednym z zada realizowanych w ramach 3-letniego projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju pt. Opracowanie systemowych rozwiza wspomagajcych prowadzenie dochodze popoarowych wykorzystujcych nowoczesne technologie, w tym narzdzia techniczne
i informatyczne14. Gestorem projektu jest Komenda Gwna Pastwowej Stray Poarnej, natomiast jest on realizowany przez Szko Gwn Suby Poarniczej w konsorcjum z: Centrum
Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut Badawczy w Jzefowie
k. Otwocka, Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji Instytut Badawczy, Szko
Aspirantw Pastwowej Stray Poarnej w Poznaniu oraz partnerem przemysowym firm
CYBID Sp.j. w Krakowie. Celem projektu jest rozpoznanie przyczyn problemw wystpujcych
P. Borowski, F. Pawowski, Poary przyczyny, przebieg, dochodzenia, Arkady, Warszawa 1981, s. 10-11.
Patrz: art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalonej przez Zgromadzenie
Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjtej przez nard w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja
1997 r., podpisanej przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., nr 78,
poz. 483).
14
Projekt NCBR nr: DOBR-BIO4/050/13009/2013.
12
13
WSTP
w obszarze postpowa prowadzonych w sprawach o poary oraz opracowanie innowacyjnego

systemu organizacji dochodze popoarowych oraz narzdzi technicznych i informatycznych
podnoszcych ich efektywno.
CKP prezentuje spoeczno-ekonomiczne koszty zwizane z poarami. W opracowaniu przedstawiono wybrane skutki poarw dla pastwa, spoecznoci lokalnych oraz czowieka jako jednostki. Wybrane, to znaczy te, ktre w ramach projektu byy moliwe do zdiagnozowania
i wstpnego oszacowania. Dokadne okrelenie i zbadanie obszarw strat oraz kosztw we
wszystkich aspektach ycia spoecznego i gospodarczego pastwa wymaga odrbnych bada,
najlepiej realizowanych jako zlecone zadanie rzdowe (gwnie z uwagi na dostp do danych).
Niemniej jednak ju sama analiza kosztw w wybranych obszarach pokazaa, e poary s rdem znacznie wyszych strat ekonomicznych, ni wynika to z oglnie dostpnych informacji.
Poziom strat zarwno w wymiarze finansowym, jak i spoecznym uzasadnia konieczno podjcia dziaa zmierzajcych do poprawy standardu organizacji dochodze popoarowych, ktre
mog przyczyni si do ograniczenia przestpczoci z wykorzystaniem ognia oraz ograniczenia
liczby poarw i wszelkich konsekwencji z nich wynikajcych. Nie ma wtpliwoci, e skuteczno tych dziaa zalee bdzie od wczenia do prac w tym obszarze wielu instytucji i organizacji odpowiedzialnych za bezpieczestwo poarowe oraz od wiadomoci spoecznej.
Redaktorzy opracowania pragn zoy podzikowania wszystkim autorom rozdziaw skadajcych si na Czerwon ksig poarw. Dziki ich pracy moliwe byo ukazanie problemw
zwizanych z poarami w szerszym zakresie ni czyniono to dotychczas.
Redaktorzy opracowania
Piotr Guzewski, Dariusz Wrblewski, Daniel Maozi
POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE
prof. zw. dr hab. Bogusaw Sygit

Uniwersytet dzki
dr in. Piotr Guzewski
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut Badawczy
1.
2.
3.
4.
Wstp............................................................................................................................................................. 9
Etymologia sowa poar......... 10
Prby (pozaustawowe) zdefiniowania poaru..... 10
Prawne pojcie poaru 13
4.1. Poar na gruncie ustawodawstwa karnego...... 13
4.2. Poar na gruncie prawa o ochronie przeciwpoarowej...... 16
5. Podsumowanie... 17
Literatura.....19
1.
WSTP
W potocznym rozumieniu pojcie poar nie stwarza wikszych problemw. Identyfikowany jest
on bowiem z zagroeniem, jakie powoduje niekontrolowany ogie, ktry rozwija si ywioowo,
niszczc wszystko, co napotka na swojej drodze. Powodujc przy tym urazy fizyczne i psychiczne u ludzi czy nawet prowadzc do ich mierci. Jest zjawiskiem o dynamicznym charakterze, do
opanowania ktrego nierzadko potrzebne s profesjonalne suby ratownicze. Dlatego zasadnym jest zaliczanie go do jednego z trzech gronych ywiow. Pomimo rozwoju nauki i technologii w zakresie walki z poarami nadal s one jednym z gwnych zagroe w yciu czowieka.
Pochaniaj coraz wicej ofiar miertelnych. Szczeglnie grone s poary powstae w wyniku
celowego dziaania czowieka, po to by zniszczy mienie albo ukry lady popenionych czynw
zbrodniczych. Z kolei wielkopowierzchniowe poary trawice lasy w strefach rwnikowych
i podzwrotnikowych s rdem zanieczyszczenia ziemskiej atmosfery i przyczyniaj si
w znacznym zakresie do powstawania efektu cieplarnianego.
Poar jest rwnie pojciem prawnym. Posugiwano si nim ju w najstarszych aktach prawnych. Rozumienie go jednak na tym gruncie w przeciwiestwie do potocznego nie byo nigdy
jednoznaczne. Bardzo czsto jego zakres znaczeniowy by uwarunkowany konkretnymi potrzebami obszaru regulowanego przez akt prawny. Dlatego w przepisach dotyczcych ochrony przeciwpoarowej poar jest inaczej definiowany ni w ustawodawstwie karnym. Z tego tytuu powstaj liczne problemy, z ktrych kilka zostanie omwionych w dalszej czci rozdziau. Przede
wszystkim jednak zostan przedstawione rne prby definiowania tego pojcia.
2. ETYMOLOGIA SOWA POAR

Sowo poar wywodzi si od staropolskiego rzeczownika poega, ktry pochodzi od czasownika ec oznaczajcego pali si. W Sowniku etymologicznym jzyka polskiego A. Brcknera
mona znale wyjanienie czasownika ec, ktre ma swj rodowd w prasowiaskim geg,
i we wczeniejszej jego formie deg, znaczcej to samo, co pal15.
Poar, czyli poega ogie wielki poerajcy wszystko to, cokolwiek mu si tylko z natury swej
oprze nie moe, pali, poera, niszczy16. Uyty zosta przez B. Groickiego w pracy z 1559 r. Porzdek sdw i spraw miejskich prawa magdeburskiego17.
Std i ustawy prawa ziemskiego z 1579 r. J. Tarnowskiego okrelay podpalacza jako pooc,
cho znane byy w tym czasie okrelenia poognik i podpalca18. Trzeba przyzna, e obok
sowa poega znano te pojcie pooga uywane w statutach Kazimierza Wielkiego.
Do dawnych okrele poaru nawizywaa te pniejsze literatura. Na przykad w Listach Joachima Lelewela poar opisano jako ogie poerajcy wszystko19. W sownikach etymologicznych XX w. wywodzono jego genez od sowa pooga, cho pojcia te odrniano, nadajc im
odrbne znaczenie. Na przykad poar wedug W. Doroszewskiego to ogie ogarniajcy du
przestrze, za pooga to ar, wielki ogie szerzcy si, wielki poar20.
3.
PRBY (POZAUSTAWOWE) ZDEFINIOWANIA POARU
Definicje pojcia poar tworzone w rnych okresach czasu suyy gwnie celom zwizanym
z klasyfikowaniem oraz ewidencjonowaniem zdarze, w ktrych uczestniczyy jednostki stray
poarnej. Na przykad Jan P. Zagrski w Maym sowniku poarniczym definiuje to pojcie jako
niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego celu nieprzeznaczonym21.
W latach 70. ubiegego wieku wczesna Komenda Gwna Stray Poarnych w Polsce przyjmowaa nastpujce rozumienie poaru: poar to niekontrolowany proces palenia si dbr materialnych w miejscu do tego celu nieprzeznaczonym powodujcy straty i wymagajcy zorganizowanej akcji dla jego likwidacji22. Z kolei P. Borowski w tym samym okresie definiowa go jako
zjawisko gospodarczo szkodliwe, niszczce oglnonarodowe, spoeczne i indywidualne oraz
osobiste mienie ludnoci23, przy czym zaznacza, e nie kady przypadek zapalenia si materiau jest poarem24.
A. Brckner, Sownik etymologiczny jzyka polskiego, Krakowska Spka Wydawnicza, Krakw 1927,
s. 663-664.
16 M.S. Linde, Sownik jzyka polskiego, t. IV, Zakad Narodowy im. Ossoliskich, Lww 1858, s. 439.
17 B. Sygit, Poary w aspekcie prawnokarnym i kryminologicznym, PWN, Warszawa-Pozna 1981, s. 3.
18 J. Tarnowski, Ustawy prawa ziemskiego polskiego, dla pamici lepszej krtko i porzdnie z statutw
i z konstytucyj zebrane, z przydatkiem: o obronie koronnej, i o sprawie i powinnoci urzdnikw wojennych,
wydanie Kazimierza Jzefa Turowskiego, Wydawnictwa Biblioteki Polskiej, Krakw 1958.
19 J. Lelewel, Listy Joachima Lelewela, Ksigarnia J.K. upaski, Pozna 1878-1879, t. 1, s. XIX.
20 W. Doroszewski (red.), Sownik etymologiczny jzyka polskiego, t. IV, Warszawa 1964, s. 1336; por.:
M. Szymczak (red.), Sownik jzyka polskiego, t. II, PWN, Warszawa 1988, s. 893.
21 J. Zagrski, May sownik poarniczy, Instytut Wydawniczy Zwizkw Zawodowych, Warszawa 1990,
s. 170.
22 P. Borowski, Dochodzenia popoarowe zagadnienia wybrane, Arkady, Warszawa 1974, s. 12-13.
23 Tame, s. 5.
24 Tame, s. 12.
15
Od roku 1978 obowizywaa w stray poarnej kolejna definicja, zgodnie z ktr poar to ywioowy proces spalania, nieuzasadniony spoecznie i wyrzdzajcy szkody25. Definicja ta zdaniem P. Borowskiego i F. Pawowskiego zawieraa w sobie 3 aspekty charakteryzujce to pojcie,
a mianowicie:
fizyczno-chemiczny ywioowy proces spalania, tzn. niekontrolowany,
spoeczny nieuzasadniony spoecznie, tzn. spoecznie szkodliwy, a wic wymagajcy

zorganizowanej akcji w celu jego likwidacji, jak rwnie zapobiegania jego powstawaniu,
ekonomiczny wyrzdzajcy szkody, tzn. powodujcy straty materialne w majtku

narodowym lub osobistym obywateli26.
A. Mazurek w opracowaniu: Vademecum ochrony przeciwpoarowej w handlu i usugach zdefiniowa pojcie poaru jako proces spalania wymagajcy interwencji czowieka w celu zlikwidowania zagroenia dla ycia i zdrowia ludzi oraz mienia w znacznych rozmiarach27.
Inne definicje poaru z tego okresu zebrane w publikacji pod redakcj Jerzego Wolanina28 to
m.in.:
poar to samorzutne niekontrolowane rozprzestrzenianie si ognia powodujce straty,
poar to palenie si budynkw, lasw itp., ogie ogarniajcy du przestrze,
poar to ogie powstay nie w specjalnie przeznaczonym miejscu albo rozprzestrzeniajcy si poza granice takiego miejsca, ktry wyrzdza straty materialne,
poar to palenie si jednego lub kilku obiektw (budynkw, urzdze, zakadw przemysowych, zbiornikw, lasw),
poar to niszczce, ywioowe dziaanie ognia wymagajce jego likwidacji,
poar to ywioowe dziaanie ognia powodujce niszczenie dbr materialnych oraz zagroenie ycia ludzi i zwierzt,
poar to spalanie, ktre powoduje niepoyteczne i bezpowrotne niszczenie lub uszkodzenie dobra materialnego oraz zagroenie ycia i zdrowia ludzkiego,
poar niekontrolowane dziaanie ognia powodujce straty ludzkie lub materialne,
poar to niszczce dziaanie ognia w miejscu do tego nieprzewidzianym i nieprzystosowanym, wymagajce jego likwidacji,
poar jest to niezamierzony proces palenia si uytecznych dbr materialnych powodujcy straty w majtku narodowym i wymagajcy zorganizowanej dziaalnoci majcej na
celu likwidacj powstaych zjawisk,
poar to spalanie nieuzasadnione spoecznie wyrzdzajce szkody.

W okresie tworzenia podstaw teorii rozwoju poaru podjto rwnie prb naukowego zdefiniowania tego pojcia, opisujc go jako zbir procesw fizykochemicznych towarzyszcych
P. Borowski, F. Pawowski, Poary. Przyczyny, przebieg, dochodzenia, Wydawnictwo Arkady, Warszawa

1981, s. 24.
26 Tame, s. 24.
27 A. Mazurek, Vademecum ochrony przeciwpoarowej w handlu i usugach, Biuro Wydawnictw HWiU
LIBRA, Warszawa 1988, s. 64. Definicja zostaa przytoczona za: A. Mazurek, Kryminalistyczne badanie
miejsca poaru, Akademia Spraw Wewntrznych, Instytut Kryminalistyki i Kryminologii, Warszawa 1977.
25
spalaniu w wybranym ukadzie termodynamicznym i powodujcych okrelone zmiany stanu

tego ukadu29.
Jeszcze inne podejcie do definicji poaru na gruncie fizykochemii spalania i wybuchu mona
znale w pracy M. Pofit-Szczepaskiej: poar to efekt cieplny zaistnienia rnorodnych przemian chemicznych i zjawisk fizycznych w okrelonym ukadzie termodynamicznym, powodujcy
zmiany stanu termodynamicznego tego ukadu. Poar powstaje, gdy istnieje przestrzenna i czasowa wspzaleno czynnikw warunkujcych jego powstanie, tzn. jest chemiczn reakcj
spalania, ktra przebiega wzgldnie wolno i w duszym okresie. Poar ma wielorakie dziaanie
niszczce: niszczenie konstrukcji obiektw, spalanie materiaw lub ich niszczenie przez strumie ciepa generowany w rnych fazach jego rozwoju. Ponadto moe oddziaywa na ludzi
zarwno przez bezporednie oddziaywanie pomienia na czowieka, jak i termiczn radiacj,
wzgldnie przez toksyczne oddziaywanie produktw rozkadu termicznego i spalania30.
Poar zosta rwnie zdefiniowany w normie PN-ISO 8421-1:1997, gdzie zapisano, e jest to
spalanie o niekontrolowanym przebiegu w czasie i przestrzeni31, za ogie opisano jako proces spalania charakteryzujcy si emisj ciepln, ktremu towarzyszy dym i/lub pomie32.
W Skrypcie inspektora ochrony przeciwpoarowej autorstwa W. Frankowskiego i B. Zaleskiego
mona znale jeszcze inn definicj poaru okrelonego jako: samorzutne, niekontrolowane
rozprzestrzenianie si ognia powodujce straty materialne33. Wydawnictwo powysze zostao
opracowane na potrzeby programu szkolenia inspektorw ochrony przeciwpoarowej zatwierdzonego do stosowania przez Komendanta Gwnego Pastwowej Stray Poarnej34. Podana
definicja rni si jednak od definicji obecnie obowizujcej zamieszczonej w Zasadach ewidencjonowania zdarze w zmodernizowanym systemie wspomagania decyzji ST35. Autorzy wyrnili w niej gwnie aspekt braku kontroli nad ogniem i jego samorzutne rozprzestrzenianie si.
Kolejnym kryterium zdaniem autorw definiujcym to zjawisko s straty. To kryterium z kolei
nie wystpuje w definicji zamieszczonej w ww. Zasadach ewidencjonowania zdarze w zmodernizowanym systemie wspomagania decyzji ST.
Analizujc te definicje, mona zauway, e ich rnorodno uwarunkowana jest przede
wszystkim celem oraz obszarem ich zastosowania. Trudno jest oceni, ktra najbardziej trafnie
oddaje znaczenie pojcia poar. Biorc pod uwag zakres stosowania, wydaje si, e byoby zadaniem niezmiernie trudnym sformuowa jedn, uniwersaln definicj satysfakcjonujc
wszystkich jej odbiorcw. Obserwujc zmiany w definiowaniu poaru, np. na potrzeby zwizane
z ochron przeciwpoarow, mona zauway, e im bardziej rozbudowana bya definicja, tym
Tame, s. 41.
M. Pofit-Szczepaska, Wybrane zagadnienia z fizykochemii wybuchu, Szkoa Gwna Suby Poarniczej,
31 PN-ISO 8421-1:1997 Ochrona przeciwpoarowa. Terminologia; terminy oglne i dotyczce zjawiska
poaru.
32 Tame.
33 W. Frankowski, B. Zaleski, Skrypt inspektora ochrony przeciwpoarowej, Orodek Techniki Poarniczej
Stowarzyszenie Poarnikw Polskich, Warszawa 2014, s. 11.
34 B. Bednarek (red.), Program szkolenia inspektorw ochrony przeciwpoarowej, KG PSP Biuro Szkolenia,
Warszawa 2010.
35 Patrz: Zasady ewidencjonowania zdarze w zmodernizowanym systemie wspomagania decyzji ST, KG
PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012, s. 21.
29
30
wiksze problemy wystpoway przy klasyfikacji zdarze chociaby w zwizku z celami statystycznymi realizowanymi przez stra poarn. Obecnie obowizujca definicja stanowica, e
poar to niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nieprzeznaczonym36 jest jedn
z najprostszych w swej formie i jak si okazuje rodzi najmniej problemw interpretacyjnych,
przynajmniej w obszarze ochrony przeciwpoarowej.
Cz z zaistniaych poarw jest przedmiotem postpowa prowadzonych przez organy procesowe i tym samym zdarzenia te s rwnie rozpatrywane na gruncie prawnokarnym. Dlatego te
warto przyjrze si, jak z rozumieniem tego pojcia radzi sobie ustawodawstwo karne.
4.
PRAWNE POJCIE POARU
4.1. Poar na gruncie ustawodawstwa karnego

Mona zauway, e takie pojcia jak: ar, pomie, ogie, palenie, pooga czy pniejszy poar
znane byy ludzkoci od dawna. eby przypomnie, e na pierwsze uycie ognia przez czowieka
wskazuj lady w grocie LEscale Bouches-du-Rhne sprzed ok. 650 tys. lat p.n.e., za najstarsze
palenisko odkryto na Wgrzech w Vertesszollos (ok. 450 tys. lat p.n.e.). Pozwala to uzna, e
zjawisko poaru od tego czasu doskonale poznano. Nauka wyjania chemiczne i fizyczne waciwoci palenia i procesw jego rozwoju. Natomiast istota poarw na gruncie ustawodawstwa
karnego jest cigle niejednoznaczna. Taka jest sytuacja, mimo e sowo poar jest pojciem
ustawowym. Do przypomnie, e pojcia tego uywa ju pierwszy polski kodeks karny tzw.
Kodeks karzcy Krlestwa Polskiego z 1818 r. Pojcia tego jednak nie zdefiniowano, ograniczajc si do wyjanienia istoty podpalenia. Nie uczyniy tego kolejne kodeksy. Spraw t pozostawiono doktrynie i orzecznictwu sdowemu, ktre jednak nie wypracoway jednolitego stanowiska w tym wzgldzie37.
Komentatorzy Kodeksu karnego przez pojcie to rozumieli ogie, ktry np.: 1) zosta wzniecony
w takich warunkach, w ktrych zachodzia moliwo rozptania si jego siy ywioowej i przeniesienia si na inne przedmioty38, a wic poar to tylko faktycznie wzniecony ogie, ktry ma
realne moliwoci rozwoju, choby do tego nie doszo; 2) szerzy si z ywioow si39 a tym
samym, e poarem nie jest kady ogie, a tylko ogie rozwijajcy si z si swojego ywiou,
a wic przenoszcy si na inne obiekty; 3) ma wielkie rozmiary i w efekcie obejmuje z si ywioow mienie ruchome i nieruchome40 czyli e jest to wielki ogie, ktry z racji swojej ywioowoci niszczy mienie ruchome i nieruchome; 4) cechuje go wiksza rozcigo i jest zdolny zniszczy ludzkie mienie i narazi na niebezpieczestwo ludzkie ycie41 przez co poar to
ogie zajmujcy wiksz przestrze i niszczcy po drodze mienie oraz stwarzajcy niebezpieczestwo dla ludzi.
Tame.
Dalsze wywody przytaczane za pracami B. Sygita.
38 W. Makowski, Kodeks karny. Komentarz, Ksigarnia F. Hoesicka, Warszawa 1937, s. 612.
39 J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Wydawnictwo Zakadu Narodowego im. Ossoliskich,
Lww 1938, s. 500.
40 M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1958, s. 285.
41 L. Peiper, Komentarz do Kodeksu karnego, Wydawnictwo Leon Formmer, Krakw 1936, s. 437.
36
37
Z kolei orzecznictwo sdowe tego okresu istotn cech poaru widziao w sile ywioowej
ognia i niebezpieczestwie przenoszenia si na inne obiekty42. Utosamianie poaru z klsk
ywioow w olbrzymich rozmiarach spotkao si z krytyk doktryny43. Podnoszono, e ywioowy przebieg maj czsto zjawiska palenia si, ktrym nazwy poar nada nie mona. W akcentowaniu cechy ywioowoci dopatrzono si przy tym przesunicia trudnoci z definiowania
poaru na zdefiniowanie ywiou44, a same rozmiary ognia nie mog by miarodajne dla odrnienia poaru od ognia. Zaproponowano wic, aby przez poar rozumie samorzutne i niekontrolowane rozprzestrzenianie si ognia powodujce straty gospodarcze45. Cho ta definicja eliminowaa wiele nieistotnych czynnikw, takich jak gwatowno procesu palenia czy niespodziewane wystpowanie ognia, oraz zawieraa wyliczenie elementw charakteryzujcych poar46, to jednak wtpliwoci budzia cecha niekontrolowanego rozprzestrzeniania si ognia oraz
spojrzenie na to zjawisko przez pryzmat ekonomiczny47. Nie zyskay te aprobaty definicje zgaszane przez specjalistw z ochrony przeciwpoarowej48, ubezpiecze49 czy praktyki ledczej50.
Trudnoci w tym wzgldzie sprawiy, e w wielu opracowaniach, w ktrych mona by spodziewa si kolejnych prb definiowania tego pojcia, nie pojawiay si one51. W konsekwencji teoria,
praktyka i orzecznictwo sdowe lat 1932-1969 nie day zgodnej wykadni na temat istoty poaru.
Zmian w tym wzgldzie nie przyniosa te reforma ustawodawstwa karnego z 1969 r. Co wicej,
art. 138, ktry penalizowa sprowadzenie poaru, by tak sformuowany, e nasuwa 2 rne
moliwoci interpretacyjne tego pojcia. Pierwsz, e poar to zdarzenie zagraajce yciu lub
zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Drug, e poar to zdarzenie sprowadzajce
rzeczywiste skutki, a ponadto zagraajce yciu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych
rozmiarach. Rozstrzygajc ten spr, w doktrynie uznano, e poarem w rozumieniu art. 138
1 kk z 1969 r. by ogie o wielkich rozmiarach, ktry szerzc si z si ywioow, niszczy
zob. np. wyrok Sdu Najwyszego z 9 stycznia 1933 r. (II 3K 1177/32), cyt. za: B. Hoyst, Kryminalistyczna problematyka poarw, Warszawa 1962, s. 7; zob. te: wyrok z 22 lutego 1933 r. (3K 28/33.
Zb. U. 1933, poz. 149, OSP XII), poz. 224.
43 B. Hoyst, Kryminalistyczna problematyka poarw, Wydawnictwo Zakadu Kryminalistyki Komendy
Gwnej MO, Warszawa 1962, s. 7; P. Horoszowski, Technika i taktyka w przypadkach podpale, stenogram
wykadu wygoszonego w Prokuraturze Generalnej 02.10.1954 r. (zam. Biuletyn Generalnej Prokuratury, 1954, s. 241).
44 Tame.
45 B. Hoyst, dz. cyt., s. 9.
46 B. Hoyst, dz. cyt., s. 9; B. Sygit, Pojcie poaru w nowoczesnym polskim ustawodawstwie karnym. Ewolucja jego wykadni i uwagi de lege ferenda [w:] J. Jakubowska-Hara, C. Nowak, J. Skupiski, Reforma prawa
karnego. Propozycje i komentarze. Ksiga pamitkowa prof. B. Kunickiej-Michalskiej, SCHOLAR Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2008, s. 267.
47 W. Gutekunst [w:] Prawo karne. Cz szczeglna, Wydawnictwo Prawnicze, Wrocaw-Warszawa 1971,
s. 63; Z. Mynarczyk, Glosa do wyroku Sdu Najwyszego z 134 maja 1971 r., IV KR 68/71; OSPiKA 1972, nr
7-8, poz. 151, s. 364.
48 Z. Grzywaczewski, Walka z poarami na statkach, Wydawnictwo Morskie, Gdask 1951, s. 114; B. Graczyk, Prawo o ochronie przeciwpoarowej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1956, s. 6.
49 W. Warkao, Wstp do nauki ubezpiecze. Zarys wykadu, Szkoa Gwna Planowania i Statystyki, Warszawa 1951, s. 17.
50 zob. np. pismo metodyczne nr 15: Postpowanie przygotowawcze w sprawach o poary na wsi, Biblioteka
Biuletynu Generalnej Prokuratury nr 1/60/29, s. 9.
51 zob. np. prac M. Lewickiego nt. Zagadnie chemii w poarnictwie, Pastwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1953; J. Mokrzyckiego, Technologia oglna, Pastwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1954, czy opracowania KG SP Taktyka walki z poarami, Pastwowe Wydawnictwa Techniczne,
Warszawa 1953 (cyt. za: B. Hoyst, Kryminalistyczna, dz. cyt., s. 7, przypis 1).
42
mienie ruchome i nieruchome i mg zagraa yciu lub zdrowiu wikszej liczby ludzi albo dalszemu mieniu w znacznych rozmiarach. Jeeli za tak rozumiany poar by sprowadzony przez
czowieka i zagrozi yciu lub zdrowiu wikszej liczby ludzi albo dalszemu mieniu w znacznych
rozmiarach, to stanowi czyn zabroniony sprowadzenia poaru opisany w dyspozycji art. 138
1 kk52.
Sprawy tej jednoznacznie nie zaatwi te obowizujcy Kodeks karny z 1997 r. Poaru nie zdefiniowa, a spenalizowa taki poar, ktry zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb albo mieniu
w wielkich rozmiarach. Tym samym ustawodawca nie unikn bdu dotychczasowych ustawodawstw karnych, ujmujc poar jako zdarzenie jedynie zagraajce. Tymczasem przyjcie zaproponowanego przez B. Sygita53 ju w 1979 r. rozwizania, e chodzi o zagroenie dalszemu
albo innemu mieniu ni objte ju przez poar, czyli przez ogie o wielkich rozmiarach faktycznie niszczcy ju mienie pozwolioby naprawi ten bd ustawodawcy.
Wspczenie pojcie poaru na gruncie orzecznictwa sdowego rozumiane jest jako ogie rozprzestrzeniajcy si z si ywioow. Jest to wic ogie o wielkim zasigu, ktry zagraa yciu
lub zdrowiu wielu osb54 albo mieniu w wielkich rozmiarach55. Pojcie poaru w ujciu Kodeksu
karnego obejmuje w zasadzie rozprzestrzenienie si ognia na kilka obiektw (budowle, skady
materiaowe, las) albo nawet jeden obiekt, ale o wielkich rozmiarach (np. blok mieszkalny).
Sprawca poaru speniajcego kryteria okrelone w art. 163 1 kk podlega karze pozbawienia
wolnoci w wymiarze:
od roku do lat 10 w przypadku dziaania umylnego,
od 3 miesicy do lat 5 w przypadku nieumylnoci czynu.
Jeeli sprowadza bezporednie niebezpieczestwo wystpienia zdarzenia okrelonego w art.

163 1 kk, sprawca podlega karze pozbawienia wolnoci w wymiarze:
od 6 miesicy do lat 8 w przypadku dziaania umylnego,
do lat 3 w przypadku dziaania nieumylnego.
Nie jest natomiast poarem spalenie niewielkiego obiektu lub rzeczy, chociaby wielkiej wartoci (cennych dokumentw, pienidzy, aparatury itd.), jeeli ma to miejsce w warunkach, w ktrych ogie nie moe si rozprzestrzeni. W takiej sytuacji sprawca moe odpowiada na podstawie art. 288 1 kk (zniszczenie mienia przez podpalenie) i podlega karze pozbawienia wolnoci od 3 miesicy do lat 5 lub w wypadku spraw mniejszej wagi podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolnoci albo jej pozbawienia do jednego roku56.
cyt. za B. Sygit, Konstrukcja przepisw karnych penalizujcych zachowanie sprawdzajce poar [w:] Kryminalistyka i inne nauki pomostowe w postpowaniu karnym pod red. J. Kasprzaka i B. Modziejowskiego,
Print Group Sp. z o.o., Olsztyn 2009, s. 416 i dalsze; T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski, Istota przestpnego
poaru w wietle orzecznictwa sdowego, zeszyt nr 2. Pozna 2013.
53 B. Sygit, Przestpstwo sprowadzenia poaru, maszynopis, Urzd Wojewdzki w Bydgoszczy, Bydgoszcz
1979.
54 Wiele osb najczciej przyjmuje si powyej 6 osb, chocia ostateczna interpretacja zapisu naley
do prowadzcego postpowanie.
55 Mienie w wielkich rozmiarach due obiekty, budynki lub kilka budynkw.
56 A. Marek, Komentarz do Kodeksu karnego cz szczeglna, Wydawnictwo Prawnicze Sp. z o.o., Warszawa 2000, s. 93.
52
T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski w pracy Istota przestpnego poaru w wietle orzecznictwa sdowego57 dogbnie przedstawili rozumienie pojcia poaru na gruncie obecnie obowizujcego
Kodeksu karnego i orzecznictwa sdowego oraz poj mu towarzyszcych, takich jak mienie
w wielkich rozmiarach i wiele osb.
4.2. Poar na gruncie przepisw prawa o ochronie przeciwpoarowej

Do roku 2011 Pastwowa Stra Poarna (PSP) do celw zwizanych z ewidencj oraz klasyfikacj prowadzonych dziaa ratowniczych oraz do celw analiz statystycznych korzystaa z definicji poaru zamieszczonej w rozporzdzeniu ministra spraw wewntrznych i administracji z 29
grudnia 1999 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczoganiczego58. W zaczniku nr 3 tego rozporzdzenia Instrukcja w sprawie zasad sporzdzania
i obiegu dokumentacji zdarze na potrzeby sporzdzania dokumentacji z prowadzonych dziaa ratowniczo-ganiczych zamieszczono definicje podstawowych zdarze oraz ich klasyfikacj.
W 1.1, ust. 2, podpunkt a) zamieszczono nastpujc definicj poaru: Poary s to niekontrolowane procesy palenia, przebiegajce w miejscu do tego nieprzeznaczonym. Zgodnie z t
definicj kade spalanie zachodzce w miejscu do tego nieprzeznaczonym oraz nad ktrym nie
sprawowano kontroli naleao traktowa jako poar. Ponadto spalanie to naleao rozumie nie
tylko jako spalanie pomieniowe, ale rwnie i bezpomieniowe (np. arzenie si).
W lutym 2011 r. weszo w ycie znowelizowane rozporzdzenie w sprawie szczegowych zasad
organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego59, z ktrego to rozporzdzenia usunito
zacznik nr 3 Instrukcja w sprawie zasad sporzdzania i obiegu dokumentacji zdarze, a wraz
z nim definicje opisujce podstawowe rodzaje zdarze, w ktrych uczestnicz jednostki Pastwowej Stray Poarnej i krajowego systemu ratowniczo-ganiczego. W roku 2012 decyzj komendanta gwnego PSP zatwierdzone zostay Zasady ewidencjonowania zdarze w zmodernizowanym systemie wspomagania decyzji ST. W dokumencie tym, w rozdziale III Zasady sporzdzania informacji ze zdarzenia, w punkcie 4.1 podano obecnie obowizujc definicj poaru,
ktra zasadniczo nie odbiega od definicji z poprzedniego rozporzdzenia z roku 1999. W wymienionych Zasadach poar to znw niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nieprzeznaczonym60.
Zdarzenia poarowe pod wzgldem wielkoci w ww. Zasadach skategoryzowano jako:
poar may (P/M) wystpuje, jeli w jego wyniku zostay spalone lub zniszczone:
obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itd. o powierzchni do 70 m2 lub objtoci do 350 m3,
lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki, o powierzchni nie wikszej ni 1 ha;
poar redni (P/) wystpuje, jeli w jego wyniku zostay spalone lub zniszczone:
T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski, Istota przestpnego poaru w wietle orzecznictwa sdowego, Polskie
Towarzystwo Ekspertw Dochodze Popoarowych, Pozna 2013.
58 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z 29 grudnia 1999 r. w sprawie
szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Dz. U. z 1999 r., nr 111, poz.
1311.
59 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239.
60 Zasady ewidencjonowania zdarze, dz. cyt., s. 21.
57
obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objtoci od 351 do
1500 m3,
lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki, o powierzchni powyej 1 ha i nie
wikszej ni 10 ha;
poar duy (P/D) wystpuje, jeli w jego wyniku zostay spalone lub zniszczone:
obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 301 do 1000 m2 lub objtoci od 1501
do 5000 m3,
lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki o powierzchni powyej 10 ha i nie
wikszej ni 100 ha;
poar bardzo duy (P/BD) wystpuje, jeli w jego wyniku spalone lub zniszczone powierzchnie lub objtoci przekraczaj wartoci podane dla poaru duego.
Przy ustaleniu wielkoci poarw, w stosunku do ktrych nie mona zastosowa wymienionych
kryteriw, w szczeglnoci w przypadku poarw odwiertw naftowych, rurocigw gazowych,
paliwowych, urzdze technologicznych poza budynkami, naley zgodnie z Zasadami przyjmowa nastpujce kryteria wielkoci:
1. poar may jeeli jednoczenie podawano do 4 prdw ganiczych61,
2. poar redni jeeli jednoczenie podawano 5-12 prdw ganiczych,
3. poar duy jeeli jednoczenie podawano 13-36 prdw ganiczych,
4. poar bardzo duy jeeli jednoczenie podawano powyej 36 prdw ganiczych.
5.
PODSUMOWANIE
Nadal wystpuje rnorodno interpretacyjna pojcia poar. Tym samym aktualny cigle pozostaje pogld wyraony w latach 80. XX w. w pracy Matematyczno-komputerowy model kryminalistycznego badania przyczyn i okolicznoci poarw, e istniejce okrelenia pojcia poar nie
obejmuj wszystkich moliwych przypadkw, ktre mona zaliczy do poaru62.
Inaczej termin ten jest rozwaany w przepisach dotyczcych ochrony przeciwpoarowej, a inaczej na gruncie Kodeksu karnego. Z tego powodu powstaj rozliczne trudnoci, m.in. w zakresie
porwnywania iloci poarw oraz ich przyczyn rejestrowanych przez Pastwow Stra Poarn (PSP) podleg ministrowi spraw wewntrznych, a iloci postpowa prowadzonych
w sprawach o poary przez organy procesowe podlege zarwno ministrowi spraw wewntrznych, jak i ministrowi sprawiedliwoci. Miar tych problemw jest olbrzymia dysproporcja, jaka
wystpuje pomidzy liczb poarw ujtych w statystykach PSP, a liczb poarw, ktra jest
przedmiotem postpowania prowadzonego przez organy procesowe. Dla przykadu mona poda, e w roku 2011 wszczto ogem 1885 postpowa o przestpstwo poaru z art. 163 1-4.
Prd ganiczy prd rodka ganiczego o okrelonym ksztacie, cinieniu i prdkoci wypywu oraz
o odpowiednim zasigu rzutu, wytwarzany za pomoc sprztu przewidzianego do dostarczania rodkw
ganiczych do poaru. W zalenoci od rodka ganiczego rozrnia si prdy ganicze: wodne, pianowe,
proszkowe, niegowe, a w zalenoci od konstrukcji sprztu do podawania rodka ganiczego: prd ganiczy kroplisty, prd ganiczy mgowy, prd ganiczy zwarty definicj przytoczono za: J.P. Zagrski, May
sownik poarniczy, Instytut Wydawniczy Zwizkw Zawodowych, Warszawa 1990, s. 175-176.
62 J. Wolanin (red.), Matematyczno-komputerowy model, dz. cyt., s. 40.
61
W tym samym czasie liczba poarw zarejestrowanych przez Pastwow Stra Poarn wyniosa 171 839. Oznacza to, e zaledwie jeden poar na sto znalaz si w obszarze zainteresowania
organw procesowych. Cz z poarw w postpowaniach karnych prowadzona jest z innych
artykuw np. z art. 288, ktry dotyczy zniszczenia mienia przez ogie, co przy braku jednoznacznego wskazania w statystykach formy zniszczenia mienia utrudnia pene zidentyfikowanie
spraw o poary prowadzonych przez organy procesowe.
Problemy z interpretacj pojcia poar powoduj, e w Polsce jednym z najczciej zadawanych
pyta biegym wystpujcym w sprawach o poary jest: Czy dane zdarzenie byo poarem?.
Skoro si palio, a ugaszenie ognia wymagao udziau jednostek stray poarnej, to odpowied
na tak zadane pytanie powinna by oczywista i jednoznaczna. Jednak w wietle obowizujcego
w Polsce prawa powysze pytanie ma sens, gdy nie kade zdarzenie, w ktrym doszo do niekontrolowanego spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym, jest w rozumieniu prawa karnego poarem.
Analiza licznych orzecze sdowych w tym wzgldzie pozwala stwierdzi, e nadal wystpuj
problemy z interpretacj tego pojcia, co bezporednio przekada si na orzekane wyroki.
T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski susznie zauwayli, e nie kady ogie jest poarem63, a z kolei
nie kady poar jest poarem penalizowanym w art. 163 1 pkt 1 kk. Ogie jest to tylko zjawisko wydzielania si ciepa i wiata towarzyszce paleniu si cia postrzegane w postaci pomieni
i aru. Poar za to ogie o wielkim zasigu (duych rozmiarw), ktry wyrzdza powane szkody w mieniu. Z kolei poar powszechnie niebezpieczny, penalizowany w art. 163 1 pkt 1 kk, to
ogie o wielkim zasigu (ogie duych rozmiarw), ktry wyrzdzi szkody w mieniu, a ponadto
co najmniej zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb albo dalszemu mieniu w wielkich rozmiarach64.
Szereg innych interpretacji odnoszcych si do obowizujcego w danym okresie prawa mona
znale ponadto w pracach W. Makarewicza, J. Bafii, B. Hoysta oraz B. Sygita. Ich szczegowa
analiza pokazuje ewolucj zmian zarwno w podejciu, jak i rozumieniu pojcia poar na przestrzeni wielu lat.
W zwizku z trudnociami natury porwnawczej, jakie wystpuj na styku przepisw dotyczcych ochrony przeciwpoarowej i prawa karnego, wydaje si koniecznym prowadzenie dalszych
prb zdefiniowania tego pojcia, ktre mogoby funkcjonowa w tych 2 obszarach.
Podobne spostrzeenia poczyni P. Borowski w pracy Dochodzenia poarowe. Zagadnienia wybrane,

Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1974, s. 13: Nie kady proces palenia si jest poarem. Wystpuj bowiem zjawiska o cechach zblionych do zjawiska poaru, jak wydobywanie si pomieni i dymu, ktrych
jednak nie kwalifikuje si jako poarw. Do poarw nie zalicza si: 1) spalania mieci i traw pod kontrol,
2) zadymienia, o ile jego likwidacja nie wymaga przeprowadzenia dziaa ganiczych, 3) spalania materiaw w piecach i komorach przeznaczonych do tego celu (wdzarniach, piecach piekarniczych, suszarniach
tytoniu itd.), 4) poraenia ludzi i zwierzt prdem elektrycznym oraz wyadowaniami atmosferycznymi,
5) palenia si sadzy w przewodach kominowych, o ile jego likwidacja nie wymaga prowadzenia dziaa
ganiczych, 6) zaponw i zapale ugaszonych w zarodku, powstajcych i powtarzajcych si w trakcie
procesu technologicznego jako nieuniknionych w tym procesie.
64 T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski, Istota przestpnego poaru, dz. cyt., s. 77.
63
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Bednarek B. (red.), Program szkolenia inspektorw ochrony przeciwpoarowej, Komenda

Gwna Pastwowej Stray Poarnej Biuro Szkolenia, Warszawa 2010.
Borowski P., Dochodzenia popoarowe zagadnienia wybrane, Arkady, Warszawa 1974.
Borowski P., Pawowski F., Poary. Przyczyny, przebieg, dochodzenia, Wydawnictwo Arkady,
Warszawa 1981.
Brckner A., Sownik etymologiczny jzyka polskiego, Krakowska Spka Wydawnicza, Krakw 1927.
Doroszewski W. (red.), Sownik etymologiczny jzyka polskiego, t. IV, Warszawa 1964.
Frankowski W., Zaleski B., Skrypt inspektora ochrony przeciwpoarowej, Orodek Techniki
Poarniczej Stowarzyszenie Poarnikw Polskich, Warszawa 2014.
Graczyk B., Prawo o ochronie przeciwpoarowej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1956.
Grzywaczewski Z., Walka z poarami na statkach, Wydawnictwo Morskie, Gdask 1951.
Hoyst B., Kryminalistyczna problematyka poarw, Wydawnictwo Zakadu Kryminalistyki
Komendy Gwnej MO, Warszawa 1962.
Horoszowski P., Technika i taktyka w przypadkach podpale, stenogram wykadu wygoszonego w Prokuraturze Generalnej 02.10.1954 r. (zam. Biuletyn Generalnej Prokuratury,
1954).
Lelewel J., Listy Joachima Lelewela, Ksigarnia J.K. upaski, Pozna 1878-1879, t. 1, s. XIX.
Lewicki M., Zagadnienia chemii w poarnictwie, Pastwowe Wydawnictwo Techniczne,
Warszawa 1953.
Linde M.S., Sownik jzyka polskiego, t. IV, Zakad Narodowy im. Ossoliskich, Lww 1858.
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Wydawnictwo Zakadu Narodowego im. Ossoliskich, Lww 1938.
Makowski W., Kodeks karny. Komentarz, Ksigarnia F. Hoesicka, Warszawa 1937.
Marek A., Komentarz do Kodeksu karnego cz szczeglna, Wydawnictwo Prawnicze
Sp. z o.o., Warszawa 2000.
Mazurek A., Kryminalistyczne badanie miejsca poaru, Akademia Spraw Wewntrznych, Instytut Kryminalistyki i Kryminologii, Warszawa 1977.
Mazurek A., Vademecum ochrony przeciwpoarowej w handlu i usugach, Biuro Wydawnictw
HWiU LIBRA, Warszawa 1988.
Mokrzycki J., Technologia oglna, Pastwowe Wydawnictwo Techniczne, Warszawa 1954.
Peiper L., Komentarz do Kodeksu karnego, Wydawnictwo Leon Formmer, Krakw 1936.
Pismo metodyczne nr 15: Postpowanie przygotowawcze w sprawach o poary na wsi, Biblioteka Biuletynu Generalnej Prokuratury nr 1/60/29.
PN-ISO 82421-1:1997. Ochrona przeciwpoarowa. Terminologia; terminy oglne i dotyczce zjawiska poaru.
Pofit-Szczepaska M., Wybrane zagadnienia z fizykochemii wybuchu, Szkoa Gwna Suby
Poarniczej, Warszawa 1996.
Praca zbiorowa Komenda Gwna Stray Poarnych, Taktyka walki z poarami, Pastwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1953.
25. Praca zbiorowa, Zasady analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych Pastwowej
Stray Poarnej, Komenda Gwna Pastwowej Stray Poarnej Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa, Warszawa 2012.
26. Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego
(Dz. U. z 1999 r., nr 111, poz. 1311).
27. Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r.
w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego
(Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239).
28. Sawicki T., Sygit B., Guzewski P., Istota przestpnego poaru w wietle orzecznictwa sdowego, Polskie Towarzystwo Ekspertw Dochodze Popoarowych, Pozna 2013.
29. Siewierski M., Kodeks karny. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1958.
30. Sygit B., Konstrukcja przepisw karnych penalizujcych zachowanie sprawdzajce poar
[w:] Kryminalistyka i inne nauki pomostowe w postpowaniu karnym, pod red. J. Kasprzaka
i B. Modziejowskiego, Print Group Sp. z o.o., Olsztyn 2009.
31. Sygit B., Pojcie poaru w nowoczesnym polskim ustawodawstwie karnym. Ewolucja jego wykadni i uwagi de lege ferenda [w:] Jakubowska-Hara J., Nowak C., Skupiski J., Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze. Ksiga pamitkowa prof. B. Kunickiej-Michalskiej,
SCHOLAR Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2008.
32. Sygit B., Poary w aspekcie prawnokarnym i kryminologicznym, PWN, Warszawa-Pozna
1981.
33. Sygit B., Przestpstwo sprowadzenia poaru, maszynopis, Urzd Wojewdzki w Bydgoszczy,
Bydgoszcz 1979.
34. Szymczak M. (red.), Sownik jzyka polskiego, t. II, PWN, Warszawa 1988.
35. Tarnowski J., Ustawy prawa ziemskiego polskiego, dla pamici lepszej krtko i porzdnie
z statutw i z konstytucyj zebrane, z przydatkiem: o obronie koronnej, i o sprawie i powinnoci
urzdnikw wojennych, wydanie Kazimierza Jzefa Turowskiego, Wydawnictwa Biblioteki
Polskiej, Krakw 1958.
36. Warkao W., Wstp do nauki ubezpiecze. Zarys wykadu, Szkoa Gwna Planowania i Statystyki, Warszawa 1951.
37. Wolanin J. (red.), Matematyczno-komputerowy model kryminalistycznego badania przyczyn
i okolicznoci poarw, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1989.
38. Zagrski J., May sownik poarniczy, Instytut Wydawniczy Zwizkw Zawodowych, Warszawa 1990.
39. Zasady ewidencjonowania zdarze w zmodernizowanym systemie wspomagania decyzji ST,
Komenda Gwna PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci,
Warszawa 2012.
CZ I
ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI
W POLSCE
CZ I ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI W POLSCE
Dariusz Falecki
Centralne Muzeum Poarnictwa w Mysowicach
ZARYS ROZWOJU OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ W POLSCE DO 1992 R.
1. Wstp............................................................................................................................................................. 23
2. Bezpieczestwo poarowe w Polsce od redniowiecza do 1. po. XIX w. .....................................23
2.1. Nowe prdy w odrodzeniu.............................................................................................................. 23
3. Ochrona przeciwpoarowa w okresie zaborw.................................................................................. 25
3.1. Zabr austriacki................................................................................................................................. 25
3.2. Zabr pruski........................................................................................................................................25
3.3. Zabr rosyjski..................................................................................................................................... 26
4. Polskie poarnictwo w okresie midzywojennym............................................................................. 28
4.1. Geneza powstania Gwnego Zwizku Stray Poarnych RP................................................. 28
4.2. Ubezpieczenia od ognia.................................................................................................................... 29
4.3. Korpus techniczny............................................................................................................................. 29
4.4. Producenci sprztu poarniczego w Polsce do 1939 r. ........................................................... 30
4.5. Motoryzacja stray poarnej...........................................................................................................31
4.6. eska suba poarnicza................................................................................................................ 32
4.7. Udzia stray w obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej.................................................. 33
5. Lata okupacji 1939-1945.......................................................................................................................... 34
5.1. Organizacja poarnictwa na terenach wczonych do III Rzeszy i w Generalnej Guberni....34
6. Historia ochrony przeciwpoarowej w latach 1945-1992............................................................... 35
6.1. Ochrona przeciwpoarowa w Polsce Ludowej........................................................................... 36
6.2. Nowe wyzwania................................................................................................................................. 37
6.3. Szkolenie.............................................................................................................................................. 38
6.4. Producenci sprztu poarniczego w latach 1945-1989........................................................... 39
6.5. Propaganda straacka...................................................................................................................... 40
7. Najwiksze poary w Polsce do 1992 r. ............................................................................................... 42
7.1. Poar Lwowa w 1527 r. ...................................................................................................................42
7.2. Wielki poar Krakowa w 1850 r. .................................................................................................. 43
7.3. Wielki poar Kielc w 1880 r. .................................. ....................................................................... 43
7.4. Poar dworca gwnego w Warszawie w 1939 r. ..................................................................... 44
7.5. Poar kina w Wielopolu Skrzyskim w 1955 r. ........................................................................ 45
7.6. Poar na MS Maria Konopnicka w Stoczni Gdaskiej w 1961 r. ........................................ 46
7.7. Poar rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach w 1971 r. ......................................................... 47
7.8. Erupcja ropy i poar w Karlinie w 1980 r. ..................................................................................48
8. Podsumowanie............................................................................................................................................ 49
Literatura............................................................................................................................................................ 50
1.
WSTP
Zagroenie poarowe pojawio si z chwil ujarzmienia ognia przez czowieka. Ogie sta si
czynnikiem warunkujcym rozwj gospodarzy i bytowy. Ogrzewano i owietlano nim pomieszczenia, przyrzdzano posiki, przy jego pomocy wytapiano metale. Ogie zajmowa poczesne
miejsce w kulturze. By obiektem kultu, czczonym m.in. w zaratusztrianizmie1. Motyw ognia wystpuje w mitologii Prometeusz wykrad ogie bogom i przekaza go ludziom. W Biblii Bg
Stwrca pojawia si jako ogie2. Jan Chrzciciel zapowiada nadejcie Chrystusa, ktry mia
chrzci Duchem witym i ogniem3.
2. BEZPIECZESTWO POAROWE W POLSCE OD REDNIOWIECZA DO 1. PO. XIX W.

W redniowiecznej Polsce zabudowa grodw, wsi i miast bya w przewaajcej czci drewniana. Kada nieostrono w posugiwaniu si ogniem stwarzaa ryzyko poaru, ktry obok wojny
oznacza najwiksz tragedi dla mieszkacw. Wobec braku skutecznych sposobw okieznania poarw powstao wiele zabobonw i przesdw. W dobie redniowiecza niewyedukowana
ludno postrzegaa poar jako kar bo. Jeszcze na pocztku XX w. straacy spotykali podczas
akcji na wsiach osoby wznoszce mody o zgaszenie poaru. Kobiety wychodziy z obrazami
witych, odnotowywano przypadki stawiania oporu wobec straakw przybyych na miejsce
zdarzenia.
Pierwszymi prbami uregulowania obrony przed poarami byy Porzdki ogniowe. Najstarszy
zbir w Polsce pochodzi z 1374 r. z Krakowa, nastpne z Warszawy (1546, 1548 i 1550)4. Dokumenty te dotyczyy wycznie miast, w ktrych si ukazyway, posiaday jednak wiele podobiestw: okrelay sposoby przechowywania materiaw atwopalnych, nakazyway stosowanie
ogniotrwaych materiaw budowlanych i wyznaczay osoby do walki z ywioem.
U progu ery nowoytnej obrona przed poarem spoczywaa na czonkach cechw: murarzach,
dekarzach i innych obeznanych z prac na wysokoci. Akcj ganicz kieroway osoby wybierane przez wadze miejskie. Uchylanie si od tego obowizku podlegao karze5. wczesne techniki
gaszenia byy prymitywne. Uywano wiader, bosakw, mokrych pacht, siekierami wywaano
drzwi. O zagroeniu alarmowano dzwonami kocielnymi.
2.1. Nowe prdy w odrodzeniu

W dobie renesansu zagadnienie obrony przed poarami wzbudzio zainteresowanie wielkiego
polskiego myliciela Andrzeja Frycza Modrzewskiego. W 1551 r. wyda on traktat O naprawie
Rzeczypospolitej. Modrzewski rozpatrywa w nim przyczyny zego stanu ochrony przeciwpoarowej. Kwestionowa drewnian zabudow i brak przepisw budowlanych. Modrzewski proponowa modelowe rozwizanie polegajce na dziaaniach prewencyjnych (cyklicznych kontrolach
budynkw) oraz tworzeniu druyn ganiczych z wykwalifikowanymi dowdcami.
Jedna z pierwszych religii monoteistycznych, zaoona przez Zaratusztr, ok. 1000 r. p.n.e.
H. Biedermann, Leksykon symboli, Muza SA, Warszawa 2001, s. 243.
3 k, 3,16.
4 F. Giedroy, Porzdek ogniowy w Warszawie, Towarzystwo Mionikw Historyi, Warszawa 1915, s. 24.
5 I.M. Prokopp, Historia bezpieczestwa ogniowego w Krlestwie Polskim w latach 1831-1855, Powszechny
Zakad Ubezpiecze Wzajemnych, Warszawa 1934, s. 9-10.
1
2
Ryc. 1. Wiadra i szpryce, historyczny sprzt ganiczy

rdo: Zbiory Centralnego Muzeum Poarnictwa w Mysowicach.
W okresie renesansu nastpi przeom zarwno w kulturze, jak i technice. By to czas wielu wynalazcw, pord ktrych odnotowa naley Jana van der Heydena, wynalazc wa straackiego6. Nowoczesne prdy kulturowe i nowinki techniczne docieray do Polski. Zasugi w tym zakresie posiada Stanisaw Lubomirski marszaek wielki koronny, ktry w oryginalny sposb
(zadawanie pyta na pimie) zwraca si do wadz Warszawy w temacie ochrony przeciwpoarowej. Efektem jego stara byo wydanie rozporzdzenia Porzdek ogniowy w Warszawie, od
marszaka wielkiego koronnego na mocy prawa ustanowiony 1779 r.7, ktre dokonao ujednolicenia dziaa ratowniczych w stolicy. Koniec XVIII w. okaza si tragiczny w skutkach dla caego
pastwa w wyniku zaborw Polska stracia byt pastwowy. W dziedzinie poarnictwa naley
odnotowa powstanie 2 zawodowych stray poarnych: w Wilnie w 1802 roku8 i w Warszawie
w 1836 roku9.
Ryc. 2. Gaszenie poaru za pomoc sikawki rcznej (przeom XVII i XVIII w.)
rdo: Reprodukcja ryciny ze zbiorw Wielkopolskiego Muzeum Poarnictwa w Rakoniewicach.
P.C. Sutton, J. Bikker, A. Walert, Jan van der Heyden (1637-1712), Yale University, New Haven and London
2006, s. 65.
7 J.R. Szaflik, Dzieje Ochotniczych Stray Poarnych, Ludowa Spdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1985,
s. 37.
8 J. Szwed, 130 lat walki z czerwonym kurem. Jubileusz wileskiej stray poarnej, Kuryer literackonaukowy 1931, nr 40, s. 1-2.
9 J. Jabonowski, Warszawska Stra Ogniowa (1836-1939), KG PSP, Warszawa 2001, s. 29.
6
3. OCHRONA PRZECIWPOAROWA W OKRESIE ZABORW

3.1. Zabr austriacki
W zaborze austriackim panowaa daleko posunita autonomia. Najstarszym dokumentem
w dziedzinie ochrony przeciwpoarowej bya Ustawa ogniowa z 1768 r. Nastpne to: Krajowa
ustawa miejska z 1891 r. oraz Ustawa o policji ogniowej z 1910 r.10. Rozwj zorganizowanego
poarnictwa przypada w tym zaborze na 2. po. XIX stulecia. W 1860 r. powstao w Krakowie
Towarzystwo Wzajemnych Ubezpiecze Florianka. Jego pierwszy prezes Adam hr. Potocki
wystpi z inicjatyw powoania stray poarnej. W 1865 r. powstaa w Krakowie Ochotnicza
Stra Ogniowa. Nastpne uformoway si w: Tarnowie (1865 r.), Wadowicach (1867 r.), Bochni
(1869 r.) i ywcu (1871 r.). Ich dziaacze postanowili stworzy ponadregionalny zwizek. Najwicej inicjatywy wykazali dziaacze ze Lwowa, ktrzy opracowali statut i regulamin zwizku.
W 1875 r. powsta Krajowy Zwizek Ochotniczych Stray Poarnych w Krlestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Ksistwem Krakowskim. Zwizek prowadzi dziaalno instruktorsk i wydawnicz.
W Galicji dziaao kilku wybitnych straakw: Antoni Szczerbowski (naczelnik stray poarnej
w Jarosawiu i konstruktor uniwersalnej drabiny, nazwanej jego nazwiskiem), Bolesaw Wjcikiewicz (naczelnik Zwizku Maopolskiego), a take Wincenty Doga-Eminowicz (pierwszy naczelnik stray poarnej miasta Krakowa). W 1905 r. funkcjonowao na terenie Galicji 1466 jednostek stray poarnej, ktre skupiay blisko 54 tys. czonkw11. Rozwj zwizku przerwa wybuch pierwszej wojny wiatowej.
3.2. Zabr pruski

Polskie poarnictwo rozwijao si w zaborze pruskim w niezwykle trudnych warunkach. Wikszo stray poarnych formowaa si jako niemieckie. Polacy stanowili zdecydowan mniejszo. Jednake tradycje zorganizowanego poarnictwa byy w tym zaborze najstarsze. Dnia 19
czerwca 1863 r. powstao we Wrocawiu Stowarzyszenie Zwizkw Stray Poarnych i Ratowniczych oraz Gmin lska i Poznaskiego12. Dziaalno zwizkowa opieraa si na regularnych
zjazdach i dziaajcej w ramach zwizku komisji zarzdczej. Zjazdy organizowano zwykle we
Wrocawiu i widnicy. Pity zjazd odby si w 1872 r. w Poznaniu, gdzie przyjto uchwa o wydrukowaniu sprawozdania z obrad w jzyku polskim i niemieckim13. W 1894 r., po 31 latach
wsplnej dziaalnoci, strae z Wielkopolski odczyy si, tworzc wasny zwizek14.
W 1919 r. utworzono na pruskim lsku 2 prowincje: Dolny i Grny lsk. W lad za tym w 1928
r. Grnolski Prowincjalny Zwizek Stray Poarnych z siedzib w Raciborzu odczy si od
E. Burzyski, Z. Radwaski, Dzieje ochrony przeciwpoarowej w Polsce, Szkoa Oficerw Poarnictwa,

11 J. R. Szaflik, dz. cyt., s. 99.
12 J. Hellmann, Festschrift zur Feier des 50-jhrigen Bestehens des Provinzial-Verbandes der Feuerwehren
Schlesiens in Schweidnitz im September 1913, Neisse 1913, s. 1-3.
13 Tame, s. 8.
14 Po odzyskaniu niepodlegoci stanowisko prezesa w zwizku Wielkopolskim obj Emil Jahnke. Dnia 11
stycznia 1920 r. uchwalono na walnym zgromadzeniu now nazw: Wielkopolski Zwizek Stray Poarnych. Zwizek podzielono na 10 okrgw: Pozna, Szamotuy, Nowy Tomyl, Wgrowiec, Koronowo, Inowrocaw, Gniezno, Ostrw, Komin, Leszno.
10
zwizku gwnego we Wrocawiu. W 1930 r. zwizek dolnolski zaoy szko poarnicz

w Biaym Kamieniu koo Wabrzycha. W 1934 r. powstaa szkoa poarnicza dla Grnego lska
w Nysie15.
Na obszarze Pomorza Nadwilaskiego najstarsze strae uformoway si w: Toruniu, Brodnicy,
Starogardzie Gdaskim (1862 r.), Radzyniu Chemiskim (1863 r.) i Chojnicach (1866 r.)16.
W 1880 r. powsta Zwizek Stray Poarnych Prus Zachodnich. Dziaalno zawdzicza dotacjom od wadz gminnych, powiatowych i centralnych oraz wsparciu Zachodniopomorskiego
Towarzystwa Ubezpiecze17. Po odzyskaniu niepodlegoci aktyw straacki podj starania
o powoanie polskiego stowarzyszenia, co zicio si w grudniu 1921 r., z chwil powstania
Zwizku Stray Poarnych Wojewdztwa Pomorskiego z siedzib w Toruniu18.
3.3. Zabr rosyjski

W porwnaniu do zaboru austriackiego i pruskiego najwolniej przebiega rozwj ruchu poarniczego w zaborze rosyjskim. Zrywy niepodlegociowe z lat 1830-1831 i 1863-1864 przyczyniy
si do wzmoonej rusyfikacji i utrudniania zakadania polskich stowarzysze19. Dopiero
w 1864 r. powstaa Ochotnicza Stra Poarna w Kaliszu, nastpne powstay w: Czstochowie
(1871 r.) oraz Turku, Zgierzu i Kielcach (1874 r.). Od 1875 r. nastpi dynamiczny proces zakadania nastpnych jednostek. W 1900 r. na terenie Krlestwa Polskiego dziaao ju 128 stray
poarnych20, najwicej w Guberni Kaliskiej (83) i Warszawskiej (82)21. Niema rol w dziedzinie pobudzenia ruchu straackiego odegray czasopisma. W 1901 r. wyszed pierwszy numer
Straaka, od 1912 r. ukazywa si Przegld Poarniczy. Na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego wystpia, podobnie jak w innych regionach Europy, tendencja do zrzeszania si w ponadregionalne zwizki, jednake obawy przed wadzami zaborczymi byy przyczyn opnienia
w tym zakresie. Dopiero w sierpniu 1909 r., podczas wystawy przemysowo-rolniczej, doszo do
zjazdu straackiego w Czstochowie.
Mimo de dziaaczy poarnictwa w zaborze rosyjskim do zaoenia zwizku o charakterze
polskim wadze carskie nie zezwoliy na powoanie takiego. Sytuacja zmienia si w 1915 r.
w czasie pierwszej wojny wiatowej. Z powodu zbliajcych si od zachodu wojsk pruskoaustriackich wadze carskie zezwoliy w kwietniu 1915 r. na utworzenie Towarzystwa w. Floriana zrzeszajcego polskie strae poarne z terenu Krlestwa Polskiego. W 1916 r., z chwil
opuszczenia terytorium przez Rosj, wadze okupacyjne (niemiecko-austriackie) zezwoliy na
G. Krting, Erinnerungs-Jubilumsbroschre anllich der 125. Wiederkehr des Grndungstages des

Schlesischen Provinzial Feuerwehrverbandes, gegrndet: 19 Juli 1863, Mnster 1988, s. 13.
16 S. Giziski, Poarnictwo Pomorza Nadwilaskiego od XIX w. do 1939 r., Wysza Szkoa HumanistycznoEkonomiczna we Wocawku, Wocawek 2003, s. 39.
17 Tame, s. 37.
18 Tame, s. 38.
19 T. Olejnik, Straackie Zwizki Poarnicze w Krlestwie Polskim [w:] F. Barbarowicz (red.), Muzealny
Rocznik Poarniczy, tom 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-od 1990, s. 45.
20 J.R. Szaflik, dz. cyt., s. 166.
21 Tame, s. 179.
15
utworzenie 10 wrzenia 1916 r. Zwizku Floriaskiego22. Najwiksz zasug w tym dziele mieli
Bolesaw Chomicz23 i Jzef Tuliszkowski24.
Ryc. 3. Od lewej: straacy z zaboru rosyjskiego, w rodku z pruskiego, po prawej z austriackiego

Ryc. 4. Zjazd poarniczy w Czstochowie, sierpie 1909 r.

rdo: Zbiory Centralnego Muzeum Poarnictwa w Mysowicach
T. Olejnik, dz. cyt., s. 52.
B. Chomicz urodzi si 27 maja 1878 r. w Jaroszwku (k. Nowogrdka, ob. Biaoru). Studiowa prawo
w Kijowie. W 1921 r. by wsptwrc Gwnego Zwizku Stray Poarnych RP, powierzono mu
jednogonie stanowisko prezesa. Po przewrocie majowym zrezygnowa z funkcji. W 1939 r. uczestniczy
w obronie Warszawy, nastpnie wsporganizowa Straacki Ruch Oporu Skaa. Po reaktywacji Zwizku
Stray Poarnych RP wybrano go ponownie na prezesa. Zmar 15 maja 1959 r. w Warszawie. Jako
arliwego patriot pochowano go na warszawskich Powzkach. Rok 2008 ogoszono rokiem B. Chomicza.
Szczegowe informacje: T. Olejnik, Bolesaw Chomicz twrca jednoci ruchu straackiego
[w:] Jednodniwka Zarzdu Gwnego Zwizku Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2008.
24 J. Tuliszkowski urodzi si 4 lutego 1867 r. w Radziwiowie na Woyniu. W 1889 r. rozpocz studia na
Politechnice w Rydze. By czonkiem stray ochotniczej w Rydze. W 1915 r. po przeprowadzce do
Warszawy zosta komendantem Warszawskiej Stray Ogniowej. W 1918 r. pracowa w Wojsku Polskim,
zajmujc si zagadnieniami ochrony przeciwpoarowej. By autorem 7-tomowej Obrony przed poarami.
Zmar 26 stycznia 1939 r. Najwicej informacji biograficznych podaje W. Jabonowski, Jzef Tuliszkowski,
pionier polskiego poarnictwa, KG PSP, Warszawa 1995.
22
23
4. POLSKIE POARNICTWO W OKRESIE MIDZYWOJENNYM

4.1. Geneza powstania Gwnego Zwizku Stray Poarnych RP
Po 1918 r. inicjatyw zjednoczenia polskiego ruchu straackiego wykazywa Zwizek Floriaski
i Krajowy Zwizek Stray Poarnych ze Lwowa. W 1920 r. powsta we Lwowie Midzydzielnicowy Komitet do spraw Poarnictwa z zadaniem nawizywania wsppracy ze wszystkimi stowarzyszeniami poarniczymi w kraju i zjednoczenia polskiego ruchu poarniczego. W dniach
8-9 wrzenia 1921 r. odby si Warszawie I Oglnopastwowy Zjazd Delegatw. Bolesaw Chomicz ogosi gwny cel zjazdu, ktrym byo zjednoczenie polskiego poarnictwa w jeden zwizek gwny. Przewodniczcy B. Wjcikiewicz zgosi nastpujc rezolucj: Pierwszy Oglnopastwowy Zjazd Stray Poarnych w Warszawie zatwierdza statut Gwnego Zwizku Stray
Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu przedoonym przez Komisj statutow.
Zjazd przyj rezolucj jednogonie. Z t chwil nastpio zjednoczenie ruchu straackiego
w niepodlegej Polsce25. Oficjalna nazwa stowarzyszenia brzmiaa: Gwny Zwizek Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej. Terenem dziaalnoci zwizku by obszar caego pastwa
z uwzgldnieniem wszystkich zwizkw wojewdzkich. Siedzib wadz bya Warszawa26. Prezesem zwizku zosta Bolesaw Chomicz. W 1924 r. z chwil utworzenia lskiego Zwizku Stray
Poarnych27 w Katowicach dokonao si zjednoczenie caego ruchu poarniczego w Polsce.
W 1933 r. na mocy rozporzdzenia rady Ministrw z 28 listopada 1933 r. zmieniono nazw stowarzyszania na Zwizek Stray Poarnej Rzeczypospolitej Polskiej. Zwizki wojewdzkie stay
si formalnie okrgami wojewdzkimi.
Ryc. 5. Kurs poarniczy, Warszawa 1917 r.

(czwarty od lewej siedzi B. Chomicz, pity J. Tuliszkowski)
J.R. Szaflik, dz. cyt., s. 224.
J.R. Szaflik, dz. cyt., s. 225.
27 W 1922 r., na mocy decyzji mocarstw zachodnich, przyczono do Polski wschodni cz Grnego
lska.
25
26
4.2. Ubezpieczenia od ognia

Ubezpieczenia od ognia maj na ziemiach polskich wieloletni tradycj28. Bolesaw Chomicz
wsptwrca Zwizku Stray Poarnych by pracownikiem i prezesem Ubezpiecze Wzajemnych Budowli od Ognia w Krlestwie Polskim29. Po odzyskaniu niepodlegoci naczelnik pastwa Jzef Pisudski wyda pierwszy dekret tymczasowo regulujcy przepisy ubezpieczeniowe.
W 1921 r. Sejm przyj Ustaw o przymusie ubezpieczenia od ognia i Polskiej Dyrekcji Ubezpiecze Wzajemnych. W 1927 r. podmiot ten przeksztacono z inicjatywy Ignacego Mocickiego
w Powszechny Zakad Ubezpiecze Wzajemnych (PZUW)30. Zasadnicz treci ustawy byo
przymusowe ubezpieczenie od ognia wszystkich budynkw z wyjtkiem pastwowych. Za niestosowanie si do zapisw ustawa przewidywaa surowe sankcje karne.
PZUW wspiera strae poarne, prowadzi dziaania prewencyjne i propagandowe, finansowa
straom zakup sprztu, wspfinansowa czoowych producentw sprztu, udziela poyczek na
budow wodocigw, zbiornikw na wod, hydrantw i stranic oraz wspiera budownictwo
ogniotrwae31. Przy PZUW funkcjonowaa Kasa Straacka, ktrej gwnym celem byo wypacanie poszkodowanym straakom rodkw pieninych. Warunkiem korzystania ze wiadcze
byo wpacanie skadek czonkowskich. Zasady okrela szczegowy regulamin.
4.3. Korpus techniczny

Kluczowym zadaniem Gwnego Zwizku Stray Poarnych RP byo szkolenie kadr. Spoczywao
ono na korpusie technicznym zwizku, ktry organizowa szkolenia dla dowdcw, oficerw,
podoficerw i szeregowcw. Szkolenia trway kilka dni, a ich uczestnicy byli skoszarowani. Zajcia prowadzili uznani wykadowcy. Kursy te koczyy si egzaminem, a uczestnicy otrzymywali
stosowne wiadectwa. Dla zobrazowania skali tego procesu naley poda nastpujce dane:
w 1918 r. wyszkolono 462 oficerw, w 1938 r. a 12 761 (oficerw i podoficerw cznie)32.
W 1930 r. utworzono w Gwnym Zwizku Stray Poarnych Wydzia Techniczny z zadaniem
opracowania wytycznych, wedug ktrych naleao prowadzi zabudow poarnicz na pojazdach mechanicznych. W drugiej poowie lat 30. XX w. publikowano normy w postaci ustaw wydawanych przez Ministerstwo Spraw Wewntrznych. Na ich podstawie polskie firmy produkoway sprzt straacki. Wydzia prowadzi kontrole i testowanie sprztu. W latach 30. XX w. prowadzono na wzr krajw zachodnich motoryzacj stray poarnej. Motoryzacja staa si kluczowym elementem w dziedzinie ochrony przeciwpoarowej.
W 1803 r. krl pruski Fryderyk Wilhelm III powoa Towarzystwo Ogniowe dla Miast w Prusach
Poudniowych (utworzonych z ziem drugiego zaboru), funkcjonoway w nim dwie dyrekcje gwne:
w Warszawie i Poznaniu. Towarzystwa Ogniowe dla Miast wprowadziy po raz pierwszy na ziemiach
polskich obowizkowe ubezpieczenia. W 1843 r. powstaa na terenie Krlestwa Polskiego Dyrekcja
Ubezpiecze. W 1860 r. powstao na terenie zaboru austriackiego pierwsze polskie prywatnie
Towarzystwo Wzajemnych Ubezpiecze od Ognia Florianka w Krakowie.
29 W latach 1921-1924 peni funkcj prezesa zarzdu Dyrekcji Ubezpiecze Wzajemnych.
30 Z. Gluza, 200 lat ubezpieczenia, Orodek Karta, Warszawa 2003, s. 82.
31 J. Peka, Ubezpieczenia publiczne od ognia w II Rzeczypospolitej [w:] J. Gmitruk, P. Matusak (red.),
Zeszyty Historyczne Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej, tom VI, Zarzd
Gwny Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP, Warszawa 2007, s. 54.
32 J.R. Szaflik, dz. cyt., s. 268.
28
4.4. Producenci sprztu poarniczego w Polsce do 1939 r.

Dynamiczny rozwj poarnictwa w Europie w poowie XIX w. da impuls do zakadania firm
sprztu straackiego. Do tego czasu narzdzia ganicze wytwarzano w warsztatach stolarskich
i ludwisarskich. W 1822 r. powstaa w Wiedniu firma Wilhelm Knaust33, w 1842 r. w Karlsruhe
firma Carl Metz34, a w 1864 r. fabryka Conrada Magirusa35. Byli to wiatowi potentaci wytyczajcy kierunki rozwoju techniki poarniczej.
Rwnie na ziemiach polskich powstaway od poowy XIX w. wytwrnie narzdzi poarniczych.
Do grupy najstarszych nalea zakad Jzefa Troetzera, zaoony w 1842 r. W padzierniku
1903 r. firma przyja nazw: Fabryka Maszyn, Odlewnia i Kotlarnia, Jzef Troetzer i S-ka.
Uznan firm byy Straackie Zakady Przemysowe, ktrych historia siga zaoonego w marcu
1925 r. Straackiego Biura Technicznego (pierwsza nazwa firmy). W fabryce funkcjonoway wydziay: samochodowy (nadwozia), mechaniczny (sikawki powozowe i inne), kowalski, blacharski, stolarski i tkacki. Pod koniec lat 30. XX w. montowano tam autopogotowia, autocysterny,
autopolewaczki i motopompy36.
W midzywojniu funkcjonowaa fabryka narzdzi poarniczych Straak, ktra powstaa
w 1898 r. Dynamiczny rozwj fabryki nastpi z chwil wprowadzenia do sprzeday motopomp
austriackiej firmy Rosenbauer z Linz. Zdobyte dowiadczenie poskutkowao rozpoczciem
w 1930 r. produkcji motopomp wasnej konstrukcji, dla ktrych przyjto nazw Polonia. Prowadzono take zabudow poarnicz na samochodach37.
Ryc. 6. Anons firmy Straak z 1929 r.

rdo: Przegld Poarniczy 1929 r.
H. Krenn, Firma Knaust Wien 1822-1938. Die Geschichte einer Epoche machenden Feuerwehrgerteerzeugung [w:] J. Tausch (red.), Firmengeschichten der Feuerwehrgertehersteller, Internationale Arbeitsgemeinschaft fr Feuerwehr- und Brandschutzgeschichte unter der CTIF-Kommission Feuerwehr- und
CTIF-Gechichte, Museen und Dokumantation, Pribyslaw 2006. s. 379.
34 R. Metzger, 150 Jahre Metz Feuerwehrgerte, Konkordia Verlag GmbH, Bhl 1992, s. 10.
35 K. Rabe, Der Zukunft ein Stck voraus. 125 Jahre Magirus, Econ Verlag, Dsseldorf 1989, s. 58.
36 Katalog ilustrowany, Straackie Zakady Przemysowe, Warszawa 1938, s. 3.
37 Fabryka Narzdzi Poarniczych Straak, Przegld Poarniczy 1938, nr 11, s. 368.
33
Najwikszym producentem sprztu poarniczego na tzw. Kresach Wschodnich w Polsce bya

Unia Straacka, zaoona w 1913 r. pod nazw Dom Handlowy przez Maopolski Zwizek Stray
Poarnych z siedzib we Lwowie. Firma zaopatrywaa gwnie strae galicyjskie. Do 1929 r.
zanotowaa sprzeda 2850 tys. sikawek, ok. 1 mln m wy oraz setek tysicy mniejszego sprztu.
Z pocztkiem lat 30. firma produkowaa motopompy pod kierownictwem zasuonego inyniera
Fryderyka Blmke. Prowadzono take zabudow poarnicz na podwozia ciarowe38.
Do czoowych producentw sprztu poarniczego naleay take:
Fabryka Narzdzi Poarniczych Skadnica Stray Poarnych w Warszawie i Grodzisku

Mazowieckim. Powstaa w 1919 r. z inicjatywy Zwizku Floriaskiego,
Krajowa Wytwrnia Narzdzi Ogniowych Braun z Warszawy,
Narzdzia Poarnicze. Przybory Straackie Wacawa ukasiewicza z Warszawy,
Zakad Budowy Pomp i Urzdze Przeciwpoarowych T.S. Trbicki z Warszawy,
Wytwrnia Wyrobw Tkackich Iwis z Grodziska Mazowieckiego,
Fabryka Drabin Straackich Drabina z odzi.
4.5. Motoryzacja stray poarnej

O rozwoju motoryzacji stray poarnej zadecydowa wynalazek silnika spalinowego. Dziki temu zaistniaa moliwo transportu cikiego sprztu bez potrzeby zaprzgania koni. Silniki
spalinowe znalazy zastosowanie w motopompach, ktre zastpoway sikawki rczne. W 1927 r.
skonstruowano w firmie Autoremont w Warszawie pierwsz w Polsce motopomp Lis39. Pierwsz stra poarn na terenie ziem polskich, ktra zakupia w 1911 r. samochody poarnicze
z silnikami benzynowymi firmy Daimler-Benz bya zawodowa stra poarna w Poznaniu. Nastpnymi byy strae poarne w Krakowie (1913 r.) i Warszawie (1916 r.)40. W latach 20. XX w.
powstay w Polsce pierwsze montownie samochodw: Ursus, Centralne Warsztaty Samochodowe oraz montowania firmy General Motors w Warszawie, gdzie skadano pierwsze w Polsce
chevrolety z zabudow poarnicz41. Stosunkowo tanie i sprawdzajce si w eksploatacji
chevrolety byy chtnie kupowane przez jednostki OSP42. Pomimo rnorodnej oferty i iloci
producentw motoryzacja przebiegaa do koca lat 20. XX w. nierwnomiernie, nie zaspokajajc
potrzeb jednostek w terenie. Gwn przyczyn by brak funduszy na tak kosztowny sprzt.
Z tego powodu Zarzd Gwnego Zwizku Stray Poarnych przystpi w 1931 r. do planowej
motoryzacji.
W dziele motoryzacji zapisay si, powstae w 1930 r. Pastwowe Zakady Inynierii. W 1932 r.
PZIn podpisay umow z wosk firm Fiat. Na podwoziach fiata wykonywao zabudow poarnicz kilka firm. W 1937 r. wadze poarnicze postanowiy ujednolici konstrukcje dla zabu-
Jubilatka straacka, Walka z Poarem 1928, nr 2, s. 47.

M. Pisarek, Autopompy i motopompy poarnicze w zbiorach Centralnego Muzeum Poarnictwa
w Mysowicach [w:] F. Barbarowicz (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 6, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa-d 1995, s. 30.
40 M. Pisarek, Produkcja samochodw poarniczych w Polsce w okresie midzywojennym (1918-1939)
[w:] F. Barbarowicz (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 8, Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa-d 1997, s. 25.
41 A. Rummel, Polskie konstrukcje i licencje motoryzacyjne w latach 1922-1980, Wydawnictwa Komunikacji
i cznoci, Warszawa 1985, s. 19.
42 Chevrolet z 1929 r. znajduje si w zbiorach Wielkopolskiego Muzeum Poarnictwa w Rakoniewicach.
38
39
dowy poarniczej na samochodach. W tym celu opracowano wytyczne dla 5 rodzajw zabudowy
poarniczej43. Idea motoryzacji przyniosa wymierne rezultaty: w 1930 r. jedzio w Polsce 276
samochodw poarniczych, w 1932 r. 415, w 1935 r. 617, a w 1938 r. ju 78444.
Ryc. 7. Poarniczy fiat 621

4.6. eska suba poarnicza

W okresie midzywojennym wadze straackie zwrciy uwag na rol kobiet w ochronie przeciwpoarowej. Za pocztek suby samarytaskiej w Polsce przyjmuje si 1917 r., kiedy w Radomiu odby si pierwszy eski kurs poarniczy. Szerzenie idei poarniczej wrd kobiet rozpoczli ks. Kazimierz Rozkoszny (dyrektor tego seminarium) oraz Zdzisaw Przyjakowski45.
Oywienie w zakresie zawizywania si oddziaw eskich byo przyczyn opracowania jednolitego regulaminu. Prace podja Komisja Organizacyjno-Regulaminowa Gwnego Zwizku
Stray Poarnych. Dokument okrela, e oddziay eskie miay na celu wykonywanie takich
funkcji jak: ratownictwo, prace kulturalno-owiatowe, szkolenie czonki w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego oraz, co najwaniejsze, niesienie czynnej pomocy
oddziaom mskim. Czonkiniami druyn eskich mogy by kobiety, ktre ukoczyy 17. r..
O przyjciu decydowa zarzd stray na podstawie stanu zdrowia.
Oddzia eski musia liczy minimum 5 czonki. Przy wikszej liczbie tworzono sekcje46. Oddziay eskie byy czci skadow korpusu stray poarnej, posiaday wszelkie prawa i obowizki. Dowdczynie nosiy tytu komendantek, ktre mianowa zwizek okrgowy (wojewdzki). Suby eskie stanowiy istotne wzmocnienie jednostek, wpisay si na stae w dziaalno
stray poarnej, nie tylko na prowincji. W 1935 r. najwicej jednostek samarytaskich funkcjo-
Byo nim rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych z 16 padziernika 1937 r. zamieszczone

w Dzienniku Ustaw nr 78 z 17 XI 1937 r. Dotyczyo liczebnoci, rozmieszczenia i zaopatrzenia stray
poarnych. W 1939 r. ukazao si zarzdzenie ministra spraw wewntrznych zamieszczone w Dzienniku
Urzdowym MSW nr 9 z 30 IV 1939 r., ktre ustalao dla zmotoryzowanych stray poarnych nastpujce
wzorcowe typy samochodw, zwanych autopogotowiami poarniczymi: AMI, AMII, AMIII, AOI, AOII.
44 M. Pisarek, dz. cyt., s. 31.
45 H. Grzdziska, Kobieta w szeregach straactwa, Przegld Poarniczy 1930, nr 20, s. 373.
46 Jaka bdzie organizacja eskich oddziaw straackich, Przegld Poarniczy 1930, nr 31, s. 527.
43
nowao w wojewdztwie kieleckim (79), nastpnie w krakowskim (63) i lubelskim (61)47. Zarzdy stray poarnych upatryway szczegln rol samarytanek w zwizku z zagroeniem wybuchu wojny.
Ryc. 8. Oddzia samarytanek podczas wicze, okres midzywojenny

4.7. Udzia stray w obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej

Wadze pastwowe dostrzegy w midzywojniu zagroenia wynikajce z dziaania nowoczesnych rodkw bojowych, tj. lotnictwa i gazw trujcych. Do obrony odzyskanej niepodlegoci
wczono strae poarne, ktre realizoway to zadanie we wsppracy z Lig Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz Urzdem Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego.
W jednostkach powstaway sekcje do prowadzenia akcji ratowania osb zatrutych gazem. Dziaay one pod kierownictwem oficera gazowego stray poarnej.
W marcu 1930 r. podpisano regulamin wsppracy pomidzy Gwnym Zwizkiem Stray Poarnych RP a Pastwowym Urzdem Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego.
PUWFiPW udziela straom pomocy poprzez organizowanie kursw instruktorskich obrony
przeciwgazowej i przeciwlotniczej, a take udostpnia straakom kursantom sprzt przeciwgazowy i komory dymne. W zakresie propagandy ustalono, e Gwny Zwizek Stray Poarnych
przyczy si do propagowania idei przysposobienia wojskowego poprzez organizacj Tygodni
LOPP, ktrych odbyo si w sumie kilkanacie edycji48.
Dnia 15 marca 1934 r. Sejm uchwali Ustaw o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej. Bya
w niej mowa o utworzeniu na rozkaz naczelnego wodza lub ministra spraw wojskowych pogotowia przeciwlotniczego i przeciwgazowego oraz wytyczne dla stray dotyczce obrony czynnej
i biernej. Pod koniec lat 30. XX w. strae poarne ukierunkoway dziaalno na to zagadnienie.
Organizowano z du intensywnoci szkolenia i kursy, jednostki wyposaano w sprzt prze-
H. Witecka, Suby samarytaskie w straach poarnych na ziemiach polskich w latach II Rzeczypospolitej

[w:] F. Barbarowicz (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 7, Wydawnictwo Naukowe PWN,
48 Regulamin wsppracy, Przegld Poarniczy 1930, nr 12, s. 241.
47
ciwgazowy, organizowano plutony przeciwgazowe. W 1939 r. podporzdkowano cakowicie

ochron przeciwpoarow organom przeciwlotniczym49.
Ryc. 9. wiczenia straakw w obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej, Mysowice,

lata 30. XX w.
5. LATA OKUPACJI 1939-1945

Wybuch wojny skutkowa zawieszeniem dziaalnoci Zwizku Stray Poarnych RP. Straacy
oficerowie, bdcy w wikszoci rezerwistami, zostali zmobilizowani do wojska, podobny los
spotka straakw ochotnikw. W kraju pogronym w wojnie panowaa niezwykle trudna sytuacja w zakresie obrony przed poarami. Organizowano na wasn rk oddziay zastpcze. Na
mocy rozkazw polskich wadz wojskowych ewakuowano z duych miast straacki sprzt motorowy. Jednostki, ktre pozostay na miejscu, otrzymay zadanie gaszenia poarw powstaych na
skutek bombardowa. Przykadowo, 10 wrzenia Warszawska Stra Ogniowa oraz strae przybye do stolicy w ramach ewakuacji z innych miast zostay zmilitaryzowane i wczone do obrony miasta50.
5.1. Organizacja poarnictwa na terenach wczonych do III Rzeszy i w Generalnej

Guberni
Na ziemiach wcielonych do III Rzeszy (lsk, Pomorze, Wielkopolska) wprowadzono organizacj
poarnictwa funkcjonujc w Niemczech, opierajc si na mocy niemieckiej ustawy z listopada
1938 r.51. Na obszarze utworzonej w 1939 r. Generalnej Guberni Niemcy zlikwidowali wszystkie
W. Pilawski, Organizacja ochrony przeciwpoarowej na ziemiach polskich w latach 1939-1945
[w:] F. Barbarowicz (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 4, Wydawnictwo Naukowe PWN,
50 P. Matusak, Udzia straakw w walce o niepodlego w okresie II wojny wiatowej [w:] A. Koodziejczyk
(red.), Zeszyty Historyczne Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej, tom I, Zarzd
Gwny Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP, Warszawa 1996, s. 48.
51 Ustawa (Gesetz ber das Feuerlschwesen) nakazywaa wczenie stray poarnej w struktury policji
(Ordnungspolizei). Byo to efektem trwajcego w hitlerowskich Niemczech tzw. ujednolicenia
(Gleichschaltung).
49
struktury straackie, tworzc Urzd Komisarycznego Kierownika Technicznego Polskich Stray

Ogniowych z polskim kierownictwem, komend i siedzib w Warszawie, a od 1940 r. w Krakowie. Dostawy sprztu i nadzr administracyjny nad t struktur peniy wadze okupacyjne 52.
Wprowadzono oficerskie stopnie wojskowe, zachowano polskie mundury, odznaki i dystynkcje.
Dziaalno straakw nie ograniczaa si tylko do gaszenia. Ju 23 grudnia 1939 r. utworzono
w warszawskim rodowisku oficerw poarnictwa tajn organizacj pod nazw: Straacki Ruch
Oporu Skaa. Jej komendantem zosta pk po. Jerzy Lgocki, jednoczenie kierownik techniczny
poarnictwa w Generalnej Guberni. Struktura uwzgldniaa podzia na 8 okrgw. Do zada
Skay naleay przede wszystkim: ochrona mienia Polakw, dywersja podczas gaszenia obiektw istotnych dla okupanta i wywoywanie poarw sabotaowych. Szacuje si, e w czasie wojny zgino ok. 65% zawodowych oficerw poarnictwa i ok. 30 tys. straakw ochotnikw53.
Ryc. 10. Na pierwszym planie pk po. Jerzy Lgocki, Radom 1942 r.

6. HISTORIA OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ W LATACH 1945-1992

Na terenach zajtych pod koniec 1944 r. przez Armi Czerwon ochotnicze strae poarne formoway si samorzutnie. W kraju panowaa katastrofalna sytuacja pod wzgldem wyposaenia.
Poary gaszono prymitywnymi rodkami. O ile sytuacja zostaa w miar sprawnie opanowana
we wschodniej i centralnej Polsce, o tyle na Ziemiach Odzyskanych nie byo adnych struktur
poarniczych. Pierwszymi straakami byli tam winiowie zwolnieni z obozw koncentracyjnych i obozw pracy, robotnicy przymusowi, nastpnie osadnicy napywajcy z caej Polski.
Wrd ludnoci przybywajcej do miast znajdowali si przedwojenni oficerowie poarnictwa,
ktrzy zakadali strae zawodowe. W 1948 r. funkcjonowao na ziemiach odzyskanych 3394
stray ochotniczych54.
Nadzr nad ochron przeciwpoarow w Polsce peni Gwny Inspektorat Poarnictwa55 podlegajcy administracyjnie kierownikowi resortu administracji publicznej w PKWN, a od grudnia
Pena nazwa stanowiska brzmiaa: Befehlshaber der Ordnungspolizei Abteilung Feuerwehr.
W. Pilawski, Straacki Ruch Oporu Skaa, ukasz ukasiak, Czarnkw 2012, s. 53.
54 W. Pilawski, Organizacja Ochrony Przeciwpoarowej, dz. cyt., s. 65-67.
55 Pierwszym gwnym inspektorem by gen. po. in. Eugeniusz Doering.
52
53
1944 r. ministrowi administracji publicznej56. Podstawowym zadaniem inspektoratu byo

szkolenie kadr w terenie. Kursy i szkolenia odbyway si w Centralnej Szkole Poarniczej
w Warszawie oraz w organizowanych na terenie caego kraju wojewdzkich orodkach szkolenia. W 1945 r. reaktywowano Zwizek Stray Poarnych RP57. Prezesem zosta Bolesaw Chomicz, po nim Wilhelm Garncarczyk58.
6.1. Ochrona przeciwpoarowa w Polsce Ludowej

W nowej rzeczywistoci umacniajcego si ustroju socjalistycznego pitnowano sanacyjny system wadzy. W dziedzinie poarnictwa przestaa obowizywa anachroniczna w wczesnym
pojciu Ustawa o ochronie przeciwpoarowej z 1934 r. W Polsce Ludowej brakowao zatem
podstawowego aktu prawnego regulujcego ochron przeciwpoarow. Stan ten zmieni si
4 lutego 1950 r. wraz z uchwaleniem przez Sejm Ustawy o ochronie przeciwpoarowej59. Na jej
mocy powoano Komend Gwn Stray Poarnych podleg ministrowi spraw wewntrznych.
Kierowa ni komendant gwny mianowany przez prezesa Rady Ministrw.
W myl ustawy przy prezydiach wojewdzkich i powiatowych radach narodowych utworzono
komendy stray poarnych jako organy terenowych wadz administracji pastwowej. Zapisy tej
ustawy poday z duchem czasu. Rozwj gospodarki w duchu socjalistycznym i industrializacja
kraju stwarzay due zagroenie poarowe. Z tego wzgldu ustawa upowszechniaa caoksztat
ochrony przeciwpoarowej. W zakadach pracy i innych podmiotach scentralizowanej gospodarki utworzono stanowiska gwnych inspektorw oraz komendantw i kierownikw ochrony
przeciwpoarowej. Ustawa okrelaa, e koszty ochrony przeciwpoarowej ponosi Skarb Pastwa. Czonkowie wszystkich rodzajw stray zostali objci obowizkowym ubezpieczeniem od
nastpstw nieszczliwych wypadkw.
Nowy rozdzia historii powojennego poarnictwa rozpocz si 13 kwietnia 1960 r. z chwil
ogoszenia nowej Ustawy o ochronie przeciwpoarowej. W myl jej zapisw kierownictwo i nadzr nad ochron przeciwpoarow sprawowa minister spraw wewntrznych, natomiast na
szczeblu wojewdztw, powiatw i miast rady narodowe i ich prezydia. Ustawa okrelia cilej
zadania komendy gwnej jako prowadzcej nadzr i kierownictwo nad wszystkimi organami
i jednostkami poarnictwa na terenie pastwa. Dokument precyzowa dziaalno ZOSP jako
organizacji spoecznej wspdziaajcej w wykonywaniu zada ochrony przeciwpoarowej60.
W 30-leciu PRL prnie rozwijao si poarnictwo ochotnicze. W 1974 r. funkcjonoway w Polsce
25 653 strae ochotnicze, w tym 20 423 terenowych i 5230 zakadowych, zrzeszajc cznie ponad 600 tys. czonkw czynnych i 183 tys. wspierajcych61.
W 1946 r. zniesiono Gwny Inspektorat Poarnictwa i powoano w jego miejsce Wydzia Poarnictwa.
Zwizek zlikwidowano 24 padziernika 1949 r. Reaktywowano go ponownie 28 grudnia 1956 r. na fali
politycznej odwily pod nazw Zwizek Ochotniczych Stray Poarnych, przy poparciu PZPR
i Ministerstwa Spraw Wewntrznych. Koncepcja dziaania i struktura zostaa zaakceptowana przez
Komend Gwn Stray Poarnych.
58 Peni funkcj podsekretarza stanu w Ministerstwie Owiaty.
59 B. Graczyk, Prawo o ochronie przeciwpoarowej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1956, s. 47.
60 Z. Radwaski, Od pierwszych dni. XXX-lecie ochrony przeciwpoarowej w Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1974, s. 13.
61 Tame, s. 13.
56
57
6.2. Nowe wyzwania

Postpujce uprzemysowienie kraju, rozbudowa orodkw miejskich, a take wprowadzenie do
pracy i ycia codziennego nowoczesnych wwczas technologii, w tym rodkw chemicznych,
spowodoway rnorodno zagroe poarowych. Poary w duych zakadach przemysowych62, handlowych, rolnych i uytecznoci publicznej byy przesankami do uwzgldnienia
zmian w systemie zapobiegania tym zjawiskom. Ich zapowiedzi by program umacniania porzdku publicznego i dyscypliny spoecznej przyjty w lipcu 1972 r. przez Biuro Polityczne KC
PZPR. Powoano Midzyresortowy Sztab Ochrony Przeciwpoarowej pod kierownictwem gen.
bryg. Bogusawa Stachury. Sztab koordynowa cao przedsiwzi zmierzajcych do polepszenia stanu zabezpieczenia przed poarami63.
Koncepcje te znalazy zapis w nowej ustawie z 12 czerwca 1975 r. Akt odpowiada zaoeniom
spoeczno-gospodarczego rozwoju kraju, ze szczeglnym uwzgldnieniem dostosowania do podziau administracyjnego wprowadzonego 1 czerwca 1975 r. Zwierzchni nadzr nad caoksztatem ochrony przeciwpoarowej sprawowa w dalszym cigu minister spraw wewntrznych,
koordynujc dziaalno ministrw, kierownikw urzdw centralnych i wojewodw64. Funkcj
centralnego organu administracji pastwowej w sprawach ochrony przeciwpoarowej sprawowa komendant gwny stray poarnych podlegy ministrowi spraw wewntrznych. Przepisy
wykonawcze ustaliy szczegowe zasady organizacyjne. Komenda Gwna Stray Poarnych
prowadzia intensywne dziaania nad unowoczenianiem systemu, struktury i funkcjonowania
ochrony przeciwpoarowej kraju. Mimo tych stara nie osignito znaczcych postpw. Ocena
Najwyszej Izby Kontroli z 1983 r. oraz debata na forum Sejmowej Komisji Administracji w 1987
r. ujawniy znaczce niedoskonaoci w ochronie przeciwpoarowej, szczeglnie w funkcjonowaniu niespjnego systemu, efektywnoci dziaania i racjonalnoci rozwiza organizacyjnych.
W komendzie gwnej podjto czynnoci zmierzajce do przygotowania nowej ustawy, co zbiego si z reform gospodarcz kraju prowadzon przez rzd65.
W 1989 r. na fali niezadowolenia spoecznego nastpia w Polsce zmiana ustroju pastwa.
Przemiany objy rwnie ochron przeciwpoarow. Wzrost zagroe wymagajcych interwencji specjalistycznych sub ratowniczych by przesank do podjcia dziaa majcych na
celu przeformowanie stray poarnych z jednostek o charakterze komunalnym w formacj pastwow wczon w struktury resortu spraw wewntrznych66.
W ten sposb rozpocz si proces formowania Pastwowej Stray Poarnej.
Przeomowym by poar rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach w 1971 r.

Z. Radwaski, dz. cyt., s. 19.
64 Z. Radwaski, Polski nowoczesny system [w:] S. Biele (red.), Ochrona przeciwpoarowa w XXXV-leciu
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Komenda Gwna Stray Poarnych, Warszawa 1979, s. 13.
65 Z. Radny, Usprawnienie systemu ochrony przed poarami nie tylko drog nowelizacji prawa
administracyjnego, Przegld Poarniczy 1988, nr 10/11, s. 4-9.
66 M. Spaltabaka, Rozwj organizacyjny PSP [w:] S. Mazur (red.), X lat Pastwowej Stray Poarnej 19922002, Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2002, s. 27.
62
63
Ryc. 11. Nestorzy polskiego poarnictwa i zarazem laureaci medalu im. Jzefa Tuliszkowskiego
(w dolnym rzdzie od lewej: Marian Gwizdka, Zygmunt Jarosz, Feliks Dela, Stanisaw Woniak,
Jerzy Fiedler, Krzysztof Smolarkiewicz. Grny rzd od lewej: Wodzimierz Tessar, Zdzisaw Filinger, Zdzisaw Zalewski, Wadysaw Pilawski)
6.3. Szkolenie
Do 1939 r. szkolenie straakw odbywao si na kursach organizowanych na szczeblu wojewdzkim i powiatowym. Z inicjatyw budowy oglnopolskiej szkoy poarniczej wyszed Jzef
Tuliszkowski. W 1924 r. opublikowa broszur z wytycznymi dotyczcymi prowadzenia w niej
edukacji67. Idea doczekaa si realizacji dopiero w marcu 1939 r. wraz z otwarciem Centralnego
Orodka Wyszkolenia Poarniczego w Warszawie.
W latach 1949-50 szkolenie organizowa Wydzia Wyszkolenia przy Zwizku Stray Poarnych
RP. Okrgi wojewdzkie tworzyy wojewdzkie orodki szkolenia poarniczego. Oficerowie
ksztacili si w Centralnej Szkole Poarniczej w Warszawie (nazwa od 1948 r. Centralny Orodek Wyszkolenia Poarniczego nr 1)68. Z chwil utworzenia komendy gwnej w 1950 r. szkolenie zostao scentralizowane. Komenda przeja nadzr nad orodkami wojewdzkimi i nad szko warszawsk. Do 1956 r. osignito spory dorobek dydaktyczny w postaci wyposaenia placwek w sprzt, pomoce naukowe i wydawnictwa69.
W latach 1956-1970 ksztacenie oficerw i podoficerw podlegao komendzie gwnej. Prowadzenie innych rodzajw szkole przejy komendy wojewdzkie. Przywizywanie ogromnej
wagi do ksztacenia znalazo odzwierciedlenie w utworzeniu szk podoficerw poarnictwa
w Poznaniu (1958 r.) i Nowej Hucie (1960 r.). Kolejny etap w rozwoju ksztacenia rozpocz si
w 1971 r. z chwil utworzenia Wyszej Oficerskiej Szkoy Poarniczej w Warszawie. W tym samym roku powstaa Szkoa Chorych Poarnictwa w Poznaniu, 2 lata pniej w Nowej Hucie
(na bazie wyej wymienionej). Szkoa w Warszawie uzyskaa uprawnienia do nadawania tytuu
J. Tuliszkowski, Szkoa Poarniczo-Budowlana, Przegld Poarniczy, Warszawa 1924, s. 6.
S. Biele, Ksztacenie zawodowych oficerw poarnictwa w latach 1945-1949 [w:] A. Sarna (red.),
Tradycje Szkoy Gwnej Suby Poarniczej 1939-1989, Szkoa Gwna Suby Poarniczej, Warszawa
1989, s. 41-43.
69 S. Biele, Ksztacenie kadr poarniczych w Polsce Ludowej [w:] S. Biele (red.), Ochrona przeciwpoarowa
w XXXV-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Komenda Gwna Stray Poarnych, Warszawa 1979, s. 30.
67
68
inyniera. Na przeszkodzie w uzyskaniu prawa do nadawania tytuu magistra stany wydarzenia spoeczno-polityczne w 1981 r. oraz strajk w szkole, co skutkowao jej zamkniciem. W 1982
r. powstaa na jej bazie Szkoa Gwna Suby Poarniczej stanowica od 1991 r. jednostk organizacyjn Pastwowej Stray Poarnej.
Ryc. 12. Studenci Wyszej Oficerskiej Szkoy Poarniczej w Warszawie na wykadzie, lata 70. XX w.
rdo: Szkoa Gwna Suby Poarniczej w Warszawie.
6.4. Producenci sprztu poarniczego w latach 1945-1989

Po zakoczeniu wojny panowaa dramatyczna pod wzgldem wyposaenia sytuacja. Poprawa
nastpia dziki dostawom z demobilu wojskowego, gwnie samochodw ciarowych marek:
Studebacker, GMC, Chevrolet i Dodge, na ktrych wykonywano systemem gospodarczym zabudow poarnicz. Nieco lepiej sytuacja wygldaa w dziedzinie produkcji motopomp. W 1947 r.
rozpoczto monta motopomp Leopolia w Bielsku-Biaej70. W tej samej fabryce produkowano od
1958 r. motopompy Polonia. W 1971 r. produkcj motopomp przejy Gliwickie Zakady Urzdze Technicznych, rok pniej wytwarzano w nich motopompy oznaczane w skrcie GZUT.
W historii powojennej motoryzacji zapisaa si Wytwrnia Sprztu Komunikacyjnego w Mielcu,
gdzie w latach 1948-1950 produkowano 2 typy samochodw poarniczych na zagranicznych
podwoziach Ford i Bedford. W 1951 r. Sanocka Fabryka Wagonw uruchomia produkcj pierwszego w Polsce samochodu ganiczego na polskim podwoziu Star 20. W nastpnym roku wyprodukowano nowe podwozia: Star 21 i Star 25. W 1958 r. rozpoczto w Jelczaskich Zakadach
Samochodowych produkcj samochodw poarniczych na podwoziach Star71. W 1964 r. zjechay
Historia fabryki siga 1872 r. Zakad ocala jako jedyny z przedwojennych wytwrni motopomp. Do
Bielska oddelegowano z Warszawy w 1945 r. Fryderyka Blmke absolwenta Politechniki Gdaskiej.
Przed wojn kierowa dziaem silnikw w fabryce Steinhagen i Stransky w Warszawie, specjalizowa si
w konstrukcji silnikw dwusuwowych. Stan na czele Centralnego Biura Konstrukcyjnego w oddziale
w Bielsku. Tam zajmowa sie konstrukcj maolitraowych silnikoww spalinowych i motopomp poarniczych, zob. wiecej: R.F. Iskra, Powstanie i rozwj dwusuwowych silnikw spalinowych w Wytwrni Sprztu
Mechanicznego w Bielsku Biaej [w:] Combution Engines 2009, nr 2, s. 142,
http://www.ptnss.pl/images/ss2009-02/PTNSS-2009-02-internet.pdf (dostp: 23.06.2014 r.).
71 W. Poomski, Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1952-1970, Wydawnictwa Komunikacji
70
z tamy montaowej Fabryki Samochodw Ciarowych w Lublinie pierwsze lekkie samochody

ganicze uk.
Sprzt produkcji krajowej nie pokrywa w peni potrzeb zaistniaych w dobie uprzemysowienia.
Najdobitniej obnayy to poary: w Rafinerii Czechowice (1971 r.), Zakadach Stomil w Poznaniu
(1972 r.) oraz zakadach Elana w Toruniu (1973 r.).
W odbiorze spoecznym katastrofy te wpisyway si nurt rodzcej si krytyki ustroju pastwa.
Wychodzc temu naprzeciw, Rada Ministrw podja 11 stycznia 1974 r. uchwa w sprawie
rozwoju produkcji i usug w zakresie sprztu i urzdze poarniczych oraz chemicznych rodkw ganiczych. Seri pierwszych jelczw przekazano uroczycie na rce pk. Wadysawa Pilawskiego, zastpcy komendanta gwnego stray poarnych72. W nastpnych latach prowadzono na podwoziach Star, uk i Jelcz kilkanacie typw zabudowy poarniczej73, w tym specjalistycznych: wowych, ratownictwa chemicznego, technicznego, przeciwgazowo-dymowego,
ratownictwa wodnego i kwatermistrzowskiego. Do czasu przeomu politycznego w 1989 r.
sprzt ten przewaa na wyposaeniu stray poarnych w Polsce.
Ryc. 13. Star 20 z 1953 r. wyprodukowany w Sanockiej Fabryce Wagonw Sanowag

6.5. Propaganda straacka

W odbiorze spoecznym poarnictwa poczesne miejsce zajmuje propaganda. Pocztkowo nonikiem propagandy byy: prasa, wydawnictwa wasne, a od poowy lat 20. XX w. radio. W latach
30. XX w. rozpoczto w Polsce organizacj Tygodni Straackich. Byy to kampanie charakteryzujce si duym wysikiem organizacyjnym. Przekaz ideowy dociera do szerokich mas spoeczestwa. W 1947 r. zorganizowano po raz pierwszy po wojnie Tydzie Ochrony Przeciwpoa-
W. Poomski, Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1971-1983, Wydawnictwa Komunikacji

73 Jeden z samochodw ganiczych zbudowano w fabryce Jelcz na podwoziu marki Steyr. Oznaczono go
symbolem 006/2.
72
rowej74. W latach 1950-1957 dziaania propagandowe koordynowaa komenda gwna we

wsppracy z Pastwowymi Wydawnictwami Technicznymi i Wydawnictwem Ministerstwa
Obrony Narodowej. Do kampanii propagandowych wczy si reaktywowany Zwizek Ochotniczych Stray Poarnych. Obok dziaalnoci wydawniczej rozpoczto produkcj filmw o tematyce poarniczej przy wsparciu finansowym PZU. W latach 60. XX w. zyskay popularno konkursy75. Zarzdy wojewdzkie organizoway zawody poarnicze i olimpiady dla dzieci76. W 1966 r.
obchodzono po raz pierwszy Dzie Straaka. Wypracowano kilkanacie innowacji propagandowych, w tym m.in. zrealizowano na zlecenie KGSP w Studiu Filmw Rysunkowych w BielskuBiaej filmy dla dzieci o tematyce przeciwpoarowej, Krajowa Agencja Wydawnicza wydaa
skadanki z serii Czy wiesz, e?, traktujce o zabezpieczeniu przeciwpoarowym w rolnictwie. W latach 70. do dziaa propagandowych przyczy si Orodek Badawczo-Rozwojowy
Ochrony Przeciwpoarowej poprzez wydawanie zeszytw popularyzujcych wyniki bada i dowiadcze prowadzonych w tej placwce77.
Ryc. 14. Obchody Dnia Straaka w 1973 r.

Z uwagi na sytuacj polityczn i tendencj do umacniania si ustroju socjalistycznego komendant gwny wyda 14 stycznia 1976 r. instrukcj z wytycznymi do realizacji propagandy w straach poarnych78. Powoano organ pod nazw Suba Propagandy i Wydawnictw KGSP. W komendach wojewdzkich zatrudniano oficerw ds. propagandy ksztaconych na kierunkach programowych w szkoach poarniczych i na kursach. W ich kompetencjach znajdoway si: koordynacja dziaa, organizacja i oprawa uroczystoci okolicznociowych, kolporta wydawnictw,
J. Gutkowski, Propaganda i wydawnictwa poarnicze [w:] S. Biele (red.), Ochrona przeciwpoarowa
w XXXV-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Komenda Gwna Stray Poarnych, Warszawa 1979,
s. 110.
75 Wymowne s tytuy tyche konkursw: W kadej wsi woda do celw ganiczych, Kada OSP
orodkiem prewencji i propagandy przeciwpoarowej itd.
76 W 1977 r. odby si I Oglnopolski Turniej Wiedzy Poarniczej.
77 Obecnie funkcjonuje pod nazw: Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej im. Jzefa
Tuliszkowskiego Pastwowy Instytut Badawczy.
78 J. Gutkowski, dz. cyt., s. 115.
74
wyposaenie jednostek w sprzt audiowizualny, a take utrzymanie waciwej postawy politycznej wrd straakw.
W propagand straack wpisuj si liczne w Polsce muzea poarnictwa. Jako pierwsze
powstao w 1945 r. niewielkie Muzeum OSP Niepokalanw, zaoone przez zakonnikw na
terenie klasztoru. W 1950 r. utworzono Muzeum Poarnicze w Namysowie, w 1953 r.
w Alwerni. W nastpnych latach powstaway placwki w: Przeworsku, Kotuniu, Rakoniewicach,
Wocawku i Lidzbarku Welskim koo Dziadowa79. W 1975 r. powstao Muzeum Poarnictwa
w Mysowicach, ktre w 1992 r. wczono w struktury PSP80. Rok pniej uzyskao status
centralnej placwki w tym zakresie.
Dowodem na skuteczno propagandy straackiej jest zajmowanie przez stra poarn
pierwszego miejsca w rankingach orodkw bada opinii publicznej jako instytucji cieszcej si
najwikszym zaufaniem spoecznym.
7. NAJWIKSZE POARY W POLSCE DO 1992 R.

Poar ywio trawicy dorobek pokole pozostaje do dzi jednym z najdotkliwszych kataklizmw w dziejach cywilizacji. W historii Polski odnotowano na przestrzeni wiekw tysice poarw. Nie ma miasta i wsi, w kronikach ktrych nie odnotowano by takiego zdarzenia. Poary
zmieniay ycie spoeczestw. Przyczyniay si kuriozalnie do rozwoju miast, gdy potrzeba odbudowy pobudzaa koniunktur i skaniaa do zmian w podejciu do ochrony przeciwpoarowej.
Wielkie poary byy take gwn przesank do powoywania stray poarnych.
7.1. Poar Lwowa w 1527 r.

Wielki poar wybuch w poowie czerwca 1527 r. we Lwowie miecie stanowicym orodek
handlowy i rzemielniczy promieniujcy kultur na wschd Europy. W tym czasie miasto naleao do najzamoniejszych i najwikszych w Polsce, mieszkao w nim ok. 10 tys. osb81. Ludno
tworzya swoist mozaik kultur zoon z Polakw, Rusinw, Niemcw, Ormian, Wgrw,
Francuzw, Szkotw i ydw. Poar nawiedzi miasto podczas upalnych i suchych dni. W rdmieciu wybucha panika. Zagroenie potgowa silny wiatr. Ogie przenosi si z ulicy na ulic.
Wszyscy mieszkacy uciekali w popochu z domw, zabierajc podrczny inwentarz. Wymownym faktem byo gromadzenie si ludzi rnych wyzna w murowanych kocioach i wznoszenie modw o ratunek.
Ocala jedynie ratusz, klasztor franciszkanw i kilka domostw. Kataklizm z 1527 r. zmieni oblicze miasta. Szczeglnie ucierpiaa gotycka architektura. Doszukiwano si podobiestw do poaru z 1353 r., ktry zniszczy Lww, majcy oblicze ruskie. Rozmiary klski skoniy wielu do
opuszczenia miasta i osiedlenia si w innym miejscu. Wkrtce przystpiono do odbudowy. Krl
Zygmunt I Stary zwolni miasto z podatkw i wielu innych obcie. Wielki poar przyczyni si
do zdominowania oblicza miasta przez Polakw. Lww sta si wkrtce jedynym z gwnych
E. Walczak, Polskie muzealnictwo poarnicze [w:] A. Koodziejczyk (red.), Muzea i izby tradycji poarniczej w Polsce, Zeszyty Historyczne Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej, tom II,
Zarzd Gwny Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP, Warszawa 1998, s. 37.
80 W. Barea, 35 lat Centralnego Muzeum Poarnictwa 1975-2010, Centralne Muzeum Poarnictwa
w Mysowicach, Mysowice 2011, s. 13.
81 J.R. Szaflik, dz. cyt., s.15.
79
orodkw tzw. Zotego Wieku w Polsce. W nastpnych wiekach opiera si skutecznie najazdom
tureckim, tatarskim i kozackim82.
7.2. Wielki poar Krakowa w 1850 r.

Po upadku powstania krakowskiego w 1846 r. Krakw wczono do Austrii formalnie jako Wielkie Ksistwo Krakowskie83. Zawirowania spoeczno-polityczne spowodoway zastj gospodarczy. W 1850 r. Krakw liczy ok. 40 tys. mieszkacw i ok. 1700 budynkw w duej czci
drewnianych, natomiast zabudowania murowane posiaday drewniane elementy: ganki, werandy, poddasza, schody i dachy, ktrych gonty, wysuszone przez letnie upay, staway si z biegiem
lat atwopalnym materiaem. W miecie brakowao sieci wodocigowej, studnie miejskie byy
zaniedbane. Wod dowoono z Wisy i Rudawy. Miasto nie miao staej stray poarnej.
Poar wybuch 18 lipca 1850 r. na ul. Krupniczej na tzw. Dolnych Mynach. O poarze alarmowa
stranik z wiey Mariackiej. Paliy si myny nad Rudaw. Wczeniej dwaj robotnicy mynarz
i kowal chcc rozgrza elazn obrcz, rozpalili ogie w pomieszczeniu w mynie. Od ognia
zajy si drewniane kliny suszone w kominie84. Takich klinw uywano w mynach wodnych.
Gdy pojawi si pomie, robotnicy w pierwszej chwili zdoali zala go wod i przytumi, jednake ogie wybuch ze zdwojon si. Myny stany w pomieniach. Od nich zaj si ssiedni
dom, gdzie na poddaszu zoono suche orzechy woskie. Na nieszczcie wia silny wiatr pnocno-zachodni, przenoszc palce si kawaki orzechw na ssiednie dachy. Po przepaleniu
staway si one rodzajem lekkiego wgla drzewnego, a niesione wiatrem odegray rol pociskw
zapalajcych.
Z miasta biegli tumnie ludzie. Wod z wiader zalewano ogie, siekierami rozrywano dachy.
Mieszkacy uszli z yciem, nie wiele mogc uratowa. Nie zauwaono, e gwatowny wiatr przerzuca zarzewie przez ogrody i planty w stron miasta. Spaliy si: 2 klasztory, 153 budynki,
2 paace i 4 kocioy, czyli 1/10 miasta. Spony take cenne zbiory ksiek i prace artystw85.
Z inicjatywy Zofii Potockiej zorganizowano dla poszkodowanych Komitet Pogorzeli. Krakw
podupad, miasto przestao si rozwija gospodarczo. Ogrom zniszcze przyczyni si do tego, e
jeszcze w tym samym roku rada miasta powikszya tabor oddziau ganiczego i zwikszya
liczb osb odpowiedzialnych za gaszenie z 5 do 40. Wszyscy oni uzyskali odpowiednie przeszkolenie. Rozmiar strat by jedn z gwnych przesanek do powoania Ochotniczej Stray Ogniowej w 1865 r.
7.3. Wielki poar Kielc w 1880 r.

W XVIII stuleciu Kielce podupady gospodarczo i politycznie. Jedn z przyczyn byy czste poary i brak skutecznych metod zapobiegania. Wychodzc temu naprzeciw, wadze Kielc wyday
w 1749 r. ordynacj, w ktrej powicono duo miejsca zagadnieniom obrony przed poarami.
J. Biaynia-Choodecki, Lww pastw poogi w r. 1527. Wspomnienie w czterechsetn rocznic katastrofy,

Drukarnia i litografia Piller-Neumann, Lww 1927, s. 11-17.
83 M. Roek, Krakw. Przewodnik historyczny, Wydawnictwo Dolnolskie, Wrocaw 2004, s. 138.
84 J. Moniczewski, L. Buczak, Z dymem poaru [w:] J. Moniczewski (red.), A tu si pali jak cholera! Szkice
z dziejw krakowskiej stray poarnej, Komenda Miejska PSP w Krakowie, Krakw 2010, s. 21.
85 Tame, s. 25.
82
Dokument okrela ilo narzdzi poarowych zdeponowanych w ratuszu oraz ilo narzdzi
przy kadym domu.
W myl zapisw naleao w porze letniej ustawi przy kadym domu beczk z wod. Jednake
w obliczu gronego poaru dziaania te nie przynosiy podanych rezultatw. Dnia 24 maja
1880 r. wybuch wielki poar. Kataklizm doszcztnie zniszczy mieszczask cz miasta wok
rynku. Spono 276 budynkw i murowany ratusz86. Poar pogry miasto gospodarczo na
kilkanacie lat. Zniszczenia i odbudowa przyczyniy si do regulacji ukadu komunikacyjnego.
Wytyczono na nowo parcele. Odbudowa spowodowaa popraw koniunktury. Odnotowano
wzmoony ruch budowlany. W Kielcach powstaa murowana zabudowa, z zakazem stawiania
drewnianych przybudwek. W ten sposb kataklizm przyczyni si kuriozalnie do uporzdkowania zabudowy i rozwoju miasta.
7.4. Poar dworca gwnego w Warszawie w 1939 r.

Budowany w okresie midzywojennym warszawski dworzec gwny, cho nigdy nie ukoczony,
aspirowa do najnowoczeniejszych w Europie. Poar wybuch rano, 6 czerwca 1939 r., w porze
szczytu komunikacyjnego. Niebawem rozeszy si pogoski o sabotau ze strony 5. kolumny, co
naleao rozumie w kontekcie napitej sytuacji midzynarodowej. Jak si okazao, przyczyn
poaru bya iskra powstaa w wadliwym agregacie do spawania.
Z ogniem walczyo ok. 260 straakw87. Prowadzenie dziaa utrudniay stojce przy cianach
rusztowania. Nie byo moliwoci przystawienia drabin do cian, na co nie pozwalay rusztowania i gsty dym. Wod podawano z ustawionych na ulicy motopomp. W godzinach porannych
panowa na dworcu wzmoony ruch. Perony podziemne byy zapenione ludmi. Grozi wybuch
paniki. Zniszczone przez poar urzdzenia naganiajce wykluczyy kierowanie ruchem pasaerw. Cz murw i cian znajdowao si w fazie budowy. Wok palcego si budynku leay
materiay budowlane, co utrudniao swobodny dostp straakom. Ponca termoizolacja, papa
dachowa i smoa wydzielay due iloci czarnego dymu, utrudniajc widoczno i porozumiewanie si.
Podsumowujc, udao si doprowadzi do nierozprzestrzenia si ognia. Straak Jan Sokolik poleg w czasie akcji, kilku byo ciko rannych. Po zakoczonej akcji Stanisaw Gieysztor komendant Warszawskiej Stray Ogniowej wyrazi si sowami: Znam dobrze francuskich i niemieckich straakw i wiem, jak wietnym sprztem dysponuj. Sam wymienibym si z nimi na
niejedno, ale przenigdy na moich ludzi88. Nastpnego dnia odbya si uroczysto na placu Pisudskiego. Premier F.S. Skadkowski odznaczy Krzyami Zasugi 62 straakw89. Zmarego
i odznaczonego pomiertnie straaka odprowadzono z honorami na cmentarz.
U. Oettingen, Towarzystwo Ochotniczej Stray Poarnej w Kielcach 1873-1918, Oddzia Wojewdzki

Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP Wojewdztwa witokrzyskiego, Oficyna Poligraficzna APLA,
Kielce 2010, s. 23-24.
87 P. Steinfurth, Der Brand des neuen Warschauer Hauptbahnhofes, Die Feuerlschpolizei 1939, nr 13,
s. 403. Autor niemieckiej gazety poarniczej, ktra ukazaa si na dwa miesice przed wybuchem wojny,
wypowiada si z uznaniem o akcji polskich straakw.
88 Tame.
89 W. Jabonowski, dz. cyt., s. 105.
86
Ryc. 15. Poar dworca gwnego w Warszawie w 1939 r.

rdo: Zbiory Muzeum Poarnictwa w Warszawie.
7.5. Poar kina w Wielopolu Skrzyskim w 1955 r.

Wydarzenie miao miejsce 11 maja 1955 r. Tego dnia zawitao do wsi kino objazdowe z seansem
komedii Sprawa do zaatwienia. Na projekcj wyznaczono drewniany budynek wiejskiej wietlicy i biblioteki. Obiekt nie posiada zabezpiecze poarowych. W celu zaciemnienia sali zabito
okna deskami. W pomieszczeniu wisiay papierowe ozdoby suce jako wystrj dla potacwek. Film cieszy si ogromnym zainteresowaniem. Rozpoczcie projekcji zaplanowano na godz.
20. Aparat filmowy ustawiono przy jedynych czynnych drzwiach. Operator ustawi przy nim
skrzyni z 2700 m atwopalnej tamy celuloidowej. W maej sali, przeznaczonej na 80-90 osb,
zasiado ok. 200 widzw90. Podczas projekcji palono papierosy. Pod koniec filmu, w czasie zmiany tamy, zapali si jeden z jej zwojw. Sup ognia sign sufitu. Wybucha panika. Wikszoci
widzw udao si wydosta poprzez rozbicie desek przybitych do okien. 58 osb zgino.
Poar by najwiksz tragedi w historii Wielopola Skrzyskiego. Zdarzenie miao fatalne skutki
spoeczne, poniewa poar wybuch w przeddzie Tygodnia Stray Poarnych oglnopolskiej
akcji propagandowej zaplanowanej na 12-19 czerwca 1955 r. Za winnych tragedii uznano: obsug kina ruchomego, ktra nie zastosowaa podstawowych przepisw bezpieczestwa, miejscow stra poarn za dopuszczenie do projekcji, Powiatow Komend Stray Poarnych
w Dbicy za zaniechanie szkole z tematu: bezpieczestwo wietlic, kin i innych lokali uytecznoci publicznej oraz Centralny Urzd Kinematografii za brak nadzoru nad oddziaami w terenie91.
90
91
E. Burzyski, Dlatego e sprawa nie bya zaatwiona, Straak 1955, nr 11, s. 4-5.
Sygnay, Straak 1955, nr 11, s. 1-2.
Ryc. 16. Plan sytuacyjny wietlicy, w ktrej odby si tragiczny seans filmowy
rdo: Straak 1955 r.
7.6. Poar na MS Maria Konopnicka w Stoczni Gdaskiej w 1961 r.

Kilka dni przed feralnym 13 grudnia 1961 r. statek MS Maria Konopnicka odbywa kilkudniowy rejs prbny, podczas ktrego usuwano usterki, zanim mia trafi do armatora. Poar wybuch
przy pracach prowadzonych na rurocigu dostarczajcym paliwo do agregatu prdotwrczego.
Jeden z pracownikw, nie majcy wiedzy o odczeniu rurocigu, odkrci zawr doprowadzajcy rop. W rezultacie ropa zapalia si i oblaa spawacza, ktry zgin na miejscu. Rozlany i palcy si olej napdowy odci drog ucieczki pozostaym robotnikom znajdujcym si w dolnych
pomieszczeniach.
Wielogodzinn akcj ratunkow prowadzia Portowa Stra Poarna. O mierci 22 osb92 odcitych od ewakuacji przesdzi brak decyzji o wyciciu (wypaleniu) otworu ewakuacyjnego. Na
skutek poaru wprowadzono potem obowizek oznakowania na zewntrz statku miejsca,
w ktrym w razie wypadku mona wyci otwr ewakuacyjny. Kompozytor Jacek Kaczmarski
powici tej tragedii utwr muzyczny. Pisarz Andrzej Braun napisa powie Prba ognia i wody, na podstawie ktrej Wodzimierz Olszewski nakrci film pod tym samym tytuem93.
92
93
Tragedia w Stoczni Gdaskiej, Przegld Poarniczy 1962, nr 1, s. 17.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%B3ba_ognia_i_wody (dostp: 15.05.2014 r.).
Ryc. 17. Poar na MS Maria Konopnicka

7.7. Poar rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach w 1971 r.

W historii kataklizmw, ktre najboleniej dotkny Polsk, zapisa si poar czechowickiej rafinerii ropy naftowej. Do tragicznego w skutkach zdarzenia doszo 26 czerwca 1971 r. o godz.
19.5094. Na skutek wyadowania atmosferycznego w zawr oddechowy zbiornika o numerze 251
i pojemnoci 12 500 m3 nastpio zapalenie tego zbiornika, zapadnicie dachu i rozerwanie
paszcza na wysokoci 1,5 cargi95 od gry. W rejonie zbiornika 251 stay zbiorniki magazynowe:
252, 253, 254. Razem we wszystkich zbiornikach znajdowao si 31 080 ton ropy96. Nastpnie
doszo do zapadnicia si dachu. Podjta akcja ganicza, w ktrej uczestniczyy jednostki zarwno zawodowej, jak i ochotniczej stray poarnej, bya chaotyczna i nieskoordynowana. Gaszenie
ognia polegao na laniu duej iloci wody na kopu poncego zbiornika.
Okoo godz. 1.20 w zbiorniku nr 1 rozlego si potne bulgotanie, a chwil pniej wystrzeli
z niego olbrzymi, sigajcy 1000 m wysokoci sup ognia97. Na gaszcych straakw i stojce
niedaleko od palcego si zbiornika samochody spado ok. 7 tys. ton poncej ropy. Na miejscu
zginy 33 osoby98, 4 zmary w szpitalach na skutek oparze. Obraenia odnioso 105 osb.
Zniszczeniu ulegy 22 samochody poarnicze.
Nieszczelno obwaowa wok zbiornikw sprawia, e wypywajca ze zbiornika nr 1 ponca ropa zacza rozlewa si po terenie rafinerii. Zaistniao niebezpieczestwo zapalenia si pozostaych zbiornikw i niewyobraalnej w skutkach eksplozji. Przez ponad 2,5 doby straacy
bezskutecznie walczyli z szalejcym poarem. Dopiero 29 czerwca po poudniu udao si przystpi do generalnego natarcia, a o godz. 16.15 akcja ganicza zakoczya si sukcesem.
Schadzanie zbiornikw trwao jeszcze 2 nastpne dni99. W akcji ganiczej w CzechowicachDziedzicach brao udzia 200 sekcji zawodowych (1484 straakw), 150 sekcji ochotniczych
(1030 czonkw OSP), 13 sekcji stray poarnych z wczesnej Czechosowacji (58 straakw),
M. Kobiela, Tym, ktrzy odeszli, abymy mogli y i pracowa, Drukarnia Archidiecezjalna w Katowicach,
Czechowice-Dziedzice 2013, s. 10.
95 Carga okrelenie na metalowy piercie utworzony z zespawanych stalowych arkuszy o jednakowej
szerokoci. Cargi, ukadane poczwszy od dna zbiornika jedna na drug i spawane midzy sob, tworz
cian boczn kadego zbiornika.
96 E. Piechocki, Jak doszo do tragedii w Czechowicach, Przegld Poarniczy 1971, nr 8, s. 19.
97 H. Kaliciecki, T. Patan, Dni grozy, Przegld Poarniczy 1971, nr 8, s. 11.
98 Tame.
99 Tame, s. 17.
94
a take funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej, onierze Ludowego Wojska Polskiego i zaoga

rafinerii.
Katastrofa w rafinerii wrya si w pami mieszkacw. Jeszcze kilkanacie lat po wypadku stra
poarna unikaa jazdy na sygnale w obrbie miasta. Na dwik syreny straackiej mieszkacy
wpadali w panik i na myl o moliwym wybuchu w rafinerii prbowali ucieka z miasta. Poar
rafinerii urs do rangi symbolu przemian w powojennej historii ochrony przeciwpoarowej
w Polsce. Od tej pory rozpocz si proces unowoczeniania jednostek stray.
Poar wpyn na decyzj o podniesieniu poziomu wyszkolenia zawodowego sub poarniczych, co dokonao si m.in. na mocy rozporzdzenia Rady Ministrw z 30 czerwca 1971 r.
o przeksztaceniu pomaturalnej Szkoy Oficerw Poarnictwa w Warszawie w Wysz Oficersk
Szko Poarnicz pierwsz w historii kraju uczelni poarnicz o statusie akademickim, na
bazie ktrej 11 lat pniej powstaa Szkoa Gwna Suby Poarniczej. W ten kontekst wpisao
si take utworzenie 14 sierpnia 1972 r. Orodka Badawczo-Rozwojowego Ochrony Przeciwpoarowej w Jzefowie pod Warszaw.
Ryc. 18. Poar zbiornika rafinerii ropy w Czechowicach-Dziedzicach

rdo: Zbiory Centralnego Muzeum Poarnictwa w Mysowicach
7.8. Erupcja ropy i poar w Karlinie w 1980 r.

Do poaru doszo 9 grudnia 1980 r. podczas prac wiertniczych na szybie Daszewo-1 nieopodal
miasteczka Karlino w wczesnym wojewdztwie koszaliskim. Okoo godz. 17.20 z otworu
wiertniczego wypyn strumie ropy pod duym cinieniem, ktry uleg zapaleniu. Przyczyn
erupcji bya nieszczelno gowicy przeciwwybuchowej, ktrej nie wykrya zaoga wiertni.
Od silnikw pracujcych w maszynowni zapali si gaz ziemny, potem ropa. Szyb zamieni si
w potny palnik o temperaturze sigajcej niemal 1000C. Poar ogarn wie wiertnicz
i przylege zbiorniki na puczk, a take urzdzenia wydobywcze i barakowozy. Pomie palcej
si ropy siga na wysoko 50-60 m. Spowodowa poparzenia u 4 robotnikw100. Jako pierwsza
przybya OSP Karlino, nastpnie strae zawodowe z Biaogardu i innych miast pnocnej Polski.
Powoano sztab akcji ratowniczej. Walka z ywioem pod kryptonimem Karlino 80 trwaa ponad miesic i prowadzono j w kilku etapach. Od 2 stycznia trway prace przygotowawcze do
ugaszenia. Dnia 8 stycznia uruchomiono 14 dziaek wodnych z zamiarem ochadzania wylotu
100
Poar na wiertni Daszewo-1, Przegld Poarniczy 1981, nr 2, s. 6.

szybu i ugaszenia101. Akcj zakoczono dopiero 19 stycznia 1981 roku102. W czynnociach brao
udzia okoo tysic osb, w tym straacy, wojsko, osoby cywilne.
Bya to najwiksza wwczas erupcja ropy w Europie103. Wydarzenie uroso do rangi symbolu
straconych nadziei na rozwj wydobycia ropy na skal przemysow w Polsce. W kontekcie
rodzcej si Solidarnoci i kryzysu gospodarczego spoeczestwo wizao wielkie oczekiwania
z odkryciem zoa ropy w Polsce. Z powodu maej iloci pokadu zaprzestano jego wydobycia
w 1983 r.
Ryc. 19. Poar szybu Daszewo-1 koo Karlina

8. PODSUMOWANIE
Dzieje poarnictwa nale do najpikniejszych kart historii Polski. Pocztki zorganizowanego
poarnictwa przypadaj na trudny okres utraty bytu pastwowego w 2. po. XIX w. W zaborach
austriackim i rosyjskim strae byy ostoj ycia narodowego, przyczyniajc si do utrzymania
wiadomoci narodowej.
Przeomowym wydarzeniem po odzyskaniu niepodlegoci byo powstanie w 1921 r. Gwnego
Zwizku Stray Poarnych RP, na czele z wybitnymi dziaaczami: Bolesawem Chomiczem i Jzefem Tuliszkowskim. W okresie midzywojennym zwizek nadawa ton yciu straackiemu.
Szkolono kadry, wydawano czasopisma, wspierano motoryzacj jednostek. Od poowy lat 30. XX
w. wczono stra poarn w oglnopastwowe zadania obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej.
Pomimo okupacji polskie poarnictwo nie zamaro. Z powodu dotkliwych strat osobowych ycie
straackie zeszo do podziemia. Saw zyskaa organizacja: Straacki Ruch Oporu Skaa, na
czele z pk. po. Jerzym Lgockim nadzorujcym polskie jednostki na terenie Generalnej Guberni.
Po zakoczeniu wojny panowaa dramatyczna sytuacja pod wzgldem wyposaenia, jednake
z roku na rok polskie poarnictwo z wolna odywao. Caoksztat zagadnie ochrony przeciwpoarowej reguloway ustawy z lat: 1950, 1960 i 1975. W 1956 r. reaktywowano ZOSP RP. Rozwijao si te szkolnictwo poarnicze. Pogarszajca si sytuacja gospodarcza z przeomu lat 70.
M. Orlikowski, To by rekord!, Straak 1981, nr 4, s. 15.
Karlino 80, dziaania stray poarnych, Przegld Poarniczy 1981, nr 3, s. 6.
103 http://pl.wikipedia.org/wiki/Erupcja_ropy_w_Karlinie (dostp: 27.05.2014 r.).
101
102
i 80. XX w., potgowana dotkliwymi poarami, skonia wadze do zasadniczych zmian w zakresie ochrony przeciwpoarowej, ktrych finaem byo utworzenie Pastwowej Stray Poarnej
w 1992 r.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
Barea W., 35 lat Centralnego Muzeum Poarnictwa 1975-2010, Centralne Muzeum Poarnictwa w Mysowicach, Mysowice 2011.
Biaynia-Choodecki J., Lww pastw poogi w r. 1527. Wspomnienie w czterechsetn rocznic katastrofy, Drukarnia i litografia Piller-Neumann, Lww 1927.
Biedermann H., Leksykon symboli, Muza SA, Warszawa 2001.
Biele S., Ksztacenie kadr poarniczych w Polsce Ludowej [w:] Biele S. (red.), Ochrona przeciwpoarowa w XXXV-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Komenda Gwna Stray Poarnych, Warszawa 1979.
Biele S., Ksztacenie zawodowych oficerw poarnictwa w latach 1945-1949 [w:] Sarna
A. (red.), Tradycje Szkoy Gwnej Suby Poarniczej 1939-1989, Szkoa Gwna Suby Poarniczej, Warszawa 1989.
Biele S., Ochrona przeciwpoarowa w XXXV-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Komenda Gwna Stray Poarnych, Warszawa 1979.
Burzyski E., Dlatego e sprawa nie bya zaatwiona, Straak 1955, nr 11.
Burzyski E., Radwaski Z., Dzieje ochrony przeciwpoarowej w Polsce, Szkoa Oficerw Poarnictwa, Warszawa 1964.
Fabryka Narzdzi Poarniczych Straak, Przegld Poarniczy 1938, nr 11.
Giedroy F., Porzdek Ogniowy w Warszawie, Towarzystwo Mionikw Historyi, Warszawa
1915.
Giziski S., Poarnictwo Pomorza Nadwilaskiego od XIX w. do 1939 r., Wysza Szkoa
Humanistyczno-Ekonomiczna we Wocawku, Wocawek 2003.
Gluza Z., 200 lat ubezpieczenia, Orodek Karta, Warszawa 2003.
Graczyk B., Prawo o ochronie przeciwpoarowej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1956.
Grzdziska H., Kobieta w szeregach straactwa, Przegld Poarniczy 1930, nr 20.
Gutkowski J., Propaganda i wydawnictwa poarnicze [w:] Biele S. (red.), Ochrona
przeciwpoarowa w XXXV-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Komenda Gwna Stray
Poarnych, Warszawa 1979.
Hellmann J., Festschrift zur Feier des 50-jhrigen Bestehens des Provinzial-Verbandes der Feuerwehren Schlesiens in Schweidnitz im September 1913, Neisse 1913.
Jabonowski W., Jzef Tuliszkowski, pionier polskiego poarnictwa, Komenda Gwna PSP,
Warszawa 1995.
Jabonowski W., Warszawska Stra Ogniowa (1836-1939), Komenda Gwna PSP, Warszawa
2001.
Jubilatka straacka, Walka z Poarem 1928, nr 2.
Kaliciecki H., Patan T., Dni grozy, Przegld Poarniczy 1971, nr 8.
Karlino 80, dziaania stray poarnych, Przegld Poarniczy 1981, nr 3.
Katalog ilustrowany, Straackie Zakady Przemysowe, Warszawa 1938.
23. Kobiela M., Tym, ktrzy odeszli, abymy mogli y i pracowa, Drukarnia Archidiecezjalna
w Katowicach, Czechowice-Dziedzice 2013.
24. Krting G., Erinnerungs-Jubilumsbroschre anllich der 125. Wiederkehr des Grndungstages des Schlesischen Provinzial Feuerwehrverbandes, gegrndet: 19 Juli 1863, Mnster 1988.
25. Krenn H., Firma Knaust Wien 1822-1938. Die Geschichte einer Epoche machenden Feuerwehrgerteerzeugung [w:] Tausch J. (red.) Firmengeschichten der Feuerwehrgertehersteller, Internationale Arbeitsgemeinschaft fr Feuerwehr und Brandschutzgeschichte unter der CTIF
Kommission Feuerwehr und CTIF Gechichte, Museen und Dokumantation, Pribyslaw
2006.
26. Matusak P., Udzia straakw w walce o niepodlego w okresie II wojny wiatowej [w:] Koodziejczyk A. (red.), Zeszyty Historyczne Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej, tom I, Zarzd Gwny Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP, Warszawa 1996.
27. Mazur S., X lat Pastwowej Stray Poarnej 1992-2002, Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2002.
28. Metzger R., 150 Jahre Metz Feuerwehrgerte, Konkordia Verlag GmbH, Bhl 1992.
29. Moniczewski J., Buczak L., A tu si pali jak cholera! Szkice z dziejw krakowskiej stray poarnej, Komenda Miejska PSP w Krakowie, Krakw 2010.
30. Oettingen U., Towarzystwo Ochotniczej Stray Poarnej w Kielcach 1873-1918, Oddzia Wojewdzki Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP Wojewdztwa witokrzyskiego, Oficyna Poligraficzna APLA, Kielce 2010.
31. Olejnik T., Bolesaw Chomicz twrca jednoci ruchu straackiego [w:] Jednodniwka Zarzdu Gwnego Zwizku Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2008.
32. Olejnik T., Straackie Zwizki Poarnicze w Krlestwie Polskim [w:] Barbarowicz F. (red.),
Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-od,
1990.
33. Orlikowski M., To by rekord!, Straak 1981, nr 4.
34. Peka J., Ubezpieczenia publiczne od ognia w II Rzeczypospolitej [w:] Gmitruk J., Matusak
P. (red.), Zeszyty Historyczne Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej
Polskiej, tom VI, Zarzd Gwny Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP, Warszawa
2007.
35. Piechocki E., Jak doszo do tragedii w Czechowicach, Przegld Poarniczy 1971, nr 8.
36. Pilawski W., Organizacja ochrony przeciwpoarowej na ziemiach polskich w latach 19391945 [w:] Barbarowicz F. (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-d 1994.
37. Pilawski W., Straacki Ruch Oporu Skaa, ukasz ukasiak, Czarnkw 2012.
38. Pisarek M., Autopompy i motopompy poarnicze w zbiorach Centralnego Muzeum
Poarnictwa w Mysowicach [w:] Barbarowicz F. (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom
6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-d 1995.
39. Pisarek M., Produkcja samochodw poarniczych w Polsce w okresie midzywojennym (19181939 [w:] Barbarowicz F. (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 8, Wydawnictwo
Naukowe PWN Warszawa-d 1997.
40. Poomski W., Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1952-1970, Wydawnictwa Komunikacji
i cznoci, Warszawa 2010.
41. Poomski W., Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1971-1983, Wydawnictwa Komunikacji
i cznoci, Warszawa 2011.
42. Poar na wiertni Daszewo-1, Przegld Poarniczy 1981, nr 2.
43. Prokopp I. M., Historia bezpieczestwa ogniowego w Krlestwie Polskim w latach 1831-1855,
Powszechny Zakad Ubezpiecze Wzajemnych, Warszawa 1934.
44. Rabe K., Der Zukunft ein Stck voraus. 125 Jahre Magirus, Econ Verlag, Dsseldorf 1989.
45. Radwaski Z., Od pierwszych dni. XXX-lecie ochrony przeciwpoarowej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1974.
46. Radwaski Z., Polski nowoczesny system [w:] Biele S. (red.), Ochrona przeciwpoarowa
w XXXV-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Komenda Gwna Stray Poarnych, Warszawa 1979.
47. Roek M., Krakw. Przewodnik historyczny, Wydawnictwo Dolnolskie, Wrocaw 2004.
48. Rummel A., Polskie konstrukcje i licencje motoryzacyjne w latach 1922-1980, Wydawnictwa
Komunikacji i cznoci, Warszawa 1985.
49. Sarna A., Tradycje Szkoy Gwnej Suby Poarniczej 1939-1989, Szkoa Gwna Suby Poarniczej, Warszawa 1989.
50. Spaltabaka M., Rozwj organizacyjny PSP [w:] Mazur S. (red.), X lat Pastwowej Stray Poarnej 1992-2002, Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2002.
51. Steinfurth P., Der Brand des neuen Warschauer Hauptbahnhofes, Die Feuerlschpolizei
1939, nr 13.
52. Sutton P.C., Bikker J., Walert A., Jan van der Heyden (1637-1712), Yale University, New Haven
and London 2006.
53. Sygnay, Straak 1955, nr 11.
54. Szaflik J.R., Dzieje Ochotniczych Stray Poarnych, Ludowa Spdzielnia Wydawnicza,
Warszawa 1985.
55. Szwed J., 130 lat walki z czerwonym kurem. Jubileusz wileskiej stray poarnej, Kuryer Literacko-Naukowy 1931, nr 40.
56. Tragedia w Stoczni Gdaskiej, Przegld Poarniczy 1962, nr 1.
57. Walczak E., Polskie muzealnictwo poarnicze [w:] Koodziejczyk A. (red.), Muzea i izby tradycji poarniczej w Polsce, Zeszyty Historyczne Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej, tom II, Zarzd Gwny Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP,
Warszawa.
58. Witecka H., Suby samarytaskie w straach poarnych na ziemiach polskich w latach II Rzeczypospolitej [w:] Barbarowicz F. (red.), Muzealny Rocznik Poarniczy, tom 7, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-d 1996.
Strony internetowe
1.
2.
http://www.ptnss.pl/images/ss2009-02/PTNSS-2009-02-internet.pdf
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%B3ba_ognia_i_wody
3.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Erupcja_ropy_w_Karlinie
Dawid Bodalski, Marcin Grabarczyk, Martyna Strzyewska

PASTWOWA STRA POARNA

1. Wstp...................................................................................................................................................................53
2. Podstawy prawne funkcjonowania ochrony przed poarami............................................................... 54
3. Pastwowa Stra Poarna.............................................................................................................................. 59
3.1. Struktura organizacyjna PSP................................................................................................................ 59
3.2. Zadania PSP.............................................................................................................................................. 65
4. Krajowy system ratowniczo-ganiczy......................................................................................................... 71
4.1. Struktura organizacyjna KSRG.............................................................................................................72
4.2. Zadania KSRG........................................................................................................................................... 76
5. Podsumowanie.................................................................................................................................................. 77
Literatura................................................................................................................................................................. 79
1. WSTP
Dokumentami okrelajcymi podstawy prawne funkcjonowania stray poarnej w Polsce przed
rokiem 1992 byy: Ustawa z dnia 12.06.1975 r. o ochronie przeciwpoarowej1 oraz dekret z dnia
27.12.1974 r. o subie funkcjonariuszy poarnictwa2. W dokumentach tych okrelono struktur
jednostek organizacyjnych stray poarnej, a take ich cele. W wietle tych dokumentw najwaniejszym organem administracji pastwowej w sprawach ochrony przeciwpoarowej bya
Komenda Gwna Stray Poarnych podlegajca pod Ministerstwo Spraw Wewntrznych. Terenowe organy tworzyy komendy wojewdzkie i komendy rejonowe. W wietle zachodzcych
zmian w gospodarce oraz administracji rzdowej dotychczasowy model ochrony przeciwpoarowej stawa si przestarzay i wymaga reorganizacji. Funkcjonujce od kilkunastu lat regulacje
prawne o ochronie przeciwpoarowej, pomimo tego e byy nowelizowane, nie zawieray optymalnych rozwiza kompleksowych. Dotychczasow organizacj zawodowej stray poarnej
charakteryzowa podzia na jednostki resortowe i terenowe, co miao niekorzystny wpyw na
poziom moliwoci zarzdzania i kierowania, a take generowao niepotrzebne koszty.
Brak zasadniczej regulacji prawnej caej sfery ochrony przeciwpoarowej spowodowa, e
w aktualnej sytuacji prawno-administracyjnej zaistniao wiele niespjnoci, a rozproszenie zada ochrony przeciwpoarowej nie dawao w praktyce adnych gwarancji skutecznej realizacji
celw tej ochrony, rozumianych jako przenikanie poprzez odpowiednie mechanizmy zasad
ochrony do wszystkich dziedzin ycia. W postpujcych warunkach kapitalizacji gospodarki
kraju by to jeden z najwaniejszych problemw.
Na przeomie lat 80. i 90. na skutek zmian ustrojowych, politycznych i gospodarczych w Polsce,
a take zwikszajcej si liczby rnego rodzaju zagroe, koniecznym stao si dokonanie rady1
2
Ustawa z dnia 12 czerwca1975 r. o ochronie przeciwpoarowej, Dz. U. z 1975 r., nr 20, poz. 106.
Dekret z dnia 27 grudnia 1974 r. o subie funkcjonariuszy poarnictwa, Dz. U. z 1974 r., nr 50, poz. 321.
kalnych zmian w systemie ochrony przeciwpoarowej. Ju w roku 1988 rozpoczto prace nad
systemowymi rozwizaniami prawno-organizacyjnymi obejmujcymi organizacj systemu bezpieczestwa w znacznie szerszym zakresie ni tylko do ochrony przed poarami. Wynikiem tych
prac byy projekty nowych ustaw, ktre poprzedzono analizami problemowymi. Przy ich tworzeniu uczestniczyli przedstawiciele komend stray poarnej, szk poarniczych, zwizkw
zawodowych, a take rodowisk naukowych.
Pomimo warunkw politycznych i gospodarczych niesprzyjajcych rozwijaniu inicjatyw ustawodawczych, w kwietniu 1991 r. minister spraw wewntrznych powoa zesp do zorganizowania Pastwowej Stray Poarnej, pod przewodnictwem pk. po. in. Feliksa Deli oraz posa
na Sejm Henryka Michalaka. Wynikiem prac zespou byy 2 projekty ustaw: o ochronie przeciwpoarowej i o Pastwowej Stray Poarnej. Obie ustawy uchwalone przez Sejm 24 sierpnia
1991 r. powoay do ycia, a take okreliy charakter oraz zadania Pastwowej Stray Poarnej
(PSP). 25 lutego 1992 r. przewodniczcy zespou Feliks Dela zosta przez ministra spraw wewntrznych powoany na stanowisko komendanta gwnego Pastwowej Stray Poarnej.
Z dniem 1 lipca 1992 r. Pastwowa Stra Poarna rozpocza oficjalnie swoj dziaalno.
Wspczesna Pastwowa Stra Poarna oraz krajowy system ratowniczo-ganiczy realizuj zadania zwizane z przygotowaniem, reagowaniem oraz zapobieganiem zagroeniom, jakie niesie
ze sob wspczesna cywilizacja. Wicej informacji na temat tworzenia i rozwoju tej nowej koncepcji i nowego rozumienia pojcia ratownictwa mona znale w opracowaniu 20 lat Pastwowej Stray Poarnej3.
2. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA OCHRONY PRZED POARAMI

Obecnie w polskim prawie funkcjonuje szereg dokumentw regulujcych aspekty funkcjonowania ochrony przed poarami. Pierwszym wanym aktem prawnym, bdcym fundamentem
prawnych podstaw funkcjonowania ochrony przed poarami, jest Ustawa z dnia 24 sierpnia
1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej4. Podlegaa ona wielu zmianom na przestrzeli lat, w tym
4 ujednoliceniom (w latach 2002, 2006, 2009 oraz 2013), 45 zmianom samodzielnym i 6 zmianom wynikajcym z innych dziennikw ustaw.
W czasie powstawania ww. dokumentw sytuacja wewntrzna w kraju wymagaa utworzenia
scentralizowanych struktur, poniewa wikszo gmin bya zbyt uboga, aby udwign ciar
wyposaenia i utrzymania profesjonalnych jednostek stray poarnej. Obecna posta PSP, bdca scentralizowan formacj hierarchiczn, jest jedynie form przejciow niezbdn do funkcjonowania na tym etapie rozwoju demokracji w Polsce. Z chwil wzrostu zamonoci obywateli
i demokratycznie ugruntowanej wiadomoci spoecznej powstan warunki, aby ta ratownicza
formacja trafia do samorzdw. Obecnie jednak PSP pozostaje zawodow, umundurowan
i wyposaon w specjalistyczny sprzt formacj, przeznaczon do walki z poarami, klskami
ywioowymi i innymi miejscowymi zagroeniami o scentralizowanej i zhierarchizowanej strukturze.
3
4
S. Mazur (red.), 20 lat Pastwowej Stray Poarnej, Krakw, SA PSP Krakw, 2012.
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej, Dz. U. z 1991 r., nr 88, poz. 400.
Kolejnym podstawowym dokumentem z zakresu poarnictwa jest Ustawa o ochronie przeciwpoarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r.5 W myl ustawy ochrona przeciwpoarowa polega na realizacji przedsiwzi majcych na celu ochron ycia, zdrowia, mienia lub rodowiska przed poarem, klsk ywioow lub innym miejscowym zagroeniem poprzez zapobieganie powstawaniu
i rozprzestrzenianiu si poaru, klski ywioowej lub innego miejscowego zagroenia, a take
zapewnienie si i rodkw do zwalczania poaru, klski ywioowej lub innego miejscowego
zagroenia oraz poprzez prowadzenie dziaa ratowniczych. Tekst pierwotny ustawy pochodzi
1991 r. i by ujednolicany w latach 2002 i 2009 do obecnej postaci. Ustawa skada si z 7 rozdziaw, w ktrych (oprcz przepisw oglnych, przejciowych i kocowych) mowa jest o zapobieganiu poarom, klskom ywioowym lub innym miejscowym zagroeniom, organizacji
ochrony przeciwpoarowej, dziaaniach ratowniczych, uprawnieniach funkcjonariuszy PSP oraz
czonkw OSP, a take o wiadczeniach rzeczowych i finansowych.
Z punktu widzenia podstaw prawnych funkcjonowania ochrony przeciwpoarowej w Polsce po
roku 1992 szczeglnie istotny wydaje si by rozdzia 3 Ustawy o ochronie przeciwpoarowej
z dnia 24 sierpnia 1991 r. Zgodnie z art. 13 tego rozdziau minister waciwy do spraw wewntrznych okrela (w drodze rozporzdzenia) sposoby i warunki ochrony przeciwpoarowej
budynkw i innych obiektw budowlanych, a take terenw. Przytoczona powyej delegacja
odnosi si do trzeciego dokumentu, ktrym jest rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych
i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw6. Dokument ten zawiera jasno okrelone zasady i warunki, jakie powinny spenia budynki, inne obiekty budowlane i tereny w kontekcie ochrony przeciwpoarowej, a take nomenklatur (w rozdziale Przepisy oglne), w ramach ktrej wyjanione
s m.in. takie pojcia jak: materiay niebezpieczne poarowo, pas przeciwpoarowy, urzdzenia
przeciwpoarowe, techniczne rodki zabezpieczenia przeciwpoarowego czy strefy zagroone
wybuchem.
W ustawie pojawia si wzmianka o krajowym systemie ratowniczo-ganiczym (KSRG) jako integralnej czci organizacji bezpieczestwa wewntrznego pastwa, ktra obejmuje jednostki
ochrony przeciwpoarowej, inne suby, inspekcje, strae, instytucje oraz podmioty, ktre dobrowolnie (w drodze umowy cywilnoprawnej) zgodziy si wspdziaa w akcjach ratowniczych. Gwnymi zadaniami ww. systemu s: ratowanie ycia, zdrowia, mienia lub rodowiska,
a take prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie poarw, klsk ywioowych lub innych
miejscowych zagroe.
We wspomnianej ustawie znajduje si take delegacja dla ministra waciwego do spraw wewntrznych do okrelenia (w drodze rozporzdzenia) szczegowych zasady organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, czyli do rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych
i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczeglnych zasad organizacji krajowego
systemu ratowniczo-ganiczego7. Okrela ono sposb dysponowania rodkw i ich kierowania
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej, Dz. U. z 1991 r., nr 81, poz. 351.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie
ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw, Dz. U. z 2010 r., nr 109
poz. 719.
7 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczeglnych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239.
5
6
w ramach dziaa ratowniczych. Jego zakres dotyczy organizacji walki z poarami oraz innymi
klskami ywioowymi, ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego
na wszystkich szczeblach organizacyjno-obszarowych, tj. powiatowym, wojewdzkim i krajowym. Wspomniane rozporzdzenie stanowi wany element prawnego funkcjonowania ochrony
przeciwpoarowej w Polsce.
Zgodnie z treci rozporzdzenia organizacja KSRG ley po stronie komendantw powiatowych
(miejskich), wojewdzkich oraz komendanta gwnego PSP. Ponadto mog oni zawiera umowy
cywilnoprawne z podmiotami, ktre dobrowolnie godz si wspdziaa w akcjach ratowniczych, odpowiednio na obszarze powiatu, wojewdztwa lub kraju. W niniejszym opracowaniu
organizacji KSRG jest powicony oddzielny rozdzia, dlatego temat ww. rozporzdzenia nie
bdzie szerzej rozwaany w tym miejscu.
W ramach Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej znajduje si te zapis
dotyczcy wymaga w zakresie przeciwpoarowego zaopatrzenia w wod oraz drg poarowych. Minister spraw wewntrznych i administracji w drodze rozporzdzenia z dnia 24 lipca
2009 r.8 okreli ww. wymagania. Omwione s w nim (w rozporzdzeniu) rodzaje obiektw
wymagajcych zapewnienia przeciwpoarowego zaopatrzenia w wod do zewntrznego gaszenia poarw, sposoby okrelania wymaganej iloci wody do celw przeciwpoarowych, wymagania przeciwpoarowe dla sieci wodocigowych, a take wytyczne dotyczce pompowania
przeciwpoarowego oraz drg poarowych. Szczeglnie istotne s zaczniki do ww. rozporzdzenia, ktre zawieraj wymagan ilo wody do celw przeciwpoarowych w zalenoci od
liczby mieszkacw jednostki osadniczej, gstoci obcienia ogniowego, powierzchni strefy
poarowej i innych warunkw.
Dodatkowo w przepisach oglnych ww. rozporzdzenia przywoane jest rozporzdzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie9. Tre ww. rozporzdzenia bya wielokrotnie zmieniania, m.in. w latach 2002, 2004 oraz 2009. Wspomniana zmiana w roku 2004 bya zwizana
z wejciem Polski do Unii Europejskiej. Wraz z doczeniem do ww. wsplnoty naleao dostosowa przepisy dotyczce warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich
usytuowanie.
Powysze rozporzdzenie wesp z ustaw z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane10 nakazuje,
aby obiekt budowlany (wraz ze zwizanymi z nim urzdzeniami budowlanymi) spenia wymagania podstawowe, dotyczce m.in. bezpieczestwa poarowego oraz odpowiedniego usytuowanie na dziace budowlanej. Wymagania te ustala si w oparciu o przewidywany okres uytkowania, projektowania i budowania, w sposb okrelony w przepisach techniczno-budowlanych
oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Wracajc do rozporzdzenia ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada
budynki i ich usytuowanie, warto zauway, e z punktu widzenia bezpieczestwa poarowego
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpoarowego zaopatrzenia w wod oraz drg poarowych, Dz. U. z 2009 r., nr 124, poz. 1030.
9 Rozporzdzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych,
jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie, Dz. U. z 2002 r., nr 75, poz. 690.
10 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r., Prawo budowlane, Dz. U. z 1994 r., nr 89, poz. 414.
8
w ww. rozporzdzeniu istotny jest dzia VI Bezpieczestwo poarowe. Przepisy zawarte w tym
dziale okrelaj wymagania dotyczce bezpieczestwa poarowego budynkw lub ich czci
wynikajce z ich przeznaczenia i sposobu uytkowania, wysokoci lub liczby kondygnacji, a take pooenia w stosunku do poziomu terenu oraz do innych obiektw budowlanych. Gwne
zaoenia wspomnianych przepisw to okrelenie sposobw projektowania i wykonania budynkw i urzdze z nimi zwizanych w taki sposb, aby w razie poaru zapewni przez cay czas
nono konstrukcji, ograniczy rozprzestrzeniania si ognia i dymu w obrbie danego budynku,
ograniczy rozprzestrzenianie si poaru na ssiednie budynki oraz umoliwi ewakuacj ludzi,
z uwzgldnieniem bezpieczestwa ekip ratowniczych.
Oddzielnym rozporzdzeniem majcym na celu zapewnienie bezpieczestwa poarowego objte
s lasy. Obowizujce rozporzdzenie ministra rodowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie
szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasu11 jest wicym dokumentem
w ww. obszarze. W ramach rozporzdzenia ustala si 3 kategorie i 4 stopnie zagroenia poarowego lasw. Stopie zagroenia poarowego lasw jest to poziom prawdopodobiestwa zaistnienie poaru w danym dniu, natomiast kategoria zagroenia poarowego okrela podatno
lasw na poary w skali 10 lat. Ponadto rozporzdzenie reguluje metodyk obserwacji lasw.
Opisuje wyposaenie punktw obserwacyjnych oraz dostpno rodkw ganiczych w obrbie
bazy sprztu do gaszenia poarw lasw w zalenoci od kategorii zagroenia poarowego lasu.
Mowa jest take o wymaganiach, jakim powinny sprosta drogi lene oraz pasy przeciwpoarowe.
Z punktu widzenia ochrony przeciwpoarowej w Polsce wanym dokumentem jest rwnie rozporzdzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogowe obiekty inynierskie i ich usytuowanie12. W myl rozporzdzenia drogowymi obiektami inynierskimi nazywamy obiekty mostowe,
tunele, przepusty oraz konstrukcje oporowe. Wszystkie zawarte w rozporzdzeniu wymagania
s tosame z przepisami nadrzdnymi. Rozporzdzenie okrela wymagania dotyczce bezpieczestwa konstrukcji, szczeglnie w aspekcie nonoci i statecznoci, oraz bezpieczestwo
wszystkich obiektw inynierskich, w szczeglnoci z uwagi na moliwo poaru, powodzi,
pochodu lodw, uderzenia statkw i pojazdw, a take wpywu podziemnej pracy zakadw
grniczych. W powyszym rozporzdzeniu szczeglnie istotny jest dzia VIII Bezpieczestwo
poarowe.
Oprcz przedstawionych powyej rozporzdze i ustaw, z punktu widzenia ochrony przeciwpoarowej istotnym dokumentem jest te rozporzdzenie ministra gospodarki z dnia 21 listopada
2005 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada bazy i stacje paliw
pynnych, rurocigi przemysowe dalekosine suce do transportu ropy naftowej i produktw naftowych i ich usytuowanie13. Przemys petrochemiczny i rafineryjny to ga przemysu
Rozporzdzenie ministra rodowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasu, Dz. U. z 2006 r., nr 58, poz. 405.
12 Rozporzdzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada drogowe obiekty inynierskie i ich usytuowanie,
Dz. U. z 2000 r., nr 63, poz. 735.
13 Rozporzdzenie ministra gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunkw technicznych,
jakim powinny odpowiada bazy i stacje paliw pynnych, rurocigi przemysowe dalekosine suce do
transportu ropy naftowej i produktw naftowych i ich usytuowanie, Dz. U. 2005 nr 243 poz. 2063.
11
bdca szczeglnie naraona na awarie, poary i wybuchy, poniewa wikszo produktw ww.
przemysw to produkty atwopalne. Rozporzdzenie skada si szeciu dziaw, mwicych
o wymaganiach bezpieczestwa (nie tylko poarowego) baz paliw pynnych, gazw pynnych,
stacji paliw pynnych i kontenerowych oraz o rurocigw przesyowych dalekosinych.
Pastwowa Stra Poarna w myl Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej w celu rozpoznawania zagroe, realizacji nadzoru nad przestrzeganiem przepisw przeciwpoarowych oraz przygotowania do dziaa ratowniczych przeprowadza czynnoci kontrolno-rozpoznawcze oraz wiczenia. Prawo do przeprowadzania ww. czynnoci maj straacy
upowanieni przez waciwego komendanta Pastwowej Stray Poarnej, ale mog by one take przeprowadzane przez inne osoby upowanione przez komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej.
W polskim prawie istnieje specjalnym dokument bdcy rozporzdzeniem ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 25 padziernika 2005 r. w sprawie wymaga kwalifikacyjnych
oraz szkole dla straakw jednostek ochrony przeciwpoarowej i osb wykonujcych czynnoci z zakresu ochrony przeciwpoarowej14. Rozporzdzenie to byo zmieniane w 2012 r. i ujednolicane w 2013 r. W jego myl na poszczeglnych stanowiskach pracy w jednostkach ochrony
przeciwpoarowej pracownicy powinni spenia okrelone zacznikiem wymagania kwalifikacyjne. W rozporzdzeniu mowa jest o kompetencjach, jakimi powinny legitymowa si specjalici oraz inspektorzy ochrony przeciwpoarowej, oraz o jednostkach badawczo naukowych, ktre posiadaj kompetencje do nadawania uprawnie na ww. stanowiskach. Specjalici ds. ochrony przeciwpoarowej szkoleni s przez Szko Gwn Suby Poarniczej. Z kolei inspektorzy
ochrony przeciwpoarowej szkoleni s przez Szko Gwn Suby Poarniczej, pozostae szkoy Pastwowej Stray Poarnej, orodki szkolenia w komendach wojewdzkich Pastwowej
Stray Poarnej oraz w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut Badawczy. Osoby posiadajce wyksztacenie w dziedzinie bezpieczestwa poarowego i jednoczenie penice obowizki inspektorw lub specjalistw ds. ochrony przeciwpoarowej odgrywaj wan rol nadzorcz, tj. sprawdzaj zgodno danego obiektu budowlanego
z przepisami ochrony przeciwpoarowej.
Podstawy prawne funkcjonowania ochrony przed poarami w Polsce po roku 1992 r. byy wielokrotnie zmieniane, wdraane byy nowe dokumenty oraz zaostrzane byy wymagania techniczne stawiane obiektom, urzdzeniom i maszynom w sferze bezpieczestwa poarowego.
W wietle przedstawionych powyej dokumentw z ca pewnoci mona powiedzie, e
prawne aspekty ochrony przeciwpoarowej ewoluoway na przestrzeni ostatnich 22 lat, a ich
obecny stan, zarwno pod wzgldem skutecznoci, jak i formy prawnej (jasno i czytelno
zapisw), mona oceni na bardzo dobry.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 25 padziernika 2005 r. w sprawie

wymaga kwalifikacyjnych oraz szkole dla straakw jednostek ochrony przeciwpoarowej i osb wykonujcych czynnoci z zakresu ochrony przeciwpoarowej, Dz. U. z 2005 r., nr 215, poz. 1823.
14
3. PASTWOWA STRA POARNA

Zaproponowane w ustawach z 1991 r. systemowe podejcie do problemw ochrony przeciwpoarowej wymagao wprowadzenia znacznych zmian organizacyjnych. Baz scentralizowanego
systemu ratowniczego zostaa Pastwowa Stra Poarna. Zgodnie z ustaw PSP jest zawodow,
umundurowan i wyposaon w specjalistyczny sprzt formacj, przeznaczon do walki z poarami, klskami ywioowymi i innymi miejscowymi zagroeniami.
3.1. Struktura organizacyjna PSP

W pierwszym roku istnienia Pastwowej Stray Poarnej w jej strukturach znalazy si: komenda gwna, komendy wojewdzkie, komendy rejonowe, jednostki ratowniczo-ganicze, szkoy
oraz Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej (ryc. 1).
KOMENDA GWNA PSP
Szkoa Gwna
Centrum Naukowo
Suby Poarniczej
- Badawcze
w Warszawie
Ochrony
Przeciwpoarowej
w Jzefowie
Komendy
wojewdzkie PSP
(49)
Szkoy aspirantw
PSP
(2)
w Krakowie
w Poznaniu
Szkoy
podoficerskie PSP
(3)
w Bydgoszczy
w Opolu
w Supralu
Komendy rejonowe PSP

(262)
Jednostki
ratowniczoganicze PSP
(456)
Ryc. 1. Struktura organizacyjna PSP w 1992 r.

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: X lat Pastwowej Stray Poarnej 1992 2002,
(red.) Stanisaw Mazur, Wydawnictwa Przemysowe WEMA Sp. z o. o., Warszawa 2002, s. 29.
Organizacj Komendy Gwnej PSP wraz z zadaniami wewntrznych dziaw okrelono w statucie nadanym przez ministra spraw wewntrznych. Do podstawowych zada komendanta gwnego naleao kierowanie krajowym systemem ratowniczo-ganiczym, organizowanie ksztacenia zawodowego, nadzorowanie dziaalnoci komendantw wojewdzkich PSP, a take organizacja struktur jednostek niszego szczebla.
Komendant gwny PSP powoa 49 komend wojewdzkich zgodnie z aktualnym podziaem
administracyjnym. Zredukowano ilo komend rejonowych. Z istniejcych 378 pozostawiono
262. Pozostae komendy rejonowe podzielono na kategorie okrelajce wymagania dotyczce
zatrudnienia w zalenoci od iloci mieszkacw zamieszkujcych obszar dziaania danej komendy. Statuty poszczeglnych komend wojewdzkich i rejonowych nadane przez komendanta
gwnego PSP zawieray zakresy zada komendantw wojewdzkich oraz rejonowych bdcych
organami terenowymi PSP.
Jeeli chodzi o jednostki ratowniczo-ganicze to rozkazem komendanta gwnego powoano 456

takich jednostek, z podziaem na 4 kategorie, w zalenoci od liczby etatw. Tutaj podzia rwnie uzaleniony by od uwarunkowa demograficznych oraz urbanistycznych. Do zada jednostek ratowniczo-ganiczych naleao przede wszystkim gaszenie poarw, prowadzenia dziaa
ratowniczych podczas klsk ywioowych i innych miejscowych zagroe, a take gros innych
zada z zakresu ratownictwa technicznego i chemicznego, takich jak udranianie drg i szlakw
komunikacyjnych czy likwidacja rde skaenia substancjami toksycznymi.
Zreformowano rwnie szkolnictwo poarnicze, dokonujc podziau na szkoy: podoficerskie,
aspiranckie, oficerskie. Szkoy podoficerskie utworzono w Bydgoszczy, Opolu i Supralu, a szkoy aspirantw w Poznaniu i Krakowie, na bazie istniejcych wczeniej szk chorych poarnictwa. Reforma nie omina rwnie jedynej szkoy oficerskiej w Warszawie Szkoy Gwnej
Suby Poarniczej, ktrej struktur oraz zadania dostosowano do potrzeb szkolenia kadry dowdczej Pastwowej Stray Poarnej.
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej rwnie zostao przystosowane do
wymaga nowego systemu. Dokonano restrukturyzacji, powoujc do ycia nowe komrki organizacyjne. Gwnymi zadaniami centrum pozostay prowadzenie bada oraz atestacja sprztu
i wyrobw sucych ochronie przeciwpoarowej.
Od momentu powstania struktury PSP oraz zakres ich zada ewoluoway, wychodzc naprzeciw
wyzwaniom stawianym przez pastwo funkcjonujce w nowym porzdku gospodarczym, administracyjnym i politycznym. Zadania oraz struktury PSP na bieco byy dostosowywane do zachodzcych zmian administracyjnych w kraju oraz potrzeb wynikajcych z rozwoju spoecznogospodarczego kraju.
W 1997 r. na podstawie zarzdzenia nr 2/97 komendanta gwnego PSP z dnia 23 kwietnia
1997 r. powoano do ycia 16 orodkw szkolenia PSP, ktrych zadaniem bya organizacja szkolenia praktycznego straakw, a take szkole podnoszcych kwalifikacje dla funkcjonariuszy
PSP oraz straakw OSP funkcjonujcych w strukturze KSRG.
Na przeomie 1998 i 1999 r. wesza w ycie reforma administracji publicznej, wymuszajca radykalne zmiany w strukturze organizacyjnej PSP. Na bazie istniejcych do tej pory jednostek
organizacyjnych powoano, zgodnie z nowym podziaem administracyjnym, 16 komend wojewdzkich i 238 komend powiatowych. W miastach na prawach powiatu powstao 65 komend
miejskich. Jednostki ratowniczo-ganicze utraciy samodzielno organizacyjn, stajc si podmiotami komend powiatowych i miejskich PSP (ryc. 2).
W 2002 r. w ramach doskonalenia struktury organizacyjnej PSP przestay funkcjonowa w dotychczasowej formie organizacyjnej orodki szkolenia PSP. Na ich bazie utworzono natomiast
przy komendach wojewdzkich PSP sekcje ds. doskonalenia krajowego systemu ratowniczoganiczego (w 12 komendach wojewdzkich), 3 jednostki ratowniczo-ganicze (w Krakowie,
apach i Bornem-Sulinowie) oraz 3 inne komrki, ktrym powierzono dziaalno w zakresie
szkole i wicze. W zwizku z utworzeniem 7 nowych powiatw utworzono rwnie 7 nowych
komend powiatowych. Ich liczba do dnia dzisiejszego ju si nie zmienia i wraz z komendami
miejskimi wynosi 335. Na przestrzeni lat liczba jednostek ratowniczo-ganiczych zmieniaa si
nieznacznie. Wedug danych na rok 2013 byo ich 500.
Rozwj Pastwowej Stray Poarnej moliwy jest dziki waciwemu finansowaniu ze rodkw
budetu pastwa. Wraz z nowym podziaem administracyjnym kraju budet komend wojewdzkich, powiatowych oraz miejskich sta si elementem skadowym oglnego budetu kadego wojewdztwa. komenda gwna, CNBOP, szkoy PSP oraz Centralne Muzeum Poarnictwa
finansowane s z budetu centralnego.
Komenda Gwna PSP
Komendy
wojewdzkie
PSP
Centrum NaukowoBadawcze Ochrony

Przeciwpoarowej
16
w Jzefowie
Komendy
powiatowe
(miejskie) PSP
(328)
Orodki
szkolenia
(17)
Szkoa
Gwna
Suby
Poarniczej
Centralna
Szkoa PSP
w
Czstochowie
Szkoy
aspirantw
PSP
(2)
w Krakowie
w Poznaniu
w Warszawie
Szkoy
podoficerskie
PSP
(3)
w Bydgoszczy
w Opolu
w Supralu
Centralne
Muzeum
Poarnictwa
w Mysowicach
Jednostki
(486)

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: Biuletyn Informacyjny Pastwowej Stray Poarnej
za rok 1999, pod red. Wydziau Wydawnictw i Pomocy Dydaktycznych w Biurze Kadr i Szkolenia
Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej, Warszawa 2000, s. 12.
Komenda Gwna PSP
Komendy
wojewdzkie
PSP
(16)
Komendy
powiatowe
(miejskie) PSP
(335)
Centrum
NaukowoBadawcze
Ochrony
Przeciwpoarowej
Szkoa
Gwna
Suby
Poarniczej
w Jzefowie
w Warszawie
Centralna
Szkoa PSP
w
Czstochowie
Szkoy
aspirantw
PSP
(2)
w Krakowie
w Poznaniu
Orodki
szkolenia
(17)
Jednostki
(500)
Szkoa
podoficerska
PSP
w Bydgoszczy
Centralne
Muzeum
Poarnictwa
w Mysowicach

za rok 2013, WEMA Wydawnictwo-Poligrafia Sp. z o. o., Warszawa 2013, s. 11.
Dla przykadu w roku 1992 wydatki PSP ogem wyniosy 109 mln z, w 2002 r. ju ponad 1,3
mld z, natomiast w 2011 r. ok. 2,1 mld z. Wydatki na pensje dla straakw rosy systematycznie do 2008 r., po czym zahamowane przez kryzys gospodarczy ustabilizoway si na poziomie
1,6 mld z. Wzrost finansowania inwestycji zauway mona dopiero po 5 latach istnienia PSP,
a take pniej od roku 2007.
W 1992 r. stan zatrudnienia w PSP wynosi nieco ponad 27 tys. ludzi i przez ostatnie 20 lat
zwikszy si o niespena 10%. Pocztkowo ponad poow stanu kadrowego stanowili podoficerowie, niespena 1/4 szeregowi, niemal 15% aspiranci i tylko nieco ponad 8% oficerowie.
Ryc. 4. Struktura zatrudnienia funkcjonariuszy PSP wg korpusw w 1992 r.

Na przestrzeni lat liczba funkcjonariuszy w stanowicym trzon PSP korpusie podoficerw
utrzymuje si w granicach 40-55% stanu cakowitego. Z pocztku drug najliczniejsz grup
stanowili szeregowi, jednak do roku 2004 ich liczba zostaa zredukowana ponaddwukrotnie, by
w roku 2007 znw osign poziom pocztkowy. Od tego czasu liczba szeregowych znw systematycznie maleje, a od roku 2012 szeregowi stanowi najmniej liczny z korpusw PSP.
Liczba aspirantw zwikszaa si systematycznie do roku 2006, a od tego czasu stale maleje.
W chwili obecnej grupa ta stanowi trzeci najliczniejsz po korpusie podoficerw i oficerw.
Ryc. 5. Struktura zatrudnienia funkcjonariuszy PSP wg korpusw w 2005 r..

Niemal jednostajnie ronie natomiast ilo oficerw, co moe wynika ze zwikszonego zapotrzebowania na wyksztacon kadr, w odpowiedzi na stale rosnc ilo zagroe zwizanych
z rozwojem cywilizacyjnym. Od roku 2012 to wanie korpus oficerw stanowi drug najliczniejsz grup w szeregach PSP.
Ryc. 6. Struktura zatrudnienia funkcjonariuszy PSP wg korpusw w 2013 r.

W ostatnich latach zauwaono rwnie znaczny wzrost zatrudnienia pracownikw cywilnych.
W 2011 r. zatrudnionych byo ponad 1900 takich pracownikw, co odpowiada sytuacji z 1992 r.
Jednak naley zwrci uwag na fakt, e po pierwszym roku funkcjonowania PSP ilo etatw
cywilnych ograniczono o ponad poow.
Przemiany w systemie ochrony przeciwpoarowej z 1992 r. oraz pniejsze zmiany sposobw
finansowania PSP spowodoway znaczne zwikszenie moliwoci rozwoju jakociowego sprztu
uytkowanego na wszystkich szczeblach struktury organizacyjnej PSP. Zmiany byy podyktowane przede wszystkim znacznym rozszerzeniem zakresu zada ratowniczych naoonych na jednostki PSP, koniecznoci wdroenia nowych standardw w taktyce ratowniczej, koniecznoci
uzyskania dostpu do rozwiza technicznych stosowanych na wiecie oraz koniecznoci
wdroenia nowych rozwiza informatycznych.
Modernizacji oraz wymianie podlegay przede wszystkim przestarzae samochody ganicze typu
GBA oraz GCBA na podwoziach STAR 244 oraz Jelcz 315. Modernizacj zaczto od przystosowywania rodzimych podwozi pod zagraniczne zabudowy, jednak z czasem rwnie krajowe firmy
zaczy produkowa sprzt na najwyszym europejskim poziomie. Podobnie rzecz si miaa
z pojazdami ratownictwa drogowego, chemicznego, wysokociowego czy wodnego.
Wzorem pastw zachodnich wprowadzono do uytku systemy kontenerowe zapewniajce zaplecze logistyczne do prowadzenia dugotrwaych akcji ratowniczo-ganiczych. Zarwno pojazdy ratowniczo-ganicze, jak i kontenery specjalistyczne, pojazdy ratownictwa technicznego,
chemicznego, wodnego itd. poddano odgrnej standaryzacji. Celem takich dziaa jest ujednolicenie przede wszystkim typw samochodw poarniczych oraz ich wymaganego minimalnego
wyposaenia. Obowizujcym obecnie aktem prawnym opisujcym wymagania sprztowe poszczeglnych jednostek PSP jest rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji
z dnia 22 wrzenia 2000 r. w sprawie szczegowych zasad wyposaenia jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej.15 W czerwcu 2002 r. wprowadzono dodatkowe przepisy skupiajce si na standaryzacji sprztu samochodowego: Wymagania oglne dla samochodw ratowniczo-ganiczych16 oraz Wymagania szczegowe dla samochodw ratowniczo-ganiczych17,
jednak niedawno zostay one wycofane z dniem zatwierdzenia nowego systemu standaryzacji.
Wspczesny system oparty jest o szereg wytycznych zawartych w dokumencie Wytyczne standaryzacji pojazdw poarniczych i innych rodkw transportu Pastwowej Stray Poarnej18,
zatwierdzonym w dniu 14 kwietnia 2011 r. przez komendanta gwnego PSP. W wytycznych
zostay zawarte oglne zasady caego systemu standaryzacji, zasady tworzenia nowych standardw wyposaenia lub nowelizacji istniejcych, jak rwnie zasady subowego stosowania standardw przez jednostki organizacyjne PSP.
Nowe standardy wyposaenia opracowywane s pod nadzorem Biura Logistyki KG PSP
w uzgodnieniu z Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci oraz Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej zalenie od potrzeb zgaszanych przez
jednostki organizacyjne PSP.
Zakada si moliwo tworzenia standardw w 3 postaciach:
standard wyposaenia typu stanowi minimalne wymagane wyposaenie w urzdzenia zabudowane na stae, rodki oraz sprzt ratowniczo-ganiczy dla pojazdw poarniczych i innych rodkw transportu koniecznych do realizacji czynnoci operacyjnych danego typu,
standard wyposaenia typoszeregu stanowi minimalne wymagane wyposaenie

w urzdzenia zabudowane na stae, rodki oraz sprzt ratowniczo-ganiczy dla pojazdw poarniczych i innych rodkw transportu koniecznych do realizacji dziaa i czynnoci operacyjnych okrelonych dla tego typoszeregu, ale jest moliwe zarwno stosowanie wariantw tego wyposaenia, jak i rnych wielkoci gwnych parametrw taktyczno-technicznych,
standard wyposaenia funkcji stanowi dodatkowe wymagane wyposaenie w urzdzenia zabudowane na stae, rodki oraz sprzt ratowniczo-ganiczy dla pojazdw poarniczych i innych rodkw transportu, ktre w poczeniu z wyposaeniem bazowym
typu lub typoszeregu pozwala na rozszerzenie zakresu realizowanych dziaa i czynnoci operacyjnych19.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 22 wrzenia 2000 r. w sprawie

szczegowych zasad wyposaenia jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej,
Dz. U. z 2000 r., nr 93, poz. 1035.
16 Wymagania oglne dla samochodw ratowniczo-ganiczych, KG PSP CNBOP czerwiec 2002.
17 Wymagania szczegowe dla samochodw ratowniczo-ganiczych, KG PSP CNBOP czerwiec 2002.
18 Wytyczne standaryzacji pojazdw poarniczych i innych rodkw transportu Pastwowej Stray Poarnej, KG PSP kwiecie 2011.
19 http://www.straz.gov.pl/page/index.php?str=1665
15
Poniej zestawiono wycig z wykazu aktualnie obowizujcych standardw wyposaenia bdcych kolejnymi zacznikami do Wytycznych standaryzacji pojazdw poarniczych i innych
rodkw transportu Pastwowej Stray Poarnej:
1. Samochd ratowniczo-ganiczy typoszeregu GBA 2/16,
2. Samochd ratowniczo-ganiczy typoszeregu GCBA 4/24,
5. Wyposaenie uzupeniajce dla samochodu ratowniczo-ganiczego dysponowanego
w pierwszej kolejnoci,
6. Samochd z drabin mechaniczn, typoszeregu SD,
7. Samochd z podnonikiem hydraulicznym, typoszeregu SH,
8. Kontener inynieryjno-techniczny typu KIn,
9. Kontener wowy typu KW,
10. Kontener przeciwpowodziowy z pompami, typu KPpPm,
11. Kontener przeciwpowodziowy z odziami, typu KPp,
12. Kontener przeciwpowodziowy z zaporami, typu KPpZ,
13. Samochd ratownictwa technicznego typu SRt,
14. Samochd ratownictwa technicznego typu SCRt,
15. Samochd ratownictwa chemicznego typu SLRch,
16. Samochd ratownictwa chemicznego typu SRch,
17. Samochd ratownictwa chemicznego typu SCRch.
W zacznikach tych zawarto wymagania dotyczce minimalnych iloci sprztu majcego stanowi wyposaenie danego pojazdu czy kontenera.
3.2. Zadania PSP

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej jest dokumentem wicym
w zakresie zada przydzielonych PSP. Zawiera on opis zada oglnych wynikajcych z ustawy
kompetencyjnej oraz opis zada na poszczeglnych szczeblach organizacji PSP, tj. zadania komendantw gwnego, wojewdzkiego, powiatowego/miejskiego.
Ostatnia odsona Ustawy o PSP do podstawowych zada Pastwowej Stray Poarnej zalicza
rozpoznawanie zagroe poarowych i innych miejscowych zagroe oraz organizowanie
i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie poarw, klsk ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe. Ponadto PSP winna wykonywa pomocnicze, specjalistyczne czynnoci ratownicze w czasie klsk ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe przez inne suby ratownicze. Ksztacenie kadr dla potrzeb wasnych i innych jednostek ochrony przeciwpoarowej oraz
powszechnego systemu ochrony ludnoci przez Pastwow Stra Poarn jest rwnie jednym
z jej zada.
Wanymi zadaniami PSP s prewencja i bierna ochrona przeciwpoarowa poprzez nadzr nad
przestrzeganiem przepisw przeciwpoarowych wraz z prowadzenie prac naukowobadawczych w zakresie ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony ludnoci. W obszarze prewencji i biernej ochrony przeciwpoarowej w terenie obowizki te peni waciwe komendy powiatowe lub komendy miejskie.
Pastwowa Stra Poarna jest formacj otwart na wspprac ze wszystkimi podmiotami zaangaowanymi w zapewnienie odpowiednio wysokiego poziomu bezpieczestwa, wspdziaanie ze straami poarnymi i subami ratowniczymi innych pastw oraz ich organizacjami midzynarodowymi na podstawie wicych Rzeczpospolit Polsk umw midzynarodowych oraz
odrbnych przepisw. Fakt ten jest usankcjonowany zapisem w Ustawie z dnia 24 sierpnia
1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (art. 1 pkt 2 podpunkt 8).
Dodatkowo PSP winna realizowa inne zadania wynikajce z wicych Rzeczpospolit Polsk
umw midzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich okrelonych.
Ostatnim okrelonym w ustawie zadaniem Pastwowej Stray Poarnej jest wsppraca z szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbdnym do realizacji jego zada ustawowych.
Na przestrzeni lat forma zapisu ww. zada zmieniaa si, jednak byy one zawsze umiejscowione
w obszarze tych samych powinnoci. Z czasem byy rozszerzane, doprecyzowywane i ujednolicane. Pomidzy pierwsz a obowizujc dzisiaj wersj ustawy wystpuj znaczce rnice. Po
pierwsze dodano punkt dotyczcy prowadzenia prac naukowo-badawczych, umoliwiajc tym
samym dbanie o zaplecze technologiczne PSP. Po drugie umoliwiono PSP prowadzenie nadzoru
nad przestrzeganiem przepisw przeciwpoarowych, co znaczco pozwolio zwikszy (na drodze prewencji) poziom bezpieczestwa poarowego obiektw budowlanych i nie tylko. Po trzecie zapis o wspdziaaniu ze straami poarnymi i subami ratowniczymi innych pastw oraz
ich organizacjami midzynarodowymi pozwoli otworzy si PSP na kontakty zawodowe z zagranicznymi subami ratowniczymi. Wszystkie te nowe zadania byy de facto realizowane od
roku 1992 pomimo braku podstaw prawnych. Ostatnie zmiany w Ustawie o PSP w peni uprawomocniy te obszary dziaalnoci.
Drugi rozdzia ustawy definiuje organizacj Pastwowej Stray Poarnej. Artyku 8 pkt 1 definiuje jednostki organizacyjne, art. 10 zadania komendanta gwnego, art. 12 pkt 5 zadania
komendantw wojewdzkich, z kolei art. 13 pkt 6 definiuje zadania komendantw powiatowych
(miejskich).
Ustawa stawia przed komendantem gwnym PSP szereg zada. One rwnie zmieniay si na
przestrzeni lat do obecnej formy, ktra stanowi, e do zada komendanta gwnego Pastwowej
Stray Poarnej nale przede wszystkim kierowanie prac Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej oraz kierowanie krajowym systemem ratowniczo-ganiczym. Pod pojciem nadzoru
komendanta gwnego PSP nad KSRG rozumie si: dysponowanie podmiotami krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze kraju poprzez swoje stanowisko kierowania, ustalanie
zbiorczego planu sieci podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, ustalanie planu
rozmieszczania na obszarze kraju sprztu specjalistycznego w ramach krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, dysponowanie odwodami operacyjnymi i kierowanie ich siami, dowodzenie dziaaniami ratowniczymi, ktrych rozmiary lub zasig przekraczaj moliwoci si ratowniczych wojewdztwa, organizowanie centralnego odwodu operacyjnego oraz przeprowadzanie
inspekcji gotowoci operacyjnej podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, ktrych
siy i rodki tworz centralny odwd, analizowanie dziaa ratowniczych prowadzonych przez
podmioty krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, a take ustalanie sposobu przeprowadzania inspekcji gotowoci operacyjnej podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego.
Wanym zadaniem jest take analizowanie zagroe poarowych i innych miejscowych zagroe oraz organizowanie ksztacenia, szkolenia i doskonalenia zawodowego w jednostkach organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej. To ostatnie zadanie dzieli si na 3 podzadania, ktrymi
s: uzgadnianie z komendantami szk Pastwowej Stray Poarnej programw nauczania dla
zawodw inynier poarnictwa i technik poarnictwa, opracowywanie i zatwierdzanie programw szkolenia i doskonalenia zawodowego oraz sprawowanie nadzoru w zakresie dydaktycznym nad ich realizacj, a take nadzr nad przestrzeganiem bezpieczestwa i higieny suby
w Pastwowej Stray Poarnej.
Po stronie komendanta gwnego PSP ley take inicjowanie przedsiwzi oraz prac naukowobadawczych w zakresie ochrony przeciwpoarowej i ratownictwa oraz inicjowanie oraz przygotowywanie projektw aktw normatywnych dotyczcych ochrony przeciwpoarowej i ratownictwa. Ustalanie programw i zasad szkolenia poarniczego dla jednostek ochrony przeciwpoarowej oraz powoywanie i odwoywanie rzeczoznawcw ds. zabezpiecze przeciwpoarowych
i nadzr nad ich dziaalnoci rwnie nale do obszaru jego zada. Szczeglnie mile widziane
przez PSP i komendanta gwnego s inicjatywy spoeczne w zakresie ochrony przeciwpoarowej i ratownictwa. Zgodnie z ustaw jednym z zada komendanta jest wspieranie ww. inicjatyw.
Kolejnym z zada jest wsppraca z OSP okrelona w ustawie jako wspdziaanie z zarzdem
gwnym Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Komendant gwny PSP nadzoruje prowadzenie wsppracy midzynarodowej, udzia w przygotowywaniu i wykonywaniu umw midzynarodowych w zakresie okrelonym w ustawach
i w tych umowach oraz kierowanie jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej do
akcji ratowniczych i humanitarnych poza granic pastwa, na podstawie wicych Rzeczpospolit Polsk umw midzynarodowych. Moe on te wprowadzi stan podwyszonej gotowoci
operacyjnej w Pastwowej Stray Poarnej w sytuacji zwikszonego prawdopodobiestwa katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, ktrych skutki mog zagrozi yciu lub zdrowiu duej
liczby osb, mieniu w wielkich rozmiarach albo rodowisku na znacznych obszarach, oraz
w przypadku wystpienia i utrzymywania si wzmoonego zagroenia poarowego. Oprcz powyszych zda komendant gwny PSP odpowiedzialny jest za organizowanie krajowych oraz
midzynarodowych wicze ratowniczych i ustalanie ramowego regulaminu suby w jednostkach organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej, regulaminu musztry i ceremoniau poarniczego. Ostatnie 2 jego zadania to organizowanie dziaalnoci sportowej i ustalanie regulaminw
sportowych zawodw poarniczych oraz innych zawodw dla straakw oraz realizowanie zada wynikajcych z innych ustaw.
Oprcz zada komendanta gwnego Ustawa o PSP szczegowo opisuje zadania komendantw
wojewdzkich i powiatowych (miejskich). Do gwnych zada komendanta wojewdzkiego nale: kierowanie podlegymi jednostkami ratowniczo-ganiczymi oraz podleg mu komend
wojewdzk PSP, organizowanie krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (w tym odwodw
operacyjnych na obszarze podlegego mu wojewdztwa) oraz organizowanie krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, w tym odwodw operacyjnych na obszarze podlegego mu wojewdztwa.
Zadania i kompetencje przewidziane dla Pastwowej Stray Poarnej na obszarze wojewdztwa
wykonuje wojewoda, przy pomocy komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej
jako kierownika stray wchodzcej w skad zespolonej administracji rzdowej w wojewdztwie,

oraz komendant powiatowy (miejski) Pastwowej Stray Poarnej.
Do zada komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej realizujcego zadania
w imieniu wojewody nale:
kierowanie komend wojewdzk Pastwowej Stray Poarnej,
opracowywanie planw ratowniczych na obszarze wojewdztwa,
organizowanie krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, w tym odwodw operacyjnych, na obszarze wojewdztwa,
dysponowanie oraz kierowanie siami i rodkami krajowego systemu ratowniczoganiczego na obszarze wojewdztwa poprzez swoje stanowisko kierowania, a w szczeglnoci dowodzenie dziaaniami ratowniczymi, ktrych rozmiary lub zasig przekraczaj moliwoci si ratowniczych powiatu,
kierowanie jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej z obszaru wojewdztwa do akcji ratowniczych i humanitarnych poza granic pastwa na podstawie wicych Rzeczpospolit Polsk umw i porozumie midzynarodowych,
analizowanie dziaa ratowniczych prowadzonych przez podmioty krajowego systemu

ratowniczo-ganiczego na obszarze wojewdztwa,
przeprowadzanie inspekcji gotowoci operacyjnej podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze wojewdztwa,
wprowadzanie podwyszonej gotowoci operacyjnej w Pastwowej Stray Poarnej na

obszarze wojewdztwa i powiatw, w sytuacji zwikszonego prawdopodobiestwa katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, ktrych skutki mog zagrozi yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu w wielkich rozmiarach albo rodowisku na znacznych obszarach, oraz w przypadku wystpienia i utrzymywania si wzmoonego zagroenia poarowego,
organizowanie wojewdzkich wicze ratowniczych,
kontrolowanie uzgadniania projektw budowlanych w zakresie ochrony przeciwpoarowej,
nadzr i kontrolowanie komendantw powiatowych (miejskich) i komend powiatowych

(miejskich) Pastwowej Stray Poarnej,
sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem bezpieczestwa i higieny suby w komendach powiatowych (miejskich) Pastwowej Stray Poarnej,
analizowanie stanu bezpieczestwa wojewdztwa w zakresie zada realizowanych

przez Pastwow Stra Poarn,
opracowywanie programw szkolenia i doskonalenia zawodowego, z uwzgldnieniem

specyfiki i potrzeb wojewdztwa, oraz organizowanie szkolenia i doskonalenia zawodowego, a take inicjowanie przedsiwzi w zakresie kultury fizycznej i sportu na obszarze wojewdztwa,
uczestniczenie w przygotowywaniu projektu budetu pastwa w czci, ktrej dysponentem jest waciwy wojewoda, w rozdziaach dotyczcych ochrony przeciwpoarowej,
wspieranie inicjatyw spoecznych w zakresie ochrony przeciwpoarowej;

a take:
wspdziaanie z zarzdem oddziau wojewdzkiego Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych RP,
realizowanie zada wynikajcych z innych ustaw.
Do zada komendanta powiatowego (miejskiego) Pastwowej Stray Poarnej nale:
kierowanie komend powiatow (miejsk) Pastwowej Stray Poarnej,
organizowanie jednostek ratowniczo-ganiczych,
organizowanie na obszarze powiatu krajowego systemu ratowniczo-ganiczego,
dysponowanie oraz kierowanie siami i rodkami krajowego systemu ratowniczoganiczego na obszarze powiatu poprzez swoje stanowisko kierowania,
kierowanie jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej z obszaru powiatu

do akcji ratowniczych i humanitarnych poza granic pastwa na podstawie wicych
Rzeczpospolit Polsk umw i porozumie midzynarodowych,
analizowanie dziaa ratowniczych prowadzonych na obszarze powiatu przez podmioty

krajowego systemu ratowniczo-ganiczego,
organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczej,
wspdziaanie z komendantem gminnym ochrony przeciwpoarowej, jeeli komendant

taki zosta zatrudniony w gminie,
wspdziaanie z komendantem gminnym Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych,
rozpoznawanie zagroe poarowych i innych miejscowych zagroe,
opracowywanie planw ratowniczych na obszarze powiatu,
nadzorowanie przestrzegania przepisw przeciwpoarowych,
wykonywanie zada z zakresu ratownictwa,
wstpne ustalanie przyczyn oraz okolicznoci powstania i rozprzestrzeniania si poaru

oraz miejscowego zagroenia,
organizowanie szkolenia i doskonalenia poarniczego,
szkolenie czonkw ochotniczych stray poarnych,
inicjowanie przedsiwzi w zakresie kultury fizycznej i sportu z udziaem podmiotw

krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze powiatu,
wprowadzanie podwyszonej gotowoci operacyjnej w komendzie powiatowej (miejskiej) Pastwowej Stray Poarnej w sytuacji zwikszonego prawdopodobiestwa katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, ktrych skutki mog zagrozi yciu lub zdrowiu
duej liczby osb, mieniu w wielkich rozmiarach albo rodowisku na znacznych obszarach, oraz w przypadku wystpienia i utrzymywania si wzmoonego zagroenia poarowego;
a take:
wspdziaanie z zarzdem oddziau powiatowego Zwizku Ochotniczych Stray Poarnych,
przeprowadzanie inspekcji gotowoci operacyjnej ochotniczych stray poarnych na obszarze powiatu pod wzgldem przygotowania do dziaa ratowniczych,
realizowanie zada wynikajcych z innych ustaw.

Jedn z jednostek organizacyjnych PSP jest Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej im. Jzefa Tuliszkowskiego Pastwowy Instytut Badawczy. Jest ono instytutem badawczym Pastwowej Stray Poarnej nadzorowanym przez ministra spraw wewntrznych i administracji. Bezporedni nadzr nad centrum sprawuje komendant gwny Pastwowej Stray
Poarnej. Statut CNBOP-PIB stanowi, e przedmiotem dziaalnoci instytutu jest prowadzenie
bada naukowych i prac rozwojowych, przystosowywanie ich wynikw do potrzeb praktyki
oraz ich wdraanie. Centrum zajmuje si rwnie wykonywaniem analiz, opinii, ekspertyz, ocen
stanu i rozwoju zakadw przemysowych.
Wspomniane badania naukowe i prace rozwojowe dotycz wielu dyscyplin techniki poarniczej,
takich jak wyposaenie techniczne stray poarnej, wyposaenie techniczne systemu zabezpiecze przeciwpoarowych, podrczny sprzt ganiczy, waciwoci poarowe materiaw oraz
zjawiska powstawania i rozprzestrzeniania si poaru. Niejednokrotnie pracownicy CNBOP-PIB
wykonuj analizy przyczyn powstawania i rozprzestrzenienia si poarw w prowadzonych
postpowaniach na potrzeby sdw, prokuratur, policji i towarzystw ubezpieczeniowych. Eksperci instytutu w ramach swoich zada wsppracuj z jednostkami organizacyjnymi PSP w zakresie bada i techniki stosowanej na potrzeby KSRG. Pracownicy CNBOP-PIB zajmuj si rwnie opracowywaniem i opiniowaniem standardw, a take wspdziaaniem w pracach normalizacyjnych.
Kolejn wan jednostk organizacyjn wykonujc zadania w PSP jest Szkoa Gwna Suby
Poarniczej utworzona rozporzdzeniem Rady Ministrw z dnia 18 stycznia 1982 r. w sprawie
utworzenia Szkoy Gwnej Suby Poarniczej20. SGSP jest jednostk organizacyjn Pastwowej
Stray Poarnej, dziaajc na podstawie ustawy o PSP oraz na podstawie ustawy o szkolnictwie
wyszym21. SGSP ksztaci na kierunku studiw Inynieria bezpieczestwa w specjalnociach:
Inynieria bezpieczestwa poarowego i Inynieria bezpieczestwa cywilnego oraz na kierunku
Bezpieczestwo wewntrzne. Jest uczelni dwuwydziaow. Dziaalno naukowo-dydaktyczna
szkoy jest realizowana na Wydziale Inynierii Bezpieczestwa Poarowego oraz na Wydziale
Inynierii Bezpieczestwa Cywilnego. Studia stacjonarne i niestacjonarne maj ten sam program
zgodny ze standardami kierunku Inynieria bezpieczestwa zatwierdzonymi przez ministra
nauki i szkolnictwa wyszego. Dodatkowo dla osb pragncych doskonali wiedz zawodow
uczelnia oferuje studia podyplomowe i kursy specjalistyczne.
Do zada uczelni, jako jednostki organizacyjnej Pastwowej Stray Poarnej, oprcz dydaktyki
naley uczestniczenie w akcjach ratowniczych w czasie poarw, klsk ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe, a take wykonywanie innych zada okrelonych Ustaw o PSP. Zadania ratownicze realizowane s przede wszystkim przez Wydzia Dziaa RatowniczoGaniczych.
Misj Szkoy Gwnej Suby Poarniczej jako placwki naukowo-dydaktycznej (uczelni) jest
kreowanie wiedzy, jej rozpowszechnianie i wykorzystanie poprzez ksztacenie kadry oficerskiej
dla potrzeb dynamicznego rozwoju ochrony przeciwpoarowej oraz kadr o najwyszych kwalifikacjach w zakresie: oceny stanu zagroe cywilizacyjnych i naturalnych, ochrony ycia, zdrowia, mienia i innych wartoci przed tymi zagroeniami, take wychowanie studentw w poczuRozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 18 stycznia 1982 r. w sprawie utworzenia Szkoy Gwnej Suby Poarniczej, Dz. U. z 1982 r., nr 3, poz. 21.
21 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym, Dz. U. z 2005 r., nr 164, poz. 1365.
20
ciu patriotyzmu, ofiarnoci w subie i w pracy, w poszanowaniu dyscypliny suby i pracy oraz
prowadzenie bada istotnie wzbogacajcych wiedz z zakresu bezpieczestwa obywateli.
W swojej dziaalnoci SGSP kieruje si zasadami rzetelnoci w deniu do prawdy, szacunku
i yczliwoci do pracownikw i studentw bez wzgldu na rnice pogldw, przestrzegajc
zasad transparentnoci procedur i wzajemnego zaufania.
Oprcz SGSP na terenie Polski dziaaj rwnie 2 szkoy aspirantw PSP w Krakowie i Poznaniu. Szkoy dziaaj na zasadzie dwuletniego policealnego studium zawodowego. Nauka w obu
placwkach odbywa si w systemie stacjonarnym (skoszarowanym) dla absolwentw szk
rednich oraz zaocznym dla czynnych funkcjonariuszy PSP. Nauka w szkoach aspirantw koczy si egzaminem pastwowym potwierdzajcym kwalifikacje zawodowe. Po ukoczeniu szkoy absolwenci uzyskuj tytu technika poarnictwa oraz stopie modszego aspiranta.
Za szkolenie korpusu podoficerw odpowiedzialna jest Szkoa Podoficerska Pastwowej Stray
Poarnej w Bydgoszczy. Powoana w 1992 r. szkoa ksztaci straakw ratownikw z terenu
caego kraju na kursach dla podoficerw i szeregowcw, dajcych suchaczom moliwo zajmowania stanowisk przewidzianych dla szeregowcw i podoficerw w Pastwowej Stray Poarnej. Absolwenci oprcz uprawnie do zajmowania stanowisk podoficerskich maj moliwo
dalszego ksztacenia si w ktrej ze szk aspirantw Pastwowej Stray Poarnej.
Ostatni wan jednostk organizacyjn PSP jest Centralne Muzeum Poarnictwa w Mysowicach. Jest to instytucja powoana do gromadzenia, badania oraz opieki nad obiektami posiadajcymi warto historyczn dla polskiego poarnictwa. CMP w Mysowicach peni te funkcj edukacyjn, realizujc lekcje muzealne przeznaczone dla wszystkich typw szk. Muzeum zostao
utworzone 14 wrzenia 1975 r., a jego ekspozycja staa prezentuje zabytkowy sprzt ganiczy.
W strukturze CMP znajduje si rwnie Wielkopolskie Muzeum Poarnictwa w Rakoniewicach,
ktre powstao w 1974 r. Od 1995 r. muzeum rakoniewickie dziaa na zasadzie oddziau zamiejscowego Centralnego Muzeum Poarnictwa w Mysowicach.
4. KRAJOWY SYSTEM RATOWNICZO-GANICZY

Zgodnie z przyjtymi regulacjami ustawowymi wanym zadaniem PSP byo zorganizowanie do
31 grudnia 1994 r. krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (KSRG) majcego na celu ochron
ycia, zdrowia i mienia podczas walki z poarami i innymi miejscowymi zagroeniami, klskami
ywioowymi, ratownictwa technicznego oraz ratownictwa chemicznego.
Z dniem 1 stycznia 1995 r. zacz funkcjonowa w Polsce krajowy system ratowniczo-ganiczy,
ktrego podstawowym celem jest ochrona ycia, zdrowia, mienia lub rodowiska poprzez: walk
z poarami i innymi klskami ywioowymi, ratownictwo techniczne, chemiczne oraz (od 1997
r.) ratownictwo ekologiczne i medyczne.
Podstawowym zaoeniem przy tworzeniu krajowego systemu ratowniczo-ganiczego byo
stworzenie jednolitego i spjnego organizacyjnie podmiotu, skupiajcego powizane ze sob
rne podmioty ratownicze i nie tylko, tak aby w kadej sytuacji zagroenia mona byo skutecznie i efektywnie udzieli profesjonalnej pomocy.
Obecnie krajowy system ratowniczo-ganiczy stanowi integraln cz bezpieczestwa wewntrznego pastwa, realizuje wszelkie dziaania na rzecz ratowania ycia, zdrowia ludzi oraz
zwierzt, mienia lub rodowiska, a take zajmuje si rozpoznawaniem i prognozowaniem poarw, klsk ywioowych lub innych miejscowych zagroe.
4.1. Struktura organizacyjna KSRG

Krajowy system ratowniczo-ganiczy zorganizowany jest w sposb pozwalajcy zapewni cigo funkcjonowania na 3 zasadniczych poziomach: powiatu, wojewdztwa oraz centralnym.
Poziom powiatu
Poziom powiatu jest podstawowym poziomem wykonawczym dziaa ratowniczych na obszarach gminnych i powiatowych. Struktura krajowego systemu ratowniczo-ganiczego w poszczeglnych powiatach jest uzaleniona od sieci dziaajcych na terenie danego powiatu jednostek
ochrony przeciwpoarowej, a take rodzajw moliwych zagroe. Decyzj starosty lub na podstawie umowy cywilnoprawnej do systemu wczone mog by rwnie inne podmioty funkcjonujce na terenie danego powiatu. Poziom powiatowy jest szczeglnie wany ze wzgldu na
zadania polegajce na przyjmowaniu zgosze o zdarzeniach wymagajcych podjcia dziaa,
a take w przypadku gdy zagroenie wykracza poza moliwoci szczebla powiatowego wymagajce wsparcia z poziomu wojewdzkiego lub krajowego. Za alarmowanie oraz dysponowanie
jednostek systemu do dziaa ratowniczych odpowiedzialne jest powiatowe stanowisko kierowania PSP. Jest ono zintegrowane z punktami alarmowymi komponentw systemu (OSP, pogotowie ratunkowe, policja). Stanowisko kierowania PSP wspdziaa rwnie ze stanowiskami
dyurnymi administracji samorzdowej (burmistrz, prezydent miasta, starosta).
Podstawowym zadaniem starosty wynikajcym ze wsppracy z KSRG jest zapewnienie skutecznych warunkw realizacji biecych zada ratowniczych przez podmioty KSRG.
Dziaania starostw polegaj przede wszystkim na:
ustalaniu zasad i zakresu zada podmiotw systemu,
zatwierdzaniu planw ratowniczych oraz programw dziaania powiatowych sub, inspekcji i stray oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu w zakresie ich udziau
w KSRG,
okrelaniu zada KSRG na obszarze powiatu oraz kontroli ich realizacji,
uwzgldnianiu w projekcie budetu powiatu rodkw finansowych niezbdnych do skutecznego dziaania ratowniczych powiatowych sub, inspekcji i stray oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu.
W sytuacjach nadzwyczajnych zagroe ycia, zdrowia lub rodowiska, a take w sytuacjach

kryzysowych starosta ma rwnie za zadanie powoa i przewodniczy powiatowemu zespoowi
reagowania kryzysowego. Oprcz zespou reagowania kryzysowego w kadym powiecie powinno znajdowa si powiatowe centrum zarzdzania kryzysowego.
W kadym starostwie znajduje si przygotowany przez powiatowego komendanta PSP i zatwierdzony przez starost plan ratowniczy powiatu, zawierajcy podstawowe zadania i procedury postpowania na wypadek zagroe. W planie ratowniczym okrelone s zadania dla podmiotw wchodzcych w skad systemu ratowniczo-ganiczego i dla podmiotw wspdziaajcych oraz zasady i sposb ich alarmowania.
W przypadku gdy zdarzenie swym zasigiem wykracza poza obszar powiatu, przekracza moliwoci sprztowe/kadrowe jednostek systemu ratowniczo-ganiczego dziaajcych na obszarze
powiatu (na przykad przez wystpienie wielu zdarze jednoczenie lub nagy wzrost skali zdarzenia), uruchamiany jest wyszy poziom KSRG poziom wojewdzki.
Kierowanie/dowodzenie dziaaniami ratowniczymi, ktrych rozmiar lub zasig przekracza moliwoci si ratowniczych poziomu powiatu przejmuje komendant wojewdzki PSP lub upowaniony przez niego oficer.
Poziom wojewdzki
Poziom wojewdzki odgrywa rol wspomagajc i koordynacyjn w sytuacjach wymagajcych
uycia si i rodkw spoza powiatu, w ktrym ma miejsce zdarzenie. Podstawowe siy i rodki
krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na poziomie wojewdztwa stanowi wojewdzki
odwd operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siy i rodki z poziomw powiatowych), a take krajowa baza sprztu specjalistycznego.
Za alarmowanie oraz dysponowanie jednostek systemu do dziaa odpowiedzialne jest wojewdzkie stanowisko koordynacji ratownictwa PSP wspdziaajce z centrami zarzdzania kryzysowego wojewodw oraz administracj zespolon (np. komendantem wojewdzkim policji,
wojewdzkim inspektorem ochrony rodowiska, wojewdzkim inspektorem nadzoru budowlanego, wojewdzkim inspektorem sanitarnym) i niezespolon (oddziaem Stray Granicznej, Krajowym Zarzdem Gospodarki Wodnej, Urzdem eglugi rdldowej, WKU i in.).
Za koordynacj dziaa jednostek KSRG z podmiotami wspdziaajcymi z systemem na obszarze wojewdztwa odpowiada wojewoda, stojc na czele wojewdzkiego zespou reagowania
kryzysowego.
Procedury dziaania i uruchamiania systemu ratowniczo-ganiczego na poziomie wojewdztwa
w odniesieniu do poszczeglnych typw zagroe s okrelone w wojewdzkim planie ratowniczym, do opracowania ktrego zobowizany jest komendant wojewdzki PSP. Ich tre stanowi
wybrane elementy planw ratowniczych tych powiatw, w ktrych siy i rodki s niewystarczajce do usuwania istniejcych tam zagroe.
Podobnie jak w przypadku poziomu powiatowego w przypadku zdarzenia, w ktrym siy i rodki KSRG na poziomie wojewdztwa oka si niewystarczajce lub zdarzenie przekracza obszar
wojewdztwa, uruchamiany jest najwyszy poziom systemu ratowniczego poziom centralny.
Kierowanie /dowodzenie dziaaniami ratowniczymi, ktrych rozmiar lub zasig przekracza
moliwoci si ratowniczych poziomu wojewdzkiego, przejmuje komendant gwny PSP, ewentualnie upowaniony przez komendanta oficer.
Poziom centralny
Poziom centralny spenia rol wspomagajc i koordynacyjn w sytuacjach wymagajcych uycia si i rodkw spoza wojewdztwa, w ktrym ma miejsce zdarzenie.
Podstawowe siy i rodki krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na poziomie centralnym to
centralny odwd operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siy i rodki z poziomw
wojewdzkich), krajowe bazy sprztu specjalistycznego, a take siy i rodki szk PSP.
Dysponowanie jednostek systemu do dziaa ratowniczych oraz alarmowanie podmiotw

wspdziaajcych odbywa si poprzez Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony
Ludnoci (penice rwnie funkcj midzyresortowego centrum zarzdzania kryzysowego).
Uruchamianie poziomw wspomagania wojewdzkiego i centralnego nastpuje na danie kierujcego dziaaniami ratowniczymi poprzez: powiatowe stanowisko kierowania przy uruchamianiu poziomu wojewdzkiego i wojewdzkie stanowisko koordynacji ratownictwa przy
uruchamianiu poziomu centralnego.
W przypadku zagroe wymagajcych wspdziaania na szczeblu centralnym podmiotw KSRG
z podmiotami innych resortw rol koordynatora peni minister waciwy do spraw wewntrznych przy pomocy zespou ds. kryzysowych i centrum zarzdzania kryzysowego tworzonego na
bazie Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci.
Przyjta i realizowana w praktyce filozofia krajowego systemu ratowniczo-ganiczego zakada
cis wspprac ze wszystkimi podmiotami posiadajcymi sprzt, kadr lub bazy danych przydatne w prowadzeniu dziaa ratowniczych. Kady podmiot mogcy realizowa lub wspomaga
dziaania ratownicze moe wsppracowa z KSRG albo w jego strukturze organizacyjnej, albo
jako podmiot wspomagajcy prowadzenie bezporednich dziaa systemu.
Na szczeblu centralnym podpisywane s przez komendanta gwnego PSP porozumienia o wczeniu do systemu lub wspdziaaniu z systemem podmiotw, ktrych dziaalno moe by
przydatna w akcjach ratowniczych. S to zarwno organizacje pozarzdowe, jak i profesjonalne
suby ratownicze. Porozumienia zawierane na szczeblu centralnym okrelaj oglne ramy
wsppracy w zakresie ratownictwa i s podstaw do zawierania szczegowych porozumie na
poziomie wojewdzkim i powiatowym.
System wspomagaj na zasadzie zawartych porozumie suby, inspekcje i strae, m.in.: Morska
Suba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), stacje ratownictwa grniczego, policja, Stra Graniczna, Pastwowa Inspekcja Ochrony rodowiska, Pastwowa Agencja Atomistyki, Instytut
Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe oraz organizacje pozarzdowe, takie jak: GOPR, WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, Polski Zwizek Alpinizmu. Siy i rodki
KSRG mog by w dowolnym momencie i w penym zakresie skierowane do dziaa ratowniczych poprzez stanowiska kierowania Pastwowej Stray Poarnej.
Pewna cz zasobw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego jest zorganizowana w postaci
odwodw operacyjnych. Odwody operacyjne organizowane s w oparciu o siy danego wojewdztwa, tworzc wojewdzkie odwody operacyjne przeznaczone do prowadzenia dziaa ratowniczych w sytuacji, gdy skutki zdarzenia przekraczaj moliwoci potencjau ratowniczego
powiatw.
W kadym z 16 wojewdztw istnieje wojewdzka brygada odwodowa skadajca si z kompanii
ganiczych, specjalnych i powodziowych wojewdzkiego odwodu operacyjnego, specjalistycznych grup ratowniczych, a take kompanii i plutonw logistycznych. Wybrane pododdziay wojewdzkiego odwodu operacyjnego mog zosta wczone do centralnego odwodu operacyjnego
po spenieniu wymaga opisanych w zaczniku nr 1 do rozkazu nr 2 komendanta gwnego

Pastwowej Stray Poarnej z dnia 18 stycznia 2010 roku22.
Ryc. 7. Struktura KSRG

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: http://www.psplubaczow.pl/o-nas/ksrg.
Centralny odwd operacyjny jest przeznaczony do prowadzenia dziaa ratowniczych na obszarze caego kraju w sytuacji, gdy skala zdarzenia przekracza moliwoci si ratowniczych wojewdztwa.
W skad centralnego odwodu wchodz:
dowdztwo centralnego odwodu,
oddziay taktyczne,
pododdziay taktyczne,
Rozkaz nr 2 komendanta gwnego Pastwowej Stray Poarnej z dnia 18 stycznia 2010 r. w sprawie
organizacji centralnego odwodu operacyjnego krajowego systemu ratowniczo-ganiczego.
22
pododdziay logistyczne,
pododdziay szkolne,
krajowi specjalici ds. ratownictwa oraz eksperci ds. prognozowania zagroe.
Kompanie i wybrane specjalistyczne grupy mog by w razie potrzeby dysponowane w dowoln

cz kraju, a ponadto do pastw graniczcych z Polsk lub innych wystpujcych o pomoc ratownicz.
Wedug stanu na dzie 31 grudnia 2013 r. w strukturze KSRG znajdoway si:
Komenda Gwna Pastwowej Stray Poarnej,
16 komend wojewdzkich Pastwowej Stray Poarnej,
335 komend powiatowych/miejskich Pastwowej Stray Poarnej,
500 (w tym 5 szkolnych) jednostek ratowniczo-ganiczych PSP,
3993 jednostki OSP,
4 zakadowe strae poarne.
4.2. Zadania KSRG

Dziaania wykonywane przez PSP w ramach KSRG mona podzieli na: ratownictwo wodne,
chemiczne i ekologiczne, wysokociowe, techniczne oraz medyczne. Zasady organizacji mwi,
e w zakresie podstawowym do zada ratownictwa wodnego w krajowym systemie ratowniczoganiczym nale: niesienie pomocy toncym poprzez dotarcie do poszkodowanych lub zagroonych ludzi oraz udzielenie im kwalifikowanej pierwszej pomocy, a take ratowanie ycia ludzi
na wodach powodziowych poprzez dotarcie do poszkodowanych lub zagroonych osb oraz
udzielenie im kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz ewakuacj ich poza stref zagroenie. Jednostki specjalistyczne gotowe realizowa zadania ratownictwa wodnego powinny by w stanie
likwidowa lub ogranicza nage zagroenia wywoane przez substancje niebezpieczne lub inne
czynniki szkodliwe dla rodowiska wodnego.
Z kolei w zakresie podstawowym do zada ratownictwa chemicznego i ekologicznego w krajowym systemie ratowniczo-ganiczym nale: rozpoznanie i zabezpieczenie miejsca zdarzenia
oraz wyznaczenie strefy zagroenia wraz z podjciem prby identyfikacji zagroenia, a take
ewakuacja poszkodowanych i zagroonych ludzi oraz zwierzt poza stref zagroenia. Minimalny zakres zada realizowanych w zakresie podstawowym obejmuje take: ostrzeganie i alarmowanie o zagroeniu, informowanie o zasadach zachowania si, przeprowadzanie pomiarw
za pomoc dostpnych przyrzdw oraz ograniczanie skutkw wycieku substancji ropopochodnych. Stawianie kurtyn wodnych oraz prowadzenie czynnoci w zakresie dekontaminacji wstpnej ludzi na granicy strefy zagroenia przy uyciu dostpnego sprztu nale take do podstawowym zada jednostek specjalistycznych o profilu chemiczno-ekologicznym.
W zakresie podstawowym do zada ratownictwa wysokociowego w krajowym systemie ratowniczo-ganiczym naley dotarcie ratownika w d (za pomoc dostpnego sprztu i metod,
takich jak drabina, asekuracja czy zjazd z wykorzystaniem liny i wzw), dotarcie ratownika ma
wysoko (z wykorzystaniem lin i sprztu do asekuracji i autoasekuracji, drabin poarniczych
i podnonikw oraz dostpnych staych zabezpiecze) oraz praca ratownika w podparciu poprzez bezporednie wpicie w stay punkt asekuracyjny (lub stanowisko), do liny pionowej lub
do liny poziomej. Dodatkowymi zadaniami w tym zakresie s ewakuacja osb, zwierzt i mienia
przez wycignicie lub opuszczenie z asekuracj z wykorzystaniem sprztu, przez uycie ruchomego bloczka, wza lub skokochronu (jeli stanowi wyposaenie jednostki).
W zakresie podstawowym do najwaniejszych zada ratownictwa technicznego w krajowym
systemie ratowniczo-ganiczym naley niesienie pomocy uwizionym osobom poprzez dotarcie
do poszkodowanych lub zagroonych ludzi oraz stabilizacja, cicie, rozpieranie, podnoszenie lub
przemieszczanie elementw konstrukcji instalacji i urzdze, a take obiektw oraz przeszkd
naturalnych i sztucznych w celu zlikwidowania lub ograniczenia zagroenia dla osb, zwierzt,
rodowiska, infrastruktury i mienia w ramach posiadanego wyposaenia.
Z kolei do najwaniejszych zada w podstawowym zakresie ratownictwa medycznego w KSRG
nale: wykonywanie czynnoci w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy, w tym resuscytacja kreniowo-oddechowa bezprzyrzdowa i przyrzdowa (z podaniem tlenu oraz zastosowaniem defibrylatora zautomatyzowanego), tamowanie krwotokw zewntrznych i opatrywanie
ran, unieruchomienie zama i podejrze zama koci oraz zwichni, ochrona przed wychodzeniem lub przegrzaniem. Wrd obowizujcych zada naley wymieni take: prowadzenie
wstpnego postpowania przeciwwstrzsowego poprzez waciwe uoenie osb w stanie nagego zagroenia zdrowotnego, ochron termiczn osb w stanie nagego zagroenie zdrowotnego, stosowanie tlenoterapii biernej, ewakuacj z miejsca zdarzenia osb w stanie nagego zagroenia zdrowotnego, wsparcie psychiczne osb w stanie nagego zagroenia zdrowotnego
oraz prowadzenie segregacji pierwotnej.
Wszystkie jednostki organizacyjne KSRG w ramach PSP maj jasno przypisane zadania. Oprcz
ogu dziaa ratowniczo ganiczych wiele z nich ma przypisane jeszcze specjalizacje, ktrych
zakres podstawowy zosta opisany w powyszym podrozdziale niniejszego opracowania.
5. PODSUMOWANIE
Od momentu powstania Pastwowej Stray Poarnej, to jest przeomu 1991 i 1992 r., do dnia
dzisiejszego miny ponad 22 lata. W tym czasie w Polsce, ale take w pozostaej czci Europy
dokonay si ogromne przemiany gospodarcze, technologiczne i kulturalne, za ktrymi moda
organizacja, jak bya Pastwowa Stra Poarna, musiaa nada. Dziki ogromowi zaangaowania i pracy, jak woono w utworzenie i rozwj PSP Polska moe dzisiaj szczyci si sub
poarnicz na wiatowym poziomie, cieszc si ogromnym zaufaniem Polakw.
Od r. 1992 przepisy dotyczce ochrony przeciwpoarowej oraz organizacji Pastwowej Stray
Poarnej byy wielokrotnie zmieniane i ujednolicane. Celem wprowadzanych zmian byo stworzenie spjnego, dobrze dziaajcego systemu, zapewniajcego czynn i biern ochron przeciwpoarow. Duym wyzwaniem oraz wanym okresem w procesie organizowania ochrony
przeciwpoarowej w Polsce po roku 1992 by moment wstpienia Polski do Unii Europejskiej.
Rok 2004 obfitowa w wiele zmian w ustawach i rozporzdzeniach, w tym rwnie dotyczcych
bezpieczestwa i ratownictwa.
Cytujc raport Stra poarna na tle innych instytucji ycia publicznego raport z bada ilociowych23 wykonany przez CBOS dla Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej: Dziaalno
Stray Poarnej jest oceniana najwyej spord wszystkich uwzgldnionych w badaniu instytucji
publicznych, w tym innych sub mundurowych i instytucji o charakterze usugowym. W porwnaniu z pozostaymi instytucjami Stra Poarna jest rwnie zdecydowanie najrzadziej krytykowana. () Na tle pozostaych instytucji publicznych Stra Poarna jest organizacj osigajc najwysze notowania. W konfrontacji z pozostaymi instytucjami wyrnia si najwyszym
poparciem spoecznym, wyraajcym si w najwyszym odsetku korzystnych ocen jej dziaalnoci (91%).
Wyraone opinie przedstawiono na rycinie 8 z cytowanego wczeniej opracowania.
Ryc. 8. Ocena dziaalnoci Stray Poarnej na tle innych instytucji

rdo: Stra poarna na tle innych instytucji ycia publicznego raport z bada ilociowych,
CBOS, Warszawa kwiecie 2010, s. 6.
Stra poarna na tle innych instytucji ycia publicznego raport z bada ilociowych, CBOS, Warszawa
kwiecie 2010.
23
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Dekret z dnia 27 grudnia 1974 r. o subie funkcjonariuszy poarnictwa, Dz. U. z 1974 r., nr
50, poz. 321.
Mazur S., 20 lat Pastwowej Stray Poarnej, SA PSP Krakw, 2012.
Rozkaz nr 2 komendanta gwnego Pastwowej Stray Poarnej z dnia 18 stycznia 2010 r.
w sprawie organizacji centralnego odwodu operacyjnego krajowego systemu ratowniczoganiczego.
Rozporzdzenie ministra gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada bazy i stacje paliw pynnych, rurocigi przemysowe dalekosine suce do transportu ropy naftowej i produktw naftowych i ich usytuowanie, Dz. U. z 2005 r., nr 243, poz. 2063.
Rozporzdzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie, Dz. U. z 2002 r., nr 75,
poz. 690.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 22 wrzenia 2000 r.
w sprawie szczegowych zasad wyposaenia jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej, Dz. U. z 2000 r., nr 93, poz. 1035.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 25 padziernika
2005 r. w sprawie wymaga kwalifikacyjnych oraz szkole dla straakw jednostek ochrony przeciwpoarowej i osb wykonujcych czynnoci z zakresu ochrony przeciwpoarowej,
Dz. U. z 2005 r., nr 215, poz. 1823.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r.
w sprawie przeciwpoarowego zaopatrzenia w wod oraz drg poarowych,
Dz. U. z 2009 r., nr 124, poz. 1030.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r.
w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw,
Dz. U. z 2010 r., nr 109, poz. 719.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r.
w sprawie szczeglnych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego,
Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239.
Rozporzdzenie ministra rodowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegowych
zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasu, Dz. U. z 2006 r., nr 58, poz. 405.
Rozporzdzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogowe obiekty inynierskie
i ich usytuowanie, Dz. U. z 2000 r., nr 63, poz. 735.
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 18 stycznia 1982 r. w sprawie utworzenia Szkoy
Gwnej Suby Poarniczej, Dz. U. z 1982 r., nr 3, poz. 21.
Stra poarna na tle innych instytucji ycia publicznego raport z bada ilociowych, CBOS,
Warszawa 2010.
Ustawa o ochronie przeciwpoarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r, Dz. U. z 1991 r., nr 81, poz.
351.
Ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o ochronie przeciwpoarowej, Dz. U. z 1975 r., nr 20, poz.
106.
17. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej, Dz. U. z 1991 r., nr 88, poz.
400.
18. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym, Dz. U. z 2005 r., nr 164, poz.
1365.
19. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r., Prawo budowlane, Dz. U. z 1994 r., nr 89, poz. 414.
20. Wymagania oglne dla samochodw ratowniczo-ganiczych, KG PSP-CNBOP czerwiec
2002.
21. Wymagania szczegowe dla samochodw ratowniczo-ganiczych, KG PSP-CNBOP czerwiec
2002.
22. Wytyczne standaryzacji pojazdw poarniczych i innych rodkw transportu Pastwowej
Stray Poarnej, KG PSP kwiecie 2011.
Strony internetowe
1.
http://www.straz.gov.pl/page/index.php?str=1665
CZ II
STATYSTYKA POAROWA
CZ II STATYSTYKA POAROWA

POARY W WIETLE STATYSTYK WIATOWYCH

1. Wstp........................................................................................................................................................... 82
2. Poary w wietle bada wiatowego Centrum Statystyki Poarowej.. 84
3. Poary w wietle bada Centrum Statystyki Poarowej CTIF.. 89
4. Podsumowanie.................... 98
Literatura..... 100
1. WSTP
Statystyka jest nauk zajmujc si ilociow i jakociow analiz otaczajcych nas zjawisk
i rzeczy. Termin statystyka pochodzi od aciskiego sowa status, oznaczajcego: pastwo,
stan. Rodowd statystyki wywodzi si natomiast z czasw staroytnych i prowadzonych wwczas powszechnych spisw ludnoci. To wanie z tym okresem wie si pocztki statystki
i bada statystycznych.
Dzisiaj statystyka, cho rwnie zajmuje si oglnie rozumianymi gromadzeniem i analiz danych, ma o wiele szersze znaczenie i przede wszystkim wiksze zastosowanie w praktyce ycia
spoecznoci. W poczeniu z rachunkiem prawdopodobiestwa w ostatnim stuleciu statystyka
staa si jedn z najwaniejszych nauk wspczesnego wiata.
Badania statystyczne na og prowadzone s w okrelonych czasie oraz przestrzeni i kocz si
sporzdzeniem opracowania analitycznego zgromadzonych danych. Statystyka zasadniczo dzieli
si na 2 gwne dziay: statystyk opisow zajmujc si gromadzeniem i opracowaniem danych
oraz statystyk matematyczn zajmujc si badaniem zalenoci i prawidowoci w zbiorze
analizowanych danych. Wspczenie, w dobie powszechnej informatyzacji, statystyka i badania
w ramach niej prowadzone stanowi podstaw do podejmowania decyzji, okrelania strategii
dziaa oraz planowania praktycznie we wszystkich sferach ycia spoeczestw.
W dzisiejszych czasach analizy statystyczne prowadzone s we wszystkich dziedzinach ycia
i obszarach funkcjonowania kadego pastwa. S podstaw planowania rozwoju gospodarki
oraz poznawania i wyjaniania mechanizmw odpowiedzialnych za szeroko pojmowany rozwj
spoeczny. W statystyce wyrnia si 3 podstawowe obszary dziaa obejmujce:
pozyskiwanie informacji statystycznej,
analiz informacji statystycznej,
prognozy statystyczne.
Realizacja tych 3 podstawowych zada daje moliwo zrozumienia natury zachodzcych zjawisk oraz wiadomego kierowania procesami gospodarczymi i spoecznymi, a take umoliwia
analizowanie bezpieczestwa w rnych obszarach funkcjonowania pastwa i spoeczestwa
oraz planowanie dziaa w tym obszarze.
Rwnie w sferze ochrony przeciwpoarowej badania statystyczne stanowi podstaw analizowania sytuacji, rozwizywania problemw w zakresie bezpieczestwa, optymalizacji dziaalnoci systemw ratowniczych, strategicznego planowania itd.
Analizy statystyczne w ramach ochrony przeciwpoarowej dotycz takich obszarw jak:
organizacja i funkcjonowanie jednostek ochrony przeciwpoarowej,
funkcjonowanie pastwowego systemu ratowniczo-ganiczego,
gospodarka finansowa,
gospodarka sprztowa,
zatrudnienie,
wyszkolenie,
dziaania operacyjne,
prewencja poarowa,
straty poarowe,
przyczyny zdarze,
przestpstwa z uyciem ognia itd.
W ostatnich dziesicioleciach zrodziy si inicjatywy gromadzenia i porwnywania danych dotyczcych problematyki poarowej wybranych pastw. Po raz pierwszy dane takie byy zbierane
w latach 70. ubiegego wieku przez National Fire Protection Association (NFPA) w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W tamtych latach obejmoway one swym zasigiem dane statystyczne
z 5 pastw: Stanw Zjednoczonych Ameryki, Wielkiej Brytanii, Kanady, Japonii i Szwecji1.
W latach 80. i 90. XX w. zbieraniem i analiz danych na poziomie midzynarodowym zajy si
rwnie takie instytucje jak: wiatowe Centrum Statystyki Poarowej w Genewie (World Fire
Statistics Centre) oraz Centrum Statystyki Poarowej przy Midzynarodowym Komitecie Technicznym Prewencji i Zwalczania Poarw CTIF (Centre of Fire Statistics, CTIF)2. Informacje statystyczne dotyczce poarw przekazywane s przez poszczeglne pastwa do wyej wymienionych orodkw na zasadzie dobrowolnoci i bez adnych zobowiza. Opracowane analizy
statystyczne s rwnie dostpne bezpatnie dla zainteresowanych osb i instytucji na caym
wiecie. Daje to moliwo w miar obiektywnego porwnania sytuacji poarowej, zagroe
zwizanych z poarami czy te skutecznoci podejmowanych dziaa na rzecz redukcji zagroe
poarowych i tym samym poprawy bezpieczestwa zarwno na poziomie lokalnym, jak i w skali
globalnej na poziomie pastwa.
Do prowadzenia ocen porwnawczych doskonale nadaj si rnego rodzaju wskaniki, takie
jak: iloci poarw na tysic mieszkacw, liczby ofiar miertelnych poarw na 100 tys. mieszkacw czy liczby ofiar miertelnych na 1000 poarw. Poniej zostan przedstawione wybrane
dane statystyczne oraz wskaniki z opracowa statystycznych sporzdzonych przez wiatowe
Centrum Statystyki Poarowej w Genewie oraz Centrum Statystyki Poarowej przy Midzynarodowym Komitecie Technicznym Prewencji i Zwalczania Poarw CTIF3.
N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, J. Hall, World Fire Statistics, Report No. 10, Center of Fire Statistics of CTIF, 2005, s. 17.
2 Tame.
3 Tame.
1
2. POARY W WIETLE BADA WIATOWEGO CENTRUM STATYSTYKI

POAROWEJ
wiatowe Centrum Statystki Poarowej powstao w Genewie w roku 19814. Jego utworzenie
byo poprzedzone badaniami przeprowadzonymi w latach 1975-1978 przez Toma Wilmota
z Uniwersytetu w Sussex w Wielkiej Brytanii, ktrych celem bya analiza kosztw ponoszonych
w zwizku z poarami w wybranych 12 pastwach europejskich5. Badania byy finansowane
przez Association for The Study of Insurance Economics. Jest to stowarzyszenie powszechnie
znane pod nazw Geneva Association, ktre wspiera m.in. wszelkie prace badawcze w obszarze
zalenoci wystpujcych pomidzy ubezpieczeniami a ich ekonomicznymi skutkami.
Wynikiem przeprowadzonych bada by dokument European Fire Costs The Wasteful Statistical Gap6, w ktrym po raz pierwszy zaprezentowana zostaa metodyka szacowania strat poarowych i kosztw z tym zwizanych, jakie ponosz wybrane pastwa. Wedug autora powyszego opracowania w wielu krajach rozwinitych koszt poarw zosta oszacowany przecitnie na
poziomie ok. 1% PKB. Innym ciekawym wnioskiem z przeprowadzonych bada byo zwrcenie
uwagi na niski poziom zaangaowania politykw i wadz w tych pastwach w podejmowaniu
dziaaniach na rzecz ograniczenia strat poarowych.
Zestawienia statystyczne publikowane przez Geneva Association prezentuj dane statystyczne
w nastpujcych obszarach:
straty bezporednie w poarach,
straty porednie w poarach,
ofiary miertelne w poarach,
koszty utrzymania stray poarnej,
koszty administracyjne towarzystw ubezpieczeniowych,
koszty ochrony przeciwpoarowej obiektw.
W tabelach 1 do 7 przedstawiono wybrane zestawienia statyczne w grupie pastw wsppracujcych z Geneva Association, publikowane corocznie w biuletynie statystycznym World Fire
Statistics Information Bulletin of The World Fire Statistics Centre.
T. Wilmot, T. Paish, The World Fire Statistics Centre, International Association for Fire Safety Science
Newsletter, January 2005, No. 18, s. 3.
5
Wielka Brytania, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Republika Federalna Niemiec, Holandia, Wochy,
Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria.
6
T. Wilmot, European Fire Costs The Wasteful Statistical Gap, The University of Sussex, Centre for Contemporary European Studies, Brighton 1979.
4
Tabela 1. Straty bezporednie w poarach w milionach*

LP.
PASTWO
WALUTA
Singapur
SGD
Sowenia
SIT
Australia
Republika
Czeska
Hiszpania
6
7
STRATY BEZPOREDNIE
KOSZT JAKO
ODSETEK PKB
0,04
UWAGI
2007
110
2008
110
2009
115
905
1000
945
0,07
[2002-2004]
AUD
0,08
CZK
2450
3700
2450
0,08
EUR
910
0,08
[2008]
Polska
PLN
900
1450
1150
0,09
USA
Nowa
Zelandia
Japonia
USD
16 500
17 500
14 000
0,11
NZD
180
240
0,12
JPY
600
615
605
0,12
EUR
2950
2850
3050
0,12
GBP
1700
1950
1800
0,13
12
Niemcy
Wielka
Brytania
Holandia
EUR
900
1050
925
0,17
13
Finlandia
EUR
315
305
295
0,17
14
Szwecja
SEK
5400
5950
5550
0,18
15
Wochy
EUR
2500
3150
3750
0,2
16
Dania
DKK
4050
[2005-2007]
17
Francja
EUR
3400
4550
0,2
0,2
18
Norwegia
NOK
0,22
[2003-2005]
9
10
11
*dla
Japonii w miliardach
rdo: Praca zbiorowa, World Fire Statistics Bulletin, No. 28, October 2012, The Geneva Association Risk & Insurance Economics, Geneva 2012, s. 3.
Tabela 2. Straty porednie w poarach liczone jako odsetek PKB
LP.
PASTWO
KOSZT JAKO ODSETEK PKB 2007-2009
UWAGI
USA
0,002
Norwegia
0,002
[2003-2005]
Republika Czeska
0,005
[2000-2002]
Japonia
0,006
Nowa Zelandia
0,007
[2004]
10
Szwecja
0,009
11
Wielka Brytania
0,01
12
Finlandia
0,01
[1995-1996]
13
Francja
0,01
[2005-2007]
14
Niemcy
0,014
15
Wochy
0,014
[1993-1994]
16
Sowenia
0,021
[2002-2004]
17
Holandia
0,027
18
Dania
0,029
[1993-1995]
Tabela 3. Ofiary miertelne poarw

LP.
PASTWO
LICZBA OFIAR
Australia
2007
115
2008
120
2009
175
Austria
30
55
40
Barbados
Dania
70
90
70
Finlandia
95
110
110
Francja
605
595
595
Niemcy
435
500
540
Grecja
240
130
110
Wgry
175
180
150
10
Irlandia
55
45
55
11
Wochy
250
285
285
12
Japonia
2050
2000
1900
13
Holandia
70
100
60
14
Nowa Zelandia
35
35
35
15
Norwegia
70
70
55
16
Polska
600
585
565
17
Portugalia
75
65
55
18
Rumunia
440
410
355
19
Singapur
20
Sowenia
15
10
10
21
Hiszpania
255
270
205
22
Szwecja
110
130
140
23
Szwajcaria
15
30
25
24
Wielka Brytania
465
475
460
USA
3750
3650
3300
25
rdo: Praca zbiorowa, World Fire Statistics Bulletin, No. 28, October 2012, The Geneva Association Risk & Insurance Economics, Geneva 2012, s. 4-5.
Tabela 4. Ofiary miertelne poarw w przeliczeniu na 100 tys. ludnoci

LICZBA OFIAR MIERTELNYCH
W LATACH
0,05
2007-2009
UWAGA
PASTWO
Singapur
Szwajcaria
0,33
Wochy
0,46
Holandia
0,46
Austria
0,47
Hiszpania
0,54
Sowenia
0,59
Niemcy
0,6
Portugalia
0,61
10
Wielka Brytania
0,76
11
Kanada
0,77
12
Australia
0,79
13
Nowa Zelandia
0,82
14
Francja
0,96
15
USA
1,17
16
Irlandia
1,19
17
Belgia
1,21
[2004]
18
Norwegia
1,33
19
Szwecja
1,37
20
Dania
1,41
21
Grecja
1,41
22
Polska
1,53
23
Japonia
1,57
24
Barbados
1,65
[2007-2008]
25
Wgry
1,68
26
Rumunia
1,86
LP.
Finlandia
1,98
27
rdo: Praca zbiorowa, World Fire Statistics Bulletin, No. 28, October 2012, The Geneva Association Risk & Insurance Economics, Geneva 2012, s. 4-5.
Tabela 5. Koszty utrzymania stray poarnej liczone jako odsetek PKB

LP.
PASTWO
Singapur
KOSZT JAKO ODSETEK PKB

2007-2009
0,03
Sowenia
0,05
[2002-2004]
Dania
0,07
[2006-2007]
Norwegia
0,11
[2003-2005]
Wgry
0,13
[2007-2008]
10
Szwecja
0,13
11
Nowa Zelandia
0,16
12
Polska
0,16
13
Australia
0,17
14
Finlandia
0,19
15
Portugalia
0,19
[2006-2008]
16
Holandia
0,2
17
Wielka Brytania
0,2
18
USA
0,28
UWAGI
-
Japonia
0,29
19
Tabela 6. Koszty administracyjne towarzystw ubezpieczeniowych liczone jako odsetek PKB
LP.
PASTWO
Singapur

2007-2009
0,02
Finlandia
0,03
Niemcy
0,04
[2005-2007]
Wochy
0,04
Szwecja
0,05
Sowenia
0,06
[2002-2004]
Francja
0,07
[2006-2008]
Nowa Zelandia
0,08
[2004]
Dania
0,09
[2005-2007]
10
Japonia
0,09
11
Norwegia
0,1
[2003-2005]
12
Wielka Brytania
0,1
UWAGI
-
USA
0,12
13
Tabela 7. Koszty ochrony przeciwpoarowej obiektw liczone jako odsetek PKB

UWAGI
Japonia

2007-2009
0,13
Sowenia
0,16
[2002-2004]
Francja
0,18
[2006-2008]
Republika Czeska
0,18
Szwecja
0,2
Nowa Zelandia
0,24
Wielka Brytania
0,25
Dania
0,26
[2005-2007]
Kanada
0,32
[2006-2008]
10
Holandia
0,32
11
USA
0,33
12
Wochy
0,35
[2006-2008]
13
Australia
0,35
[2006]
14
Norwegia
0,36
[2003-2005]
LP.
PASTWO
Singapur
0,41
15
3. POARY W WIETLE BADA CENTRUM STATYSTYKI POAROWEJ CTIF

Zestawienia statystyczne World Fire Statistics s opracowywane przez Centrum Statystyczne
Midzynarodowego Komitetu Technicznego Prewencji i Zwalczania Poarw CTIF7. Zakres prowadzonych analiz statystycznych obejmuje wymienione poniej dziay (ryc. 1):
7
8
statystyka dziaalnoci jednostek stray poarnej (Statistics of Fire Service Activities),
statystyka poarw (Statistics of Fires),
statystyka metod gaszenia poarw (Statistics of The Methods of Fire Suppression),
statystyka zastosowania technik bezpieczestwa poarowego oraz odpowiednich materiaw (Statistics of Use and Production of Fire Safety Technologies and Related Materials),
statystyka wyszkolenia i szkolenia poarniczego (Statistics of Fire Education and Training),
statystyka ekonomicznych aspektw bezpieczestwa poarowego (Statistics of Economic Aspects of Fire Safety),
statystyczne aspekty nauki o bezpieczestwie poarowym (Statistical Aspects of Fire Safety Science),
statystyczne aspekty bezpieczestwa poarowego produktw i materiaw (Statistical

Aspects of Fire Safety of Products and Materials)8.
CTIF Comit Technique International de Prvention et D'Extinction du Feu.

N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, J. Hall, World Fire Statistics, Report No. 10, dz. cyt., s. 15.
W tabelach od 8 do 11 pokazano zestawienia liczbowe dotyczce poarw oraz ich skutkw

w wybranych pastw wiata, w tym rwnie dla Polski.
STATYSTYKA
DZIAALNOCI
JEDNOSTEK STRAY
POARNEJ
STATYSTYKA POARW
STATYSTYKA METOD
GASZENIA POARW
STATYSTYCZNE ASPEKTY
BEZPIECZESTWA
POAROWEGO
PRODUKTW
I MATERIAW
STATYSTYCZNE ASPEKTY
NAUKI O BEZPIECZESTWIE
POAROWYM
STATYSTYKA
POAROWA
STATYSTYKA
EKONOMICZNYCH
ASPEKTW
BEZPIECZESTWA
POAROWEGO
STATYSTYKA ZASTOSOWANIA TECHNIK BEZPIECZESTWA POAROWEGO ORAZ

ODPOWIEDNICH
MATERIAW
STATYSTYKA
WYSZKOLENIA
I SZKOLENIA
POARNICZEGO
Ryc. 1. Gwne dziay statystyki poarowej

rdo: N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, J. Hall, World Fire Statistics, Report No. 10, Center of Fire Statistics of CTIF, 2005, s. 15.
Jak mona zauway, w przeliczeniu na tysic mieszkacw w Polsce odnotowujemy rocznie ok.
4,05 poarw, co jest wartoci blisko dwukrotnie wysz od redniej dla grupy 40 pastw respondentw, ktra wynosi 2,46. W poarach w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw w latach
2006-2010 gino w Polsce przecitnie 1,52 osb, przy redniej 2,31 dla grupy 40 pastw respondentw (tab. 9).
W przypadku ofiar rannych w Polsce w ostatnich latach przecitny wskanik iloci ofiar w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw w latach 2007-2010 wynis 8,87 i jest on porwnywalny ze
wskanikiem dla 40 pastw respondentw, ktry w tym samym okresie wynis 7,73 (tab. 11).
rednio kadego roku koszty poarw w przeliczeniu na PKB w grupie 18 analizowanych pastw wiata wedug World Fire Statistics w latach 2006-2008 wynosiy:
koszty bezporednie poarw 0,13,
koszty porednie 0,01,
koszt utrzymania stray poarnej 0,17,
koszty ochrony przeciwpoarowej obiektw 0,26,
koszty administracyjne towarzystw ubezpieczeniowych 0,079.
9
Tabela 8. Dynamika poarw w wybranych pastwach wiata w latach 2006-2010
rdo: N. Brushlinsky, J. Hall, S. Sokolov, P. Wagner, World Fire Statistics, Report No. 17, Center of Fire Statistics of CTIF, 2012, s. 25.
Tabela 9. Ofiary miertelne w poarach w wybranych pastwach wiata w latach 2006-2010
rdo: N. Brushlinsky, J. Hall, S. Sokolov, P. Wagner, World Fire Statistics, Report No. 17, Center of Fire Statistics of CTIF, 2012, s. 26
rdo: Opracowanie wasne na podstawie: N. Brushlinsky, J. Hall, S. Sokolov, P. Wagner, World Fire Statistics, Report No. 17, Center of
Fire Statistics of CTIF, 2012, s. 26
Tabela 10. Ofiary miertelne poarw w pastwach ssiadujcych z Polsk (wg wskanika liczby ofiar na 100 tys. mieszkacw)
Tabela 11. Ofiary ranne w poarach w wybranych pastwach wiata w latach 2007-2010
rdo: Opracowanie wasne na podstawie: N. Brushlinsky, J. Hall, S. Sokolov, P. Wagner, World Fire Statistics, Report No. 17, Center of Fire
Statistics of CTIF, 2012, s. 27.
4. PODSUMOWANIE
Dane statystyczne publikowane przez wiatowe Centrum Statystyki Poarowej w Genewie oraz
Centrum Statystyki Poarowej przy Midzynarodowym Komitecie Technicznym Prewencji
i Zwalczania Poarw CTIF pokazuj, e poary nadal s jednym z gwnych rde zagroe
naszej cywilizacji. U progu XXI w. szacuje si, e kadego roku powstaje ok. 7-8 mln poarw,
w ktrych ginie ok. 85-90 tys. ludzi, a kolejnych ok. 1 mln doznaje rnorodnych obrae10.
Pomimo niezwykej dynamiki rozwoju naukowego oraz technologicznego, jaki obserwujemy
w okresie ostatnich 200 lat, nadal poary zbieraj potne niwo ofiar rannych i miertelnych
oraz s rdem zauwaalnych strat ekonomicznych w gospodarkach wielu pastw wiata. Co
wicej, liczne technologie oraz nowe materiay s przyczyn zagroe poarowych, ktre wczeniej nie byy obserwowane. Jako przykad mona tu poda chociaby problemy wspczesnego
wiata z technologi izolowania obiektw mieszkalnych i przemysowych z zastosowaniem polistyrenu spienionego i poliuretanu spienionego.11 Wymienione materiay izolacyjne maj wiele
zalet. S tanie, lekkie, charakteryzuj si dobrymi parametrami izolacyjnoci, mona im nada
dowolny ksztat. Maj jednak jedn cech niepodan z punktu widzenia bezpieczestwa poarowego s palne i pomimo dodatkw uodparniajcych ogniowo w poarach rozwinitych s
czsto przyczyn nieoczekiwanego rozprzestrzenienia si ognia w strukturze obiektw.
Straty bezporednie w poarach liczone jako odsetek dochodu narodowego brutto dla badanej
grupy pastw wiata mieszcz si w przedziale od 0,04% do 0,22% PKB12. Naley jednak zauway, e do chwili obecnej nie opracowano jednolitej definicji strat bezporednich oraz jednolitej
metodyki ich naliczania.
Najczciej przyjmuje si, e koszty poarw obejmuj:
straty bezporednie,
koszt utrzymania sub ratowniczych,
koszt ubezpiecze obiektw,
koszt technicznych rodkw ochrony biernej i czynnej obiektw oraz
wydatki ponoszone na badania naukowe w zakresie ochrony przed poarami13.
Tym samym dane te s danymi szacunkowymi. Niemniej jednak naukowcy przyjmuj je do analiz zwizanych z ocen globalnego bezpieczestwa poarowego na wiecie i prognozowania
rozwoju zagroe poarowych w najbliszej przyszoci. Jeli ju wspomina si o bdzie, to raczej w kontekcie niedoszacowania tych kosztw. Wedug Brushlinskyego, Sokolova, Wagnera
N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, Humanity and Fires, Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa,
11 P. Guzewski, Poary elewacji oraz ocieple wykonanych na bazie styropianu oraz poliuretanu
w budownictwie mieszkalnym i przemysowym studium przypadku [w:] Guzewski P. (red.), Badanie
przyczyn powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji, Izba Rzeczoznawcw
SITP, Pozna 2005; Guzewski P., Podpalenie elewacji ze styropianu samogasncego w budynku
zamieszkania zbiorowego [w:] Sawicki T. (red.), Problemy ustalania przyczyn poarw. Analiza
przypadkw. Zeszyt nr 1, Polskie Towarzystwo Ekspertw Dochodze Popoarowych, Pozna 2012;
Guzewski P., Bezpieczestwo w budynkach mieszkalnych ocieplonych styropianem, Materiay Budowlane
2002, nr 10.
12 Praca zbiorowa, World Fire Statistics Bulletin, No. 28, October 2012, The Geneva Association Risk &
Insurance Economics, Geneva 2012, s. 3.
13 N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, Humanity and Fires, dz. cyt., s. 285.
10
i Halla koszty poarw oraz wydatki ponoszone na utrzymanie stray poarnej przecitnie wynosz obecnie ok. 1% PKB i bd rosn, osigajc w poowie XXI w. poziom ok. 1,5-1,7% PKB14.
Wskanik ofiar rannych w poarach w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw w grupie 40 badanych pastw w latach 2007-2010 mieci si w przedziale od 0,09 do 17,74, z wartoci redni
w tym okresie wynoszc 2,13. Wskanik ofiar miertelnych w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw w grupie badanych 37 pastw mieci si w przedziale od 0,05 do 1,98. redniorocznie
w latach 2007-2010 w badanej grupie pastw wiata wskanik ofiar miertelnych wynosi ok.
0,91. Oznacza to, e przecitnie w populacji liczcej 100 tys. ludnoci kadego roku na skutek
zaistniaych poarw 2 osoby odniosy obraenia, a 1 osoba poniosa mier. Dla porwnania
w Polsce w tym samym czasie a 6 osb na 100 tys. odnosio obraenia i 1 osoba gina w poarze.
Wspczenie w wielu pastwach wiata podejmuje si prby oszacowania wartoci ekonomicznej ycia czowieka, oszacowania wartoci jego ycia. Posugujc si technik analizy kosztw i korzyci CBA (ang. Cost Benefit Analysis), naukowcy szacuj, e mier czowieka w wieku
produkcyjnym obcia budet pastwa (rozwinitego) kwot kilku milionw dolarw w zalenoci od przyjtych zaoe. Niektre szacunki s nawet wysze. W warunkach Polski warto
statystycznego ycia czowieka VSL (ang. Value of a Statistical Life) po raz pierwszy oszacowano
w badaniach przeprowadzonych na Uniwersytecie Warszawskim na kwot od 0,79 do 2,41 mln
dolarw.15 Obecnie do szacowania strat poarowych nie przyjmuje si jeszcze strat z tytuu
mierci czowieka. Jednak problem ten zosta ju zauwaony i jest przedmiotem dyskusji.
W zwizku z tym mona oczekiwa, e w niedalekiej przyszoci i ten parametr strat moe by
uwzgldniany w szacowaniu oglnych strat w zwizku z zaistniaymi poarami.
Podsumowujc, naley rwnie zauway, e podobnie jak w przeszoci dzisiaj czowiek jest
gwnym czynnikiem zagroenia poarowego. Zgodnie z badaniami statystycznymi 5% poarw
powstaje z przyczyn naturalnych, takich jak wyadowania atmosferyczne, promieniowanie soneczne, samozapalenia. 30% wszystkich poarw powstaje z przyczyn technogenicznych. Za
pozostae 65% odpowiedzialny jest bezporednio czowiek.16 W ostatniej grupie wymienionych
przyczyn poarw w wielu pastwach wiata, niezalenie od poziomu ich rozwoju, najczciej
wymienianymi przyczynami poarw s w kolejnoci: podpalenia, nieostrono w obchodzeniu
si z ogniem otwartym, zabawa dzieci z ogniem, przyrzdzanie posikw. Uwzgldniajc taki
rozkad przyczyn poarw, w celu zredukowania oglnej liczby poarw oraz poprawy bezpieczestwa poarowego na poziomie lokalnych spoeczestw podejmowane s dziaania w kierunku budowania tzw. prewencji spoecznej. Dziaania realizowane w jej ramach ukierunkowane s na budowaniu wiadomoci o zagroeniach oraz pokazywaniu waciwych (podanych)
zasad zachowania si w ich obliczu, czyli regu waciwego reagowania. Dowiadczenia pastw,
ktre zainwestoway w budow bezpieczestwa spoecznego okrelanego te 3. filarem bezpieczestwa poarowego pokazay, e jest to droga waciwa i przy tym niewymagajca wielkich nakadw finansowych.
15 M. Giergiczny, Value of a Statistical Life The Case of Poland, Environmental and Resource Economics
2008, 41, s. 209.
16 N. Brushlinsky, S. Sokolov, P. Wagner, Humanity and Fires, dz. cyt., s. 289.
14
LITERATURA
1.
Brushlinsky N., Sokolov S., Wagner P., Hall J., World Fire Statistics, Report No. 10, Center of
Fire Statistics of CTIF, 2005.
2. Brushlinsky N., Sokolov S., Wagner P., Hall J., World Fire Statistics, Report No. 17, Center of
Fire Statistics of CTIF, 2012.
3. Brushlinsky N., Sokolov S., Wagner P., Humanity and Fires, Fundacja Edukacja i Technika
Ratownictwa, Warszawa 2010.
4. Giergiczny M., Value of a Statistical Life The Case of Poland, Environmental and Resource
Economics 2008, 41.
5. Guzewski P., Bezpieczestwo w budynkach mieszkalnych ocieplonych styropianem, Materiay
Budowlane 2002, nr 10.
6. Guzewski P., Podpalenie elewacji ze styropianu samogasncego w budynku zamieszkania
zbiorowego [w:] Sawicki T. (red.), Problemy ustalania przyczyn poarw. Analiza przypadkw. Zeszyt nr 1, Polskie Towarzystwo Ekspertw Dochodze Popoarowych, Pozna 2012.
7. Guzewski P., Poary elewacji oraz ocieple wykonanych na bazie styropianu oraz poliuretanu
w budownictwie mieszkalnym i przemysowym studium przypadku [w:] Guzewski P. (red.),
Badanie przyczyn powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji,
Izba Rzeczoznawcw SITP, Pozna 2005.
8. Praca zbiorowa, World Fire Statistics Bulletin, No. 28, October 2012, The Geneva Association Risk & Insurance Economics, Geneva 2012.
9. Wilmot T., European Fire Costs The Wasteful Statistical Gap, The University of Sussex, Centre for Contemporary European Studies, Brighton 1979.
10. Wilmot T., Paish T., The World Fire Statistics Centre, International Association for Fire Safety Science Newsletter, January 2005, No. 18.
Robert Mazur
Komenda Gwna Pastwowej Stray Poarnej
ANALIZA STATYSTYCZNA POARW W POLSCE

1. Wstp................ 102
2. Statystyka poarw w Polsce... 103
2.1. Klasyfikacja poarw... 103
2.2. Struktura interwencji... 107
3. Poary w wietle bada statystycznych..... 109
3.1. Liczba, miejsce i wielko poarw... 109
3.1.1. Liczba poarw.... 109
3.1.2. Poary wedug rodzaju obiektw 116
3.1.3. Wielko poarw.. 145
3.2. Poszkodowani w poarach.... 151
3.2.1. Oglna liczba rannych, ofiar miertelnych poarw... 152
3.2.2. Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb poarw.. 156
3.2.3. Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb mieszkacw 159
3.2.4. Liczba rannych, ofiar miertelnych poarw wedug rodzaju obiektu.. 161
3.2.5. Liczba rannych, ofiar miertelnych poarw wedug wielkoci poarw 179
3.2.6. Wiek rannych, ofiar miertelnych poarw 183
3.3. Przypuszczalne przyczyny poarw. 191
3.3.1. Struktura przypuszczalnych przyczyn poarw.. 194
3.3.2. Przypuszczalne przyczyny wedug wielkoci poarw. 200
3.3.3. Przypuszczalne przyczyny poarw wedug rodzaju obiektu 220
3.3.4. Poszkodowani wedug przypuszczalnych przyczyn poarw 262
3.4. Potencja ratowniczy zaangaowany w usuwanie skutkw poarw... 270
3.4.1. Potencja ratowniczy oglnie 271
3.4.2. Potencja ratowniczy wedug rodzaju obiektu. 274
3.4.3. Potencja ratowniczy wedug wielkoci poarw 282
3.4.4. Potencja ratowniczy wedug grup statystycznych przypuszczalnych przyczyn
poaru.. 286
3.5. Szacunkowe straty poarowe... 296
3.5.1. Szacunkowe straty poarowe w ujciu oglnym. 297
3.5.2. Straty poarowe wedug rodzaju obiektu 299
3.5.3. Straty poarowe wedug wielkoci poarw. 308
3.5.4. Straty poarowe wedug grup statystycznych przypuszczalnych przyczyn
poaru313
4. Podsumowanie...... 323
Literatura.... 325
Zaczniki.... 327
1. WSTP
Analiza statystyczna poarw, bdca przedmiotem rozwaa w rozdziale, jest wynikiem jednej
z wielu prac realizowanych w ramach projektu naukowo-badawczego Opracowanie systemowych rozwiza wspomagajcych prowadzenie dochodze popoarowych wykorzystujcych
nowoczesne technologie, w tym narzdzia techniczne i informatyczne, finansowanego przez
Narodowe Centrum Bada i Rozwoju (DOBR-BIO4/050/13009/2013). Prezentowany materia
analityczny jest oparty o badania informacji ze zdarze Pastwowej Stray Poarnej (PSP), ktrych bezporednim rdem jest baza danych systemu SWD-ST (moduu EWID)1 Komendy
Gwnej PSP. Opracowanie to jest rwnie podsumowaniem wieloletnich prac autora w obszarze analityczno-statystycznym zwizanym z dziaalnoci operacyjn PSP. Inspiracj do przeprowadzenia bada bya midzy innymi pozycja Gwnego Urzdu Statystycznego z serii Studia
i prace statystyczne nr 21 zatytuowana Poary w Polsce w latach 1958-1968. Autorzy tego opracowania, wrd ktrych byli m.in. nestorzy polskiego poarnictwa Wadysaw Pilawski oraz Pawe Borowski, przedstawili fenomen poarw w ujciu krajowym i wojewdzkim, m.in. w kontekcie: danych oglnych o poarach, ich wielkoci, przyczyn, miejsca wystpienia (patrz: indywidualne gospodarstwa rolne) czy te strat poarowych. Opracowanie zawiera rwnie miary
oglne, przecitne, wzbogacone tabelami statystycznymi, wykresami i rycinami2. Niektre z danych statystycznych w opracowaniu mona porwna do danych z lat 1958-1968, co moe stanowi inspiracj i nieocenione rdo do analiz porwnawczych sytuacji poarowej w latach 50.
i 60. ubiegego stulecia z sytuacj obecn.
Statystyka poarw w Polsce w latach 2004-2013 przeznaczona jest dla rodowisk stykajcych
si na co dzie z problematyk poarw, zarwno w aspekcie zapobiegania im, jak i likwidacji
ich skutkw, ubezpieczania od nastpstw, a take wykrywania i karania sprawcw poarw.
Gwni adresaci opracowania to komendy policji lub PSP, wydziay zarzdzania kryzysowego
urzdw wojewdzkich, towarzystwa ubezpieczeniowe, sdy, prokuratury oraz rodowisko
naukowe zajmujce si problematyk analiz statystycznych. Prezentowany materia z pewnoci
moe stanowi podstaw do dalszych bada i rozwaa naukowych, zwaszcza w aspekcie marginalnie poruszanych zagadnie dotyczcych analiz ekonomicznych i kosztw spoecznych poarw. Moe by rwnie ciekawym uzupenieniem literatury dla studentw szk poarniczych
PSP, jak rwnie uczelni prowadzcych nauczanie na kierunkach zwizanych z szeroko rozumianym bezpieczestwem.
SWD-ST System Wspomagania Decyzji System Teleinformatyczny to dziedzinowy system PSP

wsppracujcy z wieloma programami i moduami, takimi jak: Zestawienia-ST, Mapa-ST, Abakus NAVI,
SMS, TAPI, Recorder, Message, DWA. Na system skadaj si wersja 2.5 (komendy powiatowe/miejskie)
i wersja 3.0 (komendy wojewdzkie, Komenda Gwna PSP). SWD-ST wspomaga duy obszar dziaalnoci
PSP, ze szczeglnym uwzgldnieniem zada realizowanych przez wydziay operacyjne. Zaliczamy do nich
m.in.: modu Rejestr Wyjazdw wspomaganie suby dyurnej w obsudze zgosze alarmowych, koordynacja dziaa; modu EWID sporzdzanie informacji ze zdarzenia; czy te program Zestawienia-ST
wspomagajcy wykonywanie operacji analityczno-statystycznych, zob. Abakus Systemy Teleinformatyczne,
Podrcznik uytkownika systemu SWD-ST 2.5 (http://swdst.pl/wp-content/uploads/pliki/instrukcja_swd_st_2.5.pdf);
Portal Abakus Systemy Teleinformatyczne (http://abakus.net.pl/produkty.html,
http://abakus.net.pl/products/swdst25.html, http://abakus.net.pl/products/swdst30.html).
2 Praca zbiorowa, Gwny Urzd Statystyczny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, seria Studia i prace statystyczne nr 21, pt. Poary w latach 1958-1968, Warszawa, czerwiec 1969.
1
Opracowanie skada si ze wstpu, dwch gwnych rozdziaw, podsumowania oraz wykazu

literaturowego i bazy zacznikw. W rozdziale drugim zamieszczono ogln klasyfikacj poarw zgodnie z obowizujcymi normami i wytycznymi w zakresie zasad ewidencjonowania zdarze (interwencji) jednostek ochrony przeciwpoarowej (JOP) oraz ogln charakterystyk
(struktur) interwencji jako procesu przesyu informacji ze zdarzenia z poziomu jednostki ratowniczo-ganiczej do krajowej bazy danych o zdarzeniach Komendy Gwnej PSP.
W przyjtej metodyce bada zaoono analiz poarw w ujciu krajowym i wojewdzkim
w okresie dziesiciu kolejnych lat, tj. od 2004 do 2013 r. W celu ujawnienia ewentualnych struktur i prawidowoci dane zagregowano do przedziaw rocznych i sezonowych, ktre w dalszej
kolejnoci w rozdziale trzecim poddano analizie pod ktem oglnej liczby, miejsca i wielkoci
poarw; poszkodowanych (rannych, ofiar miertelnych) wraz ze wskanikami przeliczajcymi
ich odsetek na liczb poarw, mieszkacw; wieku poszkodowanych; przypuszczalnych przyczyn poarw; szacunkowych strat i zaangaowanego potencjau wedug oglnej liczby poarw; wielkoci i miejsca prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych oraz przypuszczalnych
przyczyn poarw ujtych w grupy statystyczne. Do opracowania doczono rwnie 35 zacznikw przedstawiajcych oglne rozkady wybranych cech statystycznych w agregacji rocznej,
redniej z badanego okresu, w ujciu krajowym i wojewdzkim. W ramach opracowania przygotowano w sumie 205 rycin, w tym 46 rycin w formie map.
ANI KOMPUTER, ANI SYSTEM TELEINFORMATYCZNY,

ANI ADNE INNE DZIEO CZOWIEKA NIE PRZEYJE KSIKI
(AUTOR NIEZNANY)
2. STATYSTYKA POARW W POLSCE

2.1. Klasyfikacja poarw
Pod pojciem klasyfikacji poarw naley w opracowaniu rozumie wybrany zakres informacyjny informacji ze zdarzenia (IZ) sporzdzanej przez kierujcego dziaaniami ratowniczoganiczymi (KDR) JOP w kontekcie poarw. Systematyka podrozdziau zakada opis podstaw
prawnych funkcjonowania IZ jako rda danych statystycznych PSP, jak rwnie metodyk klasyfikacji poarw Lasw Pastwowych. Opracowanie podrozdziau koczy komentarz na temat
normy ISO Bezpieczestwo poarowe Przegld krajowych praktyk w zakresie statystyki poarowej (ang. Fire Safety Overview of National Fire Statistics Practices) z lipca 2013 r.
W polskich normach prawnych IZ, potocznie nazywana rwnie meldunkiem, znajduje umocowanie w rozporzdzeniach ministra spraw wewntrznych w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego z 29 grudnia 1999 r.3 (przepis nieobowizujcy) i 18 lutego 2011 roku4. W rozporzdzeniu5 zakres IZ okrela wzr 2, natomiast w roz-
Rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie

szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 99.111.1311).
4 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 11.46.239).
5 Rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie
3
porzdzeniu6 zacznik 6. Zarwno w pierwszym, jak i w drugim przepisie do wzorw meldunkw doczono objanienia do ich sporzdzania. Poczwszy od 2011 r. sposb sporzdzania
IZ, poszerzony o szczegowe zasady dokumentacji zdarze, sposb sporzdzania karty zdarzenia (karta sporzdzana na etapie przyjcia i obsugi zgoszenia alarmowego) oraz wybrane problemy dotyczce sporzdzania IZ wydawane s w formie Zasad ewidencjonowania zdarze
komendanta gwnego PSP i aktualizowane w systemie rocznym7. Podstawow zasad aktualizacji dokumentu jest zachowanie minimalnego zakresu informacyjnego i semantycznego rozporzdzenia. To wanie dziki zachowaniu w miar staej struktury informacyjnej istnieje moliwo porwnywania ze sob informacji zebranych na przestrzeni lat 2000-2014.
Poniej przedstawiono elementy klasyfikacji poarw wynikajce z zakresu informacyjnego IZ,
przygotowane w oparciu o publikacj8. Przyjty sposb opisu zakada zgrupowanie elementw
raportu najistotniejszych dla oceny poaru, wraz z krtkim komentarzem, a w odniesieniu do
wybranych punktw odesanie do dalszej czci opracowania, gdzie zamieszczono ich bardziej
szczegowy opis. Klasyfikacja poarw wyraona jest poprzez:
lokalizacj przestrzenn poaru, jako odniesienie bezporednie (dugo, szeroko geograficzna) i porednie (wojewdztwo, powiat, gmina, miejscowo, ulica, numery domu
i lokalu);
przypadki ugaszenia lub zlikwidowania poaru bez udziau jednostek ochrony przeciwpoarowej;
wielko poaru, klasyfikowan za pomoc powierzchni (m2) lub w przypadku braku

moliwoci jej okrelenia kubatury (m3), lub w przypadku braku moliwoci jej okrelenia liczby prdw ganiczych podawanych jednoczenie (szczegy: rozdzia Wielko poarw);
kod obiektu, a jeli konieczne dodatkowy kod obiektu, rozumiane jako miejsce prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych wyraone systemem kodowym: (1) obiekty uytecznoci publicznej, (2) mieszkalne, (3) produkcyjne, (4) magazynowe, (5) rodki
transportu, (6) lasy prywatne i pastwowe, (7) uprawy i rolnictwo, (8) inne obiekty
(szczegy: rozdzia Poary wedug rodzaju obiektu);
kod waciciela, a jeli konieczne dodatkowy waciciela, rozumiane jako numer kodowy rodzaju wasnoci obiektu lub jego czci, np. 100 wasno Skarbu Pastwa, 310
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 11.46.239).
7 Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP,
Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012, Praca zbiorowa, Zasady
ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2013, Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa
i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2014.
8 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 11.46.239); Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2013; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2014.
6
wasno gminy (szczegy: Rozporzdzenie ministra spraw; Praca zbiorowa, Zasady

ewidencjonowania zdarze; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze
w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania
zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji9);
czas powstania poaru wyraony w postaci daty, godziny, minuty: zauwaenia poaru,
zgoszenia, przybycia pierwszego podmiotu ratowniczego, lokalizacji poaru (opanowanie rozprzestrzeniania si poaru) oraz powrotu ostatniego podmiotu ratowniczego i zakoczenia dziaa ratowniczo-ganiczych;
sposb zauwaenia poaru (przez instalacj wykrywania, pracownikw/mieszkacw,

samoloty, nadzr w obiekcie, osoby postronne) i zgoszenia poaru (telefonicznie, przez
radio, monitoring, w inny sposb);
liczb si i rodkw JOP, jak rwnie pozostaych podmiotw zaangaowanych w usuwanie skutkw poarw, w podziale na osoby i pojazdy (szczegy: Rozporzdzenie ministra spraw; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji10);
rodzaj pojazdw JOP w podziale na samochody ganicze, specjalne, inne, jak rwnie innych podmiotw biorcych udzia w poarze (szczegy: Rozporzdzenie ministra
spraw; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze; Praca zbiorowa, Zasady
ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3; Praca zbiorowa,
Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji11);
rodzaj prowadzonych dziaa ratowniczo-ganiczych z wyszczeglnieniem kategorii uytego sprztu (szczegy: Rozporzdzenie ministra spraw; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze
w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania
zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji12);
miejsce prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych (piwnice, parter, pitra 1-3, 4-7, >7,
dachy, poddasza);
rodzaj, wielko uytych rodkw ganiczych (woda, rodki pianotwrcze, neutralizatory, sorbenty, proszki, piana) i zaopatrzenia wodnego (hydranty zewntrze, zbiorniki
sztuczne, naturalne);
numer ONZ substancji, rozumiany jako numer UN substancji (towarw) niebezpiecznych

wystpujcych w poarze;
rodzaj wybuchw podczas poarw (gazy, pary, ciecze, pyy, materiay wybuchowe);
liczb osb, w stosunku do ktrych przeprowadzono medyczne dziaania ratownicze (na

terenie akcji, w tym przez straakw, przekazano jednostkom ochrony zdrowia, ewakuowano ze strefy zagroenia);
liczb poszkodowanych (ranni, ofiary miertelne wrd ratownikw, w tym straakw,

inne osoby, w tym dzieci);
Tame.
Tame.
11 Tame.
12 Tame.
9
10
wielko poaru (m2 lub m3) i wielko obiektu, w ktrym prowadzono dziaania (dugo, szeroko, wysoko);
szacunkowe straty poarowe ogem, z uwzgldnieniem budynkw (szczegy: rozdzia

Szacunkowe straty poarowe) oraz wartoci uratowanego mienia (w tys. z);
przypuszczaln przyczyn poaru, rozumian jako subiektywna ocena KDR nt. przyczyny
powstania poaru, zgodnie z wykazem kodowym (szczegy: rozdzia Przypuszczalne
przyczyny poarw) wraz z krtki opisem;
dane o budynku (pomieszczeniu), w ktrym powsta poar (wolnostojcy, kompleks budynkw, jednokondygnacyjny, zabytek, w kategorii niski, rednio wysoki, wysoki, wysokociowy) z wyszczeglnieniem rodzajw instalacji ochronnych (do wykrywania poarw, automatycznej transmisji alarmu, staej/pstaej instalacji ganiczej, urzdze oddymiajcych, hydrantw wewntrznych), ich stanu (istnieje, jest sprawna, zadziaaa)
oraz dostpu do budynku.
Do wszystkich poarw wystpujcych na terenie Polski zgoszonych do stanowiska kierowania

komendanta powiatowego/miejskiego PSP (SK KP/M PSP) lub Centrum Powiadamiania Ratunkowego dysponowane s siy i rodki JOP, a co za tym idzie KDR sporzdza IZ.
Oprcz Zasad ewidencjonowania zdarze PSP istnieje odrbny system klasyfikacji poarw
w ramach dziaalnoci Lasw Pastwowych. Sposb klasyfikacji poarw opisuje cz druga
Instrukcji ochrony przeciwpoarowej lasw (IOPL), Rodzaje poarw lasw, oglne zasady
ich gaszenia oraz postpowania przy poarze. Zauwaone rnice w sposobie klasyfikacji dotycz wielkoci oraz przypuszczalnych przyczyn poarw lasw.
Zgodnie z Zasadami PSP wielkoci poaru lasu okrelona jest wielkoci spalonej lub zniszczonej powierzchni (w ha). Zakres poaru maego obejmuje do 1 ha, redniego pow. 1 do 10
ha, duego pow. 10 do 100 ha i bardzo duego pow. 100 ha. W przypadku IOPL w zalenoci
od powierzchni objtej przez ogie wyrnia si nastpujce grupy poarw: ugaszone w zarodku do 0,05 ha, mae od 0,06 ha do 1 ha, rednie od 1,01 ha do 10 ha, due od 10,01 ha
do 100 ha, bardzo due od 100,01 ha do 500 ha, katastrofalne ponad 500 ha. Jak wynika
z powyszego, rnica wystpuje w zakresie wielkoci, tzn. Zasady PSP nie uwzgldniaj
wielkoci poaru lasu ugaszonego w zarodku i katastrofalnego. Poza tym grna granica poaru
maego, granice poaru, redniego, duego i dolna granica bardzo duego pokrywaj si ze sob13.
Niezalenie od zaalarmowania SK KP/M PSP, zgodnie z pkt 9.5.1 IOPL, nadlenictwo zobowizane jest zgosi kady powstay na jego terenie poar policji oraz do regionalnych punktw alarmowo-dyspozycyjnych. W terminie 5 dni od daty powstania poaru nadlenictwo zobowizane
jest wprowadzi dane o poarze (meldunek) do ewidencji poarw Systemu Informacji Lasw
Pastwowych. Nastpnie meldunki przesyane s do Krajowego Systemu Informacji o Poarach
Lasw (KSIPL). KSIPL utworzony w 2007 r., administrowany przez Laboratorium Ochrony Przeciwpoarowej Lasu Instytutu Badawczego Lenictwa (LOPL IBL), jest czci Europejskiego SysAkapit opracowano na podstawie Instrukcji ochrony przeciwpoarowej lasu zamieszczonej na stronie
http://www.lasy.gov.pl/publikacje/copy_of_gospodarka-lesna/ochrona_lasu/instrukcja-ochronyprzeciwpozarowej/at_download/file (dostp: 07.11.2014 r.).
13
temu Informacji o Poarach Lasu (European Forest Fire Information System) przeznaczonego do
monitorowania poarw lasw. W systemie gromadzone s dane o wszystkich poarach lasw
powstaych na terenie Polski, bez wzgldu na rodzaj wasnoci14. Naley podkreli, e co miesic dane z systemu SWD-ST PSP z poziomu KG PSP przesyane s do KSIPL za porednictwem
LOPL IBL. Istotnym elementem systemu KSIPL jest wdroenie nowej unijnej klasyfikacji przyczyn poarw lasw, ktra nie pokrywa si w caoci z Zasadami PSP w czci dotyczcej
poarw lasw. W tym celu przypuszczalne przyczyny poarw systemu SWD-ST PSP mapowane s do systemu KSIPL, docelowo za w SWD-ST PSP ma by wprowadzona klasyfikacja przyczyn poarw lasw, ktra bdzie zgodna z systematyk europejsk.
Koczc podrozdzia, naley wspomnie o istnieniu normy ISO DTR 17755 z lipca 2013 r., zatytuowanej Bezpieczestwo poarowe Przegld krajowych praktyk w zakresie statystyki poarowej. Norma ma posta raportu technicznego (analizy) opracowanego na podstawie bada
przeprowadzonych w 10 pastwach (Australii, Kanadzie, Chinach, Francji, Japonii, Kenii, Republice Korei, Rosji, Wielkiej Brytanii, USA). W kontekcie tego podrozdziau najistotniejszym elementem wymienionego opracowania jest przegld metod zbierania i analizy danych. Poruszone
w nim aspekty metod klasyfikacji poarw dotycz m.in.:
ofiar miertelnych poarw,
ofiar rannych w poarach,
charakterystyki poszkodowanych z uwzgldnieniem ich wieku, pci, stopnia poszkodowania, przypuszczalnej przyczyny poszkodowania, stanu poszkodowanego podczas poaru (w czasie snu, pod wpywem alkoholu, narkotykw; dysfunkcje fizyczne, umysowe
itp.), przyczyn braku moliwoci ewakuacji, typu i rodzaju materiau ulegajcemu zaponowi, ubrania poszkodowanego, miejsca odnalezienia itp.,
szacunkowych strat poarowych,
miejsca wystpienia poaru,
rodzaju konstrukcji, wielkoci budynku,

przypuszczalnych przyczyn powstania poaru, rda zaponu15.
2.2. Struktura interwencji

W tym podrozdziale poruszono problematyk struktury interwencji jako procesu przesyu meldunku z poziomu jednostki ratowniczo-ganiczej do krajowej bazy danych SWD-ST Komendy
Gwnej PSP, poprzedzonej analiz udziau procentowego poarw (P) w stosunku do innych
zdarze, tj. miejscowych zagroe (MZ) i alarmw faszywych (AF).
Z analizy danych zebranych w tabeli 1 wynika, e w okresie midzy 2004 a 2013 r. najwiksz
warto ma stosunek P do AF. Ksztatuje si na poziomie od 1210% (ok. 12-krotnie wicej P ni
AF) w roku 2004 do 584% w roku 2013. W przypadku stosunku P do MZ wynosi on odpowiednio 73% (2004 r.) i 51% (2013 r.). Wynika z tego, e poarw byo mniej ni MZ o ok. 27%
w 2004 r. i 49% w 2013 r. Odsetek P w stosunku do oglnej liczby zdarze (O) wskazuje, e spo-
Akapit opracowano na podstawie materiaw zebranych na stronie internetowej Instytutu Badawczego

Lenictwa https://www.ibles.pl/-/krajowy-system-informacji-o-pozarach-lasow-strategicznyinstrument-w-zakresie-monitorowania-pozarow-lasow-w-polsce (dostp: 07.11.2014 r.).
15 Akapit opracowano na podstawie normy ISO DTR 17755 z lipca 2013 r.
14
rd wszystkich zdarze rejestrowanych w PSP poary wynosz ok. 41% w 2004 r. i 32%
w 2013 r. Analizujc uoglnione trendy w latach 2004-2010, zauwaa si, e P/AF, P/MZ, P/O
maj charakter malejcy (tab. 1).
Poczwszy od roku 2010 (nie uwzgldniajc mokrego roku 2013, gdzie byo ok. 126 tys. poarw, przy zwikszonej liczbie MZ i AF) zauwaa si wzrost P/AF, P/MZ, P/O. W okresie
01.01.2014-07.11.2014 r. zarejestrowano blisko 132 tys. P, 224 tys. MZ, 21,1 tys. AF i 377 tys.
O, co przeoyo si na P/AF = 622%, P/MZ = 59%, P/O = 35%. Otrzymane wartoci i wskaniki,
zarejestrowane przed sezonem grzewczym, s ju wiksze anieli w roku 2013. Prognozuje to
zwikszon liczb poszkodowanych, w szczeglnoci rannych, w roku 2014 w porwnaniu do
roku 2013. W okresie 01.01.2014-07.11.2014 r. odnotowano 3926 rannych i 390 ofiar miertelnych, w 2013 r. za 4106 rannych i 517 ofiar miertelnych.
Najistotniejsz funkcj w procesie tworzenia i przesyu IZ peni KDR JOP lub w przypadku JOP
nienalecej do struktur PSP KDR JOP przy wsppracy z dyurnym SK KP/M PSP. Podczas
opracowywania meldunku przechodzi on wstpn systemow kontrol poprawnoci (jakoci),
podczas ktrej zwracane s informacje nt. bdw lub ostrzee. Po wykonaniu korekty meldunek jest przesyany do dyurnego SK KP/M PSP (dotyczy sytuacji, gdy w powiecie/miecie jest
wicej ni 1 JRG), ktry ponownie sprawdza jej poprawno. W zalenoci od pory roku i rodzaju
komendy w SK KP/M PSP tworzy si od 0 (0)16 do 5 (70)17 IZ na dob. Po przyjciu i zatwierdzeniu raportw przesya si je drog elektroniczn do dyurnego stanowiska kierowania komendanta wojewdzkiego PSP (SK KW PSP). Tutaj liczba meldunkw waha si w zalenoci od pory
roku i rodzaju komendy od 9 (54)18 do 31 (504)19 na dob, dlatego kontrolowane s tylko charakterystyczne meldunki, np. poary zakwalifikowane jako due lub bardzo due, poary obiektw charakterystycznych (szk, przedszkoli, obiektw uytecznoci publicznej, produkcyjnych,
magazynowych), w ktrych pojawia si dua liczba rannych lub ofiary miertelne. Po przyjciu
i zatwierdzeniu IZ przez dyurnego SK KW PSP przesyane s one drog systemow do dyurnego operacyjnego kraju w stanowisku kierowania komendanta gwnego PSP. W skali kraju liczba
IZ waha si w granicach 219 (3727)20 na dob, dlatego moliwa jest kontrola tylko wybranych IZ
z bazy zdarze charakterystycznych.
Liczba IZ z poarw w dniu 02.01.2005 r. (01.04.2005 r.) w SK KP PSP w Hrubieszowie.

Liczba IZ z poarw w dniu 02.01.2005 r. (01.04.2005 r.) w SK KM PSP w Krakowie.
18 Liczba IZ z poarw w dniu 02.01.2005 r. (01.04.2005 r.) w SK KW PSP w Biaymstoku.
19 Liczba IZ z poarw w dniu 02.01.2005 r. (01.04.2005 r.) w SK KW PSP w Warszawie.
20 Liczba IZ z poarw w dniu 02.01.2005 r. (01.04.2005 r.) w SK KG PSP w Warszawie.
16
17
Tabela 1. Bezwzgldna liczba alarmw faszywych, miejscowych zagroe, poarw, stosunek

poarw do alarmw faszywych, miejscowych zagroe i oglnej liczby zdarze w Polsce
w latach 2004-2013
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
alarmy
faszywe
12 125
13 885 16 446
16 808
16 712
17 843
17 960 17 869 18 685 21 665
(AF)
miejscowe
zagroenia 200 553 201 781 261 869 274 624 280 781 277 887 355 525 268 280 236 759 249 559
(MZ)
poary (P) 146 728 184 316 165 353 151 069 161 744 159 122 135 555 171 839 183 888 126 426
ogem (O) 359 406 399 982 443 668 442 501 459 237 454 852 509 040 457 988 439 332 397 650
P/AF
1210% 1327% 1005%
899%
968%
892%
755%
962%
984%
584%
P/MZ
73%
91%
63%
55%
58%
57%
38%
64%
78%
51%
P/O
41%
46%
37%
34%
35%
35%
27%
38%
42%
32%
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny

PSP za lata 2004-2013, KG PSP.
Ryc. 1. Bezwzgldna liczba alarmw faszywych, miejscowych zagroe, poarw, stosunek

poarw do alarmw faszywych, miejscowych zagroe i oglnej liczby zdarze w Polsce
w latach 2004-2013
3. POARY W WIETLE BADA STATYSTYCZNYCH

3.1. Liczba, miejsce i wielko poarw
3.1.1. Liczba poarw
Analiz statystyczn poarw rozpoczto od ich charakterystyki pod wzgldem wartoci bezwzgldnych. W tym celu dane o liczbie poarw (LP) za lata 2004-2013 pozyskane z biuletynw
informacyjnych Pastwowej Stray Poarnej21 zagregowano, odrbnie dla kadego roku, na poPraca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2004, KG PSP, Warszawa 2005; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2005, KG PSP, Warszawa 2006; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP
za rok 2006, KG PSP, Warszawa 2007; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2007, KG PSP,
Warszawa 2008; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2008, KG PSP, Warszawa 2009; Praca
zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2009, KG PSP, Warszawa 2010; Praca zbiorowa, Biuletyn
Informacyjny PSP za rok 2010, KG PSP, Warszawa 2011; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za
21
ziomie krajowym i wojewdzkim. Nastpnie obliczono odsetek poarw przypadajcych na poszczeglne wojewdztwa oraz odpowiadajc im redni z okresu 10 lat.
Rekordowe pod wzgldem LP s lata 2005, 2012, w ktrych odnotowano po ok. 184 tys. poarw, natomiast najmniej odnotowano ich w roku 2013 (126,4 tys.) i w roku 2010 (135,5 tys.)
(rycina 1, na podstawie zacznika 1). Brak jest widocznego trendu rozwojowego zjawiska, natomiast jego wielokryterialno nie pozwala na obecnym etapie analizy wycign miarodajnych
wnioskw nt. czynnikw ksztatujcych liczb poarw. Aczkolwiek wedug wynikw bada
jednej z cyklu czterech publikacji CNBOP-PIB22 Ocena bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012 Poary w latach 2007-2012 poary statystycznie najczciej wystpoway w kategoriach inne obiekty (47%) i uprawy, rolnictwo (22%). Ich liczba generowana
bya gwnie przez poary traw, nieuytkw, k, rysk23. W celu zweryfikowania bada przeprowadzono, zgodnie z metodyk zaprezentowan w Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie
statystyk 24, uzupeniajce badania rozkadu poarw wedug rodzaju obiektu, w ktrych prowadzono dziaania ratowniczo-ganicze, w podziale na obiekty uytecznoci publicznej, mieszkalne, produkcyjne, magazynowe, lasy, uprawy i rolnictwo, inne obiekty (patrz: Poary wedug
rodzaju obiektw). Na podstawie wynikw bada z du doz pewnoci mona przypuszcza, e
przyczyn wysokiego odsetka poarw w innych obiektach, uprawach i rolnictwie s gwnie uwarunkowania pogodowe (oczywicie przy wspudziale czynnika ludzkiego). Potwierdzeniem tego przypuszczenia s wnioski raportu Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej
(IMiGW) Susza w Polsce rok 2006 wskazujce, e rok 2005 by jednym z 12 lat w okresie midzy 1982 a 2006 r., w ktrych odnotowano susz obejmujc co najmniej 75% powierzchni kraju25. Wedug kolejnego raportu klimatologicznego IMiGW Polska wkroczya w roku 2011 w kolejny cykl okresu suchego, po duych opadach w roku 201026 . Potwierdzeniem tej tezy jest nasilenie poarw w latach 2005, 2011, 2012, przy rekordowo niskiej ich liczbie w latach
2010 i 2013 (rycina 2).
rok 2011, KG PSP, Warszawa 2012; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2012, KG PSP, Warszawa 2013; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2013, KG PSP, Warszawa 2014.
22 R. Mazur, A. Kwasiborski, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012.
Poary, "Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2013, nr 2; R. Mazur, M. Marzec, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012. Miejscowe zagroenia, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2013, nr 3; R. Mazur, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata
2007-2012. Czasowo-przestrzenna charakterystyka zagroe poarowych obiektw mieszkalnych w systemie informacji przestrzennej (GIS), na przykadzie m.st. Warszawa, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza
2014, nr 2; R. Mazur, P. Guzewski, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 20072012. Analiza statystyczna przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw mieszkalnych w skali kraju i miasta, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2014, nr 3.
23 R. Mazur, A. Kwasiborski, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012.
Poary, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2013, nr 2.
24 Tame.
25 H. Lorenc, A. Laskowska, M. Ceran, M Mierkiewicz., M. Sasim, A. Wita, Susza w Polsce 2006 r. Przyczyny,
natenie, zasig, wnioski na przyszo, raport Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa
2006.
26 K. Bieniek, Susza w Polsce w 2012 r. Informacje klimatologiczne, materia pokonferencyjny, Warszawa
2012.
Ryc. 2. Liczba poarw w Polsce w latach 2004-2013

Wartoci bezwzgldne poarw nie oddaj obiektywnego obrazu zjawiska, dlatego te skonstruowano wskanik LP/LM przeliczajcy bezwzgldn liczb poarw na 100 tys. mieszkacw
(LM), podobnie jak to miao miejsce w publikacji CTIF World Fire Statistics27. W celu obliczenia
wartoci wskanika LP odniesiono si do danych nt. liczby mieszkacw zamieszkujcych poszczeglne wojewdztwa (w agregacji rocznej wedug stanu na dzie 31 XII), pobranych z Bazy
Danych Lokalnych GUS28. Obliczono roczne wartoci wskanika, a nastpnie uredniono wyniki
w perspektywie lat 2004-2013 (wzr 1, 2). Wartoci wskanika zebrano w formie tabelarycznej,
a nastpnie zbudowano mapy GIS29 obrazujce rozkad redniej bezwzgldnej LP oraz
w rozbiciu na wojewdztwa. W caym opracowaniu na mapach GIS przyjto piciostopniowy
podzia wartoci wskanikw (wedug podziau na 5 rwnych klas), reprezentujcy niski,
umiarkowany, redni, wysoki, bardzo wysoki stopie zagroenia.
Wzr 1
Wzr 2
N.N. Brushlinsky, S.V. Sokolov, P. Wagner, J.R Hall., World Fire Statistics, Report No. 10 of Centre of Fire
Statistics of CTIF, Interschutz 2005.
28 GUS, Baza Danych Lokalnych, Kategoria: Ludno, Grupa: Stan ludnoci i ruch naturalny, Podgrupa:
Ludno wedug grup wieku i pci, dane zgodnie z faktycznym miejscem zamieszkania wedug podziau
administracyjnego na dzie 31 XII, http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks (dostp:
02.04.2014 r.).
29 Mapy opracowano w rodowisku mapowym QGIS (ang. Quantum GIS) rozpowszechnianym na zasadach
okrelonych w Powszechnej Licencji Publicznej GNU (GPL GNU). Szczegy: http://www.gnu.org/licences.
Do budowy map skorzystano z danych GIS Centralnego Orodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, zamieszczonych na stronie http://www.codgik.gov.pl/darmowe-dane.html.
27
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem redniej rocznej liczby poarw nale: mazowieckie, lskie i dolnolskie. Wartoci bezwzgldne wahaj si odpowiednio na poziomie
rednio 22 tys., 19,9 tys. i 16,3 tys. poarw rocznie. Najmniej zdarze odnotowano w wojewdztwach: opolskim (4 tys.), podlaskim (4,4 tys.), lubuskim (6 tys.) i witokrzyskim (6 tys.)
(ryc. 3 a, na podstawie zacznika 1).
Dominujce pod wzgldem wartoci bezwzgldnych wojewdztwa mazowieckie i lskie ze
wzgldu na wartoci wskanika
odznaczaj si rednim stopniem zagroenia poarowego (SZP). Z kolei z wojewdztw o bezwzgldnie maej i umiarkowanej liczbie poarw wyoniy
si 2 z bardzo wysokim SZP lubuskie (rednio 598 poarw na 100 tys. mieszkacw rocznie),
zachodniopomorskie (572). Na Dolnym lsku, gdzie pod wzgldem wartoci bezwzgldnych
zanotowano wysoki SZP, z punktu widzenia liczby poarw na liczb mieszkacw zarejestrowano bardzo wysoki SZP. Wysoki SZP zauwaa si natomiast w wojewdztwie warmiskomazurskim (528) (por. ryc. 3 a, b, na podstawie zacznikw 1, 2).
b.
a.
Ryc. 3. rednia roczna liczba poarw w latach 2004-2013 wedug wojewdztw:
a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne na 100 tys. mieszkacw
PSP za lata 2004-2013, KG PSP; danych statystycznych Bazy Danych Lokalnych GUS; danych
GIS CODGiK.
Liczby bezwzgldne z reguy przedstawiaj spaszczony obraz zjawiska, dlatego te konstruuje
si rne miary i wskaniki, ktre pozwalaj na nie spojrze z innego punktu widzenia. Jedn
z takich miar jest wskanik tempa dynamiki zmian (WTD), przedstawiajcy zmian natenia LP
w zadanych okresach czasu. Miara WTD jest przyrostem wzgldnym o staej lub zmiennej podstawie odniesienia. W przypadku przyrostw staych jako podstaw przyjmuje si wartoci
z wybranego okresu. W badaniach przyjto LP za rok 2004 WTDI (wzr 3). W przypadku przyrostw wzgldnych o zmiennej podstawie odniesienia jako podstaw przyjmuje si np. wartoci
z roku nastpnego w stosunku do poprzedniego WTDII (wzr 4)30.
30
. Kowalski, Statystyka, Wyd. BelStudio, Warszawa 2005.

Wzr 3
Wzr 4
Analizujc wartoci indeksu WTDI na poziomie krajowym, zauwaamy, e w 2005 r. nastpi
wzrost o 25,6% LP w stosunku do 2004 r., po czym przez kolejne 2 lata wzrost utrzymywa si
na poziomie 12,7% (2006), 3% (2007). Kolejny wzrost w stosunku do 2004 r. nastpi w latach
2008 (10,2%), 2009 (8,4%), 2011 (17,1%) i 2012 (25,3%). Jedyne odnotowane spadki to 7,6%
w 2010 r. i 13,8% w 2013 r. Analizujc rozkad indeksu, odnosi si wraenie, e na przykadzie
lat 2005-2007 LP maleje. Naley jednak pamita, e warto WTDI powyej 0 oznacza wiksz
liczb poarw w stosunku do bazowego roku 2004. Tym samym po analizie trendu indeksu
nasuwaj si wnioski, e w 2006 r. LP bya mniejsza ni w 2005 r., a w 2007 r. mniejsza ni 2005
i 2006 r., co jest wnioskowaniem prawidowym. Nieco inaczej przedstawiaj si rozkady WTDII
roku nastpnego do poprzedniego. Charakterystyczne wartoci to rok 2005 (25,6%, wzrost
w stosunku do 2004 r.), 2006 (10,3%, spadek w stosunku do 2005 r.), 2010 (14,8%, spadek
w stosunku do 2009 r.), 2011 (26,8%, wzrost w stosunku do 2010 r.) oraz 2013 (31,2%, spadek
w stosunku do 2012 r.) (por. rycina 4 a, b). W ramach bada opracowano dla wojewdztw indeksy WTDI, WTDII, ktre pozostawia si na potrzeby i do interpretacji wasnej czytelnikw
(por. wykresy kolumn 1, 2, zacznik 3).
a.
b.
Ryc. 4. Rozkad wskanikw tempa dynamiki zmian poarw w Polsce w latach 2004-2013:
a. rok nastpny do 2004; b. rok nastpny do poprzedniego
Uzupenieniem analizy poarw na poziomie globalnym (kraju) jest spojrzenie na ich charakterystyki przez pryzmat sezonowoci. Na potrzeby analizy wygenerowano dane z SWD-ST31
w liczbie ok. 1 567 000 poarw, zawierajce aspekt czasowy w postaci daty i godziny wpynicia zgoszenia zdarzenia do stanowiska kierowania PSP. Charakterystyki czasowe opracowano
wanie w oparciu o dat i godzin zgoszenia zdarzenia, w sposb podobny do zaprezentowanego w publikacji Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012.
Czasowo-przestrzenna charakterystyka zagroe poarowych obiektw mieszkalnych w systemie
informacji przestrzennej (GIS) na przykadzie m.st. Warszawa32. Sezonowa (kwartalna, miesiczna) liczba poarw oraz rozkady wedug dni tygodnia i godzin przedstawiaj wartoci sumaryczne za okres dziesiciolecia, std aby obliczy rednie wartoci roczne naley przedstawione
na wykresach wartoci podzieli przez 10.
Z przeprowadzonych bada wynika, e najwiksz sumaryczn liczb poarw w okresie 20042013, sigajc blisko 568 tys., zauwaa si w kwartale drugim, najmniejsz za w czwartym
ok. 252 tys. Najwicej poarw ma miejsce w kwietniu (ok. 322,6 tys.) i marcu (ok. 237,7 tys.).
Maj i lipiec wykazuj wzgldnie stay poziom interwencji (135-131 tys. poarw). Poczwszy od
lipca do listopada mamy do czynienia ze staym ich spadkiem, z poziomu ok. 131,1 tys. do 78,7
tys. Poziom 78-82 tys. poarw utrzymuje si w okresie listopad-luty (por. rycina 5 a, b).
Statystyki opracowano w oparciu o dane historycznej bazy danych systemu SWD-ST za lata 2004-2009
(wg stanu bazy KG PSP na dzie 15.04.2014 r.) oraz biecej za lata 2010-2013. Statystyki pobrane z bazy
danej historycznej mog nieznacznie si rni od tych zaprezentowanych w biuletynach PSP za lata
2004-2009.
32 R. Mazur, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012. Czasowoprzestrzenna charakterystyka zagroe poarowych obiektw mieszkalnych w systemie informacji przestrzennej (GIS), na przykadzie m.st. Warszawa, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2014, nr 2.
31
a.
b.
Ryc. 5. Suma poarw w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu sezonowym:
a. rozkad kwartalny; b. rozkad miesiczny
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie danych statystycznych KG PSP.
Do interwencji przy poarach najczciej dochodzi w soboty (blisko 245,5 tys. w cigu 10 lat)
i niedziele (ok. 233 tys.). Rozkad czstoci wystpowania poarw w funkcji przedziaw godzinowych przypomina ksztatem sinusoid. Minimum interwencji przypada na godz. 4-6 (16,517 tys.), sukcesywny wzrost pojawia si w przedziale godzinowym 7-17 (19,5-118,5 tys.), maksimum ok. godz. 18 (119,7 tys.), natomiast godz. 19-3 to okres spadku, z ok. 118,5 do 19,7 tys.
poarw (por. rycina 6 a, b).
Badania rozkadw interwencji na poziomie globalnym nie pozwalaj w obiektywny sposb
wskaza, jakie czynniki przyczyniaj si do ich powstawania. W zwizku z powyszym badania
uzupeniono o analiz poarw w rozbiciu na kategori obiektw, w ktrych prowadzono dziaania ratowniczo-ganicze.
a.
b.
Ryc. 6. Suma poarw w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu sezonowym:
a. rozkad wg dni tygodnia; b. rozkad godzinowy
3.1.2. Poary wedug rodzaju obiektw
Jednym z elementw raportu PSP jest okrelanie miejsca prowadzenia dziaa ratowniczoganiczych. W nomenklaturze poarniczej miejsce to nazywa si jest obiektem i okrela za pomoc systemu kodowego. Na system kodowy skada si 8 dziaw gwnych, do ktrych zalicza
si obiekty: uytecznoci publicznej (1), mieszkalne (2), produkcyjne (3), magazynowe (4),
rodki transportu (5), lasy (6), uprawy i rolnictwo (7) i inne obiekty (8). Z kolei dziay gwne
podzielone s na podkategorie wyraone za pomoc kodu trzycyfrowego33.

szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 99.111.1311); Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych
zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 11.46.239); Praca zbiorowa, Zasady
ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdaStrona 116 z 1042 / Powrt do spisu treci
33
W biecym rozdziale przeprowadzono dyskusj na temat statystyk bezwzgldnej liczby poarw (LP) oraz liczby poarw na 100 tys. mieszkacw (LP/LM) wedug kategorii obiektw.
Uzupenieniem s rozkady poarw w ujciu sezonowym (kwartalnym, miesicznym), dni tygodnia i godzinowym. Cao prac jest spjna z metodyk zaprezentowan w rozdziale Liczba
poarw, z wyczeniem wskanikw tempa dynamiki zmian. Naley pamita, e wartoci
przedstawiane na mapach GIS s wartociami rednimi za okres dziesiciu lat, natomiast rozkady sezonowe s sum wartoci bezwzgldnych dla badanego okresu.
W ramach bada skorzystano z danych statystycznych zamieszczonych w biuletynach informacyjnych Pastwowej Stray Poarnej za lata 2004-201334. redni LP z badanego okresu wedug
kategorii obiektw i wojewdztw zamieszczono w zaczniku 4. Zestawienie stao si podstaw
do wskazania kategorii obiektw, w ktrych najczciej przeprowadzano dziaania ratowniczoganicze.
W skali caego kraju pod wzgldem liczby poarw przoduje kategoria inne obiekty; rednia
roczna: ok. 73,2 tys., co stanowi ok. 46% ogu. Zauwaa si przy tym rednio 191 poarw na
100 tys. mieszkacw rocznie. Drug z kolei kategori s uprawy i rolnictwo (23%), ze redni
roczn 35,9 tys. i 94 poarami na 100 tys. ludnoci. Obiekty mieszkalne stanowi trzeci co do
licznoci grup (17%), z ok. 27,1 tys. i 71 poarami na 100 tys. mieszkacw. Po 5% z ok. 8 tys.
i 21 poarami na 100 tys. mieszkacw rejestruje si w rodkach transportu i lasach. Dwuprocentowy odsetek przekadajcy si na 2,6 tys. i 6,8 poaru na 100 tys. mieszkacw rejestruje si
w obiektach uytecznoci publicznej. Jeden procent wszystkich interwencji zlokalizowany jest
w obiektach produkcyjnych i magazynowych, odpowiednio 2,4 tys. i 6,4 poaru na 100 tys. oraz
1,2 tys. i 3,2 poaru na 100 tys. populacj (por. rycina 7 a, b). Wyniki bada s zbiene z wynikami publikacji35, z ktrej na podstawie statystyki za lata 2007-2012 mona wywnioskowa, e
poary wystpoway najczciej wanie w kategorii innych obiektw (47%), uprawach i rolnictwie (22%) i tzw. mieszkaniwce (17%) (patrz: ryc. 3 w Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie 36).
Dla obiektw, w ktrych najczciej dochodzio do poarw, a wic innych obiektw, upraw
i rolnictwa oraz mieszkalnych, w dalszej czci opracowania przygotowano rozkady liczby poarw wedug podkategorii stanowicych skadowe klas.
rze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa

i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2013; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie
Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci,
Warszawa 2014.
34 Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2004, KG PSP, Warszawa 2005; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2005, KG PSP, Warszawa 2006; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP
35 R. Mazur, A Kwasiborski, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012.
36 Tame.
a.
b.
Ryc. 7. rednia roczna liczba poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw:
a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw
Obiekty uytecznoci publicznej
Do obiektw uytecznoci publicznej zaliczamy obiekty: administracyjno-biurowe, banki (101);
owiaty i nauki, w szczeglnoci budynki dydaktyczne, szkoy, przedszkola (102); suby zdrowia, w szczeglnoci szpitale, sanatoria, domy opieki spoecznej, przychodnie, obki (103);
handlowo-usugowe, w szczeglnoci sklepy, domy towarowe, lokale gastronomiczne, hurtownie, zakady usugowe (104); obsugi pasaerw w komunikacji, w szczeglnoci dworce kolejowe i autobusowe, porty rzeczne i morskie, dworce lotnicze (105); widowiskowo-rozrywkowe
i sportowe (106); kultu religijnego, sakralne (107); muzea, skanseny, wystawy, galerie (108);
biblioteki, archiwa (109); zakady odosobnienia, w szczeglnoci zakady karne, areszty ledcze,
domy poprawcze (110); inne obiekty uytecznoci publicznej (111)37.
Wyniki bada wskazuj, e bardzo wysokim stopniem zagroenia poarowego (SZP) pod wzgldem wartoci bezwzgldnych cechuj si obiekty w wojewdztwie mazowieckim osigaj
rednio 416 poarw rocznie. Wysoki SZP zauwaa si w wojewdztwie lskim (304), a redni
w dolnolskim (234). W przypadku omiu wojewdztw: kujawsko-pomorskiego (128), lubelskiego (121), warmisko-mazurskiego (118), podkarpackiego (100), lubuskiego (90), podlaskiego (82), opolskiego (74), witokrzyskiego (65) wystpuje niski SZP (ryc. 8 a). Zupenie inaczej ksztatuje si SZP na 100 tys. mieszkacw. Pod tym wzgldem bardzo wysoki SZP, wahajcy si na rednim poziomie 8-9 poarw na 100 tys. mieszkacw rocznie, odnotowano dla
4 wojewdztw: zachodniopomorskiego (8,9), lubuskiego (8,89), pomorskiego (8,6) i warmiskomazurskiego (8,2). Wysoki SZP wystpuje na Dolnym lsku (8,09) i Mazowszu (7,96), natomiast redni na Opolszczynie (7,1), w dzkiem (6,52) i na lsku (6,5). Z niskim SZP, zarwno
pod wzgldem wartoci bezwzgldnych, jak i na 100 tys. mieszkacw, mamy do czynienia na
Lubelszczynie (5,57), Kielecczynie (5,1) i Podkarpaciu (4,8) (por. ryc. 8 a, b).
a.
b.
Ryc. 8. rednia roczna liczba poarw obiektw uytecznoci publicznej w latach 2004-2013
wedug wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na
100 tys. mieszkacw
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: danych statystycznych KG PSP
(www.kgpsp.gov.pl, dostp: kwiecie 2014 r.); danych statystycznych BDL GUS; danych GIS
CODGiK.
ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa
Warszawa 2014.
37
Przygldajc si rozkadom sezonowym na poziomie kraju, zauwaa si niewielkie kwartalne

zrnicowanie, ksztatujce si na poziomie od ok. 6,18 do 6,7 tys. poarw za okres dziesiciolecia. Wzgldnie stay poziom 2,2 tys. interwencji w miesicach kwiecie, maj, czerwiec, padziernik, grudzie spowodowa, e drugi i czwarty kwarta nale do okresw nieznacznie si
wyrniajcych (por. ryc. 9 a, b).
a.
b.
Ryc. 9. Suma poarw obiektw uytecznoci publicznej w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
sezonowym: a. rozkad kwartalny; b. rozkad miesiczny
Podobnie prezentuj si rozkady wedug dni tygodnia. Co prawda na rycinie 10 wida zrnicowanie pomidzy poszczeglnymi dniami, natomiast jest ono niewielkie, rzdu setnych i dziesitnych (3,53-3,79 tys.) w perspektywie 10 lat. Rozkady godzinowe wpisuj si w trend oglny,
z minimum w godz. 4-6 (600), wzrostem w godz. 7-18 (660-1558), maksimum ok. 19 (1575)
oraz spadkiem w godz. 20-3 (1461-714) (por. ryc. 10 a, b).
a.
b.
Ryc. 10. Suma poarw obiektw uytecznoci publicznej w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
sezonowym: a. rozkad wg dni tygodnia; b. rozkad godzinowy
Obiekty mieszkalne
Do obiektw mieszkalnych zaliczamy: hotele, noclegownie (201); domy dziecka (202); internaty,
domy studenckie (203); koszary (204); domy emerytw (205); domy wczasowe, pensjonaty
(206); schroniska (207); budynki jednorodzinne, w tym bliniaki, zabudow szeregow (208);
budynki wielorodzinne (209); budynki mieszkalne w gospodarstwach rolnych (210); inne
obiekty mieszkalne, w szczeglnoci altanki, barakowozy, domki letniskowe (211)38.

38
Analizujc rozkady wewntrzklasowe, zauwaa si, e najczciej do poarw dochodzi w podkategorii obiekty wielorodzinne, rednio ok. 13,2 tys. poarw rocznie, i jednorodzinne, w tym
bliniaki, zabudowa szeregowa ok. 9,1 tys. rednio ok. 2,8 tys. poarw w roku zauwaa si
w innych obiektach mieszkalnych, do ktrych zalicza si altanki, barakowozy, domki letniskowe.
Do ok. 1,7 tys. poarw w roku dochodzi w budynkach mieszkalnych w gospodarstwach rolnych.
Po dokonaniu agregacji obiektw zamieszkania zbiorowego wynika, e w obiektach tych dochodzi rednio do 270 interwencji rocznie. Skadaj si na to poary w hotelach i noclegowniach
(110), domach dziecka (8), internatach, domach studenckich (63), koszarach (7), domach emerytw (4), domach wczasowych, pensjonatach (72), schroniskach (6) (por. rycina 11).
Ryc. 11. rednia roczna liczba poarw obiektw mieszkalnych w Polsce w latach 2004 2013
w rozbiciu na podklasy
Wyniki bada wskazuj, e na Mazowszu wystpuje bardzo wysoki SZP. rednia bezwzgldna
liczba poarw za okres dziesiciolecia osigna 4060 poarw rocznie. Wysoki SZP zauwaa
si dla wojewdztw dolnolskiego (3050) i lskiego (2936). W pozostaych wojewdztwach
mamy do czynienia gwnie z umiarkowanym lub niskim SZP (ryc. 12 a). Zupenie inaczej przedstawia si sytuacja zagroenia poarowego w przeliczeniu na liczb mieszkacw. Bardzo wysoki stopie notowany jest w wojewdztwach warmisko-mazurskim z liczb 108 poarw na 100
tys. mieszkacw i dolnolskim (105). Duym SZP charakteryzuj si niewidoczne pod wzgldem wartoci bezwzgldnych wojewdztwa lubuskie i pomorskie (89) oraz zachodniopomorskie i podlaskie (87). Z 7 do 4 zmniejszya si liczba wojewdztw o niskim SZP. S to: maopolskie (55), witokrzyskie (54), podkarpackie (46), wielkopolskie (43) (por. ryc. 12 a, b).
Warszawa 2014.
b.
a.
Ryc. 12. rednia roczna liczba poarw obiektw mieszkalnych w latach 2004-2013 wedug
wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na 100 tys.
mieszkacw
CODGiK.
Dla obiektw mieszkalnych zauwaono trend agregacji kwartalnej i miesicznej. Najwiksza
liczba poarw wystpuje w kwartale 1 (87 tys.) i 4 (73 tys.), czyli w sezonie grzewczym. Nasuwa si zatem hipoteza o istnieniu zwizku statystycznego pomidzy liczb poarw a redniomiesicznymi temperaturami. Jednym z elementw potwierdzajcych to przypuszczenie s rozkady miesiczne, zgodnie z ktrymi poczwszy od wrzenia do grudnia mamy do czynienia
z sukcesywnym wzrostem liczby interwencji z 16,4 do 30,4 tys. Kulminacyjnym miesicem jest
stycze z liczb 32 tys. poarw. Poczwszy od lutego do lipca mamy do czynienia ze spadkiem
liczby zdarze z 27,8 do 16,7 tys. (por. ryc. 13 a, b).
a.
b.
Ryc. 13. Suma poarw obiektw mieszkalnych w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu sezonowym: a. rozkad kwartalny; b. rozkad miesiczny
Rozkad zdarze w funkcji dni tygodnia ma charakter stay od poniedziaku do rody (ok. 36 tys.
interwencji). Od czwartku do niedzieli zauwaa si wzrost w przedziale 37,5-44 tys. z maksimum w sobot (ok. 44,1 tys.). Rozkad poarw wedug dni tygodnia i godzin wpisuje si w wyniki bada czasowo-przestrzennej natury poarw Warszawy . Minimum w przedziale pomidzy
godz. 5 a 6 (4,3-4,4 tys.), wzrost w godz. 7-18 (5,2-18,9 tys.) z maksimum ok. 19 (19,3 tys.) oraz
jednostajny spadek pomidzy godz. 20 a 4 (18,3-5,2 tys.) (por. ryc. 14 a, b).
a.
b.
Ryc. 14. Suma poarw obiektw mieszkalnych w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Obiekty produkcyjne
Do obiektw produkcyjnych zaliczamy: budynki produkcyjne (301); gospodarcze, w tym wiaty
bez garay (302); pomieszczenia socjalne, w szczeglnoci szatnie, stowki (303); instalacje
technologiczne poza budynkami (304); maszyny i urzdzenia technologiczne (305); pomieszczenia administracyjne (306); rurocigi, instalacje przesyowe midzy obiektami na terenie zakadu oraz tranzytowe poza terenem zakadu (307)39.
Wyniki bada wskazuj na bardzo due zrnicowanie SZP pod wzgldem rednich wartoci
bezwzgldnych. Na lsku, Mazowszu i w Wielkopolsce wystpuje bardzo wysoki SZP, na rednim poziomie odpowiednio 276, 262, 256 interwencji rocznie. Wysoki SZP odnotowuje si
dla Dolnego lska (209) i Pomorza (189). Cztery regiony charakteryzuj si rednim SZP: Maopolska (175), Kujawy-Pomorze (171), ziemia dzka (162), Pomorze Zachodnie (143), a 5 niskim wojewdztwa: lubuskie (90), lubelskie (84), podlaskie (80), opolskie (79), witokrzyskie
(52).
W przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw po cztery wojewdztwa wykazuj bardzo wysoki SZP:
lubuskie (8,83), zachodniopomorskie, pomorskie (8,4) i kujawsko-pomorskie (8,21), a wysoki
SZP: opolskie (7,7), warmisko-mazurskie, wielkopolskie (7,6), dolnolskie (7,21). Na Kielec-

Warszawa 2014.
39
czynie (4) i Lubelszczynie (3,85) zarwno wskaniki bezwzgldne, jak i w przeliczeniu na

100 tys. mieszkacw wykazay niski SZP (por. ryc. 15 a, b).
b.
a.
Ryc. 15. rednia roczna liczba poarw obiektw produkcyjnych w latach 2004-2013 wedug
mieszkacw
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: danych statystycznych KG PSP zamieszczonych na stronie KG PSP (www.kgpsp.gov.pl, dostp: kwiecie 2014 r.); danych statystycznych BDL GUS; danych GIS CODGiK.
Po przeanalizowaniu statystyki rozkadw poarw w funkcji miesicy moemy mwi o staej
ich liczbie, oscylujcej na poziomie 1,7-2,1 tys. Przekada si to na stae rozkady kwartalne 1,3
i 4 (ok. 5,6-5,7 tys.) maksimum 6,2 tys. w kwartale 2 (por. rycina 16 a, b).
a.
b.
Ryc. 16. Suma poarw obiektw produkcyjnych w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Pewne zrnicowanie, a zarazem prawidowo, zauwaono w rozkadach wedug dni tygodnia.
W niedziel, dzie wolny od pracy, mamy do czynienia z minimum na poziomie 2,7 tys. poarw.
Poczwszy od poniedziaku do pitku rejestruje si wzrost liczby interwencji z 3,29 do 3,59 tys.
Wyjtkiem jest roda (3,3 tys.). Sobota naley do drugiego z kolei dnia tygodnia z najmniejsz
liczb poarw (3,24 tys.). Trend godzinowy to rosnca liczba zdarze w godzinach pracy, od
minimum o godz. 4 (543), do maksimum o 17 (1379). W godz. 18-2 nastpuje spadek z 1312 do
560 interwencji (por. rycina 17 a, b).
a.
b.
Ryc. 17. Suma poarw obiektw produkcyjnych w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Obiekty magazynowe
Do obiektw magazynowych zaliczamy: magazyny, wiaty na terenie zakadw produkcyjnych
(401); magazyny, hurtownie, wiaty wolno stojce (bez obiektw wymienionych w punktach 104
i 401, 402); magazyny, hurtownie w obiektach przeznaczonych na pobyt ludzi, kwalifikowanych
jako zagroenia ludzi zgodnie z 209 ust. 1 i 2 rozporzdzenia ministra infrastruktury z dnia 12
kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich
usytuowanie (403); place budowy i zaplecza budowy (404); place skadowe, w tym take hady
(405); zbiorniki skadowe, stae (406); stacje paliw pynnych i gazu pynnego (407); bazy paliw
pynnych i gazu pynnego (408)40.
Obiekty magazynowe podobnie jak produkcyjne wykazuj due zrnicowanie pod wzgldem
bezwzgldnej liczby poarw. Dla 7 wojewdztw odnotowano niski SZP: opolskiego (54), lubelskiego (50), warmisko-mazurskiego (49), lubuskiego (48), podkarpackiego (46), witokrzyskiego, podlaskiego (31), dla 3 umiarkowany: dzkiego (75), maopolskiego (73), kujawskopomorskiego (67), a dla 2 redni: pomorskiego (94), zachodniopomorskiego (87). Dla Dolnego
lska (122), lska (116) i Wielkopolski (114) zarejestrowano wysoki, a dla Mazowsza (164)
bardzo wysoki SZP. Duej polaryzacji ulegy rozkady poarw w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw. W duym uproszczeniu: w poudniowo-zachodniej, zachodniej i pnocno-zachodniej
Polsce wytworzyy si orodki bardzo wysokiego opolskie (5,22), zachodniopomorskie (5,13),
lubuskie (4,7) lub wysokiego SZP dolnolskie (4,22), pomorskie (4,19). Centralno-zachodnia
cz kraju odpowiada obszarowi umiarkowanego SZP: wielkopolskie (3,35), kujawskopomorskie (3,23), mazowieckie (3,15), dzkie (2,95). Poudniowa, czyli wojewdztwa lskie
(2,5), witokrzyskie (2,4), maopolskie (2,21), podkarpackie (2,16), wschodnia, czyli wojewdztwo lubelskie (2,3), oraz pnocno-wschodnia cz kraju, czyli wojewdztwo podlaskie (2,61),
niskiemu (por. ryc. 18 a, b).
40
Tame.
a.
b.
Ryc. 18. rednia roczna liczba poarw obiektw magazynowych w latach 2004-2013 wedug
mieszkacw
CODGiK.
Dla obiektw magazynowych zauwaono niemal liniowy spadek liczby poarw w miesicach
kwiecie-grudzie (od 1,28 tys. do 781). Wyjtkiem jest padziernik 1,02 tys. Rozkady miesiczne przeoyy si zatem na rozkady kwartalne, gdzie pomidzy 2 a 4 kwartaem mamy
spadek liniowy z 3,72 do 2,63 tys. interwencji. W kwartale 1 zanotowano 2,51 tys. poarw (por.
rycina 19 a, b).
a.
b.
Ryc. 19. Suma poarw obiektw magazynowych w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Podobnie jak w przypadku obiektw produkcyjnych tak i tu w niedziel mamy do czynienia
z minimum (1,58 tys.), natomiast sobota jest drugim z kolei dniem tygodnia z najmniejsz liczb
zdarze (1,76 tys.). Poczwszy od poniedziaku (1,68 tys.) do czwartku (1,83 tys.) mamy trend
rosncy, a od czwartku do niedzieli spadek. Podobnie wyglda rozkad godzinowy rosnca
liczba poarw w godzinach pracy, od minimum o godz. 5 (229) do maksimum o 18 (793).
W godz. 19-4 nastpuje spadek z 712 do 241 poarw (por. rycina 20 a, b).
a.
b.
Ryc. 20. Suma poarw obiektw magazynowych w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Obiekty rodki transportu
Do rodkw transportu zaliczamy obiekty: drogowe motocykle, jednolady (501); drogowe
autobusy, trolejbusy (502); drogowe samochody ciarowe, maszyny drogowe, cysterny, przyczepy do samochodw ciarowych (503); drogowe samochody osobowe, przyczepy samochodw osobowych (504); kolejowe ruchu pasaerskiego, np. wagony pasaerskie, typu pasaerskiego, socjalne (505); kolejowe ruchu towarowego, np. wagony towarowe, cysterny (506);
lotnicze ruchu pasaerskiego, np. samoloty pasaerskie (507); lotnicze ruchu towarowego,
np. samoloty przystosowane tylko do przewozu towarw (508); lotnicze samoloty turystyczne,
rolnicze, sportowe, sanitarne, w tym migowce, szybowce, lotnie (509); morskie statki transportowe (510); morskie statki pasaerskie, promy (511); morskie inne obiekty pywajce,
w tym jachty, odzie rybackie, kutry (512); rdldowe statki transportowe, pchacze, barki
(513); rdldowe statki pasaerskie, promy (514); rdldowe obiekty pywajce, w tym
jachty, aglwki, odzie (515); szynowe rodki komunikacji miejskiej (516); pojazdy trakcyjne
i kolejowe pojazdy specjalne (517); szynowe pojazdy metra (518)41.
W zdecydowanej wikszoci wojewdztw, bo a w 9, wystpuje niski SZP pod wzgldem bezwzgldnej liczby poarw. S to: kujawsko-pomorskie (419), zachodniopomorskie (411), lubelskie (376), warmisko-mazurskie (311), podkarpackie (310), lubuskie (253), witokrzyskie
(241), podlaskie (238), opolskie (219). Umiarkowany SZP wystpuje w Maopolsce (593), Pomorzu (575) i na ziemi dzkiej (558), redni na Dolnym lsku (725) i w Wielkopolsce (682),
a wysoki na lsku (887). Jedynie Mazowsze (1250) charakteryzuje si bardzo duym SZP. Zgoa
odmiennie postrzegamy SZP w odniesieniu na 100 tys. mieszkacw. Bardzo duym SZP charakteryzuje si 5 wojewdztw: pomorskie (25,7), dolnolskie (25), lubuskie (24,9), zachodniopomorskie (24,1), mazowieckie (23,9); 2 duym: dzkie (21,9), warmisko-mazurskie (21,6),
41
Tame.
a 4 rednim: opolskie (21,3), kujawsko-pomorskie (20,1), wielkopolskie (20) i podlaskie (19,9).

Wojewdztwa poudniowej lskie (19,1), witokrzyskie (18,9), maopolskie (17,9)
i wschodniej lubelskie (17,3) czci kraju odznaczaj si umiarkowanym SZP. Jedynie Podkarpacie (14,7) ma niski SZP (por. ryc. 21 a, b).
b.
a.
Ryc. 21. rednia roczna liczba poarw rodkw transportu w latach 2004-2013 wedug
wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na
100 tys. mieszkacw
CODGiK.
Rozkady statystyczne wykazuj rosncy, o niemal liniowym charakterze trend w okresie od
lutego (5,7 tys.) do lipca (7,62 tys.), natomiast malejcy w miesicach lipiec-listopad (6,05 tys.).
Grudzie i stycze to miesice o podobnej liczbie poarw (6,5 tys.). Przekada si to na rosnce
statystyki kwartalne, od 18,2 tys. w kwartale pierwszym, 20,9 tys. w drugim i 21,5 tys. w trzecim. Kwarta czwarty to ok. 19,1 tys. interwencji (por. ryc. 22 a, b).
a.
b.
Ryc. 22. Suma poarw rodkw transportu w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
W przypadku rozkadw wedug dni tygodnia trudno jest mwi o wyranym trendzie, aczkolwiek zauwaono dwa okresy spadkowe od poniedziaku do rody ze 12,14 do 11,1 tys. oraz od
pitku (maks. 12,25 tys.) do niedzieli (10,13 tys.). Trend godzinowy to minimum o godz. 5 (1,9
tys.), wzrost od godz. 5 do 16 (4,5 tys.) oraz spadek od godz. 17 (4,3 tys.) do godz. 4 (2 tys.) (por.
rycina 23 a, b).
a.
b.
Ryc. 23. Suma poarw rodkw transportu w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Obiekty lasy
Do lasw zaliczamy: uprawy lene (601); modniki (602); drzewostany II klasy wieku (603);
drzewostany III i powyej III klasy wieku (604); inne powierzchnie w obszarach lenych (605);
powierzchnie zalesione na obszarach nielenych, np. parki, lasy miejskie (606)42.
W 9 przygranicznych wojewdztwach: dolnolskim (444), podkarpackim (352), lubelskim
(351), pomorskim (344), zachodniopomorskim (290), podlaskim (254), maopolskim (225),
warmisko-mazurskim (160), opolskim (152), za wyjtkiem lubuskiego i lskiego, mamy do
czynienia z niskim SZP pod wzgldem ich bezwzgldnej liczby. W umiarkowanym SZP znajduje
si 6 regionw, w tym: lubuskie (664), lskie (623), dzkie (615), wielkopolskie (587), witokrzyskie (585), kujawsko-pomorskie (492). Duy wpyw na uksztatowanie si stopnia zagroenia poarowego ma Mazowsze, gdzie rednia roczna liczba poarw za okres 10 lat wyniosa
1829, dajc w ten sposb bardzo duy SZP. Przypomnijmy, e przyjty system oceny stopnia
zagroenia poarowego polega na pobraniu wartoci brzegowych (najwyszej i najniszej),
a nastpnie podzieleniu zbioru na 5 rwnych klas. Std te liczba poarw na Mazowszu znaczco wpywa na uksztatowanie si SZP w caym kraju. Patrzc na rozkad redniej liczby poarw
za okres dziesiciolecia w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw, dostrzeemy, e w wikszoci
kraju 10 wojewdztwach mamy niski SZP. S to: wielkopolskie (17,2), zachodniopomorskie
(17,1), podkarpackie (16,7), lubelskie (16,2), dolnolskie, pomorskie (po 15,4), opolskie (14,8),
lskie (13,4), warmisko-mazurskie (11,2), maopolskie (6,8). W przypadku ziemi dzkiej
(24,1), Kujaw-Pomorza (23,7), Podlasia (21,2) mamy do czynienia z umiarkowanym, a Mazowsza (35,1) rednim SZP. Najwiksze zagroenia poarowe lasw w przeliczeniu na liczb mieszkacw wystpuj w witokrzyskim (45,8 due) i lubuskim (65,6 bardzo due, por. ryc. 24
a, b).
42
Tame.
b.
a.
Ryc. 24. rednia roczna liczba poarw lasw w latach 2004-2013 wedug wojewdztw:
a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw
(www.kgpsp.gov.pl, dostp: kwiecie 2014 r.); danych statystycznych BDL GUS;
danych GIS CODGiK.
Dla lasw notuje si bardzo wyrane trendy rozwojowe. W okresie od kwietnia do grudnia mamy niemal liniowy spadek liczby poarw, od najwikszego pod wzgldem ich liczby kwietnia
19,5 tys., przez maj 14,4 tys., a do grudnia 354. Wyjtkiem od reguy jest lipiec 13,2 tys.
Wpywa to na kwartaln kumulacj interwencji, gdzie drugi kwarta (44,4 tys.) wyranie dominuje nad pozostaymi (drugi 25,1 tys., trzeci 4 tys.). W pierwszym kwartale zarejestrowano
ok. 5 tys. zdarze (por. rycina 25 a, b).
a.
b.
Ryc. 25. Suma poarw lasw w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu sezonowym:
a. rozkad kwartalny; b. rozkad miesiczny
Trendy tygodniowe wskazuj, e liczba poarw spada od niedzieli (12,78 tys.) do rody (10,18
tys.), a nastpnie ponownie ronie do soboty (11,53 tys.). Tak wic w okresie wolnym od pracy
mamy do czynienia z najwiksz liczb interwencji. W interesujcy sposb zachowuj si rozkady godzinowe. W okolicach godz. 3-4 mamy do czynienia z minimum (ok. 60). Natomiast
w godz. 7-23 rozkad przypomina w duym uproszczeniu krzyw dzwonow symetryczn
wzgldem maksimum w okolicach godz. 14-15 (2,6 tys.) (por. ryc. 26 a, b).
a.
b.
Ryc. 26. Suma poarw lasw w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu sezonowym:
a. rozkad wg dni tygodnia; b. rozkad godzinowy
Obiekty uprawy, rolnictwo
Do obiektw uprawy i rolnictwa zaliczamy: nieuytkowane powierzchnie rolnicze (701); uprawy rolne oraz ki, ryska i poary powstae podczas zbiorw tych upraw (702); maszyny rolnicze, traktory, inne rodki transportu, zwizane z rolnictwem (703); sterty, stogi, brogi (704);
budynki i instalacje przerobu produktw rolnych (705); budynki inwentarskie, hodowlane, magazynowe (stodoy), szklarnie (706); budynki gospodarcze (szopy, komrki, wiaty, kotownie
bez garay, 707)43.
Analizujc rozkady wewntrzklasowe, zauwaa si, e najczciej do interwencji dochodzi podczas poarw nieuytkowanych powierzchniach rolniczych (poary nieuytkw) ze redni
roczn ok. 23,9 tys. interwencji oraz podczas poarw uprawy rolnych, k, rysk i poarw powstaych podczas zbiorw tych upraw rednio ok. 4,7 tys. interwencji. Stosunkowo blisko znaczeniowo do kategorii 702 jest klasa 704 sterty, brogi, stogi w przypadku ktrych dochodzi
do ok. 2,3 tys. poarw rocznie. Po dokonaniu agregacji grupy budynkw gospodarczych (1749),
inwentarskich, hodowanych (2718) oraz do przerobu produktw rolnych (114) okazuje si, e
jednostki ochrony przeciwpoarowej podejmuj interwencj rednio przy 4,5 tys. poarach
rocznie (por. rycina 27).
Pod wzgldem wartoci bezwzgldnych bardzo duy SZP w uprawach i rolnictwie wystpuje
w wojewdztwie mazowieckim (4770) i dolnolskim (4304). Poudniowo-wschodnie regiony
kraju, w tym Maopolska (3146), Podkarpacie (2909), Kielecczyzna (2395) i Lubelszczyzna
(2382) oraz wojewdztwo zachodniopomorskie (2660) i dzkie (2349) znajduj si w rednim
SZP. Na terenach lska (2107), Wielkopolski (1808), Warmii i Mazur (1764), lubuskiego (1603)
mamy do czynienia z umiarkowanym stopniem zagroenia poarowego, niski SZP na Kujawach
(1079) i Pomorzu (1027), Podlasiu (727), Opolszczynie (951). Na podstawie redniorocznego
wskanika liczby poarw na 100 tys. mieszkacw mona wnioskowa, e zachodnie regiony
kraju, w tym lubuskie (158.2), zachodniopomorskie (156), dolnolskie (148,6) oraz Podkarpa-
43
Tame.
cie (137,6) charakteryzuje wysoki SZP. Bardzo wysoki SZP odnotowano jedynie na Kielecczynie
(187,5) (por. ryc. 28).
W przypadku upraw i rolnictwa zauwaamy wyrane trendy, jeli chodzi o wystpowanie poarw. Charakteryzuje je wyrany wzrost interwencji w miesicach wiosennych marcu (79,9
tys.), kwietniu (104,7 tys.) na co wpyw maj poary traw i nieuytkw. Bezporednio wpywa
to na rozkady kwartalne w I kwartale 94,2 tys., w II kwartale 143,4 tys. Wzrost interwencji
notuje si rwnie pod koniec okresu letniego w lipcu (30,4 tys.) oraz na pocztku jesieni
w sierpniu (40,9 tys.), wrzeniu 22,9 tys. (por. ryc. 29 a, b).
Ryc. 27. rednia roczna liczba poarw w Polsce za lata 2004-2013 w rozbiciu na podklasy
obiektw uprawy, rolnictwo
a.
b.
Ryc. 28. rednia roczna liczba poarw w uprawach, rolnictwie w latach 2004-2013 wedug
wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na
100 tys. mieszkacw
(www.kgpsp.gov.pl, dostp: kwiecie 2014 r.); danych statystycznych BDL GUS;
danych GIS CODGiK
a.
b.
Ryc. 29. Suma poarw w uprawach, rolnictwie w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Dzie tygodnia, w ktrym poary w uprawach i rolnictwie wystpuj najczciej, to sobota
(55,2 tys. interwencji). W pozostae dni ich liczba waha si w granicach 49-51 tys. Liczb poarw utrzymujc si na poziomie 29,8-28,4 tys. zauwaa si w godz. 14-20, z maksimum w godz.
15-16 (ok. 31 tys.). W godz. 9-13 liczba interwencji dynamicznie ronie, z 4,5 do 26,6 tys. Minimum notuje si, podobnie jak dla rozkadu globalnego, w godz. 4-6 (ok. 1,5 tys.) (por. rycina 30
a, b).
a.
b.
Ryc. 30. Suma poarw w uprawach, rolnictwie w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Inne obiekty
Do klasy innych obiektw, najliczniejszej spord wszystkich grup, zaliczamy niesklasyfikowane
uprzednio obiekty typu: mietniki wolno stojce, wysypiska mieci (801); zsypy, pomieszczenia
zsypowe, mietniki wewntrz budynkw (802); kanay wentylacyjne, dymowe, dylatacje, palne
elewacje lub okadziny cian zewntrznych (803); garae, warsztaty samochodowe poza budynkami, w tym kompleksy garaowe (804); garae, warsztaty samochodowe wewntrz budynkw
mieszkalnych (805); garae, warsztaty samochodowe wewntrz pozostaych budynkw lub ich
czci, zaliczonych do kategorii zagroenia ludzi44 (806); garae, warsztaty samochodowe wewntrz budynkw magazynowych i produkcyjnych (807); zabytki kultury materialnej niebdce
Garae zaliczane do kategorii zagroenia ludzi zgodnie z 209 ust. 1 i 2 rozporzdzenia ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690 z p. zm.).
44
budynkami (808); obiekty lub grupa obiektw przyrody naturalnej (pojedyncze drzewa, mineray, jaskinie, inne, 809); obiekty hydrotechniczne (810); rozlewiska, wycieki, zanieczyszczenia
powstae na zbiornikach, ciekach i akwenach wodnych (811); inne zdarzenia powstae na zbiornikach, ciekach i akwenach wodnych (812); obiekty wojskowe (813); obiekty uytkowane przez
konsulaty, ambasady (eksterytorialne, 814); pobocza drg i szlakw komunikacyjnych (ale bez
zdarze z udziaem rodkw transportu, bez poarw traw na poboczach, 815); pyty manewrowe i pasy lotnisk, szlaki kolejowe i manewrowe, drogi i ulice (ale bez zdarze z udziaem
rodkw transportu, bez poarw traw, 816); trawy, trawniki na terenach nierolniczych, poboczach drg i szlakw, ulic (817); zdarzenia wystpujce na duych obszarach mieszkalnych lub
gospodarczych na terenach gmin, miast i osiedli (np. poszukiwania ludzi i zwierzt na terenach
wiejskich, miejskich, lasw, udzia w ewakuacji z tych obszarw, pomoc w dziaaniach innych
sub obejmujcych te obszary, 818); inne nietypowe obiekty, budynki, instalacje (819)45.
Wnioski z analizy rednich rocznych rozkadw wewntrzklasowych za okres 10 lat wskazuj,
e najczciej jednostki ochrony przeciwpoarowej interweniuj przy poarach mietnikw
wolno stojcych i wysypisk mieci (ponad 31,2 tys.). Do tej grupy poarw naleaoby doczy
poary zsypw, pomieszcze zsypowych i mietnikw wewntrz budynkw 539 rocznie, co
w konsekwencji daoby blisko 32 tys. interwencji rocznie. Bardzo du grup stanowi interwencje przy poarach traw i trawnikw na terenach nierolniczych, poboczach drg i szlakw
komunikacyjnych (817), z liczb ok. 29,3 tys. Liczn grup interwencji stanowi rwnie interwencje w kategorii obiektw 809 rednio 2 tys. poarw rocznie ktrych przyczyn s gwnie poary pojedynczych drzew. Kolejn pod wzgldem licznoci grup stanowi poary garay
(804-807), z liczb interwencji w sumie rednio ok. 1 tys. rocznie.
Sumujc podobne znaczeniowo kategorie, tj. poary traw, trawnikw na terenach nierolniczych,
poboczach drg i szlakw komunikacyjnych (817 ok. 29,3 tys.), nieuytkowanych powierzchni
rolniczych (701 23,9 tys.), upraw rolnych, k, rysk (702 4,7 tys.), mona dostrzec, e rednio w cigu roku dochodzi do ok. 58 tys. interwencji przy poarach traw i nieuytkw (rycina
31).
Zdecydowana cz kraju znajduje si w umiarkowanym SZP (wielkopolskie 5063, pomorskie
5007, zachodniopomorskie 4518, maopolskie 4355, dzkie 4251) pod wzgldem poarw
w klasie innych obiektw. Po jednym wojewdztwie znalazo si w rednim (dolnolskie 7274),
duym (mazowieckie 9256) i bardzo duym (lskie 1270) SZP. Na pozostaej czci kraju dominuje niski SZP. Jeli chodzi o wskanik LP/100 tys. mieszkacw, dua cz kraju znalaza si
w bardzo duym (lskie 273,5, zachodniopomorskie 265, dolnolskie 251,2, warmiskomazurskie 244,8, lubuskie 238,2) lub duym (pomorskie 223,9, kujawsko-pomorskie 215,8) SZP.
Warszawa 2014.
45
Liczn grup stanowi regiony redniego SZP: Opolszczyzna (187,9), Mazowsze (177,4), ziemie
dzka (166,5) i witokrzyska (158,3). Jedynie Podkarpacie ma niski SZP 73,4 (por. ryc. 32 a, b).
Charakterystyka sezonowa przypomina klas upraw i rolnictwa ze wzgldu na wystpowanie
licznej grupy innych obiektw typu trawy, trawniki na terenach nierolniczych, poboczach drg
i szlakw, ulic (817), ktrych intensywno narasta w tym samym okresie co poarw traw
i nieuytkw (701, 702). Std wzrost interwencji w miesicach wiosennych marcu (114 tys.),
kwietniu (162 tys.). Bezporednio wpywa to na rozkady kwartalne I kwarta: 172 tys., II
kwarta: 284 tys. Od maja do grudnia zauwaa si stopniowy spadek, z 66,8 tys. w maju do 35,8
tys. w grudniu (por. rycina 33 a, b).
Ryc. 31. rednia roczna liczba poarw w Polsce w latach 2004-2013 w rozbiciu na podklasy
innych obiektw
b.
a.
Ryc. 32. rednia roczna liczba poarw w innych obiektach w latach 2004-2013 wedug
mieszkacw
CODGiK.
a.
b.
Ryc. 33. Suma poarw w innych obiektach w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
Podobnie jest z rozkadami wedug dni tygodnia (z tym e w innej skali), gdzie poary wystpuj
najczciej w sobot (114,6 tys. interwencji) i niedziel (111,6 tys.). W pozostae dni liczba interwencji waha si w granicach 97-100 tys. Nieco inaczej przedstawia si charakterystyka czasowa. Minimum zlokalizowane jest o godzinie 5 (63 tys.). Od godz. 6 liczba interwencji zaczyna
narasta od 69 tys., aby w okolicach godz. 18-19 osign maksimum (58 tys.). W przedziale od
godz. 20 do godz. 4 zauwaamy gwatowny spadek poarw z 57 tys. do 6,7 tys. (por. rycina 34
a, b).
a.
b.
Ryc. 34. Suma poarw w innych obiektach w Polsce w latach 2004-2013 w ujciu
3.1.3. Wielko poarw
Normy prawne definiuj wielko poaru za pomoc trzech parametrw: powierzchni lub kubatury, lub iloci prdw ganiczych.
Za poar may uwaa si poar, w wyniku ktrego zostay spalone lub zniszczone:
obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni do 70 m2 lub objtoci do 350 m3;
lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki, o powierzchni nie wikszej ni 1 ha.
Poar redni wystpuje, jeli w jego wyniku zostay spalone lub zniszczone:
obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objtoci od 351 do 1500 m3;
lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki, o powierzchni powyej 1 ha i nie wikszej ni

10 ha.
Z poarem duym mamy do czynienia, jeli w wyniku jego zaistnienia zostay spalone lub zniszczone:
obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 301 do 1000 m2 lub objtoci od 1501 do 5000 m3;
lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki o powierzchni powyej 10 ha i nie wikszej

ni 100 ha.
Poar zakwalifikowany zostanie jako bardzo duy, jeeli spalone lub zniszczone zostay powierzchnie lub objtoci przekraczajce parametry poaru duego.
Przy ustaleniu wielkoci poarw, w stosunku do ktrych nie mona zastosowa wyej okrelonych kryteriw, w szczeglnoci w przypadku poarw odwiertw naftowych, rurocigw gazowych i paliwowych, urzdze technologicznych poza budynkami, przyjmuje si kryteria iloci
prdw ganiczych podawanych jednoczenie, w tym:
poar may do 4 prdw ganiczych,
poar redni 5-12 prdw ganiczych,
poar duy 13-36 prdw ganiczych,
poar bardzo duy powyej 36 prdw ganiczych46.
Analiz statystyczn rozpoczyna charakterystyka bezwzgldnej liczby poarw wedug wielkoci. W tym celu dane nt. wielkoci poarw za lata 2004-2013 pozyskane z biuletynw informacyjnych Pastwowej Stray Poarnej47 zagregowano do postaci tabelarycznej (zacznik 5). Na
podstawie zestawienia policzono redni roczn liczb poarw wedug wielkoci (rycina 35),
liczb poarw wedug wielkoci w kraju, w agregacji rocznej, w perspektywie ostatnich 10 lat
(por. rycina 36 a, b), redni roczn liczb poarw wedug wielkoci w podziale na wojewdztwa (ryc. 37). W dalszej czci opracowania przedstawiono redni roczn liczb poarw wedug wielkoci w rozbiciu na rodzaj obiektu, czyli miejsca prowadzenia dziaa ratowniczoganiczych, o ktrych mowa w rozdziale Poary wedug rodzaju obiektw.
Poary wedug wielkoci w kraju
Zdecydowana wikszo poarw to poary mae, ktrych mamy w cigu roku rednio ok. 147
tys. Stanowi to blisko 93% ogu poarw. Wystpuje blisko 10,6 tys. poarw rednich na rok,
z odsetkiem prawie 7%. Poary due pojawiaj si rednio 542, a bardzo due rednio 75 razy
rocznie. Stanowi one odpowiednio 0,34% i 0,05% ogu poarw (rycina 35, na podstawie zacznika 5).
Ryc. 35. rednia roczna liczba poarw wedug wielkoci w Polsce w latach 2004-2013
Tame.
Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2004, KG PSP, Warszawa 2005; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2005, KG PSP, Warszawa 2006; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP
46
47
Trend rozkadu poarw wedug wielkoci jest cile zwizany z ogln liczb poarw. Wszdzie tam, gdzie byo duo poarw w cigu roku, pojawiaa si dua liczba poarw maych
i rednich. Dla przykadu w roku 2004 zarejestrowano 146 728 poarw, z czego 132 411 maych, a 13 519 rednich. W 2005 r. odnotowano 184 316 poary, w tym 167 465 mae oraz 16
123 rednie. W 2006 r. 165 353/152 525/11 914; 2007 r. 151 069/142 300/8265; 2010 r.
135 555/127 768/7352; a w 2012 r. 183 888/168 540/14 597. Wskanik korelacji liniowej
Pearsona (wskanik zalenoci) pomidzy ogln liczb poarw a redni liczb poarw maych wynis 0,99, gdzie 1 oznacza pen zaleno danych. Znaczy to, e wzrostowi oglnej liczby poarw towarzyszy liniowy wzrost poarw maych. Zaleno pomidzy ogln liczb poarw a liczb poarw rednich wyniosa 0,79, duych 0,64, a bardzo duych 0,48 (por. rycina
2 i rycina 36 a, b, na podstawie zacznika 5).
a.
b.
Ryc. 36. Liczba poarw wedug wielkoci w Polsce w latach 2004-2013:
a. poary mae, rednie; b. poary due, bardzo due
rdo: Opracowa: R. Mazur na podstawie: Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP
za lata 2004-2013, KG PSP.
Poary wedug wielkoci w ujciu wojewdzkim

W celu przestrzennego zobrazowania wielkoci poarw opracowano mapy GIS przedstawiajce
rednie roczne rozkady bezwzgldnej LP wedug wielkoci w podziale na wojewdztwa. Metodyka budowy map jest identyczna, jak ta prezentowana w rozdziale poprzednim. Przyjto piciostopniow skal zagroenia (SZP) na zasadzie podziau redniej bezwzgldnej LP na 5 rwnych klas tj. niskie, umiarkowane, rednie, wysokie, bardzo wysokie.
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem bezwzgldnej redniej rocznej liczby poarw maych nale: mazowieckie (20 665) i lskie (18 881), zaliczajce si do regionw bardzo
duego SZP, oraz region Dolnego lska (15 149) o duym SZP. W pozostaych wojewdztwach
dominuje umiarkowany lub niski SZP (ryc. 37 a, na podstawie zacznika 5). Pod wzgldem liczby poarw rednich wyrniaj si, podobnie jak poprzednio, Mazowsze (1306), Dolny lsk
(1132) z bardzo wysokim SZP oraz lsk (1004) z duym SZP. Region poudniowo-wschodniej
czci kraju Podkarpacie (853), Maopolska (838) i Lubelszczyzna (684) odznaczaj si rednim SZP (ryc. 37 b, na podstawie zacznika 5). Pozosta cz kraju charakteryzuje umiarkowany lub niski SZP. Sytuacja zmienia si w przypadku poarw bardzo duych, gdzie bardzo
wysoki SZP zanotowano na Dolnym lsku (61), Pomorzu Zachodnim (55) i w Wielkopolsce
(55). Na lsku (45) jest wysoki SZP. Lubuskie (39), warmisko-mazurskie (37), kujawskopomorskie (36), dzkie (33) i mazowieckie (31) to obszary redniego SZP. W pozostaej czci
kraju mamy do czynienia z umiarkowanym SZP wyjtkiem jest witokrzyskie (10), gdzie jest
niski (ryc. 37 c, na podstawie zacznika 5). Poary bardzo due nale do nielicznej grupy. Ich
rednia roczna liczba w wojewdztwach waha si od 1 do 9. Najczciej dochodzi do nich
w Wielkopolsce (rednio 9 rocznie), Dolnym lsku i lsku (po 8), w wojewdztwie mazowieckim, zachodniopomorskim (po 7) oraz dzkim (6). rednio 5 poarw rocznie pojawia si
w lubuskim i warmisko-mazurskim, w pozostaych wojewdztwach za 1-2 razy rocznie (ryc.
37 d, na podstawie zacznika 5).
b.
a.
c.
d.
Ryc. 37. rednia roczna liczba poarw wg wielkoci w latach 2004-2013 wedug wojewdztw:
a. poary mae; b. poary rednie; c. poary due; d. poary bardzo due
PSP za lata 2004-2013, KG PSP; danych GIS CODGiK.
Poary wedug wielkoci w rozbiciu na rodzaj obiektu
W poprzednim rozdziale dowiedzielimy si, e jednostki ochrony przeciwpoarowej najczciej
interweniuj przy poarach maych (93%). Interwencje przy poarach rednich to odsetek blisko 7%, duych 0,34%, natomiast bardzo duych 0,05% (ryc. 35). W tym miejscu rodzi si pytanie, w jakiej kategorii obiektw (uytecznoci publicznej, mieszkalnych, produkcyjnych, magazynowych, rodkw transportu, lasw, upraw i rolnictwa, innych obiektw) czsto pojawiania
si poarw danej wielkoci jest najwiksza. W tym celu dane pozyskane z biuletynw informacyjnych Pastwowej Stray Poarnej48, o wielkoci poarw w funkcji kategorii obiektu, w ktrym wystpiy, zagregowano do formy tabelarycznej (zacznik 6). Na podstawie zestawienia
obliczono redni roczn liczb poarw wedug wielkoci w rozbiciu na rodzaj obiektu, w ktrym prowadzono dziaania ratowniczo-ganicze (ryc. 38 a, b, c, d).
Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2004, KG PSP, Warszawa 2005; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2005, KG PSP, Warszawa 2006; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP
48
a.
b.
c.
d.
Ryc. 38. rednia roczna liczba poarw wedug wielkoci w Polsce w latach 2004-2013
w rozbiciu na kod obiektu: a. poary mae, rednie; b. poary due, bardzo due
Najistotniejsze wnioski: rednio ok. 48% poarw maych rocznie pojawia si w innych obiektach, co daje ok. 71 tys. interwencji; 20% z 29 tys. poarw w uprawach i rolnictwie oraz ok.
18% z 26 tys. poarw rocznie w obiektach mieszkalnych (rycina 38 a). W przypadku poarw
rednich: blisko 60% (6,3 tys.) z nich zlokalizowanych jest w uprawach i rolnictwie, 20% (2 tys.
rocznie) w innych obiektach oraz 9,5% (1 tys.) w mieszkalnictwie (rycina 38 b). Przewaga poarw duych jest na korzy upraw i rolnictwa (63%, rednio 342 poary rocznie) oraz innych
obiektw (9,7%, 53 poary) (rycina 38 c). Poczwszy od poarw duych zauwaa si ich wiksz liczb w obiektach produkcyjnych rocznie rednio 8,8% (48), poarw duych
i magazynowych rocznie rednio 6,2% (33). W przypadku poarw bardzo duych jest to 23%
(rednio 18 w roku) w obiektach produkcyjnych i 17,7% (rednio 3 w roku) w magazynowych.
Najwicej poarw bardzo duych jest w uprawach i rolnictwie (42% z rednio 32 poarami
rocznie) (por. rycina 38 c i d).
3.2. Poszkodowani w poarach

Jednym z najistotniejszych elementw informacji ze zdarzenia, sporzdzanej przez kierujcych
dziaaniami ratowniczo-ganiczymi (KDR) JOP, jest rejestracja rannych i ofiar miertelnych. Na
przestrzeni lat 2004-2013 obowizyway 2 dokumenty, w oparciu o ktre przygotowywano
meldunki. Nale do nich obowizujca w latach 2000-2011 Instrukcja w sprawie zasad sporzdzania i obiegu dokumentacji zdarze wraz z objanieniami do sporzdzania informacji ze zdarzenia (zaczniki do rozporzdzenia o KSRG49) oraz obowizujce od 2012 r. Zasady ewidencjonowania zdarze50 (zacznik do rozporzdzenia o KSRG51). Na przestrzeni lat ukad raportu
50 Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP,
Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012; Praca zbiorowa, Zasady
ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum KoordyStrona 151 z 1042 / Powrt do spisu treci
49
zachowuje jednolit struktur. Poczwszy od 2000 r. znajduje si w nim pozycja Wypadki

z ludmi. Poszkodowani podzieleni s na ofiary miertelne i rannych w rozbiciu na ratownikw,
w tym straakw i inne osoby, w tym dzieci. Objanienia do sporzdzania informacji ze zdarzenia
nie okrelay definicji rannych i ofiar miertelnych, tak wic KDR mia dowolno w kwalifikacji
poszkodowanych52. W przypadku Zasad usystematyzowano sposb klasyfikacji poszkodowanych, zgodnie z ktrym od 2012 r. jako rannych uznaje si osoby wymagajce medycznych
dziaa ratowniczych (hospitalizacji w Zasadach od 2013 r.) i transportu z miejsca zdarzenia
do jednostek ochrony zdrowia. Jako ofiary miertelne traktuje si osoby, w stosunku do ktrych
odstpiono od resuscytacji, przerwano j lub lekarz stwierdzi zgon53.
3.2.1. Oglna liczba rannych, ofiar miertelnych poarw
Bardzo istotny jest fakt, e liczb poszkodowanych okrela si od momentu rozpoczcia do momentu zakoczenia dziaa ratowniczych prowadzonych przez JOP. Oznacza to, e liczba poszkodowanych prezentowana w opracowaniu w rzeczywistoci moga by wiksza, poniewa
nie uwzgldniaa rannych, ofiar miertelnych zabranych przez zespoy ratownictwa medycznego
przed przybyciem JOP, jak rwnie zmarych w szpitalu wskutek odniesionych ran.
Do opracowania statystyk skorzystano z materiaw zamieszczonych na stronie internetowej
Komendy Gwnej PSP54. Zamieszczone w czci statystycznej portalu zestawienia przeksztacono do postaci tabelarycznej (zacznik 7, 8). Na bazie zacznikw opracowano rozkady rannych
i ofiar miertelnych, w sensie ich wartoci bezwzgldnych na poziomie krajowym (rycina 39),
wojewdzkim (rycina 41, 42) oraz redni liczb rannych, ofiar miertelnych w perspektywie 10
lat wedug wojewdztw w postaci map GIS (ryc. 40).
Bezwzgldna liczba ofiar miertelnych w kraju waha si w granicach 486 (2004) 609 (2006)
rocznie. Zauwaa si, e poczwszy od roku 2006 do 2013 (517) ich liczba stale spada. Pod
wzgldem wyniku wyrnia si rok 2010 (525). Spadek pomidzy 2006 a 2013 r., w stosunku do
2006 r., wynosi 15% (rycina 39).
nacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2013; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa
i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2014.
51 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 11.46.239).
53 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 11.46.239); Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2013; Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3, KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2014.
54 Dane statystyczne zamieszczane na stronie KG PSP (www.kgpsp.gov.pl, statystyka, statystyki roczne,
tabela nr 10 zestawienie osb poszkodowanych przy zdarzeniach w podziale na wojewdztwa, dostp:
maj 2014 r.) wygenerowane s w systemie SWD-ST wg stanu bazy danych KG PSP na luty roku nastpnego
w stosunku do danych za rok poprzedni.
Ryc. 39. Liczba rannych, ofiar miertelnych poarw w Polsce w latach 2004-2013
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie danych statystycznych KG PSP
(www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.).
Do wojewdztw o najwikszym rednim rocznym odsetku ofiar miertelnych poarw nale
mazowieckie (rednio 85 ofiar miertelnych w roku) i lskie (77), w ktrych wedug
5-stopniowej skali, dzielcej zakres rednich wartoci ofiar miertelnych na pi rwnych klas
(bardzo wysoki, wysoki, redni, umiarkowany, niski), otrzymano bardzo wysoki stopie zagroenia (SZ). Na Dolnym lsku (47) i ziemi dzkiej (48) rejestruje si redni SZ. W pozostaej
czci kraju otrzymano umiarkowany (lubelskie 39, maopolskie 38, pomorskie, wielkopolskie
po 32, zachodniopomorskie 28) lub niski SZ (kujawsko-pomorskie, warmisko-mazurskie po 25,
podkarpackie 20, witokrzyskie 17, lubuskie 15, opolskie 11 (ryc. 40 a, na podstawie zacznika
7).
Trendy wojewdzkie niekoniecznie wpisuj si w rozkady krajowe. Przykadem jest np. wojewdztwo lskie, gdzie poczwszy od 2005 (59) do 2008 r. (89) mamy stay wzrost, w 2009 (85)
i 2010 r. (82) ustabilizowanie si sytuacji, a nastpnie ponowny wzrost w roku 2011 (107).
Trend rosncy w latach 2004-2009 zauwaa si rwnie dla Pomorza i Dolnego lska55. Pewn
struktur odkryto rwnie dla Mazowsza od 2004 do 2007 r. mamy do czynienia ze wzrostem
ofiar miertelnych, a po roku 2007 agodny spadek z niewielkim wzrostem w latach 2011, 2012.
W pozostaych wojewdztwach nie zauwaa si wyranych struktur. W wielu przypadkach pojawiaj si zaburzenia w postaci pikw odstajcych wartociami od lat poprzednich, bdcych
wynikami zdarze losowych, np. poar hotelu socjalnego w Kamieniu Pomorskim w 2009 r. (zachodniopomorskie), podczas ktrego zginy 22 osoby, a 22 zostay ranne, poza tym lskie,
dzkie (2011), podlaskie (2005), warmisko-mazurskie (2012). Zazwyczaj ostatnie 2 lata (11
na 16 wojewdztw) wykazuj tendencj spadkow (por. rycina 41 a, b).
W legendzie na rycinach 41, 42 wojewdztwa uoone s w kolejnoci od najwyszej do najniszej pod

wzgldem liczby ofiar miertelnych lub rannych odnotowanych w roku bazowym 2004.
55
b.
a.
Ryc. 40. rednia roczna liczba poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 wg
wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
(www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.); danych GIS CODGiK.
a.
b.
Ryc. 41. Ofiary miertelne poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
a. mazowieckie, lskie, maopolskie, dzkie, dolnolskie, lubelskie, pomorskie,
wielkopolskie; b. warmisko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, podlaskie,
zachodniopomorskie, podkarpackie, opolskie, lubuskie, witokrzyskie
Zgoa odmienna sytuacja przedstawia si w przypadku rannych w skali kraju. Na przestrzeni lat
2004-2011 zauwaa si stay ich wzrost (2940-4325), na poziomie 47% w 2011 r. w stosunku
do 2004 r. (rycina 39). Wyjtkiem jest rok 2007, w ktrym zarejestrowano 3189 rannych. Do
wojewdztw o najwikszej redniej rocznej liczbie rannych nale: lskie (573), cechujce si
bardzo wysokim SZ, dzkie (445), mazowieckie (383), bdce w bardzo wysokim SZ. redni SZ
zanotowano dla Dolnego lska (318). W trzech przypadkach odnotowano umiarkowany SZ:
wielkopolskie (277), pomorskie (272), maopolskie (232), natomiast w wikszoci kraju (9 wojewdztw) niski (rycina 40 b, na podstawie zacznika 8).
Rozkady wojewdzkie w agregacji rocznej w duym uoglnieniu wpisuj si w rozkady krajowe. Trend rosncy w latach 2004-2011 zauwaa si dla wikszoci kraju. Przykadem s wojewdztwa witokrzyskie (149%, wzrost w 2011 r. w stosunku do 2004 r.), dzkie (131%),
opolskie (126%), wielkopolskie (95%), podkarpackie (93%), warmisko-mazurskie (47%), dolnolskie (46%), lskie (44%), kujawsko-pomorskie (40%). Podobnie jak poprzednio w kilku
przypadkach pojawiaj si zaburzenia w postaci pikw bdcych wynikami zdarzenia bd
zdarze losowych, np. podlaskie (2005), podlaskie i podkarpackie (2012). W 7 na 16 wojewdztw w ostatnich 2 latach widoczna jest tendencja spadkowa (por. rycina 42 a, b).
a.
b.
Ryc. 42. Ranni w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
a. lskie, mazowieckie, dzkie, dolnolskie, maopolskie, pomorskie, wielkopolskie,
warmisko-mazurskie; b. lubelskie, kujawsko-pomorskie, zachodniopomorskie, podlaskie,
lubuskie, podkarpackie, witokrzyskie, opolskie
3.2.2. Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb poarw
Gdy patrzymy na wyniki statystyk podanych w poprzednim rozdziale, jak rwnie rozkady liczby poarw z rozdziau Liczba poarw (rycina 2), rodzi si pytanie, jak przedstawiaj si
wskaniki poszkodowanych w odniesieniu do liczby poarw na poziomie krajowym i wojewdzkim. Naley pamita, e w ostatnich latach mamy wyrany spadek liczby poarw, a tym
samym rannych i ofiar miertelnych. W celu przyjrzenia si odsetkowi poszkodowanych w odniesieniu do liczby poarw bezwzgldn ich liczb (zacznik 1) zestawiono z liczb ofiar
miertelnych (zacznik 7) i rannych (zacznik 8). Zgodnie z zalenoci 5 przeliczono ofiary
miertelne w badanym roku (PROK) na 5000 poarw zarejestrowanych w danym roku (LPROK).
Nastpnie, zgodnie z zalenoci 6, okrelono redni w perspektywie 10 lat. Na bazie wskanika opracowano wykresy przedstawiajce rednie wskaniki poszkodowanych w stosunku do
redniej wojewdzkiej (rycina 43) oraz mapy GIS (rycina 44). Wedug tej samej metodyki policzono wskanik rannych na 5000 poarw (RPROK).
Wzr 5
Wzr 6
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem odsetka miertelnych na 5000 poarw nale w kolejnoci: wojewdztwo podlaskie (rednio 34 ofiary na 5000 poarw rocznie), lubelskie
(26,4), dzkie (24,2), mazowieckie (19,9), lskie (19,5) oraz maopolskie. Wszystkie z nich
przekroczyy redni poziom wojewdzki 18 ofiar na 5000 poarw rocznie (rycina 43 a). Gdy
podzielimy zakres wartoci wskanika od 12,2 (lubuskie) do 34 (podlaskie) na 5 rwnych
klas, okazuje si, e bardzo duy wskanik miertelnoci na 5000 poarw jest w wojewdztwie
podlaskim, duy w lubelskim, redni w dzkim. Zgodnie z t metodyk na mazowieckie, lskie,
maopolskie i pomorskie przypada stopie umiarkowany (rycina 44 a). Porwnujc stopie zagroenia otrzymany dziki zastosowaniu metodyki GIS z wartociami wskanikw odniesionych
do redniej wojewdzkiej, zauwaymy, e redni poziom zagroenia w metodzie GIS oscyluje
w granicach 21,0-25,2, podczas gdy redni poziom wojewdzki wynosi 18 (por. rycina 43
a z ryc. 44 a).
Po przeanalizowaniu odsetka rannych na 5000 poarw, powyej redniej wojewdzkiej znalazy si w kolejnoci wojewdztwa: dzkie (rednio 228,9 rannych na 5000 poarw w roku),
lskie (146,2), pomorskie (145,7), opolskie (125,1), podlaskie (124,6) i warmisko-mazurskie
(123,2). Wszystkie z nich przekroczyy redni poziom krajowy 118 rannych na 5000 poarw
w roku (rycina 43 b). Po zastosowaniu metodyki GIS i podziale zakresu wartoci wskanika od
77,7 (lubuskie) do 228,9 (dzkie) na 5 rwnych klas okazuje si, e bardzo wysoki wskanik
jest tylko w wojewdztwie dzkim, brak jest wysokiego stopnia zagroenia, a rednim objte s
lsk, Pomorze i Wielkopolska. Sze wojewdztw znalazo si w umiarkowanym i niskim SZ.
Porwnujc SZ otrzymany poprzez zastosowanie metodyki GIS ze redni wojewdzk, zobaczymy, e redni poziom zagroenia w GIS oscyluje w granicach 138-168, podczas gdy wojewdzki to 118,8 (por. ryc. 43 b z ryc. 44 b).
a.
b.
Ryc. 43. rednie roczne wskaniki poszkodowanych na 5000 poarw w Polsce w latach
2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
a.
b.
Ryc. 44. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych na 5000 poarw
w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
(www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.); danych GIS CODGiK.
3.2.3. Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb mieszkacw
Gdy patrzymy na wyniki statystyk otrzymane w rozdziaach Oglna liczba rannych, ofiar miertelnych poarw, Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb poarw , nasuwa
si pytanie, czy obszary kraju z wysokimi wartociami wskanikw poszkodowanych na 5000
poarw bd pokryway si ze wskanikami poszkodowanych na 1 mln mieszkacw. W tym
celu liczb mieszkacw zestawiono z danymi nt. ofiar miertelnych (zacznik 7) i rannych (zacznik 8). Zgodnie z zalenoci 7 przeliczono liczb ofiar miertelnych zarejestrowanych
w danym roku (PROK) na 1 mln mieszkacw (P/1M), odnoszc j przy tym do faktycznej liczby mieszkacw w badanym roku (LMROK). Nastpnie, zgodnie z zalenoci 8, okrelono redni liczb ofiar miertelnych na 1 mln mieszkacw w perspektywie 10 lat. Na podstawie wartoci wskanika opracowano wykresy obrazujce rednie wskaniki ofiar miertelnych w stosunku do redniej wojewdzkiej (rycina 45) oraz mapy GIS (rycina 46). Wedug tej samej metodyki
policzono wskanik rannych na 1 mln mieszkacw (RPROK, RP/1M).
Wzr 7
Wzr 8
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem odsetka miertelnych na 1 mln mieszkacw
nale w kolejnoci: podlaskie (rednio 24,6 ofiary miertelnej na 1 mln mieszkacw rocznie),
dzkie (18,7), lubelskie (18,2), warmisko-mazurskie (17,3), zachodniopomorskie (16,6), lskie (16,5), mazowieckie (16,3), dolnolskie (16,2). Wszystkie z nich przekroczyy redni poziom wojewdzki 14,8 ofiar miertelnych na 1 mln mieszkacw (rycina 45 a). Po podziale zaStrona 159 z 1042 / Powrt do spisu treci
kresu wartoci wskanika od 9,2 (Podkarpacie) do 24,6 (Podlasie) na 5 rwnych klas okazuje
si, e bardzo wysoki wskanik miertelnoci na 1 mln mieszkacw jest w wojewdztwie podlaskim, wysoki w dzkim, redni w lubelskim, warmisko-mazurskim, zachodniopomorskim,
lskim, mazowieckim i dolnolskim (rycina 46 a). Porwnujc stopie zagroenia otrzymany
za pomoc zastosowania metodyki GIS z wartociami redniej wojewdzkiej, widzimy, e redni
poziom zagroenia przy metodzie GIS oscyluje w granicach 15,4-18,4, podczas gdy wojewdzki
wynosi 14,8 (por. ryc. 45 a z ryc. 46 a).
a.
b.
Ryc. 45. rednie roczne wskaniki poszkodowanych na 1 mln mieszkacw w Polsce w latach
2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
(www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.); danych statystycznych BDL GUS.
Po przeanalizowaniu odsetka rannych na milion mieszkacw powyej redniej wojewdzkiej

znalazy si w kolejnoci: dzkie (rednio 174,6 rannych na 1 mln mieszkacw rocznie), warmisko-mazurskie (129,9), lskie (123,4), pomorskie (121,2), dolnolskie (109,8) i opolskie
(97,4). Wszystkie z nich przekroczyy redni poziom 96,8 rannych na 1 mln mieszkacw rocznie (rycina 45 b). Po zastosowaniu metodyki GIS i podziale zakresu wartoci wskanika od 53,3
(Podkarpacie) do 174,6 (dzkie) na 5 rwnych klas okazuje si, e bardzo wysoki wskanik
rannych na 1 mln mieszkacw jest tylko w wojewdztwie dzkim, wysoki w warmiskomazurskim, redni na lsku, Pomorzu i Dolnym lsku. Umiarkowanym stopniem zagroenia
charakteryzuje si 8 wojewdztw, a 3 niskim. Po porwnaniu stopnia zagroenia otrzymanego
przy zastosowaniu metodyki GIS z wartociami wskanikw wojewdzkich okazuje si, e redni poziom zagroenia w GIS oscyluje w granicach 101-126, podczas gdy wojewdzki wynosi
96,8. Duy wpyw na rozbienoci maj wartoci brzegowe, bdce podstaw do podziau klas
zagroenia w GIS (por. ryc. 45 b z ryc. 46 b).
a.
b.
Ryc. 46. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych na 1 mln
mieszkacw w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
rdo: R. Mazur na podstawie: danych statystycznych KG PSP (www.kgpsp.gov.pl, dostp:
maj 2014 r.); danych BDL GUS; danych GIS CODGiK.
3.2.4. Liczba rannych, ofiar miertelnych poarw wedug rodzaju obiektu
W biecym rozdziale przeprowadzono analiz na temat liczby poszkodowanych w poarach
wedug kategorii obiektw, tj. miejsca prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych. Cao prac
jest spjna z metodyk zaprezentowan w rozdziale 3.2.1 i uwzgldnia:
analiz rannych, ofiar miertelnych wedug kategorii obiektw,
analiz poszkodowanych w przeliczeniu na 5000 poarw, milion mieszkacw dla

obiektw o najwikszym odsetku poszkodowanych wedug wojewdztw.
Dane niezbdne do bada wygenerowano w module statystycznym Zestawienia-ST systemu

SWD-ST. Tabel statystyczn Wypadki z ludmi podczas poarw i miejscowych zagroe
w rozbiciu na jednostk podziau administracyjnego przefiltrowano wedug rodzaju zdarzenia
i obiektu, w ktrym JOP prowadziy dziaania. Dane zebrano w zaczniku 9, na podstawie ktStrona 161 z 1042 / Powrt do spisu treci
rego okrelono redni liczb poszkodowanych (rycina 47). Dla obiektw charakterystycznych
(4 o najwikszym odsetku poszkodowanych) oszacowano rednie roczne wskaniki poszkodowanych w przeliczeniu na 5000 poarw i 1 mln mieszkacw wedug wojewdztw. Wartoci
wskanikw oszacowano zgodnie z metod zaprezentowan w rozdziaach Wskaniki rannych,
ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb poarw (wzr 5, 6) i Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb mieszkacw (wzr 7, 8). Przy obliczaniu wartoci wskanikw
poszkodowanych P5000, RP5000 jako referencyjn liczb poarw (LPROK, wzr 5) przyjto ich
roczn liczb zarejestrowan w poszczeglnych obiektach. Podczas obliczania wartoci wskanikw P/1M, RP/1M jako referencyjn liczb mieszkacw (LMROK, wzr 7) przyjto liczb
mieszkacw wojewdztw z BDL GUS, wedug stanu na grudzie badanego roku. Otrzymane
wyniki odniesiono, podobnie jak w rozdziaach Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb poarw, Wskaniki rannych, ofiar miertelnych w przeliczeniu na liczb mieszkacw, do redniej wojewdzkiej (ryciny 48, 50, 52, 54, 56, 58, 60, 62), jak rwnie zobrazowano w formie map GIS (ryc. 49, 51, 53, 55, 57, 59, 61, 63).
W skali caego kraju najwicej poszkodowanych generuj poary obiektw mieszkalnych ze
redni roczn 454 ofiar miertelnych oraz 2729 rannymi. Daje to odpowiednio 81% ogu ofiar
miertelnych oraz 74% ogu rannych w poarach. Drug co do licznoci kategori s rodki
transportu rednio 45 ofiar miertelnych (8%) i 237 (6%) rannych rocznie. rednio
5-procentowy odsetek z 27 ofiarami rocznie przypada na inne obiekty, w ktrych wystpuje
dodatkowo rednio 183 rannych (5%) rocznie. W uprawach i rolnictwie odnotowano rednio 23
ofiary miertelne (4%) oraz 257 rannych (7%) rocznie. W pozostaych kategoriach odsetek poszkodowanych jest poniej 1% (por. rycina 47 a, b).
Reasumujc, obiekty, w ktrych najczciej wystpuj poszkodowani, to obiekty mieszkalne,
rodki transportu, uprawy i rolnictwo oraz inne obiekty. Wyniki bada pokrywaj si z wynikami publikacji56 (patrz: ryc. 4, 5 w Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie57), z ktrej wynika,
e najwikszy odsetek ofiar miertelnych i rannych poarw wystpuje w obiektach mieszkalnych (81% i 75%), rodkach transportu (8% i 6%), innych obiektach (5% i 5%) oraz uprawach
i rolnictwie (3% i 7%)58.
R. Mazur, A. Kwasiborski, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012.
57 Tame.
58 Badania przeprowadzono w oparciu o dane statystyczne PSP za lata 2007-2012, Zob. R. Mazur, A. Kwasiborski, Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012. Poary, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2013, nr 2.
56
a.
b.
Ryc. 47. rednia roczna liczba poszkodowanych w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg
kategorii obiektw: a. ofiary miertelne; b. ranni
Obiekty mieszkalne
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem wskanika ofiar miertelnych w poarach
obiektw mieszkalnych na 5000 poarw nale: lubelskie (rednio 128 ofiar rocznie na 5000
poarw), podlaskie (110), lskie (109), dzkie (107), mazowieckie, maopolskie (po 87)
i witokrzyskie (86). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 83 ofiar miertelnych
rocznie (rycina 48 a). Po zastosowaniu metodyki GIS i podziale wartoci wskanika (od warmisko-mazurskiego (57,5) do lubelskiego (128,1)) na 5 rwnych klas okazuje si, e bardzo wysoki
wskanik miertelnoci jest tylko w wojewdztwie lubelskim. Wysoki wystpuje na Podlasiu,
ziemi dzkiej i lsku. Mazowsze, Maopolska i Kielecczyzna objte s rednim poziomem zagroenia (ryc. 49 a). Gdy porwnamy redni poziom zagroenia otrzymany metod GIS
ze rednim poziomem wojewdzkim, okazuje si, e zgodnie przy zastosowaniu metodyki GIS
oscyluje on w granicach 85,8-99,8, podczas gdy redni poziom wojewdzki wynis 83,3 (por.
ryc. 48 a z ryc. 49 a).
Po przeanalizowaniu odsetka rannych na 5000 poarw powyej redniej wojewdzkiej znalazy si dzkie (rednio 945 rannych rocznie na 5000 poarw), lskie (808), wielkopolskie
(604), opolskie (532) i witokrzyskie (504). Wszystkie przekroczyy redni poziom 498 rannych (rycina 48 b). Przy zastosowaniu metodyki GIS okazuje si, e bardzo wysoki wskanik
rannych jest tylko w wojewdztwie dzkim, wysoki na lsku, a redni w Wielkopolsce.
W umiarkowanym stopniu zagroenia znalazo si 5 wojewdztw (opolskie, witokrzyskie,
pomorskie, lubelskie, maopolskie), a 8 w niskim. Jeli porwnamy redni stopie zagroenia
otrzymany metod GIS ze redni wojewdzk, okae si, e w GIS oscyluje on w granicach 569694, podczas gdy rednia wojewdzka wyniosa 498. Duy wpyw na rozbieno wynikw maj
wartoci brzegowe, bdce podstaw podziau klas zagroenia w GIS (por. ryc. 48 b z ryc. 49 b).
a.
b.
Ryc. 48. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w obiektach mieszkalnych na 5000
poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie danych statystycznych KG PSP (w tym
www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.).
b.
a.
Ryc. 49. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w obiektach
mieszkalnych na 5000 poarw w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
a. ofiary miertelne; b. ranni
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: danych statystycznych KG PSP (w tym
www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.); danych GIS CODGiK.
Wojewdztwami dominujcymi pod wzgldem wskanika ofiar miertelnych na 1 mln mieszkacw s w kolejnoci: podlaskie (rednio 19,5 ofiary miertelnej rocznie na 1 mln mieszkacw), dzkie (16), lubelskie (15,3), lskie (13,7), mazowieckie (13,6), dolnolskie (13,2), zachodniopomorskie (13), warmisko-mazurskie (12,3), pomorskie (12). Wszystkie przekroczyy
redni poziom wojewdzki 11,8 ofiar (rycina 50 a). Po podziale zakresu wartoci wskanika (od
Podkarpacia (6,6) do Podlasia (19,5)) na 5 rwnych klas bardzo wysoki wskanik miertelnoci
wystpi jedynie w wojewdztwie podlaskim. Wysoki stopie zagroenia zarejestrowano
w dzkim i lubelskim. Dua cz kraju znalaza si w rednim stopniu zagroenia (zachodniopomorskie, pomorskie, warmisko-mazurskie, mazowieckie, dolnolskie, lskie), 3 wojewdztwa w umiarkowanym (lubuskie, witokrzyskie, maopolskie), natomiast pozostae w niskim
(rycina 51 a). Po porwnaniu redniego stopnia zagroenia wedug GIS ze rednim wskanikiem
wojewdzkim okazao si, e dolna granica w GIS (11,8-14,3) pokrywa si ze rednim poziomem
wojewdzkim (por. ryc. 50 a z ryc. 51 a).
Wskaniki rannych w poarach obiektw mieszkalnych wskazuj, e 5 wojewdztw przekroczyo redni poziom wojewdzki 71 rannych rocznie na 1 mln mieszkacw. Nale do nich wojewdztwa: dzkie (141,4), lskie (102,5), warmisko-mazurskie (94,5), pomorskie (89) i dolnolskie (83,5) (rycina 50 b). Przy zastosowaniu metodyki GIS bardzo wysoki wskanik rannych jest tylko w wojewdztwie dzkim, wysoki na lsku, natomiast redni na Pomorzu, Warmii, Mazurach i Dolnym lsku. Umiarkowanym SZ charakteryzuj si 3 wojewdztwa (zachodniopomorskie, lubuskie, opolskie), pozostae za niskim. Po porwnaniu wartoci wskanikw
otrzymanych dziki wykorzystaniu metodyki GIS ze redni wojewdzk okazao si, e redni
poziom zagroenia w GIS oscyluje w granicach 78-99, podczas gdy wojewdzki osign 71 (por.
ryc. 50 b z ryc. 51 b).
a.
b.
Ryc. 50. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w obiektach mieszkalnych na 1 mln
mieszkacw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.); danych statystycznych BDL GUS.
b.
a.
Ryc. 51. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w obiektach
mieszkalnych na 1 mln mieszkacw w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.); danych statystycznych BDL GUS; danych GIS CODGiK.
rodki transportu
Najwiksze wskaniki ofiar miertelnych na 5000 poarw w rodkach transportu wskazuj
w kolejnoci na wojewdztwa: podlaskie (79,8), warmisko-mazurskie (49), wielkopolskie (38),
witokrzyskie (37), zachodniopomorskie (31) i kujawsko-pomorskie (28). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 27,7 ofiary miertelnej rocznie na 5000 poarw (rycina 52 a).
Przy zastosowaniu metodyki GIS bardzo wysoki wskanik miertelnoci na 5000 poarw jest
w tylko w wojewdztwie podlaskim. Brak jest wysokiego stopnia zagroenia, redni za zarejestrowano tylko w warmisko-mazurskim. Dua cz kraju znalaza si w obszarze umiarkowanego lub niskiego SZ (lubuskie, pomorskie, mazowieckie, maopolskie, podkarpackie) (rycina 52 a).
Gdy porwnamy stopie zagroenia otrzymany przy zastosowaniu metodyki GIS ze rednim
wskanikiem wojewdzkim, okazuje si, e wedug GIS oscyluje on w granicach 38-52, podczas
gdy wojewdzki wynosi 27,7 (por. ryc. 52 a z ryc. 53 a).
Po przeanalizowaniu odsetka rannych na 5000 poarw powyej redniej wojewdzkiej znalazy si w kolejnoci wojewdztwa: podlaskie (rednio 319 rannych na 5000 poarw rocznie),
warmisko-mazurskie (205), witokrzyskie (201), opolskie (192), dzkie (177), wielkopolskie
(166), dolnolskie (156) i zachodniopomorskie (153). Wszystkie przekroczyy redni poziom
146,6 rannego (rycina 52 b). Zgodnie z wynikami otrzymanymi przy zastosowaniu metodyki GIS
bardzo wysoki SZ wystpuje jedynie w wojewdztwie podlaskim. Nie zarejestrowano duego
stopnia zagroenia, redni za odnotowano dla warmisko-mazurskiego, opolskiego i witokrzyskiego. Zdecydowana cz kraju znalaza si w umiarkowanym (zachodniopomorskie,
wielkopolskie, dolnolskie, dzkie, lskie) lub niskim SZ (rycina 53 b). Jeli porwnamy stopie zagroenia otrzymany wedug metodyki GIS ze redni wojewdzk, okazuje si, e przy
GIS oscyluje on w granicach 181-227, podczas gdy wojewdzki stanowi 146,6 (por. ryc. 52 b
z ryc. 53 b).
a.
b.
Ryc. 52. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w rodkach transportu na 5000 poarw
w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
a.
b.
Ryc. 53. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w rodkach transportu
na 5000 poarw w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
Przeliczajc ofiary miertelne na 1 mln mieszkacw, najwiksze wartoci wskanika zarejestrowano w kolejnoci w wojewdztwach: podlaskim (rednio 3,26 ofiary), warmiskomazurskim (2,09), wielkopolskim, zachodniopomorskim (po 1,53), dzkim (1,45), witokrzyskim (1,4), dolnolskim (1,24) i opolskim (1,16). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 1,16 ofiary miertelnej na 1 mln mieszkacw (rycina 54 a). Przy zastosowaniu GIS bardzo wysoki wskanik miertelnoci jest tylko na Podlasiu. Brak jest wysokiego, redni za jest
tylko na Warmii i Mazurach. W 6 wojewdztwach odnotowano niski (pomorskie, lubuskie, lubelskie, podkarpackie, maopolskie, lskie), natomiast w pozostaych umiarkowany SZ (rycina
55 a). Po porwnaniu stopnia zagroenia otrzymanego przy zastosowaniu metodyki GIS ze
redni wojewdzk okazuje si, e w GIS oscyluje on w granicach 1,59-2,14, podczas gdy rednia wojewdzka to 1,16 (por. ryc. 54 a z ryc. 55 a).
Po przeanalizowaniu odsetka rannych na 1 mln mieszkacw powyej redniej wojewdzkiej
znalazy si w kolejnoci wojewdztwa: podlaskie (rednio 12,9 rannego na 1mln mieszkacw
rocznie), warmisko-mazurskie (8,8), opolskie (8,3), dolnolskie, dzkie (po 7,9), witokrzyskie (7,6), zachodniopomorskie (7,5), pomorskie (7,0), wielkopolskie (6,7) i lubuskie (6,5).
Wszystkie przekroczyy redni poziom 6,2 (rycina 54 b). Przy zastosowaniu GIS bardzo wysoki
wskanik miertelnoci jest tylko w wojewdztwie podlaskim. Brak jest wysokiego SZ, redni
za wystpuje w wikszoci kraju (wojewdztwa zachodniopomorskie, pomorskie, warmiskomazurskie, dolnolskie, opolskie, dzkie, witokrzyskie). W umiarkowanym SZ znalazy si
lubuskie, wielkopolskie, Kujawy i Pomorze, lsk, natomiast pozostae wojewdztwa w niskim.
Porwnujc stopie zagroenia otrzymany metodyk GIS ze redni wojewdzk, widzimy, e
wedug GIS oscyluje on w granicach 6,8-8,8, podczas gdy przy zastosowaniu drugiej metodyki
wynosi 6,2 (por. ryc. 54 b z ryc. 55 b).
a.
b.
Ryc. 54. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w rodkach transportu na 1 mln
b.
a.
Ryc. 55. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w rodkach transportu
na 1 mln mieszkacw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
Uprawy i rolnictwo
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem odsetka ofiar miertelnych na 5000 poarw
nale w kolejnoci: podkarpackie (5,86), lubelskie (5,76), kujawsko-pomorskie (4,36), warmisko-mazurskie (4,2), pomorskie (4,12), opolskie (3,97), dzkie (3,85) i witokrzyskie (3,56).
Wszystkie z nich pod wzgldem wystpowania ofiar miertelnych przekroczyy redni poziom
wojewdzki o wartoci 3,19 rocznie na 5000 poarw (rycina 56 a). Po podziale zakresu wartoci wskanika (od 1,22 dla wojewdztwa dolnolskiego do 5,86 dla podkarpackiego) na 5 rwnych klas okazuje si, e bardzo wysoki wskanik miertelnoci jest w wojewdztwach lubelskim i podkarpackim, a wysoki na Pomorzu, Kujawach, Warmii i Mazurach. dzkie, witokrzyskie i opolskie znalazy si w rednim SZ, zachodniopomorskie, dolnolskie w niskim, pozostae
za w umiarkowanym (ryc. 57 a). Zgodnie z metodyk GIS redni SZ oscyluje w granicach 3-4,
podczas gdy redni poziom wojewdzki to 3,19 (por. ryc. 56 a z ryc. 57 a).
Po analizie wskanikw liczby rannych na 5000 poarw powyej redniej wojewdzkiej znalazy si wojewdztwa: podlaskie (78,1), wielkopolskie (73,3), pomorskie (68,8), dzkie (64,1),
kujawsko-pomorskie (57,2), lubelskie (45,9), warmisko-mazurskie (41,9), lskie (39,1), opolskie (38,3). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki, ktry wynosi 36,2 rocznie na
5000 poarw (rycina 56 b). Po podziale wartoci brzegowych wskanika (17,2 dolnolskie
78,1 podlaskie) na 5 rwnych klas bardzo wysoki wskanik rannych odnotowano w wojewdztwach podlaskim, wielkopolskim i pomorskim. Wysokim SZ odznaczaj si Kujawy i Pomorze
oraz ziemia dzka, rednim za Warmia, Mazury i Lubelszczyzna. W pozostaych wojewdztwach mamy do czynienia z umiarkowanym bd niskim stopniem zagroenia (ryc. 18 b). Porwnujc wartoci wskanikw otrzymanych metod GIS ze redni wojewdzk, widzimy, e
wedug GIS oscyluje on w granicach 41-53, podczas gdy rednia wojewdzka to 36,2 (por. ryc.
56 b z ryc. 57 b).
a.
b.
Ryc. 56. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w uprawach i rolnictwie na 5000
poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
a.
b.
Ryc. 57. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w uprawach
i rolnictwie na 5000 poarw w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne;
b. ranni
nale: podkarpackie (1,42), witokrzyskie (1,41), lubelskie (1,34), warmisko-mazurskie
(0,98), lubuskie (0,89), opolskie (0,68), dzkie (0,67). Wszystkie przekroczyy redni poziom
wojewdzki 0,59 ofiary miertelnej rocznie na 1 mln mieszkacw (rycina 58). Po podziale wartoci wskanika (0,26 lsk, Wielkopolska 1,42 Podkarpacie) na 5 rwnych klas okazao si, e
bardzo wysoki wskanik miertelnoci jest w wojewdztwach witokrzyskim, lubelskim
i podkarpackim, wysoki za na Warmii i Mazurach. W wojewdztwie lubuskim redni SZ,
a zachodniopomorskie, mazowieckie, dzkie i opolskie s zagroone w umiarkowanym stopniu.
Pozostaa cz kraju objta jest niskim SZ (rycina 59 a). redni poziom zagroenia otrzymany
przy zastosowaniu GIS oscyluje w granicach 0,73-0,95, podczas gdy redni poziom wojewdzki
wynosi 0,59 (por. ryc. 58 a z ryc. 59 a).
Po zbadaniu odsetka rannych na 1 mln mieszkacw powyej redniej wojewdzkiej znalazy
si kolejno wojewdztwa: dzkie (10,83), witokrzyskie (10,33), lubelskie (10,09), warmisko-mazurskie (9,97), podlaskie (9,36), wielkopolskie (7,66), opolskie (6,91) i podkarpackie
(6,81). Wszystkie przekroczyy redni odsetek 6,67 rannego rocznie na 1 mln mieszkacw (rycina 58 b). Przy zastosowaniu metodyki GIS, otrzymujemy nastpujce wyniki: bardzo wysoki
wskanik rannych w wojewdztwach dzkim, witokrzyskim, lubelskim i warmiskomazurskim (129,9), wysoki na Podlasiu. W lubuskim, wielkopolskim, opolskim, podkarpackim
redni poziom zagroenia, na lsku niski, natomiast w pozostaych regionach umiarkowany
(ryc. 59 b). Porwnujc stopie zagroenia ustalony na podstawie metody GIS ze redni wojewdzk, zobaczymy, e w przypadku pierwszej metody oscyluje on granicach 6,3-7,7, a w przypadku drugiej wynosi 6,67 (por. ryc. 58 b z ryc. 59 b).
a.
b.
Ryc. 58. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w uprawach i rolnictwie na 1 mln
b.
a.
Ryc. 59. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w uprawach
i rolnictwie na 1 mln mieszkacw w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne;
b. ranni
Inne obiekty
Najwikszy roczny odsetek ofiar miertelnych w innych obiektach notuje si w wojewdztwach
podlaskim (2,9), podkarpackim (2,72), maopolskim (2,2), dolnolskim (2,13), warmiskomazurskim (2,02), mazowieckim (1,93), pomorskim (1,9), lskim (1,82) i lubuskim (1,81).
Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 1,8 ofiary miertelnej rocznie na 5000 poarw (rycina 60 a). Po podziale wartoci brzegowych wskanika (0,75 dzkie 2,9 podlaskie) na
5 rwnych klas okazao si, e bardzo wysoki wskanik miertelnoci jest w wojewdztwach
podlaskim, podkarpackim, wysoki na Dolnym lsku i Maopolsce, a redni w lubuskim, pomorskim, warmisko-mazurskim, mazowieckim, lubelskim i lskim. Na ziemi dzkiej odnotowano
niski, w pozostaych wojewdztwach za umiarkowany SZ (ryc. 61 a). Przy porwnaniu stopnia
zagroenia otrzymanego metod GIS ze redni wojewdzk, okazuje si, e w przypadku GIS
oscyluje on w granicach 1,62-2,04, podczas gdy redni poziom wojewdzki wynosi 1,8 (por. ryc.
60 a z ryc. 61 a).
Najwikszy odsetek rannych na 5000 poarw jest w kolejnoci w wojewdztwach: pomorskim
(18,9), podlaskim (18,4), podkarpackim (18), dzkim (17,7), lubelskim (17,5), wielkopolskim
(17,3), mazowieckim, warmisko-mazurskim (po 13,6), opolskim (12,9) i maopolskim (12,8).
Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 12,8 rannych rocznie na 5000 poarw (rycina 60 b). Pod wzgldem metodyki GIS wynika, e bardzo wysoki wskanik rannych jest a
w 6 wojewdztwach: pomorskim, wielkopolskim, dzkim, podlaskim, lubelskim i podkarpackim. rednim SZ odznaczaj si 4 wojewdztwa (warmisko-mazurskie, mazowieckie, opolskie,
maopolskie), a w witokrzyskim zagroenie jest umiarkowane. W pozostaych wojewdztwach
zarejestrowano nisk liczb rannych (ryc. 61 b). Przy zastosowaniu metody GIS redni poziom
zagroenia oscyluje w granicach 12,67-14,74, rednia wojewdzka za wynosi 12,8 (por. ryc. 60
b z ryc. 61 b).
a.
b.
Ryc. 60. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w innych obiektach na 5000 poarw
w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
a.
b.
Ryc. 61. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w innych obiektach na
5000 poarw w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: danych statystycznych KG PSP, (w tym
nale w kolejnoci: lskie (1,06), dolnolskie (1,04), lubuskie (0,99), warmisko-mazurskie
(0,97), podlaskie (0,92), pomorskie (0,84), mazowieckie (0,71) i zachodniopomorskie (0,7).
Wszystkie z nich przekroczyy redni poziom wojewdzki 14,8 ofiary miertelnej rocznie na
1 mln mieszkacw (rycina 62 a). Przy podziale wartoci brzegowych wskanika (0,27 dzkie
1,06 lskie) bardzo wysoki wskanik miertelnoci jest a w 5 wojewdztwach: podlaskim,
warmisko-mazurskim, lubuskim, dolnolskim i lskim, wysoki za na Pomorzu. W zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim i mazowieckim odnotowano redni, za w opolskim, witokrzyskim i maopolskim umiarkowany SZ. W pozostaych wojewdztwach mamy do czynienia
z niskim SZ (rycina 63 a).
Porwnujc SZ otrzymany dziki zastosowaniu metodyki GIS ze redni wojewdzk, zobaczymy, e w przypadku GIS oscyluje on granicach 0,59-0,74, natomiast redni poziom wojewdzki
to 0,69 (por. ryc. 62 a z ryc. 63 a).
Najwikszy odsetek rannych na 1 mln mieszkacw zanotowano w wojewdztwach: pomorskim
(8,19), warmisko-mazurskim (6,53), dzkim (5,61), podlaskim (5,34), lskim, dolnolskim
(po 5,17), wielkopolskim (4,95), opolskim (4,89) i zachodniopomorskim (4,86). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 4,76 rannych rocznie na 1 mln mieszkacw (rycina 62 b).
Wedug wynikw, ktrych dostarczyo zastosowanie metodyki GIS, bardzo wysoki odsetek rannych wystpuje w wojewdztwie pomorskim. Wysoki stopie zagroenia zarejestrowano na
Warmii i Mazurach, redni za w wojewdztwach zachodniopomorskim, wielkopolskim, dzkim, dolnolskim, opolskim, lskim i podlaskim. W lubuskim, mazowieckim i lubelskim jest
umiarkowany, natomiast w pozostaej czci kraju niski stopie zagroenia (ryc. 63 b). Dolny
zakres redniego poziomu zagroenia (4,76) otrzymany metod GIS (4,76-5,89) pokrywa si ze
redni wojewdzk (por. ryc. 62 b z ryc. 63 b).
a.
b.
Ryc. 62. rednie roczne wskaniki poszkodowanych w innych obiektach na 1 mln
a.
b.
Ryc. 63. Zobrazowanie rednich rocznych wskanikw poszkodowanych w innych obiektach na
1 mln mieszkacw w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. ofiary miertelne; b. ranni
3.2.5. Liczba rannych, ofiar miertelnych poarw wedug wielkoci poarw
Dane niezbdne do bada wygenerowano w module statystycznym Zestawienia-ST systemu
SWD-ST. Tabel statystyczn Wypadki z ludmi podczas poarw i miejscowych zagroe
w rozbiciu na jednostk podziau administracyjnego przefiltrowano wedug wielkoci poaru.
Sumaryczn liczb poszkodowanych zebrano w zaczniku 10 (ofiary miertelne) i 11 (ranni).
Na podstawie zestawie opracowano wykresy obrazujce sumaryczn liczb poszkodowanych
wedug wielkoci poaru na poziomie krajowym (rycina 64) oraz wojewdzkim (rycina 65, 66).
Mona stwierdzi, e w skali caego kraju sumarycznie blisko 84% ofiar miertelnych (4704)
odnotowuje si w poarach maych. Dominujcymi pod tym wzgldem wojewdztwami s: lskie (716), mazowieckie (710), dzkie (420), dolnolskie (407), lubelskie (324) i maopolskie
(306). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 294 ofiar miertelnych na okres dziesiciolecia. Podobnie jest z rannymi, ktrzy ucierpieli w poarach maych 85,3% (31 281). Dominujce wojewdztwa to: lskie (5335), dzkie (3971), mazowieckie (3191), dolnolskie
(2713), pomorskie (2293) i wielkopolskie (2284), ktre przekroczyy redni poziom wojewdzki 1995 rannych w okresie 2004-2013 r. (por. rycina 64, 65 a, 66 a).
Drug grup pod wzgldem odsetka poszkodowanych stanowi poary rednie 14,5% ofiar
miertelnych (815) i 12% rannych (4417). Najwiksz ich liczb notuje si dla Mazowsza (135),
Podlasia (89), Maopolski (74), Lubelszczyzny (67), Podkarpacia (59), Dolnego lska i ziemi
dzkiej (po 55). Wojewdztwa te przekroczyy redni poziom 60 ofiar w okresie 2004-2013 r.
W przypadku rannych 8 wojewdztw przekroczyo redni poziom wojewdzki, czyli 276 rannych. Nale do nich w kolejnoci wojewdztwa: mazowieckie (507), maopolskie (412), dolnolskie i wielkopolskie (po 386), dzkie (369), pomorskie (334), lskie (333) i lubelskie (313)
(por. ryc. 64, 65 b, 66 b).
Poszkodowani w poarach duych stanowi odsetek rzdu 1,4% ofiar miertelnych (77) i 1,9%
rannych (698). Najwiksz ich liczb zauwaa si w wojewdztwach zachodniopomorskim (26),
dolnolskim i dzkim (po 7) oraz pomorskim (6), ktre przekroczyy redni poziom blisko
5 ofiar miertelnych w badanym okresie. Stosunkowo duo wojewdztw przekroczyo redni
wojewdzki poziom 44 rannych. Nale do nich: warmisko-mazurskie (70), dzkie (66), pomorskie (65), zachodniopomorskie (60), wielkopolskie (53), maopolskie (52), kujawskopomorskie (49) i lskie (47) (por. rycina 64, 65 c, 66 c).
Najmniejszy odsetek poszkodowanych znajduje si w grupie poarw bardzo duych 0,2%
(14) ofiar miertelnych i 0,7% (275) rannych. redni wojewdzki poziom 0,9 ofiary miertelnej
w cigu 10 lat przekroczyy wielkopolskie (7), mazowieckie (5) i lskie (2), natomiast redni
poziom 17,2 rannych wielkopolskie (52), mazowieckie (47), dolnolskie (35), dzkie (28),
maopolskie (19), lskie (18) (por. rycina 64, 65 d, 66 d).
Naley podkreli, e dane na temat wojewdztw przewodzcych pod wzgldem poszkodowanych w grupie poarw duych i bardzo duych naley traktowa wycznie informacyjnie. Wysoki odsetek poszkodowanych zwizany jest gwnie z wystpieniem zdarze incydentalnych,
charakterystycznych w okresie minionego dziesiciolecia (patrz: rycina 65 c, zachodniopomorskie, poar hotelu w Kamieniu Pomorskim, 22 ofiary miertelne).
a.
b.
Ryc. 64. Suma poszkodowanych w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg wielkoci poaru:
a.
b.
c.
d.
Ryc. 65. Suma ofiar miertelnych poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg wielkoci poaru,
wojewdztw: a. poary mae; b. poary rednie; c. poary due; d. poary bardzo due
a.
b.
c.
d.
Ryc. 66. Suma rannych w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg wielkoci poaru,
wojewdztw: a. poary mae; b. poary rednie; c. poary due; d. poary bardzo due
3.2.6. Wiek rannych, ofiar miertelnych poarw
Jednym z elementw informacji ze zdarzenia sporzdzanej przez kierujcych dziaaniami ratowniczymi jest odnotowywanie, w miar moliwoci, wieku, pci, rodzaju uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego (ranny, ofiara miertelna). Dane niezbdne do bada wygenerowano bezporednio z historycznej bazy danych systemu SWD-ST za lata 2004-2009 oraz biecej z lat
2010-2013. Analizowano wycznie meldunki, w ktrych odnotowano poszkodowanych z zarejestrowanym wiekiem. W analizie nie uwzgldniano poszkodowanych wrd ratownikw oraz
raportw, w ktrych nie podano wieku poszkodowanych. Rekordy, dla ktrych w polu wiek
widniaa warto 0 zastpiono minusem, a tym samym wykluczono z analizy. Dla ww. warunkw brzegowych z baz danych pobrano dat i godzin zgoszenia zdarzenia, wiek, pe, stopie
poszkodowania (ranny, ofiara miertelna), miejsce prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych
(kod obiektu).
Na przestrzeni lat 2004-2013 zarejestrowano wiek 19 752 rannych (12 381 mczyzn (M); 7371
kobiet (K)) i 5626 ofiar miertelnych (4116 M; 1510 K) poarw. Wynikiem operacji analitycznych jest liczba poszkodowanych w rozbiciu na pe wedug grup wiekowych ogem oraz wedug grup wiekowych w obiektach mieszkalnych, rodkach transportu, uprawach, rolnictwie
i innych obiektach (miejsca o najwikszym odsetku poszkodowanych, najwikszej redniej rocznej liczbie interwencji rozdzia Liczba rannych, ofiar miertelnych poarw wedug rodzaju
obiektu). Pod pojciem grup wiekowych naley rozumie picioletnie przedziay, zagregowane
w nastpujcy sposb: 0-4, 5-9, 10-14, 15-19, 20-24, 25-29, 30-34, 35-39, 40-44, 45-49, 50-54,
55-59, 60-64, 65-69, 70-74, 75-79, 80-84, 85-89, 90-94, 95-99, >99.
Oglna tendencja, jeli chodzi o wiek ofiar miertelnych, ma charakter stale rosncy w przedziaach 10-54 lata, po czym nastpuje spadek. Trend jest zdeterminowany gwnie odsetkiem ofiar
wrd mczyzn. Ich liczba jest porwnywalna z liczb miertelnych ofiar wrd kobiet jedynie
w grupach wiekowych 0-14 i 75-79 (zakres tolerancji M/K +/ 20%). W przedziale 15-19 zlokalizowanych jest blisko 2-krotnie wicej ofiar wrd mczyzn, 65-69 2,5-krotnie, 20-24 3krotnie, 35-39 3,5-krotnie, 30-34, 55-64 4-krotnie, natomiast 45-54 5-krotnie. Blisko 5,5-krotn
dysproporcj zanotowano w przedziale 40-44, za w 25-29 8-krotn. Maksimum odsetka miertelnych ofiar wrd mczyzn jest zlokalizowane w okolicach 50-54 lat (671 ofiar
z zarejestrowanym wiekiem w okresie 2004-2013 r.). Trend ofiar wrd kobiet 2-krotnie ma
charakter rosncy, tj. w przedziale 10-54 (wyjtkiem jest grupa 25-29 lat ze spadkiem do 23
ofiar) oraz 65-84. Trend malejcy notuje si 2-krotnie, tj. dla przedziau 50-69 oraz +80. To wanie od wieku +80 globalna liczba ofiar miertelnych wrd kobiet jest wiksza ni u mczyzn,
osigajc maksimum (149) w grupie 80-84 (rycina 67 a).
Oglny trend rannych ma charakter rosncy w grupie wiekowej 10-29 lat. Niewielki spadek zauwaa si w przedziale 30-34, bardziej wyrany w przedziale 35-39. Nastpnie pojawia si kolejny wzrost do 50-54 lat, gdzie zlokalizowane jest maksimum zarwno dla mczyzn (1475), jak
i dla kobiet (624). Powyej 54 lat zauwaa si spadek rannych oglnie, jak rwnie wrd mczyzn. Oglny trend rannych zasadniczo uksztatowany jest odsetkiem rannych mczyzn, z tym
e w ich przypadku charakter rosncy pojawia si od grupy wiekowej 5-9 lat. Odsetek rannych
mczyzn jest zdecydowanie wikszy ni kobiet. W przedziale 15-19 lat ich liczba jest 1,5krotnie wiksza, w przedziaach 20-24, 35-39, 55-59 2-krotnie, a dla zakresu 25-34 i 40-54
2,5-krotnie. W przypadku kobiet rozkad ma charakter mniej dynamiczny. Trend rosncy rozpoczyna si od grupy 10-14 lat. W przedziale 20-44 stabilizuje si na poziomie 407-448 rannych,
po czym wzrasta do grupy wiekowej 50-54 lata, gdzie zlokalizowane jest maksimum. Powyej
+50, z wyjtkiem grupy 65-69 i 80-84, pojawia si spadek. Porwnywalna liczba rannych mczyzn i kobiet jest w grupach 0-14, 70-74. Poczwszy od wieku +70 rannych kobiet jest wicej
ni mczyzn, a powyej 75. roku ycia odsetek jest 2-2,5-krotnie wikszy. Du liczb rannych
obu pci (433 M, 383 K) notuje si w grupie wiekowej 0-4 (rycina 67 b).
a.
b.
Ryc. 67. Grupy wiekowe poszkodowanych w poarach w Polsce ogem w latach 2004-2013 wg
pci: a. ofiary miertelne; b. ranni
Wiek poszkodowanych w poarach obiektw mieszkalnych
Analiz wieku poszkodowanych w obiektach mieszkalnych przeprowadzono w odniesieniu do
podkategorii: budynki wielorodzinne (209); budynki jednorodzinne, w tym bliniaki, zabudowa
szeregowa (208); inne obiekty mieszkalne, w szczeglnoci altanki, barakowozy, domki letniskowe (211); budynki mieszkalne w gospodarstwach rolnych (210). Dla ww. obiektw zarejestrowano wiek 15 416 rannych (8990 M, 6426 K) i 4676 ofiar miertelnych (3301 M, 1375 K).
Odsetek zarejestrowanego wieku ofiar miertelnych stanowi 83%, a rannych 78% ogu materiau badawczego, std ma zasadniczy wpyw na ksztatowanie si trendw globalnych (por.
rycina 67 i 68).
Oglna tendencja, jeli chodzi o wiek ofiar miertelnych, ma charakter stale rosncy w przedziale 10-54. Po tym okresie nastpuje spadek, ze stabilizacj na poziomie 258-238 ofiar w grupie
70-84. Na oglny trend wpywaj gwnie ofiary wrd mczyzn, ktrych jest zdecydowanie
wicej. Dlatego te trendy w ich grupach pokrywaj si z trendem globalnym, z tym e w grupie
70-84 nastpuje cigy spadek. Liczba ofiar miertelnych wrd mczyzn i kobiet jest porwStrona 185 z 1042 / Powrt do spisu treci
nywalna w grupach wiekowych 0-14 i 75-79. W przedziale 15-19 i 70-74 jest ich blisko 1,5krotnie wicej, w przedziale 20-24 i 65-69 2-krotnie, 35-39 3-krotnie, 30-34 3,5-krotnie,
55-64 4-krotnie, natomiast w przedziale 45-54 4,5-krotnie. Blisko 5,5-krotn dysproporcj
zanotowano w przedziale 40-44, natomiast w przedziale 25-29 7-krotn. Maksimum ofiar miertelnych wrd mczyzn przypada na przedzia 50-54 lat (551). Trend ofiar miertelnych u kobiet ma charakter rosncy 2-krotnie, w przedziaach 25-54 oraz 60-84. W wieku 80-84 zlokalizowane jest maksimum (144). Wartoci zblione do maksimum s take w grupie 50-75-79
(125), 50-54 (124) i 55-59 (123). Trend malejcy rwnie wystpuje 2-krotnie, tj. w przedziale
0-29 (z wyjtkiem grupy 20-24) i dla wieku +80. Poczwszy od grupy +75 odsetek ofiar miertelnych wrd kobiet jest wikszy ni wrd mczyzn (rycina 68 a).
Oglny trend dla rannych 2-krotnie ma charakter rosncy: w grupach 10-34 oraz 35-54. W grupie 50-54 zlokalizowane jest maksimum z liczb 1635 rannych. Od wieku +55 zauwaamy spadek, z wyjtkiem grupy 80-84, ktra si nie wpisuje w trend malejcy. Globalnie du liczb rannych notuje si w grupie 0-4, z maksimum lokalnym 787 rannych, dla przedziau 0-14 charakteryzujcego si trendem malejcym. Trend dla rannych wrd mczyzn, podobnie jak wczeniej,
pokrywa si z trendem globalnym. Wyjtkiem jest grupa wiekowa 80-84 wpisujca si, poczwszy od wieku +55, w trend malejcy. Dysproporcje rannych wedug pci nie s a tak due jak
w przypadku ofiar miertelnych. Porwnywalne wartoci notuje si w grupach 0-19, 65-74.
W przedziaach 20-24 i 60-64 liczba rannych mczyzn jest 1,5-krotnie wiksza, natomiast 2559 2-krotnie. Trend w przypadku rannych kobiet w przedziaach 10-34 oraz 35-54 wpisuje si
w trend oglny (mczyzn), a tym samym ma tendencj rosnc. Od grupy wiekowej 50-54,
gdzie zlokalizowane jest maksimum (546), do wieku 69 lat pojawia si spadek odsetka rannych.
Wysoki odsetek rannych zarejestrowano rwnie w grupach 55-59 (493), 60-64 (460), 80-84
i 0-4 (366). Nastpnie w grupie wiekowej 70-84 liczba rannych nieznacznie wzrasta, a w wieku
+80 ponownie spada. Poczwszy od grupy 70-74 liczba rannych kobiet jest wiksza ni mczyzn, osigajc powyej 74. roku ycia odsetek wikszy 1,6-3,8-krotnie (rycina 68 b).
a.
b.
Ryc. 68. Grupy wiekowe poszkodowanych w poarach obiektw mieszkalnych w Polsce
w latach 2004-2013 wg pci: a. ofiary miertelne; b. ranni
Wiek poszkodowanych w poarach rodkw transportu
Analiz wieku poszkodowanych w rodkach transportu przeprowadzono w odniesieniu do podkategorii: drogowe motocykle, jednolady (501); drogowe autobusy, trolejbusy (502); drogowe samochody ciarowe, maszyny drogowe, cysterny, przyczepy do samochodw ciarowych (503); drogowe samochody osobowe, przyczepy samochodw osobowych (504); kolejowe ruchu pasaerskiego, np. wagony pasaerskie, typu pasaerskiego, socjalne (505); kolejowe ruchu towarowego, np. wagony towarowe, cysterny (506); lotnicze samoloty turystyczne, rolnicze, sportowe, sanitarne, w tym migowce, szybowce, lotnie (509); morskie statki
transportowe (510); morskie statki pasaerskie, promy (511); morskie inne obiekty pywajce, w tym jachty, odzie rybackie, kutry (512); szynowe rodki komunikacji miejskiej (516);
pojazdy trakcyjne i kolejowe pojazdy specjalne (517); szynowe pojazdy metra (518). Dla ww.
obiektw zarejestrowano wiek 1146 rannych (907 M, 239 K) i 382 ofiar miertelnych (324 M, 58
K). Odsetek zarejestrowanego wieku ofiar miertelnych stanowi 7%, a rannych 6% ogu materiau badawczego.
Oglna tendencja w przypadku wieku ofiar miertelnych, rwnie w przypadku mczyzn,
w gwnej mierze generujcych ich liczb, ma charakter stale rosncy w przedziaach 10-24 oraz
35-54 (wyczajc przedzia 45-49). Oglne maksimum znajduje si w przedziale 20-24 (79),
gdzie zlokalizowane jest rwnie maksimum ofiar wrd mczyzn (66). Zauwaa si 2 okresy
malejce w grupach 25-39 oraz 55-74. Odsetek miertelnych mczyzn jest zdecydowanie wikszy ni kobiet. W grupach 10-14, 70-74 2-krotnie, 60-64 2-krotnie, 20-24, 65-69 5-krotnie,
45-59 5,5-krotnie, 40-44 6,5-krotnie, 30-34 7-krotnie, natomiast 35-39 22-krotnie.
W grupach wiekowych 0-9 ofiar miertelnych wrd mczyzn nie zarejestrowano. Trend dla
ofiar miertelnych wrd kobiet 2-krotnie ma charakter rosncy: w przedziaach 5-24 oraz 3554. W grupie 20-24 zlokalizowane jest maksimum (13). Wyrany trend malejcy zauwaa si
w przedziale 20-39. Poczwszy od wieku +75 nie zarejestrowano ofiar miertelnych wrd kobiet (wyjtkiem jest 1 ofiara w grupie 90-94 (rycina 69 a)).
Oglny trend rannych jest zbliony ksztatem do wykresu ofiar miertelnych. Tendencja oglna
(ale rwnie w przypadku mczyzn) ma charakter stale rosncy w przedziaach 5-24. Oglne
maksimum znajduje si w przedziale 20-24 lata (190), gdzie zlokalizowane jest rwnie maksimum ofiar wrd mczyzn (150). W duym uoglnieniu powyej 24. roku ycia zarwno globalnie, jak i wrd mczyzn zauwaa si tendencj malejc. Wyjtkiem jest przedzia 35-39,
gdzie jest znaczcy spadek, oraz 50-54 ze znaczcym wzrostem. Odsetek ofiar miertelnych
wrd mczyzn jest zdecydowanie wikszy ni wrd kobiet. W grupie 70-74 1,5-krotnie, 1014 2-krotnie, 65-69 2,5-krotnie, 35-39 3-krotnie, 15-24, 30-34, 45-49, 60-64 4-krotnie,
55-59 4,5-krotnie, 25-29 5-krotnie, 50-54 5,5-krotnie, 40-44 6,5-krotnie. Trend dla rannych kobiet 2-krotnie ma charakter malejcy: w przedziaach 0-14 oraz +20. Wyjtkiem jest
przedzia 25-29, gdzie jest spadek, oraz 45-54 z niewielkim wzrostem w stosunku do linii trendu. Maksimum (40) jest zlokalizowane w grupie 20-24. Wyrany trend malejcy zauwaa si
w przedziale 20-39. Poczwszy od wieku +75 rejestruje si niewielki odsetek rannych kobiet,
wyjtkowo pojawia si tu 6 ofiar w grupie 80-89 (rycina 69 b).
a.
b.
Ryc. 69. Grupy wiekowe poszkodowanych w poarach rodkw transportu w Polsce w latach
2004-2013 wg pci: a. ofiary miertelne; b. ranni
Wiek poszkodowanych w poarach upraw i rolnictwa

Analiz wieku poszkodowanych w uprawach i rolnictwie przeprowadzono w odniesieniu do
podkategorii: nieuytkowane powierzchnie rolnicze (701); uprawy rolne oraz ki, ryska i poary powstae podczas zbiorw tych upraw (702); sterty, stogi, brogi (704); budynki inwentarskie, hodowlane, magazynowe (stodoy), szklarnie (706); budynki gospodarcze (szopy, komrki,
wiaty, kotownie bez garay (707)). Dla ww. obiektw zarejestrowano wiek 1054 rannych
(769 M, 285 K) i 212 ofiar miertelnych (180 M, 32 K). Odsetek zarejestrowanego wieku ofiar
miertelnych stanowi 4%, a rannych 5% ogu materiau badawczego.
Zwikszona liczba ofiar miertelnych rozpoczyna si powyej 35. roku. Do tej granicy wieku
zarejestrowano 16 ofiar, w tym 5 w przedziale 0-4, po 2 w przedziaach 10-14, 15-19, 5 w przedziale 20-24 oraz po jednej w przedziaach 5-9 i 30-34. W przedziale wiekowym 35-44 liczba
ofiar miertelnych wzrasta do 12, a w przedziale 45-49 do 16. Maksimum oglne (37), rwnie
u mczyzn (35), pojawia si w przedziale wiekowym 50-54. Powyej 54. roku ycia zauwaa si
spadek ofiar, szczeglnie dynamiczny do 69. roku. W przedziale 65-84, wyczajc 70-74 (19),
nastpuje ustabilizowanie wartoci na poziomie 14-15 ofiar. W oglny trend wpisuj si gwnie
ofiary miertelne wrd mczyzn. Ich liczba jest porwnywalna z liczb ofiar miertelnych
wrd kobiet w grupach wiekowych 0-4 i 15-24. Znaczce rnice s w grupach 70-79
(4-krotne), 60-64 (9-krotne), 80-84 (13-krotne), 55-59, 65-69 (14-krotne) oraz 50-54 (17,5krotne). Trend miertelnych ofiar wrd kobiet ma struktur nieregularn z wartociami
w przedziale 0-5. Maksimum ofiar (5) przypada na wiek 45-49 (rycina 70 a).
Bardziej wyrane struktury zauwaa si w przypadku rannych. W duym uproszczeniu mona
powiedzie, e trend oglny, rwnie wrd mczyzn, w gwnej mierze na niego wpywajcych, ma charakter rosncy w przedziale wiekowym 0-49 (wyczajc grupy 30-34, 40-44) i malejcy dla wieku +50 (bez grupy 60-64, dla ktrej zanotowano wzrost). Maksimum (106) zarejestrowano dla przedziau 45-54, w tym wrd mczyzn 86-85. Dysproporcje rannych mczyzn i kobiet s znaczce w grupach wiekowych 15-19, 35-39 blisko 3-krotne, 10-14, 30-34
3,5-krotne, 50-54 4-krotne, 40-49 4,5-krotne, 20-24 5,5-krotne, za 25-29 7,5-krotne.
Trend rannych kobiet w duym uproszczeniu ma charakter rosncy w przedziale wiekowym 2557 z niewielkimi odchyleniami dla przedziaw 35-39 (19), 60-64 (28 maksimum) oraz 65-69
(27). Powyej +80 zauwaa si spadek rannych, rwnie ich liczba jest wiksza ni mczyzn
(rycina 70 b).
a.
b.
Ryc. 70. Grupy wiekowe poszkodowanych w poarach upraw i rolnictwa w Polsce w latach
Wiek poszkodowanych w poarach innych obiektw
Analiz wieku poszkodowanych w innych obiektach przeprowadzono w odniesieniu do podkategorii: mietniki wolno stojce, wysypiska mieci (801); trawy, trawniki na terenach nierolniczych, poboczach drg i szlakw, ulic (817). Dla ww. obiektw zarejestrowano wiek 122 rannych
(103 M, 19 K) i 26 ofiar miertelnych (24 M, 2 K). Odsetek zarejestrowanego wieku ofiar miertelnych stanowi 0,5%, a rannych 1% ogu materiau badawczego.
W przypadku tej kategorii obiektw odstpiono od analizy rozkadw trendw ze wzgldu na
bardzo may odsetek zarejestrowanego wieku ofiar miertelnych. Globalnie waha si on w granicach 1-5, najwicej w grupie wiekowej 50-54 (5) oraz po 4 dla grup 60-64, 75-79. Ofiary odnotowano praktycznie wycznie wrd mczyzn, za wyjtkiem 2 ofiar wrd kobiet, po jednej
w grupach 45-49 i 75-79 (rycina 71 a). W przypadku rannych sytuacja jest podobna. Jeli mona
mwi o trendzie, to w przedziale 30-54 ma on charakter rosncy, za +55 malejcy. Maksimum
(20) znajduje si w grupie wiekowej 50-54. Wyrniajc si grup wiekow jest rwnie przedzia 20-29 z sumaryczn liczb rannych 22. Odsetek rannych to gwnie mczyni. 7 rannych
kobiet zanotowano w przedziale 50-59 (rycina 71 b).
a.
b.
Ryc. 71. Grupy wiekowe poszkodowanych w poarach innych obiektw w Polsce w latach
3.3. Przypuszczalne przyczyny poarw

Na przestrzeni lat struktura przypuszczalnych przyczyn zdarze (interwencji) nie ulega zmianie, rozpatruje si jako okrelone przypuszczalne przyczyny poarw (PPP) oraz miejscowych
zagroe. W nomenklaturze krajowej PPP rozumiana jest jako subiektywna ocena najbardziej
prawdopodobnej przyczyny powstania poaru okrelana przez kierujcego dziaaniami ratowniczymi, podzielona na 37 kategorii oznaczonych systemem kodowym 01-37 (tabela 2). Dodatkowym elementem jest jej krtki opis59. Umocowanie prawne znajduje w rozporzdzeniach ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego60.
Akapit opracowano na podstawie wybranego fragmentu (s. 49) artykuu R. Mazur, P. Guzewski, Ocena
stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012. Analiza statystyczna przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw mieszkalnych w skali kraju i miasta, CNBOP-PIB 3 (2014).
szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 99.111.1311); RozpoStrona 191 z 1042 / Powrt do spisu treci
59
Informatycznym odzwierciedleniem IZ jest modu EWID systemu SWD-ST, na bazie ktrego

wprowadza si IZ, a nastpnie korzystajc z programu Zestawienia-ST, opracowuje si m.in.
statystyki do Biuletynu Informacyjnego PSP, jak rwnie na stron internetow KG PSP61. To
wanie ww. dane statystyczne stay si materiaem rdowym bada. Baz PPP (tabela 2) zagregowano do 8 grup statystycznych, w sposb podobny do prezentowanego w biuletynach informacyjnych PSP62, zgodnie z ponisz klasyfikacj:
nieostrono (NOD, NON: 01-10),
urzdzenia ogrzewcze (wszystkie rodzaje zasilania: 13-20),
urzdzenia elektryczne (urzdzenia, instalacje: 11-12),
rodki transportu (wady, nieprawidowa eksploatacja: 26-27),
procesy technologiczne, magazynowanie (23-25),
nieustalone (37),
podpalenia (34),
inne (21-22, 28-33, 35-36).
Grupy statystyczne przedstawiono pod wzgldem wartoci bezwzgldnych i w przeliczeniu na

5000 poarw, w ujciu oglnej liczby poarw (Potencja ratowniczy oglnie), wielkoci (Potencja ratowniczy wedug rodzaju obiektu), rodzaju obiektu, w ktrym prowadzono dziaania ratowniczo-ganicze (Potencja ratowniczy wedug wielkoci poarw), i poszkodowanych (Potencja ratowniczy wedug grup statystycznych przypuszczalnych przyczyn poaru). Naley podkreli, e wartoci PPP w grupach statystycznych przedstawiaj ich sum za okres 10 lat, dlatego
podczas obliczania wskanikw na 5000 poarw ogln liczb PPP odniesiono do sumarycznej
liczby poarw, PPP wedug wielkoci do sumarycznej liczby poarw wedug wielkoci, PPP
wedug rodzaju obiektu do sumarycznej liczby poarw wedug obiektu, a poszkodowanych do
sumarycznej liczby poarw.
Dodatkowym elementem bada jest podzia kategorii gwnych na ponisze podkategorie, wraz
z opracowaniem charakterystyk na poziomie krajowym i wojewdzkim:
nieostrono: na NOD i NON;
procesy technologiczne, magazynowanie: na wady procesw i nieprzestrzeganie procesw technologicznych (23, 24) oraz nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych (25);
inne: na wady i nieprawidow eksploatacj urzdze mechanicznych (21, 22), samozapalenia biologiczne i chemiczne (28, 29), wyadowania atmosferyczne (30), wady i nie-
rzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych
zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. 11.46.239).
61 Statystyki roczne PSP zamieszczane na stronie www.kgpsp.gov.pl PSP Statystyka Roczne.
62 Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2004, KG PSP, Warszawa 2005; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2005, KG PSP, Warszawa 2006; Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP
prawidow eksploatacj konstrukcji budowlanych (31, 32), elektryczno statyczn

(33), poary jako nastpstwo miejscowych zagroe (35), inne przyczyny (36).
Tabela 2. Przypuszczalne przyczyny poarw z podziaem na grupy statystyczne
kod
przyczyna
grupa
statystyczna
nieostrono osb dorosych (NOD) przy posugiwaniu si ogniem

otwartym, w tym papierosami, zapakami
02
NOD przy wypalaniu pozostaoci rolinnych na polach
NOD przy posugiwaniu si substancjami atwopalnymi
03
i pirotechnicznymi
04
NOD przy prowadzeniu prac poarowo niebezpiecznych
05
NOD w pozostaych przypadkach
nieostrono
nieostrono osb nieletnich (NON) przy posugiwaniu si ogniem
06
otwartym, w tym papierosami, zapakami
07
NON przy wypalaniu pozostaoci rolinnych na polach
NON przy posugiwaniu si substancjami atwopalnymi
08
i pirotechnicznymi
09
NON przy prowadzeniu prac poarowo niebezpiecznych
10
NON w pozostaych przypadkach
wady urzdze i instalacji elektrycznych, w szczeglnoci przewodw,
11
urzdzenia
osprztu owietlenia, odbiornikw bez urzdze grzewczych
elektryczne
12
nieprawidowa eksploatacja urzdze i instalacji elektrycznych
wady elektrycznych urzdze ogrzewczych, w szczeglnoci: piecy,
13
grzaek, kuchni
14
nieprawidowa eksploatacja elektrycznych urzdze ogrzewczych
15
wady urzdze ogrzewczych na paliwo stae
urzdzenia
16
nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo stae
ogrzewcze
17
wady urzdze ogrzewczych na paliwo cieke
18
nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo cieke
19
wady urzdze ogrzewczych na paliwo gazowe
20 nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo gazowe
21
wady urzdze mechanicznych
inne
22
nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych
23
wady procesw technologicznych
procesy
24
nieprzestrzeganie reimw technologicznych
technologiczne,
magazynowanie
25
nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych
26
wady rodkw transportu
rodki
transportu
27
nieprawidowa eksploatacja rodkw transportu
28
samozapalenia biologiczne
29
samozapalenia chemiczne
30
wyadowania atmosferyczne
inne
31
wady konstrukcji budowlanych
32
nieprawidowa eksploatacja konstrukcji budowlanych
33
elektryczno statyczna
34
podpalenia (umylne), w tym akty terroru
podpalenia
35
poary jako nastpstwo innych miejscowych zagroe
inne
36
inne przyczyny
37
nieustalone
nieustalone
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie rozporzdzenia MSWiA w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, biuletynw informacyjnych
PSP za lata 2004-2013 KG PSP.
01
3.3.1. Struktura przypuszczalnych przyczyn poarw

Na przestrzeni lat 2004-2013 zarejestrowano 1 579 680 PPP. Oryginalnie wygenerowane zestawienia, pod wzgldem struktury odpowiadajce podziaowi w tabeli 2, poddano agregacji
wedug grup statystycznych. Z analizy wykresw opracowanych na podstawie danych oglnych
o PPP, przeliczonych na 5000 poarw, wynika, e 39% ogu PPP to podpalenia (1895
PPP/5000 poarw), 30% nieostrono (1475 PPP/5000), 6% nieprawidowa eksploatacja
urzdze ogrzewczych (276 PPP/5000) i innych (289 PPP/5000), problemy wynikajce z eksploatacji urzdze elektrycznych 4% (194 PPP/5000), przyczyn 2% poarw s rodki transportu (103 PPP/5000), a poniej 1% procesy technologiczne (4 PPP/5000). Grup 13% stanowi przyczyny nieustalone (667 PPP/5000) (rycina 72 a, b, na podstawie zacznikw 12, 13).
a.
b.
Ryc. 72. Suma przypuszczalnych przyczyn poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg grup
statystycznych: a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na 5000 poarw
przygotowanych z udziaem M. Grabarczyka (CNBOP-PIB) oraz D. Bodalskiego (CNBOP-PIB).
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup, tj. podpalenia, nieostrono i nieustalone, zbadano rozkady wedug wojewdztw. Na uwag zasuguje to, e 7 wojewdztw (mazowieckie,
lskie, zachodniopomorskie, maopolskie, dolnolskie, witokrzyskie, warmisko-mazurskie)
w grupie podpalenia przekroczyy redni poziom dla kraju wynoszcy ok. 37,5 tys. interwencji
w okresie 10 lat. Do najbardziej wyrniajcych si nale mazowieckie z ponad 100 tys. i lskie z ok. 90 tys. interwencji, gdzie wstpnie jako przyczyn poaru podano podpalenie (rycina
73 a, na podstawie zacznika 12).
a.
b.
c.
Ryc. 73. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw w Polsce w latach 2004-2013
w grupach statystycznych wg wojewdztw: a. podpalenia; b. nieostrono; c. nieustalone
W grupie nieostrono rwnie znalazo si 7 wojewdztw przekraczajcych redni poziom
wojewdzki wynoszcy ponad 29 tys. przypadkw, tj. lskie, dzkie, dolnolskie, wielkopolskie, mazowieckie, pomorskie i lubelskie. Do najbardziej wyrniajcych si nale lskie
i dzkie z ponad 63 tys. interwencji. Wysoki poziom zanotowano rwnie dla dolnolskiego
(54,9 tys.) i wielkopolskiego (54,1 tys.) (rycina 73 b, na podstawie zacznika 12). W grupie nieustalonych przyczyn poarw 6 wojewdztw przekroczyo redni poziom wynoszcy ok. 13 tys.
poarw. Wrd nich znalazy si dolnolskie, mazowieckie, lskie, pomorskie, maopolskie
i zachodniopomorskie. Do najbardziej wyrniajcych si nale dolnolskie z blisko 37 tys.
i mazowieckie z ok. 33,6 tys. interwencji (rycina 73 c, na podstawie zacznika 12).
Dziesicioletnie statystyki wykazuj, e w grupie nieostrono ok. 447 tys. interwencji spowodowanych byo najprawdopodobniej nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 96%
ogu kategorii, za 21 tys. (4%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Siedem wojewdztw
(lskie, dzkie, dolnolskie, wielkopolskie, mazowieckie, lubelskie i pomorskie) przekroczyo
w podkategorii NOD redni poziom blisko 28 tys. interwencji. Do najbardziej wyrniajcych si
nale lskie i dzkie ponad 62 tys. Dla podkategorii NON 5 wojewdztw (pomorskie, lubelskie, mazowieckie, dolnolskie i wielkopolskie) przekroczyo redni poziom 1316 poarw.
Najbardziej wyrniajce si wojewdztwo to pomorskie z 4920 interwencjami (rycina 74).
a.
b.
Ryc. 74. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono: a. rozkad oglny; b. rozkad wg wojewdztw
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie badania wykazay, e w przypadku ok. 1,4
interwencji poar najprawdopodobniej by spowodowany wadami bd nieprzestrzeganiem
procesw technologicznych, co stanowi 95% ogu kategorii, natomiast ok. 73 (5%) nieprawidowym magazynowaniem substancji niebezpiecznych. W podkategorii wady, nieprzestrzeganie
procesw technologicznych dla 8 wojewdztw (lskie, wielkopolskie, dzkie, podlaskie, mazowieckie, podkarpackie, dolnolskie i maopolskie) przekroczyo redni poziom 91 interwencji. Najwiksze wartoci zanotowano dla lska (173) i Wielkopolski (169). W przypadku drugiej
podkategorii ze wzgldu na zbyt niskie rozkady analiza danych jest niecelowa (rycina 75).
a.
b.
wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne i magazynowanie:
a. rozkad oglny; b. rozkad wg wojewdztw
Gwny odsetek grupy statystycznej inne z ok. 67,1 tys. interwencji, co stanowi 73% ogu kategorii, przypada na podkategori inne przyczyny. Istotne statystycznie rozkady pojawiy si take w podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych (7461 8%)
oraz wyadowania atmosferyczne (6990 8%). W podkategorii inne przyczyny 7 wojewdztw
(kujawsko-pomorskie, dolnolskie, mazowieckie, lskie, wielkopolskie, maopolskie i pomorskie) przekroczyo redni poziom wojewdzki blisko 4,2 tys. interwencji. Najwiksze wartoci
odnotowano dla kujawsko-pomorskiego (10,1 tys.) i dolnolskiego (8,8 tys.). W przypadku
podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych 3 wojewdztwa
(wielkopolskie, mazowieckie, dzkie) istotnie przekroczyy redni poziom 466 interwencji.

Najbardziej wyrniajcy si region to Wielkopolska (1636). Dla podkategorii wyadowania atmosferyczne 5 wojewdztw (mazowieckie, lubelskie, dzkie, wielkopolskie i maopolskie) widocznie przekroczyo redni poziom wojewdzki 437 poarw. Najistotniejsze wyniki otrzymano dla Mazowsza 1100 (rycina 76).
a.
b.
wewntrz grupy statystycznej inne: a. rozkad oglny; b. rozkad wg wojewdztw
3.3.2. Przypuszczalne przyczyny wedug wielkoci poarw

W tym rozdziale PPP poddano analizie przez pryzmat wielkoci poaru. Aby tego dokona, zestawienia statystyczne co do struktury odpowiadajce podziaowi w tabeli 1 przefiltrowano
przez wielkoci poarw: may, redni, duy i bardzo duy, a nastpnie poddano agregacji wedug grup statystycznych oglnie oraz w przeliczeniu na 5000 poarw.
Poary mae
Wedug subiektywnej oceny KDR przypuszczalnie 39% ogu przyczyn poarw maych to podpalenia (1888 PPP/5000 poarw), 30% nieostrono (1493 PPP/5000), a 6% urzdzenia
ogrzewcze (290 PPP/5000) i inne (288 PPP/5000), 4% urzdzenia elektryczne (191 PPP/5000),
2% rodki transportu (109 PPP/5000) i poniej 1% procesy technologiczne (4 PPP/5000). Grup 13% (641 PPP/5000) stanowi przyczyny nieustalone (rycina 77). Jak zauwaono, rozkady
PPP w ujciu oglnym pokrywaj si z PPP maych (por. ryc. 72 i 77).
a.
b.
Ryc. 77. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw maych w Polsce
w latach 2004-2013 wg grup statystycznych:
a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na 5000 poarw
Podobnie jak w przypadku oglnych rozkadw PPP dla trzech najistotniejszych statystycznie
grup (podpalenia, nieostrono, nieustalone) zbadano rozkady wojewdzkie. W grupie podpalenia 7 wojewdztw, tj. mazowieckie, lskie, zachodniopomorskie, maopolskie, dolnolskie,
witokrzyskie, warmisko-mazurskie przekroczyo redni poziom 34,7 tys. interwencji. Do
najbardziej wyrniajcych si nale: mazowieckie z ok. 95 tys. i lskie z ok. 87,5 tys. poarw
(rycina 78 a). W grupie statystycznej nieostrono rwnie 7 wojewdztw przekroczyo redni
poziom blisko 27,5 tys. interwencji. Nale do nich: dzkie, lskie, wielkopolskie, dolnolskie,
mazowieckie, pomorskie i lubelskie. Do najbardziej charakterystycznych zaliczaj si dzkie
(59,9 tys.) i lskie (59 tys.). Wysoki poziom 51,9 tys. poarw zanotowano w Wielkopolsce,
a 51,3 tys. na Dolnym lsku (rycina 78 b). W grupie przyczyn nieustalonych 6 wojewdztw
przekroczyo redni poziom ok. 11,8 tys. interwencji. Wrd nich znalazy si dolnolskie, mazowieckie, lskie, pomorskie, zachodniopomorskie i maopolskie. Do najbardziej wyrniajcych si nale dolnolskie (33,7 tys.) i mazowieckie (30 tys.) (rycina 78 c).
a.
b.
c.
w latach 2004-2013 w grupach statystycznych wg wojewdztw:
a. podpalenia; b. nieostrono; c. nieustalone
Przygldajc si 10-letnim statystykom, zauwaono, e w grupie nieostrono ok. 420 tys. poarw byo spowodowanych nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 95% ogu kategorii, a blisko 20 tys. (5%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Siedem wojewdztw, w tym
dzkie, lskie, dolnolskie, wielkopolskie, mazowieckie, pomorskie i lubelskie przekroczyo
w podkategorii NOD redni poziom 26,2 tys. interwencji. Najwicej zdarze zanotowano na ziemi dzkiej (59,1 tys.) i lsku (57,8 tys.). W podkategorii NON wojewdztwa pomorskie, lubelskie, mazowieckie, dolnolskie i wielkopolskie przekroczyy redni poziom 1246 poarw.
Najwicej zanotowano ich na Pomorzu 4767 (rycina 79).
a.
b.
Ryc. 79. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw maych w Polsce w latach
2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono:
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie badania wskazay, e 1,2 tys. poarw maych najprawdopodobniej spowodowanych byo wadami bd nieprzestrzeganiem procesw
technologicznych stanowi to 95% ogu kategorii. Przyczyn 65 interwencji (5%) przypuszczalnie byo nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych. W podkategorii wady,
nieprzestrzeganie procesw technologicznych wojewdztwa: lskie, wielkopolskie, podlaskie,
mazowieckie, dzkie, maopolskie, dolnolskie i podkarpackie przekroczyy redni poziom 78
interwencji. Najwiksze wartoci zanotowano dla lska (150) i Wielkopolski (148). Nie poddaje
si analizie rozkadw podkategorii nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych
wedug wojewdztw z uwagi na zbyt niskie rozkady (rycina 80).
a.
b.
w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne i magazynowanie:
Na podkategori inne przyczyny przypada 76% grupy statystycznej inne z ok. 64,8 tys. interwencji przy poarach maych. Istotne statystycznie rozkady pojawiy si w podkategoriach wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych (6304 7%) oraz wyadowania atmosferyczne (4764 8%). W podkategorii inne przyczyny wojewdztwa kujawsko-pomorskie,
dolnolskie, mazowieckie, lskie, maopolskie, wielkopolskie i pomorskie przekroczyy redni
poziom 4 tys. interwencji. Najwiksze wartoci zarejestrowano dla kujawsko-pomorskiego (9,8
tys.) i dolnolskiego (8,6 tys.). W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze
mechanicznych wojewdztwa wielkopolskie, mazowieckie, dzkie, lubelskie i kujawskopomorskie przekroczyy redni poziom 394 interwencji. Najwiksz liczb poarw maych
z ww. przypuszczaln przyczyn zarejestrowano w Wielkopolsce (1,3 tys.). Dla podkategorii
wyadowania atmosferyczne wojewdztwa mazowieckie, wielkopolskie, dzkie, lubelskie, maopolskie i lskie wyranie przekroczyy redni poziom 292 poarw. Najistotniejsze wyniki
otrzymano dla Mazowsza 691 (rycina 81).
a.
b.
Ryc. 81. Rozkad przypuszczalnych przyczyn poarw maych w Polsce w latach 2004-2013
wewntrz grupy statystycznej inne: a. rozkad oglny; b. rozkad wg wojewdztw
Poary rednie
Przypuszczalnie 41% ogu przyczyn poarw rednich to podpalenia (2010 PPP/5000 poarw), 26% nieostrono (1276 PPP/5000), 6% inne przyczyny (295 PPP/5000), 5% urzdzenia
elektryczne (231 PPP/5000), 2% urzdzenia ogrzewcze (98 PPP/5000), 4% rodki transportu
(28 PPP/5000) oraz poniej 1% procesy technologiczne (8 PPP/5000). Grup 20% (961
PPP/5000) stanowi przyczyny nieustalone (rycina 82).
a.
b.
Ryc. 82. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw rednich w Polsce w latach
2004-2013 wedug grup statystycznych: a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne
w przeliczeniu na 5000 poarw
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup, tj. podpalenia, nieostrono i nieustalone, opracowano rozkady wojewdzkie. W grupie podpalenia mazowieckie, podkarpackie, witokrzyskie, dolnolskie, maopolskie, zachodniopomorskie, lskie i lubuskie przekroczyy redni poziom 2680 interwencji. Najwicej poarw zanotowano na Mazowszu 4787 (rycina 83 a).
W grupie statystycznej nieostrono 7 wojewdztw przekroczyo redni poziom 1701 interwencji. Nale do nich: lskie, dolnolskie, lubelskie, dzkie, mazowieckie i wielkopolskie.
Najwiksz ich liczb zarejestrowano na lsku 4529. Wzgldnie wysoki poziom jest rwnie
na Dolnym lsku 3534, Lubelszczynie 3101 i w wojewdztwie dzkim 3040 (rycina
83 b). W grupie nieustalonych przyczyn 8 wojewdztw przekroczyo redni poziom wojewdzki
wynoszcy 1281 interwencji. Wrd nich znalazy si: mazowieckie, dolnolskie, maopolskie,
podkarpackie, lskie, zachodniopomorskie, warmisko-mazurskie i pomorskie. Najwiksz
liczb interwencji notuje si dla Mazowsza 3325. Wzgldnie wysoki poziom jest rwnie na
Dolnym lsku 2936 (rycina 83 c).
a.
b.
c.
Ryc. 83. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw rednich w Polsce
W grupie nieostrono ok. 26 tys. poarw spowodowanych byo nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 96% ogu kategorii, a ponad tysic (4%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa lskie, dolnolskie, dzkie, lubelskie, mazowieckie i wielkopolskie
przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom wojewdzki wynoszcy 1634 interwencji.
Najwicej zdarze zanotowano na lsku 4501. W podkategorii NON wojewdztwa lubelskie,
dolnolskie, pomorskie, podkarpackie i mazowieckie przekroczyy redni poziom 67 poarw.
Najwicej zanotowano ich na Lubelszczynie 185 (rycina 84).
a.
b.
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie najprawdopodobniej 172 poary rednie
spowodowane byy wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co stanowi
96% ogu kategorii. Przyczyn 8 interwencji (4%) przypuszczalnie byo nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych. W podkategorii wady, nieprzestrzeganie procesw technologicznych wojewdztwa podkarpackie, wielkopolskie, dzkie, lskie i pomorskie przekroczyy redni poziom 11 interwencji. Najwiksze wartoci zanotowano dla Podkarpacia (22),
Wielkopolski i wojewdztwa dzkiego (po 20). Nie analizuje si rozkadw podkategorii nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych wedug wojewdztw z uwagi na to, e
rozkady s zbyt niskie (rycina 85).
a.
b.
2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne i magazynowanie:
Na podkategori wyadowania atmosferyczne przypada 34% grupy statystycznej (ok. 2135 interwencji). Istotne statystycznie rozkady pojawiy si w podkategoriach inne przyczyny (2063
33%), wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych (1025 16%) oraz samozapalenia biologiczne i chemiczne (742 12%). W podkategorii wyadowania atmosferyczne wojewdztwa mazowieckie, lubelskie, dzkie, maopolskie, witokrzyskie, podlaskie i wielkopolskie przekroczyy redni poziom 133 poarw. Najwicej zdarze zanotowano na Mazowszu
(388).
W podkategorii inne przyczyny 5 wojewdztw, w tym kujawsko-pomorskie, mazowieckie, dolnolskie, wielkopolskie i dzkie, przekroczyo redni poziom 129 interwencji. Najwicej zanotowano ich w kujawsko-pomorskim (320), mazowieckim (274) i dolnolskim (253).
W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych redni poziom 64
interwencji przekroczyy wojewdztwa wielkopolskie, dzkie, mazowieckie, zachodniopomorskie i dolnolskie. Najwiksz liczb poarw zarejestrowano w Wielkopolsce 283 (rycina
86).
a.
b.
Ryc. 86. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw rednich w Polsce
w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej inne:
Poary due
Przypuszczalnie 31% ogu przyczyn poarw duych to podpalenia (1530 PPP/5000 poarw),
17% nieostrono (836 PPP/5000), 9% inne przyczyny (459 PPP/5000), 6% urzdzenia elektryczne (302 PPP/5000), 2% urzdzenia ogrzewcze (94 PPP/5000), 1% rodki transportu (34
PPP/5000) i procesy technologiczne (24 PPP/5000). Grup 33% stanowi przyczyny nieustalone (1620 PPP/5000) (rycina 87).
a.
b.
Ryc. 87. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw duych w Polsce w latach 20042013 wg grup statystycznych: a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne
w przeliczeniu na 5000 poarw
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup (podpalenia, nieostrono, nieustalone) zbadano
rozkady wedug wojewdztw. W grupie podpalenia redni poziom 104 interwencji przekroczyy zachodniopomorskie, dolnolskie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie i lskie. Najwicej poarw zanotowano w zachodniopomorskim (217). Wysoki odsetek jest rwnie w lubuskim 214
rycina 88 a). W grupie statystycznej nieostrono 6 wojewdztw przekroczyo redni poziom
57 interwencji. Nale do nich: dolnolskie, lskie, lubuskie, lubelskie i zachodniopomorskie.
Najwiksz liczb poarw zarejestrowano na Dolnym lsku 134. Wzgldnie wysoki poziom
zanotowano na lsku 129 (rycina 88 b). W grupie przyczyn nieustalonych 7 wojewdztw
przekroczyo redni poziom 110 interwencji. Wrd nich znalazy si dolnolskie, zachodniopomorskie, warmisko-mazurskie, lskie, wielkopolskie, mazowieckie i kujawsko-pomorskie.
Najwiksz ich liczb zanotowano na Dolnym lsku 245 (rycina 88 c).
a.
b.
c.
Ryc. 88. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw duych w Polsce
W grupie nieostrono ok. 868 przypadkw spowodowanych byo nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 96% ogu kategorii, za 38 (4%) nieostronoci osb nieletnich
(NON). Wojewdztwa dolnolskie, lskie, dzkie, wielkopolskie, lubelskie i zachodniopomorskie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom wojewdzki 54 interwencji. Najwicej
zdarze zanotowano na Dolnym lsku 129. Wzgldnie wysokie wskaniki zarejestrowano na
lsku 128. W podkategorii NON wojewdztwa zachodniopomorskie, wielkopolskie, lubelskie,
dolnolskie, opolskie i kujawsko-pomorskie przekroczyy redni poziom 2 interwencji. Najwicej zdarze zanotowano w zachodniopomorskim 7 (rycina 89).
a.
b.
za lata 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono:
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie najprawdopodobniej 27 poarw duych
spowodowanych byo wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co stanowi
100% ogu kategorii. Najwiksze wartoci zanotowano dla dzkiego (7), lskiego (6) i lubuskiego (4). Wszystkie wojewdztwa przekroczyy redni poziom 2 interwencji (rycina 90).
a.
b.
Na podkategori wyadowania atmosferyczne przypada 35% grupy statystycznej inne (ok. 172
interwencje przy poarach duych). Istotne statystycznie rozkady pojawiy si w podkategoriach inne przyczyny (130 26%), wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych
(117 23%) oraz samozapalenia biologiczne i chemiczne (68 14%). W podkategorii wyadowania atmosferyczne wojewdztwa dzkie, warmisko-mazurskie, mazowieckie, podlaskie,
lubelskie i wielkopolskie przekroczyy redni poziom 11 interwencji. Najwicej zdarze zanotowano w dzkim (11). W podkategorii inne przyczyny wojewdztwa kujawsko-pomorskie, dolnolskie, dzkie, wielkopolskie, mazowieckie i lskie przekroczyy redni poziom 8 interwencji. Najwicej zanotowano ich w kujawsko-pomorskim (22) i dolnolskim (17). W podkategorii
wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych wojewdztwa wielkopolskie, dolStrona 214 z 1042 / Powrt do spisu treci
nolskie, zachodniopomorskie, lubuskie, dzkie i opolskie przekroczyy redni poziom 8 poarw. Najwiksz ich liczb zarejestrowano w Wielkopolsce 29 (rycina 91).
a.
b.
Poary bardzo due
Wedug KDR przypuszczalnie 22% ogu przyczyn poarw duych to podpalenia (1082
PPP/5000 poarw), 10% nieostrono (504 PPP/5000), 8% inne przyczyny (378 PPP/5000),
6% urzdzenia elektryczne (292 PPP/5000), 3% urzdzenia ogrzewcze (119 PPP/5000), rodki
transportu (6 PPP/5000) i poniej 1% procesy technologiczne (59 PPP/5000). Bardzo liczn
grup stanowi przyczyny nieustalone 50% (2483 PPP/5000) (rycina 92).
a.
b.
Ryc. 92. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw bardzo duych w Polsce
w latach 2004-2013 wedug grup statystycznych:
rozkady wojewdzkie. W grupie podpalenia zachodniopomorskie, dolnolskie, lubuskie, dzkie, lskie, mazowieckie i opolskie przekroczyy redni poziom 10 interwencji. Najwicej zanotowano ich w zachodniopomorskim 28 (ryc. 93 a). W grupie statystycznej nieostrono 5 wojewdztw przekroczyo redni poziom 5 poarw. Nale do nich wielkopolskie, dzkie, dolnolskie, lskie i pomorskie. Najwiksz liczb zdarze zarejestrowano w zachodniopomorskim
17. Wzgldnie wysoki poziom zanotowano w dzkim 15 (rycina 93 b). W grupie przyczyn
nieustalonych 8 wojewdztw przekroczyo redni poziom 23 interwencji. Wrd nich znalazy
si lskie, wielkopolskie, dolnolskie, mazowieckie, warmisko-mazurskie, zachodniopomorskie, maopolskie i lubuskie. Najwiksz liczb interwencji notuje si na lsku 49. Wzgldnie
wysoki poziom jest rwnie w Wielkopolsce 46 (rycina 93 c).
a.
b.
c.
Ryc. 93. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw bardzo duych w Polsce w latach
2004-2013 w grupach statystycznych wg wojewdztw:
W grupie nieostrono 72 poary bardzo due spowodowane byy nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 95% ogu kategorii, za 4 (5%) nieostronoci osb nieletnich (NON).
Wojewdztwa wielkopolskie, dzkie, dolnolskie, pomorskie i lskie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom 5 interwencji. Najwicej zdarze zanotowano w Wielkopolsce 17.
Wzgldnie wysoki poziom jest w dzkim (15). Nie podjto analizy podkategorii NON ze wzgldu
na niskie wartoci rozkadw (rycina 94).
a.
b.
Ryc. 94. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw bardzo duych
w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono.
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie tylko 9 poarw bardzo duych byo spowodowanych najprawdopodobniej wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych,
co stanowi 100% kategorii. Jedynie wojewdztwa mazowieckie (3) i zachodniopomorskie (2)
przekroczyy redni poziom 1 interwencji (rycina 95).
a.
b.
Ryc. 95. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw bardzo duych w Polsce
w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne i magazynowanie.
Na podkategori inne przyczyny przypada 39% grupy statystycznej inne z 22 interwencjami
przy poarach bardzo duych. Istotne statystycznie rozkady pojawiy si dla wad, nieprawidowej eksploatacji urzdze mechanicznych 26% (15), samozapale biologicznych i chemicznych 17% (10), wyadowa atmosferycznych 16% (9). Najwiksze rozkady w podkategorii inne
przyczyny odnotowano na dolnolskim (5), lubuskim, dzkim, lskim i zachodniopomorskim
(po 3). W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych wyrniy
si wojewdztwa dzkie (5), mazowieckie i zachodniopomorskie (po 2). Najwiksz liczb poarw bardzo duych z wyadowaniami atmosferycznymi jako przypuszczaln przyczyn zarejestrowano w dzkim, mazowieckim i wielkopolskim po 2 (rycina 96).
a.
b.
Ryc. 96. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw bardzo duych w Polsce w latach
2004-2013 wewntrz grupy statystycznej inne. a. rozkad oglny; b. rozkad wg wojewdztw
3.3.3. Przypuszczalne przyczyny poarw wedug rodzaju obiektu
Przypuszczalnie 24% ogu przyczyn poarw obiektw uytecznoci publicznej to podpalenia
(1196 PPP/5000 poarw), 21% urzdzenia elektryczne (1022 PPP/5000), 20% nieostrono
(998 PPP/5000), 12% urzdzenia ogrzewcze (588 PPP/5000), 8% inne przyczyny (367
PPP/5000) oraz poniej 1% rodki transportu (2 PPP/5000) i procesy technologiczne, magazynowanie (4 PPP/5000). Przyczyny nieustalone stanowi 15% ogu (737 PPP/5000) (rycina 97).
a.
b.
Ryc. 97. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw uytecznoci publicznej
w Polsce w latach 2004-2013 wg grup statystycznych:
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup (podpalenia, urzdzenia elektryczne, nieostrono) zbadano rozkady wojewdzkie. W grupie podpalenia mazowieckie, lskie, zachodniopomorskie, dolnolskie i pomorskie przekroczyy redni poziom 391 interwencji. Najwicej,
ponad tysic, zanotowano w wojewdztwie mazowieckim (rycina 98 a). W grupie statystycznej
urzdzenia elektryczne 7 wojewdztw przekroczyo redni poziom 334 poarw. Nale do nich
mazowieckie, lskie, wielkopolskie, maopolskie, dolnolskie, dzkie i pomorskie. Najwiksz
liczb interwencji zarejestrowano w mazowieckim 934 (rycina 98 b). W grupie nieostrono
wojewdztwa mazowieckie, dzkie, wielkopolskie, lskie, dolnolskie, pomorskie i maopolskie przekroczyy redni poziom 326 poarw. Najwiksz liczb zdarze zanotowano na Mazowszu 774. Wzgldnie wysoki poziom jest w dzkim 674 (rycina 98 c).
a.
b.
c.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupach statystycznych wg wojewdztw:
a. podpalenia; b. urzdzenia elektryczne; c. nieostrono
W grupie nieostrono ponad 4,8 tys. poarw obiektw uytecznoci publicznej spowodowanych byo najprawdopodobniej nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 93% ogu
kategorii, za 378 (7%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa mazowieckie,
dzkie, wielkopolskie, lskie, dolnolskie, pomorskie i maopolskie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom wojewdzki 302 interwencji. Najwicej zdarze zanotowano na Mazowszu 737. Wzgldnie wysoki poziom jest w dzkim (645). W kategorii NON najwicej poarw zanotowano na Dolnym lsku (50), Pomorzu (47), Lubelszczynie i w Wielkopolsce (po
42), na Mazowszu (37) i w wojewdztwie dzkim (29). Te czci kraju przekroczyy redni poziom 25 interwencji (rycina 99).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono:
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie 15 poarw prawdopodobnie spowodowanych byo wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co stanowi 71% grupy.
Wojewdztwa zachodniopomorskie (5), podlaskie (2) i lubuskie (2) przekroczyy redni poziom
wojewdzki 0,9 interwencji. W kategorii nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych zarejestrowano 6 interwencji w dzkim i maopolskim po 2 oraz lskim i zachodniopomorskim po 1 (rycina 100).
a.
b.
Ryc. 100. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw uytecznoci
publicznej w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne
i magazynowanie: a. rozkad oglny; b. rozkad wg wojewdztw
85% grupy statystycznej inne z 1622 poarami obiektw uytecznoci publicznej przypada na
podkategori inne przyczyny. Pozostae podkategorie to wady, nieprawidowa eksploatacja konstrukcji budowlanych 7% (122) i mechanicznych 3% (62), wyadowania atmosferyczne 3% (60),
samozapalenia biologiczne i chemiczne 1% (25), poary jako nastpstwa innych miejscowych
zagroe 1% (24) oraz elektryczno statyczna poniej 1%. Najwicej interwencji w podkategorii inne przyczyny odnotowano na lsku (232), Mazowszu (214), Dolnym lsku (188) i w kujawsko-pomorskim (125). Wojewdztwa przekroczyy redni poziom 101 interwencji. W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja konstrukcji budowlanych wyrniy si witokrzyskie (39), dzkie (20), lskie i dolnolskie (po 12), ktre przekroczyy redni poziom 8 poarw. W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych najwicej zdarze zanotowano na Mazowszu (17), w zachodniopomorskim i pomorskim (po 6) oraz na Dolnym lsku (5). redni poziom wojewdzki to 4 interwencje (rycina 101).
a.
b.
Ryc. 101. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw uytecznoci
publicznej w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej inne:
Mieszkalne
Przypuszczalnie 27% ogu przyczyn poarw obiektw mieszkalnych to urzdzenia ogrzewcze
(1344 PPP/5000), 25% nieostrono (1206 PPP/5000), 13% podpalenia (664 PPP/5000), 12%
inne przyczyny (577 PPP/5000), 9% urzdzenia elektryczne (452 PPP/5000) oraz poniej 1%
rodki transportu i procesy technologiczne (1 PPP/5000). Przyczyny nieustalone stanowi 14%
interwencji (681 PPP/5000) (rycina 102).
a.
b.
Ryc. 102. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw mieszkalnych
w Polsce w latach 2004-2013 wg grup statystycznych:
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup (urzdzenia ogrzewcze, nieostrono i nieustalone) zbadano rozkady wojewdzkie. W grupie urzdzenia ogrzewcze wojewdztwa dolnolskie, warmisko-mazurskie, mazowieckie, pomorskie i wielkopolskie przekroczyy redni poziom 4568 poarw w okresie dziesiciolecia. Najwicej interwencji zanotowano na Dolnym
lsku 9775 (rycina 103 a). W grupie statystycznej nieostrono 7 wojewdztw przekroczyo
redni poziom 4097 interwencji. Nale do nich mazowieckie, dzkie, lskie, dolnolskie, pomorskie, wielkopolskie i maopolskie. Najwiksz liczb poarw zarejestrowano na Mazowszu
ok. 10 tys. Wzgldnie wysoki poziom zanotowano rwnie w dzkim ok. 9,1 tys. (rycina 103
b). W grupie przyczyn nieustalonych 7 wojewdztw przekroczyo redni poziom 2314 interwencji. Wrd nich znalazy si mazowieckie, lskie, dolnolskie, maopolskie, pomorskie, zachodniopomorskie i warmisko-mazurskie. Najwiksz liczb zanotowano na Mazowszu 7 tys.
(rycina 103 c).
a.
b.
c.
Ryc. 103. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw mieszkalnych w Polsce
a. urzdzenia grzewcze; b. nieostrono; c. nieustalone
W grupie nieostrono ponad 62 tys. poarw obiektw mieszkalnych spowodowanych byo
najprawdopodobniej nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 95% ogu kategorii,
za 3,2 tys. (5%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa mazowieckie, dzkie,
lskie, dolnolskie, pomorskie, wielkopolskie i maopolskie przekroczyy w podkategorii NOD
redni poziom blisko 3,9 tys. interwencji. Najwicej zdarze zanotowano na Mazowszu ok. 9,7
tys. Wzgldnie wysoki poziom jest w dzkim (8,9 tys.). W podkategorii NON wojewdztwa pomorskie (440), mazowieckie (404), dolnolskie (305), lskie (278), lubelskie (252) i zachodniopomorskie (204) przekroczyy redni poziom 201 poarw (rycina 104).
a.
b.
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie 48 poarw spowodowanych byo najprawdopodobniej wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co stanowi 68%
ogu kategorii. Wojewdztwa pomorskie, lskie (po 7), mazowieckie, lubelskie (po 6) oraz
dolnolskie i podkarpackie (po 4) przekroczyy redni poziom 3 interwencji. Ponadto 23 przypadki, co daje 32% ogu kategorii, spowodowane byy najprawdopodobniej nieprawidowym
magazynowaniem substancji niebezpiecznych. Wojewdztwa pomorskie (5), lskie, dzkie (po
4), maopolskie, wielkopolskie (po 3) oraz lubelskie (2) przekroczyy redni poziom 1,4 interwencji (rycina 105).
a.
b.
Ryc. 105. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw mieszkalnych w Polsce
przygotowanych z udziaem M. Grabarczyka (CNBOP-PIB) oraz D. Bodalskiego (CNBOP-PIB)..
Na podkategori inne przyczyny przypada 81% grupy statystycznej inne (ok. 25,4 tys. interwencji przy poarach obiektw mieszkalnych). Wady, nieprawidowa eksploatacja konstrukcji budowlanych osigny 13% (3940), a wyadowania atmosferyczne 5% (1560). Pozostae podkategorie oscyloway w granicach do 1%. Najwiksze rozkady w podkategorii inne przyczyny odnotowano w wojewdztwach dolnolskim, lskim (po ok. 3,8 tys.), mazowieckim (2,7 tys.),
maopolskim (2,2 tys.), pomorskim (1,7 tys.) i kujawsko-pomorskim (1,6 tys.). Wszystkie przekroczyy poziom 1588 poarw. W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja konstrukcji
budowlanych wyrniy si wojewdztwa witokrzyskie (1,3 tys.), dzkie (696), dolnolskie
(524), i lskie (281) wszystkie powyej redniej wojewdzkiej 246 zdarze. Najwiksz liczb
interwencji z wyadowaniami atmosferycznymi jako przypuszczaln przyczyn zarejestrowano
w wojewdztwach: mazowieckim (216), maopolskim (208), lskim (172), dzkim (148), lubelskie (123) i podkarpackim (119). Wszystkie przekroczyy redni poziom 98 zdarze w okresie 10 lat (rycina 106).
a
b.
w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej inne:
Produkcyjne
Przypuszczalnie 19% ogu przyczyn poarw obiektw produkcyjnych to nieostrono (888
PPP/5000), 15% podpalenia (689 PPP/5000), 14% urzdzenia elektryczne (654 PPP/5000),
13% inne przyczyny (616 PPP/5000), 10% urzdzenia ogrzewcze (490 PPP/5000), 5% procesy
technologiczne, magazynowanie (234 PPP/5000), a poniej 1% rodki transportu
(8 PPP/5000). Blisko 1/4 ogu kategorii zajmuj przyczyny nieustalone (rycina 107).
a.
b.
Ryc. 107. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw produkcyjnych
w Polsce w latach 2004-2013 wedug grup statystycznych:
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup (nieustalone, nieostrono, podpalenia) zbadano
rozkady wojewdzkie. W grupie nieustalone wojewdztwa mazowieckie, lskie, dolnolskie,
maopolskie, pomorskie, zachodniopomorskie, warmisko-mazurskie, podkarpackie i kujawskopomorskie przekroczyy redni poziom 340 interwencji w okresie 10 lat. Najwicej zarejestrowano ich na Mazowszu 772 (rycina 108 a). W grupie statystycznej nieostrono 6 wojewdztw przekroczyo redni poziom 272 interwencji. Nale do nich wielkopolskie, dzkie,
lskie, pomorskie, dolnolskie i mazowieckie. Najwiksza liczba interwencji miaa miejsce
w Wielkopolsce 592. Wzgldnie wysoki poziom utrzymuje si w dzkim 580 (rycina 108 b).
W grupie przyczyn podpalenia 6 wojewdztw przekroczyo redni poziom 211 poarw. Wrd
nich znalazy si lskie, mazowieckie, dolnolskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie, pomorskie i lubuskie. Najwiksz liczb interwencji zarejestrowano na lsku 502. Wzgldnie
wysoki poziom jest rwnie na Mazowszu 456 (rycina 108 c).
a.
b.
c.
Ryc. 108. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw produkcyjnych w Polsce
a. nieustalone; b. nieostrono; c. podpalenia
W grupie nieostrono ok. 4,2 tys. poarw spowodowanych byo najprawdopodobniej nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 94% ogu kategorii, za 275 (6%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa dzkie, wielkopolskie, lskie, pomorskie, dolnolskie, mazowieckie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom 255 interwencji. Najwicej
zdarze zanotowano w dzkim 564. Wzgldnie wysoki poziom jest w Wielkopolsce 562.
W podkategorii NON wojewdztwa pomorskie (58), dolnolskie, wielkopolskie (po 30), mazowieckie (22), maopolskie (21) i lubelskie (19) przekroczyy redni poziom 17 poarw (rycina
109).
a.
b.
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie ponad 1,1 tys. poarw spowodowanych
byo najprawdopodobniej wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co
stanowi 99% kategorii. Wojewdztwa mazowieckie, lskie, dzkie, podlaskie, mazowieckie,
podkarpackie, maopolskie i dolnolskie przekroczyy redni poziom wojewdzki 71 interwencji. Odstpuje si od analizy rozkadu wartoci dla przyczyny nieprawidowe magazynowanie
substancji niebezpiecznych ze wzgldu na fakt, e odnotowano tylko 6 interwencji (rycina 110).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne
Na podkategori inne przyczyny przypada 53% grupy statystycznej inne (1,6 tys. interwencji).
Wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych to 28% (853), wyadowania atmosferyczne 8% (245), samozapalenia biologiczne i chemiczne 5% (160), wady, nieprawidowa
eksploatacja konstrukcji budowlanych 3% (79), poary jako nastpstwo miejscowych zagroe
2% (41) oraz elektryczno statyczna 1% (40). Najwiksze wartoci w podkategorii inne przyczyny zarejestrowano w wojewdztwach lskim (217), dolnolskim (191), wielkopolskim
(161), pomorskim (126), kujawsko-pomorskim (122), mazowieckim (121), maopolskim (116)
i dzkim (106). Wszystkie wojewdztwa przekroczyy redni poziom 100 interwencji. W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych wyrniy si wojewdztwa wielkopolskie (142), dzkie (22), mazowieckie (68), lskie (62), dolnolskie (61) i kujawsko-pomorskie (56). Wszystkie przekroczyy redni 53 poarw. Najwiksz liczb interwencji
z wyadowaniami atmosferycznymi jako przypuszczaln przyczyn zarejestrowano w mazowieckim (32), wielkopolskim (26), maopolskim (25), dzkim (22), lskim, dolnolskim (po
17) i podkarpackim (16). Wszystkie przekroczyy redni poziom 15 interwencji (rycina 111).
a.
b.
Magazynowe
Wedug KDR przypuszczalnie 27% ogu przyczyn poarw obiektw magazynowych to nieostrono (1336 PPP/5000), 26% podpalenia (1279 PPP/5000), 11% inne przyczyny (534
PPP/5000), 8% urzdzenia elektryczne (383 PPP/5000), 4% urzdzenia ogrzewcze (199
PPP/5000) oraz procesy technologiczne (43 PPP/5000) i rodki transportu (14 PPP/5000) 1%
i poniej. Przyczyny nieustalone stanowi grup 23% (1124 PPP/5000) (rycina 112).
a.
b.
Ryc. 112. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw magazynowych
w Polsce w latach 2004-2013 wedug grup statystycznych: a. wartoci bezwzgldne;
b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na 5000 poarw
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup (nieostrono, podpalenia i nieustalone) zbadano rozkady wojewdzkie. W grupie nieostrono wojewdztwa wielkopolskie, dzkie, dolnolskie, mazowieckie, pomorskie i lskie przekroczyy redni poziom 204 interwencji. Najwicej poarw zanotowano w wielkopolskim 489 (rycina 113 a). W grupie statystycznej podpalenia 7 wojewdztw przekroczyo redni poziom 195 poarw. Nale do nich mazowieckie,
zachodniopomorskie, lskie, dolnolskie, opolskie, pomorskie i lubuskie. Najwiksz liczb
zarejestrowano w mazowieckim 476 (rycina 113 b). W grupie przyczyn nieustalonych 5 wojewdztw przekroczyo redni poziom 172 interwencji. Wrd nich znalazy si mazowieckie, lskie, dolnolskie, zachodniopomorskie i maopolskie. Najwiksz liczb odnotowano na Mazowszu 477 (rycina 113 c).
a.
b.
c.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupach statystycznych wg wojewdztw:
a. nieostrono; b. podpalenia; c. nieustalone
W grupie nieostrono ok. 3 tys. poarw spowodowanych byo najprawdopodobniej nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 94% ogu kategorii, za 196 (6%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa wielkopolskie, dzkie, dolnolskie, mazowieckie,
pomorskie, lskie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom 192 interwencji. Najwicej
zdarze zanotowano w Wielkopolsce 474. Wzgldnie wysoki poziom jest w dzkim (384).
W podkategorii NON wojewdztwa pomorskie (44), lubelskie (26), mazowieckie (18), dolnolskie (17), podkarpackie i wielkopolskie (po 15) przekroczyy redni poziom 12 poarw (rycina
114).
a.
b.
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie 90 poarw spowodowanych byo najprawdopodobniej wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co stanowi 90%
kategorii. Wojewdztwa lskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie, pomorskie, podkarpackie,
dolnolskie, lubelskie i dzkie przekroczyy redni poziom, czyli 5,6 interwencji. Odstpuje si
od analizy rozkadu danych dla przyczyny nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych ze wzgldu na fakt, e odnotowano zaledwie 15 interwencji (rycina 115).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne
Na podkategori inne przyczyny przypada 59% grupy statystycznej inne (774 interwencji).
Istotne statystycznie rozkady pojawiy si dla samozapale biologicznych i chemicznych 27%
(349), wad, nieprawidowej eksploatacji urzdze mechanicznych 10% (131), wyadowa
atmosferycznych 2% (28). Pozostae podkategorie oscyluj w granicach 1 lub poniej 1%.

Najwiksze rozkady w podkategorii inne przyczyny odnotowano w mazowieckim (101), lskim (97), dolnolskim (85), wielkopolskim (79), pomorskim (64), kujawsko-pomorskim (52),
dzkim (51) i opolskim (49). Wszystkie wojewdztwa znalazy si powyej redniej wojewdzkiej 48 interwencji. W podkategorii samozapalenia biologiczne i chemiczne wyrniy si wielkopolskie (41), pomorskie (40), dzkie (36), lskie (33), lubelskie (30) i zachodniopomorskie
(28). Wszystkie powyej redniej 22 poarw. Najwiksz liczb interwencji z przypuszczaln
przyczyn wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych zarejestrowano w wielkopolskim (27), zachodniopomorskim (13), kujawsko-pomorskim (11), dzkim, mazowieckim
(po 10), warmisko-mazurskim i opolskim (9). W tym przypadku rednia wojewdzka wyniosa
8 interwencji (rycina 116).
a.
b.
rodki transportu
Najprawdopodobniej 36% ogu przyczyn poarw w obiektach rodki transportu (miejsce
prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych) stanowi grupa statystyczna rodki transportu
(1751 PPP/5000), 16% urzdzenia elektryczne (761 PPP/5000), 11% inne przyczyny (522
PPP/5000), 10% podpalenia (504 PPP/5000), 3% nieostrono (152 PPP/5000), urzdzenia
ogrzewcze (22 PPP/5000) i procesy technologiczne (2 PPP/5000) poniej 1%. Grup 24% stanowi przyczyny nieustalone (1203 PPP/5000) (rycina 117).
a.
b.
Ryc. 117. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw kategorii obiektw rodki
transportu w Polsce w latach 2004-2013 wedug grup statystycznych:
a. wartoci bezwzgldne; b. wartoci bezwzgldne w przeliczeniu na 5000 poarw.
Rozkady wojewdzkie zbadano dla trzech najistotniejszych statystycznie grup (rodki transportu, nieustalone i urzdzenia elektryczne). W grupie statystycznej rodki transportu wojewdztwa mazowieckie, wielkopolskie, dzkie, dolnolskie, lskie i maopolskie przekroczyy
redni poziom 1762 interwencji w okresie 10 lat. Najwicej interwencji zanotowano na Mazowszu 3630 (rycina 118 a). W grupie statystycznej nieustalone 7 wojewdztw przekroczyo redni poziom wojewdzki 1211 interwencji. Nale do nich mazowieckie, lskie, dolnolskie, maopolskie, zachodniopomorskie i warmisko-mazurskie. Najwiksz liczb interwencji zarejestrowano ponownie na Mazowszu 3984 (rycina 118 b). W grupie statystycznej urzdzenia
elektryczne wojewdztwa mazowieckie, lskie, wielkopolskie, dzkie, dolnolskie, maopolskie, pomorskie i lubelskie przekroczyy redni poziom 766 interwencji. Najwiksz liczb zdarze zanotowano po raz kolejny na Mazowszu 2158 (rycina 118 c).
a.
b.
c.
Ryc. 118. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw w kategorii obiektw rodkw
transportu w Polsce w latach 2004-2013 w grupach statystycznych wg wojewdztw:
a. rodki transportu; b. nieustalone; c. urzdzenia elektryczne
W grupie nieostrono 2299 poarw spowodowanych byo nieostronoci osb dorosych
(NOD), co stanowi 94% ogu kategorii, za 150 (6%) nieostronoci osb nieletnich (NON).
Wojewdztwa pomorskie, dzkie, wielkopolskie, dolnolskie, mazowieckie, lskie i zachodniopomorskie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom wojewdzki 144 interwencji.
Najwicej zdarze zanotowano na Pomorzu 401. Wzgldnie wysoki poziom jest rwnie
w dzkim (316). W podkategorii NON wojewdztwa pomorskie (27), zachodniopomorskie (17),
mazowieckie (16), wielkopolskie (13), lskie i lubelskie (12) oraz dzkie przekroczyy redni
poziom 9 interwencji (rycina 119).
a.
b.
Ryc. 119. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw kategorii obiektw rodkw
transportu w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono:
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie 24 poary rodkw transportu spowodowane byy najprawdopodobniej wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co
stanowi 71% kategorii. Do wyrniajcych si wojewdztw nale opolskie (5), pomorskie (4),
maopolskie, mazowieckie, podlaskie, lskie i zachodniopomorskie (po 2), ktre przekroczyy
redni poziom wynoszcy 1,5 interwencji. Odstpuje si od analizy rozkadu danych w przyczynie nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych ze wzgldu na zarejestrowanie
zaledwie 10 poarw (rycina 120).
a.
b.
Ryc. 120. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw kategorii obiektw rodki
transportu w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne
Na podkategori inne przyczyny przypada 62% grupy statystycznej inne (ok. 5,2 tys. interwencji
przy poarach rodkw transportu). Kolejne pozycje w rankingu zajmuj wady, nieprawidowa
eksploatacja urzdze mechanicznych 23% (1932) oraz poary jako nastpstwo miejscowych
zagroe 14% (1146). Kategorie samozapalenia biologiczne i chemiczne, wyadowania atmosferyczne, wady, nieprawidowa eksploatacja konstrukcji budowlanych i elektryczno statyczna
zawieraj 1% lub mniej. Najwiksze rozkady w podkategorii inne przyczyny odnotowano
w wojewdztwach lskim (837), dolnolskim (642), mazowieckim (503), wielkopolskim
(459), maopolskim (439), dzkim (384) i kujawsko-pomorskim (340). Wszystkie z liczb
zdarze powyej redniej wojewdzkiej 326 interwencji. W podkategorii wady, nieprawidowa
eksploatacja urzdze mechanicznych wyrniy si wojewdztwa mazowieckie (300), wielkopolskie (263), pomorskie (148), lskie (143), dolnolskie (139), lubelskie i dzkie (138).
Wszystkie wojewdztwa z liczb interwencji powyej redniej wojewdzkiej 121. Najwiksz
liczb poarw, ktre byy nastpstwem miejscowych zagroe, zarejestrowano w mazowieckim (161) i wielkopolskim (147), lskim i dzkim (po 108), dolnolskim (93), podlaskim (88),
witokrzyskim (81). Dla tej kategorii rednia wojewdzka wyniosa 72 interwencje (rycina
121).
a.
b.
Ryc. 121. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw kategorii obiektw rodkw
transportu w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej inne:
Lasy
Przypuszczalnie 47% ogu przyczyn poarw lasw to podpalenia (2283 PPP/5000), 37% nieostrono (1826 PPP/5000), 4% inne przyczyny (210 PPP/5000). Urzdzenia elektryczne (21
PPP/5000), grzewcze (0 PPP/5000), rodki transportu (8 PPP/5000) i procesy technologiczne
(0 PPP/5000) poniej 1%. Przyczyny nieustalone stanowi 11% (531 PPP/5000) (rycina 122).
a.
b.
Ryc. 122. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw lasw w Polsce
Dla trzech najistotniejszych statystycznie grup, tj. podpalenia, nieostronoci i nieustalonych,
zbadano rozkady wojewdzkie. W grupie podpalenia wojewdztwa mazowieckie, witokrzyskie i lubuskie przekroczyy redni poziom 2275 interwencji. Najwicej zanotowano ich na Mazowszu 9335 (rycina 123 a). W grupie statystycznej nieostrono 6 wojewdztw przekroczyo redni poziom 1819 interwencji. Nale do nich mazowieckie, dzkie, wielkopolskie, lskie,
lubelskie i lubuskie. Najwiksz liczb interwencji zarejestrowano ponownie na Mazowszu
5473 (rycina 123 b). W grupie przyczyn nieustalonych wojewdztwa mazowieckie, pomorskie,
lskie, dolnolskie, zachodniopomorskie i podkarpackie przekroczyy redni poziom 529 interwencji. Najwiksz liczb zanotowano po raz kolejny na Mazowszu 2562 (rycina 123 c).
a.
b.
c.
Ryc. 123. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw lasw w Polsce w latach 20042013 w grupach statystycznych wg wojewdztw:
W grupie nieostrono ok. 28 tys. poarw lasw byo spowodowanych najprawdopodobniej

nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 97% ogu kategorii, natomiast 889 (3%)
nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa mazowieckie, dzkie, wielkopolskie, lskie, lubelskie, lubuskie i dolnolskie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom 1764
interwencji. Najwicej zdarze zanotowano na Mazowszu 5314. W podkategorii NON wojewdztwa mazowieckie (159), pomorskie (149), lubelskie (101), wielkopolskie (94) i lubuskie
(62) przekroczyy redni poziom 56 poarw w okresie 10 lat (rycina 124).
a.
b.
Ryc. 124. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw lasw w Polsce w latach
W informacjach ze zdarze, dla ktrych miejscem prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych
byy lasy, nie zanotowano przypuszczalnych przyczyn podkategorii wady bd nieprzestrzeganie procesw technologicznych czy nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych.
Na podkategori inne przyczyny przypada 82% grupy statystycznej inne (2752 interwencje przy
poarach lasw), 10% to wyadowania atmosferyczne, a 5% poarw byo nastpstwami miejscowych zagroe. Pozostae podkategorie oscyluj w granicach 1% i poniej. Do wojewdztw
wyrniajcych si w podkategorii inne przyczyny nale: mazowieckie (556), kujawskopomorskie (549), wielkopolskie (253), dzkie (243), pomorskie (189), lskie (185) i dolnolskie (173). Wszystkie przekroczyy redni poziom 172 poarw w okresie 10 lat. W podkategorii
wyadowania atmosferyczne wojewdztwa lubuskie (70), mazowieckie (40), wielkopolskie (36)
i dzkie (24) przekroczyy redni 20 interwencji. Najwiksza liczba poarw z nastpstwem
miejscowych zagroe jako przyczyn miao miejsce w Wielkopolsce (26), na Mazowszu (24),
w lubuskim (15), pomorskim (14), dzkim (13) i dolnolskim (11). Wszystkie wojewdztwa
przekroczyy poziom 10 interwencji (rycina 125).
a.
b.
Ryc. 125 Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw lasw w Polsce w latach 20042013 wewntrz grupy statystycznej inne: a. rozkad oglny; b. rozkad wg wojewdztw
Uprawy, rolnictwo
Wedug KDR przypuszczalnie 46% ogu przyczyn poarw w dziale uprawy i rolnictwo to podpalenia (2275 PPP/5000), 31% nieostrono (1547 PPP/5000), 5% inne przyczyny (238
PPP/5000), 2% urzdzenia elektryczne (98 PPP/5000). Pozostae kategorie osigny warto
1% i poniej. Grupa przyczyny nieustalone to 14% (697 PPP/5000) (rycina 126).
a.
b.
Ryc. 126. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw upraw, rolnictwa w Polsce

rozkady wojewdzkie. W grupie podpalenia wojewdztwa mazowieckie, maopolskie, witokrzyskie, zachodniopomorskie, dolnolskie, podkarpackie i warmisko-mazurskie przekroczyy
redni poziom ok. 10 tys. interwencji. Najwicej poarw zanotowano w mazowieckim ponad
21 tys. (rycina 127 a). W grupie statystycznej nieostrono 7 wojewdztw przekroczyo redni
poziom ok. 6,9 tys. interwencji. Nale do nich dolnolskie, dzkie, lubelskie, mazowieckie,
lskie i wielkopolskie. Najwiksz liczb zanotowano w dolnolskim ponad 17 tys. Wzgldnie wysoki poziom jest rwnie w dzkim i lubelskim ponad 17 tys. (rycina 127 b). W grupie
nieustalone wojewdztwa mazowieckie, dolnolskie, podkarpackie, maopolskie i zachodniopomorskie przekroczyy redni poziom 3,1 tys. poarw. Najwiksz liczb interwencji zarejestrowano na Mazowszu ok. 8,5 tys., przy wzgldnie wysokim poziomie 8,2 tys. na Dolnym lsku (rycina 127 c).
W grupie nieostrono ok. 106,5 tys. poarw upraw i rolnictwa byo spowodowanych najprawdopodobniej nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 96% ogu kategorii, za
4,8 tys. (4%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa dolnolskie, dzkie, lubelskie, mazowieckie, lskie, wielkopolskie i podkarpackie przekroczyy w podkategorii NOD
redni poziom ok. 6,6 tys. poarw. Najwicej zdarze zanotowano na Dolnym lsku 16,4 tys.
Wzgldnie wysoki poziom w dzkim (14,5 tys.) i lubelskim (13,4 tys.). W podkategorii NON
wojewdztwa lubelskie (876), dolnolskie (652), mazowieckie (569), podkarpackie (564)
i pomorskie (541) przekroczyy redni poziom wojewdzki 304 interwencji w okresie 10 lat
(rycina 128).
a.
b.
c.
a.
b.
w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono:
a. rozkad oglny; b rozkad wg wojewdztw
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie 60 poarw upraw i rolnictwa najprawdopodobniej spowodowanych byo wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych,
co stanowi 92% kategorii. Jedynie wojewdztwa mazowieckie (15) i podlaskie (13) wyranie
przekroczyy redni poziom 3,8 poarw. Odstpuje si od analizy rozkadu danych w przyczynie nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych ze wzgldu na fakt, e odnotowano zaledwie 5 poarw (rycina 129).
a.
b.
Na podkategori inne przyczyny przypada 47% grupy statystycznej inne (to ponad 8 tys. interwencji), 21% to wady, nieprawidowa eksploatacji urzdze mechanicznych, 20% wyadowania
atmosferyczne, 9% samozapalenia biologiczne i chemiczne. Pozostae podkategorie s poniej
2-proc. progu. Najwicej poarw w podkategorii inne przyczyny odnotowano na Mazowszu
(1,1 tys.), Wielkopolsce (964), Dolnym lsku (932), Kujawach i Pomorzu (896) oraz dzkim
(668). Wszystkie z nich przekroczyy redni poziom ok. 500 poarw w okresie 10 lat. W podkategorii wady, nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych wyrniy si wojewdztwa
wielkopolskie (ok. 1 tys.), mazowieckie (400), dzkie (398), kujawsko-pomorskie (283) i lubelskie (270), ktre przekroczyy redni poziom 232 poarw. Najwiksz liczb interwencji
z przypuszczaln przyczyn wyadowania atmosferyczne zarejestrowano na Mazowszu (611),
Lubelszczynie (485), w wojewdztwach dzkim (394), wielkopolskim (298), witokrzyskim
(266), maopolskim (223) i podlaskim (218). redni poziom wojewdzki to 211 poarw (rycina
130).
a.
b.
Inne obiekty
Przypuszczalnie 48% ogu przyczyn poarw innych obiektw to podpalenia (2348
PPP/5000), 34% nieostrono (1684 PPP/5000), 4% inne przyczyny (173 PPP/5000). Pozostae podkategorie osigny poniej 1% ogu. Przyczyny nieustalone osigny 12% (577
PPP/5000) (rycina 131).
a.
b.
Ryc. 131. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw innych obiektw w Polsce
rozkady wojewdzkie. W grupie podpalenia wojewdztwa lskie, mazowieckie, maopolskie
i warmisko-mazurskie przekroczyy redni poziom wojewdzki ok. 21,5 tys. poarw w okresie 10 lat. Najwicej interwencji zanotowano na lsku 72,7 tys. (rycina 132 a). W grupie statystycznej nieostrono 6 wojewdztw przekroczyo redni poziom 15,4 tys. poarw. Nale do
nich lskie, wielkopolskie, dzkie, dolnolskie, pomorskie i mazowieckie. Najwiksz liczb
interwencji zarejestrowano w zachodniopomorskim 42,2 tys. Wzgldnie wysoki poziom zanotowano rwnie w Wielkopolsce (35,7) i dzkim (33,4 tys.) (rycina 132 b). W grupie przyczyn
nieustalonych wojewdztwa dolnolskie, pomorskie, mazowieckie, lskie, zachodniopomorskie i maopolskie przekroczyy redni poziom 5288 poarw. Najwiksz liczb interwencji
notuje si na Dolnym lsku ok. 19,7 tys. (rycina 132 c).
a.
b.
c.
W grupie nieostrono a 235,7 tys. poarw innych obiektw spowodowanych byo najprawdopodobniej nieostronoci osb dorosych (NOD), co stanowi 96% ogu kategorii, za ok. 11
tys. (4%) nieostronoci osb nieletnich (NON). Wojewdztwa lskie wielkopolskie, dzkie,
dolnolskie, pomorskie i mazowieckie przekroczyy w podkategorii NOD redni poziom 14,7
tys. interwencji. Najwicej zdarze zanotowano na lsku 41,5 tys. W podkategorii NON wojewdztwa pomorskie (3614), lubelskie (1090), wielkopolskie (1085), mazowieckie (925), dolnolskie (879) i lskie (772) przekroczyy redni poziom 693 poarw w okresie 10 lat (rycina
133).
a.
b.
w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej nieostrono:
W grupie procesy technologiczne i magazynowanie 74 poary innych obiektw byy spowodowane najprawdopodobniej wadami bd nieprzestrzeganiem procesw technologicznych, co
stanowi 90% kategorii. Wojewdztwa lskie (14), wielkopolskie (8), zachodniopomorskie (7),
dolnolskie, lubuskie, mazowieckie i pomorskie przekroczyy redni poziom wojewdzki 4,6
interwencji. Ze wzgldu na niski poziom interwencji (8) odstpuje si od analizy danych dla
przyczyny nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych (rycina 134).
a.
b.
Ryc. 134. Rozkad sumy przypuszczalnych przyczyn poarw innych obiektw w Polsce w latach 2004-2013 wewntrz grupy statystycznej procesy technologiczne i magazynowanie:
A 85% grupy statystycznej inne z 21,7 tys. poarw innych obiektw przypada na podkategori
inne przyczyny, 5% na wyadowania atmosferyczne, po 3% poary jako nastpstwo miejscowych zagroe, samozapalenia biologiczne i chemiczne. Pozostae podkategori nie przekroczyy progu 2%. Najwiksze rozkady w podkategorii inne przyczyny odnotowano w kujawskopomorskim (6,3 tys.), dolnolskim (2,7 tys.), mazowieckim (2,3 tys.), lskim (1,6 tys.), pomorskim (1,5 tys.). Wojewdztwa te przekroczyy redni poziom 1357 poarw. W podkategorii
wyadowania atmosferyczne redni poziom wojewdzki 87 poarw w okresie 10 lat przekroczyy mazowieckie (188), wielkopolskie (165), dolnolskie (116), dzkie (115), lskie (89)
i pomorskie (88). Najwiksz liczb interwencji z przypuszczaln przyczyn samozapalenia bioStrona 261 z 1042 / Powrt do spisu treci
logiczne i chemiczne zarejestrowano w lskim (122), wielkopolskim (90), dolnolskim (80),

mazowieckim (77), pomorskim (56) i lubelskim (52). Wszystkie przekroczyy redni poziom
49 poarw w badanym dziesicioleciu (rycina 135).
a.
b.
3.3.4. Poszkodowani wedug przypuszczalnych przyczyn poarw
W tym rozdziale przedstawiono statystyk poszkodowanych w poarach za lata 2004-2013
w kontekcie przypuszczalnych przyczyn poarw zagregowanych do nastpujcych grup statystycznych: nieostrono, urzdzenia ogrzewcze, urzdzenia elektryczne, rodki transportu,
procesy technologiczne, magazynowanie, nieustalone, podpalenia, inne. Materiaem rdowym
bada s statystyki poszkodowanych w rozbiciu na ofiary miertelne (zacznik 14) i rannych
(zacznik 16), przefiltrowane przez ww. grupy statystyczne. Na bazie materiau statystycznego
obliczono wskaniki liczby poszkodowanych w PPP na 5000 interwencji (zacznik 15 ofiary
miertelne, zacznik 17 ranni). W oparciu o dane opracowano wykresy zbiorcze (rycina 136)
oraz mapy GIS rozkadu poszkodowanych wedug wojewdztw. Sumaryczna liczba poszkodowanych w grupach statystycznych z okresu 10 lat zostaa podzielona na 5 rwnych klas, wedug
piciostopniowej skali (niski, umiarkowany, redni, wysoki, bardzo wysoki), podobnie jak to
miao miejsce w rozdziaach poprzednich (ryc. 137-144).
Przypuszczalnie najwiksz liczb ofiar miertelnych z 43% odsetkiem odnotowuje si w grupie
statystycznej nieustalone. Przekada si to na 2390 ofiar, co odpowiada wskanikowi 7,5 ofiary
na 5000 poarw. Na drugim miejscu znajduje si grupa nieostrono 35% (1944, 6,1/5000),
na trzecim urzdzenia ogrzewcze 8% (435, 1,4/5000), inne 7% (408, 1,3/5000), urzdzenia
elektryczne 4% (242, 0,8/5000), podpalenia 3% (166, 0,5/5000) oraz rodki transportu
poniej 1% (23, 0,1/5000). Nie odnotowano ofiar miertelnych w grupie procesy technologiczne, magazynowanie (rycina 136 a, na podstawie zacznikw 14, 15).
Przypuszczalnie ok. 12 tys. rannych, co daje 33% ogu i przekada si na wskanik 37,9 rannych
na 5000 poarw, przypada na grup statystyczn nieostrono. W dalszej kolejnoci znajduj
si grupy nieustalone 26% z blisko 9,4 tys. rannych (29,6/5000), urzdzenia ogrzewcze 11%
(4257, 13,4/5000), urzdzenia elektryczne 11% (4080, 12,9/5000), inne 10% (3608,
11,4/5000), podpalenia 7% (2568, 8,1/5000), rodki transportu 2% (621, 2/5000) oraz 1%
procesy technologiczne, magazynowanie ze 116 rannymi 0,4/5000 (rycina 136 b, na podstawie zacznikw 16, 17).
a.
b.
c.
d.
Ryc. 136. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 wg grup statystycznych:
a. ofiary miertelne; b. ranni; c. ofiary miertelne na 5000 poarw; d. ranni na 5000 poarw
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem liczby ofiar miertelnych w grupie nieostrono nale dzkie (327) i mazowieckie (226), ktre osigny odpowiednio bardzo wysoki
i wysoki stopie zagroenia (SZ). W rednim SZ znalazy si natomiast lsk (209), Lubelszczyzna (186) i Dolny lsk (165), a umiarkowanym Wielkopolska (132), Pomorze (119), Maopolska (111) i ziemia kielecka (109). W pozostaych wojewdztwach zarejestrowano niski SZ.
W przypadku rannych przoduj wojewdztwa dzkie (2538) i lskie (1714), w ktrych wystpuj odpowiednio bardzo wysoki i wysoki SZ. Podzia wartoci brzegowych na 5 rwnych klas
spowodowa, e nie odnotowano redniego SZ, a w umiarkowanym znalazy si mazowieckie
(1049), dolnolskie (1029), pomorskie (915) i wielkopolskie (859). W pozostaej czci kraju
dominuje niski SZ, jeli chodzi o rannych (por. ryc. 137 a, b, na podstawie zacznika 14, 16).
b.
a.
Ryc. 137. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej
nieostrono: a. ofiary miertelne; b. ranni
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: danych statystycznych KG PSP; danych GIS
CODGiK.
W przypadku grupy statystycznej urzdzenia ogrzewcze na uwag zasuguj wojewdztwa mazowieckie, dzkie i lskie. Znalazy si one w bardzo wysokim SZ pod wzgldem ofiar miertelnych, co przeoyo si na 59 i 57 ofiar. Wysoki SZ zarejestrowano na Lubelszczynie (44),
redni na Podlasiu (32) i w Maopolsce (31), za umiarkowany na Dolnym lsku (25),
w Wielkopolsce (23), na Pomorzu Zachodnim (22), na Pomorzu (21) i Kielecczynie (18). W pozostaej czci kraju wystpuje niski SZ. W przypadku rannych ponownie dominuj wojewdztwa dzkie (524) i lskie (465). Na uwag zasuguj rwnie Wielkopolska (409), Mazowsze
(402) i Dolny lsk (365), gdzie SZ jest wysoki. Na Pomorzu (347) i w Maopolsce (302) notuje
si redni SZ, natomiast w wojewdztwach lubelskim (273) i zachodniopomorskim (215)
umiarkowany. W pozostaych wojewdztwach dominuje niski SZ dotyczcy rannych (por. ryc.
138 a, b, na podstawie zacznika 14, 16).
a.
b.
Ryc. 138. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej urzdzenia ogrzewcze: a. ofiary miertelne; b. ranni
CODGiK.
W grupie statystycznej urzdzenia elektryczne zauwaono, e w zdecydowanej wikszoci kraju
wystpuje niski SZ dotyczcy ofiar miertelnych. Spord wszystkich wojewdztw wyrniy si
dzkie (38) z bardzo wysokim SZ, oraz mazowieckie (31) i lubelskie (30) z wysokim. redni SZ
wystpi na lsku (24), a umiarkowany w Maopolsce (17) i na Dolnym lsku (15). W przypadku rannych ponownie dominuje dzkie (574), do ktrego doczy lsk (487). Wyrniaj
si ponadto Wielkopolska (479) i Mazowsze (396) tu SZ jest wysoki. Na Pomorzu (294) rejestruje si redni SZ, natomiast w Maopolsce (287), na Lubelszczynie (283), Dolnym lsku
(245) i Kielecczynie (197) umiarkowany. W pozostaych wojewdztwach pod wzgldem pojawienia si osb rannych dominuje niski SZ (por. ryc. 139 a, b, na podstawie zacznika 14, 16).
b.
a.
Ryc. 139. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej urzdzenia elektryczne: a. ofiary miertelne; b. ranni
CODGiK.
W grupie statystycznej rodki transportu wystpowanie ofiar miertelnych ma bardzo niski

wspczynnik, wynika to std, e mier spowodowana bya na og zdarzeniami incydentalnymi. Niemniej jednak bardzo wysoki SZ zlokalizowany jest na Mazowszu (7). W wojewdztwach
zachodniej czci kraju, tj. zachodniopomorskim, lubuskim, dolnolskim wystpiy 3 ofiary
miertelne, co przeoyo si na redni SZ. Ziemia dzka i lsk znalazy si w umiarkowanym
SZ (po 2 ofiary), natomiast w pozostaej czci kraju wystpuje niski SZ. W przypadku rannych
rozkady maj wysze wartoci. W centralnej czci kraju, tj. w Wielkopolsce (74), na ziemi
dzkiej (77) i na Mazowszu (66), wystpuje bardzo wysoki SZ dotyczcy rannych. Na uwag
zasuguj rwnie wojewdztwa dolnolskie (59) i lubelskie (56). Na poudniu kraju, tzn. na
lsku i w Maopolsce (po 45), wystpuje redni SZ, na Pomorzu za umiarkowany (39). W pozostaych wojewdztwach w przypadku rannych dominuje niski SZ (por. ryc. 140 a, b, na podstawie zacznika 14, 16).
a.
b.
Ryc. 140. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej rodki
transportu: a. ofiary miertelne; b. ranni
CODGiK.
Nieco inaczej przedstawia si sytuacja w grupie procesy technologiczne i magazynowanie, gdzie
nie zarejestrowano ofiar miertelnych. W przypadku rannych najwikszy ich odsetek wystpuje
w wojewdztwach dzkim (20) i lskim (17), charakteryzujcych si bardzo wysokim SZ. Wysoki SZ zarejestrowano natomiast na Mazowszu (15), redni w Wielkopolsce (11), na Dolnym
lsku, Kielecczynie (po 25) i Pomorzu (9), za umiarkowany na Warmii i Mazurach (8) oraz
w Maopolsce (5). W pozostaej czci kraju wystpuje niski SZ (ryc. 141, na podstawie zacznika 16).
Ryc. 141. Suma rannych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej procesy
technologiczne, magazynowanie
CODGiK.
Bardzo wysoki SZ ofiarami miertelnymi w grupie nieustalone odnotowuje si dla lska (404)
i Mazowsza (457), ktre zdecydowanie wyrniaj si na tle kraju. Wzgldnie wysokie wartoci
spowodoway, e w kraju nie wystpuje dla opisywanej grupy statystycznej wysoki SZ. W rednim znalazy si natomiast Dolny lsk (223) i Maopolska (193). W zdecydowanej czci kraju
(8 wojewdztw) wystpuje umiarkowany lub niski (4) SZ. W przypadku rannych przoduj wojewdztwa lskie (1938), gdzie wystpuje bardzo wysoki SZ oraz mazowieckie (1276), objte
wysokim SZ. redni SZ pojawi si tylko na Dolnym lsku (929). W wikszoci kraju wystpuje
natomiast umiarkowany (6 wojewdztw) lub niski (6 wojewdztw) SZ wystpieniem rannych
(por. ryc. 142 a, b, na podstawie zacznika 14, 16).
b.
a.
Ryc. 142. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej
nieustalone: a. ofiary miertelne; b. ranni
CODGiK.
Przygldajc si rozkadowi poszkodowanych w grupie statystycznej podpalenia, zauwaono, e

w 10 wojewdztwach wystpuje niski SZ dotyczcy ofiar miertelnych. Wartoci wahaj si tu
w przedziale 3-8 ofiar. Na tle kraju zdecydowanie wyrniaj si Mazowsze (29) i lsk (22),
ktre objte s odpowiednio bardzo wysokim i wysokim SZ. W rednim SZ znalazy si wojewdztwa dzkie i lubelskie (po 16), natomiast umiarkowanym Maopolska (10) i Podkarpacie
(9). W przypadku rannych przoduje wojewdztwo lskie (520), gdzie wystpuje bardzo wysoki
SZ, oraz mazowieckie (304) i dzkie (242), objte rednim SZ. W zdecydowanej wikszoci kraju mamy do czynienia z umiarkowanym (3 wojewdztwa) lub niskim (10 wojewdztw) SZ rannymi (por. ryc. 143 a, b, na podstawie zacznika 14, 16).
a.
b.
Ryc. 143. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej podpalenia: a. ofiary miertelne; b. ranni
CODGiK.
W grupie statystycznej inne wystpuje znaczne zrnicowanie SZ ofiarami miertelnymi. Na
uwag zasuguj wojewdztwa lskie (51), wielkopolskie (48) i mazowieckie, gdzie wystpuje
bardzo wysoki SZ, oraz podlaskie (37) i dzkie (36) z wysokim SZ. W rednim znalazy si dolnolskie (31) i warmisko-mazurskie (26), natomiast umiarkowanym kujawsko-pomorskie,
maopolskie (po 20), witokrzyskie (19) i pomorskie (18). W pozostaej czci kraju odnotowano niski SZ. W przypadku rannych przoduje wojewdztwo lskie (546), gdzie wystpuje
bardzo wysoki SZ, oraz dzkie (439), objte wysokim SZ. Trzy wojewdztwa znalazy si
w rednim (wielkopolskie 309, dolnolskie 300, mazowieckie 291), a 5 (Maopolska, 234; Pomorze, 207; Warmia i Mazury, 184; Podlasie, 182; Lubelszczyzna, 178) umiarkowanym SZ. Na
pozostaym obszarze kraju wystpuje niski SZ dotyczcy rannych (por. ryc. 144 a, b, na podstawie zacznika 14, 16).
b.
a.
Ryc. 144. Suma poszkodowanych w poarach w latach 2004-2013 w grupie statystycznej inne:
CODGiK.
3.4. Potencja ratowniczy zaangaowany w usuwanie skutkw poarw

Pod pojciem potencjau ratowniczego naley w badaniach rozumie sum pojazdw, ratownikw jednostek ochrony przeciwpoarowej, w tym Pastwowej Stray Poarnej, ochotniczych
stray poarnych (zarwno w krajowym systemie ratowniczo-ganiczym, jak i poza nim), gminnych stray poarnych, zakadowych stray poarnych, zakadowych sub ratowniczych oraz
pozostaych jednostek zaangaowanych w usuwanie skutkw poarw. Materiaem rdowym
bada s dane statystyczne KG PSP wygenerowane w module statystycznym Zestawienia-ST
systemu SWD-ST.
Badania stopnia zaangaowanego potencjau ratowniczego podzielono na 4 grupy: w ujciu
oglnym, wedug rodzaju obiektw, wielkoci poarw oraz grup statystycznych (nieostrono,
urzdzenia ogrzewcze, elektryczne, rodki transportu, procesy technologiczne, magazynowanie,
nieustalone, podpalenia i inne). Dla wyej wymienionych grup przeprowadzono badania na poziomie krajowym i wojewdzkim. Analiz rozkadw wojewdzkich przeprowadzono zgodnie
z konwencj poprzednich rozdziaw, tzn. na podstawie zagregowanych tabel statystycznych
opracowano mapy GIS obrazujce rednie wartoci stopnia zaangaowania pojazdw (SZP)
i ratownikw (SZR), podzielone na 5 rwnych klas (niski stopie zaangaowania, umiarkowany,
redni, wysoki, bardzo wysoki). W przypadku poziomu wojewdzkiego wartoci rozkadw odniesiono do redniej wojewdzkiej. Wynikiem bada s take wskaniki obrazujce roczne rozkady zaangaowanych pojazdw (SZP/PROK) i ratownikw (SZR/PROK) w przeliczeniu na poar
obiektw mieszkalnych, lasw, upraw i rolnictwa, innych obiektw (obiekty o najwikszym odsetku zaangaowanego potencjau) wraz z odpowiadajcymi im rednimi wartociami za okres
10 lat (
).
3.4.1. Potencja ratowniczy oglnie

Poziom zaangaowania potencjau ratowniczego w okresie 2004-2013 waha si w granicach
238,7-342,7 tys. pojazdw oraz 1,053 mln-1,574 mln ratownikw rocznie. Pod wzgldem wartoci bezwzgldnych, zarwno w odniesieniu do pojazdw, jak i do ratownikw, wyrniaj si
lata 2005 i 2012. Zarejestrowano w nich odpowiednio ok. 304,7 tys. pojazdw, 1,362 mln ratownikw oraz 342,7 pojazdw, 1,573 mln ratownikw (rycina 145, na podstawie zacznikw
18, 19).
Ryc. 145. Potencja ratowniczy zaangaowany w usuwanie skutkw poarw w Polsce

w latach 2004-2013
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur, M. Grabarczyk (CNBOP-PIB) na podstawie danych
statystycznych KG PSP
W wikszoci kraju SZP i SZR przedstawione na mapach GIS si pokrywaj. Dominujcymi pod
wzgldem rednich wartoci SZP w latach 2004-2013 s wojewdztwa mazowieckie (37 tys.
pojazdw i 168,4 tys. ratownikw) oraz lskie (33,7/157,3 tys.). Wysoki SZP jest w wojewdztwie dolnolskim (27,3 tys.), podczas gdy ratownikw redni (110,9 tys.). rednim stopniem
cechuj si ponadto maopolskie (20,6/97,8 tys.) i dzkie (20,1/88,7 tys.). W pozostaej czci
kraju dominuje umiarkowany (5 wojewdztw) lub niski (6 wojewdztw) SZP, pokrywajcy si
ze SZR. Wyjtkiem jest wojewdztwo kujawsko-pomorskie, ktre znalazo si w umiarkowanym
SZP i niskim SZR (ryc. 146 a, b, ryc. 147, na podstawie zacznikw 18, 19).
Porwnujc SZP otrzymany poprzez zastosowanie metodyki GIS ze redni wojewdzk, zauwaymy, e przedzia rednich wartoci w GIS oscyluje w granicach 19,3-25,2 tys., podczas gdy
redni poziom wojewdzki to 17,1 tys. Wpyw na rozbieno wynikw maj wartoci brzegowe
wskanika, bdce podstaw podziau na 5 rwnych klas w GIS, podczas gdy rednia wojewdzka przedstawia wartoci reprezentujce redni arytmetyczn wojewdztw (por. ryc. 146
a z ryc. 147 a). Z zestawienia SZR otrzymanego metod GIS ze redni krajow wynika, e przedzia rednich wartoci w GIS mieci si w przedziale 86,9-114 tys., podczas gdy redni poziom
wojewdzki wynis 76,5 tys. ratownikw rocznie (por. ryc. 146 b z ryc. 147 b).
a.
b.
Ryc. 146. rednie roczne zaangaowanie potencjau ratowniczego w usuwanie skutkw
poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ratownicy
b.
a.
Ryc. 147. rednie roczne wartoci potencjau ratowniczego zaangaowanego w usuwanie skutkw poarw w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ratownicy
Naturalne jest, e trend zaangaowanego potencjau powinien rosn proporcjonalnie do bezwzgldnej liczby poarw, co potwierdzaj ryciny 145 i 2. Nieco inaczej przedstawiaj si natomiast wskaniki stopnia zaangaowania pojazdw (SZP/PROK) i ratownikw (SZR/PROK) na poar
otrzymane na podstawie zalenoci 9, 10 i 11, 12.
Wzr 9
Wzr 10
Wzr 11
Wzr 12
Zauwaa si, e podczas gdy bezwzgldna liczba poarw poczwszy od roku 2005 (184,3 tys.)
do 2010 (135,5 tys.) miaa charakter malejcy (za wyjtkiem roku 2007), to wskaniki SZP/PROK,
SZR/PROK maj trend rosncy. Poczwszy od roku 2004 warto wskanika SZP/PROK wzrosa
z 1,68 pojazdu na poar do 1,94 w roku 2013, a wic o 0,26 pojazdu na poar. Podobnie
SZR/PROK z 7,5 do 8,6, a wic o blisko 2 ratownikw na poar (rycina 148, na podstawie zacznikw 20, 21).
Ryc. 148. Wskanik potencjau ratowniczego zaangaowanego w usuwanie skutkw poarw

w Polsce w latach 2004-2013 w przeliczeniu na poar
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur, M. Grabarczyk (CNBOP-PIB) na podstawie danych
statystycznych KG PSP.
Przygldajc si rednim wartociom
, zauwaono, e do wojewdztw wyrniaj-
cych si pod wzgldem

nale: dzkie (2), maopolskie (1,96), podkarpackie (1,89),
wielkopolskie (1,88), opolskie (1,84) i lubelskie (1,80). Wszystkie przekroczyy redni poziom
wojewdzki 1,74 pojazdu na poar rocznie. W przypadku

wyrniaj si: maopolskie
(9,24), dzkie (8,8), podkarpackie (8,77), wielkopolskie (8,55), lubelskie (8,25), witokrzyskie
(8,04), opolskie (8,03) oraz lskie (7,88). redni poziom wojewdzki w tym przypadku wynis
7,75 ratownikw rocznie na poar (por. rycina 149 a, b, na podstawie zacznikw 20, 21).
a.
b.
Ryc. 149. rednie roczne wskaniki zaangaowania potencjau ratowniczego w przeliczeniu na
poar w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ratownicy
3.4.2. Potencja ratowniczy wedug rodzaju obiektu
W tym rozdziale przeprowadzono dyskusj na temat stopnia zaangaowania potencjau ratowniczego (SZP) w likwidowanie poarw w odniesieniu do rodzaju obiektw, w ktrych prowadzono dziaania ratowniczo-ganicze. W tym celu korzystajc z moduu statystycznego Zestawienia-ST systemu SWD-ST, wygenerowano dane nt. liczby pojazdw i ratownikw w rozbiciu
na rodzaj obiektu (uytecznoci publicznej, mieszkalne, produkcyjne, magazynowe, rodki
transportu, lasy, uprawy i rolnictwo, inne obiekty). Nastpnie opracowano zbiorcze tabele statystyczne obrazujce rednie roczne rozkady zaangaowanego potencjau wedug miejsca prowadzonych dziaa ratowniczo-ganiczych. Zestawienia przygotowano w ujciu krajowym i wojewdzkim, w agregacji rocznej i redniej za okres dziesiciolecia. Dla 4 wyrniajcych si klas
obiektw pod wzgldem odsetka zaangaowanego potencjau (mieszkalne; inne obiekty; uprawy, rolnictwo; lasy) oszacowano rednie wskaniki stopnia zaangaowania pojazdw (SZP/PROK)
i ratownikw (SZR/PROK) na poar, zgodnie z zalenociami 9-12. Jako referencyjn liczb poarw (PROK) przyjto ich roczn liczb zarejestrowan w poszczeglnych obiektach. Otrzymane
wyniki odniesiono, podobnie jak w poprzednich rozdziaach, do redniej wojewdzkiej (ryc. 151,
153, 155, 157), jak rwnie zobrazowano w formie map GIS (ryc. 152, 154, 156, 158).
Najwikszy potencja ratowniczy w skali caego kraju generuj poary w klasie innych obiektw,
ze redni roczn 88,9 tys. pojazdw (32%) i 404,5 tys. ratownikw (33%). Drug w kolejnoci
klas s uprawy, rolnictwo 70,5 tys. pojazdw (26%) i 337,3 tys. ratownikw (28%), trzeci
obiekty mieszkalne 64,7 tys. pojazdw (24%) i 263 tys. ratownikw (21%). W dalszej kolejnoci znajduj si lasy 17,8 tys. pojazdw (6%) i 84 tys. ratownikw (7%), rodki transportu
13,1 tys. (5%) i 57 tys. ratownikw (5%), obiekty produkcyjne 8,6 tys. pojazdw (3%) i 34,7
tys. ratownikw (3%), uytecznoci publicznej 6,3 tys. (2%) i 25 tys. ratownikw (2%) oraz
obiekty magazynowe 4,2 tys. pojazdw (2%) i 16,5 tys. ratownikw (1%) (por. rycina 150 a, b,
na podstawie zacznikw 22, 23).
a.
b.
Ryc. 150. rednia roczna liczba potencjau ratowniczego zaangaowanego w usuwanie
skutkw poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw:
a. pojazdy; b. ratownicy
Obiekty mieszkalne
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem redniego rocznego stopnia zaangaowania
pojazdw (SZP) i ratownikw (SZR) w poarach obiektw mieszkalnych nale: mazowieckie
(rednio 9 tys. pojazdw, 38,5 tys. ratownikw), lskie (8/33 tys.), dolnolskie (7,1/26,3 tys.),
maopolskie (5,4/24,1 tys.), dzkie (5,1/19,9 tys.), pomorskie (4,6/17,6 tys.). Wszystkie przekroczyy redni poziom 4 tys. pojazdw i 16,4 tys. ratownikw (rycina 151).
a.
b.
Ryc. 151. rednia roczna liczba potencjau ratowniczego biorcego udzia w poarach
obiektw mieszkalnych w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
Pod wzgldem rednich wartoci wskanikw zaangaowania potencjau ratowniczego na poar
(SZP/PROK, SZR/PROK) wyrniaj si wojewdztwa: maopolskie (rednio 2,99 pojazdu, 13,26
ratownika na poar) bardzo wysoki, lskie (2,71/11,18) i dzkie (2,69 tylko SZP/PROK)
wysoki. redni stopie reprezentuj podkarpackie (2,52/10,65), witokrzyskie (2,46/10,31),
wielkopolskie (2,46/10,28), rwnie pod wzgldem SZR/PROK dzkie (2,46). W pozostaej

czci kraju dominuje umiarkowany (6 wojewdztw) lub niski (4 wojewdztwa) SZP/PROK oraz
umiarkowany (3 wojewdztwa) lub niski (7 wojewdztw) SZR/PROK (por. ryc. 152 a, b).
a.
b.
poar w obiektach mieszkalnych w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
CODGiK.
Lasy
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem redniego rocznego SZP i SZR w poarach
lasw nale: mazowieckie (rednio 3,8 tys. pojazdw, 18,2 tys. ratownikw), lskie (1,6/8,3
tys.), dzkie (1,5/7,5 tys.), wielkopolskie (1,4/6,6 tys.), lubuskie (1,3/5,9 tys.) i witokrzyskie
(1,1/5,9 tys.). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 1,1 tys. pojazdw i 5,2 tys.
ratownikw (rycina 153).
a.
b.
Ryc. 153. rednia roczna liczba potencjau ratowniczego biorcego udzia w poarach lasw
w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ratownicy
Pod wzgldem rednich wartoci wskanikw SZP/PROK, SZR/PROK wyrniaj si wojewdztwa:
lskie (rednio 2,74 pojazdu, 13,4 ratownika na poar), opolskie (2,74/12,66), ktre maj bardzo wysoki stopie zaangaowania potencjau. Wysoki stopie odnotowano dla dzkiego
(2,5/12,1), natomiast pod wzgldem SZR/PROK dodatkowo dla lubelskiego (11,61). redni stopie pod wzgldem SZP/PROK reprezentuj wielkopolskie (2,4), maopolskie (2,38), lubelskie
(2,35), podkarpackie (2,34) i dolnolskie (2,31), natomiast SZR/PROK podkarpackie (11,41),
maopolskie (11,33) i wielkopolskie (11,29). W pozostaej czci kraju mamy niski SZP/PROK
(8 wojewdztw) oraz umiarkowany (3 wojewdztwa) i niski (6 wojewdztw) pod wzgldem
SZR/PROK (por. ryc. 154 a, b).
a.
b.
poar w lasach w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ratownicy
CODGiK.
Uprawy i rolnictwo
Wojewdztwami odznaczajcymi si pod wzgldem redniego rocznego SZP, SZR w poarach
obiektw uprawy, rolnictwo s: mazowieckie (rednio 9 tys. pojazdw, 42,7 tys. ratownikw),
dolnolskie (7,2/32,4 tys.), maopolskie (6,1/31,1 tys.), dzkie (5,6/26,4 tys.), podkarpackie
(5,4/27,3 tys.), lubelskie (5,1/25,6 tys.), wielkopolskie (4,7/22,5 tys.) oraz lskie (4,4/21,7
tys.). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 4,4 tys. pojazdw i 21 tys. ratownikw
(rycina 155).
a.
b.
Ryc. 155. rednia roczna liczba potencjau ratowniczego biorcego udzia w poarach upraw,
rolnictwa w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ratownicy
Pod wzgldem rednich wartoci wskanikw SZP/PROK, SZR/PROK uwag zwraca wojewdztwo
wielkopolskie (rednio 2,64 pojazdu, 12,48 ratownika na poar), ktre odznacza si bardzo wysokim SZP/PROK i SZR/PROK oraz kujawsko-pomorskie z 2,57 SZP/PROK. W wojewdztwach: dzkim (2,42), podlaskim (2,36) i pomorskim jest wysoki SZP/PROK, natomiast w dzkim (11,4),
kujawsko-pomorskim (11,39), podlaskim (10,94), lubelskim (10,84) i lskim (10,5) wysoki
SZR/PROK. redni stopie SZP/PROK przypada na opolskie (2,19), lubelskie (2,18), lskie (2,15)
i maopolskie (2,01), a SZR/PROK opolskie (10,18), pomorskie, maopolskie (po 10,09), podkarpackie (9,48). W pozostaej czci kraju mamy umiarkowany (3 wojewdztwa) i niski (4 wojewdztwa) SZP/PROK oraz umiarkowany (3 wojewdztwa) i niski (3 wojewdztwa) pod wzgldem SZR/PROK (por. ryc. 156 a, b).
a.
b.
poar w uprawach, rolnictwie w latach 2004-2013 wg wojewdztw:
CODGiK.
Inne obiekty
Pod wzgldem redniego rocznego SZP, SZR w klasie innych obiektw wyrniaj si: lskie
(rednio 15,7 tys. pojazdw, 78,1 tys. ratownikw na poar), mazowieckie (10,7/50,6 tys.), dolnolskie (8,9/36,4 tys.), wielkopolskie (6,3/29,9 tys.), pomorskie (5,9/25,7 tys.) i maopolskie
(5,6/27,4 tys.). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 5,5 tys. pojazdw i 25,2 tys.
ratownikw (ryc.157).
a.
b.
Ryc. 157. rednia roczna liczba potencjau ratowniczego biorcego udzia w poarach innych
obiektw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy, b. ratownicy
Najwiksze rednie wartoci wskanikw SZP/PROK, SZR/PROK odnotowano w wojewdztwach:
dzkim (rednio 1,31 pojazdu na poar), maopolskim (1,3), opolskim (1,29) ktre reprezentuj bardzo wysoki SZP/PROK wielkopolskim (1,26) i lskim (1,24) reprezentuj wysoki stopie SZP/PROK oraz podkarpackim, dolnolskim (1,23), lubelskim i lubuskim (1,2) redni
SZP/PROK. W pozostaych wojewdztwach odnotowano umiarkowany (6 wojewdztw) i niski
(1 wojewdztwo) SZP/PROK. W przypadku SZR/PROK najwiksze wartoci odnotowano w maopolskim (rednio 6,27 ratownika na poar), lskim (6,12), co dao bardzo wysoki SZR/PROK.
Wysoki SZR/PROK przypada na dzkie (5,97), wielkopolskie (5,97) i opolskie (5,77), za redni
na witokrzyskie (5,57) i mazowieckie (5,51). W pozostaej czci kraju mona mwi o umiarkowanym (5 wojewdztw) i niskim (3 wojewdztwa) SZR/PROK (por. ryc. 158 a, b).
a.
b.
poar w innych obiektach w latach 2004-2013 wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ratownicy
CODGiK.
3.4.3. Potencja ratowniczy wedug wielkoci poarw

W celu zobrazowania wielkoci potencjau ratowniczego zaangaowanego w usuwanie skutkw
poarw wedug ich wielkoci liczb pojazdw i ratownikw przefiltrowano odpowiednio przez
wielko poaru maego, redniego, duego i bardzo duego. Zbiorcze zestawienie wartoci
przedstawiono w zacznikach 24 (pojazdy), 25 (ratownicy). Na podstawie danych opracowano
rozkady stopnia zaangaowania potencjau w grupach poarowych wedug wielkoci, trend
zaangaowania potencjau w latach 2004-2013 na poziomie krajowym oraz mapy GIS obrazujce rednie wartoci zaangaowanego potencjau wedug wojewdztw.
Wielko zaangaowanego potencjau ratowniczego jest cile zwizana z liczb poarw wedug ich wielkoci, zaprezentowan w rozdziale 3.1.3. Zdecydowana wikszo potencjau zlokalizowana jest w grupie poarw maych, ze redni 227,8 tys. pojazdw oraz 1,013 mln ratownikw rocznie. W grupie poarw rednich uczestniczyo rednio ok. 40,3 tys. pojazdw i 184,4
ratownikw, duych 4,9 tys. pojazdw i 21 tys. ratownikw, natomiast bardzo duych 1,4 tys.
pojazdw i 5,6 tys. ratownikw (rycina 159, na podstawie zacznikw 24, 25).
a.
b.
Ryc. 159. rednia roczna liczba zaangaowanego potencjau ratowniczego wedug wielkoci
poarw w Polsce w latach 2004-2013: a. pojazdy; b. ratownicy
Trend rozkadu wielkoci potencjau jest cile zwizany z liczb poarw wedug wielkoci. Jest
to widoczne w szczeglnoci dla poarw maych i rednich. Oznacza to, e wzrostowi oglnej
liczby poarw towarzyszy niemal liniowy wzrost wielkoci potencjau zaangaowanego
w usuwanie ich skutkw. Zaleno pomidzy liczb poarw wedug wielkoci a liczb pojazdw, obliczona przy wykorzystaniu wspczynnika korelacji liniowej Pearsona, wyniosa 0,86
dla poarw maych, 0,95 dla rednich, 0,89 dla duych i 0,71 dla bardzo duych, a w przypadku
ratownikw: 0,82 (mae), 0,96 (rednie), 0,93 (due) i 0,97 (bardzo due) (por. rycina 160 i 161
z 26, 1).
a.
b.
Ryc. 160. Liczba zaangaowanych pojazdw wedug wielkoci poarw w Polsce w latach
2004-2013: a. poary mae, rednie; b. poary due, bardzo due
a.
b.
Ryc. 161. Liczba zaangaowanych ratownikw wedug wielkoci poarw w Polsce w latach
2004-2013: a. poary mae, rednie; b. poary due, bardzo due
W celu przestrzennej wizualizacji stopnia zaangaowania potencjau opracowano mapy GIS,
obrazujce jego rednie roczne rozkady wedug wielkoci poaru. Materiaem rdowym opracowania s dane z zacznikw 24, 25. Metodyka budowy map jest identyczna z prezentowan
w poprzednich rozdziaach. Przyjto piciostopniow skal zaangaowania pojazdw (SZP)
i ratownikw (SZR), na zasadzie podziau ich rednich rocznych wartoci brzegowych na 5 rwnych klas (niski, umiarkowany, redni, wysoki, bardzo wysoki).
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem redniej rocznej liczby zaangaowanych pojazdw przy poarach maych nale mazowieckie (30,9 tys.) i lskie (29,1 tys.), zaliczajce si
do regionw z bardzo duym SZP, oraz region Dolnego lska (23,2 tys.), gdzie odnotowano duy SZP. rednim stopniem odznaczaj si dzkie i maopolskie (po 16,6 tys.). W pozostaych
wojewdztwach dominuje umiarkowany (4 wojewdztwa) lub niski (7 wojewdztw) SZP (ryc.
162 a). Pod wzgldem zaangaowania pojazdw w poarach rednich wyrniaj si ponownie
Mazowsze (5,4 tys.), jako jedyne z bardzo wysokim SZP, oraz lsk (3,8 tys.) z wysokim SZP.
W regionach Maopolski (3,6 tys.), Dolnego lska (3,4 tys.), Podkarpacia i wojewdztwa dzkiego (po 2,9 tys.) wystpuje redni SZP. Pozosta cz kraju charakteryzuje umiarkowany
(3 wojewdztwa) lub niski (7 wojewdztw) SZP (ryc. 162 b). Sytuacja zmienia si w przypadku
poarw duych. Tu bardzo wysoki SZP przypada na Dolny lsk (509), lsk (490)
i Wielkopolsk (475), wysoki za na Mazowsze (402) i wojewdztwo dzkie (377). W 5 wojewdztwach odnotowano redni SZP: zachodniopomorskim (330), kujawsko-pomorskim (311),
maopolskim (298), lubuskim (282), warmisko-mazurskim (293). W 4 wojewdztwach umiarkowany, a w 2 niski SZP (ryc. 162 c). Poary bardzo due nale do nielicznej grupy poarw
(patrz: rozdzia Wielko poarw), co pociga za sob wzgldnie niski SZP. Najwicej pojazdw
zaangaowanych byo na lsku (193) i Mazowszu (192), co przeoyo si na bardzo wysoki
SZP oraz w Wielkopolsce (148), na Dolnym lsku i w wojewdztwie dzkim (po 145), co dao
wysoki SZP. Jedynie maopolskie odznacza si rednim SZP (91), natomiast pozostae wojewdztwa umiarkowanym i niskim (po 5) (ryc. 162 d).
a.
b.
c.
d.
Ryc. 162. rednia roczna liczba pojazdw zaangaowanych w usuwanie poarw
w latach 2004-2013 wedug wojewdztw: a. poary mae; b. poary rednie; c. poary due;
d. poary bardzo due
CODGiK.
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem stopnia zaangaowania ratownikw przy
poarach maych nale: mazowieckie (141,5 tys.) i lskie (136,4 tys.), zaliczajce si do regionw o bardzo duym stopniu SZP. Regiony Dolnego lska (93,6 tys.), Maopolski (78,5 tys.)
i wojewdztwa dzkiego (73,1 tys.) charakteryzuje redni SZP (podzia wartoci brzegowych na
5 rwnych klas nie da wysokiego SZP). W pozostaych 5 wojewdztwach wystpi umiarkowany, a w 6 niski SZP (ryc. 163 a). Pod wzgldem stopnia zaangaowania pojazdw w poarach
rednich na uwag zasuguje ponownie Mazowsze (24,4 tys.), odznaczajce si jako jedyne bardzo wysokim SZP. lsk (18,1 tys.) i Maopolska (17,6 tys.) nale do obszarw o wysokim SZP,
z kolei Dolny lsk (14,7 tys.), Podkarpacie (14,4 tys.), wojewdztwa dzkie (13,3 tys.) i lubelskie (13 tys.) do obszarw o rednim SZP. W pozostaej cz kraju odnotowano umiarkowany
(2 wojewdztwa) lub niski (7 wojewdztw) SZP (ryc. 163 b). W przypadku poarw duych sytuacja dla bardzo wysokiego i wysokiego SZP wyglda analogicznie jak w przypadku pojazdw,
a wic Wielkopolska (2138), lsk (2034) i Dolny lsk (2000) reprezentuj bardzo wysoki,
a Mazowsze (1649) i dzkie (1558) wysoki SZP. Tym razem w 6 wojewdztwach odnotowano
redni SZP (zachodniopomorskie 1354, kujawsko-pomorskie 1296, maopolskie 1293, lubuskie
1214, warmisko-mazurskie 1205 i podkarpackie 1204,), w 4 umiarkowany, a w 1 niski SZP
(ryc. 163 c). SZR w poarach bardzo duych prezentuje si podobnie jak w przypadku pojazdw.
Mazowsze (759) i lsk (721) cechuje bardzo wysoki, a Wielkopolsk (622), dzkie (572) i Dolny lsk (531) wysoki SZR. Nie odnotowano redniego SZR. W 7 wojewdztwach wystpi
umiarkowany, za pozostaych niski SZR (ryc. 163 d).
b.
a.
c.
d.
Ryc. 163. rednia roczna liczba ratownikw zaangaowanych w usuwanie poarw w latach
2004-2013 wedug wojewdztw: a. poary mae; b. poary rednie; c. poary due;
d. poary bardzo due
CODGiK.
3.4.4. Potencja ratowniczy wedug grup statystycznych przypuszczalnych przyczyn
poaru
W tym rozdziale przedstawiono potencja ratowniczy zaangaowany w usuwanie skutkw poarw wedug podziau na nastpujce grupy statystyczne przypuszczalnych przyczyn poarw:
nieostrono, urzdzenia ogrzewcze, urzdzenia elektryczne, rodki transportu, procesy techStrona 286 z 1042 / Powrt do spisu treci
nologiczne, magazynowanie, nieustalone, podpalenia, inne. Szczegowy opis grup znajduje si

w rozdziale Przypuszczalne przyczyny poarw.
Materiaem rdowym bada s dane statystyczne Komendy Gwnej PSP dotyczce udziau
w poarach pojazdw i ratownikw jednostek ochrony przeciwpoarowej w rozbiciu na jednostk podziau administracyjnego. Wyej wymienione dane wygenerowano w module statystycznym sytemu SWD-ST (Zestawienia-ST) odrbnie dla kadej grupy statystycznej, jako sum
wartoci za okres 2004-2013. Zestawienie zbiorcze statystyk znajduje si w zacznikach 26
(pojazdy) i 27 (ratownicy). Na bazie statystyk opracowano wykresy rozkadu potencjau ratowniczego na poziomie krajowym i wojewdzkim (w odniesieniu do redniej wojewdzkiej)
w rozbiciu na wartoci bezwzgldne i w przeliczeniu na poar (ryciny 164-172).
Najwiksza liczba pojazdw, z odsetkiem 31%, angaowana jest w usuwanie skutkw poarw
w grupie statystycznej podpalenia. Przeoyo si to na 858,6 tys. pojazdw w okresie 20042013. Na drugim miejscu uplasowaa si grupa nieostrono 30% (846 tys.), na trzecim nieustalone 17% (470 tys.), dalej: inne 7% (197,5 tys.), urzdzenia ogrzewcze 7% (187,8 tys.),
urzdzenia elektryczne 6% (161,3 tys.), rodki transportu poniej 2% (58 tys.), na ostatnim
znalazy si procesy technologiczne, magazynowanie poniej 1% (5,7 tys.). Okoo 4,027 mln
ratownikw (32% ogu) przypado na grup statystyczn podpalenia. W dalszej kolejnoci znalazy si grupa nieostrono blisko 3,892 mln zaangaowanych ratownikw (31%), nieustalone 16% (2,030 mln), inne 7% (849 tys.), urzdzenia ogrzewcze 6% (786,6 tys.), urzdzenia elektryczne 6% (676,5 tys.), rodki transportu 2% (255,6 tys.), poniej 1% procesy technologiczne, magazynowanie (20,9 tys.) (por. rycina 164 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
Ryc. 164. Suma potencjau ratowniczego zaangaowanego w usuwanie skutkw poarw
w Polsce w latach 2004-2013 wg grup statystycznych nieostrono, urzdzenia ogrzewcze,
urzdzenia elektryczne, rodki transportu, procesy technologiczne i magazynowanie,
nieustalone, podpalenia, inne: a. pojazdy; b. ratownicy
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem liczby zaangaowanych pojazdw w grupie
statystycznej nieostrono nale: lskie (132,5 tys.), mazowieckie (124,9 tys.). redni wojewdzk 52,8 tys. pojazdw przekroczyy ponadto wojewdztwa: dolnolskie (69,7 tys.), dzkie (67,7 tys.), wielkopolskie (53,4 tys.) i maopolskie (55,2 tys.). Ksztat rozkadu liczby zaangaowanych ratownikw i pojazdw jest podobny, z t rnic, e liczba ratownikw jest ok.
5-krotnie wiksza. Na lsku za okres 10 lat zarejestrowano 645,5 tys. ratownikw, na Mazowszu 579,6 tys. redni wojewdzk 243,2 tys. ratownikw przekroczyy rwnie Dolny lsk
(295,4 tys.), wojewdztwo dzkie (302,8 tys.), Maopolska (265,6 tys.) i Wielkopolska (250,7
tys.) (por. rycina 165 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
Ryc. 165. Sumaryczny potencja ratowniczy zaangaowany w usuwanie skutkw poarw
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej nieostrono wg wojewdztw:
W grupie statystycznej urzdzenia ogrzewcze na uwag zasuguj wojewdztwa: dolnolskie
(23,2 tys.), mazowieckie (18,2 tys.), maopolskie (14,9 tys.), wielkopolskie (14,8 tys.), pomorskie
(14,4 tys.), warmisko-mazurskie (13,9 tys.), zachodniopomorskie (13 tys.), lubelskie (12,3 tys.)
oraz lskie (11,8 tys.). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 11,7 tys. pojazdw.
Zarejestrowano nastpujce wielkoci potencjau zaangaowanych ratownikw: 90,5 tys. Dolny lsk, 77,7 tys. Mazowsze, 67 tys. Maopolska, 62,8 tys. Wielkopolska, 61 tys. Warmia
i Mazury, 58,4 tys. Pomorze, 54 tys. Lubelszczyzna, 52,9 tys. Pomorze Zachodnie, 51 tys.
lsk (por. rycna 166 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej urzdzenia ogrzewcze wg wojewdztw:
a. pojazdy; b. ranni
W grupie statystycznej urzdzenia elektryczne najwiksz liczb pojazdw odnotowano w wojewdztwach mazowieckim (18,8 tys.), dolnolskim (16 tys.), wielkopolskim (14 tys.), maopolskim (13,4 tys.), dzkim (12,7 tys.), lubelskim (11,5 tys.), lskim (11,4 tys.) i pomorskim. rednia wojewdzka wyniosa 10 tys. pojazdw. Zaangaowanych ratownikw odnotowano: 81 tys.
na Mazowszu, 61,9 tys. na Dolnym lsku, 60,5 tys. w Wielkopolsce, 60,1 tys. w Maopolsce, 52,3 tys. w wojewdztwie dzkim, 51,3 tys. na Lubelszczynie, 48,5 tys. na lsku,
45,8 tys. na Pomorzu. redni poziom wojewdzki w okresie dziesiciolecia przekroczy 42,2
tys. ratownikw (por. rycina 167 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej urzdzenia elektryczne wg wojewdztw:
W grupie statystycznej rodki transportu pod wzgldem liczby zaangaowanych pojazdw wyrniy si wojewdztwa: wielkopolskie (8,1 tys.), dzkie (7,1 tys.), mazowieckie (6,1 tys.), dolnolskie (4,9 tys.), maopolskie (4,5 tys.) i lskie (4,4 tys.) Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 3,6 tys. pojazdw. Z kolei redni poziom 15,9 tys. ratownikw przekroczyy:
Wielkopolska (37,7 tys.), dzkie (32,3 tys.), Mazowsze (28,2 tys.), Maopolska (20,5 tys.), lsk
(20,4 tys.), Dolny lsk (19,4 tys.) (por. rycina 168 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej rodki transportu wg wojewdztw:
Najmniej liczn grup statystyczn pod wzgldem wielkoci zaangaowanego potencjau s procesy technologiczne i magazynowanie. redni poziom wojewdzki 360 pojazdw przekroczyy:
lskie (854), wielkopolskie (603), dzkie (555), mazowieckie (504), maopolskie (4011), dolnolskie (374) i pomorskie (372). Pocigno to za sob nastpujcy udzia ratownikw: na
lsku 3,1 tys., w Wielkopolsce 2,2 tys., w wojewdztwie dzkim 2 tys., na Mazowszu 1,8 tys.,
w Maopolsce 1,4 tys., na Dolnym lsku i Pomorzu po 1,2 tys. redni poziom wojewdzki wynis 1,3 tys. ratownikw (por. rycina 169 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej procesy technologiczne, magazynowanie
wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ranni
redni poziom wojewdzki w grupie statystycznej nieustalone wynis 29,4 tys. pojazdw
i 126,9 tys. ratownikw. Przekroczyy je w kolejnoci wojewdztwa: mazowieckie (76,8 tys. pojazdw/338,1 tys. ratownikw), dolnolskie (67,1/266,6 tys.), lskie (57,9 tys./249,1 tys.),
maopolskie (46,5/219,3 tys.), pomorskie (37,8/152 tys.), podkarpackie (32,9/150,1 tys.)
i zachodniopomorskie (31,1/131 tys.) (por. rycina 170 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej nieustalone wg wojewdztw:
Analizujc rozkady w grupie statystycznej podpalenia, ustalono, e redni poziom wojewdzki
53,6 tys. pojazdw oraz 251,6 tys. ratownikw przekroczyy w kolejnoci: Mazowsze (141,1 tys.
pojazdw/670,4 tys. ratownikw), lsk (122,1/587,5 tys.), Maopolska (72,2/354,5 tys.), Dolny
lsk (62/265,2 tys.), Pomorze Zachodnie (61/284,4 tys.) i wojewdztwo witokrzyskie
(60,4/303,9 tys.) (por. ryc. 171 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej podpalenia wg wojewdztw:
W grupie statystycznej inne 7 wojewdztw przekroczyo redni poziom wojewdzki 12,3 tys.
pojazdw oraz 53 tys. ratownikw. Nale do nich: lskie (21,2 tys. pojazdw/91,3 tys. ratownikw), dolnolskie (21,2/81,4 tys.), mazowieckie (21,1/93,8 tys.), wielkopolskie (18,3/82,8
tys.), kujawsko-pomorskie (18,1/76,9 tys.), dzkie (17,1/75,6 tys.) i maopolskie (15,3/69,3
tys.) (por. rycina 172 a, b, na podstawie zacznikw 26, 27).
a.
b.
w Polsce w latach 2004-2013 w grupie statystycznej inne wg wojewdztw: a. pojazdy; b. ranni
3.5. Szacunkowe straty poarowe

Analiz strat poarowych przeprowadzono w oparciu o informacje ze zdarze sporzdzane
przez dowodzcych akcj ratowniczo-ganicz. Warto strat jest ustalana na podstawie wstpnych danych przekazanych dowdcy przez waciciela lub zarzdc obiektu. W niektrych przypadkach jest okrelana przez dowodzcego na podstawie jego wiedzy oglnej i dowiadczenia
yciowego. Ma to miejsce w przypadku poarw obiektw typowych, niewielkich, gdzie w trakcie dziaa nie udao si ustali, jaka jest warto strat, lub uzyska informacji od waciciela, np.
poaru pojazdu, garau, mietnika czy innych obiektw. W ten sposb okrelane straty s niepewne i dlatego mwi si o szacowaniu strat, np. przez ubezpieczyciela, waciciela, zarzdc.
W niektrych przypadkach z uwagi na brak przyjtego taryfikatora dowodzcy akcj nie podejmuj prb ich szacowania. Majc na uwadze powysze, naley stwierdzi, e dane statystyczne zaprezentowane w rozdziale maj charakter wycznie pogldowy.
Analiz szacunkowych strat poarowych przeprowadzono w ujciu oglnej liczby poarw, rodzaju obiektw, w ktrych prowadzono dziaania ratowniczo-ganicze, wielkoci poarw oraz
grup statystycznych (nieostrono, urzdzenia ogrzewcze, elektryczne, rodki transportu, procesy technologiczne, magazynowanie, nieustalone, podpalenia i inne) za lata 2004-2013. Wskaniki opracowane dla poziomu krajowego i wojewdzkiego, zgodnie z zalenociami 13, 14, 15,
uwzgldniaj bezwzgldne roczne indeksy szacunkowych strat poarowych (SzSPROK), strat
bezwzgldnych przeliczonych na poar (SzSP/PROK), natomiast dla okresu dziesiciolecia wartoci rednie (
), (
). Naley podkreli, e szacunkowe straty poarowe ujte w rapor-
tach PSP wyraane s w tys. z.
Wzr 13
Wzr 14
Wzr 15
Wartoci wskanikw
na poziomie wojewdzkim odniesiono do redniej wojewdzkiej,
a nastpnie zobrazowano w postaci wykresw, natomiast na podstawie indeksu
opra-
cowano mapy GIS. Tutaj, podobnie jak we wczeniejszych rozdziaach, wartoci brzegowe
wskanika podzielono na 5 rwnych klas, reprezentujcych niski, umiarkowany, redni, wysoki
i bardzo wysoki stopie szacunkowych strat.
3.5.1. Szacunkowe straty poarowe w ujciu oglnym

Bezwzgldne szacunkowe straty poarowe na poziomie krajowym maj charakter rosncy
w latach 2005-2008, wahajc si w przedziale 635,7 tys.-1,420 mln z. W okresie 2008-2010
zauwaa si ich spadek do 1,026 mln, a nastpnie ponowny wzrost do 1,352 mln w 2012 r.
W 2013 r. roczna warto strat, w stosunku do 2005, wzrosa o blisko 365 mln, czyli 57% (rycina 173, na podstawie zacznika 28).
Ryc. 173. Szacunkowe straty poarowe w Polsce w latach 2004-2013 (w tys. z)

Wojewdztwami, ktre dominuj pod wzgldem wartoci indeksu
, s: mazowieckie (182,6
tys.), maopolskie (104 tys.), pomorskie (92,9 tys.), wielkopolskie (88,4 tys.), lskie (76 tys.)
i dolnolskie (70,3 tys.). Wszystkie wojewdztwa przekroczyy redni poziom wojewdzki 63,4
tys. (rycina 174 na podstawie zacznika 28).
Zauwaa si, e w latach 2004-2009 trend wskanika SzSP/PROK pokrywa si na poziomie krajowym z trendem strat bezwzgldnych. Roczne wartoci wskanika wahaj si w przedziale 3,48,8 tys. z na poar. Poczwszy od 2009 r. SzSP/PROK ustabilizowa si na poziomie 6,9-7,9 tys.,
podczas gdy SzSP na poziomie 999,8-1351,6 mln. Zauwaa si rwnie, e warto SzSP/PROK
wzrosa z 3,4 tys. w 2005 r. do 7,9 tys. w 2013 r., a wic o 4,5 tys. z na poar wzrost 132%
w 2013 r. do 2005 r. (rycina 173, na podstawie zacznika 29).
Ryc. 174. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w Polsce w latach 2004-2013 wg
wojewdztw (w tys. z)
Nieco inaczej przedstawiaj si rozkady indeksu
zobrazowane w postaci map GIS. Po
podzieleniu wartoci brzegowych 3,8-10,20 na 5 rwnych klas okazao si, e bardzo wysoki
stopie zlokalizowany jest w wojewdztwach maopolskim (rednio 10,2 tys. rocznie na poar),
pomorskim (9,9 tys.) i podlaskim (9,3). Bardzo wysoki w Wielkopolsce (8,8 tys.) i na Mazowszu
(8,6 tys.). Bdce powyej redniej wojewdzkiej pod wzgldem rednich wartoci bezwzgldnych dolnolskie i lskie, pod wzgldem szacunkowych strat na poar zaliczaj si do stopnia
niskiego. Odwrotnie natomiast uksztatowaa si sytuacja na Podlasiu, ktre charakteryzuje si
bardzo wysokim stopniem (por. ryc. 174 z ryc. 175, na podstawie zacznika 29).
Ryc. 175. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat poarowych w przeliczeniu na poar
w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
3.5.2. Straty poarowe wedug rodzaju obiektu

W biecym rozdziale przeprowadzono dyskusj na temat szacunkowych strat poarowych odniesionych do rodzaju obiektw, w ktrych prowadzono dziaania ratowniczo-ganicze. rdem
danych statystycznych s zestawienia szacunkowych strat poarowych wygenerowane w module statystycznym Zestawienia-ST (system SWD-ST), odrbnie dla kadego roku, w rozbiciu na
rodzaj obiektu (uytecznoci publicznej, mieszkalne, produkcyjne, magazynowe, rodki transportu, lasy, uprawy i rolnictwo, inne obiekty). Na podstawie zalenoci 13-15 dla kadego obiektu opracowano wskaniki
. Zbiorcze zestawienia indeksw zamieszczono odpo-
wiednio w zacznikach 30 i 31. Na bazie wskanika

186, 188,190,192, a na bazie
opracowano ryciny 178, 180, 182, 184,
mapy GIS (ryc. 179, 181, 183, 185, 187, 189, 191, 193).
Najwiksze szacunkowe straty poarowe na poziomie kraju wystpuj w klasie obiektw mieszkalnych rednio 286,6 mln zotych rocznie, co daje 28% ogu strat. Drug w kolejnoci klas
s obiekty produkcyjne 224,4 mln (22%), trzeci uprawy, rolnictwo 165,2 mln (16%),
a czwart rodki transportu 126,2 mln (13%). Poniej progu 10% znalazy si obiekty uytecznoci publicznej 76,6 mln (8%), magazynowe 75,3 mln (7%), inne obiekty 48,5 (5%)
i lasy 12 mln (1%) (rycina 176, na podstawie zacznika 30).
Ryc. 176. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w Polsce w latach 2004-2013 wg
kategorii obiektw (w tys. z)
Nieco inaczej ksztatuj si straty w przeliczeniu na poar. W obiektach produkcyjnych wyniosy
rednio 94,2 tys. zotych rocznie na poar, co daje 43% ogu strat. W obiektach magazynowych
61,8 tys. (28%), uytecznoci publicznej 30 tys. (14%). Progu 10% nie przekroczyy rodki
transportu 15,4 tys. (7%), mieszkalne 10,5 tys. (5%), uprawy rolnictwo 4,8 tys. (2%), lasy
1,7 tys. (1%), natomiast progu 1% ze stratami 0,7 tys. z rocznie na poar inne obiekty (rycina
177, na podstawie zacznika 31).
Ryc. 177. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w przeliczeniu na poar w Polsce
w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw (w tys. z)
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem
w obiektach uytecznoci publicznej
nale: lskie (rednio 13,8 mln z rocznie), mazowieckie (12,3 mln), wielkopolskie (5,7 mln),
lubuskie (5 mln), pomorskie, dolnolskie (po 4,8 mln). Wszystkie przekroczyy redni poziom
wojewdzki 4,7 mln z rocznie (rycina 178).
Ryc. 178. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w obiektach uytecznoci publicznej
Pod wzgldem
wyrnio si wojewdztwo lubuskie, ktre osigno rednio 54,7 tys.
z na poar rocznie. Oznacza to, e charakteryzuje si bardzo wysokim stopniem strat na poar. Wysoki stopie odnotowano natomiast dla Maopolski (46,1 tys.) i Podlasia (45,5 tys.),
redni dla wojewdztw witokrzyskiego (37,9 tys.), wielkopolskiego (33 tys.) i opolskiego
(32,5 tys.), a umiarkowany dla mazowieckiego (31,4 tys.), zachodniopomorskiego (29,3 tys.)
i lubelskiego (27,2 tys.). W pozostaych 7 wojewdztwach odnotowano niski stopie mieszczcy si w przedziale 17,3-24,78 tys. rocznie na poar (ryc. 179).
Ryc. 179. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w obiektach uytecznoci
publicznej w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
CODGiK.
Obiekty mieszkalne
Przegld wartoci wskanika
w obiektach mieszkalnych wskazuje, e najwiksze rednie
roczne straty zanotowano: na Mazowszu (rednio 61,4 mln z rocznie), Pomorzu (41,2 mln),
w Maopolsce (21,8 mln), na Dolnym lsku, lsku (19,8 mln) i Pomorzu Zachodnim (18 mln).
Wojewdztwa przekroczyy redni poziom 17,9 mln z rocznie (rycina 180).
Ryc. 180. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w obiektach mieszkalnych w Polsce
w latach 2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
Jeli przyjrze si wartociom indeksu
, zauwaymy, e najwiksze rednioroczne straty
na poar w mieszkaniwce zanotowano na Pomorzu (20,2 tys. z). Podzia wartoci brzegowych
na 5 rwnych klas wykaza, e jako jedyne przynaley ono do bardzo wysokiego stopnia. Wysoki
stopie odnotowano tylko na Mazowszu (15,2 tys.), redni na Podlasiu (13,1 tys.) i Pomorzu
Zachodnim (12,4 tys.), a umiarkowany w Maopolsce (11,9 tys.), Wielkopolsce (9,8 tys.), na Podkarpaciu (9,5 tys.) i na Lubelszczynie (9,3 tys.). Pozostaych 8 wojewdztw charakteryzuje si
niskim stopniem, mieszczc si w przedziale 6,4-9,16 tys. rocznie na poar (rycina 181).
Ryc. 181. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w obiektach mieszkalnych
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: danych statystycznych KG PSP; danych
GIS CODGiK.
Obiekty produkcyjne
Najwiksze straty w obiektach produkcyjnych odnotowano w wojewdztwach: mazowieckim
(rednio 41 mln z rocznie), wielkopolskim (29,3 mln), pomorskim (23 mln), dzkim (18,3 mln),
dolnolskim (17,4 mln), lskim (16,2 mln), maopolskim (15,6 mln) i kujawsko-pomorskim
(14,4 mln). Wojewdztwa przekroczyy redni poziom 14 mln zotych rocznie (rycina 182).
Ryc. 182. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w obiektach produkcyjnych

Najwiksze straty na poar zarejestrowano dla Mazowsza (rednio 158,1 tys. z rocznie) i Kielecczyzny (135,8 tys.). Wysokie straty odnotowano na Pomorzu (127,8 tys.), ziemi dzkiej
(116,5 tys.) i Wielkopolsce (115,5 tys.), a rednie w kujawsko-pomorskim (95,3 tys.) i maopolskim (93,3 tys.). W 4 wojewdztwach (opolskie, dolnolskie, podkarpackie, warmiskomazurskie) odnotowano umiarkowany stopie strat, mieszczcy si w przedziale 62,1-86,1 tys.,
za w pozostaych wojewdztwach niski 38,1-62,1 tys. z (rycina 183).
Ryc. 183. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w obiektach produkcyjnych
CODGiK.
Obiekty magazynowe
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem rednich rocznych szacunkowych strat poarowych w obiektach magazynowych nale: mazowieckie (rednio 16,4 mln zotych rocznie),
wielkopolskie (11,5 mln), dzkie (7,1 mln), dolnolskie (6,4 mln), lskie (5,9 mln) i maopolskie (5 mln). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 4,7 mln zotych rocznie (ryc.
184).
Ryc. 184. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w obiektach magazynowych w Polsce
Pod wzgldem szacunkowych strat na poar wyrniy si wojewdztwa wielkopolskie rednio 99,5 tys. z na poar rocznie, mazowieckie 93,1 tys. i dzkie 90,8 tys., ktre znalazy si
w grupie o bardzo wysokim stopniu strat. Nie zarejestrowano wysokiego stopnia, natomiast
redni przypada na Maopolsk (68,1 tys.), kujawsko-pomorskie (66 tys.) i zachodniopomorskie
(54,7 tys.). W 5 wojewdztwach (dolnolskim, warmisko-mazurskim, lskim, podkarpackim,
pomorskim) odnotowano umiarkowany stopie (38,95-54,08 tys.), a w pozostaych 5 niski,
mieszczcy si w przedziale 23,8-38,94 tys. zotych (rycina 185).
Ryc. 185. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w obiektach magazynowych
CODGiK.
rodki transportu
W rodkach transportu pod wzgldem wartoci wskanika
na uwag zasuguj wojewdztwa: maopolskie (rednio 30,1 mln strat rocznie), mazowieckie (19 mln), lskie (10,3 mln)
i dolnolskie (9,5 mln). Przekroczyy one redni poziom strat 7,8 mln zotych rocznie (rycina
186).
Ryc. 186. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w rodkach transportu w Polsce
Zgoa odmiennie wyglda sytuacja w przypadku wskanika

. Jeli wzi pod uwag podzia wartoci brzegowych 9,6-47,1 na 5 rwnych klas, mona zauway, e bardzo wysoki stopie strat jest tylko w wojewdztwie maopolskim (rednio 47,1 tys. z na poar rocznie),
a umiarkowany na Podlasiu (20,9 tys.). Pozostaa cz kraju charakteryzuje si niskim stopniem, mieszczcym si w przedziale 9,6-17,1 tys. Rozbienoci w podziale wartoci wskanika
wprowadzia bardzo wysoka jego warto dla Maopolski (rycina 187).
Ryc. 187. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w rodkach transportu
CODGiK.
Lasy
Najwiksze wartoci indeksu
w lasach zarejestrowano w wojewdztwach mazowieckim
(rednio 3,3 mln z rocznie), lubuskim (1,9 mln), zachodniopomorskim (1,1 mln) i dolnolskim
(724 tys.). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki 753 tys. z rocznie (rycina 188).
Ryc. 188. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w lasach w Polsce w latach 2004-2013
wg wojewdztw (w tys. z)
Pod wzgldem wartoci wskanika

wyrniy si wojewdztwa zachodniopomorskie
(rednio 4,3 tys. z na poar rocznie), jako jedyne o bardzo wysokim stopniu strat, oraz lubuskie
(3,1 tys.) o stopniu wysokim. redni stopie zarejestrowano na Mazowszu (2,4 tys.) i na
Opolszczynie (2,2 tys.), a umiarkowany w wojewdztwach podkarpackim (1,9 tys.), podlaskim
(1,7 tys.), dolnolskim (1,5 tys.) i lubelskim (1,2 tys.). Pozostae 8 wojewdztw charakteryzuje
stopie niski, ze stratami mieszczcymi si w przedziale 0,4-1,18 tys. rocznie na poar (rycina
189).
Ryc. 189. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w lasach w Polsce w latach
2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
CODGiK.
Uprawy i rolnictwo
Wartoci wskanika
w uprawach, rolnictwie wskazuj, e najwiksze rednie roczne straty
zanotowano w wojewdztwach: maopolskim rednio 21,7 mln z, mazowieckim 20,4 mln,
wielkopolskim 14,2 mln, lubelskim 11,5 mln, dzkim i podlaskim 11,1 mln. Wojewdztwa
przekroczyy redni poziom 10,3 mln z rocznie (rycina 190).
Ryc. 190. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w uprawach, rolnictwie w Polsce
Bardzo wysoki stopie wskanika

zarejestrowano jedynie na Podlasiu (rednio 16,2 tys.
z na poar rocznie). Nie odnotowano wysokiego stopnia, natomiast redni odnotowano w wojewdztwach pomorskim (9,3 tys.), kujawsko-pomorskim (9,1 tys.), maopolskim (8,7 tys.)
i wielkopolskim (8,5 tys.). W 4 wojewdztwach, tj. warmisko-mazurskim, opolskim, dzkim
i lubelskim, odnotowano stopie umiarkowany, ze stratami mieszczcymi si w przedziale 4,937,74 tys., natomiast w pozostaych 7 niski ze stratami w wysokoci 2,1-4,92 tys. z rocznie na
poar (rycina 191).
Ryc. 191. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w uprawach, rolnictwie
CODGiK.
Inne obiekty
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem wskanika
w innych obiektach nale:
mazowieckie (rednio 8,4 mln z rocznie), maopolskie (5,1 mln), zachodniopomorskie (5,4 mln),
wielkopolskie (4,2 mln) i lskie (3,6 mln). Wszystkie przekroczyy redni poziom wojewdzki
3 mln z rocznie (rycina 192).
Ryc. 192. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w innych obiektach w Polsce w latach
2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)

Pod wzgldem
na uwag zasuguje wojewdztwo podkarpackie, ktre osigno warto
rednio 1,8 tys. z na poar rocznie, osigajc tym samym bardzo wysoki stopie strat. Nie odnotowano wysokiego stopnia, natomiast redni zarejestrowano w wojewdztwach maopolskim,
zachodniopomorskim (1,2 tys.) i mazowieckim (1 tys.). Stopniem umiarkowanym charakteryzuj si trzy wojewdztwa (wielkopolskie, podlaskie, dzkie), ze stratami mieszczcymi si
w przedziale 0,61-0,9 tys., natomiast niskim, ze stratami w wysokoci 0,3-0,6 tys. z rocznie na
poar, pozostaych 9 (rycina 193).
Ryc. 193. rednie roczne wskaniki szacunkowych strat na poar w innych obiektach
CODGiK.
3.5.3. Straty poarowe wedug wielkoci poarw
W biecym rozdziale szacunkowe straty poarowe przedstawiono pod wzgldem wielkoci
poarw na poziomie krajowym i wojewdzkim. W celu zobrazowania wartoci wskanikw
tabele statystyczne szacunkowych strat (moduu Zestawienia-ST, system SWD-ST) przefiltrowano przez wielko poaru maego, redniego, duego i bardzo duego. Zbiorcze zestawienie danych zamieszczono w zaczniku 32, na bazie ktrego opracowano rednie roczne rozkady szacunkowych strat wedug wielkoci poaru (rycina 194 a), trend strat na poziomie krajowym
(rycina 195) oraz mapy GIS obrazujce rozkad wskanika
wedug wojewdztw (rycina
96). Dodatkowo opracowano indeksy rednich rocznych strat na poar wedug wielkoci (194 b)
oraz trend strat na poar na poziomie krajowym (195) (na podstawie wartoci z zacznika 33).
Analiza danych na poziomie krajowym wykazuje, e zdecydowana wikszo szacunkowych
strat zlokalizowana jest w grupie poarw maych (PM), ze redni 398,1 mln z rocznie (39,2%
szacunkowych strat). W grupie poarw rednich (P) szacuje si rednio 300,8 mln z (29,6%),
duych (PD) 115,6 mln (11,4%), za bardzo duych (PBD) 200,7 mln (19,8%) (rycina 194 a).
Z przeliczenia szacunkowych strat na poar wynika, e zdecydowana wikszo rednich strat
jest zlokalizowana w grupie PBD, ze redni roczn 2,6 mln z na poar (90,9% odsetek szacunStrona 308 z 1042 / Powrt do spisu treci
kowych strat na poar). W grupie PD szacuje si rednio 229 tys. (7,9%), P 31,7 tys. (1,1%),
natomiast PM 2,7 tys. z (0,1%) (rycina 194 b).
a.
b.
Ryc. 194. rednie roczne szacunkowe straty poarowe wedug wielkoci poarw w Polsce
w latach 2004-2013: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
Trend rozkadu strat w grupie PM i P na poziomie krajowym ma podobny, rosncy charakter.
Zauwaa si, e w latach 2005-2008 nastpuj dynamiczne wzrosty z 253,1 do 555,1 mln z dla
PM oraz z 194,3 do 387 mln dla P. W latach 2009-2013 nastpuje ustabilizowanie wartoci na
poziomie 448,1-423,7 mln z dla PM i 367,2-298,1 mln z dla P (rycina 195 a, b). Nieco inaczej
ksztatuj si szacunkowe straty w grupie PD i PBD. Wyranie zauwaa si, e straty w klasie
PBD maj dwa okresy dynamicznych zmian, tj. lata 2006-2008 (skok z 83,1 do 356,3 mln z)
i 2010-2012 (wzrost ze 149,8 do 396 mln z). Tym samym pojawiaj si spadki w latach 2008Strona 309 z 1042 / Powrt do spisu treci
2010 i +2012. W grupie PD w okresie 10-lecia sytuacja ustabilizowaa si na poziomie 76,6138,3 mln z, bez wyranie zauwaalnych struktur (rycina 195 c, d).
Trend szacunkowych strat na poar w grupie PM, P w latach 2005-2008 ma zbliony charakter
do trendu szacunkowych strat. Indeks
wzrs z 1,5 do 3,7 tys. z/poar dla PM, natomiast
dla rednich z 12,1 do 43,1 tys. z. W latach 2009-2013 trendy si nie pokrywaj. Warto szacunkowych strat dla PM ustabilizowaa si na poziomie 493-423,7 mln z, natomiast strat na
poar 2,9-3,6 tys. z. W przypadku P otrzymano odpowiednio 298,1-367,2 mln z i 23-53,2 tys.
z/poar. Na rok 2013 w stosunku do roku 2005 zauwaa si wzrost strat o 133% (z 1,5 do 3,5
tys. z na poar) dla PM i 340% (z 12,1 do 53,2 tys. z) dla P (por. rycina 195 a, b). W przypadku
PD trudno si doszukiwa podobiestw pomidzy trendem SzSP a
. Straty na poar wykazuj tendencj rosnc w latach 2005-2010, z wyjtkiem roku 2008, z poziomu 117,8 do 317,7
tys. z na poar (202,2 tys./P w 2008 r.). Po tym okresie w cigu 2 lat zauwaa si spadki do
219,5 (2011) i 205,2 (2012), a nastpnie ponowny wzrost do 307 tys. z/poar w roku 2013.
W 2013 r. zauwaa si wzrost o 161% (w stosunku do 2005 r.) z 117,8 do 307 tys. z na poar
(rycina 195 c). Dla PBD trend szacunkowych strat pokrywa si z trendem strat na poar, z niewielkimi zaburzeniami w latach 2008 i 2010, wykazujc w zwizku z tym charakter nieregularny. W latach 2004-2006 zauwaa si spadek z 2011,4 do 1094,3 z, w latach 2006-2008 wzrost
z 1094,3 do 3493,7 z, a nastpnie ustabilizowanie wartoci na poziomie 2830,4-2789 z w latach 2009-2011, wzrost do 5143,1 z w 2012 r. i ostatecznie spadek do 2146,6 z w 2013 r.
Wskanik strat na poar w 2012 r. (w stosunku do 2006 r.) wykazuje wzrost o 370%, a w 2013 r.
(w stosunku do 2006 r.) o 96% (rycina 195 d).
a.
b.
c.
d.
Ryc. 195. Szacunkowe straty wedug wielkoci poarw i w przeliczeniu na poar w Polsce
w latach 2004-2013: a. poary mae; b. rednie; c. due; d. bardzo due

Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem rednich rocznych szacunkowych strat
(
) nale: mazowieckie (rednio 63,3 mln z rocznie) bardzo duy stopie strat oraz maopolskie (51,7 mln) i pomorskie (47,9 mln) stopie duy. Na redni stopie przypada tylko
wojewdztwo lskie (33,5 mln), natomiast na umiarkowany dolnolskie (27,5 mln), zachodniopomorskie (26,3 mln), wielkopolskie (25,1 mln) i dzkie (20,2 mln). W pozostaych 8 wojewdztwach dominuje niski stopie strat, na poziomie rednio 7,9-19 mln z rocznie (ryc. 196 a).
W przypadku poarw rednich bardzo wysoki poziom strat odnotowano jedynie na Mazowszu
(rednio 62,4 mln rocznie), poziomu wysokiego nie zarejestrowano, natomiast redni pojawi si
tylko w Maopolsce (36,4 mln). Pozosta cz kraju charakteryzuje umiarkowany stopie strat
(dolnolskie, wielkopolskie) oscylujcy w granicach 18,8-29,7 mln z lub niski (pozostaych
12 wojewdztw) ze stratami na poziomie rednio 7,9-18,8 mln z rocznie (rycina 196 b). Sytuacja zmienia si w przypadku poarw duych. Tu bardzo wysoki stopie strat odnotowano dla
Mazowsza (rednio 11,6 mln rocznie), Maopolski (10,8 mln) i Wielkopolski (10,5 mln), wysoki
dla wojewdztw zachodniopomorskiego (9,5 mln), dzkiego (9,1 mln) i lskiego (8,8 mln),
redni za dla podlaskiego (7,6 mln), dolnolskiego (7,5 mln), kujawsko-pomorskiego (6,9 mln)
i lubelskiego (6,4 mln). W 3 wojewdztwach (pomorskim, warmisko-mazurskim, podkarpackim) zarejestrowano umiarkowany stopie strat, na poziomie 4,4-6,2 mln, z kolei w 3 pozostaych niski, ze stratami wynoszcymi 2,6-4,4 mln z rocznie (ryc. 196 c). Poary bardzo due
nale do najmniej licznych (patrz: rozdzia 3.1.3), a w zwizku z tym odnotowuje si w tej grupie bezwzgldnie najnisze straty. Wyrniy si tu wojewdztwa mazowieckie (rednio
45,1 mln z rocznie) z bardzo wysokim stopniem strat i wielkopolskie (31,3 mln) z wysokim.
Jedynie na Pomorzu odnotowano redni stopie strat (20,1 mln). W 4 wojewdztwach (lskie,
dolnolskie, dzkie, kujawsko-pomorskie) zanotowano stopie umiarkowany, na poziomie
10,3-19 mln, natomiast w pozostaych 9 niski, rednio 1,6-10,3 mln z rocznie (rycina 196 d).
a.
b.
c.
d.
Ryc. 196. rednie roczne szacunkowe straty poarowe w latach 2004-2013 wg wojewdztw
(w tys. z): a. poary mae; b. poary rednie; c. poary due; d. poary bardzo due
CODGiK.
3.5.4. Straty poarowe wedug grup statystycznych przypuszczalnych przyczyn poaru
W tym rozdziale szacunkowe straty poarowe przedstawiono ze wzgldu na przypuszczalne
przyczyny poarw podzielone na nastpujce grupy statystyczne: nieostrono, urzdzenia
ogrzewcze, urzdzenia elektryczne, rodki transportu, procesy technologiczne, magazynowanie,
nieustalone, podpalenia, inne. Szczegowy opis grup znajduje si w rozdziale Przypuszczalne
przyczyny poarw.
Materiaem rdowym bada s dane statystyczne Komendy Gwnej PSP dotyczce szacunkowych strat poarowych w rozbiciu na jednostk podziau administracyjnego, przefiltrowane
odrbnie dla kadej grupy statystycznej, jako suma wartoci za okres 2004-2013. Zbiorcze statystyki zamieszczono w zaczniku 34, jako sum bezwzgldnych szacunkowych strat poarowych, oraz w zaczniku 35, jako szacunkowe straty poarowe w przeliczeniu na poar. Na bazie
statystyk opracowano wykresy obrazujce rozkady krajowe i wojewdzkie w rozbiciu na wartoci bezwzgldne i w przeliczeniu na poar (ryciny 197-205).
Najwiksze szacunkowe straty poarowe na poziomie krajowym, z odsetkiem 47%, odnotowywane s w grupie statystycznej nieustalone, co przeoyo si na sumaryczne straty wielkoci
4716,4 mln zotych w okresie 2004-2013. Na drugim miejscu uplasowaa si grupa urzdzenia
elektryczne 14% (1421,9 mln), na trzecim podpalenia 10% (978,2 mln), nastpnie: inne
9% (938,4 mln), nieostrono 9% (902,8 mln), urzdzenia ogrzewcze 6% (578,9 mln),
rodki transportu poniej 4% (384,7 mln) oraz procesy technologiczne, magazynowanie poniej 1% (146,6 mln) (rycina 197 a, na podstawie zacznika 34).
Nieco inaczej przedstawiaj si wskaniki strat na poar. W celu obliczenia wartoci indeksw
szacunkowe straty poarowe w podziale na kategorie statystyczne odniesiono do odpowiadajcej im liczby poarw w grupach statystycznych. Z analizy wartoci wskanikw wynika, e najwiksze szacunkowe straty na poar na poziomie krajowym s generowane w grupie statystyczStrona 313 z 1042 / Powrt do spisu treci
nej procesy technologiczne, magazynowanie 96,1 tys. z (55% ogu). Wysoka warto indeksu
jest spowodowana tym, e tej grupie statystycznej odnotowano wzgldnie ma liczb poarw
(1526), przy wzgldnie duych stratach (146688,4 tys.). Na drugim miejscu uplasowaa si grupa urzdzenia elektryczne (23,1 tys./poar), na trzecim nieustalone (22,3 tys./poar) po 13%,
nastpnie: rodki transportu 7% (11,7 tys./poar), inne 16% (10,2 tys./poar), urzdzenia
ogrzewcze 4% (6,6 tys./poar) oraz nieostrono (1,9 tys./poar) i podpalenia (1,6 tys./poar)
po 1% (rycina 197 b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
Ryc. 197. Sumaryczne szacunkowe straty poarowe w latach 2004-2013 wg grup
statystycznych nieostrono, urzdzenia ogrzewcze, urzdzenia elektryczne, rodki
transportu, procesy technologiczne i magazynowanie, nieustalone, podpalenia, inne:
a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
W celu gbszej analizy wartoci indeksw zamieszczonych na rycinie 197 przedstawia si spojrzenie na szacunkowe straty wedug wojewdztw w nastpujcej kolejnoci grup statystycznych: nieostrono, urzdzenia ogrzewcze, urzdzenia elektryczne, rodki transportu, procesy
technologiczne, magazynowanie, nieustalone, podpalenia, inne.
Do wojewdztw wyrniajcych si pod wzgldem strat bezwzgldnych w grupie statystycznej
nieostrono nale: dzkie (119,8 mln), mazowieckie (118,4 mln), wielkopolskie (92,1 mln),
maopolskie (86,2 mln), lubelskie (70,5 mln), dolnolskie (69 mln), lskie (66 mln) i pomorskie (58,7 mln). Wojewdztwa te przekroczyy redni wojewdzk 56,4 mln z w okresie 20042013 (rycina 198 a, na podstawie zacznika 34). Ranking wojewdztw wedug wskanika szacunkowych strat na poar jest zupenie inny. Najwiksze straty na poar rejestruje si w wojewdztwach witokrzyskim (4 tys. z/poar), maopolskim (3,8 tys./poar), kujawskopomorskim (3,1 tys./poar), zachodniopomorskim (2,9 tys./poar) i mazowieckim (2,4
tys./poar). redni poziom wojewdzki wynis 2,2 tys./poar (rycina 198 b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
Ryc. 198. Sumaryczne szacunkowe straty poarowe w latach 2004-2013 w grupie statystycznej
nieostrono wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
W grupie statystycznej urzdzenia ogrzewcze pod wzgldem strat bezwzgldnych wyrniy si

wojewdztwa: mazowieckie (75,9 mln), maopolskie (57,7 mln), pomorskie (55,5 mln), lubelskie
(51,3 mln), wielkopolskie (47,7 mln), podlaskie (43 mln) i dzkie (42,3 mln). rednia wojewdzka w tym przypadku wyniosa 36,1 mln z w okresie 2004-2013 (rycina 199 a, na podstawie zacznika 34). Pod wzgldem szacunkowych strat na poar najwiksze straty odnotowano
w wojewdztwach: maopolskim (10,7 tys. z/poar w okresie 2004-2013), dzkim (10,4
tys./poar), witokrzyskim (9,3 tys.), lubelskim (9,2 tys.), podlaskim (9,1 tys.), mazowieckim
(9 tys.), pomorskim (8,3 tys.) i wielkopolskim (7,8 tys.). redni poziom wojewdzki to 7
tys./poar (rycina 199 b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
urzdzenia ogrzewcze wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
Najwiksze straty bezwzgldne w grupie statystycznej urzdzenia elektryczne odnotowano
w wojewdztwach: mazowieckim (224,5 mln), wielkopolskim (183,2 mln), dzkim (172,9 mln),
maopolskim (171,2 mln) i lubelskim (97,5 mln). rednia wojewdzka w tym przypadku wynioStrona 316 z 1042 / Powrt do spisu treci
sa 88,8 mln z (rycina 200 a, na podstawie zacznika 34). Najwiksze straty na poar zarejestrowano natomiast w wojewdztwach: maopolskim (41,2 tys. z), dzkim (31,2 tys./poar),
wielkopolskim (28,7 tys.), zachodniopomorskim (27 tys.), witokrzyskim (26,1 tys.), pomorskim (24,1 tys.), podkarpackim (23,4 tys.) i lubelskim (22,4 tys.). redni poziom wojewdzki
wynis 22,3 tys./poar (rycina 200 b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
urzdzenia elektryczne wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
Z kolei najwiksze straty bezwzgldne w grupie statystycznej rodki transportu wystpiy
w wojewdztwach: dzkim (67,7 mln), mazowieckim (56,1 mln), pomorskim (42,7 mln), wielkopolskim (41,7 mln) oraz dolnolskim (27,7 mln). rednia wojewdzka wyniosa 24 mln z
(rycina 201 a, na podstawie zacznika 34). Pod wzgldem strat na poar wyrniy si natomiast wojewdztwa: pomorskie (23,3 tys. z), dzkie (17,8 tys.), mazowieckie (13,8 tys.), lubuskie (12,2 tys.), witokrzyskie (11,7 tys.) i opolskie (11,6 tys.). redni poziom wojewdzki to
11,2 tys./poar (rycina 201 b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
rodki transportu wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
Grupa statystyczna procesy technologiczne i magazynowanie pod wzgldem odsetka strat bezwzgldnych jest najmniej liczna (rycina 197 a). Najwiksze straty zanotowano w wojewdztwach: mazowieckim (27,3 mln), lskim (24,5 mln), zachodniopomorskim (21,8 mln), dzkim
(18,9 mln), maopolskim (11,4 mln) i wielkopolskim (9,4 mln). rednia wojewdzka to 9,1 mln z
(rycina 202 a, na podstawie zacznika 34). Pod wzgldem szacunkowych strat na poar grupa
statystyczna osigna odsetek 55%, plasujc si na pierwszym miejscu. Wewntrz grupy wyrniy si wojewdztwa: zachodniopomorskie 260 tys. z/poar (84 poary w analizowanym
okresie), mazowieckie 238 tys. (115 poarw), dzkie 144,8 tys. (131 poarw), lskie
136,6 tys. (180 poarw), warmisko-mazurskie 115,3 tys. (42 poary), maopolskie 111,5
tys. (103 poary) oraz witokrzyskie 111,3 tys. (44 poary). redni poziom wojewdzki to
91,5 tys./poar (rycina 202 b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
procesy technologiczne, magazynowanie wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne;
b. w przeliczeniu na poar
W grupie statystycznej nieustalone najwiksze straty bezwzgldne zanotowano: na Mazowszu
(1020 mln), na Pomorzu (552,7 mln), w Maopolsce (533 mln), na lsku (436 mln), w Wielkopolsce (368,9 mln) i na Dolnym lsku (353,6 mln). rednia wojewdzka wyniosa 294,7 mln z
(rycina 203 a, na podstawie zacznika 34). Pod wzgldem szacunkowych strat na poar znajduj si w kolejnoci wojewdztwa: witokrzyskie (97,8 tys. z), dzkie (69,2 tys.), wielkopolskie
(51,3 tys.) i podlaskie (48,4 tys.). redni poziom wojewdzki wynis 31,7 tys./poar (rycina 203
b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
nieustalone wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
Najwiksze straty bezwzgldne w grupie podpalenia zarejestrowano w wojewdztwach: mazowieckim (192,7 mln), dzkim (93,6 mln), zachodniopomorskim (84,4 mln), maopolskim (73,2
mln), dolnolskim (70,8 mln), wielkopolskim (67,1 mln) i pomorskim (63,2 mln). rednia wojewdzka wyniosa 61,1 mln z (rycina 204 a, na podstawie zacznika 34). Pod wzgldem szacunkowych strat na poar wyrniy si: dzkie (5,6 tys. z), wielkopolskie (4,3 tys.), pomorskie
(2,7 tys.), opolskie (2,1 tys.) i mazowieckie (1,9 tys.). redni poziom wojewdzki wynis 1,9
tys./poar (rycina 204 b, na podstawie zacznika 35).
a.
b.
podpalenia wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
W ostatniej grupie statystycznej, inne, najwiksze straty bezwzgldne zanotowano w kolejnoci
w wojewdztwach: mazowieckim (109,4 mln), dzkim (92,5 mln), maopolskim (90,8 mln),
dolnolskim (79,1 mln), wielkopolskim (73,6 mln), lskim (67,8 mln), pomorskim (64 mln)
i opolskim (63,9 mln). rednia wojewdzka wyniosa 58,6 mln z (rycina 205 a, na podstawie
zacznika 34). Pod wzgldem szacunkowych strat na poar wyrniy si wojewdztwa: opolskie (22,1 tys.), podlaskie (20,2 tys.), witokrzyskie (17,1 tys.), maopolskie (14,8 tys.) i dzkie
(14,3 tys.). redni poziom wojewdzki wynis 11,6 tys. (rycina 205 b, na podstawie zacznika
35).
a.
b.
inne wg wojewdztw: a. wartoci bezwzgldne; b. w przeliczeniu na poar
4. PODSUMOWANIE
Analiza przeprowadzonych bada statystycznych skania do sformuowania wielu wnioskw.
W ramach podsumowania przedstawiono najistotniejsze z nich, dotyczce:
zakresu informacyjnego informacji ze zdarzenia,
procesu aktualizacji Zasad ewidencjonowania zdarze,
zasad tworzenia meldunkw,
wstpnej kontroli poprawnoci danych,
systemowej analizy jakoci danych na poziomie centralnym,
potencjalnych moliwoci wykorzystania opracowanych wynikw bada.
Kierujc si znan sentencj: S trzy stopnie nieprawdy: kamstwa, wielkie kamstwa i statystyki63 nie sposb si nie zgodzi, e prace analityczne s na tyle wartociowe, na ile wartociowe
s dane wejciowe. Naley pamita, e wikszo obszaru funkcjonalnego systemu SWD-ST jest
zwizana z niczym innym jak popularnym w wiecie informatycznym obszarem data mining
(gboka analiza danych). Rnica polega na tym, e w PSP analizowana jest znacznie mniejsza
liczba danych ni np. w bankach czy duych korporacjach, przy stosunkowo prostych mechanizmach selekcji danych. Dlatego te mechanizmy wprowadzania, nadzoru i selekcji danych powinny by takie same jak w przypadku systemw klasy BI (ang. Business Inteligence). Aby
w peni wykorzysta coraz lepiej funkcjonujcy system SWD-ST, naley skoncentrowa si na
problemach natury organizacyjnej. W pierwszej kolejnoci naley przeprowadzi proces aktualizacji zawartoci informacji ze zdarzenia w taki sposb, aby zachowa minimalny zakres danych
funkcjonujcych na przestrzeni 2000-2014, jednoczenie poszerzajc ich zakres. Naley pamita, e struktura IZ powstaa wiele lat temu i wymaga wprowadzenia zmian podyktowanych
obecnym i przyszym zapotrzebowaniem na informacj. Mwic o poszerzaniu zakresu informacyjnego, naleaoby przeprowadzi gruntowan analiz zawartoci raportw funkcjonujcych
w innych krajach na wiecie, a przynajmniej w Unii Europejskiej. Proces ten powinien zakoczy
si przyjciem poprzez kierowanie si dobrymi praktykami minimalnego zakresu danych,
ktry w dalszej kolejnoci zostaby przekonwertowany do nowego modelu danych. Zachowanie
trzonu historycznej i docelowej informacji ze zdarzenia umoliwioby w przyszoci porwnywanie danych z okresu kilkudziesiciu lat.
Kolejnymi istotnymi kwestiami s forma i czasookres aktualizacji danych w PSP, znanych pod
nazw Zasady ewidencjonowania zdarze. Naley pamita, e wprowadzanie duych zmian
w systemie rocznym uniemoliwi zachowanie cigoci danych, a tym samym moliwo ich
porwnywania. Naley w tym miejscu unika wpywu decyzji politycznych na ksztat jakoci
danych.
Majc przyjt sta struktur zawartoci informacyjnej i zasad jej aktualizacji mona by skoncentrowa si na mechanizmie wprowadzania danych (tworzenia meldunkw) i ich jakoci. Proces wprowadzania danych jest niezwykle istotny. Majc przyjt struktur danych (model danych), mona poczyni starania w kierunku opracowania systemowego rozwizania walidacji
Informacje co do autora sentencji s sprzeczne. W niektrych opracowaniach jako autora podaje si
brytyjskiego polityka Sir Charlesa Wentwortha Dilkea. Sentencj przypisuje si rwnie Oskarowi Wildeowi; do rozpropagowania tej sentencji na wiecie przyczyni si pisarz Mark Twain.
63
danych. Oznacza to, e ju na etapie wprowadzania danych system zwraca uwag, waliduje
bdnie wprowadzone dane. Po raz kolejny naley z du stanowczoci podkreli, e zmiany
modelu danych i zasad ich ewidencjonowania w trakcie ycia systemu pocigaj za sob konieczno weryfikacji mechanizmw walidujcych. Przestrzeganie opisanych powyej regu,
bardziej natury organizacyjnej ni teleinformatycznej, spowoduje konieczno przeprowadzania
cyklicznej, systemowej analizy jakoci danych na poziomie centralnym, do przedziaw co najwyej kwartalnych.
Rzetelnie przygotowane dane przekadaj si na potencjalnie szeroki zakres ich wykorzystania.
W szczeglnoci mog mie one zastosowanie w krtko- i dugofalowym procesie planowania
operacyjnego i analiz komend wojewdzkich, a z ca pewnoci na poziomie strategicznym KG
PSP.
Podsumowujc naley stwierdzi, e przedstawione Pastwu opracowanie stanowi wartociowe
rdo wiedzy do wykorzystania w rnych obszarach dziaalnoci sub ratowniczych, funkcjonowania systemu ochrony przeciwpoarowej i ratownictwa (PSP, wydziay zarzdzania kryzysowego urzdw wojewdzkich) oraz bezpieczestwa wewntrznego pastwa (policja, sdy,
prokuratury). Z pewnoci moe by pomocnym materiaem analitycznym do wykorzystania
w polityce ubezpieczeniowej realizowanej przez towarzystwa ubezpieczeniowe.
Kolejnym obszarem wykorzystania bada statystycznych moe by rodowisko naukowodydaktyczne oraz studenci uczelni na kierunkach zwizanych z ochron przeciwpoarow i szeroko rozumianym bezpieczestwem. Opracowanie moe stanowi rwnie ciekawe uzupenienie literaturowe podczas przygotowywania prac przejciowych i kocowych.
LITERATURA
1.
Abakus Systemy Teleinformatyczne, Podrcznik uytkownika systemu SWD-ST 2.5 (rdo:

http://swdst.pl/wp-content/uploads/pliki/instrukcja_swd_st_2.5.pdf , dostp: 07-11-2014
r.).
2.
Bieniek K., Susza w Polsce w 2012 r. Informacje klimatologiczne, materia pokonferencyjny,

Warszawa 2012.
3.
Brushlinsky N.N., Sokolov S.V, Wagner P., Hall J.R., World Fire Statistics, Report No. 10 of
Centre of Fire Statistics of CTIF, Interschutz 2005.
4.
GUS, Baza Danych Lokalnych, Kategoria: Ludno, Grupa: Stan ludnoci i ruch naturalny,
Podgrupa: Ludno wedug grup wieku i pci, dane zgodnie z faktycznym miejscem zamieszkania wedug podziau administracyjnego na dzie 31 XII,
http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks (dostp: 02.04.2014 r.).
5.
6.
Kowalski ., Statystyka, Wyd. BelStudio, Warszawa 2005.
7.
Mazur R., Guzewski P., Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata
2007-2012. Analiza statystyczna przypuszczalnych przyczyn poarw obiektw mieszkalnych
w skali kraju i miasta, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2014, nr 3.
8.
Mazur R., Kwasiborski A., Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata
2007-2012. Poary, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2013, nr 2.
9.
Mazur R., Marzec M., Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata
2007-2012. Miejscowe zagroenia, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza 2013, nr 3.
Lorenc H., Laskowska A., Ceran M., Mierkiewicz M., Sasim M., Wita A., Susza w Polsce 2006
r. Przyczyny, natenie, zasig, wnioski na przyszo, raport Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa 2006.
10. Mazur R., Ocena stopnia bezpieczestwa w aspekcie statystyk zdarze za lata 2007-2012. Czasowo-przestrzenna charakterystyka zagroe poarowych obiektw mieszkalnych w systemie
informacji przestrzennej (GIS), na przykadzie m.st. Warszawa, Bezpieczestwo i Technika
Poarnicza 2014, nr 2.
11. Portal Abakus Systemy Teleinformatyczne (rdo: http://abakus.net.pl/produkty.html,

http://abakus.net.pl/products/swdst25.html, http://abakus.net.pl/products/swdst30.html,
dostp: 07-11-2014 r.).
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za rok 2004, KG PSP, Warszawa 2005.
22. Praca zbiorowa, Gwny Urzd Statystyczny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, seria Studia
i prace statystyczne nr 21, pt. Poary w latach 1958-1968, Warszawa, czerwiec 1969.
23. Praca zbiorowa, Zasady ewidencjonowania zdarze w Systemie Wspomagania Decyzji ST 3,

KG PSP, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, Warszawa 2012.


26. Rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 29 grudnia 1999 r.

(Dz.U. 99.111.1311).

(Dz.U. 11.46.239).
ZACZNIKI
Zacznik 1
Bezwzgldna liczba poarw w Polsce w latach 2004-2013 wedug wojewdztw
rok
lp|odsetek
ogem
2004
LP
2005
[%]
LP
2006
[%]
LP
2007
[%]
LP
2008
[%]
LP
2009
[%]
LP
2010
[%]
LP
2011
[%]
LP
2012
[%]
LP
2013
[%]
LP
[%]
rednia
146 728 100 184 316 100 165 353 100 151 069 100 161 744 100 159 122 100 135 555 100 171 839 100 183 888 100 126 426 100 158 604
dolnolskie
kujawskopomorskie
lubelskie
16 377
11
16 169
16 041
10
14 471
10
18 506
11
16 109
10
14 482
11
19 248
11
19 102
10 12 994
10
16 350
8138
10 102
8456
7454
8779
8669
6716
8048
8645
6124
8113
7037
9446
8747
7425
7161
7443
6101
7093
9645
5922
7602
lubuskie
6760
6115
7660
5509
6198
5647
5295
6607
dzkie
9921
13 621
10 156
8133
10 328
9767
7702
11 310
6146
4759
6070
12 618
7207
10 076
maopolskie
7735
10 960
8808
11 578
9801
9647
10 486
12 765
15 299
8690
10 577
mazowieckie
20 514
14
31 495
17
24 393
15
19 464
13
21 785
13
22 026
14
17 171
13
20 658
12
26 038
14 16 557
13
22 010
opolskie
3932
4675
3791
3997
4568
4108
3025
4785
4741
3268
4089
podkarpackie
4520
6176
6337
7694
5367
5928
5256
6665
9583
6056
6358
podlaskie
4210
5426
5895
4353
4404
4869
3699
3771
4379
3065
4407
7881
pomorskie
8538
10 439
10 347
9233
9630
10 813
9143
9484
8746
lskie
16 831
11
22 588
12
16 204
10
20 733
14
20 318
13
19 974
13
17 033
13
25 445
15
23 546
witokrzyskie
4493
7790
5843
5729
5526
5777
4134
7101
warmisko--mazurskie
6965
8212
9138
7654
7209
8872
7910
6556
wielkopolskie
10 686
10 816
11 589
8889
12 463
10 202
8214
10 923
zachodniopomorskie
10 071
10 286
11 948
8753
9701
9271
9188
11 380
rdo: Opracowanie R. Mazur na podstawie: Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za lata 2004-2013, KG PSP.
LP Liczba Poarw
9425
13 16 716
13
19 939
9503
5027
6092
6806
6485
7581
10 326
7517
10 163
8765
8158
9752
Zacznik 2
Liczba poarw w przeliczeniu na 100 tys. mieszkacw w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rednia
ogem
384,4
483
433,7
396,3
424,1
416,9
351,8
445,9
477,2
328,1
414,2
dolnolskie
566,1
559,8
556,5
502,7
643,2
560
496,4
660
655,4
445,9
564,6
kujawsko-pomorskie
393,5
488,4
409,2
360,8
424,5
419
320
383,5
412,4
292,1
390,3
lubelskie
322
433,4
402,6
342,8
331,2
345
280
326,6
445,4
273,5
350,2
lubuskie
669,9
605,9
759,5
546,3
614,3
559,1
517,5
645,7
600,6
465,1
598,4
dzkie
383,4
528,5
395,8
318,2
405,2
384,3
302,9
446,4
499,8
285,5
395
maopolskie
237,3
335,6
269,3
353,1
298,2
292,5
314,3
381,4
456,1
259,1
319,7
mazowieckie
398,6
610,6
471,7
375,1
418,6
421,8
326
390,8
491,1
312,3
421,7
opolskie
373,9
446,3
363,8
385,4
442,2
398,4
297,4
471,9
469,3
323,5
397,2
podkarpackie
215,4
294,3
302,1
366,8
255,6
282,1
247
313,1
449,9
284,3
301,1
podlaskie
350,1
452,3
492,9
365
369,6
409,3
307,4
314
365,3
255,7
368,1
pomorskie
389,1
474,7
469,6
417,6
433,9
484,9
401,8
415,3
381,9
344,1
421,3
lskie
358
482,1
347
445,5
437,4
430,4
367,5
550
510,1
362,1
429
witokrzyskie
348,6
606,2
456,5
449,1
434,2
454,8
322,3
555,6
745,9
394,6
476,8
warmisko-mazurskie
487,5
574,8
640,4
536,7
505,2
621,7
544,1
451,3
469,2
447
527,8
wielkopolskie
317,5
320,7
343
262,5
366,8
299,3
238,3
316,1
298,3
217,1
298
zachodniopomorskie
594,2
607,1
705,8
517,2
573
547,5
533
660,6
509,2
473,9
572,2
rdo: Opracowa: R. Mazur na podstawie: Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za lata 2004-2013, KG PSP; danych statystycznych BDL
GUS.
Zacznik 3
Rozkad wskanikw tempa dynamiki zmian poarw w Polsce w latach 2004-2013. Kolumna 1 rok nastpny do 2004; kolumna 2 rok
nastpny do poprzedniego
Polska
Polska
dolnolskie
dolnolskie
kujawsko-pomorskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubelskie
lubuskie
lubuskie
dzkie
dzkie
maopolskie
maopolskie
mazowieckie
mazowieckie
opolskie
opolskie
podkarpackie
podkarpackie
podlaskie
podlaskie
pomorskie
pomorskie
lskie
lskie
witokrzyskie
witokrzyskie
warmisko-mazurskie
warmisko-mazurskie
wielkopolskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
zachodniopomorskie
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za lata 2004-2013, KG PSP.
Zacznik 4
rednia roczna liczba poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg rodzaju obiektu
uytecznoci
rodki
uprawy,
mieszkalne produkcyjne magazynowe
lasy
publicznej
transportu
rolnictwo
ogem
2611
27171
2447
1222
8048
7969
35 981
dolnolskie
234
3050
209
122
725
444
4304
kujawsko-pomorskie
128
1294
171
67
419
492
1079
lubelskie
121
1295
84
50
376
351
2382
lubuskie
90
906
90
48
253
664
1603
dzkie
166
1905
162
75
558
615
2349
maopolskie
188
1819
175
73
593
225
3146
mazowieckie
416
4060
262
164
1250
1829
4770
opolskie
74
631
79
54
219
152
951
podkarpackie
100
982
113
46
310
352
2909
podlaskie
82
1049
80
31
238
254
727
pomorskie
192
2003
189
94
575
344
1027
lskie
304
2936
276
116
887
623
2107
witokrzyskie
65
701
52
31
241
585
2395
warmisko-mazurskie
118
1560
108
49
311
160
1764
wielkopolskie
182
1491
256
114
682
587
1808
zachodniopomorskie
152
1492
143
87
411
290
2660
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie: Praca zbiorowa, Biuletyn Informacyjny PSP za lata 2004 2013, KG PSP.
rodzaj obiektu
inne obiekty
73 247
7274
4485
2948
2417
4251
4355
9256
1934
1549
1943
5007
12 709
2024
3515
5063
4518
Zacznik 5
Bezwzgldna liczba poarw wg wielkoci w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
Rok
2004
2005
Bardzo
Suma Mae rednie
due
76
184316 167465 16123
2006
Bardzo
Suma Mae rednie
due
77
165190 152525 11914
2007
Bardzo
Suma Mae rednie
due
76
151069 142300 8265
2008
Bardzo
Suma Mae rednie
due
64
161744 152061 8979
Suma
146728 132411
13519
722
602
Bardzo
due
102
Dolnolskie
16377 14363
1893
112
16169 14493
1589
75
12
16046 14778
1190
72
14471 13667
757
38
18506 17053
1365
78
10
Kujawsko-pomorskie
8138
7517
570
50
10102
9407
655
38
8456
7919
475
55
7454
7106
312
31
8779
8345
393
38
Lubelskie
7037
6190
811
34
9446
8459
963
24
8743
7871
845
26
7425
6793
602
27
7161
6550
584
24
Lubuskie
6760
5529
1123
97
11
6115
5448
611
53
7660
6911
694
48
5509
5215
266
24
6198
5839
309
44
dzkie
9921
9170
710
36
13621 12523
1046
42
10
10156
9514
596
42
8133
7740
374
16
10328
9706
577
39
Maopolskie
7735
7068
638
24
10960
9773
1155
28
8655
8092
553
11578 10730
823
24
9801
9170
604
20
Mazowieckie
20514 19137
1330
40
31495 28939
2497
53
24393 22775
1568
41
19464 18643
795
23
21785 20720
1023
32
10
Opolskie
3932
3533
371
26
4675
4300
352
21
3783
3536
212
34
3997
3782
197
16
4568
4229
295
37
Podkarpackie
4520
3851
646
22
6176
5164
991
21
6343
5524
793
24
7694
6574
1087
29
5367
4817
537
10
Podlaskie
4210
3815
373
19
5426
4840
553
31
5895
5185
678
29
4353
4037
295
20
4404
4065
315
23
Pomorskie
8538
7987
523
25
10439
9844
560
30
10347
9758
555
30
9233
8888
315
25
9630
9292
309
23
lskie
16831 15742
1045
39
22588 20926
1601
51
10
16204 15589
573
35
20733 19862
816
47
20318 19486
773
48
11
witokrzyskie
4493
3872
617
7790
6597
1182
11
5843
5238
594
5729
5185
531
12
5526
5037
479
Warmisko-mazurskie
6965
6252
664
43
8212
7604
560
41
9132
8321
763
44
7654
7327
292
33
7209
6847
309
40
13
Wielkopolskie
10686
9783
837
56
10
10816
9968
766
74
11586 10657
831
93
8889
8427
407
45
10
12463 11706
678
70
Zachodnio-pomorskie
10071
8602
1368
2009
96
10286
9180
1042
2010
58
11948 10857
994
2011
84
13
8753
8324
396
2012
30
9701
429
2013
67
Suma
Mae
rednie
Due
Wielko poaru
Suma
Mae
Rok
Wielko poaru
rednie
Due
Bardzo
Suma Mae rednie
due
79
135555 127768 7352
Due
651
Due
382
Bardzo
Suma Mae rednie
due
53
171839 160720 10557
Due
675
Due
482
Bardzo
Suma Mae rednie
due
80
183888 168540 14597
Due
440
Due
674
9199
Bardzo
Suma Mae rednie
due
77
126426 119934 6083
Due
Due
340
rednia
Bardzo
Mae rednie Due Bardzo due
due
69
147307 10664 542
75
Suma
159122 149341
9255
447
Dolnolskie
16109 15185
864
55
14482 13698
741
34
19248 17995
1202
43
19102 17792
1231
69
10
12994 12469
489
32
15149
1132
61
Kujawsko-pomorskie
8669
8175
455
34
6716
6425
267
20
8048
7659
347
38
8645
8133
469
41
6124
5857
245
19
7654
419
36
Lubelskie
7443
6767
660
14
6101
5703
376
20
7093
6571
506
16
9645
8511
1089
41
5922
5506
405
10
6892
684
24
Lubuskie
5647
5329
294
20
5295
5033
238
24
6607
6203
366
35
6146
5745
363
32
4759
4542
203
10
5579
447
39
dzkie
9767
9224
511
27
7702
7293
386
18
11310 10644
628
31
12617 11608
949
55
7207
6836
335
27
9426
611
33
Maopolskie
9647
8912
709
21
10486
9657
805
24
12765 11691
1043
28
15299 13674
1575
47
8690
8201
474
13
9697
838
24
Mazowieckie
22026 20843
1158
20
17171 16436
709
21
20658 19539
1090
19
10
26038 23895
2105
31
16557 15725
789
34
20665
1306
31
Opolskie
4108
3848
231
27
3025
2831
175
18
4785
4452
309
22
4741
4390
316
31
3268
3063
181
21
3796
264
25
Podkarpackie
5928
5293
618
13
5256
4553
683
19
6665
5771
876
16
9583
7777
1734
70
6056
5474
567
15
5480
853
24
Podlaskie
4869
4415
420
31
3699
3426
255
14
3771
3489
260
20
4380
3984
371
23
3065
2854
188
20
4011
371
23
Pomorskie
10813 10349
437
22
9143
8777
345
20
9484
9163
294
23
8746
8416
310
14
7881
7567
290
19
9004
394
23
lskie
19974 19050
882
35
17033 16284
707
34
25445 23876
1506
54
23546 21932
1529
78
16716 16067
610
31
18881
1004
45
witokrzyskie
5777
5290
475
11
4134
3818
309
7101
6398
691
10
9503
8219
1261
23
5027
4648
372
5430
651
10
Warmisko-mazurskie
8872
8334
506
27
7910
7382
481
44
6556
6240
285
28
6806
6398
369
38
6485
6158
296
28
7086
453
37
Wielkopolskie
10202
9586
564
46
8214
7811
367
29
10923 10401
465
42
15
10326
9740
539
36
11
7517
7182
303
23
9526
576
51
Zachodnio-pomorskie
9271
8741
471
44
15
9188
8641
508
36
11380 10628
689
57
8765
8326
387
45
8158
7785
336
32
9028
662
55
Zacznik 6
Bezwzgldna liczba poarw wg wielkoci w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw
Rok
Wielko poaru
Uytecznoci publicznej
Suma
2820
Mieszkalne
25059 24079
950
30
26382 25362
988
28
26715
25677
1000
36
26454 25488
933
32
Produkcyjne
2321
1937
315
52
17
2482
2098
323
45
16
2490
2082
331
58
19
2489
2107
309
59
14
Magazynowe
1361
1142
170
35
14
1258
1039
178
28
13
1295
1097
161
29
1266
1047
165
38
16
rodki transportu
6995
6952
43
7593
7549
42
8144
8106
36
7739
7711
26
Lasy
7006
6386
590
30
12169 10999
1157
13
11555
10827
696
32
7101
6679
417
Uprawy i rolnictwo
37096 27399
9175
483
39
44188 34064
9638
453
33
34505
27155
6857
463
30
30448 25216
4955
254
23
Inne obiekty
64070 61856
2144
67
87365 83613
3676
69
77503
75006
2445
40
12
72890 71482
1369
36
Due
16
20
45
32
0
3
293
73
Bardzo due
9
4
19
13
0
1
27
7
Mae
2660
Rok
Wielko poaru
Mieszkalne
Produkcyjne
Magazynowe
rodki transportu
Lasy
Uprawy i rolnictwo
Inne obiekty
Rok
Wielko poaru
Mieszkalne
Produkcyjne
Magazynowe
rodki transportu
Lasy
Uprawy i rolnictwo
Inne obiekty
2004
rednie
Due
132
25
Bardzo due Suma

3
2879
Mae
2741
2008
Suma Mae
2700 2588
27195 26166
2366 1999
1383 1127
7896 7857
8010 7598
34359 28401
77835 76325
Suma Mae
2407 2259
29144 27954
2360 1986
1134 907
8328 8281
8879 7706
53525 44289
78111 75158
rednie
92
999
296
196
38
400
5504
1454
2012
rednie
119
1154
317
166
46
1117
8819
2859
2005
rednie
Due
121
14
Bardzo due Suma

3
2873
Mae
2727
2009
Due
15
29
43
42
1
12
413
47
Bardzo due
5
1
28
18
0
0
41
9
Suma Mae
2546 2411
27491 26447
2198 1800
1197 978
8469 8436
8660 7932
33933 28547
74628 72790
Due
24
35
41
47
1
55
384
87
Bardzo due
5
1
16
14
0
1
33
7
Suma Mae
2318 2201
27491 26547
2068 1725
976
796
7815 7777
4428 4217
26977 23396
54353 53275
rednie
Due
111
18
1015
29
332
52
176
29
33
0
712
16
5080
266
1796
37
2013
rednie
Due
92
24
916
28
285
40
146
20
38
0
207
4
3358
194
1041
30
2006
rednie
126
Due
15
Bardzo due Suma

5
2682
Mae
2570
2010
Bardzo due
6
0
14
14
0
0
40
5
Suma
2467
28274
2211
1096
8879
4198
26416
62013
Bardzo due
1
0
18
14
0
0
29
7
Mae
2476
26143
1962
1006
8011
7325
29291
71107
Mae
2327
27257
1838
904
8837
3966
22153
60485
rednie
Due
Bardzo due
118
20
2
995
21
1
317
42
14
149
34
9
36
5
1
228
4
0
4025
216
22
1484
40
4
rednia
rednie Due Bardzo due
112
19
5
999
29
1
317
48
18
169
33
13
38
1
0
599
17
0
6317
342
32
2087
53
6
Bardzo due
6
2011
Suma Mae
2418 2278
27521 26455
2453 2049
1253 1022
8640 8601
7411 6939
38371 32290
83763 81077
2007
rednie
Due
91
15
rednie
115
1042
340
186
39
468
5761
2606
Zacznik 7
Bezwzgldna liczba ofiar miertelnych poarw w Polsce w latach 2004-2013
rok
2004
2005
2006
2007
2008
lp|odsetek
ogem
2009
2010
2011
2012
2013
LP % LP % LP % LP % LP % LP % LP % LP % LP % LP %
486 100 605 100 609 100 606 100 594 100 584 100 525 100 587 100 565 100 517 100
rednia
568
dolnolskie
kujawsko-pomorskie
36
24
7
5
46
24
8
4
55
31
9
5
54
32
9
5
57
25
10
4
55
20
9
3
43
13
8
2
35
26
6
4
48
23
8
4
40
33
8
6
47
25
lubelskie
lubuskie
32
7
7
1
43
17
7
3
41
14
7
2
49
17
8
3
36
25
6
4
32
16
5
3
42
16
8
3
45
11
8
2
40
12
7
2
34
10
7
2
39
15
dzkie
maopolskie
43
53
9
11
62
34
10
6
44
36
7
6
48
51
8
8
51
41
9
7
41
39
7
7
43
22
8
4
69
36
12
6
34
40
6
7
42
29
8
6
48
38
mazowieckie
opolskie
78
12
16
2
87
11
14
2
95
14
16
2
97
10
16
2
86
8
14
1
83
12
14
2
82
9
16
2
86
9
15
2
84
9
15
2
74
17
14
3
85
11
podkarpackie
16
21
27
17
21
12
22
18
21
20
20
podlaskie
21
49
28
24
19
30
28
31
39
26
30
pomorskie
lskie
24
69
5
14
31
59
5
10
31
68
5
11
28
75
5
12
36
89
6
15
44
85
8
15
29
82
6
16
26
107
4
18
35
72
6
13
32
62
6
12
32
77
witokrzyskie
6
warmisko-mazurskie 27
1
6
24
34
4
6
19
34
3
6
12
25
2
4
22
23
4
4
17
17
3
3
22
12
4
2
19
17
3
3
19
36
3
6
11
23
2
4
17
25
4
4
33
30
5
5
51
21
8
3
34
33
6
5
24
31
4
5
35
46
6
8
32
28
6
5
34
18
6
3
27
26
5
5
32
32
6
6
32
28
wielkopolskie
zachodniopomorskie
20
18
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie danych statystycznych KG PSP (www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.).
LP Liczba Poarw
Zacznik 8
Bezwzgldna liczba rannych w poarach w Polsce w latach 2004-2013
rok
lp|odsetek
Polska
dolnolskie
kujawskopomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmiskomazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
2004
LP
%
2940 100
270
9
2005
LP
%
3211 100
253
8
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rednia
LP
%
LP
%
LP
%
LP
%
LP
%
LP
%
LP
%
LP
%
3259 100 3189 100 3699 100 3943 100 4251 100 4325 100 4186 100 4106 100 3711
200
6
280
9
333
9
347
9
337
8
395
9
385
9
381
9
318
143
145
136
188
139
187
206
200
197
186
173
162
84
283
274
324
54
74
102
218
459
67
6
3
10
9
11
2
3
3
7
16
2
152
79
368
216
349
64
69
156
240
490
65
5
2
11
7
11
2
2
5
7
15
2
146
97
380
222
327
59
76
94
265
507
80
4
3
12
7
10
2
2
3
8
16
2
139
105
303
216
348
82
87
106
226
535
62
4
3
10
7
11
3
3
3
7
17
2
182
87
453
227
406
107
94
99
252
526
112
5
2
12
6
11
3
3
3
7
14
3
159
79
627
193
402
115
89
113
307
470
142
4
2
16
5
10
3
2
3
8
12
4
198
88
645
242
384
105
155
94
322
628
174
5
2
15
6
9
2
4
2
8
15
4
209
93
655
223
406
122
143
88
298
660
167
5
2
15
5
9
3
3
2
7
15
4
182
105
401
259
420
144
190
128
262
753
111
4
3
10
6
10
3
5
3
6
18
3
200
107
332
250
459
146
151
99
328
705
97
5
3
8
6
11
4
4
2
8
17
2
173
92
445
232
383
100
113
108
272
573
108
131
198
223
141
198
232
220
192
165
167
187
177
221
262
235
302
337
283
345
302
304
277
118
146
185
136
182
144
170
129
182
194
159
rdo: Opracowanie wasne R. Mazur na podstawie danych statystycznych KG PSP (www.kgpsp.gov.pl, dostp: maj 2014 r.).
LP Liczba Poarw
Zacznik 9
Poszkodowani w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg kodu obiektu
rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
kod obiektu
R
uytecznoci publicznej 7 73 6 93 11 104 2 77
4
97
5
83
mieszkalne
382 2057 461 2187 474 2322 486 2257 493 2673 475 2983
produkcyjne
5 121 8 106 9 103 15 99
6 139 9 154
magazynowe
4 47 1 36 2 46 2 24
1
54
2
39
rodki transportu
40 193 58 270 43 176 55 202 41 246 44 263
lasy
1 18 2 23 3 19 0 10
2
25
2
16
uprawy i rolnictwo
23 263 36 288 23 279 16 220 22 289 16 227
inne obiekty
19 142 24 140 32 146 19 155 25 176 31 178
suma wg obiektw 481 2914 596 3143 597 3195 595 3044 594 3699 584 3943
suma wg wojewdztw 486 2940 605 3211 609 3259 606 3189 594 3699 584 3943
procent zgodnoci* 99 99 99 98 98 98 98 95 100 100 100 100
2010
R
4 103
435 3296
5 132
1
52
44 254
1
6
14 232
21 176
525 4251
525 4251
100 100
2011
R
4
85
470 3310
4 115
1
39
47 276
0
19
24 248
37 234
587 4326
587 4325
100 100
2012
R
8 100
444 3038
8 129
4
66
42 259
2
28
25 314
32 252
565 4186
565 4186
100 100
2013 rednia
R
3
84
5
90
422 3162 454 2729
4 133 7
123
0
41
2
44
34 232 45 237
1
11
1
18
28 213 23 257
25 230 27 183
517 4106
517 4106
100 100
* Procent zgodnoci oznacza odsetek poszkodowanych wygenerowanych w systemie SWD-ST PSP wg wojewdztw w porwnaniu z danymi zagregowanymi wg
rodzaju obiektu. Dane wg wojewdztw opracowane zostay na podstawie danych statystycznych zamieszczonych na stronie KG PSP, publikowanych odpowiednio
za 2004 r. na pocztku 2005 r., za 2006 r. na pocztku 2007 r. itd. W latach 2004-2009 proces przesyu danych statystycznych baz wojewdzkich do bazy krajowej
odbywa si w pewnych zaoonych cyklach, std wygenerowanie danych na pocztku roku mogo by zrealizowane w oparciu o niepene dane za rok poprzedni.
Z drugiej strony dane statystyczne wg kodu obiektu wygenerowano wg stanu bazy danych archiwalnej KG PSP na czerwiec 2014 r. Od 2010 r. proces synchronizacji
danych pomidzy bazami wojewdzkimi a krajow odbywa si w czasie prawie rzeczywistym.
ofiary miertelne
R ranni
Zacznik 10
Suma ofiar miertelnych poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg wielkoci poaru
wielko poaru
mae
rednie
rednia wojewdzka
294
50
dolnolskie
407
55
kujawsko-pomorskie
152
29
lubelskie
324
67
lubuskie
124
20
dzkie
420
55
maopolskie
306
74
mazowieckie
710
135
opolskie
92
17
podkarpackie
134
59
podlaskie
203
89
pomorskie
273
37
lskie
716
48
witokrzyskie
144
25
warmisko-mazurskie
200
40
wielkopolskie
274
38
zachodniopomorskie
225
27
ogem*
4704
815
due
4,8
7
3
3
1
7
3
3
2
2
3
6
3
2
3
3
26
77
bardzo due
0,9
0
0
0
0
0
0
5
0
0
0
0
2
0
0
7
0
14
*Suma poszkodowanych zawartych w tabeli moe nieznacznie rni si od oglnej liczby poszkodowanych zawartych w biuletynach informacyjnych PSP za lata
2004-2013 lub danych statystycznych zamieszczonych na stronie KG PSP. W latach 2004-2009 proces przesyu danych z baz wojewdzkich systemu SWD-ST do
bazy krajowej odbywa si w pewnych zaoonych cyklach, std wygenerowanie danych na pocztku roku mogo by zrealizowane w oparciu o niepene dane za rok
poprzedni.
Zacznik 11
Suma rannych w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg wielkoci poaru
wielko poaru
mae
rednie
due
rednia wojewdzka
1955
276
43
dolnolskie
2713
386
37
kujawsko-pomorskie
1132
179
49
lubelskie
1391
313
24
lubuskie
793
100
19
dzkie
3971
369
66
maopolskie
1841
412
52
mazowieckie
3191
507
57
opolskie
826
140
23
podkarpackie
865
230
27
podlaskie
858
180
35
pomorskie
2293
334
65
lskie
5335
333
47
witokrzyskie
908
153
14
warmisko-mazurskie
1548
221
70
wielkopolskie
2284
386
53
zachodniopomorskie
1332
174
60
ogem*
31281
4417
698
bardzo due
17,2
35
3
1
9
28
19
47
6
5
6
17
18
2
14
52
13
275
*Suma poszkodowanych zawartych w tabeli moe nieznacznie si rni od oglnej liczby poszkodowanych zawartych w biuletynach informacyjnych PSP za lata
2004-2013 lub danych statystycznych zamieszczonych na stronie KG PSP. W latach 2004-2009 proces przesyu danych z baz wojewdzkich systemu SWD-ST do
bazy krajowej odbywa si w pewnych zaoonych cyklach, std wygenerowanie danych na pocztku roku mogo by zrealizowane w oparciu o niepene dane za rok
poprzedni.
Zacznik 12
Suma przypuszczalnych przyczyn poarw w Polsce w latach 2004-2013 w podziale na kategorie statystyczne wg wojewdztw
procesy
technologiczne, nieustalone podpalenia
magazynowanie
Polska
468 110
87 781
61 600
32 959
1526
211 704
601 172
rednia wojewdzka
29 257
5486
3850
2060
95
13 232
37 573
dolnolskie
54 998
10 846
4170
2597
107
36 935
43 177
kujawsko-pomorskie
5085
3203
2090
1000
39
11 253
25 232
lubelskie
32 472
5607
4362
1967
72
6795
21 062
lubuskie
14 781
3994
1998
1214
57
4972
30 387
dzkie
63 128
4089
5547
3817
131
105
16 868
maopolskie
22 802
5393
4157
2292
103
17 210
47 586
mazowieckie
48 721
8467
10 163
4078
115
33 689
100 006
opolskie
8421
2209
1447
1080
54
6578
18 024
podkarpackie
15 612
4231
2581
1099
105
12 844
24 437
podlaskie
11 362
4710
2593
1235
120
3835
17 535
pomorskie
34 128
6710
3605
1831
98
18 937
23 037
lskie
63 692
4544
5850
2466
180
22 573
90 914
witokrzyskie
11 509
1484
2339
1842
44
148
40 772
warmisko--mazurskie
10 015
8680
1816
732
42
11 865
38 625
wielkopolskie
54 104
6147
6386
4512
175
7188
15 466
zachodniopomorskie
17 280
7467
2496
1197
84
16 777
48 044
rdo: Opracowa: M. Grabarczyk (CNBOP-PIB), R. Mazur, D. Bodalski (CNBOP-PIB) na podstawie danych statystycznych KG PSP.
grupa statystyczna
nieostrono
urzdzenia
ogrzewcze
urzdzenia
elektryczne
rodki
transportu
inne
91 904
5744
10 704
11 177
3755
3199
6470
6140
10 630
2900
2556
2667
5481
9090
2757
3405
7598
3375
Zacznik 13
Suma przypuszczalnych przyczyn poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii statystycznych, wojewdztw na 5000 poarw
procesy
magazynowanie
Polska
1475,7
276,7
194,2
103,9
4,8
667,4
1895,2
rednia wojewdzka
1423,3
304
198,5
110,1
5,4
630,8
1928,6
dolnolskie
1681,9
331,7
127,5
79,4
3,3
1129,5
1320,4
kujawsko-pomorskie
313,4
197,4
128,8
61,6
2,4
693,5
1555
lubelskie
2135,8
368,8
286,9
129,4
4,7
446,9
1385,3
lubuskie
1217,6
329
164,6
100
4,7
409,6
2503,2
dzkie
3132,5
202,9
275,2
189,4
6,5
5,2
837
maopolskie
1077,9
254,9
196,5
108,3
4,9
813,6
2249,5
mazowieckie
1106,8
192,3
230,9
92,6
2,6
765,3
2271,8
opolskie
1029,7
270,1
176,9
132,1
6,6
804,4
2204
podkarpackie
1227,7
332,7
203
86,4
8,3
1010
1921,7
podlaskie
1289,1
534,4
294,2
140,1
13,6
435,1
1989,4
pomorskie
1810,4
356
191,2
97,1
5,2
1004,6
1222,1
lskie
1597,2
113,9
146,7
61,8
4,5
566,1
2279,8
witokrzyskie
944,6
121,8
192
151,2
3,6
12,1
3346,2
warmisko-mazurskie
660,6
572,5
119,8
48,3
2,8
782,6
2547,6
wielkopolskie
2661,9
302,4
314,2
222
8,6
353,7
760,9
zachodniopomorskie
886
382,8
128
61,4
4,3
860,2
2463,3
rdo: Opracowa: M. Grabarczyk (CNBOP-PIB), R. Mazur, D. Bodalski (CNBOP-PIB) na podstawie danych statystycznych KG PSP .
grupa statystyczna
nieostrono
urzdzenia
ogrzewcze
urzdzenia
elektryczne
rodki
transportu
inne
289,7
297,1
327,3
688,8
247
263,5
321,1
290,3
241,5
354,6
201
302,6
290,8
227,9
226,3
224,6
373,8
173
Zacznik 14
Suma ofiar miertelnych poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii statystycznych, wojewdztw
procesy
urzdzenia urzdzenia
rodki
technologiczne, nieustalone podpalenia inne
ogrzewcze elektryczne transportu
magazynowanie
1944
435
242
23
0
2390
166
408
Polska
122
27
15
1,4
0
149
10
26
rednia wojewdzka
165
25
15
3
0
223
7
31
dolnolskie
42
10
9
0
0
97
6
20
kujawsko-pomorskie
186
44
30
0
0
102
16
16
lubelskie
49
10
8
3
0
61
5
9
lubuskie
327
57
38
2
0
6
16
36
dzkie
111
31
17
1
0
193
10
20
maopolskie
226
59
31
7
0
457
29
44
mazowieckie
32
7
6
0
0
51
3
12
opolskie
56
12
7
0
0
101
9
10
podkarpackie
52
32
10
1
0
155
8
37
podlaskie
119
20
11
0
0
143
4
18
pomorskie
209
57
24
2
0
404
22
51
lskie
109
18
12
1
0
3
8
19
witokrzyskie
49
8
6
0
0
146
8
26
warmisko-mazurskie
132
23
12
0
0
99
8
48
wielkopolskie
80
22
6
3
0
149
7
11
zachodniopomorskie
grupa statystyczna
nieostrono
suma
5608
351
469
184
394
145
482
383
853
111
195
295
315
769
170
243
322
278
Zacznik 15
Suma ofiar miertelnych poarw w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii statystycznych, wojewdztw na 5000 poarw
procesy
urzdzenia urzdzenia
rodki
magazynowanie
6,1
1,4
0,8
0,1
0
7,5
0,5
Polska
6,2
1,4
0,8
0,1
0
7,3
0,5
rednia wojewdzka
5
0,8
0,5
0,1
0
6,8
0,2
dolnolskie
2,6
0,6
0,6
0
0
6
0,4
kujawsko-pomorskie
12,2
2,9
2
0
0
6,7
1,1
lubelskie
4
0,8
0,7
0,2
0
5
0,4
lubuskie
16,2
2,8
1,9
0,1
0
0,3
0,8
dzkie
5,2
1,5
0,8
0
0
9,1
0,5
maopolskie
5,1
1,3
0,7
0,2
0
10,4
0,7
mazowieckie
3,9
0,9
0,7
0
0
6,2
0,4
opolskie
4,4
0,9
0,6
0
0
7,9
0,7
podkarpackie
5,9
3,6
1,1
0,1
0
17,6
0,9
podlaskie
6,3
1,1
0,6
0
0
7,6
0,2
pomorskie
5,2
1,4
0,6
0,1
0
10,1
0,6
lskie
8,9
1,5
1
0,1
0
0,2
0,7
witokrzyskie
3,2
0,5
0,4
0
0
9,6
0,5
warmisko-mazurskie
6,5
1,1
0,6
0
0
4,9
0,4
wielkopolskie
4,1
1,1
0,3
0,2
0
7,6
0,4
zachodniopomorskie
grupa statystyczna
nieostrono
inne
1,3
1,4
0,9
1,2
1,1
0,7
1,8
0,9
1
1,5
0,8
4,2
1
1,3
1,6
1,7
2,4
0,6
Zacznik 16
Suma rannych w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii statystycznych, wojewdztw
procesy
urzdzenia urzdzenia
rodki
magazynowanie
12 015
4257
4080
621
116
9396
2568
Polska
751
266
255
39
7
587
161
rednia wojewdzka
1029
365
245
59
10
929
234
dolnolskie
251
153
139
22
2
539
87
kujawsko-pomorskie
562
273
283
56
1
264
112
lubelskie
334
116
102
16
2
183
91
lubuskie
2538
524
574
77
20
19
242
dzkie
661
302
287
45
5
672
116
maopolskie
1049
402
396
66
15
1276
304
mazowieckie
335
126
117
25
1
205
75
opolskie
286
133
115
14
2
426
56
podkarpackie
262
116
119
21
1
319
59
podlaskie
915
347
294
39
9
748
150
pomorskie
1714
465
487
45
17
1938
520
lskie
384
146
197
24
10
6
150
witokrzyskie
420
165
135
16
8
829
96
warmisko-mazurskie
859
409
479
74
11
498
136
wielkopolskie
416
215
111
22
2
545
140
zachodniopomorskie
grupa statystyczna
nieostrono
inne
suma
3608
226
300
169
178
77
439
234
291
110
95
182
207
546
159
184
309
128
36 661
2291
3171
1362
1729
921
4433
2322
3799
994
1127
1079
2709
5732
1076
1853
2775
1579
Zacznik 17
Suma rannych w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii statystycznych, wojewdztw na 5000 poarw
procesy
urzdzenia urzdzenia
rodki
grupa statystyczna nieostrono
magazynowanie
Polska
37,9
13,4
12,9
2
0,4
29,6
8,1
inne
11,4
rednia wojewdzka
37,5
13,8
13,3
2,1
0,3
27,9
7,8
11,9
dolnolskie
31,5
11,2
7,5
1,8
0,3
28,4
7,2
9,2
kujawsko-pomorskie
lubelskie
15,5
37
9,4
18
8,6
18,6
1,4
3,7
0,1
0,1
33,2
17,4
5,4
7,4
10,4
11,7
lubuskie
dzkie
27,5
125,9
9,6
26
8,4
28,5
1,3
3,8
0,2
1
15,1
0,9
7,5
12
6,3
21,8
maopolskie
mazowieckie
31,2
23,8
14,3
9,1
13,6
9
2,1
1,5
0,2
0,3
31,8
29
5,5
6,9
11,1
6,6
opolskie
podkarpackie
41
22,5
15,4
10,5
14,3
9
3,1
1,1
0,1
0,2
25,1
33,5
9,2
4,4
13,5
7,5
podlaskie
pomorskie
29,7
48,5
13,2
18,4
13,5
15,6
2,4
2,1
0,1
0,5
36,2
39,7
6,7
8
20,6
11
lskie
witokrzyskie
43
31,5
11,7
12
12,2
16,2
1,1
2
0,4
0,8
48,6
0,5
13
12,3
13,7
13
warmisko-mazurskie
27,7
10,9
8,9
1,1
0,5
54,7
6,3
12,1
wielkopolskie
42,3
20,1
23,6
3,6
0,5
24,5
6,7
15,2
0,1
27,9
7,2
6,6
zachodniopomorskie
21,3
11
5,7
1,1
Zacznik 18
Udzia samochodw w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
wojewdztwo
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Polska
246 921 304 698
275 396
245 842 275 616 273 218
238 712
297 426
rednia wo15 432,6 19 043,6 17 212,3 15 365,1 17 226,0 17 076,1 14 919,5 18 589,1
jewdzka
dolnolskie
26 656
25 860
25 913
22 789
30 344
26 655
25 469
32 126
kujawsko13 530
16 746
14 035
11 567
14 653
14 280
11 488
13 639
pomorskie
lubelskie
12 471
16 141
15 465
12 839
12 596
12 939
10 996
12 932
lubuskie
10 360
9263
12 555
8780
10 294
9052
8743
10 659
dzkie
19 001
25 470
20 332
13 698
20 156
19 433
16 214
22 653
maopolskie
15 717
20 085
16 675
21 775
19 021
19 570
20 399
24 690
mazowieckie
34 387
52 086
36 378
31 830
37 136
37 285
29 036
34 719
opolskie
6921
7785
6747
7072
8336
7614
5637
8455
podkarpackie
8756
11 682
12 419
13 778
10 105
11 083
10 142
12 058
podlaskie
6719
8998
10 222
7137
7209
8166
6578
6271
pomorskie
14 353
17 372
17 255
14 120
15 850
18 113
16 190
16 398
lskie
28 040
35 777
26 541
33 317
33 073
33 242
28 328
41 918
witokrzyskie
7367
11 979
9964
8917
8732
10 147
7522
12 420
warmisko10 389
11 998
12 379
10 837
10 667
13 233
12 264
10 553
mazurskie
wielkopolskie
18 344
19 008
21 990
15 307
23 072
18 867
15 536
20 741
zachodniopo13 910
14 448
16 526
12 079
14 372
13 539
14 170
17 194
morskie
rdo: Opracowa: R. Mazur, M. Grabarczyk (CNBOP-PIB) na podstawie danych statystycznych KG PSP.
2012
342 753
2013
244 811
rednia
274 539
21 422,1
15 300,7
17 159
33 422
24 336
27 357
14 985
10 845
13 577
18 661
10 811
27 697
30 156
45 805
9326
18 803
8165
15 484
45 009
17 703
11 728
9006
16 566
18 375
31 654
6878
11 510
6275
14 172
32 066
9407
13 677
9952
20 122
20 646
37 032
7477
12 034
7574
15 931
33 731
10 416
11 554
11 541
11 542
20 512
16 805
19 018
14 660
13 647
14 455
Zacznik 19
Udzia ratownikw w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
wojewdztwo
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rednia
Polska
1 106 545 1 362 002 1 193 704 1 089 444 1 199 441 1 222 316 1 053 074 1 361 259 1 573 912 1 081 739 1 224 344
rednia
69 159,1 85 125,1 74 606,5 68 090,3 74 965,1 76 394,8 65 817,1 85 078,7 98 369,5 67 608,7
76 521
wojewdzka
dolnolskie
109 700
104 675
104 241
92 229
123 904
106 699
99 975
134 573
138 327
95 665
110 999
kujawsko58 852
70 978
58 743
48 557
60 352
60 282
48 367
59 956
65 949
47 484
57 952
pomorskie
lubelskie
58 794
75 454
69 977
59 063
56 051
59 361
48 951
59 639
88 248
52 412
62 795
lubuskie
46 220
39 797
52 336
36 900
42 521
37 901
36 008
45 816
46 159
37 676
42 133
dzkie
83 606
113 684
88 010
59 564
88 026
86 466
70 368
101 170
124 773
71 371
88 704
maopolskie
73 542
96 314
75 180
102 432
85 149
92 067
97 915
120 575
149 148
86 197
97 852
mazowieckie
153 819
233 815
161 250
142 510
163 910
172 666
132 899
162 350
217 207
143 894
168 432
opolskie
29 576
33 137
28 261
29 841
35 684
34 509
24 823
38 356
42 439
30 625
32 725
podkarpackie
41 304
53 808
55 969
64 031
44 461
50 880
46 421
57 093
92 040
53 576
55 958
podlaskie
29 139
38 786
42 542
29 539
29 637
35 622
27 866
28 107
36 397
27 254
32 489
pomorskie
59 792
71 679
69 916
56 827
62 312
75 194
66 559
71 055
67 132
60 937
66 140
lskie
132 148
169 207
120 202
155 145
153 295
155 490
131 619
201 044
209 878
145 855
157 388
witokrzyskie
35 243
57 968
44 153
41 492
40 192
48 190
34 503
59 990
86 897
43 919
49 255
warmisko46 011
52 724
53 696
48 884
48 715
60 624
55 323
47 282
51 540
51 005
51 580
mazurskie
wielkopolskie
85 031
86 338
98 350
69 678
104 225
86 915
70 109
95 903
93 879
75 072
86 550
zachodniopo63 768
63 638
70 878
52 752
61 007
59 450
61 368
78 350
63 899
58 797
63 391
morskie
Zacznik 20
Udzia pojazdw w przeliczeniu na poar w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
wojewdztwo
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Polska
1,68
1,65
1,67
1,63
1,7
1,72
1,76
rednia
1,69
1,65
1,7
1,63
1,71
1,73
1,78
wojewdzka
dolnolskie
1,63
1,6
1,62
1,57
1,64
1,65
1,76
kujawsko-pomorskie
1,66
1,66
1,66
1,55
1,67
1,65
1,71
lubelskie
1,77
1,71
1,77
1,73
1,76
1,74
1,8
lubuskie
1,53
1,51
1,64
1,59
1,66
1,6
1,65
dzkie
1,92
1,87
2
1,68
1,95
1,99
2,11
maopolskie
2,03
1,83
1,89
1,88
1,94
2,03
1,95
mazowieckie
1,68
1,65
1,49
1,64
1,7
1,69
1,69
opolskie
1,76
1,67
1,78
1,77
1,82
1,85
1,86
podkarpackie
1,94
1,89
1,96
1,79
1,88
1,87
1,93
podlaskie
1,6
1,66
1,73
1,64
1,64
1,68
1,78
pomorskie
1,68
1,66
1,67
1,53
1,65
1,68
1,77
lskie
1,67
1,58
1,64
1,61
1,63
1,66
1,66
witokrzyskie
1,64
1,54
1,71
1,56
1,58
1,76
1,82
warmisko1,49
1,46
1,35
1,42
1,48
1,49
1,55
mazurskie
wielkopolskie
1,72
1,76
1,9
1,72
1,85
1,85
1,89
zachodniopomorskie
1,38
1,4
1,38
1,38
1,48
1,46
1,54
2011
1,73
2012
1,86
2013
1,94
rednia
1,73
1,74
1,86
1,95
1,74
1,67
1,69
1,82
1,61
2
1,93
1,68
1,77
1,81
1,66
1,73
1,65
1,75
1,75
1,73
1,93
1,76
2,2
1,97
1,76
1,97
1,96
1,86
1,77
1,91
1,86
1,87
1,77
1,98
1,89
2,3
2,11
1,91
2,1
1,9
2,05
1,8
1,92
1,87
1,68
1,68
1,8
1,65
2
1,96
1,69
1,84
1,89
1,73
1,69
1,69
1,71
1,61
1,7
1,78
1,53
1,9
1,51
1,99
1,67
2,24
1,67
1,88
1,49
Zacznik 21
Udzia ratownikw w przeliczeniu na poar w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
wojewdztwo
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Polska
7,54
7,39
7,22
7,21
7,42
7,68
7,77
rednia wojewdzka
7,61
7,37
7,35
7,17
7,41
7,73
7,83
dolnolskie
6,7
6,47
6,5
6,37
6,7
6,62
6,9
kujawsko-pomorskie
7,23
7,03
6,95
6,51
6,87
6,95
7,2
lubelskie
8,35
7,99
8
7,95
7,83
7,98
8,02
lubuskie
6,84
6,51
6,83
6,7
6,86
6,71
6,8
dzkie
8,43
8,35
8,67
7,32
8,52
8,85
9,14
maopolskie
9,51
8,79
8,54
8,85
8,69
9,54
9,34
mazowieckie
7,5
7,42
6,61
7,32
7,52
7,84
7,74
opolskie
7,52
7,09
7,45
7,47
7,81
8,4
8,21
podkarpackie
9,14
8,71
8,83
8,32
8,28
8,58
8,83
podlaskie
6,92
7,15
7,22
6,79
6,73
7,32
7,53
pomorskie
7
6,87
6,76
6,15
6,47
6,95
7,28
lskie
7,85
7,49
7,42
7,48
7,54
7,78
7,73
witokrzyskie
7,84
7,44
7,56
7,24
7,27
8,34
8,35
warmisko-mazurskie
6,61
6,42
5,88
6,39
6,76
6,83
6,99
wielkopolskie
7,96
7,98
8,49
7,84
8,36
8,52
8,54
zachodniopomorskie
6,33
6,19
5,93
6,03
6,29
6,41
6,68
2011
7,92
7,92
6,99
7,45
8,41
6,93
8,95
9,45
7,86
8,02
8,57
7,45
7,49
7,9
8,45
7,21
8,78
6,88
2012
8,56
8,50
7,24
7,63
9,15
7,51
9,89
9,75
8,34
8,95
9,6
8,31
7,68
8,91
9,14
7,57
9,09
7,29
2013
8,56
8,61
7,36
7,75
8,85
7,92
9,9
9,92
8,69
9,37
8,85
8,89
7,73
8,73
8,74
7,87
9,99
7,21
rednia
7,73
7,75
6,79
7,16
8,25
6,96
8,8
9,24
7,68
8,03
8,77
7,43
7,04
7,88
8,04
6,85
8,55
6,52
Zacznik 22
rednia roczna liczba pojazdw w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw i wojewdztw
uytecznoci
rodki
rodzaj obiektu
mieszkalne
produkcyjne magazynowe
lasy
publicznej
transportu
ogem
6329
64 741
8671
4225
13 138
17 871
uprawy,
rolnictwo
70 563
inne
obiekty
88 986
dolnolskie
kujawsko-pomorskie
564
296
7171
2822
733
504
402
216
1328
651
1025
1003
7206
2750
8928
5334
lubelskie
lubuskie
dzkie
270
213
419
2897
1915
5130
287
288
610
138
139
325
581
408
940
830
1362
1564
5146
2728
5604
3527
2901
5531
maopolskie
mazowieckie
545
928
5440
9040
815
980
319
557
1167
1794
546
3887
6140
9057
5671
10 787
opolskie
179
1467
268
184
412
418
2058
2489
podkarpackie
251
2469
473
166
504
847
5420
1905
podlaskie
pomorskie
183
486
2187
4670
242
622
92
285
372
971
510
691
1711
2251
2278
5953
lskie
794
8031
1026
516
1467
1697
4417
15 783
witokrzyskie
warmisko-mazurskie
168
254
1730
3059
190
370
108
146
422
452
1167
317
4222
3022
2407
3922
wielkopolskie
446
3714
837
412
zachodniopomorskie
333
3000
428
220
1081
591
1421
586
4771
4060
6337
5234
Zacznik 23
rednia roczna liczba ratownikw w poarach w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw i wojewdztw
uytecznoci
rodki
rodzaj obiektu
mieszkalne
produkcyjne magazynowe
lasy
publicznej
transportu
ogem
25 060
263 046
34 754
16 519
57 084
84 060
uprawy,
rolnictwo
337 305
inne
obiekty
404 569
dolnolskie
2039
26 325
2676
1454
5077
4532
32 493
36 401
kujawsko-pomorskie
1141
11 249
1953
822
2804
4338
12 221
21 526
lubelskie
1064
12 220
1208
577
2411
4117
25 676
15 520
lubuskie
802
7370
1109
530
1662
5934
12 267
12 459
dzkie
1641
19 908
2419
1235
4187
7567
26 470
25 277
maopolskie
2243
24 156
3590
1330
5348
2586
31 169
27 416
mazowieckie
3855
38 524
3928
2231
8228
18 254
42 771
50 635
opolskie
730
5872
1027
728
1710
1933
9563
11 156
podkarpackie
970
10 444
1969
646
2169
4133
27 323
8305
podlaskie
711
8979
968
359
1563
2409
7921
9580
pomorskie
1815
17 692
2393
1067
3915
3202
10 330
25 723
lskie
3237
33 061
4127
2018
6759
8308
21 704
78 171
witokrzyskie
685
7237
755
428
1837
5918
21 142
11 251
warmisko-mazurskie
1002
12 856
1498
553
1981
1528
14 616
17 545
wielkopolskie
1845
15 486
3467
1689
4912
6680
22 541
29 930
zachodniopomorskie
1280
11 668
1665
851
2522
2621
19 098
23 673
Zacznik 24
Udzia pojazdw zaangaowanych w usuwanie skutkw poarw wg ich wielkoci w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
Rok
Wielko poaru
2004
Suma
Mae
2005
rednie
Due
Bardzo due
Mae
2006
rednie
Due
Bardzo due
304698 245439
52609
5297
1353
Suma
Mae
2007
rednie
Due
Bardzo due
275396 223930
44269
5948
1249
Suma
Mae
2008
rednie
Due
Bardzo due
245842 209259
31286
4176
1121
Suma
rednie
Due
Bardzo due
275616 229865
37874
6070
1807
Suma
Mae
Polska
246920 197341
43071
5340
1168
Dolnolskie
26656
20968
4822
751
115
25860
21242
3992
450
176
25913
21667
3546
627
73
22789
19903
2431
310
145
30344
24853
4407
920
164
Kujawsko-pomorskie
13529
11107
1992
414
16
16746
13827
2624
275
20
14035
11500
1968
454
113
11567
9967
1293
256
51
14653
12428
1796
330
99
Lubelskie
12471
9355
2802
298
16
16141
12635
3333
173
15465
11983
3207
268
12839
10205
2347
241
46
12596
10073
2294
196
33
Lubuskie
10360
7451
2310
498
101
9263
7468
1409
329
57
12555
9928
2135
401
91
8780
7658
889
154
79
10294
8565
1162
505
62
dzkie
19001
15486
2984
405
126
25470
20419
4358
457
236
20332
16448
3343
456
85
13698
11727
1700
193
78
20156
16548
3013
491
104
Maopolskie
15717
12225
3038
263
191
20085
15618
4168
202
97
16675
13752
2777
126
20
21775
17868
3565
333
19021
15478
3090
318
135
Mazowieckie
34387
28468
5295
456
168
52086
42165
9147
655
119
36378
29806
5917
444
211
31830
27858
3636
283
53
37136
31546
4905
424
261
Opolskie
6921
5407
1296
184
34
7785
6291
1307
141
46
6747
5474
913
228
132
7072
6013
889
162
8336
6762
1197
265
112
Podkarpackie
8756
6280
2202
257
17
11682
8097
3310
275
12419
9055
3050
282
32
13778
10176
3256
300
46
10105
7665
2255
136
49
Podlaskie
6719
5205
1329
156
29
8998
6872
1839
263
24
10222
7599
2352
251
20
7137
5779
1146
197
15
7209
5876
1137
186
10
Pomorskie
14353
12123
1948
226
56
17372
14966
2057
293
56
17255
14800
2078
283
94
14120
12464
1344
238
74
15850
14103
1487
155
105
lskie
28040
23978
3639
342
81
35777
30135
4991
424
227
26541
23587
2504
339
111
33317
29412
3144
514
247
33073
29085
3188
532
268
witokrzyskie
7367
5501
1821
37
11979
8891
2982
106
9964
7780
2001
127
56
8917
7220
1549
117
31
8732
7118
1494
106
14
Warmisko-mazurskie
10389
8302
1778
251
58
11998
9949
1678
274
97
12379
10033
2033
278
35
10837
9373
1164
279
21
10667
8918
1289
307
153
Wielkopolskie
18344
14689
3133
384
138
19008
15206
3052
629
121
21990
16938
3987
1007
58
15307
12877
1844
408
178
23072
18664
3490
736
182
Zachodnio-pomorskie
13910
10796
2682
2009
418
14
14448
11658
2362
2010
351
77
16526
13580
2458
2011
377
111
12079
10759
1089
2012
191
40
14372
12183
1670
2013
463
56
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Mae
rednie
Due
Bardzo due
238712 202925
31001
3720
1066
297426 250626
40604
4320
1876
342753 278526
55760
6713
1754
244811 211454
28374
3576
1407
227851
40318
4951
1418
Rok
Wielko poaru
rednia
Polska
273218 229149
38336
4353
1380
Dolnolskie
26655
23295
2888
402
70
25469
22406
2624
286
153
32126
27815
3874
326
111
33422
28498
3888
661
375
24336
21683
2233
353
67
23233
3471
509
145
Kujawsko-pomorskie
14280
12127
1819
274
60
11488
9963
1291
179
55
13639
11547
1628
388
76
14985
12545
2011
379
50
10845
9470
1144
158
73
11448
1757
311
61
Lubelskie
12939
10317
2460
138
24
10996
9108
1621
217
50
12932
10687
2111
134
18661
14277
3952
366
66
11728
9710
1873
107
38
10835
2600
214
28
Lubuskie
9052
7783
1101
140
28
8743
7542
942
259
10659
9116
1217
300
26
10811
9218
1264
246
83
9006
7923
926
99
58
8265
1336
293
59
dzkie
19433
16261
2740
333
99
16214
13680
2208
215
111
22653
19206
2937
323
187
27697
22497
4430
624
146
16566
14206
1809
271
280
16648
2952
377
145
Maopolskie
19570
15642
3471
291
166
20399
16602
3482
315
24690
19808
4347
372
163
30156
23483
5963
634
76
18375
15785
2408
129
53
16626
3631
298
91
Mazowieckie
37285
31191
5469
344
281
29036
25236
3440
246
114
34719
29567
4475
298
379
45805
36720
8471
433
181
31654
27191
3872
436
155
30975
5463
402
192
7614
6375
1018
200
21
5637
4628
824
177
8455
7079
1238
122
16
9326
7622
1340
302
62
6878
5793
853
152
80
6144
1088
193
52
11083
8433
2445
148
57
10142
7488
2401
224
29
12058
9181
2729
108
40
18803
12747
5350
641
65
11510
9172
2161
177
8829
2916
255
34
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
8166
6407
1472
254
33
6578
5208
1066
127
177
6271
5079
1023
140
29
8165
6341
1454
194
176
6275
5168
858
217
32
5953
1368
199
Pomorskie
18113
15831
2036
195
51
16190
14257
1717
201
15
16398
14518
1613
198
69
15484
13741
1554
121
68
14172
12544
1364
192
72
13935
1720
210
66
lskie
33242
28916
3609
556
161
28328
25038
2799
324
167
41918
35637
5392
514
375
45009
37639
6384
849
137
32066
28402
3001
504
159
29183
3865
490
193
witokrzyskie
10147
8164
1755
173
55
7522
6258
1186
78
12420
10036
2252
99
33
17703
13122
4333
248
9407
7837
1484
67
19
8193
2086
116
22
Warmisko-mazurskie
13233
11139
1829
197
68
12264
10058
1769
374
63
10553
8898
1353
269
33
11554
9701
1532
312
11541
9747
1455
274
65
9612
1588
282
60
Wielkopolskie
18867
15664
2728
401
74
15536
13246
1932
264
94
20741
17730
2373
377
261
20512
17481
2539
332
160
16805
14674
1708
207
216
15717
2679
475
148
Zachodnio-pomorskie
13539
11604
1496
307
132
14170
12207
1699
234
30
17194
14722
2042
352
78
14660
12894
1295
371
100
13647
12149
1225
233
40
12255
1802
330
68
55
Zacznik 25
Udzia ratownikw zaangaowanych w usuwanie skutkw poarw wg ich wielkoci w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw
Rok
Wielko poaru
Polska
Suma
Mae
1106545 877365
2004
rednie
200928
2006
rednie
201660
Due
25723
2007
rednie
143122
Due
17212
Dolnolskie
109700
84945
21235
3067
453
104675
84398
17778
1832
667
104241
Kujawsko-pomorskie
58852
47984
8906
1889
73
70978
58517
11169
1193
99
58743
86084
15299
2580
278
92229
47850
8456
1973
464
48557
80203
10372
1180
474
123904
101182
42029
5408
957
163
60352
51394
Lubelskie
58794
42462
14812
1444
76
75454
57606
16940
908
69977
52629
16138
1176
34
59063
45906
11905
1070
182
56051
Lubuskie
46220
32657
10955
2209
399
39797
31943
6267
1358
229
52336
41324
9016
1647
349
36900
32129
3759
652
360
dzkie
83606
67962
13564
1602
478
113684
90711
20129
1955
889
88010
70075
15346
1962
627
59564
51130
7359
768
Maopolskie
73542
57200
14448
1210
684
96314
74434
20624
887
369
75180
61338
13182
568
92
102432
83572
17423
Mazowieckie
153819
127874
23467
1832
646
233815
189268
41239
2824
484
161250
132391
26170
1862
827
142510
125004
16186
Opolskie
29576
22938
5707
802
129
33137
26552
Podkarpackie
41304
28724
11257
1251
72
53808
35824
5887
554
144
28261
22612
16655
1329
55969
39562
4029
985
635
29841
25447
3719
14861
1425
121
64031
46109
16324
Podlaskie
29139
22271
6020
713
135
38786
29171
8305
1229
81
42542
30681
10654
1131
76
29539
23637
5079
Pomorskie
59792
49881
8536
1176
199
71679
61360
8869
1191
259
69916
59328
8925
1215
448
56827
50154
lskie
132148
113242
17186
1398
322
witokrzyskie
35243
26135
8887
176
45
169207
142357
24134
1894
822
57968
42328
15170
470
120202
106797
11576
1387
442
155145
44153
34191
9214
522
226
41492
Warmisko-mazurskie
46011
36256
8329
1194
232
52724
43423
7660
1236
405
53696
42921
9480
1157
138
Wielkopolskie
85031
67924
14674
Zachodnio-pomorskie
63768
48910
12945
2009
1840
593
86338
68998
14041
1859
54
63638
50996
10752
2010
2783
516
98350
75391
18203
4507
1551
339
70878
57675
11111
2011
1626
2005
Bardzo due Suma
Mae
rednie
4590
1362002 1087886 245619
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Polska
1222316 1024281 173778
18477
5780
139033
15438
3898
Dolnolskie
106699
92780
12106
1560
253
99975
Kujawsko-pomorskie
60282
51265
7676
1116
225
48367
87743
10600
1104
42211
5260
710
Lubelskie
59361
46453
12170
621
117
48951
39955
7924
Lubuskie
37901
32650
4505
637
109
36008
31133
dzkie
86466
72470
12301
1307
388
70368
Maopolskie
92067
73701
16436
1259
671
Mazowieckie
172666
145225
24716
1457
Opolskie
34509
28755
4740
Podkarpackie
50880
38164
Podlaskie
35622
Pomorskie
Bardzo due
7049
18558
3580
584
7293
1298
367
43627
11358
933
133
42521
35437
4769
2085
230
307
88026
71885
13657
2029
455
1422
15
85149
69469
13943
1256
481
1143
177
163910
139986
21198
1680
1046
648
27
35684
28945
5196
1049
494
1409
189
44461
33210
10462
583
206
777
46
29637
23792
5012
783
50
5421
954
298
62312
55229
6028
654
401
137960
14322
1965
898
153295
135957
14249
2186
903
33406
7487
484
115
40192
32624
7068
424
76
48884
42422
5244
1120
98
48715
40959
5803
1325
628
249
69678
58776
8295
1860
747
104225
84713
15407
3311
794
466
52752
46949
4819
2012
803
181
61007
52086
6836
2013
1884
201
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo due
Mae
rednie
Due
1361259 1147861 187768
18280
7350
1573912 1276143 262267
28761
6741
123968
14215
5571
1013240
184498
21002
Bardzo
due
5603
528
134573
116145
16579
1394
455
138327
117769
16742
2442
1374
95665
85462
8696
1265
242
93671
14797
2000
531
186
59956
51295
6806
1568
287
65949
55817
8429
1538
165
47484
41752
4718
722
292
49011
7412
1296
232
896
176
59639
48356
10631
652
88248
66243
19960
1764
281
52412
42802
8833
463
314
48604
13067
993
131
3835
1040
45816
39647
4888
1166
115
46159
39709
5106
998
346
37676
33498
3651
349
178
35013
5675
1214
232
59317
9775
907
369
101170
85621
13490
1359
700
124773
101430
20261
2579
503
71371
61180
8073
1116
1002
73178
13396
1558
572
97915
79483
17099
1333
120575
96872
21428
1631
644
149148
115629
30412
2812
295
86197
74218
11212
548
219
78592
17621
1293
347
1268
132899
116244
15212
986
457
162350
139496
20260
1171
1423
217207
175462
39252
1823
670
143894
124953
16644
1707
590
141590
24434
1649
759
886
128
24823
20445
3558
789
31
38356
32132
5624
527
73
42439
34864
6028
1308
239
30625
26028
3566
631
400
26872
4805
818
230
11782
659
275
46421
33644
11608
1047
122
57093
42824
13569
482
218
92040
61290
27415
3080
255
53576
42518
10286
772
40187
14422
1204
146
27324
6993
1131
174
27866
21820
4824
587
635
28107
22616
4756
621
114
36397
28348
6553
868
628
27254
22472
3776
865
141
25213
6197
871
208
75194
65750
8450
826
168
66559
58618
7018
857
66
71055
63267
6656
855
277
67132
59802
6599
469
262
60937
54156
5786
725
270
57755
7229
892
265
lskie
155490
136086
16398
2356
650
131619
116797
13029
1196
597
201044
171000
26332
2269
1443
209878
174957
30660
3724
537
145855
129810
13489
1965
591
136496
18138
2034
721
witokrzyskie
48190
38864
8424
655
247
34503
28726
5467
310
59990
48428
11009
402
151
86897
64306
21448
1143
43919
36955
6614
263
87
38596
10079
485
95
Warmisko-mazurskie
60624
51143
8354
854
273
55323
45500
7958
1640
225
47282
40021
5990
1117
154
51540
43549
6600
1327
64
51005
43403
6312
1076
214
42960
7173
1205
243
Wielkopolskie
86915
72403
12288
1892
332
70109
59794
8764
1158
393
95903
82567
10634
1676
1026
93879
80369
11360
1479
671
75072
66019
7284
872
897
71695
12095
2138
622
Zachodnio-pomorskie
59450
51248
6439
1261
502
61368
53275
7102
878
113
78350
67574
9116
1390
270
63899
56599
5442
1407
451
58797
52759
5028
876
134
53807
7959
1354
271
Wielko poaru
1053074 894705
Due
23194
Bardzo due Suma

Mae
5303
1193704 960849
Bardzo due Suma

Mae
5472
1089444 924833
2008
Bardzo due Suma
Mae
rednie
4277
1199441 1000495 166837
Due
25060
Rok
Due
23662
1081739 937985
rednia
Zacznik 26
Udzia pojazdw zaangaowanych w usuwanie skutkw poarw w latach 2004-2013 w podziale na kategorie statystyczne wg wojewdztw
grupa
statystyczna
nieostrono
urzdzenia
ogrzewcze
procesy
urzdzenia
rodki
nieustatechnologiczne,
elektryczne transportu
lone
magazynowanie
161 299
58 070
5767
470 777
846 081
187 850
Polska
rednia
52 880
11 741
10 081
3629
360
wojewdzka
69 750
23 228
16 032
4981
374
dolnolskie
kujawsko23 312
6491
5440
1688
165
pomorskie
41 227
12 326
11 580
3395
241
lubelskie
38 840
7997
5395
2106
195
lubuskie
67 706
10 998
12 712
7131
555
dzkie
55 203
14 910
13 443
4570
411
maopolskie
124 912
18 232
18 804
6172
504
mazowieckie
22 386
4888
3811
2219
202
opolskie
29 601
8597
6997
1860
335
podkarpackie
21 672
8565
7181
1975
262
podlaskie
38 566
14 413
11 307
3142
372
pomorskie
132 554
11 889
11 409
4451
854
lskie
witokrzy44 266
3496
5245
3275
201
skie
warmisko34 255
13 905
9006
1171
189
mazurskie
53 489
14 819
14 086
8159
603
wielkopolskie
zachodnio48 342
13 096
8851
1775
304
pomorskie
podpalenia
inne
suma
858 640
197 479
2 785 963
29 424
53 665
12 342
67 164
62 058
21 272
264 859
25 002
33 860
18 149
114 107
11 630
11 063
423
46 509
76 846
13 735
32 971
11 376
37 831
57 974
31 960
44 526
32 635
72 237
141 130
29 105
36 988
22 676
33 402
122 135
9114
6168
17 192
15 338
21 153
6334
6357
5717
10 592
21 279
121 473
116 290
149 352
222 621
407 753
82 680
123 706
79 424
149 625
362 545
456
60 462
7316
124 717
27 978
46 921
6752
140 177
18 628
27 465
18 355
155 604
31 191
61 080
6391
171 030
Zacznik 27
Udzia ratownikw zaangaowani w usuwanie skutkw poarw w latach 2004-2013 w podziale na kategorie statystyczne wg wojewdztw
urzdzenia
rodki
elektryczne transportu
procesy
technologiczne,
magazynowanie
grupa
statystyczna
nieostrono
urzdzenia
ogrzewcze
Polska
3 892 351
786 599
676 495
255 571
20 994
2 030 446
rednia wojewdzka
243 272
49 162
42 281
15 973
1312
dolnolskie
295 468
90 523
61 916
19 414
kujawsko-pomorskie
100 829
26 526
22 127
lubelskie
192 883
54 034
lubuskie
168 081
31 416
dzkie
302 805
maopolskie
mazowieckie
inne
suma
4 026 845
848 989
12 538 290
126 903
251 678
53 062
1272
266 642
265 250
81 414
1 081 899
7354
613
105 813
152 148
76 923
492 333
51 344
14 489
996
52 762
153 419
42 148
562 075
20 815
8770
685
46 112
195 082
25 244
496 205
45 071
52 330
32 332
2013
1638
150 853
75 653
662 695
265 617
67 035
60 148
20 552
1488
219 323
354 514
69 341
1 058 018
579 631
77 779
81 013
28 239
1861
338 172
670 473
93 840
1 871 008
opolskie
99 911
20 055
15 549
9455
603
59 821
131 979
26 480
363 853
podkarpackie
142 430
37 409
30 023
7957
1302
150 147
184 384
28 237
581 889
podlaskie
92 731
35 937
30 041
8558
959
49 728
99 624
24 675
342 253
pomorskie
163 850
58 463
45 852
13 243
1296
152 073
143 116
42 714
620 607
lskie
645 552
51 060
48 583
20 401
3188
249 155
587 520
91 339
1 696 798
witokrzyskie
213 332
14 534
21 877
14 394
750
2064
303 916
32 206
603 073
warmisko-mazurskie
157 623
61 038
38 900
5052
700
122 389
220 776
29 258
635 736
wielkopolskie
zachodniopomorskie
250 793
220 815
62 812
52 907
60 566
35 411
37 737
7624
2253
1015
83 606
131 001
129 335
284 456
82 855
26 662
709 957
759 891
nieustalone podpalenia
Zacznik 28
Szacunkowe straty poarowe w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
wojewdztwo
Polska
rednia wojewdzka
dolnolskie
kujawskopomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmiskomazurskie
wielkopolskie
2004
724 472,9
2005
635 661
2006
721 381,5
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rednia
919 508,1 1 420 260,1 1 165 651,5 1 026 265,3 1 189 223,5 1 351 660,1 999 885,4 1 015 396,9
45 279,6
39 728,8
45 086,3
57 469,3
88 766,3
72 853,2
64 141,6
74 326,5
84 478,8
62 492,8
63 462,3
39 663,8
42 648,6
40 535,4
88 870,2
63 819,3
68 807,9
74 015,5
82 931,7
145 378,6
56 999,3
70 367
28 084,6
25 678,1
41 999,1
30 572,7
88 158
57 431,8
50 467,1
73 684,5
55 896
39 521,9
49 149,4
27 666,6
18 830,6
76 359,4
109 164,4
141 027,8
16 237,5
26 949,6
19 507,2
34 720,5
40 510
17 847,6
29 050,6
18 489,9
83 040,6
44 537,5
100 769,4
11 137,9
21 317
27 233,6
31 345,8
57 773
16 252,5
39 297,7
27 048,5
39 332
80 129,6
107 959,1
13 384,1
36 054,1
31 636,3
55 393,7
49 430,4
32 550,1
42 672
52 276,7
37 610,3
84 941,3
181 256,4
17 380,3
24 329,1
32 668,7
46 720,6
83 384,9
26 391,1
40 967,7
30 732,7
55 993,7
70 960
216 294,4
70 190,5
48 869,1
50 196,2
278 451,2
154 086,3
20 691,2
33 339,7
28 724,8
68 982,9
160 998,4
288 506,6
20 059,5
38 449,5
49 428,6
93 758,2
59 181,5
31 202,8
50 394,6
28 283,3
79 804,5
107 392,5
121 524,4
18 305,7
33 928,4
78 390,8
89 580,4
73 118,1
25 503,6
41 462,2
27 106,8
62 328,8
176 239,5
220 578,2
27 870,8
33 098
31 906
83 470,1
76 014,7
38 013,2
51 084,6
35 651,8
62 688,2
92 548,2
243 494,8
30 695,3
66 355,2
40 329,2
151 545,3
85 031,9
28 027,8
37 424,8
34 344,4
49 243,2
113 777,3
204 316,4
17 552,7
39 152
31 948,4
64 892,4
81 754,5
22 738,7
39 336,1
30 149
61 538,4
104 068,9
182 572,8
24 281,4
36 850,2
39 324,5
92 987,8
76 028,5
25 921,9
22 798,7
32 430,7
27 505,2
34 831
45 800,3
43 534,7
40 351,4
43 437,5
35 428,7
60 864,6
38 698,3
50 161,9
56 677
57 219,7
96 153,8
129 394,2
72 927,6
60 060,5
106 719,9
163 495,5
91 212,5
88 402,3
Zacznik 29
Szacunkowe straty poarowe w przeliczeniu na poar w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
wojewdztwo
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Polska
4,9
3,4
4,4
6,1
8,8
7,3
rednia
5
3,5
4,6
6
9,1
7,1
wojewdzka
dolnolskie
2,4
2,6
2,5
6,1
3,4
4,3
kujawsko3,5
2,5
5
4,1
10
6,6
pomorskie
lubelskie
3,9
3,1
4,5
5,7
5,7
4,5
lubuskie
2,8
3
3,5
9,5
5
5,1
dzkie
7,7
6,1
3,9
4,6
5,4
7,1
maopolskie
14,1
4,1
9,1
7,3
7,2
16,7
mazowieckie
6,9
3,2
4,4
9,3
9,9
13,1
opolskie
4,1
2,4
3,5
4,3
15,4
4,9
podkarpackie
6
3,5
5,7
3,2
9,1
6,5
podlaskie
4,6
5
5,4
7,5
11,4
10,2
pomorskie
4,1
3
5,4
5,1
28,9
8,7
lskie
2,4
2,6
3,1
4
7,6
3
witokrzyskie
4
2,1
5,6
4,6
3,7
5,4
warmisko3,3
3,9
3
4,6
6,4
4,9
mazurskie
wielkopolskie
4,7
5,2
4,9
10,8
10,4
7,1
2010
7,6
2011
6,9
2012
7,4
2013
7,9
rednia
6,5
8,2
7,5
7,8
6,6
5,1
4,3
7,6
4,4
4,3
7,5
9,2
6,5
6,5
6,1
8,3
5,3
10,4
10,2
7,1
6,1
6,5
21,2
9,8
4,3
6,2
5,8
4,1
5,5
13,8
10,7
5,8
5
8,5
8,8
3
5,4
5,3
5,8
5
6
9,4
6,5
6,9
9,2
17,3
3,6
2,9
6,3
7,2
6,8
13,1
12,3
5,4
6,5
10,4
8,2
4,9
4,5
5,3
5,1
6,2
10,2
8,6
5,8
5,9
9,3
9,9
3,8
4,4
5,1
6,6
5,2
9,4
5,2
7,3
9,8
15,8
12,1
8,8
Zacznik 30
rednie roczne szacunkowe straty poarowe w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw, wojewdztw (w tys. z)
uytecznoci
rodki
uprawy,
rodzaj obiektu
lasy
publicznej
transportu
rolnictwo
ogem
76 667,7
286 698,6
224 479,4
75 352,7
126 289,8
12 051,2
165 256,7
dolnolskie
4830
19 803,5
17 424,3
6464,4
9592,9
724
8734,8
kujawsko-pomorskie
2551,9
11 313,9
14 403,2
4221,8
5064,7
240,6
9202,6
lubelskie
3373,8
12 174,1
4825,1
1432,9
3792,2
436,3
11 531,5
lubuskie
5028,5
7458,1
3576,2
1649,3
3837,6
1950,1
5467,9
dzkie
2858,3
12 667,3
18 381,7
7155,6
6194,9
580,5
11 197,8
maopolskie
4297,7
21 834,6
15 624
5050,1
30 148,1
207,3
21 783,6
mazowieckie
12 381,1
61 454,7
41 033,5
16423
19 061,2
3338,5
20 423,8
opolskie
2435,7
4549,4
6451
1434,1
2821,2
344,8
5126,1
podkarpackie
2159,7
9482,8
8821,7
2019,8
3019,7
600,3
8013
podlaskie
3635,2
13 993,3
2839,1
768,1
4958,6
433,4
11 193,2
pomorskie
4873,4
41 286,7
23 092,6
3572,1
7658,1
411
9151,4
lskie
13 870,1
19 842,5
16 204,6
5980,3
10 309,2
531
5603,4
witokrzyskie
2370,1
6212,4
7118
783,3
2720,6
412,7
5398,6
warmisko2048
11 520,3
7679,8
2513
3370,9
129,4
9417,9
mazurskie
wielkopolskie
5752,5
15 046,3
29 335,5
11 510,2
7694
565
14 274,2
zachodniopomorskie
4202
18 058,7
7669,3
4374,9
6045,9
1146,4
8736,9
inne obiekty
48 586,7
2793,3
2150,7
1770
1181,4
2502,4
5123
8451,9
1118,6
2733,2
1503,6
2942,6
3682,5
904,2
2018,9
4224,6
5486
Zacznik 31
rednie roczne szacunkowe straty poarowe w przeliczeniu na poar w Polsce w latach 2004-2013 wg kategorii obiektw, wojewdztw (w tys. z)
uytecznoci
rodki
uprawy,
inne
rodzaj obiektu
lasy
publicznej
transportu
rolnictwo
obiekty
ogem
30
10,5
94,2
61,8
15,4
1,7
4,8
0,7
dolnolskie
21,3
6,4
80,4
52,4
13,1
1,5
2,1
0,4
kujawsko-pomorskie
20,9
8,6
95,3
66
12
0,4
9,1
0,5
lubelskie
27,2
9,3
58,8
29,5
10
1,2
5,2
0,6
lubuskie
54,7
8,3
40,5
35,5
15,1
3,1
3,8
0,5
dzkie
17,3
6,7
116,5
90,8
11
0,8
5,2
0,7
maopolskie
22,6
11,9
93,3
68,1
47,1
0,8
8,7
1,2
mazowieckie
31,4
15,2
158,1
93,1
15,1
2,4
4,7
1
opolskie
32,5
7,1
81,3
26,2
12,7
2,2
5,5
0,6
podkarpackie
22,4
9,5
78,7
44,4
9,6
1,9
2,8
1,8
podlaskie
45,5
13,1
38,1
23,8
20,9
1,7
16,2
0,8
pomorskie
24,4
20,2
127,8
39,1
13
1
9,3
0,6
lskie
46,1
6,7
59,8
48,4
11,5
0,9
3,2
0,3
witokrzyskie
37,9
8,8
135,8
26,2
11,2
0,7
2,6
0,5
warmisko-mazurskie
18,5
7,2
76,6
50,8
10,9
0,8
5,7
0,6
wielkopolskie
33
9,8
115,5
99,5
11,4
0,9
8,5
0,9
zachodniopomorskie
29,3
12,4
52,3
54,7
14,8
4,3
3,6
1,2
Zacznik 32
Szacunkowe straty poarowe wg wielkoci poaru w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
Rok
Wielko
2004
Suma
Mae
rednie
2005
Due
Bardzo
due
Suma
Mae
rednie
2006
Bardzo
due
Due
Suma
Mae
rednie
2007
Due
Bardzo
due
Suma
Mae
rednie
2008
Due
Bardzo
due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo
due
Polska
724472,9 246201,0 237670,6
87735,5 152865,8 635661,0 253167,9 194334,4
76658,0 111500,7 721381,5 296555,5 207103,6 134557,2
Dolnolskie
39663,8
17207,1
12520,8
4795,9
5140,0
42648,6
22489,8
11381,2
4147,6
4630,0
40535,4
20935,6
12274,3
5925,5
1400,0
88870,2
35827,1
19538,6
7399,5
26105,0
63819,3
27412,6
21715,4
8481,3
6210,0
Kujawsko-pomorskie
28084,6
10823,3
9737,3
7444,0
80,0
25678,1
10371,5
10758,2
2028,4
2520,0
41999,1
12253,5
8214,0
4931,6
16600,0
30572,7
14917,6
8320,9
6387,2
947,0
88158,0
20082,0
12168,0
4338,0
51570,0
Lubelskie
27666,6
11160,0
10439,6
5644,0
423,0
29050,6
13283,4
14046,2
1721,0
0,0
39297,7
12349,5
12815,2
14033,0
100,0
42672,0
14969,6
16625,4
3377,0
7700,0
40967,7
18340,9
14979,8
4527,0
3120,0
Lubuskie
18830,6
7024,7
6677,8
3488,1
1640,0
18489,9
8211,1
6289,3
2884,5
1105,0
27048,5
11843,8
8301,4
5018,3
1885,0
52276,7
14082,0
7313,7
2105,0
28776,0
30732,7
11851,0
10995,5
5786,2
2100,0
dzkie
76359,4
15273,7
13830,9
11284,3
35970,5
83040,6
19353,9
14990,0
7334,0
41362,7
39332,0
16909,6
12451,2
9351,2
620,0
37610,3
14060,5
11679,8
7135,0
4735,0
55993,7
20548,8
14518,4
12369,0
8557,5
Maopolskie
109164,4
17862,2
67092,2
3730,0
20480,0
44537,5
17216,9
18767,6
3253,0
5300,0
80129,6
18497,7
18341,9
42690,0
600,0
84941,3
44064,4
21886,9
18990,0
0,0
70960,0
22224,8
40548,2
5722,0
2465,0
Mazowieckie
141027,8
36807,2
30092,3
17928,3
56200,0 100769,4
50899,9
31180,1
8139,4
10550,0 107959,1
52187,1
32769,0
7565,0
54607,4 119151,0
3928,0
3570,0
216294,4
64499,6 107523,2
17292,0
26979,6
Opolskie
16237,5
4829,3
5185,9
3572,3
2650,0
11137,9
5548,5
4431,7
1157,7
0,0
13384,1
7675,8
3716,0
1492,3
500,0
17380,3
6929,1
7630,7
2760,5
60,0
70190,5
8306,6
9862,3
9703,6
42318,0
Podkarpackie
26949,6
8939,4
8174,2
2836,0
7000,0
21317,0
8511,2
11159,3
1646,5
0,0
36054,1
10846,2
11477,9
7930,0
5800,0
24329,1
10158,4
11496,7
1974,0
700,0
48869,1
11754,6
17679,5
5335,0
14100,0
Podlaskie
19507,2
7339,1
9878,1
2030,0
260,0
27233,6
9188,8
10547,8
5437,0
2060,0
31636,3
8849,7
13949,6
7637,0
1200,0
32668,7
8929,2
12754,5
10485,0
500,0
50196,2
28005,4
11012,8
10178,0
1000,0
Pomorskie
34720,5
11147,8
15863,1
3956,0
3753,6
31345,8
13543,9
11680,1
5860,8
261,0
55393,7
31045,8
12824,9
4650,0
6873,0
46720,6
16056,0
11060,6
11354,0
8250,0
278451,2 223154,7
15316,5
2745,0
37235,0
lskie
40510,0
21626,8
10784,2
6449,0
1650,0
57773,0
26992,8
8658,2
4532,0
17590,0
49430,4
24429,2
11298,2
5053,0
8650,0
83384,9
29597,0
12478,9
13359,0
27950,0 154086,3
34580,6
20906,7
9990,0
88609,0
witokrzyskie
17847,6
6326,0
8286,6
3185,0
50,0
16252,5
7580,4
6449,1
2223,0
0,0
32550,1
10047,8
8067,3
435,0
14000,0
26391,1
7246,6
5963,5
1181,0
12000,0
20691,2
8322,8
7148,4
4020,0
1200,0
Warmisko-mazurskie
22798,7
9125,6
8026,4
2716,7
2930,0
32430,7
7556,2
13382,5
4019,0
7473,0
27505,2
10271
10253,2
2635,0
4346,0
34831,0
11817,9
11798,3
10268,8
946,0
45800,3
11542,4
14321,4
6863,0
13073,5
Wielkopolskie
50161,9
16477,2
14282,0
4774,2
14628,5
56677,0
17212,7
11981,5
18280,8
9202,0
57219,7
22030,1
19527,6
11951,0
3711,0
96153,8
27383,8
12718,8
16720,2
39331,0 129394,2
22918,5
41445,3
8785,4
56245,0
Zachodnio-pomorskie
54942,7
44231,6
6799,2
2009
3901,7
10,2
37278,8
15206,9
8631,6
2010
3993,3
9447,0
41906,5
26383,1
10821,9
2011
3259,3
1442,2
39449,0
17010,4
9402,5
2012
11686,1
1350,0
21631,5
26867,4
2013
5585,4
1571,0
Rok
Wielko
83165,2 919508,1 327657,0 299820,8 129110,3 162920,0 1420260,1 555176,8 387008,8 121720,9 356353,6
15438,0 181256,4
55655,3
rednia
Bardzo
Bardzo
Bardzo
Bardzo
Bardzo
Bardzo
Suma
Mae
rednie
Due
Suma
Mae
rednie
Due
Suma
Mae
rednie
Due
Suma
Mae
rednie
Due
Mae
rednie
Due
due
due
due
due
due
due
1165651,5 448149,6 356912,3 136991,9 223597,7 1026265,3 456874,3 298178,9 121353,0 149859,1 1189223,5 493022,4 367279,6 105803,3 223118,2 1351660,1 481073,0 336248,2 138318,5 396020,4 999885,4 423796,7 323594,9 104375,2 148118,6 398167,4 300815,2 115662,4 200751,9
Suma
Mae
rednie
Due
Dolnolskie
68807,9
28259,1
21682,6
14046,2
4820,0
74015,5
29763,9
24753,6
6576,0
12922,0
82931,7
28153,5
25549,7
8936,0
20292,5 145378,6
34690,8
23178,3
8414,5
79095,0
56999,3
30306,0
19798,6
6284,7
610,0
27504,6
19239,3
7500,7
16122,5
Kujawsko-pomorskie
57431,8
15850,8
15720,0
10666,0
15195,0
50467,1
20776,4
22211,7
2329,0
5150,0
73684,5
19682,7
25679,8
11902,0
16420,0
55896,0
19233,5
19969,5
16109,0
584,0
39521,9
19567,3
14670,6
3784,0
1500,0
16355,9
14745,0
6991,9
11056,6
Lubelskie
33339,7
14723,2
13571,0
3045,5
2000,0
50394,6
17354,0
15124,6
17546,0
370,0
41462,2
21059,2
18100,0
2303,0
0,0
51084,6
20051,4
18993,2
10370,0
1670,0
37424,8
18420,3
16094,5
1910,0
1000,0
16171,2
15079,0
6447,7
1638,3
Lubuskie
28724,8
16231,3
10736,5
1294,0
463,0
28283,3
16643,1
9044,1
2596,1
0,0
27106,8
14204,7
7542,6
5158,0
201,5
35651,8
13456,0
7486,6
5400,2
9309,0
34344,4
13144,5
13994,9
6035,0
1170,0
12669,2
8838,2
3976,5
4665,0
dzkie
68982,9
22215,0
15274,8
20905,4
10587,7
79804,5
22938,7
18393,2
3622,6
34850,0
62328,8
23309,0
25842,1
4667,7
8510,0
62688,2
26219,0
18751,7
10871,0
6846,5
49243,2
21370,0
16527,8
3953,0
7392,4
20219,8
16226,0
9149,3
15943,2
Maopolskie
160998,4 115565,7
9050,0
107392,5
74687,9
27114,6
5590,0
0,0
176239,5 106387,0
53134,5
10518,0
6200,0
92548,2
47421,9
33459,3
5667,0
6000,0
113777,3
53497,8
58389,0
1540,5
350,0
51742,6
36420,8
10861,0
5044,5
Mazowieckie
288506,6
107263,9 121524,4
64162,3
41649,1
10943,0
4770,0
220578,2
72080,5
53129,7
9065,0
86303,0 243494,8 104180,1
55619,7
14920,0
68775,0 204316,4
69026,5
46409,9
17160,0
71720,0
63339,8
62458,4
11617,6
45157,0
Opolskie
Podkarpackie
Polska
25473,7
10909,0
64947,8 107059,9
9235,0
20059,5
9639,5
6735,5
3684,5
0,0
18305,7
7704,6
6254,1
4347,0
0,0
27870,8
11498,4
15370,4
882,0
120,0
30695,3
10672,2
10627,1
3816,0
5580,0
17552,7
6840,9
9196,8
885,0
630,0
7964,5
7901,1
3230,1
5185,8
38449,5
15929,9
14919,6
5690,0
1910,0
33928,4
14885,5
14555,4
4487,5
0,0
33098,0
15301,5
15991,5
555,0
1250,0
66355,2
28645,2
23427,0
10283,0
4000,0
39152,0
19517,7
14734,3
4900,0
0,0
14449,0
14361,5
4563,7
3476,0
Podlaskie
49428,6
11360,2
13933,4
22335,0
1800,0
78390,8
12070,5
13535,3
5205,0
47580,0
31906,0
12159,7
14876,3
3020,0
1850,0
40329,2
16015,1
18013,1
3801,0
2500,0
31948,4
9285,0
11429,4
9504,0
1730,0
12320,3
12993,0
7963,2
6048,0
Pomorskie
93758,2
23166,7
29420,7
5570,8
35600,0
89580,4
58768,7
22485,7
7826,0
500,0
83470,1
44764,4
29477,7
5438,0
3790,0
151545,3
25497,8
19775,6
4902,0
101369,9
64892,4
32677,4
19878,0
8187,0
4150,0
47982,3
18778,3
6049,0
20178,3
lskie
59181,5
34673,3
14499,2
8044,0
1965,0
73118,1
43028,6
18865,5
5277,0
5947,0
76014,7
39349,5
18114,5
4999,5
13551,2
85031,9
40554,9
23495,8
15961,2
5020,0
81754,5
40566,8
18738,7
15179,0
7270,0
33540,0
15784,0
8884,4
17820,2
witokrzyskie
31202,8
9271,3
8056,5
2875,0
11000,0
25503,6
13260,8
10482,8
1760,0
0,0
38013,2
11486,9
7356,3
4960,0
14210,0
28027,8
11672,0
12300,8
4055,0
0,0
22738,7
10069,6
9819,1
1350,0
1500,0
9528,4
8393,0
2604,4
5396,0
Warmisko-mazurskie
43534,7
16081,7
16874,9
4268,1
6310,0
40351,4
12376,6
14383,3
7811,5
5780,0
43437,5
15453,2
17095,8
9088,5
1800,0
35428,7
13467,8
15204,9
6726,0
30,0
60864,6
21250,2
18668,4
3446,0
17500,0
12894,3
14000,9
5784,3
6018,9
Wielkopolskie
72927,6
30080,1
24519,5
6588,0
11740,0
60060,5
24037,7
19826,8
4306,0
11890,0 106719,9
28260,2
21388,7
16951,0
40120,0 163495,5
30507,5
23972,4
10898,6
98117,0
91212,5
32616,8
23697,5
5997,0
28901,2
25152,5
21336,0
10525,2
31388,6
Zachodnio-pomorskie
50317,0
20154,0
18434,5
7835,4
3893,1
95144,5
24415,0
19499,1
31130,3
20100,1
29872,0
18630,0
7359,6
8500,0
38787,8
11973,2
6124,0
7124,0
54142,3
25639,9
11547,4
14260,0
2695,0
26333,2
14260,7
9513,5
5613,3
64361,6
64009,0
Zacznik 33
Szacunkowe straty poarowe wg wielkoci w przeliczeniu na poar w Polsce w latach 2004-2013 wg wojewdztw (w tys. z)
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
Wielko poaru
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo
due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo
due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo
due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo
due
Suma
Mae
rednie
Due
Bardzo
due
Polska
2152
1,9
17,6
121,5
2011,4
1579
1,5
12,1
117,8
1448,1
1313
1,9
17,4
199,3
1094,3
2878
2,3
36,3
293,4
2545,6
3743
3,7
43,1
202,2
3493,7
Dolnolskie
622
1,2
6,6
42,8
571,1
450
1,6
7,2
55,3
385,8
327
1,4
10,3
82,3
233,3
3124
2,6
25,8
194,7
2900,6
747
1,6
15,9
108,7
621,0
Kujawsko-pomorskie
247
1,4
17,1
148,9
80,0
1331
1,1
16,4
53,4
1260,0
2480
1,5
17,3
89,7
2371,4
424
2,1
26,7
206,0
189,4
17338
2,4
31,0
114,2
17190,0
Lubelskie
392
1,8
12,9
166,0
211,5
88
1,6
14,6
71,7
656
1,6
15,2
539,7
100,0
2722
2,2
27,6
125,1
2566,7
1257
2,8
25,7
188,6
1040,0
Lubuskie
192
1,3
5,9
36,0
149,1
435
1,5
10,3
54,4
368,3
388
1,7
12,0
104,5
269,3
7312
2,7
27,5
87,7
7194,0
519
2,0
35,6
131,5
350,0
dzkie
7529
1,7
19,5
313,5
7194,1
4327
1,5
14,3
174,6
4136,3
400
1,8
20,9
222,6
155,0
2057
1,8
31,2
445,9
1578,3
1771
2,1
25,2
317,2
1426,3
Maopolskie
4359
2,5
105,2
155,4
4096,0
1459
1,8
16,2
116,2
1325,0
5379
2,3
33,2
4743,3
600,0
822
4,1
26,6
791,3
0,0
708
2,4
67,1
286,1
352,1
Mazowieckie
8501
1,9
22,6
448,2
8028,6
1926
1,8
12,5
153,6
1758,3
1923
2,3
20,9
184,5
1715,3
1514
2,9
149,9
170,8
1190,0
3347
3,1
105,1
540,4
2698,0
Opolskie
1478
1,4
14,0
137,4
1325,0
69
1,3
12,6
55,1
0,0
564
2,2
17,5
43,9
500,0
243
1,8
38,7
172,5
30,0
6343
2,0
33,4
262,3
6045,4
Podkarpackie
7144
2,3
12,7
128,9
7000,0
91
1,6
11,3
78,4
3247
2,0
14,5
330,4
2900,0
255
1,5
10,6
68,1
175,0
5269
2,4
32,9
533,5
4700,0
Podlaskie
222
1,9
26,5
106,8
86,7
1226
1,9
19,1
175,4
1030,0
686
1,7
20,6
263,3
400,0
1070
2,2
43,2
524,3
500,0
1484
6,9
35,0
442,5
1000,0
Pomorskie
1441
1,4
30,3
158,2
1251,2
270
1,4
20,9
195,4
52,2
1900
3,2
23,1
155,0
1718,3
2141
1,8
35,1
454,2
1650,0
6399
24,0
49,6
119,3
6205,8
lskie
507
1,4
10,3
165,4
330,0
1855
1,3
5,4
88,9
1759,0
1401
1,6
19,7
144,4
1235,7
3795
1,5
15,3
284,2
3493,8
8292
1,8
27,0
208,1
8055,4
witokrzyskie
1127
1,6
13,4
1061,7
50,0
209
1,1
5,5
202,1
7064
1,9
13,6
48,3
7000,0
12111
1,4
11,2
98,4
12000,0
1663
1,7
14,9
446,7
1200,0
Warmisko-mazurskie
565
1,5
12,1
63,2
488,3
1190
1,0
23,9
98,0
1067,6
1161
1,2
13,4
59,9
1086,5
826
1,6
40,4
311,2
473,0
1225
1,7
46,3
171,6
1005,7
Wielkopolskie
1567
1,7
17,1
85,3
1462,9
1415
1,7
15,6
247,0
1150,3
896
2,1
23,5
128,5
742,2
4339
3,2
31,3
371,6
3933,1
6438
2,0
61,1
125,5
6249,4
53
5,1
5,0
2009
40,6
2,0
1653
1,7
8,3
2010
68,9
1574,5
163
2,4
10,9
2011
38,8
110,9
865
2,0
23,7
2012
389,5
450,0
410
2,4
62,6
2013
83,4
261,8
Wielko poaru
Suma
Mae
rednie
Due
Suma
Mae
rednie
Due
Mae
rednie
Due
Mae
rednie
Due
Mae
rednie
Due
rednie
Due
306,5
3189,342
3,6
40,6
317,7
3046,34
3,1
34,8
219,5
5374,23
2,9
23,0
205,2
2510,36
3,5
53,2
307,0
Bardzo
due
2146,6
Mae
38,6
Bardzo
due
5143,1
Suma
3,0
Bardzo
due
2789,0
Suma
3178
Bardzo
due
2827,5
Suma
Polska
Bardzo
due
2830,4
2,7
31,7
229,0
Bardzo
due
2633,0
Dolnolskie
1246
1,9
25,1
255,4
964,0
1664,768
2,2
33,4
193,4
1435,8
2767,2
1,6
21,3
207,8
2536,6
8052,23
1,9
18,8
121,9
7909,5
391,815
2,4
40,5
196,4
152,5
1,8
20,5
145,9
1771,0
Kujawsko-pomorskie
3389
1,9
34,5
313,7
3039,0
1490,374
3,2
83,2
116,5
1287,5
4494,79
2,6
74,0
313,2
4105,0
729,846
2,4
42,6
392,9
292,0
762,379
3,3
59,9
199,2
500,0
2,2
40,3
194,8
3031,4
Lubelskie
1240
2,2
20,6
217,5
1000,0
1105,568
3,0
40,2
877,3
185,0
182,913
3,2
35,8
143,9
690,2
2,4
17,4
252,9
417,5
1234,09
3,3
39,7
191,0
1000,0
2,4
25,0
277,4
652,1
Lubuskie
220
3,0
36,5
64,7
115,8
149,478
3,3
38,0
108,2
237,436
2,3
20,6
147,4
67,2
1743,22
2,3
20,6
168,8
1551,5
967,834
2,9
68,9
603,5
292,5
2,3
27,6
150,7
1035,8
dzkie
2924
2,4
29,9
774,3
2117,5
7222,052
3,1
47,7
201,3
6970,0
1409,62
2,2
41,1
150,6
1215,7
1588,97
2,3
19,8
197,7
1369,3
1020,25
3,1
49,3
146,4
821,4
2,2
29,9
294,4
2698,4
Maopolskie
2378
13,0
35,9
519,5
1810,0
274,3335
7,7
33,7
232,9
2502,35
9,1
50,9
375,6
2066,7
2145,29
3,5
21,2
120,6
2000,0
423,207
6,5
123,2
118,5
175,0
5,3
51,3
745,9
1242,5
Mazowieckie
22010
3,1
92,5
461,8
21452,8
1537,742
3,9
58,7
521,1
954,0
9159,84
3,7
48,7
477,1
8630,3
10337,1
4,4
26,4
481,3
9825,0
8536,81
4,4
58,8
504,7
7968,9
3,1
59,6
394,3
6422,1
Opolskie
168
2,5
29,2
136,5
0,0
279,9592
2,7
35,7
241,5
0,0
152,416
2,6
49,7
40,1
60,0
1554,16
2,4
33,6
123,1
1395,0
305,187
2,2
50,8
42,1
210,0
2,1
31,5
125,5
956,5
Podkarpackie
942
3,0
24,1
437,7
477,5
260,7646
3,3
21,3
236,2
0,0
680,594
2,7
18,3
34,7
625,0
2164,09
3,7
13,5
146,9
2000,0
356,219
3,6
26,0
326,7
2,6
18,5
232,1
1787,8
Podlaskie
1356
2,6
33,2
720,5
600,0
12323,39
3,5
53,1
371,8
11895,0
1136,7
3,5
57,2
151,0
925,0
1467,83
4,0
48,6
165,3
1250,0
1115,91
3,3
60,8
475,2
576,7
3,1
39,7
339,6
1826,3
Pomorskie
7443
2,2
67,3
253,2
7120,0
963,1717
6,7
65,2
391,3
500,0
1289,08
4,9
100,3
236,4
947,5
17311,9
3,0
63,8
350,1
16895,0
1333,76
4,3
68,5
430,9
830,0
5,3
52,4
274,4
3717,0
lskie
529
1,8
16,4
229,8
280,7
927,9071
2,6
26,7
155,2
743,4
1611,95
1,6
12,0
92,6
1505,7
938,99
1,8
15,4
204,6
717,1
1431,64
2,5
30,7
489,6
908,8
1,8
17,9
206,3
1902,9
witokrzyskie
11280
1,8
17,0
261,4
11000,0
288,8267
3,5
33,9
251,4
7613,44
1,8
10,6
496,0
7105,0
187,479
1,4
9,8
176,3
1753,56
2,2
26,4
225,0
1500,0
1,8
15,6
326,7
3985,5
Warmisko-mazurskie
1455
1,9
33,3
158,1
1262,0
2135,78
1,7
29,9
177,5
1926,7
987,051
2,5
60,0
324,6
600,0
250,311
2,1
41,2
177,0
30,0
6022,92
3,5
63,1
123,1
5833,3
1,9
36,4
166,4
1377,3
Wielkopolskie
2146
3,1
43,5
143,2
1956,7
1904,156
3,1
54,0
148,5
1698,6
3126,98
2,7
46,0
403,6
2674,7
9270,07
3,1
44,5
302,7
8919,7
3554,73
4,5
78,2
260,7
3211,2
2,7
41,5
221,7
3199,9
Zachodnio-pomorskie
479
2,3
39,1
178,1
259,5
7605,973
2,8
38,4
864,7
6700,0
1575,63
2,8
27,0
129,1
1416,7
1189,4
4,7
30,9
136,1
1017,7
1022,29
3,3
34,4
445,6
539,0
3,0
28,0
237,5
1233,2
Zachodnio-pomorskie
Rok
rednia
Zacznik 34
Suma szacunkowych straty poarowych w Polsce w latach 2004-2013 w podziale na kategorie statystyczne wg wojewdztw (w tys. z)
urzdzenia urzdzenia
ogrzewcze elektryczne
rodki
transportu
procesy
technologiczne,
magazynowanie
902 806,9
578 950,2
1 421 925
384 756,8
146 688,4
4 716 419,2
56 425,4
36 184,4
88 870,3
24 047,3
9168
69 071,2
15 775,2
70 532,6
30 594,7
119 892,6
86 255,9
118 474,5
17 551,4
22 260,8
21 061,9
58 739,3
66 071,7
45 703,5
33 578,2
17 162,4
51 375,2
22 085,2
42 352,9
57 784
75 934,6
13 737,8
23 185,1
43 062
55 583,1
27 876,4
13 865,7
65 054,2
38 704,2
97 588,9
36 270,3
172 982,8
171 240,9
224 579,8
21 526,1
60 348,8
55 072,3
87 052,6
58 863,5
61 107,7
27 770,9
9078,7
16 655,3
14 839,4
67 773,4
16 477,5
56 115,9
12 475,9
10 304,9
12 426,3
42 743,6
18 345,8
21 593,9
19 121,6
20 210,8
20 857,8
92 173,8
49 526,2
47 749,5
33 407,3
183 225,6
67 449,5
grupa statystyczna nieostrono

Polska
rednia wojewdzka
dolnolskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmiskomazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
inne
suma
978 252
938 432,7
10 068 231,2
294 776,2
61 140,8
58 652
4515,6
1366,7
3856,4
2700,6
18 975,2
11 480,5
27 370,6
1029,9
2585,2
1529,7
5678,4
24 590,6
4897
353 660,8
252 350,5
70 821,7
113 878,9
7261,7
533 036,2
1 020 209
74 932
206 223,7
185 746,2
552 715,7
436 074,5
14 470,6
70 839,8
30 124,9
40 520,2
52 724,6
93 631,3
73 287,1
192 792,5
37 579
19 184,9
20 513,4
63 219,7
60 479,2
50 397,5
79 117,6
42 672,1
42 004,9
28 388,6
92 500,7
90 886
109 447,6
63 955,9
24 402,6
53 833,1
64 025,2
67 891,3
47 162,7
703 608,3
407 234,7
393 355,2
301 482,3
615 370,6
1 040 448,1
1 824 924,5
242 788
368 496
393 244,9
929 757,6
760 193
259 198,6
6838,7
4843,8
258 277,5
21 411,3
35 402,8
386 964,3
41 763,8
9552,8
9424,5
21 843,7
368 901,9
267 858,3
67 102,2
84 444,4
73 655,3
23 086,3
883 996,6
557 168,5
nieustalone podpalenia
Zacznik 35
Suma szacunkowych straty poarowych w przeliczeniu na poar w Polsce w latach 2004-2013 w podziale na kategorie statystyczne wg wojewdztw
(w tys. z)
procesy
urzdzenia urzdzenia
rodki
grupa statystyczna
nieostrono
inne
magazynowanie
Polska
1,9
6,6
23,1
11,7
96,1
22,3
1,6
10,2
rednia wojewdzka
2,2
7
22,3
11,2
91,5
31,7
1,9
11,6
dolnolskie
1,3
3,1
15,6
10,7
42,2
9,6
1,6
7,4
kujawsko-pomorskie
3,1
5,4
18,5
9,1
35
22,4
1,2
3,8
lubelskie
2,2
9,2
22,4
8,5
53,6
10,4
1,9
11,2
lubuskie
2,1
5,5
18,2
12,2
47,4
22,9
1,7
8,9
dzkie
1,9
10,4
31,2
17,8
144,8
69,2
5,6
14,3
maopolskie
3,8
10,7
41,2
7,2
111,5
31
1,5
14,8
mazowieckie
2,4
9
22,1
13,8
238
30,3
1,9
10,3
opolskie
2,1
6,2
14,9
11,6
19,1
11,4
2,1
22,1
podkarpackie
1,4
5,5
23,4
9,4
24,6
16,1
0,8
9,5
podlaskie
1,9
9,1
21,2
10,1
12,7
48,4
1,2
20,2
pomorskie
1,7
8,3
24,1
23,3
57,9
29,2
2,7
11,7
lskie
1
6,1
10,1
7,4
136,6
19,3
0,7
7,5
witokrzyskie
4
9,3
26,1
11,7
111,3
97,8
1,2
17,1
warmisko-mazurskie
1,9
2,3
11,5
9,3
115,3
21,8
0,6
10,4
wielkopolskie
1,7
7,8
28,7
9,3
53,9
51,3
4,3
9,7
zachodniopomorskie
2,9
4,5
27
8
260
16
1,8
6,8
CZ III
POARY W WIETLE DZIAA
RATOWNICZO-GANICZYCH
CZ III POARY W WIETLE DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH
Tadeusz Jopek
WYBRANE POARY W WIETLE DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH

1. Wstp....... 371
2. Poary charakterystyczne oraz ich skutki.... 372
2.1. Szkoa w Wielopolu Skrzyskim (1955) ... 372
2.2. Rafineria w Czechowicach-Dziedzicach (1971) .... 377
2.3. Rotunda w Warszawie (1978) ... 387
2.4. Szpital w Grnej Grupie (1980) ........ 395
2.5. Restauracja Kaskada w Szczecinie (1981) ....... 403
2.6. Las w Kuni Raciborskiej (1992) . 411
2.7. Hala widowiskowa w Gdasku (1994) .. 428
2.8. Zakad POLARCUP w Siemianowicach lskich (2000) . 435
2.9. Koci w Gdasku (2006) ...... 445
2.10. Targowisko miejskie w Subicach (2007) .... 452
2.11. Budynek socjalny w Kamieniu Pomorskim (2009) . 459
2.12. Instalacja przesyowa gazu w Jankowie Przygodzkim (2013) ... 467
3. Wybrane poary w liczbach... 475
4. Podsumowanie........ 496
Literatura.. 497
1. WSTP
Poary od zarania dziejw powodoway ogrom nieszcz, w tym najbardziej tragicznych sytuacji, jakimi s mier ludzi, straty materialne, urazy fizyczne i psychiczne. Na skutki poarw mog mie wpyw elementy zalene od czowieka, takie jak m.in. brak respektowania istniejcych
uregulowa w zakresie spenienia warunkw technicznych budynkw, nieprzestrzeganie przepisw przeciwpoarowych, brak waciwego wyszkolenia (w tym umiejtnoci postpowania
w momencie powstania poaru), niesprawne lub nieskuteczne systemy wykrywania, alarmowania, gaszenia, dugi czas dotarcia si ratowniczych na miejsce zdarzenia, sabe wyposaenie
w nowoczesny i profesjonalny sprzt ratowniczo-ganiczy lub niski poziom wyszkolenia ratownikw.
Jednake wystpuje wiele czynnikw, ktre nie s zalene od czowieka, a zasadniczo wpywaj
na wystpienie strat, w szczeglnoci na ich wielko. Zaliczy do nich moemy siy natury (wyadowania atmosferyczne, susze, silne wiatry, powodzie), awarie, uszkodzenia, zakcenia procesw technologicznych itp. W celu zminimalizowania wystpienia zdarze, ktre mog spowodowa powstanie strat, podejmowane s rnorodne dziaania majce na celu wyeliminowanie
wystpienia ryzyka zagroenia lub ograniczenie go do poziomu akceptowalnego. Dziaania tego
typu podejmowane s zarwno w obszarze prawnym (uregulowania prawne ustawy i akty
wykonawcze, wytyczne, instrukcje itp.), jak i planistycznym, organizacyjnym, kontrolnym, technologicznym (rozwj nowych technologii, taktyk i technik prowadzonych dziaa ratowniczych) itp.
Prowadzenie cigego procesu szkolenia i doskonalenia zawodowego, wyposaenie sub ratowniczych w coraz to nowoczeniejszy sprzt ratowniczo-ganiczy, w tym nowej generacji
rodki ochrony indywidualnej, przyczyniaj si do poprawy poziomu bezpieczestwa ratownikw, ich komfortu pracy, a w konsekwencji skutecznoci i efektywnoci prowadzonych dziaa
ratowniczych. Nieodcznym elementem oceny jakoci prowadzonych dziaa ratowniczych jest
realizacja procesu analizowania zdarze, dokonywania ich oceny i wycigania wnioskw z prowadzonych dziaa ratowniczych w celu poprawy ich jakoci.
W niniejszym rozdziale przedstawiono kilkanacie zdarze, ktre poruszyy opini spoeczn
z powodu rodzaju i wielkoci strat, w szczeglnoci wielkoci strat ludzkich. Opisy zawieraj
zarwno charakterystyk obiektw, w tym spenienie przez nie wymaga przepisw przeciwpoarowych i warunkw technicznych, jak i opis prowadzonych dziaa ratowniczych oraz
skutki poarw.
W wielu z nich doszo do wielkiej tragedii, a mianowicie mierci duej iloci osb, a przyczyn
tego stanu by sam czowiek, w szczeglnoci: brak naleytej troski o waciwy poziom bezpieczestwa, nieprzestrzeganie przepisw przeciwpoarowych lub zaniechanie ich wdroenia, niespenienie warunkw technicznych budynkw, lekcewaenie wystpujcego zagroenia, eksploatacja urzdze i wyposaenia niezgodnie z przeznaczeniem, niewaciwe wykonanie urzdze
i instalacji, zaprszenie ognia, podpalenie.
Niemniej jednak wystpoway zdarzenia, ktrych przyczyny byy niezalene od czowieka,
a wynikay z dziaania si natury. Jednak naley tu podkreli, e i w tym przypadku na wielko
powstaych strat ostateczny wpyw mia czowiek, a przede wszystkim jego poziom wiedzy
o moliwych zagroeniach, wymaganym sposobie postpowania, taktyce i technice prowadzonych dziaa ratowniczych.
2. POARY CHARAKTERYSTYCZNE ORAZ ICH SKUTKI

2.1. Szkoa w Wielopolu Skrzyskim (1955)
W dniu 7 maja 1955 r. w Wielopolu Skrzyskim powsta poar drewnianego baraku pokrytego
pap, ktry peni funkcj miejscowej szkoy i biblioteki, a take pewnego rodzaju orodka kultury (ryc. 1 i 2). Poar powsta w tym obiekcie podczas wywietlania filmu przez kino objazdowe. Seans filmowy mia stanowi rozrywk dla uczestnikw, a sta si dla nich i ich rodzin wielk
tragedi.
Okolicznoci powstania poaru
Pracownicy kina objazdowego w celu przygotowania obiektu do projekcji komedii Sprawa do
zaatwienia zadali przesunicia szaf z ksikami do cian, wniesienia drewnianych awek dla
widzw oraz ustawienia duego ekranu. Z uwagi na moliwo dostania si na seans osb bez
biletw przez okna i dodatkowe drzwi postanowiono je zabi deskami. Pracownicy kina postawili projektor filmowy na drewnianym stole zlokalizowanym w jedynym wejciu/wyjciu
do/z obiektu.
Na stole obok projektora zostay zoone wyjte z metalowych opakowa celuloidowe tamy
filmowe w iloci 10 szt. o cznej dugoci 2700 m i wadze 35 kg. Powysze zachowanie pracowStrona 372 z 1042 / Powrt do spisu treci
nikw w wietle istniejcych wwczas uregulowa byo nieakceptowalne i stanowio naruszenie

zasad bezpieczestwa poarowego, ktre zabraniay wyjmowania z niepalnych opakowa nieuywanych szpuli z tamami. Tamy powinny by przechowywane w oryginalnych opakowaniach
z dala od projektora, rde ciepa i ognia (ryc. 3).
Powysze lekcewaenie zasad bezpieczestwa mogo by spowodowane take tym, e pracownicy podczas przygotowywania seansu spoywali alkohol. Na seans filmowy przybyo ok. 200
widzw, w gwnej mierze dzieci i modzie, natomiast w obiekcie nie powinno by wicej ni
90 osb. Podczas seansu nie przestrzegano elementarnych zasad bezpieczestwa. Nie byo wyznaczonych osb do kontroli przestrzegania porzdku, w czasie seansu midzy innymi palono
papierosy. Papierosy pali rwnie kinooperator przebywajcy przy stoliku z projektorem i tamami.
Ryc. 1. Budynek szkoy w Wielopolu Skrzyskim przed tragicznym poarem

rdo: http://podkarpackie.regiopedia.pl/zdjecie/pozar-kina-w-wielopolu-skrzynskim118743 (dostp: 15.08.2014 r.)
Okoo godz. 22 (po trzeciej przerwie) operator podnis ze stou celuloidowy zwj w celu zmiany tamy w projektorze i wwczas doszo do jej zapalenia si od aru papierosa. Nastpnie zapalia si kolejna tama znajdujca si w niezamknitym pojemniku owinitym gazet. Poncy
zwj tamy filmowej operator zrzuci na drewnian podog, ktra miaa bardzo ma wilgotno (miesic maj) i szybko zaja si ogniem.
Ryc. 2. Rozkad pomieszcze w budynku szkoy w Wielopolu Skrzyskim w dniu poaru

rdo: Film Sprawa do zaatwienia TVP SA w Rzeszowie, Rzeszw 2002.
Ryc. 3. Tamy filmowe w oryginalnych opakowaniach zabezpieczajcych

rdo: Film Sprawa do zaatwienia TVP SA w Rzeszowie, Rzeszw 2002.
Rozwj poaru
Ponce fragmenty celuloidu spaday take na kolejne, wyjte z opakowa i tym samym niezabezpieczone, tamy filmowe, powodujc ich natychmiastowe zapalenie si. Szybkiemu zapaleniu
uleg rwnie drewniany st, na ktrym sta projektor filmowy. Z uwagi na waciwoci poarowe celuloidu i ma wilgotno drewna w szybkim czasie sup ognia sign sufitu ozdobionego w tym czasie palnymi girlandami wykonanymi z bibuy i suchej wierczyny. W bardzo krtkim czasie (ok. 15 minut) pomienie objy cay drewniany obiekt (barak) szkoy o wymiarach
ok. 13 m x 33 m.
Szybki rozwj poaru, due zadymienie, trujce gazy, wysoka temperatura, brak orientacji
z powodu ciemnoci spowodoway powstanie paniki, zwaszcza e wszystkie drogi ewakuacyjne
zostay odcite. Opuszczenie sali przez gwne drzwi uniemoliwi palcy si st z projektorem
i tamami. Rwnie okna w tym parterowym obiekcie nie mogy by wykorzystane jako jedna
z moliwych drg ewakuacyjnych z powodu ich zabicia deskami od strony zewntrznej oraz
szybkiego objcia pomieniami jedynych dwch otwartych w tym pomieszczeniu okien. Ludzie,
chcc ratowa swoje ycie, desperacko opuszczali sal, wyskakujc przez cian pomieni w tych
oknach.
Dziaania ratownicze
Obecny wewntrz sali w czasie projekcji straak OSP wybi aw deski, ktrymi zabite byo okno,
co umoliwio ewakuacj grupy osb z poncego obiektu. Pozostae osoby prboway dosta si
do drzwi wyjciowych. Z powodu dymu i temperatury paday na ponc podog, a pozostae
osoby po nich deptay. Dym z palcej si tamy by tak duszcy i toksyczny, e po kilkudziesiciu
sekundach powodowa zatrucie organizmu i parali. Stra poarna, ktra przybya na miejsce
zdarzenia po kilkunastu minutach, nie bya w stanie nie skutecznej pomocy osobom znajdujcym si w poncym obiekcie. Trzech straakw, ktrym udao si uratowa z poncego obiektu
kilka osb, zgino w poarze przy kolejnych prbach ratowania ludzi znajdujcych si wewntrz poncej sali.
W poarze drewnianego obiektu szkoy w pomieniach zgino cznie 58 osb, w tym 48 dzieci,
a 20 osb zostao rannych.
Przyczyna powstania poaru
Analiza poaru i przeprowadzone ledztwo wykazay szereg nieprawidowoci i zaniedba, ktre w konsekwencji doprowadziy do wielkiej tragedii. W obszarze organizacji stwierdzono, e
nie powiadomiono komendanta miejscowej ochotniczej stray o planowanym seansie filmowym,
nie zapewniono te wymaganego podrcznego sprztu ganiczego, tj. nie zabezpieczono koca
ganiczego i ganicy w miejscu ustawienia projektora, co w konsekwencji uniemoliwio podjcie pierwszych dziaa ganiczych. Obsuga nie przestrzegaa elementarnych zasad bezpieczestwa, a mianowicie nie przechowywaa skrajnie atwopalnych tam w niepalnych metalowych
opakowaniach oraz uywaa otwartego ognia w pobliu zoenia tam filmowych. Ponadto zablokowano wyjcie ewakuacyjne, ustawiajc projektor w pobliu jedynych drzwi wyjciowych
z prowizorycznej sali kinowej.
Celuloid, ktry by stosowany w tamtym okresie do produkcji tam filmowych, by materiaem
wysoce atwopalnym. Skada si z nitrocelulozy (70-74%), kamfory (20-30%) oraz barwnikw
(1,5-3%). Po ogrzaniu do temperatury ok. 100-120C ulega rozkadowi, co byo gwnym zagroeniem poarowym. Celuloid ulega zapaleniu w temperaturze ok. 150C, a proces palenia
by niezwykle dynamiczny. Spalanie przebiegao ok. 15 razy szybciej ni w przypadku takiej samej iloci papieru. Spalaniu celuloidu towarzyszy duy jasny pomie spowodowany szybkim
jego rozkadem i du iloci wydzielanych atwopalnych gazw. Z 1 kg celuloidu wydziela si
ok. 180-200 dm3 palnych i trujcych oparw i gazw. Celuloid przy niepenym spalaniu wydziela
tawoszary dym o zapachu kamfory zawierajcy wysoko toksyczne zwizki cyjanowe. Szybko spalania si celuloidu ronie wraz ze wzrostem temperatury i cinienia gazw. Nawet po
stumieniu pomienia rozkad palcej si substancji moe trwa i doprowadza do ponownego
samozapalenia.
Przeprowadzony eksperyment wykaza, e nawet po kilkukrotnym zanurzeniu tamy filmowej
w beczce z wod o pojemnoci 200 dm3 pomie zgas, ale jej rozkad i towarzyszce mu wydzielanie si brunatnej pary nie ustaway. Po przyoeniu zapalonej zapaki do chmury pary unoszcej si nad powierzchni wody dochodzio do ich zapalenia si i nastpnie spalania przez cay
czas trwania rozkadu. W kolejnej prbie po 7 minutach zwj tamy filmowej wyjto z wody,
a po nastpnych 2 minutach ochadzania na powietrzu tama ponownie si zapalia.
Przykad ten wykaza, e w wodzie nie udao si ochodzi zwoju tamy do takiego stopnia, by
wstrzyma proces rozkadu, ktry ponownie doprowadza do jej samozapalenia. Waciwoci
celuloidu, przede wszystkim jego zdolno do szybkiego rozkadu, ogrzewania i spalania si
z du szybkoci, miay kluczowy wpyw na rozwj i rozprzestrzenienie si poaru.
W Wielopolu Skrzyskim operatorzy uywali do wywietlenia filmu tamy filmowej na podou
palnym, nitrocelulozowym. Temperatura zapalenia tej tamy ksztatowaa si na poziomie ok.
150-180oC. W tamtym okresie byy te stosowane tamy filmowe na podou trudnopalnym,
ktrych temperatura zapalenia wynosia 450oC. Tama atwopalna, jak ju wczeniej podano,
spala si niezwykle szybko, ok. 60-krotnie szybciej ni tama na podou trudnopalnym, a jej
spalaniu towarzysz jasny pomie i charakterystyczny syk. Tama filmowa na podou nitrocelulozowym moe si pali bez dostpu powietrza i wwczas wydziela duo toksycznych gazw,
w tym gwnie cyjanowodr, tlenki azotu, tlenek wgla. Temperatura spalania celuloidu moe
osign warto okoo 1500C.
Analiza literatury z okresu powstania zdarzenia wykazaa, e 22 m filmu, czyli 175 g tamy celuloidowej, mogy wytworzy przy spalaniu tyle tlenku wgla, e wystarczyoby go do nasycenia
powietrza w redniej wielkoci pokoju do tego stopnia, by mier w wyniku wdychania tak skaonego powietrza nastpia w cigu 15 minut. W Wielopolu Skrzyskim w czasie projekcji filmu
w sali znajdowao si 10 zwojw tam o cznej dugoci 2700 m.
Tamy filmowe na bazie celuloidu byy przyczyn wielu poarw i dlatego w latach 80. ubiegego wieku wstrzymano ich produkcj.
Decydujcym czynnikiem, ktry mia wpyw na liczb ofiar w Wielopolu Skrzyskim, byo take
to, e zabito deskami okna i cz drzwi, co w konsekwencji uniemoliwio widzom opuszczenie
sali w chwili pojawienia si zagroenia.
Podsumowanie zdarzenia
Podczas poaru w pomieniach zgino cznie 58 osb, w tym 48 dzieci, a 20 osb zostao rannych. Pracownicy kina, dyrekcji Okrgowego Zarzdu Kin w Rzeszowie i Centralnego Zarzdu
Kin w Warszawie stanli przed sdem i zostali ukarani kar pozbawienia wolnoci.
Dwch straakw OSP, tj. Jzef Para i Kazimierz Gsior, pomiertnie zostao odznaczonych Krzyami Oficerskimi Orderu Odrodzenia Polski.
Po zdarzeniu w Wielopolu Skrzyskim decyzj rzdu wycofano z uytku wszystkie atwopalne
kopie filmowe w kinach i zaostrzono przepisy przeciwpoarowe. Skutki poaru zbiorczo przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Skutki poaru zestawienie zbiorcze

ofiary miertelne
LUDZIE
osoby ranne
osoby wymagajce hospitalizacji
OBIEKT
parametry obiektu
powierzchnia poaru
PARAMETRY POARU
kubatura poaru
siy i rodki ZSP*
siy i rodki OSP
DZIAANIA
RATOWNICZE
siy i rodki sub wspdziaajcych
czas akcji ratowniczej
STRATY
straty bezporednie
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA
czny koszt
RATOWNICZYCH
przyczyna prawdopodobna
PRZYCZYNA
przyczyna ustalona przez organ

procesowy
58
20
brak danych
13 m x 33 m
429 m2
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
niezachowanie zasad
bezpieczestwa
niezachowanie zasad
bezpieczestwa
*Zawodowa Stra Poarna
2.2. Rafineria w Czechowicach-Dziedzicach (1971)

26 czerwca 1971 r. w rafinerii nafty w Czechowicach-Dziedzicach powsta tragiczny w skutkach
poar, podczas ktrego zgino 37 osb, a kilkadziesit zostao rannych. W akcji uczestniczyy
siy Zawodowych Stray Poarnych (ZSP), Zakadowych Zawodowych Stray Poarnych, jednostki Ochotniczych Stray Poarnych (OSP) z caego kraju oraz suby ratownicze z wczesnej
Czechosowacji.
Charakterystyka miejsca poaru
Poar powsta w strefie parku zbiornikw z rop naftow. Zbiorniki magazynowe pojemnoci
12,5 tys. m3 kady posiaday konstrukcj stalow oraz stae dachy. Parametry zbiornikw byy
nastpujce:
rednica: 33 m,
wysoko paszcza: 14,7 m,
wysoko w osi zbiornika: 18,3 m,
poziom napenienia ropy: 14,3 m (rzeczywiste wypenienie zbiornikw byo nastpujce:
zbiornik nr 251 13,11 m, zbiornik nr 252 13,7 m, zbiornik nr 253 12,9 m, zbiornik nr
254 2,1 m).
Grupa czterech zbiornikw ustawiona bya w oddzielnych obwaowaniach ziemnych, ktrych
pojemno bya rwna pojemnoci zbiornikw. W przypadku awarii zbiornika umoliwiay
przejcie caej ich zawartoci i niedopuszczenie do rozlania ropy poza obwaowanie.
W ssiedztwie zbiornikw z rop zlokalizowane byy:
grupa 27 zbiornikw ABT (aceton, benzen, toluen) o cznej pojemnoci ok. 8,5 tys. m3
odlego ok. 40 m,
pompownie do przetaczania ropy wraz ze spustowym frontem kolejowym, pooonym

poniej rzdnej dna zbiornikw odlego ok. 25 m,
droga publiczna, przy ktrej znajdoway si budynki mieszkalne i gospodarcze o lunej

zabudowie odlego ok. 50 m,
zbiorniki z olejami czce si bezporednio z innymi urzdzeniami i instalacjami produkcyjnymi odlego 75 m.
Lokalizacja zbiornikw z rop stwarzaa moliwo szybkiego rozprzestrzenienia si poaru

(patrz: ryc. 4).
Zbiorniki zostay dopuszczone do eksploatacji, mimo e nie byy zabezpieczone pod wzgldem
poarowym, a mianowicie:
pstaa instalacja pianowa bya niesprawna,
nie byo instalacji zraszaczowej wodnej,
nie zostay zabudowane bezpieczniki przeciwogniowe na dachu zbiornikw,
olejowe zawory hydrauliczne nie byy napenione,
wazy kontrolne nie byy zamknite.
Powysze spowodowao, e nie ugaszono ognia w zaoonym czasie 15 minut, a poar rozprzestrzeni si na pozostae zbiorniki, przyczyniajc si bezporednio do wielkoci powstaych strat.
Zauwaenie zdarzenia i dysponowanie si i rodkw
W sobot 26 czerwca 1971 r. o godz. 19.50 straacy penicy sub w stranicy pooonej na
terenie zakadu zobaczyli kilkudziesiciometrowy sup ognia w rejonie parku zbiornikw magazynowych z rop naftow. Na zmianie subowej zawodowej jednostki stray poarnej byo 23
czonkw zaogi w sile trzech niepenych sekcji bojowych.
Do zdarzenia o godz. 19.51 zadysponowano w pierwszym rzucie cztery sekcje z samochodami:
Tatra wydajno 3200 l/min,
Sachsenring wydajno 1600 l/min, Wojewdzki Punkt Alarmowo-Dyspozycyjny

(WPAD),
samochd proszkowy,
3 dziaka pianowe Total wydajno wodna po 2400 l/min,
agregat do wytwarzania piany lekkiej.
Jednoczenie powiadomiono o poarze komendanta jednostki i jego zastpc.

Telefonista przekaza meldunek o poarze do Wojewdzkiego Punktu AlarmowoDyspozycyjnego (WPAD), dajc wsparcia w sile wszystkich trzech rzutw. Naley nadmieni,
e zgodnie z opracowanym planem obrony zakadu w pierwszym rzucie, tj. w czasie od 1 do 14
minut, przewidziano alarmowanie 13 zastpw, w tym 8 zawodowych stray poarnych (ZSP)
i 5 ochotniczych stray poarnych (OSP). W drugim rzucie w czasie od 14 do 25 minut 7 sekcji, w tym 1 ZSP i 6 OSP, natomiast w trzecim rzucie w czasie od 25 do 60 minut 14 sekcji,
w tym 13 ZSP i 1 OSP. Porwnujc wielko zadysponowanych do zdarzenia si i wymogi odnonie potrzeby pokrycia powierzchni tacy i zbiornika skuteczn warstw piany gruboci 60 cm
w czasie 15 minut, a take chodzenie ssiednich zbiornikw z wydajnoci 7800 l/min, mona
stwierdzi, e do realizacji tego zadania niezbdne byo zadysponowanie 8 samochodw ganiStrona 378 z 1042 / Powrt do spisu treci
czych z pompami o wydajnoci ponad 2000 l/min i 8 dziaek wodno-pianowych. Tak wic ilo
zadysponowanych si bya niewystarczajca do potrzeb. Dysponowane i przybywajce na miejsce zdarzenia samochody ganicze posiaday w wikszoci autopompy i/lub motopompy o wydajnoci 800 l/min. Na samochodach GBAM2/8+8 zamontowane byy pompy PO-3, co w konsekwencji nie zapewniao waciwych parametrw pracy dziaek o wydajnoci 2400 l/min, a wic
i skutecznego chodzenia zbiornikw. Powysze wymuszao take potrzeb zajmowania stanowisk znacznie bliej, ni to powinno mie miejsce, przy zastosowaniu sprztu
o wyszych parametrach, a take wprowadzenie w stref niebezpieczn wikszej iloci straakw.
Dziaania ratownicze
I faza poaru: od momentu powstania poaru 26.06.1979 r., godz. 19.50, do wyrzutu ropy
i wybuchu drugiego zbiornika 27.06, godz. 1.20.
W chwili przybycia si ZSP rafinerii palia si ropa w zbiorniku nr 251 i ropa rozlana
w obwaowaniu tego zbiornika w iloci okoo 30% jego zawartoci na powierzchni 2,5 tys. m2.
Bezporednio zagroone poarem byy oddzielone obwaowaniami trzy ssiednie zbiorniki zlokalizowane w odlegoci 20 i 30 m (ryc. 4) oraz 13 cystern kolejowych z rop znajdujcych si na
stacji nalewakw obok zbiornikw. Przybyy na miejsce zdarzenia dowdca podj decyzj
przeprowadzenia natarcia pian na rozlan palc si rop w obwaowaniu oraz skierowania
dwch jednostek w celu podania dwch prdw wody do chodzenia ssiednich zbiornikw.
Docierajce kolejne jednostki stray poarnych z terenu powiatu Bielsko-Biaa kierowano do
chodzenia trzech zagroonych niepalcych si zbiornikw, przy czym z powodu niskich parametrw taktycznych sprztu zajmoway one pozycje stosunkowo blisko zbiornika na waach
lub nawet w samym obwaowaniu.
Rwnoczenie kierownictwo rafinerii podjo nastpujce dziaania:
przeprowadzono ewakuacj 13 cystern kolejowych znajdujcych si w pobliu palcego

si zbiornika,
rozpoczto wypenianie par zagroonych urzdze technologicznych,
zabezpieczono dostawy wody do zbiornika i hydrantw przeciwpoarowych.
Wezwane przez Wojewdzki Punkt Alarmowo-Dyspozycyjny (WPAD) w Katowicach i dyrekcj

rafinerii jednostki stray poarnych, z cikim sprztem do podawania pian ganiczych,
z wojewdztw katowickiego i opolskiego skierowano do natarcia na palcy si zbiornik oraz
rozlan na powierzchni jego obwaowania palc si rop. cznie dziaania prowadzio
w pierwszej fazie poaru 50 sekcji, w skad ktrych wchodzio 339 ratownikw.
W czasie prowadzonych dziaa stwierdzono przecieki ropy z tacy palcego si zbiornika nr 251
do tacy zbiornika nr 252 spowodowane zniszczeniem bitumicznych uszczelnie przepustw
(uszczelnienia rozpuszczay si pod wpywem dziaania rozlanej ropy). W celu uszczelnienia
przeciekw (zasypywano ziemi i ukadano worki z piaskiem) kierownictwo zakadu skierowao
pracownikw zakadu i onierzy jednostki wojskowej pod nadzorem zastpcy kierownika wydziau.
Analiza prowadzonej akcji wykazaa, e podejmowane decyzje dotyczce zakresu i sposobu
prowadzenia dziaa, przy uwzgldnieniu potencjau zgromadzonych na miejscu zdarzenia si,
byy waciwe. W konsekwencji w cigu 5 godzin nie dopuszczono do zapalenia ssiednich

zbiornikw. Dziaania jednak nie doprowadziy do ugaszenia poaru palcej si ropy
w zbiorniku i tacy z powodu:
braku odpowiedniej iloci rodkw ganiczych oraz wymaganych parametrw sprztu

do ich podawania (dziaek pianowych, rur wylewowych, pomp duej wydajnoci),
braku terminowego dostarczania na stanowiska rodka pianotwrczego (zastosowany

sposb magazynowania beczki stalowe o pojemnoci 230 l uniemoliwia szybk dystrybucj bez ich uszkodzenia).
Podczas tych dziaa nie zorganizowano sztabu, co w konsekwencji utrudniao wspprac

z technicznym personelem zakadu i koordynacj dziaa. Sytuacja powysza miaa wpyw na:
niekontrolowane wchodzenie do akcji niektrych jednostek stray poarnych,
alarmowanie i wprowadzenie do akcji zakadowych oddziaw samoobrony przebywajcych na zgrupowaniu,
brak penej informacji o zagroeniu i podjtych dziaaniach zabezpieczajcych.
Pomimo wystpujcych trudnoci przez 5 godzin realizowano skuteczn obron ssiednich

zbiornikw i czciowo ograniczono powierzchni palcej si ropy w tacy zbiornika nr 251
pokryto pian ok. 50% powierzchni poncej ropy. Podjte przedsiwzicia stanowiy pocztek
planowanych dziaa przez siy wyposaone w cikie pojazdy ganicze, co w konsekwencji mogo spowodowa ugaszenie powstaego poaru.
Dziaania zakci o godz. 1.20 niespodziewany wyrzut ropy z palcego si zbiornika, ktry zosta spotgowany wybuchem zbiornika ssiedniego. W wyniku wybuchu 33 osoby poniosy
mier, cz prowadzcych dziaania zdoaa si uratowa, opuszczajc swoje stanowiska
i sprzt, powstaa panika i jednostki zaczy opuszcza teren zakadu.
Ryc. 4. Szkic sytuacyjny I fazy akcji przed wyrzutem ropy

rdo: Przegld Poarniczy 1971, nr 8, s. 7-18.
II faza poaru: od momentu wybuchu do ugaszenia powstaych poarw rnych obiektw
i rozlewisk ropy, tj. od godz. 1.20 do godz. 4.30 dnia 27.06.1979 r.
Wyrzucona ze zbiornikw palca si ropa pyna drogami zakadu, poar gwatownie si rozprzestrzenia, obejmujc teren w promieniu ok. 200 m, na ktrym znajdoway si nastpujce
obiekty i urzdzenia:
3 zbiorniki, w ktrych znajdowao si okoo 19 tys. m3 ropy,
front spustowy ropy naftowej wraz z kolektorem i pompowni,
cz oddziau rafinerii olejw smarowych,
cz oddziau oczyszczania olejw za pomoc acetonu, benzenu, toluenu (Oddzia ABT),
cz oddziau rafinerii selektywnej olejw,
apaczki na destylacji rurowo-wieowej,
budynek zajezdni lokomotyw i magazyn techniczny,
estakady i rurocigi technologiczne wyej wymienionych oddziaw.
Zagroone byy take zbiorniki z etylin od strony kolektora, zbiorniki acetonu, benzenu, toluenu i amoniaku oraz elektrociepownia. W sytuacji, kiedy doszo do paniki i opuszczenia przez
cz si stray poarnej terenu zakadu, organizacja dziaa bya utrudniona. Jednak natychStrona 381 z 1042 / Powrt do spisu treci
miast wezwano dodatkowe jednostki zawodowych stray poarnych z terenu caego wojewdztwa katowickiego oraz przystpiono do ponownej organizacji rozproszonych si, co w konsekwencji umoliwio powstrzymanie rozszerzajcego si poaru. W dziaaniach ratowniczych
uczestniczya te dyrekcja. Niektrzy pracownicy zakadu, ktrzy gasili powstae poary, sypali
way zabezpieczajce i zabezpieczali urzdzenia technologiczne, a take z naraeniem ycia
(pracownicy elektrociepowni) utrzymali w ruchu koty i umoliwili wypenianie par urzdze
technologicznych.
27 czerwca 1971 r. ok. godz. 4.30 poar zosta opanowany. Prawie wszystkie obiekty
i urzdzenia zostay ugaszone z wyjtkiem pompowni, ktr ugaszono ok. godz. 10. Poar zosta
ograniczony do czterech zbiornikw z rop. Osignicie tego sukcesu byo moliwe dziki przybyciu duej liczby si poarniczych dysponujcych cikim sprztem ganiczym. cznie w II
fazie dziaa ratowniczo-ganiczych uczestniczyo 56 sekcji, w skad ktrych wchodzio 354
straakw.
Analizujc t faz poaru, naley stwierdzi, e zarwno dowdztwo, jak i kierownictwo zakadu
po tak tragicznych wydarzeniach, jakimi byy: mier duej liczby ratownikw, wybuch paniki,
powane straty w sprzcie, dezorganizacja akcji stosunkowo szybko doprowadzio do wznowienia dziaa i opanowania poaru, ograniczajc go do 4 zbiornikw, a take do zlikwidowania
zagroenia dla zakadu i miasta.
Naley zauway, e w dziaaniach ratowniczych czynnie uczestniczyli rwnie onierze Wojska
Polskiego, budujc zapory i pomagajc ratownikom stray poarnej.
III faza poaru: od chwili ograniczenia poaru do 4 zbiornikw do cakowitego zakoczenia
dziaa, tj. od godz. 4 dnia 27.06.1979 r. do godz. 17 dnia 29.06.1979 r.).
Po opanowaniu poaru w II fazie i ograniczeniu go do 4 zbiornikw rozpoczto przygotowanie
si do przeprowadzenia natarcia na palce si zbiorniki z rop. Zachodzia potrzeba zgromadzenia duych iloci rodkw ganiczych i cikiego sprztu do ich podawania. Podczas oceny sytuacji i wypracowywania decyzji uwzgldniano moliwo wybuchu palcego si zbiornika nr 253,
w ktrym miao znajdowa si tylko 2,2 tys. ton ropy naftowej. Informacja ta bya jednak nieprawdziwa. Kierownictwo akcji podjo decyzj obrony ssiadujcych urzdze technologicznych i innych zbiornikw z niebezpiecznymi cieczami atwozapalnymi (aceton, benzen, etylen,
toluen). Po weryfikacji informacji o stopniu napenienia zbiornikw przystpiono do opracowania planu natarcia, uwzgldniajc wyniki przeprowadzonej kalkulacji si i rodkw. Do opracowania planu i udziau w prowadzonej akcji wczono gwnego inspektora ochrony przeciwpoarowej Ministerstwa Przemysu Chemicznego, oficerw ze Zjednoczenia Rafinerii Nafty, zakadw chemicznych i innych resortw oraz oficerw z komend stray poarnych i szk poarniczych, rozbudowano take sztab. Dowodzenie dziaaniami w tej fazie poaru byo realizowane
przez komendanta wojewdzkiego stray poarnej w Katowicach. Sytuacj podczas poaru
(ponce zbiorniki i tace) oraz zniszczenia spowodowane wyrzutem ropy zobrazowano na rycinach 5-8.
Przyczyn poaru byo wyadowanie atmosferyczne, ktre spowodowao zapalenie ropy
w zbiorniku nr 251.
W wyniku poaru mier ponioso 37 osb (13 czonkw Korpusu Technicznego Poarnictwa,
9 druhw OSP, 5 druhw ZOSP, 9 onierzy, 1 pracownik zakadu), a 101 osb zostao rannych.
W akcji uczestniczyo 200 sekcji ZSP i ZZSP oraz 150 sekcji OSP z terenu caego kraju oraz 13
sekcji z byej Czechosowacji razem 2514 straakw, w tym 58 z Czechosowacji.
Podczas dziaa wykorzystano 313 samochodw ganiczych, 49 samochodw ciarowych,
34 samochody cikie ratowniczo-ganicze, 6 samochodw proszkowych, 2 autodrabiny,
15 agregatw do podawania piany lekkiej, 11 dziaek pianowych, 197 pomp poarniczych, 80,9
tys. m.b. wy poarniczych.
Do gaszenia poaru uyto cznie 277 ton chemicznych rodkw ganiczych. Spaleniu ulegy 22
samochody poarnicze, 15 motopomp, 4 dziaka, 2 agregaty pianowe, 19,8 tys. m.b. wy. Oglne
straty oszacowano na poziomie 65 tys. z, z czego w mieniu 61 372,5 z. Straty w sprzcie poarniczym oszacowano na 11 592,4 z.
Na wielko strat ludzkich miay wpyw m.in.: niepene zdefiniowanie zagroenia i brak moliwoci przewidzenia wyrzutu poncej ropy przez kierownictwo zakadu i kierownictwo akcji,
wprowadzenie w stref bezporedniego zagroenia znacznej iloci straakw i onierzy
z powodu niesprawnoci pstaych urzdze ganiczych pianowych i braku urzdze zraszaczowych do chodzenia zbiornikw, wystpujcy sporadycznie brak zdyscyplinowania.
Na wielko strat w sprzcie miay wpyw ciasne i w kilku przypadkach nieutwardzone drogi
wewntrzzakadowe, ustawienie pojazdw w nieduej odlegoci od poncych zbiornikw
spowodowane niskimi parametrami technicznymi sprztu (maa wydajno i niskie cinienie
uywanych pomp poarniczych) oraz saba orientacja kierowcw na terenie zakadu. Cz samochodw poarniczych ulega zapaleniu od wyrzuconej ze zbiornikw przemieszczajcej si
poncej ropy. Analiza poaru wykazaa, e zarwno kadra inynieryjna zakadu, jak i ratownicy
nie posiadali stosownej wiedzy i dowiadczenia odnonie zjawisk i zagroe wystpujcych
podczas tego typu zdarze.
Oprcz powyszego kluczowymi czynnikami majcymi wpyw na prowadzone dziaania ratowniczo-ganicze byy:
brak wymaganej iloci rodkw ganiczych,
niskie parametry taktyczno-techniczne sprztu do podawania rodkw ganiczych,
niewaciwie realizowane wiczenia na terenie zakadu, nieuwzgldniajce uycia

wszystkich si przewidzianych w planie obrony,
zbyt pne wprowadzenie do dziaa si wyposaonych w samochody o wysokich parametrach technicznych,
niepena koordynacja si zakadowych i ratowniczych,
ywioowe wkraczanie si do dziaa.
Pomimo pewnych nieprawidowoci i niedocigni akcja ratowniczo-ganicza bya skuteczna.

Mimo duego niebezpieczestwa rozwoju poaru na kolejne obiekty rafinerii i moliwoci powstania dalszych gronych wybuchw, dziki duej ofiarnoci wszystkich jednostek, zahamowano rozprzestrzenianie si poaru, a po skoncentrowaniu odpowiedniego sprztu i wymaganej
iloci rodkw ganiczych doprowadzono do jego cakowitego ugaszenia. Niedobr sprztu
o wysokich parametrach taktyczno-technicznych by zastpowany ogromnym powiceniem,
odwag i wysikiem ludzi biorcych udzia w akcji. Skutki poaru zbiorczo przedstawiono w tabeli 2.
ofiary miertelne
osoby ranne
LUDZIE
osoby wymagajce
hospitalizacji
OBIEKT
parametry obiektu
PARAMETRY POARU
DZIAANIA RATOWNICZE
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA RATOWNICZYCH
powierzchnia poaru
kubatura poaru
siy i rodki ZSP i ZZSP
siy i rodki OSP
siy i rodki sub
wspdziaajcych
(z byej Czechosowacji)
straty bezporednie
37
101
brak danych
4 zbiorniki o rednicy 33 m
i wys. 18,30 m
w obwaowaniach
brak danych
brak danych
200 sekcji
150 sekcji
czny koszt
PRZYCZYNA

procesowy
13 sekcji
ok. 70 godzin
65 tys. z
brak danych
wyadowanie
atmosferyczne
wyadowanie
atmosferyczne
rdo: Opracowanie wasne.

Wnioski wynikajce ze szczegowej analizy poaru przyczyniy si do opracowania oraz wprowadzenia w ycie wytycznych dotyczcych:
organizacji akcji w zakadach zagroonych poarem i wybuchem,
opracowywania planw postpowania ratowniczego dla caego obiektu oraz poszczeglnych stref zagroenia poarowego,
ustalania skadu sztabu oraz funkcyjnych,
ustalania skadw si I i II rzutu nie tylko w oparciu o kryterium odlegoci od zakadu,

ale take parametry taktyczno-techniczne decydujce o przydatnoci podczas dziaa
ganiczych,
organizowania cznoci taktyczno-operacyjnej,
doskonalenia organizacji ratownictwa poprzez szkolenia doskonalce, w tym wiczenia

na obiektach.
Po poarze w rafinerii nafty w Czechowicach-Dziedzicach wczesne prezydium rzdu podjo

decyzj z dnia 24 wrzenia 1971 r. w sprawie wzmoenia ochrony przeciwpoarowej. Zgodnie
z ww. decyzj uruchomiono w Polsce produkcj:
samochodw ganiczych na podwoziach Star P244L z autopompami o wydajnoci 1600

l/min i na podwoziach Jelcz 315 z autopompami o wydajnoci 3200 l/min,
agregatw ganiczych proszkowych o pojemnoci 50, 250 i 750 kg proszku,
sprztu do wytwarzania ganiczych pian cikich i lekkich (prdownice, wytwornice,

dziaka, maszty pianowe),
nowoczesnej armatury ganiczej i nowej generacji wy poarniczych,
chemicznych rodkw ganiczych.
Ponadto minister spraw wewntrznych wyda wytyczne dotyczce stosowania staych urzdze
ganiczych i sygnalizacjo-alarmowych, a Komitet Drobnej Wytwrczoci, zgodnie z decyzj nr
136/71 prezydium rzdu, mia zorganizowa wyspecjalizowane przedsibiorstwa do produkcji,
montau, napraw i nadzoru technicznego tych urzdze.
Ryc. 5. Poncy zbiornik z rop oraz dziaania chodzce zbiornikw ssiednich

rdo: Centralne Muzeum Poarnictwa w Mysowicach.
Ryc. 6. Moment przed wyrzutem ropy ze zbiornika

Ryc. 7. Uszkodzone w wyniku poaru zbiorniki poar w rafinerii ropy Czechowice-Dziedzice

Ryc. 8. Zniszczenia spowodowane wyrzutem poncej ropy ze zbiornika

2.3. Rotunda w Warszawie (1978)

W czwartek 15 lutego 1979 r. o godz. 12.40 doszo do tragicznego zdarzenia, ktre odbio si
szerokim echem zarwno w Polsce, jak i poza jej granicami. W centrum Warszawy, gdzie natenie ruchu pieszego byo bardzo due z powodu bliskiej lokalizacji Domw Towarowych Centrum, przystankw tramwajowych i ruchliwego ronda, by i nadal jest zlokalizowany budynek Rotundy PKO, w ktrym doszo do wybuchu gazu. Zdarzenie zarwno z powodu lokalizacji
obiektu, jak i czasu powstania wybuchu oraz widocznych skutkw (huk, wypadajce szyby,
zniszczenie konstrukcji, krzyk osb woajcych o pomoc) byo szybko zauwaone, a informacja
o nim niezwocznie zostaa przekazana do warszawskich sub ratowniczych. Bardzo szybko na
miejscu zdarzenia pojawiy si zarwno samochody poarnicze oraz milicyjne radiowozy
i karetki pogotowia ratunkowego.
Charakterystyka obiektu
Lokalizacja obiektu PKO bya nastpujca:
od strony wschodniej (w odlegoci kilku metrw) dwunastopitrowy biurowiec Centrali Handlu Zagranicznego Universal,
od pnocy (w odlegoci kilkudziesiciu metrw) Dom Towarowy Wars oraz bar Zodiak,
od strony zachodniej ul. Marszakowska,
od poudnia Aleje Jerozolimskie.
Budynek Rotundy PKO by obiektem dwukondygnacyjnym. W samym rodku obiektu znajdowa

si szyb windy czcej parter z antresol oraz kondygnacj podziemn. Do kondygnacji podziemnej prowadziy ponadto trzy klatki schodowe. Strop tej kondygnacji by elbetowy. Na parterze znajdoway si stanowiska dla obsugi klientw, a na antresoli pomieszczenia biurowe.
ciany boczne kondygnacji nadziemnej byy przeszklone w 90%. W Rotundzie na jednej zmianie
zatrudnionych byo 170 osb. W chwili wybuchu nie byo wiadomo, ile osb znajdowao si
w obiekcie rednio o tej porze przebywao w nim od 300 do 500 osb. Osoby pracujce w Rotundzie miay zakoczy zmian o godz. 14.
Alarmowanie, dysponowanie si i rodkw
O godz. 12.42 do stanowiska kierowania Stoecznej Komendy Stray Poarnych wpyna telefoniczna informacja, e w Rotundzie PKO doszo do wybuchu i poaru. Informacj przekazaa pracownica Instytutu Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych zlokalizowanego przy pobliskiej
ulicy Widok 31. Dyurny stanowiska kierowania natychmiast zadysponowa do zdarzenia pluton
ganiczy zoony z dwch zastpw III oddziau i jednego zastpu z oddziau IV oraz powiadomi
o zdarzeniu pogotowie ratunkowe, gwne stanowisko kierowania w Komendzie Gwnej Pastwowej Stray Poarnej i Stoeczn Komend MO.
Z uwagi na charakter zdarzenia i miejsce powstania, a przede wszystkim widoczne jego skutki,
do stanowiska kierowania stray poarnej napywao duo istotnych informacji o nim, co pozwolio subie dyurnej na wstpn ocen sytuacji i dysponowanie odpowiednich iloci
i rodzaju si do zdarzenia. O godz. 12.46 zadysponowano dwa zastpy z oddziau VIII i V, suchaczy z Orodka Szkolenia Poarniczego z Warszawy oraz grup operacyjn. Nastpnie dyurny
zadysponowa po dwa zastpy ratownictwa technicznego z oddziau VI i ZSP PKP Odolany, grup podchorych z Wyszej Oficerskiej Szkoy Poarniczej i sekcj chemiczn z oddziau VI.
Alarmowanie si realizowano zgodnie z planem ratownictwa technicznego, ze szczeglnym
uwzgldnieniem przedsibiorstw dysponujcych dwigami.
Dziaania ratownicze
W chwili przybycia pierwszych jednostek stray poarnej sytuacja na miejscu zdarzenia wygldaa nastpujco:
w Rotundzie oraz w jej najbliszym otoczeniu leeli ranni i zabici, cz z nich znajdowaa si na gruzach, a cz pod gruzami zniszczonej konstrukcji obiektu (ryc. 9),
wok obiektu znajdoway si: warstwa potuczonego szka, poamane przedmioty, czci konstrukcji i gruz (ryc. 10),
obiekt Rotundy uleg zniszczeniu w ok. 70%, jego statyka zostaa zachwiana, najwiksze
zniszczenia wystpoway po stronie pnocno-zachodniej,
wntrze Rotundy zasaniay poruszane przez wiatr zniszczone aluminiowe aluzje (ryc.
10),
1/3 zaamanego stropu antresoli opieraa si na rwnie zaamanym stropie kondygnacji podziemnej (ryc. 11),
wikszo szyb 12-pitrowego wieowca Universal oraz pobliskich budynkw zostaa

zniszczona (ryc. 12),
fala cinieniowa bdca skutkiem eksplozji dotara do podziemnego przejcia pod rondem,
cz samochodw znajdujcych si w pobliu budynku, jak te na jezdni, zostaa przemieszczona,
osoby postronne podjy prby ratowania osb poszkodowanych.
Po przybyciu zastpw ratowniczych do transportu poszkodowanych wykorzystano te sprzt

stray poarnej. Przybyy na miejsce zdarzenia dowdca grupy operacyjnej zada zadysponowania:
duej iloci karetek pogotowia ratunkowego,
duej liczby si MO,
pogotowia technicznego i sub miejskich,
wikszej iloci pododdziaw poarniczych dla ewakuowania ofiar katastrofy.
Z uwagi na uszkodzon instalacj centralnego ogrzewania doszo do wypywu gorcej wody,

w zwizku z tym dowodzcy poleci wezwa awaryjn ekip ze Stoecznego Przedsibiorstwa
Energetyki Cieplnej (SPEC) celem niedopuszczenia do zalania rannych w podziemnej kondygnacji obiektu. Od momentu powstania zdarzenia do chwili podjcia ww. decyzji
o dysponowaniu dodatkowych si odwieziono do szpitali 50 rannych. Przybywajce siy stray
poarnej, w iloci 13 zastpw, kierowano na poszczeglne odcinki bojowe (OB) z zadaniem
ratowania ludzi.
Z uwagi na charakter obiektu funkcjonariusze MO zabezpieczali teren dziaa przed dostpem
osb postronnych, zapewniali drono dojazdu do miejsca zdarzenia dla karetek pogotowia
ratunkowego oraz si ratowniczych. Zgodnie z poleceniem dowodzcego akcj pogotowie energetyczne wyczyo spod napicia instalacje elektryczne, natomiast pracownicy SPEC-u zamknli
dopyw wody do sieci wodocigowej i centralnego ogrzewania.
W zwizku z duym stopniem zniszczenia obiektu oraz wystpujcym zagroeniem dla ratownikw i osb znajdujcych si obiekcie ok. godz. 13 podjto decyzj o przedostaniu si po pochylni,
utworzonej z drabin przystawnych, do zagruzowanych w 30% pomieszcze kondygnacji podziemnej w celu wydobycia znajdujcych si pod gruzami ludzi.
O godz. 13.15 kierowanie dziaaniami ratowniczymi przej stoeczny komendant stray poarnych. Na miejsce akcji przyby komendant gwny stray poarnych gen. po. Zygmunt Jarosz.
W celu zapewnienia waciwej organizacji dziaa ratowniczych oraz zapewnienia bezpieczestwa ratownikw i poszkodowanych postanowiono pozostawi wewntrz Rotundy tylko funkcjonariuszy poarnictwa. Pozostae osoby zostay poproszone, przez urzdzenia naganiajce,
o opuszczenie terenu akcji.
O godz. 13.25 szkolne stanowisko kierowania Wyszej Oficerskiej Szkoy Poarniczej (WOSP)
zostao powiadomione o wybuchu w Rotundzie PKO. Natychmiast zadysponowano na miejsce
akcji zastp specjalny na samochodzie ST Unimog i Osinobus z 22 podchorymi pod dowdztwem ppk po. in. Jerzego Buczka. Po 20 minutach siy znalazy si na miejscu zdarzenia
i otrzymay zadanie dotarcia, od strony baru Zodiak, po klatce schodowej, do kondygnacji podziemnej celem przeszukania pomieszcze i ewakuacji rannych. W wyniku podjtych dziaa
podchorowie dotarli do wszystkich pomieszcze, odnaleli i ewakuowali ciaa dwch zabitych
mczyzn. Nastpnie pracowali w rejonie zawalonego stropu przy odgruzowywaniu przej,
usuwaniu zniszczonych mebli oraz zabezpieczaniu banknotw i dokumentw bankowych, ktre
zbierano do dostarczonych workw i przekazywano pracownikom Narodowego Banku Polskiego.
Okoo godz. 14 zarzdzono na terenie prowadzonych dziaa absolutn cisz, co umoliwio
zlokalizowanie gosw dochodzcych spod gruzu i podjcie dziaa majcych na celu dotarcie do
osb ywych. W zwizku ze skal zdarzenia zadysponowano kolejne siy z WOSP, a mianowicie
42 podchorych z pierwszego roku studiw, ktrzy przybyli na miejsce zdarzenia o godz. 14.05.
Otrzymali oni zadanie wejcia na zawalony strop obiektu od strony ulicy Marszakowskiej w celu
usuwania gruzu oraz mniejszych czci konstrukcji. Powysze miao umoliwi dotarcie do poszkodowanych oraz ich ewakuacj.
Zastana sytuacja w szczeglnoci dua liczba poszkodowanych wymagajcych natychmiastowej pomocy, naruszona statyka obiektu oraz dua ilo gruzu ze zniszczonych i zwalonych elementw konstrukcyjnych wymuszaa potrzeb szybkich dziaa ratowniczych i zachowanie
duej ostronoci. Kade nieprzemylane dziaanie mogo doprowadzi do runicia elementw
konstrukcyjnych i dachu, a w konsekwencji stworzenie dodatkowego zagroenie nie tylko dla
uwizionych poszkodowanych, lecz take pracujcych w obiekcie ratownikw. W celu zapewnienia bezpieczestwa dziaa podjto decyzj o wyznaczeniu osb do obserwacji i ostrzegania
ratownikw o niebezpieczestwie podczas usuwania elementw wyposaenia i elementw konstrukcyjnych. Do dziaa ratowniczych nie mona byo uy sprztu mechanicznego czy te cikiego sprztu budowlanego, pozostay tylko rce ratownikw (ryc. 13 i 14). Do godz. 16 wydobyto ponad 100 rannych, ktrych odwieziono do szpitali, oraz zwoki 37 osb.
W celu zapewnienia wikszego nadzoru nad realizowanymi zadaniami teren akcji podzielono na
trzy odcinki bojowe:
OB I antresola i parter,
OB II ocalaa cz kondygnacji podziemnej od ulicy Widok i wieowca Universal,
OB III zawalisko od strony ul. Marszakowskiej.
Zastpy techniczne wraz ze suchaczami z Orodka Szkolenia Poarniczego w Warszawie wchodzce w skad OB II otrzymay zadanie przedostania si klatk schodow w rejon skarbca
i przylegych pomieszcze celem wydobycia znajdujcych si tam ludzi i utorowania drogi dla
umoliwienia ewakuacji skarbca. Zadanie to z uwagi na pltanin krat i prtw stalowych byo
bardzo trudne do realizacji. Podczas wykonywania zadania wykorzystywano aparaty oddechowe, noyce do cicia metalu oraz piy do cicia stali i betonu. Ratownicy znaleli dwie ranne kobiety i ciko rannego mczyzn oraz zwoki dwch mczyzn. Po dotarciu do skarbca, z uwagi
na due niebezpieczestwo zawalenia drogi ewakuacyjnej, przystpiono do wykonania przejcia
awaryjnego w tunelu czcym podziemn kondygnacj Rotundy z gmachem Universalu. Podczas prac stwierdzono obecno gazu, w zwizku z czym wstrzymano prowadzone dziaania ze
wzgldu na grob wybuchu do momentu odcicia dopywu gazu przez pracownikw pogotowia gazowego. Z uwagi na niebezpieczestwo spowodowania dodatkowych obrae u osb
znajdujcych si pod gruzami podczas dziaa ratowniczych do usuwania zniszczonych konstrukcji obiektu nie mona byo zastosowa palnikw gazowych ani pi do cicia stali i betonu.
Uycie ww. sprztu z uwagi na du ilo porozrzucanych materiaw palnych (dokumenty, pienidze, meble itp.) mogo spowodowa powstanie poaru. Podjto wic decyzj o zabezpieczeniu prac ratowniczych prdami wody, ganicami i hydronetkami.
Mrz i silny wiatr zmusiy kierujcego dziaaniami ratowniczymi do czstych zmian grup ratowniczych. W zwizku z tym o godz. 16.30 na miejsce akcji przybya zadysponowana kolejna grupa
100 podchorych pod dowdztwem 4 oficerw, ktrzy zmienili kolegw i kontynuowali dziaania ratownicze. Podchorych trzech rocznikw WOSP podzielono na 3 grupy, ktre zmieniay
si co 2,5 godziny. Cay stan osobowy szkoy pozostawa w staej dyspozycji operacyjnej.
O godz. 18.30, na danie KDR, na miejsce zdarzenia przybyli i zostali wczeni do pracy sztabu
konstruktorzy z Mostostalu, ktrzy budowali Rotund. W skad sztabu technicznego wchodzili
dyrektorzy lub przedstawiciele miejskich sub i przedsibiorstw budowlanych oraz niezbdni
specjalici. Prac sztabu kierowa wiceprezydent m.st. Warszawy.
Dziaania ratownicze realizowano take po zapadniciu zmroku, a byo to moliwe dziki owietleniu miejsca zdarzenia przy pomocy sprztu stray poarnej. Pod zwalonymi stropami antresoli i kondygnacji podziemnej nadal znajdowali si ludzie wymagajcy pomocy ratowniczej.
Trzeba byo wycina otwory w pytach za pomoc pi tarczowych i noyc mechanicznych, co
stwarzao zagroenie zarwno dla ratujcych, jak i ratowanych. Kade cicie grozio naruszeniem statyki rumowiska. Pod miejsca cicia palnikiem gazowym podkadano koce ganicze, aby
chroni znajdujce si pod nimi ofiary przed dziaaniem iskier, wysokiej temperatury oraz dla
zabezpieczenia materiaw palnych.
W pniejszej fazie akcji duym utrudnieniem dla ratownikw by brak sprztu cikiego do
usuwania gruzu. Transporter budowlany mg by zastosowany dopiero 19 lutego. Gruz usuwaStrona 390 z 1042 / Powrt do spisu treci
no na zewntrz budynku, wiksze elementy wynoszono, mniejsze podawano z rk do rk, drobny gruz adowano do workw, ktre wycigano z uyciem linek na powierzchni. W dniu 16
lutego przedsibiorstwa budowlane dostarczyy koleby, ktre po napenieniu gruzem wydobywane byy na zewntrz przez dwigi budowlane. Praca ratownikw bya bardzo cika fizycznie
i wyczerpujca psychicznie, a akcja dugotrwaa i dlatego zarzdzano czste zmiany ratownikw. W pobliskim barze Zodiak zorganizowano gorce posiki i napoje dla ratownikw.
W dniu 16 lutego o godz. 1.30 kierowanie akcj przej oficer penicy dotychczas funkcj szefa
sztabu. Od godz. 14 do zakoczenia dziaa akcj kierowali na zmian wyznaczeni starsi oficerowie Stoecznej Komendy Stray Poarnych.
Na miejsce katastrofy w pierwszym okresie dziaa przybyli przedstawiciele centralnych wadz
partyjnych i pastwowych. Obecni byli take przedstawiciele politycznych i administracyjnych
wadz stolicy. W dniu 17 lutego o godz. 18.35 wiceprezydent m.st. Warszawy podj decyzj
o przerwaniu prac poszukiwawczych prowadzonych przez siy stray poarnej, a zadania zwizane z usuwaniem skutkw wybuchu powierzy technicznej subie komunalnej. Na miejscu
pozostay tylko 2 zastpy ganicze, 1 zastp ratownictwa technicznego oraz 3 oficerw dla zapewnienia nadzoru.
Przyczyna wybuchu
Przyczyna zdarzenia wybuch gazu podana na podstawie wstpnych raportw w dniu 17 lutego 1978 r. na konferencji przez pierwszego sekretarza PZPR Edwarda Gierka budzia wiele
kontrowersji. Wtpliwoci pojawiay si poniewa budynek Rotundy nie by podczony do sieci
gazowej. Jednak okazao si, e zbudowany w 1968 r. niskocinieniowy gazocig biegncy
wzdu Al. Jerozolimskich, a nastpnie ul. Marszakowsk zahacza o naronik fundamentu budynku Rotundy i bieg rwnolegle do przewodw telekomunikacyjnych.
W dokumentacji gazowniczej nie uwzgldniono nieprawidowego umiejscowienia przewodu,
ktry zgodnie z dokumentacj nie zahacza o fundamenty Rotundy. W wyniku napre spowodowanych silnym dokrceniem, mrozem bd te drganiami z pknitego zaworu gazowego
zacz wydobywa si gaz. Z powodu pokrycia studzienki gazowej, w ktrej by zlokalizowany,
niegiem i lodem gaz nie mg wydobywa na zewntrz i zacz penetrowa przez porowaty
grunt, peen gruzu i kamieni. Nastpnie gaz dosta si do kanau z przewodami telekomunikacyjnymi, ktre z powodu zamarznicia uniemoliwiay te jego ujcie na zewntrz i pniej
przez nieuszczelnione nieuytkowane przejcie telekomunikacyjne (12 nieuszczelnionych otworw) przedostawa si do archiwum Rotundy. W wyniku niskich temperatur z gazu wykraplaa
si substancja zapachowa nawaniacz przez co sta si niewyczuwalny.
Kilka dni wczeniej pracownice Rotundy informoway swojego przeoonego o wyczuwalnym
zapachu gazu, lecz on nie potwierdzi tego i nie powiadomi sub gazowniczych. W dniu zdarzenia wykonywane byy nieoficjalne prace spawalnicze (bez zlecenia) majce na celu wymian
termoregulatora wymiennika ciepa oraz uszczelnienie rur z wod. Prace te mogy spowodowa
wybuch nagromadzonego w archiwum gazu.
Wybuch gazu w Rotundzie spowodowa mier 49 osb, 77 osb doznao cikich obrae, a 35
lekkich. W akcji ratowniczej uczestniczyo cznie 388 funkcjonariuszy poarnictwa ze Stoecznej Komendy Stray Poarnych, Zawodowej Stray Poarnej m.st. Warszawy i Wyszej Oficerskiej Szkoy Poarniczej. Akcja ratownicza trwaa nieprzerwanie przez ok. 54 godziny, od 15
do 17 lutego 1979 r.
Po zdarzeniu zostay podjte dziaania majce na celu utworzenie specjalistycznych (technicznych) jednostek stray poarnej oraz ich wyposaenie w cikie zestawy hydrauliczne. Skutki
poaru zbiorczo przedstawiono w tabeli 3.
ofiary miertelne
osoby ranne
LUDZIE
osoby wymagajce
hospitalizacji
OBIEKT
DZIAANIA RATOWNICZE
PRZYCZYNA
77
obiekt dwukondygnacyjny
o rednicy ok. 40 m
40 m2
brak danych
388 ratownikw
parametry obiektu
PARAMETRY POARU
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA RATOWNICZYCH
49
112
powierzchnia poaru
kubatura poaru
siy i rodki ZSP*
siy i rodki OSP
siy i rodki sub
wspdziaajcych
straty bezporednie
brak danych
54 godziny
brak danych
czny koszt
brak danych
nieszczelno sieci gazowej

procesowy
nieszczelno sieci gazowej

i wybuch zainicjowany
prowadzeniem prac
remontowych
*cznie
funkcjonariuszy Stoecznej Komendy Stray Poarnych, Zawodowej Stray Poarnej

m.st. Warszawy i Wyszej Oficerskiej Szkoy Poarniczej
rdo: Opracowanie wasne
Ryc. 9. Skutki wybuchu w Rotundzie PKO

rdo: Wydzia ds. dziaalnoci muzealnej KM PSP m.st. Warszawy.
Ryc.10. Widok od zewntrz zniszczonego budynku Rotundy PKO

Ryc. 11. Widok zniszcze we wntrzu Rotundy PKO

Ryc. 12. Widok od zewntrz zniszczonego budynku Rotundy PKO

Ryc. 13. Dziaania ratownicze wewntrz obiektu

Ryc. 14. Dziaania ratownicze wewntrz obiektu

2.4. Szpital w Grnej Grupie (1980)

By pitek 31 padziernika 1980 r. Personel szpitala w Grnej Grupie z okazji Wszystkich witych przygotowywa si do odwiedzin grobw bliskich. Nikt nie domyla si, e w tym czasie na
strychu oddziau XVIII tlio si ju ocieplenie wykonane z igliwia i trocin. Jak si pniej okazao,
tlenie byo zapocztkowane nieszczelnoci przewodu kominowego, a w szczeglnoci jego nieprawidow eksploatacj. Prawdopodobnie przewd wentylacyjny by uywany jako przewd
dymowy. Proces tlenia nie by zauwaony przez personel szpitala, a informacje pacjentw o ciepych cianach nie zostay traktowane powanie i nikt tego spostrzeenia nie zweryfikowa. Kto
potem powiedzia, e mier przysza po cichu, spod podogi.
Budynek szpitala, w ktrym powsta poar, mia 4 kondygnacje. Obiekt ten pochodzi z 1924 r.
Wczeniej miecio si w nim seminarium duchowne ksiy werbistw, a pniej zosta przeznaczony na szpital dla nerwowo i psychicznie chorych. Posiada drewnian konstrukcj non
dachu, pokryty by dachwk ceramiczn i eternitem. W obiekcie stropy byy drewniane, od
dou znajdoway si trzcina i zewntrzne okrycie tynkowe. ciany, zarwno zewntrzne, jak te
wewntrzne, byy murowane. Pomidzy korytarzem a salami pacjentw wczeniej rozmieszczone byy okna oraz otwory, ktre po zmianie przeznaczenia budynku zostay zalepione drewnopochodnymi pytami. W czci obiektu znajdoway si mieszkania pracownicze, do ktrych prowadzia oddzielna klatka schodowa. W celu wydzielenia czci pracowniczej zamurowano drzwi
na poszczeglnych kondygnacjach, co znaczco zmienio warunki ewakuacji ze szpitala (ryc. 15).
Ju od samego pocztku budynek nie spenia oczekiwanych wymaga w zakresie standardw
bezpieczestwa. Jednak z uwagi na to, e w okresie powojennym brakowao obiektw posiadajcych podstawowe instalacje, podjto decyzj o uruchomieniu w tym budynku szpitala. Poszczeglne pomieszczenia starano si dostosowa do wymogw obowizujcych w placwkach
psychiatrycznych, ale niestety nie nioso to za sob poprawy bezpieczestwa jego uytkownikw.
Ryc. 15. Widok pozostaoci cianki, ktr zamurowano drzwi

rdo: Reporta Znak zapytania TWF Poltel, 1980.
W obiekcie przebywao ponad 300 pacjentw. Chorzy rozlokowani byli na drugim i trzecim pitrze, przy czym naley zaznaczy, e na kadym z piter byy takie same ukad i przeznaczenie
sal: 1 dua sypialnia na 50 osb (faktycznie spao tam znacznie wicej chorych) i 3 mae, w ktrych powinno by po kilkunastu pacjentw, byo za przeszo 20. ka ustawione byy jedno
przy drugim. Tak gsto, e praktycznie nie byo przejcia (ryc. 16).
Ryc. 16. Widok sali, w ktrej przebywali pacjenci szpitala psychiatrycznego

rdo: Reporta Znak zapytania TWF Poltel, 1980.
Pacjenci nie posiadali szafek, bo nie byo na nie miejsca, chorzy trzymali odzie na kach. Na
salach pacjentw nie byo adnych ozdb, bibelotw. Na dolnych kondygnacjach umieszczano
pacjentw o znacznie lejszych objawach chorobowych, tzn. takich, ktrym lekarze pozwalali
wychodzi na zewntrz, nie tylko na spacer, ale do pracy w okolicznych gospodarstwach. Osoby
te de facto nie otrzymyway zapaty za prac, poniewa traktowano j jako terapi. Cz osb
wykonywaa prac na rzecz szpitala na zakupionych warsztatach wkienniczych wytwarzaa
przecierada do ek. Okna byy brudne, nigdy nie otwierane, gdy zabito je gwodziami. Powysze byo spowodowane take tym, e niegdy jeden z pacjentw ze schizofreni wyskoczy
z drugiego pitra na pryzm wgla i zgin na miejscu.
Drzwi do sypialni byy zamykane przez personel na klucz. Za sypialniami byy: tzw. sala dzienna,
gabinet zabiegowy, stowka, kuchenka, azienka i ubikacja tylko dla personelu. Na samym kocu znajdoway si gabinet lekarski oraz pokj dla pielgniarek. Dopiero stamtd mona byo
wyj na zewntrz klatk schodow. Na parterze i pierwszym pitrze znajdowaa si administracja.
W obiekcie niespenione byy podstawowe warunki ewakuacji, co potwierdzia przeprowadzona
przez stra poarn kontrola oraz decyzja wydana w dniu 7 wrzenia 1979 r. przez wczesnego
komendanta stray poarnych w wieciu. Naley zaznaczy, e ww. decyzja, a w szczeglnoci
zalecenia w niej zawarte, nie zostay wdroone w ycie, mimo e odpisy protokou pokontrolnego otrzymay take: Komenda Wojewdzka Stray Poarnych w Bydgoszczy, prokurator rejonowy w wieciu i jednostka kontrolowana notatki, raporty i wystpienia do wadz pozostaway bez odpowiedzi.
W przypadku zagroenia zdrowia i ycia przebywajcych w nim osb naleao liczy si z bardzo
duymi problemami ewakuacji chorych, zwaszcza tych o ograniczonych zdolnociach samodzielnego poruszania si. Na przebieg ewakuacji miao wpyw take zlikwidowanie czci wyj
ewakuacyjnych bd zastawienie ich szafami. Gwna klatka schodowa, ktra stanowia jedyn
drog ewakuacji 319 chorych, posiadaa szeroko 1,8 m i nie bya wydzielona poarowo. Obiekt
nie posiada owietlenia awaryjnego, co w kontekcie bardzo czstego wyczania prdu w tamtym okresie (decyzja wadz ze wzgldw oszczdnociowych) miao kluczowy wpyw na samoewakuacj i ewakuacj realizowan przez suby ratownicze podczas zagroenia. Naley zaznaczy, e obiekt posiada agregat prdotwrczy, ktry w przypadku duszej przerwy
w zasilaniu uruchamia mieszkajcy w czci pracowniczej konserwator szpitala. Z agregatu nie
zasilano owietlenia awaryjnego, co w konsekwencji nie miao wpywu na poziom bezpieczestwa w obiekcie. Na korytarzach znajdoway si drzwi wahadowe, ktre nie miay urzdze
zabezpieczajcych przed zamkniciem.
Powstanie poaru, jego zauwaenie i dziaania ratownicze
31 padziernika 1980 r. pnym wieczorem byo mrono. Temperatura na zewntrz wynosia
ok. minus 7oC i nadal si obniaa. Prawie wszyscy pacjenci drugiego pitra XVIII oddziau spali,
byo cicho i spokojnie, a wewntrz obiektu byo stosunkowo ciepo.
Po skoczonym dyurze jedna z pielgniarek wrcia do swojego mieszkania zlokalizowanego
na trzecim pitrze w czci pracowniczej i rozpocza przygotowania do wit, a mieszkajcy po
ssiedzku palacz i konserwator odpoczywa po napaleniu w piecu zlokalizowanym w kotowni.

Mieszkanie konserwatora oddzielaa od sali sypialnej murowana ciana.
W przeciwlegym kocu budynku pielgniarki piy herbat i rozpoczynay kolacj. Pokj,
w ktrym odpoczyway pielgniarki, by oddzielony grubymi drzwiami zamknitymi na klucz.
Na korytarzu w pobliu drzwi siedzia pacjent, znany dobrze pielgniarkom jako piroman (niegdy podpali nawet swj materac). W momencie, kiedy one koczyy kolacj, pacjent zacz
krzycze, e pali si, jednak nie zostao to powanie potraktowane przez personel. Osoby
mieszkajce w czci pracowniczej zauwayy, e nastpuj chwilowe zaniki prdu, ale
z powodu czstego ich wystpowania nikt nie zwrci na ten fakt uwagi. W pewnym momencie
do mieszkania na trzecim pitrze (cz pracownicza) wbiega osoba mieszkajca pitro niej,
informujc, e czu dym. Kiedy mieszkacy ok. godz. 23.15 wyszli na klatk, okazao si, e
bya ona ju caa zadymiona. Palacz po usyszeniu jkw po drugiej stronie ciany swojego
mieszkania natychmiast uda si do piwnicy po kilof, eby zburzy zamurowane przejcie (ryc.
17) dobrze zna obiekt i wiedzia dokadnie, e cianka oddzielajca nie jest gruba. Pozostali
mieszkacy czci pracowniczej po zabraniu najcenniejszych rzeczy ewakuowali si klatk
schodow na zewntrz obiektu. Pomimo zadymienia palacz rozpocz wyburzanie cianki.
W tym samym czasie w odlegym o jakie 40 m skrzydle 4 pielgniarki dyurne koczyy kolacj,
nie reagujc na coraz goniej krzyczcego pacjenta. W pewnym momencie jedna z nich sama
poczua dym i poinformowaa o tym koleanki. Pielgniarki pobiegy w stron oddziau i podjy
prb dostania si do jednej z sypialni. Zakoczya si ona niepowodzeniem, poniewa nie zabray ze sob kluczy. Stwierdziy jednak, e klamka jest gorca, sycha jki pacjentw,
a zadymienie na korytarzu wzrasta gwatownie. Z tego te powodu wycofay si. Nie bez znaczenia dla ich zachowania by fakt, e dwie z nich miay tylko 4-miesiczny sta. W tym czasie na
pitrze przebywao 125 najciej chorych pacjentw. Jedna z pielgniarek penicych dyur na
pierwszym pitrze po usyszeniu krzyku koleanek z gry wzia latark (nie byo wiata)
i posza zobaczy, co si stao. Kiedy dosza do drzwi i je otworzya, zobaczya, e wszdzie jest
peno dymu, a kilku poncych ywcem mczyzn biego w jej stron, przeraliwie krzyczc.
Mieszkajcy w swoim gospodarstwie, w odlegoci ok. 300 m od szpitala, salowy, ktry by
czonkiem miejscowej OSP, po zauwaeniu uny nad szpitalem obudzi brata i razem pobiegli do
remizy, w ktrej wczona ju bya syrena alarmowa. Druhowie OSP zadzwonili do wiecia, Grudzidza i Bydgoszczy, informujc o zdarzeniu, a sami wsiedli do lekkiego samochodu ganiczego
na podwoziu uk i udali si na miejsce poaru.
Po dojechaniu na miejsce zdarzenia stwierdzili, e ogniem objte s trzecie pitro i strych, pal
si zamknite drzwi do sal, a kilkudziesiciu chorych z trzeciego pitra wydostao si na korytarz i biegnie na d. Na pitrze niej chaotycznie poruszali si pacjenci z drugiej kondygnacji.
W obiekcie nie byo prdu, byo ciemno, z powodu duego zadymienia nie mona byo oddycha,
ludzie krzyczeli, w panice prbowali opuci obiekt, tratujc si wzajemnie.
Straacy i personel podejmowali prby ratowania ludzi z obiektu. Nie majc aparatw oddechowych, wchodzili do nieowietlonego obiektu na bezdechu, wycigali nieprzytomnych
i sparaliowanych pacjentw, ktrzy nie chcieli opuci pomieszcze. Chorzy chowali si pod
kami, co w znaczny sposb utrudniao ewakuacj. Cz osb bya przytwierdzona do ek,
a to nie pozwalao im samodzielnie opuci pomieszczenia. W wyniku palenia si materacy powstawao wiele trujcych gazw i produktw rozkadu termicznego, co nie tylko byo przyczyn
zatru pacjentw, lecz take znaczco utrudnio prowadzenie akcji ratowniczej.
Ryc. 17. Szkic budynku szpitalnego

Oznaczenia: A pierwszy wybity otwr w cianie, B miejsce zamurowania korytarza, cyfry
liczba pacjentw w salach na II pitrze, strzaki kierunek ewakuacji
rdo: W. Bronisawski, Poar w szpitalu psychiatrycznym, Przegld Poarniczy 1981, nr 1.
Jeszcze przed pnoc do szpitala dotaro 7 zastpw stray poarnej. Wsparcie si zorganizowano w oparciu o wod ze szpitalnego stawu, jednak z uwagi na jego mae zasoby, ograniczony
dostp, zamulenie i zanieczyszczenie spowodowane brakiem waciwej konserwacji zasza konieczno dowoenia wody. Brak odpowiedniej liczby samochodw ze zbiornikami nie pozwoli
na zachowanie cigoci jej podawania. Ogie rozwija si dalej. Okoo pnocy obj dach, a wewntrz poncego budynku cigle znajdowali si ludzie. Straacy z powodu ognia, wysokiej temperatury, zadymienia, braku dostosowanych do zagroenia rodkw ochrony indywidualnej
(w czasie zdarzenia stra stosowaa ubrania wojskowe typu moro, a nieliczne aparaty oddechowe stanowiy wyposaenie tylko ZSP) oraz braku wody nie mogli dotrze do pacjentw znajdujcych si w obiekcie.
Na miejsce zdarzenia przybyli onierze z Chemna, wiecia, Grudzidza i Bydgoszczy oraz funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej i ORMO, a take mieszkacy okolicznych miejscowoci. Na placu przed szpitalem przebywao cznie ponad tysic osb, a wrd nich w piamach i bez butw
chorzy, ktrych udao si uratowa. Ogie trawi kolejne pomieszczenia, sycha byo nadal
krzyki ludzi znajdujcych si w poncym obiekcie. W midzyczasie doszo do zawalenia si dachu i stropu pomidzy pitrami (ryc. 18, 19, 20).
Po ugaszeniu ognia straacy dotarli do pierwszej sali i znaleli 26 zwglonych cia w pobliu
drzwi, co wiadczyo o tym, e chorzy prbowali opuci ponce pomieszczenie. Niektre osoby
nie leay na powyginanych od temperatury kach. Ratownicy i personel owijali ciaa
w przecierada, worki foliowe, znosili do sali przygotowanej w uratowanym skrzydle budynku.
Z tego miejsca ofiary miertelne byy zabierane na sekcj zwok do Bydgoszczy.
Ryc. 18. Widok zniszcze po poarze poddasze

rdo: Reporta Znak zapytania, TWF Poltel, 1980.
Ryc. 19. Widok pomieszczenia po zawaleniu si stropu

Ryc. 20. Widok zniszczonego przez poar korytarza

W poarze zgino 53 pacjentw szpitala psychiatrycznego w Grnej Grupie, w tym 1 w trakcie
transportu z powodu obrae odniesionych podczas zdarzenia. Do 11 listopada liczba ofiar
wzrosa do 55 2 osoby zmary w wyniku doznanych obrae. Ogem w dziaaniach brao
udzia 81 ratownikw ZSP i 36 ratownikw OSP dysponujcych 25 samochodami poarniczymi,
a take pododdziay milicji i wojska.
Po poarze przeprowadzono trzy ledztwa: jedno prowadzone przez prokuratur, drugie przez
komisj wojewody, trzecie przez komisj rzdow. Komisje nie wyjaniy, kto osobicie odpowiada za poar. Prokuratura wojewdzka z Bydgoszczy sporzdzia akt oskarenia przeciwko
zastpcy dyrektora szpitala ds. ekonomiczno-finansowych i kierownikowi dziau administracyjno-gospodarczego. Oskarono ich o zaniedbanie subowych obowizkw w zwizku z Ustaw
o ochronie przeciwpoarowej. Jeden z oskaronych zmar podczas postpowania, a drugi zosta
uniewinniony. Budynki szpitalne po poarze niszczay do 1989 r., kiedy to zostay przekazane
z powrotem misjonarzom. Obecny stan budynku przedstawiono na rycinach 21 i 22. Skutki poaru zbiorczo przedstawiono w tabeli 4.

ofiary miertelne
osoby ranne
LUDZIE
siy i rodki OSP

siy i rodki sub wspdziaajcych
straty bezporednie
czny koszt
brak danych
nieustalona
nieprawidowa
eksploatacja przewodu
kominowego
parametry obiektu
PARAMETRY POARU
powierzchnia poaru
kubatura poaru
siy i rodki ZSP
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT DZIAA RATOWNICZYCH
PRZYCZYNA
26
budynek 4-kondygnacyjny
(58 m x 14 m x 16 m)
brak danych
brak danych
81 ratownikw, 19 pojazdw poarniczych
36 ratownikw, 6 pojazdw
2 plutony wojska, 1 pluton
MO
ok. 7 godzin
brak danych
OBIEKT
DZIAANIA RATOWNICZE
55
100
przyczyna ustalona przez

organ procesowy
Ryc. 21. Tablica upamitniajca waniejsze zdarzenia z dziejw obiektu

rdo: Fot. Janusz Woniak.
Ryc. 22. Obecny wygld obiektu byego szpitala psychiatrycznego

rdo: Fot. Janusz Woniak.
2.5. Restauracja Kaskada w Szczecinie (1981)

W dniu 27 kwietnia 1981 r. powsta poar w szczeciskim 3-pitrowym kombinacie gastronomicznym Kaskada. Ogie w cigu kilku minut obj cay budynek, a akcja ratowniczo-ganicza
bya prowadzona przez ok. 11 godzin. W poarze mier ponioso 14 osb.
Kaskada w latach 70. ubiegego wieku bya najbardziej wytwornym kompleksem gastronomicznym i rozrywkowym na zachodnim i rodkowym wybrzeu. Gmach restauracji, usytuowany
w centrum Szczecina, zbudowali w latach 20. ubiegego wieku Niemcy. Nazywa si wwczas
Haus Ponath. Podczas drugiej wojny wiatowej zosta zniszczony, ale po wojnie odbudowano go
i do czasu poaru wielokrotnie przebudowywano.
Konstrukcja budynku:
ciany none cega pena o gruboci od 128 cm do 32 cm na ostatniej kondygnacji,
supy none elbetowe o rednicy 52 cm,
ciany dziaowe i osonowe rnej konstrukcji, tj. pyty elbetowe z cegy penej, czciowo z luksferw, w niektrych pomieszczeniach wystpoway cianki ryglowe drewniane obite pyt pilniow, padzierzow bd sklejk,
piwnica i poszczeglne kondygnacje oddzielone byy pyt cik; pomidzy parterem

a pierwszym pitrem strop by wzmocniony nieosonitym dwuteownikiem I350; strop
w czci dla konsumentw, ponad krgiem tanecznym, posiada otwr o rednicy 10,5 m,
stropodach nad zapleczem elbetowy, w pozostaej czci konstrukcja stropodachu

drewniana (kratownica) oparta na cianach nonych oraz na belce stalowej
z nieosonitego dwuteownika I250, wyoona od spodu suprem,
pokrycie stropodachu wykonane z blachy miedzianej.
W cianie oddzielajcej zaplecze od sal konsumpcyjnych znajdoway si 4 kanay wentylacyjne

30 cm x 30 cm przebiegajce przez wszystkie kondygnacje. Instalacja elektryczna w obiekcie nie
bya wykonana zgodnie z obowizujcymi standardami. Cz przewodw elektrycznych, np. do
lamp, przebiegaa pod dywanami, palnymi okadzinami cian oraz po palnym wystroju wntrz
bez jakichkolwiek zabezpiecze. Znaczna cz pocze wykonana bya na tzw. skrtk.
Na pitrach pierwszym i trzecim znajdoway si charakterystyczne loggie, w ktrych ustawiono
stoliki dla konsumentw. Od strony elewacji zewntrznej posiaday one przeszklenia wykoczone metalowymi ramami. Na caej dugoci szyb zawieszone byy stylonowe firanki i zasony.
Obiekt posiada nastpujce pomieszczenia:
w piwnicy kotowni, wentylatorni, zaplecze kuchni, zaplecze socjalne, sanitariaty,

magazyny, pomieszczenia techniczne itp.,
na parterze sal konsumpcyjn Kapitask (pow. 298,5 m2), kuchni z zapleczem, szatni,
na pierwszym pitrze sal konsumpcyjn Rondo (pow. 384,5 m2), 2 szatnie dla personelu i konsumentw, sanitariaty, przygotowalni posikw, bufet, zmywalni,
na drugim pitrze sal konsumpcyjn Sowiask (pow. 461,3 m2), sanitariaty, szatni,
kuchni, zaplecze kuchenne,
na trzecim pitrze sal konsumpcyjn Pokusa (pow. 378 m2), sanitariaty, szatni, administracj, bar z zapleczem.
Na ppitrze, pomidzy parterem a pierwszym pitrem, w czci nad zapleczem znajdoway si

garderoby dla artystw. Wejcie do tych pomieszcze moliwe byo z sali Kapitaskiej przez
antresol oraz bezporednio z klatki schodowej na zapleczu.
W budynku byo cznie 800 miejsc konsumpcyjnych. Wystrj wntrz sal konsumpcyjnych wykonany by w wikszoci z materiaw atwo zapalnych:
sala Kapitaska wszystkie ciany wyoone pytkami z tworzywa sztucznego (prawdopodobnie z polistyrenu) mocowanymi do rusztu drewnianego o gruboci 4,5 cm; na
pytkach tkanina typu zasonowego, w oknach stylonowe firanki i zasony; parkiet
przykryty wykadzin dywanow na podkadzie gbczastym, za wyjtkiem krgu tanecznego; na suficie do drewnianej konstrukcji przymocowano pytki typu Alpex z mikkiej pyty pilniowej; wyposaenie sali stanowiy meble wykonane z drewna: stoy, krzesa tapicerowane, szafki itp.,
sala Rondo ciany osonite tkanin rozpit na deskach mocowanych do listew drewnianych; na caej dugoci okien w loggiach firanki oraz zasony; podoga wyoona wykadzin dywanow na podkadzie gbczastym; na suficie na konstrukcji drewnianej
pytki z mikkiej pyty pilniowej typu Alpex; nad otworem w stropie midzy parterem
a pitrem umieszczono element dekoracyjny wykonany ze sklejki; na sali znajdoway si
elementy wyposaenia wykonane z drewna: stoy, krzesa tapicerowane, szafki oraz dwa
barki,
sala Sowiaska sala miaa wystrj ludowy, ciany osonite tkanin przymocowan do
desek, a te do listew drewnianych; sala na 1/4 powierzchni posiadaa wydzielenia
w formie boksw o wysokoci 1 m; na drewnianych supach nad boksami zamocowano
drewniane daszki, ktre tworzyy cig dookoa caej sali; konstrukcje drewniane pokryte
lakierem nitro bd dwuskadnikowym chemosilem na podkadzie lakieru kaponowego;
obcienie ogniowe na tej sali sigao 100 kg/m2,
sala Pokusa wystrj wntrza podobny do sali Rondo, ciany gwnej klatki schodowej
wyoone pytami pilniowymi mikkimi, a biegi i spoczniki od spodu osonite pytkami
typu Alpex.
Cay budynek stanowi jedn stref poarow. Na kadej kondygnacji obu klatek schodowych
znajdoway si hydranty 52, a w pomieszczeniach podrczny sprzt ganiczy.
O godz. 8 w kombinacie powinno by obecnych 41 osb, ale wielu spnio si do pracy.
W budynku o tej porze znajdowao si 21 osb, w wikszoci kobiety.
Zauwaenie zdarzenia
Kilka minut przed godz. 8 sprztaczka wczya do gniazda elektrycznego w sali Kapitaskiej,
zlokalizowanej na parterze, wtyczk odkurzacza i rozpocza odkurzanie wykadzin po nocnej
zabawie goci. Gniazdo zasilajce zamontowane byo na wysokoci ok. 30 cm od podogi, bezporednio na pycie z tworzywa, w wycitym otworze. Do gniazda przylegaa tkanina osonowa
oraz porednio zasona. Obok gniazdka z prawej strony znajdowaa si szafka kelnerska,
a w pobliu stoy oraz krzesa tapicerowane.
Po chwili sprztaczka stwierdzia, e zaczo robi si gorco i wwczas odwrcia si w kierunku odkurzacza. Zauwaya, e za ni jest ciana ognia, pomienie sigaj sufitu i rozprzestrzeniaj si po wykadzinie w jej kierunku. Widzc zagroenie, natychmiast wybiega z pomieszczenia.
Poar szybko rozwija si w naroniku sali Kapitaskiej od alei Niepodlegoci i ulicy Obrocw
Stalingradu. W chwili powstania poaru tylko nieliczni pracownicy zakadu znajdowali si poza
stref zagroenia. Cz pracownikw Kaskady, ktrzy w pierwszych minutach znajdowali si w
najbliszej okolicy rozwijajcego si poaru, usiowaa zamkn drzwi prowadzce z sali Kapitaskiej na klatk schodow. Dziaania te nie day efektw. Ostatnim czowiekiem, ktry wybieg
przez frontowe drzwi Kaskady, by jeden z wczesnych uczniw praktykantw, ktrego gsty
dym zaskoczy na schodach. Odwrci si, zbiega w d z zamknitymi oczami, trzymajc si
porczy. W popochu min parter i pomykowo dosta si do cukierni, mieszczcej si
w podpiwniczeniu. Po odzyskaniu orientacji, z wykorzystaniem porczy, wrci na parter
i odnalaz wyjcie z budynku. W tym czasie poar zosta rwnie zauwaony przez jednego
z przechodniw (godz. 8.07). Od momentu zauwaenia poaru do zaalarmowania jednostek
stray poarnej upyno 9 minut.
Z ustale prowadzonych po poarze wynikao, e od momentu powstania poaru do jego rozprzestrzenienia si na cay budynek upyno zaledwie 10-12 minut. Po przeprowadzeniu analizy rozwoju poaru stwierdzono, e ogie przedosta si na pierwsze pitro przez duy otwr
w stropie. Na wysze kondygnacje poar rozprzestrzenia si take klatkami schodowymi oraz
kanaami wentylacyjnymi oraz od zewntrz budynku poprzez przeszklone ciany. Szybki rozwj poaru by take spowodowany du palnoci materiaw zastosowanych do dekoracji
wntrz oraz substancjami atwopalnymi uytymi do czyszczenia wykadzin dywanowych. Na
dynamik rozwoju poaru mia take wpyw fakt, e na trzecim pitrze ciana oddzielajca poStrona 405 z 1042 / Powrt do spisu treci
mieszczenie magazynowe (znajdujce si pomidzy cian z kanaami wentylacyjnymi a sal

konsumpcyjn) od sali Pokusa bya wypchnita w kierunku sali konsumpcyjnej. Po powstaniu
poaru produkty spalania i rozkadu termicznego gromadziy si w magazynie, a nastpnie po
osigniciu granicznej temperatury zapaliy si, wybuchowo powodujc zniszczenie ciany.
Cz ww. produktw wydostawaa si na sal, gdzie znajdowali si pracownicy, powodujc ich
zatrucie. Przyczyn zgonu osb mg by cyjanowodr wchodzcy w skad powstaych gazw
poarowych. Istniejce w Kaskadzie warunki techniczno-budowlane w przypadku powstania
poaru nie zapewniay waciwego poziomu bezpieczestwa osobom w niej przebywajcym.
Zgoszenie zdarzenia oraz dysponowanie si i rodkw
Informacja o poarze Kaskady wpyna do wojewdzkiego stanowiska kierowania w Szczecinie
w dniu 27 kwietnia o godz. 8.07. Zgaszajcym by jeden z przechodniw, ktry zauway ogie
wychodzcy na zewntrz obiektu. Dyurny zadysponowa do zdarzenia pluton poarniczy skadajcy si z trzech zastpw ganiczych: GBA 3,5/16, GCBA 6/32 i GCBA 8,5/48.
Dziaania ratownicze
Poar rozwija si wyjtkowo szybko. O godz. 8.10 obejmowa ju prawie wszystkie kondygnacje
obiektu. Poarowi towarzyszyo silne promieniowanie cieplne, ktre powodowao topienie si
znakw drogowych zlokalizowanych w odlegoci 15-20 m od obiektu i nadpalanie drzew znajdujcych si w odlegoci 30-40 m.
Dwa zastpy z oddziau I ZSP przybyy na miejsce zdarzenia od strony placu onierza. Intensywne promieniowanie cieplne spowodowao, e zastpy musiay zmieni stanowiska.
W odlegoci ok. 90 m od poaru lakier na samochodach ulega niszczeniu. Kierowca przejedajcy od strony pawilonu Maa Kaskada samochodem z podnonikiem hydraulicznym zauway
wzywajc pomocy kobiet, ktra staa w oknie trzeciej kondygnacji. Natychmiast sprawi podnonik i ewakuowa t osob.
Przybyy na miejsce zdarzenia dowodzcy siami stray poarnej po zapoznaniu si z sytuacj
nie zdecydowa si na prowadzenie dziaa wewntrz obiektu i poleci podanie prdu wody
i piany cikiej z dziaek na palcy si obiekt od strony pl. onierza oraz chodzenie samochodw. Pocztkowo do dziaa wykorzystywano wod stanowic zapas w zbiornikach samochodw ganiczych, a dopiero pniej zbudowano zasilanie pojazdw z sieci hydrantowej. O godz.
8.11 na miejsce zdarzenia przyby zadysponowany z oddziau I zastp z drabin mechaniczn,
a o godz. 8.12 do poaru wyjechaa 3-osobowa grupa dyspozycyjna Komendy Rejonowej Stray
Poarnych. O godz. 8.13 poar obj swym zasigiem trzeci kondygnacj. Po przybyciu zastpu
z Portowej Stray Poarnej z cikim samochodem ganiczym (GCBA 8,5/48) kierujcy dziaaniami ratowniczymi poleci dowdcy zastpu zajcie stanowiska od strony al. Niepodlegoci
i podanie prdu piany cikiej z dziaka na palcy si obiekt.
O godz. 8.15 cay budynek zosta objty ogniem, a intensywne promieniowanie cieplne spowodowao zapalenie 2 samochodw osobowych znajdujcych si na pobliskim parkingu oraz pkanie szyb w oknach budynku biura informacji turystycznej zlokalizowanego w odlegoci ok. 17 m
od Kaskady. Przybyy zastp z drabin mechaniczn zosta skierowany na stanowisko pomidzy
budynkami Kaskady i Zakadw Przemysu Odzieowego (ZPO) Odra w celu podjcia prby
ewakuacji ludzi z czwartej kondygnacji.
O godz. 8.16 przyby zastp GBA 2,5/16 z Zakadowej Zawodowej Stray Poarnej (ZZSP) ze
Stoczni Szczeciskiej i otrzyma polecenie podania dwch prdw wody jednego od strony
ul. Obrocw Stalingradu, drugiego od strony al. Niepodlegoci, przy wykorzystaniu wasnego
zapasu wody. Po 3 minutach na miejsce dziaa przyby zastp GBA 2,5/16 z III oddziau i poda
w obronie prd piany cikiej z dziaka na dach pawilonu gastronomicznego Maa Kaskada od
strony ul. Obrocw Stalingradu. Zasilanie samochodu wykonano z hydrantu podziemnego.
O godz. 8.22 na miejsce zdarzenia przyby ciki zastp ganiczy z portowej stray poarnej
(GCBA 13/48) ze rodkiem pianotwrczym oraz zastp ze sprztem ochrony drg oddechowych
(SPgaz). O godz. 8.24 przyby kolejny zastp ciki GCBA 6/32 ZZSP Stoczni Szczeciskiej i poda
prd piany z dziaka, korzystajc wycznie ze zbiornika wasnego pojazdu. Na miejscu akcji
znajdowao si wwczas 10 zastpw, w tym 7 ganiczych. O godz. 8.25 przyby ciki zastp
ganiczy GCBA 8,5/48 z PSP i zosta skierowany do zasilania pracujcych jednostek.
Do poaru wyjechaa grupa dyspozycyjna KWSP z 6 oficerami. Na miejsce poaru przyby kolejny ciki zastp ganiczy GCBA 8,5/48 z oddziau III i dosta zadanie podania prdu piany: jednego z drabiny SD-37, drugiego na klatk schodow (od strony ZPO Odra) oraz dwch prdw
piany w natarciu z dziaek DWP-16. O godz. 8.29 dyurny z wojewdzkiego stanowiska kierowania (WSK) powiadomi pogotowie energetyczne i zada odczenia dopywu energii elektrycznej do Kaskady. O godz. 8.35 przyby do poaru zastp GCBA 6/32 z II oddziau i poda prd
piany z dziaka na naronik palcego si obiektu (al. Niepodlegoci ul. Obrocw Stalingradu).
Po kilku minutach (godz. 8.38) przyby zastp SD-30 z III oddziau i zaj stanowisko obok wejcia gwnego do Kaskady od strony ul. Obrocw Stalingradu. Zastp GBA 2,5/16 z III oddziau
zbudowa lini gwn i dwie ganicze. Jeden prd wody podano z drabiny, drugi zosta wprowadzony do wntrza. Z uwagi na due zapotrzebowanie wody na miejsce zdarzenia przyby zastp z samochodem wowym SW 2000/75, ktry we wsppracy z dwoma motopompami
M8/8 ustawionymi na stanowisku wodnym zorganizowa zasilanie dla zastpw GCBA 6/32
ZZSP Stoczni Szczeciskiej i GBA 3,5/16 z oddziau I podajcych po dwa prdy wody w natarciu
do wntrza obiektu oraz GCBA 8,5/48 z III oddziau. O godz. 8.40 przybyy 4 samochody MPO ze
zbiornikami, ktre zasiliy cikie zastpy ganicze z I oddziau oraz ZZSP Stoczni Szczeciskiej.
O godz. 8.50 WSK zada odczenia gazu do poncego obiektu. Poar zosta zlokalizowany
o godz. 9.08, a cakowicie ugaszony o godz. 18.50. Lokalizacj obiektu Kaskady oraz rozmieszczenie si ratowniczych zobrazowano na rycinie 23.
Ryc. 23. Szkic sytuacyjny

rdo: W. Moszczyski, T. ozowski, S. Lenard, Kaskada, Przegld Poarniczy 1971, nr 9.
Z uwagi na du ilo zgromadzonych w obiekcie materiaw palnych, w gwnej mierze stanowicych wystrj wntrz, poarowi towarzyszyy silne promieniowanie cieplne i wydzielanie
duych iloci czarnego, gstego dymu oraz gazw toksycznych stanowicych zarwno produkty
spalania materiaw, jak i rozkadu termicznego. W wyniku poaru cakowitemu spaleniu ulego
wyposaenie sal restauracyjnych na wszystkich kondygnacjach oraz 2 samochody osobowe
znajdujce si obok budynku.
Jednak najtragiczniejszym skutkiem zdarzenia bya mier 14 osb przebywajcych w obiekcie.
Nikt nie zdoa ocali ycia 6 uczniw klasy 3c Zasadniczej Szkoy Gastronomicznej, ktrzy
w krytycznej chwili znajdowali si w sali Pokusa na trzecim pitrze. W pomieniach zgino take 8 pracownic kombinatu gastronomicznego. Uratowali si gwnie ci, ktrzy w poniedziaek
o godz. 8 znajdowali si na najniszych kondygnacjach budynku, tj. portierka, dwie sprztaczki,
w tym ta, ktra zauwaya poar, dwch palaczy w piwnicy i na parterze. Podczas poaru
szczeglne zagroenie stwarzay wykadziny dywanowe na gbczastym podkadzie oraz meble
wycieane gbk z poliuretanu, z powodu emisji w warunkach poaru duej iloci trujcych
gazw. Sposb uoenia cia po poarze wskazywa, e osoby byy niezdolne do podjcia jakiejkolwiek ucieczki.
W akcji cznie uczestniczyo 14 zastpw stray poarnej: 9 ganiczych oraz 5 specjalnych.

Dziaania ratownicze trway ok. 11 godzin. Sytuacj poarow oraz prowadzone dziaania ratownicze przedstawiono na rycinach 24-26.
Skutki poaru zbiorczo przedstawiono w tabeli 5.
ofiary miertelne
osoby ranne
LUDZIE
osoby wymagajce
hospitalizacji
OBIEKT
parametry obiektu
PARAMETRY POARU
DZIAANIA RATOWNICZE
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA RATOWNICZYCH
powierzchnia poaru
kubatura poaru
siy i rodki ZSP i ZZSP
siy i rodki OSP
siy i rodki sub
wspdziaajcych
straty bezporednie
czny koszt
PRZYCZYNA

procesowy
14
5-kondygnacyjny
z kondygnacj podziemn
brak danych
8,7 tys. m3
14 zastpw
brak danych
ok. 11 godzin
brak danych
brak danych
zwarcie w instalacji elektrycznej
niewaciwie wykonana
instalacja elektryczna
zwarcie w gniedzie
elektrycznym
Ryc. 24. Ponca Kaskada

rdo: Marek Czasnoj archiwum KW PSP Szczecin.
Ryc. 25. Dziaania ganicze podczas gaszenia poaru Kaskady

Ryc. 26. Dziaania ganicze podczas gaszenia poaru Kaskady

2.6. Las w Kuni Raciborskiej (1992)

W dniu 26 sierpnia 1992 r. w Kuni Raciborskiej powsta poar, ktry zarwno ze wzgldu na
swoje rozmiary, jak i liczb si zaangaowanych do jego ugaszenia oraz tragiczn mier ratownikw odbi si szerokim echem w kraju i za granic. Zdarzenie to znajdowao si
w centrum zainteresowania wadz pastwowych parlamentu i rzdu.
Charakterystyka kompleksu i warunkw meteorologicznych
Kompleks leny o powierzchni ok. 50 tys. ha znajdowa si na pograniczu wojewdztw katowickiego i opolskiego, pomidzy Gliwicami, Kdzierzynem i Rybnikiem (ryc. 27). rednia roczna
suma opadw wynosia na tym terenie 650 mm na poudniu i 660 mm na pnocy, przy czym
w ostatnich latach w poudniowej czci kompleksu opady byy mniejsze i nie przekraczay 500
mm. W Rudach Raciborskich ostatni deszcz spad ok. 3 miesicy przed poarem, wysoka temperatura powietrza dochodzia do 40C, co pogbiao deficyt wody w glebie i runie.
W dniu powstania poaru wia zmienny, porywisty wiatr o prdkoci ok. 13,5 m/s z kierunku
poudniowo-zachodniego, a temperatura powietrza wynosia 34C. Znaczna cz kompleksu
lenego pokryta bya warstw niezmineralizowanej ciki, o gruboci kilkunastu centymetrw,
a w kilku miejscach, znajdoway si pokady torfu o maksymalnej miszoci od 1-1,5 m. Ogem
powierzchnia torfu zajmowaa ok. 150 ha. Teren ten obfitowa take w pokady rud darniowych,
ktre powodoway zakcenia w cznoci radiowej. Znajdoway si na nim niewybuchy
i niewypay. Na skutek wybierania piasku przez znajdujc si w tamtej okolicy kopalni wytworzy si lej depresyjny, ktry powodowa, e w istniejcych warunkach wszystkie cieki naturalne, rowy melioracyjne i zbiorniki wodne na terenie objtym poarem w nadlenictwie Rudy byy
wyschnite.
Kompleks leny by poprzecinany drogami publicznymi biegncymi we wszystkich kierunkach,
przy czym ich liczba bya zrnicowana najgstsza sie drg znajdowaa si na terenie nadlenictw Ruda i Kdzierzyn; nieco mniej byo ich w nadlenictwie Rudziniec. Drzewostan stanowiy gwnie drzewa iglaste, gwnie sosny i wierki (85%), pozosta cz stanowiy drzewa
liciaste (db, buk, brzoza i olcha). Wiek drzewostanu by zrnicowany:
do 20 lat ok. 15%,
do 40 lat ok. 18%,
starsze ok. 67%.
W analizowanym kompleksie corocznie wystpoway poary w liczbie od kilku do kilkudziesiciu, a najwikszy, ktry obj ok. 300 ha, mia miejsce w maju 1989 r.
Zauwaenie zdarzenia i dysponowanie si
W dniu 26 sierpnia 1992 r., ok. godz. 11 zastp GCBA 6/32 z jednostki ratowniczo-ganiczej
(JRG) w Raciborzu, pod dowdztwem st. asp. Andrzeja Kaczyny uda si do miejscowoci Ndza
celem dogaszenia pogorzeliska. O godz. 13.50 zastp zauway dym nad lasem w okolicach Solarni i poinformowa o tym Rejonowe Stanowisko Kierowania (RSK) w Raciborzu, a nastpnie
uda si w rejon zdarzenia.
Ryc. 27. Lokalizacja kompleksu lenego w Kuni Raciborskiej

rdo: https://www.google.pl/maps/ (dostp: 01.06.2014 r.)
Minut pniej dyurna punktu alarmowego nadlenictwa powiadomia RSK o poarze
i zadysponowaniu do zdarzenia OSP Kunia Raciborska. Dyurny RSK zadysponowa dodatkowo
drugi zastp GCBA 6/32 z JRG Racibrz i GLBM z 3-osobow grup aspirantw z dowdztwa JRG
oraz powiadomi Wojewdzkie Stanowisko Koordynacji i Ratownictwa (WSKR) w Katowicach.
Przybyy na miejsce zdarzenia st. asp. Kaczyna po zapoznaniu si z sytuacj zada dysponowania kolejnych si. Okoo godz. 14 zadysponowano 3 kolejne rednie zastpy ganicze (Rudy Raciborskie, Ruda Kozielska x 2), a 2 minuty pniej kolejny (OSP Siedliska). Po otrzymaniu przez
RSK informacji o drugim poarze w Kuni Raciborskiej, w okolicach byej jednostki wojskowej,
przekierowano OSP Siedliska i zadysponowano ZOSP Rafamet do tego zdarzenia. Po otrzymaniu
od nadlenictwa informacji o kolejnym poarze oraz ponownej probie st. asp. Kaczyny (godz.
14.10) o wsparcie RSK Racibrz zadysponowao 2 kompanie ganicze.
Dziaania ratownicze
O godz. 14.15 przyby na miejsce poaru dowdca JRG PSP Racibrz, ktry zasta nastpujc
sytuacj:
palio si w oddziale 109 na caej dugoci oddziau wzdu toru kolejowego, poar rozprzestrzenia si zgodnie z kierunkiem wiatru na pnocny wschd (ryc. 28),
na drodze midzy oddziaami 109-125 dziaania prowadziy 3 zastpy (JRG Racibrz,

OSP Rudy i Ruda Kozielska) pod dowdztwem st. asp. Kaczyny,
na drodze midzy oddziaami 109-93 dziaania prowadziy zastpy OSP z terenu wojewdztwa opolskiego.
W zwizku z powstaniem poaru wierzchokowego, rozwojem poaru w kierunku wschodnim

i moliwoci przerzutu przez drog asfaltow Kunia Raciborska-Solarnia w oddziale 106 przegrupowano jednostki, kierujc 3 zastpy na czoo poaru w celu zatrzymania jego rozwoju.
W zwizku ze stosunkowo maymi zasobami wody (tylko zbiorniki samochodw ganiczych)
oraz niewystarczajc liczb si w stosunku do potrzeb, a take porywistym zachodnim wiatrem
doszo do przerzutu poaru ponad drog, na ktrej znajdoway si prowadzce dziaania zastpy
w oddziale 108.
O godz. 14.20 do RSK Kdzierzyn-Kole rwnoczenie wpyny proby od nadlenictwa Rudy
Raciborskie i RSK Racibrz o zadysponowanie dalszych si. Od godz. 14.25 do godz. 14.40 WSKR
w Katowicach zadysponowa:
2 plutony cikie z JRG PSP do rejonw koncentracji w siedzibach KR PSP Zabrze

i Rybnik,
3 kompanie odwodowe OSP z rejonw: Wodzisaw, Jastrzbie i Rybnik do rejonw koncentracji w siedzibach macierzystych KR PSP.
O godz. 14.27 RSK Kdzierzyn-Kole zadysponowao do poaru pluton ganiczy z JRG wzmocniony cystern SCn 18, a po paru minutach do zdarzenia wyjechay grupa operacyjna z KW PSP
Katowice oraz samochd dowodzenia z obsad.
Przybyy na miejsce zdarzenia komendant rejonowy PSP w Raciborzu (godz. 14.50) po przeprowadzeniu rozpoznania ustali, e poarem objte jest ok. 40 ha lasu w oddziale 109 i poar
przeszed drog asfaltow Kunia Raciborska-Solarnia do oddziau 108. Sytuacja bya nieopanowana, poar rozprzestrzenia si w kierunkach wschodnim i pnocno-wschodnim.
Ryc. 28. Poar w Kuni Raciborskiej sytuacja na dzie 26.08, godz. 14.45
rdo: Analiza poaru lasu w miejscowoci Kunia Raciborska 26 sierpnia-13 wrzenia 1992 r.
O godz. 14.50 na teren akcji dotary pierwsze zastpy z JRG z rejonu Kdzierzyn-Kole pod dowdztwem kpt. Karola Stpnia. Ustawiy si one na drodze asfaltowej z kierunku od Solarni do
Kuni Raciborskiej na wysokoci oddziaw 109-108, czekajc na dyspozycje.
O godz. 14.52 dowodzcy otrzyma od komendanta rejonowego w Raciborzu polecenie wprowadzenia jednostek na drog midzy oddziay 108-92 z zadaniem gaszenia poaru w oddziale
108. W zwizku z tym wprowadzono na ww. drog samochd GCBA 13/48 z zadaniem likwidacji
rde ognia w oddziale 108, ktry po wyczerpaniu zapasu wody wycofa si z lasu w celu zatankowania.
W tym czasie przybya cysterna z wod (SCn 18), ktr ustawiono na granicy oddziaw 109108 z zadaniem zasilania w wod zastpw pracujcych w lesie. Po rozpoznaniu przeprowadzonym ze migowca ok. godz. 15.30 kierujcy dziaaniami ratowniczymi (KDR) wyda kpt. StpStrona 413 z 1042 / Powrt do spisu treci
niowi polecenie zintensyfikowania dziaa na drodze midzy oddziaami 108-92 i 107-91 w celu
zatrzymania rozwoju poaru na jego froncie od strony wschodniej, tj. od strony oddziau 106.
Zadanie to zostao przydzielone do realizacji 5 kolejnym zastpom (JRG x 2, OSP x 3), ktrych
zasilanie miao si odbywa z SCn 18.
W momencie przybycia na miejsca zdarzenia grupy operacyjnej (godz. 15.35 ryc. 29) pod kierownictwem st. kpt. Piotra Buka, ktry przej kierowanie dziaaniami ratowniczymi, sytuacja
poarowa przedstawiaa si nastpujco:
poar obejmowa swym zasigiem oddziay 109, 108 i czciowo 107,
szybko rozprzestrzeniania si poaru cigle rosa, poar okresowo przechodzi w stadium poaru cakowitego drzewostanu,
powierzchnia poaru wynosia ok. 80 ha,
wia silny, porywisty wiatr, ktry rozprzestrzenia poar w kierunku wschodnim na oddziay 107, 106, 89, 88.
rdo: Analiza poaru lasu w miejscowoci Kunia Raciborska 26 sierpnia-13 wrzenia 1992.
O godz. 16.08 KDR na podstawie rozpoznania sytuacji poarowej przekaza informacje do WSKR,
e:
poar obj oddziay 109, 108, 107, 106 i czciowo 105,
nastpia zmiana kierunku rozwoju poaru na pnocno-wschodni,
poar obj swym zasigiem rwnie oddziay 89 i 88,
powierzchnia poaru wynosia ok. 200 ha.
W wyniku dziaania porywistego wiatru poar osiga maksymaln szybko rozwoju. Okoo
godz. 16.10 nastpio pogorszenie sytuacji w rejonie dziaania zastpw na drodze midzy oddziaami 107-91. Poar modnikw zmusi pracujcych tam ratownikw do odwrotu
i pozostawienia sprztu. Okazao si, e dwch czonkw zag nie zdyo si ewakuowa.
O godz. 16.17 z samochodu operacyjnego KR PSP Racibrz przekazano, e wystpiy wypadki
z udziaem ratownikw (ryc. 30). Do zagroonego terenu skierowano grup ratownikw wyposaon w aparaty powietrzne, lecz nie dotara ona do poszkodowanych. Udao si to dopiero
drugiej grupie, ktra pod oson prdw wody dotara do wrakw 4 spalonych samochodw
(ryc. 31).
W wyniku poaru mier ponieli:

1) st. asp. Andrzej Kaczyna, lat 38, d-ca sekcji JRG Racibrz,
2) dh Andrzej Malinowski, lat 33, d-ca sekcji OSP Kodnica.
O godz. 17.05 na miejsce akcji przyby komendant wojewdzki PSP w Katowicach gen. bryg. Zbigniew Meres, ktry przej kierowanie dziaaniami ratowniczymi oraz w oparciu o grup oficerw zorganizowa sztab akcji. Sytuacja poarowa bya nastpujca: poar obejmowa cakowicie
2 oddziay, czciowo 4 i w gwatowny sposb rozwija si w kierunkach wschodnim i pnocnowschodnim. Sytuacja bya nieopanowana, a powierzchnia poaru wynosia ok. 400 ha.
Do akcji ratowniczej skierowano nastpujce siy:
6 plutonw JRG z terenu woj. katowickiego,
1 pluton JRG z terenu woj. opolskiego,
7 kompanii OSP z terenu woj. katowickiego,
3 kompanie OSP z terenu woj. opolskiego.
Przybywajce sukcesywnie siy wprowadzono na obrzea poaru z zadaniem ograniczenia jego

rozwoju wzdu drg. Kierowane na odcinki bojowe siy ze wzgldu na konieczno dowoenia
wody nie mogy zapewni w sposb cigy wymaganej intensywnoci podawania rodka ganiczego. Poar gwatownie si rozprzestrzenia we wszystkich kierunkach. T informacj przekazano komendantowi gwnemu PSP z prob o zadysponowanie si z ssiednich wojewdztw.
Jednoczenie KDR poleci, aby WSKR zadysponowao na miejsce akcji siy piesze wojska i policji.
O godz. 18.30 sytuacja bya krytyczna. Poar obj powierzchni ponad 600 ha i zagroony by
cay kompleks leny Rudy Raciborskie. Ogie przekroczy tzw. zakazan drog, a czoo poaru
doszo do granic oddziaw 101, 80, 55 i 40 obrbu Rudy.
O godz. 19.35 KDR zadysponowa na miejsce prowadzonych dziaa ciki sprzt z wojska
i sub lenych z woj. katowickiego i opolskiego. Po 5 minutach okazao si, e poar opanowa
ju powierzchni okoo tysica hektarw i w dalszym cigu rozprzestrzenia si. Okoo godz. 20
podjto decyzj o oparciu linii obrony, na kierunku wschodnim, o tory kolei piaskowej czcej
Kotlarni z Brantolk oraz rwnoleg do niej drog kotlarsk. O godz. 20.50 do tego rejonu
skierowano pocig ganiczy z zadaniem zlewania wod terenu wzdu linii kolejowej.
Ryc. 31. Spalony samochd ganiczy, ktry zosta pozostawiony przez ratownikw
rdo: Archiwum KW PSP Katowice
KDR o godz. 21.14 posiada wiedz, e poar obj powierzchni ok. 2 tys. ha i nadal si rozprzestrzenia. Dlatego zada od WSKR zadysponowania cystern kolejowych z wod oraz co najmniej 6 kompanii spoza woj. katowickiego i opolskiego na nastpny dzie.
O godz. 21.45 na miejsce prowadzonych dziaa ratowniczych przyby st. bryg. Maciej Schroeder z-ca
komendanta gwnego PSP, wraz z grup oficerw, i przej kierowanie dziaaniami ratowniczymi.
Na miejscu w dziaaniach ratowniczych uczestniczyy nastpujce siy:
9 plutonw JRG z terenu woj. katowickiego,
4 plutony JRG z terenu woj. opolskiego,
14 kompanii OSP z terenu woj. katowickiego,
3 kompanie OSP z terenu woj. opolskiego,
170 onierzy.
Okoo godziny pniej poar obj oddzia 118, przez co zacz zagraa miejscowoci Brantolka
(ryc. 32). Wobec powyszego do obrony miejscowoci skierowano 2 odwodowe kompanie OSP.
Podjto take decyzj o skierowaniu oficerw i pracownikw LP na pnocne i poudniowe granice poaru, celem wytyczenia drg i nowych linii obrony na gwnych kierunkach rozwoju poaru.
Ryc. 32. Poar w Kuni Raciborskiej sytuacja na dzie 26.08, godz. 23

27 sierpnia 1992 r.
W dniu 27 sierpnia (czwartek) ok. godz. 1 poar obejmowa powierzchni 3,5 tys. ha i w dalszym
cigu si rozprzestrzenia. Na miejscu dziaania prowadzili dodatkowo: 4 kompanie z OSP i PSP
oraz 250 onierzy. Poar na kierunku wschodnim przekroczy lini kolei piaskowej, obejmujc
oddziay 47, 46 i czciowo 32, a na kierunku pnocnym przeszed drog szutrow, obejmujc
oddziay 29, 28, 27, 26 i czciowo 25 obrbu Rudy oraz oddziay 51, 52, 53, 64 i czciowo 54
obrbu Kunia Raciborska.
Podjto decyzj o skierowaniu do dziaa w godzinach porannych 600 osb (wojsko, policja, siy
OC, suby lene). Ju w nocy przystpiono do wycinki lasu od strony miejscowoci Brantolka,
celem poszerzenia przyjtej linii obrony, a do pomocy skierowano cignik gsienicowy WZT
(wz zabezpieczenia technicznego ryc. 33). Ponadto skierowano kompani do obrony obiektw kopalni piasku w Kotlarni, w szczeglnoci stacji paliw.
W zwizku z zagroeniem dla zabudowa miejscowoci Kotlarnia, kompleksu lenego (tzw.
Magdalenki) oddzia 12 i 13 obrbu Rudy a take zabytkowego kocioa oraz biorc pod
uwag przewidywany kierunek rozwoju poaru (pnocno-wschodni), KDR zgosi do Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa (KCKR) zapotrzebowanie na dalszych 6 kompanii oraz
podj decyzj ewakuacji miejscowoci: Tworg May, Goszyce i Sierakowice.
O godz. 9 poar obj powierzchni 5,5 tys. ha. Okoo godz. 15 dziaania prowadzio: 19 samolotw ganiczych typu Dromader (pot. dromader), 28 kompanii OSP, 72 zastpy JRG, 480 onierzy, 267 osb OC, 58 pracownikw suby lenej, 31 policjantw, 12 cikich spychaczy, czog,
a pniej take 3 samochody policyjne z dziakami wodnymi.
Ryc. 33. Wz zabezpieczenia technicznego WZT-2

rdo: https://www.youtube.com/watch?v=VTu_iPPBKUQ.
Wystpujce problemy z utrzymaniem przyjtych linii obrony spowodoway, e na nastpny
dzie poprzez KCKR zadysponowano z terenu Polski:
na godz. 5 6 kompanii OSP i JRG,
na godz. 14 15 kompanii OSP.
Sytuacj na koniec dnia 27 sierpnia zobrazowano ryc. 34.
28 sierpnia 1992 r.
W dniu 28 sierpnia (pitek) o godz. 6 sytuacja na terenie akcji zasadniczo si nie zmienia poarem objtych byo ok. 6 tys. ha lasu. O godz. 8 kierowanie dziaaniami ratowniczymi przej
naczelnik wydziau KCKRiOL KG PSP. Na kierunkach najwikszego zagroenia, tj. na odcinkach
wschodnim, poudniowo-wschodnim oraz pnocno-wschodnim, poar przechodzi okresami
w poar wierzchokowy i cakowity drzewostanu. W pnocnej czci oddziaw 60 i 61 sytuacja
bya nieopanowana i pogarszaa si. Okoo poudnia nastpia zmiana kierunku wiatru na poudniowy oraz zauwaony zosta poar w oddziale 111 obrbu Kunia Raciborska na terenie nieobjtym dotychczas przez ogie. Zacz si on szybko rozprzestrzenia na oddzia 96 obrbu
Kunia Raciborska, wobec czego natychmiast przegrupowano siy ratownicze i skierowano je na

miejsce poaru.
O godz. 14.30 nastpio przeniesienie ognia ponad jednostkami bronicymi pnocnej strony
oddziau 61 w kierunku pnocnym na oddziay 44 i 45 obrbu Rudy. Nastpio przegrupowanie
jednostek z tego odcinka oraz wprowadzenie dwch dodatkowych kompanii od strony Goszyc
z zadaniem zatrzymania rozwoju poaru w kierunku pnocnym.
O godz. 14.56 rozwijajcy si w kierunku pnocnym poar w rejonie oddziaw 14 i 15 obrbu
Rudy przerzuci si nad torami kolei piaskowej do oddziau 6. W nastpnej godzinie do godz.
15.58 w rejon ten skierowano 9 kompanii z zadaniem zatrzymania rozwoju poaru od jego
strony zachodniej i wschodniej po pnocnej stronie drogi Gliwice-Kdzierzyn. O godz. 15.30
w oddziaach 39 i 40 obrbu Kunia Raciborska nastpi gwatowny rozwj poaru w modnikach, ktry stworzy zagroenie dla 3 zastpw stray poarnej oraz obsugi cignika gsienicowego. Wszystkim osobom udao si ewakuowa. Spaleniu uleg jedynie cignik gsienicowy. W
czci pnocnej, z uwagi na brak drg komunikacyjnych, zadysponowane kompanie nie mogy
wej w gb lasu, co powodowao, e podejmowane dziaania byy nieskuteczne.
W zwizku z informacjami dotyczcymi wystpowania zagroenia poarami miejscowoci Sierakowice, Goszyce, Tworg May oraz Rachowice zobowizano kierownika Urzdu Rejonowego
w Raciborzu do podjcia wsplnie z wadzami samorzdowymi decyzji o przygotowaniu tych
miejscowoci do ewakuacji.
O godz. 18.38 na miejsce akcji przyby komendant gwny PSP st. bryg. Feliks Dela.
W tym czasie poar obejmowa ok. 6,5 tys. ha i rozwija si na pnoc, a dziaania ratownicze
prowadziy niej wymienione siy:
33 kompanie poarnicze,
500 onierzy,
300 policjantw,
220 pracownikw LP,
120 czonkw OC,
7 dromaderw oraz
sprzt ciki wojska i nadlenictw.
Komendant gwny PSP o godz. 19.40 przej kierowanie dziaaniami ratowniczymi i poleci:
zadysponowanie na godz. 6 nastpnego dnia 20 kompanii z kraju do wskazanych rejonw koncentracji,
zwikszenie siy wojska, policji i obrony cywilnej,
zorganizowanie sztabu koordynacji akcji w czci pnocnej poaru z siedzib

w nadlenictwie Rudziniec oraz niezwoczne opracowanie koncepcji dziaa dla wprowadzanych tam si,
opracowanie rozkazu wprowadzajcego stan podwyszonej gotowoci operacyjnej

w kraju i wprowadzenie go w ycie od pnocy,
zapewnienie wymiany zag pracujcych na terenie akcji powyej 36,
w miar moliwoci zmniejszanie liczby zaangaowanych si OSP, zastpujc je straakami PSP,
wypracowanie koncepcji cigego dostarczania wody na odcinki bojowe,
przeniesienie sztabu akcji do siedziby Urzdu Gminy (UG) Kunia Raciborska.
Sytuacj w dniu 28 sierpnia na godz. 20 przedstawiono na ryc. 35.

29 sierpnia 1992 r.
W dniu 29 sierpnia (sobota) ok. godz. 2 sztab akcji zlokalizowany w siedzibie UG Kunia Raciborska rozpocz prac, a godzin pniej KDR zarzdzi odpraw z czonkami sztabu
i wszystkimi dowdcami dotychczasowych odcinkw bojowych.
Po zapoznaniu si z sytuacj KDR podj nastpujce decyzje:
podzieli teren akcji na 13 odcinkw bojowych, wyznaczy dowdcw oraz przydzieli siy i rodki,
poleci zorganizowanie sztabu nr 2 z siedzib w nadlenictwie Rudziniec,
poleci zapewnienie do dyspozycji sztabu nr 2 dwch migowcw,

poleci zorganizowanie systemu cznoci radiowej na oddzielnych czstotliwociach dla

czci pnocnej i poudniowej terenu poaru,
poleci dowdcy si wojskowych zadysponowanie na godz. 7 onierzy w sile tysica

osb,
poleci utrzymanie na stadionie w Kuni Raciborskiej punktu przyjcia si oraz gwnego

punktu aprowizacyjnego i obsugi technicznej,
poleci dostarczenie na teren akcji pompy duej wydajnoci i wy poarniczych z terenu

kraju,
poleci na godz. 6 rozpoczcie dziaa ganiczych z zamiarem zatrzymania rozwoju poaru na gwnych kierunkach rozprzestrzeniania,
na godz. 7 zarzdzi start samolotw ganiczych typu Dromader.
Zgodnie z dyspozycjami do godz. 10 do dziaa zgosio si 7 kompani poarniczych, ktre skierowano na wyznaczone odcinki bojowe, oraz wprowadzono dodatkowo 1100 onierzy. W celu
poprawy zaopatrzenia wodnego podjto decyzj o skierowaniu na szlak kolejowy pocigu ganiczego. W trakcie akcji ratowniczej PKP dostarczyo cznie 3200 m3 wody do celw ganiczych.
Nadal utrzymyway si takie same warunki atmosferyczne, czyli wysoka temperatura, zmienny
i porywisty wiatr, co powodowao zmiany kierunku rozwoju poaru i gwatowne si jego rozprzestrzenianie wzdu granicy wojewdztw.
Zgodnie z informacj przekazan o godz. 15.55 przez szefa sztabu do KDR zagroenie wystpowao na odcinku rozwoju poaru w kierunku Zakadw Azotowych Blachownia oraz miejscowoci Sawcice. W zwizku z powyszym zaplanowano wprowadzenie na te odcinki 5 kompanii
ganiczych, a funkcj szefa sztabu 02 przej Komendant Wojewdzki PSP z Opola.
O godz. 16 do sztabu akcji wpyna informacja o poarze w okolicach miejscowoci Ndza, a 40
minut pniej w momencie przegrupowania jednostek z czy do Rudzica nastpi przerzut
ognia przez drog midzy Rudzicem a cz (ryc. 36). Powysze spowodowao zagroenie dla
2 kompanii z byego wojewdztwa warszawskiego. Kompanie zostay ewakuowane, ale spaleniu
uleg samochd operacyjny z byego wojewdztwa opolskiego.
O godz. 17.20 prof. T. Karlikowski (penomocnik DGLP) przekaza, e przygotowywane s brygady drwali wyposaonych w samochody, zapas ywnoci i paliwo, ktre dotr na miejsce zdarzenia 31 sierpnia na godz. 4. Z uwagi na zagroenie dyrektor zakadw azotowych
w porozumieniu z wojewod opolskim podj decyzj o wykonaniu wycinki drzew w celu utworzenia pasa ochronnego.
KDR o godz. 20.35 przeprowadzi odpraw z czonkami sztabu oraz dowdcami odcinkw bojowych, na ktrej okreli zamiar taktyczny:
dla wojska na godz. 5 dnia 30 sierpnia wprowadzenie na rubie:
Rudziniec, Stara Kunia, Kotlarnia 1000 onierzy oraz 7 cignikw gsienicowych WZT,
Rudziniec, cza, Sierakowice 400 onierzy wspartych 4 cignikami WZT,
Sierakowice, Tworg May, Brantolka 200 onierzy,
dla jednostek stray:
na godz. 6-8 wzmocnienie si, ktre pracuj 12 kompaniami zadysponowanymi

z kraju przez KCKR,
wzmocnienie nadzoru nad zadaniami wykonywanymi na poszczeglnych odcinkach bojowych poprzez wprowadzenie na poszczeglne OB tzw. oficerw inspekcyjnych,
przeprowadzenie podmian jednostek pracujcych ponad 36 godzin na terenie

akcji w godz. 10-12,
wprowadzenie na poszczeglne OB do godz. 12 w niedziel 30 sierpnia dostaw

posikw na odcinki bojowe.

30 sierpnia 1992 r.
W dniu 30 sierpnia (niedziela) o godz. 6.15 KDR wyda rozkaz dla dowdcw odcinkw bojowych o przystpieniu do natarcia na froncie i obrzeach poaru oraz wprowadzeniu za siami
stray poarnych si pieszych wojska, policji i obrony cywilnej. Podczas poaru wystpowao
due zadymienie i z tego powodu do godz. 10.45 dromadery nie podjy dziaa ganiczych na
planowanym kierunku lotw.
Podejmowane dziaania okazay si skuteczne z wyjtkiem wschodniego odcinka po stronie pnocnej, gdzie nastpoway nadal przerzuty ognia. Powierzchnia poaru osigna wielko
8700-8800 ha i KDR poleci od godz. 17.30 zintensyfikowanie natarcia na wszystkich odcinkach
bojowych celem maksymalnego zwilenia i wychodzenia pasa ochronnego na obrzeach poaru.
KDR na podstawie zebranych przez sztab informacji i wypracowanych wnioskw oceni sytuacj
jako opanowan na caym terenie poaru i o godz. 18 poinformowa prezesa Rady Ministrw
oraz ministra spraw wewntrznych, e w wyniku skoncentrowanych dziaa ratowniczoganiczych prowadzonych przez jednostki stray poarnej, wojska, policji i innych wspdziaajcych sub powstrzymano rozprzestrzenianie si poaru w kompleksie lenym Rudy-Kunia
Raciborska-Rudziniec (ryc. 37).
O godz. 21.20 KDR przeprowadzi odpraw z czonkami sztabu i dowdcami odcinkw bojowych
oraz przedstawi zamiar taktyczny na dzie 31 sierpnia dla jednostek wojskowych, si wspdziaajcych i jednostek stray poarnej. Zamiar taktyczny dla wojska na godz. 5 dnia 31 sierpnia
zakada m.in.:
wprowadzenie na rubie cza-Sierakowice-Tworg May-trjkt Ory-Brantolka dodatkowych 600 onierzy,
pozostawienie na posterunkach dotychczas zaangaowanych w dziaania si wojskowych

w iloci 1600 onierzy.
Zamiar taktyczny dla si stray poarnej zakada:
bezwzgldne utrzymanie osignitych linii obrony,
prowadzenie dziaa bez zmniejszania iloci zaangaowanych si oraz wprowadzenie do

dziaa si odwodowych,
prowadzenie wymian obsad zastpw na frontach dziaa,
oparcie zaopatrzenia wodnego na najbliszych punktach czerpania wody oraz cysternach kolejowych i koowych.
Zamiar taktyczny dla pozostaych sub przewidywa:
kontynuowanie dziaa ganiczych przez 20 samolotw i 3 migowce,
prowadzenie oborywania, prac pilarskich i oczyszczajcych,
zaangaowanie maksymalnej liczny si policji, OC i innych sub.
Okoo godz. 23 zoone meldunki potwierdziy, e poar zosta zlokalizowany na caym jego obwodzie.

31 sierpnia 1992 r.
W dniu 31 sierpnia (poniedziaek) sytuacja poarowa nie ulega zmianie, KDR podj decyzj
o redukcji si lotniczych oraz zadysponowaniu 10 pomp duej wydajnoci wraz z du iloci
wy tocznych W75 i W110.
O godz. 16 otrzymano zgoszenie o powstaniu nowego poaru w obrbie Rachowice (nadlenictwo Rudziniec), ktry mg zagrozi miejscowoci Tworg May oraz jednostkom prowadzcym
dziaania w rejonie trjkta Ory. Do dziaa skierowano siy lotnicze, a take przegrupowano
siy poarnicze. Okoo godz. 17 stwierdzono kolejne rdo poaru w rejonie nastpnego oddziaStrona 424 z 1042 / Powrt do spisu treci
u obrbu Rachowice (nadlenictwo Rudziniec) w odlegoci ok. 800 m na pnoc od czoa poaru. Po kilku godzinach dziaa, o godz. 22.16, poary zostay ugaszone. Pierwszy z nich obj
powierzchni 99 ha, natomiast drugi 27 ha.
1 wrzenia 1992 r.
W dniu 1 wrzenia (wtorek) KDR o pnocy zarzdzi odpraw ze sztabem i dowdcami odcinkw bojowych. Okreli zamiar taktyczny na dzie 1 wrzenia, polecajc m.in. utrzymanie poaru w dotychczasowych granicach, prowadzenie intensywnych dziaa na obrzeach poaru, dokonanie analizy zaangaowanych si pod ktem zmniejszania ich iloci, wykorzystanie 18 samolotw i 4 migowcw.
KDR o godz. 16 ponownie zarzdzi odpraw i przyj meldunki od wszystkich dowdcw odcinkw bojowych. Z uzyskanych informacji wynikao, e poar jest cakowicie opanowany,
a problemem pozostaj palce si w ok. 20 miejscach torfowiska.
2-13 wrzenia 1992 r.
Od 2 do 9 wrzenia prowadzono dziaania polegajce na dogaszaniu terenu poaru, wykonywaniu zmineralizowanych pasw ochronnych na obrzeach poarzyska oraz gaszeniu pokadw
torfowych (ryc. 38 i 39).
W dniach od 9 do 12 wrzenia prowadzono wzmoone dziaania ganicze na poszczeglnych
torfowiskach, efektem ktrych byo przekazanie ugaszonych torfowisk pod nadzr LP. W dniu
13 wrzenia zwinito sprzt i skierowano siy do jednostek macierzystych, jednoczenie wydzielajc 4 odwody w sile plutonu ganiczego kady, wzmocnione 2 cysternami samochodowymi
z zadaniem dozorowania poarzyska i likwidowania ewentualnych zarzewi ognia. Plutony te
zlokalizowano w Rudach Raciborskich, Rudzicu, Starej Kuni i Kotlarni.
Straacy wraz z osobami z innych sub przez 19 dni toczyli walk z ywioem, ktry pochon
ycie 2 ratownikw i 1 osoby cywilnej (zgina w wyniku wypadku spowodowanego przez pojazd poarniczy). Suby medyczne udzieliy pomocy 2012 osobom, w tym hospitalizowano 15
osb. Podczas gaszenia poaru w Kuni Raciborskiej stosowano rne techniki i taktyki gaszenia
poaru lasu. Akcja ratowniczo-ganicza bya prowadzona w ekstremalnie trudnych warunkach:
wysoka temperatura, silne podmuchy wiatru, dua szybko rozprzestrzeniania si poaru, due
zadymienie, zagroenie niewybuchami i niewypaami, trudne dojazdy, brak wody.
Poar szybko przerzuca si na odlego 600-800 m, a nawet 1 km, rozprzestrzenia si
z ogromn si. Duym utrudnieniem by brak znajomoci terenu przez zadysponowane
z obszaru kraju siy, co w konsekwencji opniao ich dotarcie na wyznaczone pozycje. Ten stan
potgoway zakcenia cznoci powodowane pokadami rud darniowych oraz liczne eksplozje
niewybuchw z okresu drugiej wojny wiatowej.
W wyniku przeprowadzonych dziaa ratowniczo-ganiczych nie dopuszczono do rozprzestrzenienia si poaru na obszary lene o powierzchni 40 tys. ha, przeprowadzono skuteczn obron
miejscowoci: cza, Tworg May, Rudziniec, Rudno, Rachowice, Goszyce, Kotlarnia, Bargwka,
Brantolka, Dziergowice, Stara Kunia oraz Niezdrowice. Ponadto nie dopuszczono do zniszczeStrona 425 z 1042 / Powrt do spisu treci
nia zakadw przemysowych w Kdzierzynie-Kolu, a wrd nich zakadw chemicznych, zakadw azotowych i skadu CPN w Zakadzie Gospodarki Produktami Naftowymi.
W czasie najwikszego nasilenia dziaa ratowniczych (29-30.08) w gaszeniu poaru uczestniczyli:
454 sekcje JRG (2270 straakw PSP),
405 sekcji OSP (2430 straakw OSP),
3200 onierzy,
650 policjantw,
450 pracownikw suby lenej,
1280 osb z formacji OC.
W akcji ratowniczo-ganiczej wykorzystano: 26 samolotw ganiczych typu Dromader (ktre

dokonay 2461 zrzutw wody), 4 migowce, 12 gsienicowych pojazdw wojskowych, 30 cystern kolejowych z wod. Dziaania ratownicze jednostek PSP i OSP z byego wojewdztwa katowickiego i wojewdztwa opolskiego wspieray siy i rodki z caego kraju.
W czasie poaru spaleniu ulego:
5 samochodw ganiczych,
samochd operacyjny,
25 motopomp,
500 odcinkw wy.
czn ilo strat w sprzcie poarniczym oszacowano na 8100 mln z.

czne koszty w zwizku z prowadzeniem dziaa:
PSP 38,9 mln z (bez uwzgldnienia spalonego sprztu),
Lasy Pastwowe 12 mld z,
administracja samorzdowa woj. katowickiego 7843 mln z,
administracja samorzdowa woj. opolskiego 3300 mln z,
suba zdrowia 165 mln z.
Ryc. 38. Ponce poszycie lene

rdo: Archiwum KW PSP Katowice.
Skutki poaru zbiorczo przedstawiono w tabeli 6. W analizie wskazano, e jego przyczyn by

przejedajcy pocig, ktry zainicjowa poar trawy, a nastpnie spowodowa poar lasu. Linia
kolejowa na tym odcinku nie bya zelektryfikowana.
LUDZIE
OBIEKT
PARAMETRY POARU
DZIAANIA RATOWNICZE
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA
RATOWNICZYCH***
ofiary miertelne
osoby ranne
osoby wymagajce
hospitalizacji
parametry obiektu
powierzchnia poaru
kubatura poaru
siy i rodki PSP**
siy i rodki OSP**
siy i rodki sub
wspdziaajcych**
straty bezporednie
w drzewostanie
koszt uszkodzonego sprztu
koszt dziaa (bez
uszkodzonego sprztu)
3
2012*
15
50 tys. ha
9,062 ha
454 sekcje, 2270 straakw

405 sekcji, 2430 straakw
5880 osb
19 dni
516507 mln z
8100 mln z
38,9 mld z
zapalenie od iskry
przejedajcego pocigu
PRZYCZYNA
zapalenie od iskry
organ procesowy
przejedajcego pocigu
*ilo osb, jakim suby medyczne udzieliy ambulatoryjnych porad (osoby zaewidencjonowane)
** w momencie najwikszego nasilenia 29-30.08
*** tylko PSP
Ryc. 39. Gaszenie poszycia lasu

2.7. Hala widowiskowa w Gdasku (1994)

W dniu 24 listopada 1994 r. mia miejsce poar w hali widowiskowej Stoczni Gdaskiej. Zdarzenie to, a w szczeglnoci jego okolicznoci i liczba ofiar, wstrzsno Polsk. Odbio si take
gonym echem w Europie i na wiecie.
Budynek hali Stoczni Gdaskiej zosta wybudowany ok. 1920 r. Pocztkowo do lat 50. wykorzystywany by do celw produkcyjnych na potrzeby budowy okrtw. Nastpnie zmieniono jego
przeznaczenie i adaptowano na hal widowiskowo-sportow. Tym samym zosta zakwalifikowany jako obiekt uytecznoci publicznej.
Z racji penionej funkcji organizowano w nim imprezy sportowe, takie jak mecze piki rcznej
i siatkwki, gale bokserskie, imprezy kulturalne itp. Hala skadaa si z jednokondygnacyjnej
czci widowiskowej i dwukondygnacyjnej czci administracyjno-socjalnej.
Cz jednokondygnacyjna bya niepodpiwniczona. Znajdowao si tam duo elementw palnych stanowicych wykoczenie i wystrj wntrz. Zarzdzajcy obiektem podczas przeprowadzanych kontroli nie byli w stanie udokumentowa zabezpieczenia tych elementw rodkami
zapewniajcymi spenienie wymaga obowizujcych przepisw.
ciany osonowe miay konstrukcj szkieletow (dwuteowniki 140 mm, rozstawione co 1,5 m).
Przestrzenie midzy supami byy wypenione ceg licwk, od strony wewntrznej pokryt
tynkiem cementowo-wapiennym. ciany od wysokoci ok. 6 m do poziomu konstrukcji dachu
posiaday okna, ktre zostay zalepione wen mineraln, siatk i blach stalow oraz tynkiem.
Konstrukcja dachu skadaa si ze stalowych dwigarw, na ktrych byy uoone stalowe patwie. Na patwiach leay krokwie drewniane, a na nich deski i kilka warstw papy. Wedug
owiadczenia uytkownika elementy drewniane dachu byy pomalowane farb ogniochronn.
Podoga hali wykonana bya z drewna (parkiet).
Wzdu ciany przeciwlegej do sceny oraz po obu cianach bocznych sala miaa 6 trybun dla
widzw. Trybuny miay konstrukcj stalow, a od spodu obite byy drewnopochodnymi pytami
twardymi. Pyty przymocowano do belek drewnianych, a te z kolei do dwuteownikw metalowych. Trybuna bya odgrodzona band wykonan z pyty twardej, za ciana nad trybun (do
dachu) obita bya pyt padzierzow tward. Pod trybun znajdoway si magazynki na sprzt
sportowy (materace zapanicze, deskowanie ringu bokserskiego, awki, stoliki sdziowskie,
plandeki brezentowe) oraz na cele gospodarcze. Midzy trybunami byy zapewnione przejcia
prowadzce do 6 wyj z sali, ktrych czna szeroko wynosia 21,5 m. Trybuny od strony
przej do wyj ewakuacyjnych byy osonite pyt drewnopochodn. Trzy wyjcia ewakuacyjne prowadziy na otwarty teren stoczni. Pozostae wyjcia prowadziy na ul. Jana z Kolna,
a waciwie na chodnik ograniczony z jednej strony cian hali, a z drugiej murem oporowym
i potem z siatki zamocowanej w metalowych ramach. Na cianach znajdoway si reklamy wykonane z materiaw palnych. Sal od sceny dzielia palna kurtyna. Konstrukcja sceny bya stalowa, pokrycie wykonano z desek.
Na cianie hali od strony stoczni znajdowaa si wizka przewodw instalacyjnych, jednak nikt
podczas zdarzenia nie by w stanie okreli, jakie media si w nich znajduj i czy byy one eksploatowane. Analiza warunkw technicznych wykazaa, e:
pokrycie dachu,
odlego midzy budynkami,
wydzielenie poarowe magazynku sportowego pod trybun,
oddzielenia ppo. od innych budynkw,
wystrj wntrz
nie speniay wymaga przepisw techniczno-budowlanych i przeciwpoarowych. Ponadto

w budynku nie byo wymaganego owietlenia ewakuacyjnego, przeszkodowego, urzdze oddymiajcych, sygnalizacji poaru, kurtyny oddzielajcej scen od widowni, podrcznego sprztu
ganiczego, instrukcji bezpieczestwa poarowego i zalecanych urzdze przeciwpanicznych.
Zauwaenie zdarzenia i dysponowanie si oraz rodkw
24 listopada 1994 r. w godzinach wieczornych w hali widowiskowej zorganizowany zosta koncert, na ktry przybyy setki dzieci i modziey. Wszyscy bawili si przy muzyce zespou Golden
Life promujcego now pyt, do czasu gdy ok. godz. 20.55 w okolicy trybuny nr 2 zaobserwowano podwyszon temperatur oraz dziwny zapach. Uczestnicy imprezy, a w szczeglnoci
osoby znajdujce si w pobliu tej trybuny, zaczli odsuwa si od rda ciepa, sdzc, e przyczyn jest centralne ogrzewanie. Cz osb uwaaa nawet, e s to dodatkowe efekty towarzyszce koncertowi. Zarwno pracownicy ochrony (30 pracownikw), jak i osoby, ktre czuway
nad bezpieczestwem poarowym na imprezie (zawodowy posterunek asystencyjny ZZSP
Stocznia Gdaska 5 osb dysponujcych rednim samochodem ganiczym zlokalizowanym na
zewntrz i rozwinit lini wow), pocztkowo nie zauwayy oznak rozwijajcego si poaru.
W chwil pniej, gdy prezenterka Radia Plus powiedziaa, e przed uczestnikami jeszcze 3 godziny wspaniaej zabawy, po prawej stronie hali, w dolnej czci trybun, pojawi si ogie. Pomienie byskawicznie objy dolne partie awek i dach. Straak z posterunku asystencyjnego
znajdujcego si po przeciwlegej stronie hali zauway pomienie i natychmiast drog radiow
wezwa wszystkie siy, jakie w tym czasie byy w dyspozycji Zakadowej Stray Poarnej Stoczni
Gdaskiej.
Przez chwil wszyscy stali w osupieniu i patrzyli na ogie. Obsuga koncertu przystpia do
gaszenia poaru przy uyciu ganic i zacza nawoywa modzie do opuszczenia sali. W tym
czasie prezenterka Radia Plus poprosia o spokj i powolne zblianie si do wyjcia z obiektu.
Jednak tak si nie stao, poniewa wybucha panika. Z 6 istniejcych wyj ewakuacyjnych
otwarte byy jedynie 2, w tym 1 czciowo. Owietlenie gwne hali byo wyczone, wieciy
tylko reflektory suce do efektw wietlnych. Tum uczestnikw ruszy do jednego wskiego
wyjcia, a czarny, gryzcy dym szybko si rozprzestrzenia w hali, powodujc nasilenie paniki
i szybkie zablokowanie wyjcia.
O godz. 20.56 z Zakadowej Zawodowej Stray Poarnej (ZZSP) do zdarzenia wyjechao 10 straakw stanowicych obsad 2 samochodw ganiczych i 1 samochodu ratownictwa technicznego. Rwnolegle informacja zostaa przekazana do Rejonowego Stanowiska Kierowania (RSK)
PSP w Gdasku, gdzie w zwizku z charakterem zdarzenia uruchomiono procedur dysponowaStrona 429 z 1042 / Powrt do spisu treci
nia pod kryptonimem Wszystko, co moliwe. Spowodowao to, e w cigu 2 kolejnych minut
wyjechay 3 zastpy ganicze. W cigu 5 minut od zauwaenia zdarzenia zadysponowano cznie
10 samochodw ratowniczych. RSK w Gdasku powiadomio o powstaym poarze: oficera operacyjnego KR PSP w Gdasku, WSKR i oficera dyurnego komendy rejonowej policji.
Dziaania ratownicze
W chwili zauwaenia poaru obecny na miejscu zastp zabezpieczajcy przebieg koncertu natychmiast wprowadzi przez drzwi obok sceny prd wody, podejmujc prb ugaszenia poncej
trybuny. Jednak ze wzgldu na dynamik rozwoju poaru podejmowane dziaania nie przyniosy
oczekiwanego efektu. W hali gwatownie wzrosa temperatura, pomienie staway si coraz
wiksze i zaczy pojawia si w kolejnych miejscach trybuny. Cz osb przygldaa si poczynaniom ratownikw, nie czujc grozy sytuacji. W pewnym momencie zgaso wiato, wszyscy
rzucili si do ucieczki, sycha byo krzyki ludzi, woania, trzask pomieni. W hali pojawiao si
coraz wicej dymu, ktry utrudnia oddychanie. Pomienie zaczy siga sufitu. Para wodna
powstajca ze rodka ganiczego spotgowaa rosnc od poaru temperatur. Straacy starali
si jak najduej utrzymywa zajt pozycj w celu przeduenia czasu ewakuacji ludzi, jednak
z uwagi na wysok temperatur po okoo minucie zmuszeni byli wycofa si najpierw do drzwi,
a nastpnie na zewntrz obiektu.
Okoo godz. 20.58 przybyy na miejsce zdarzenia siy ZZSP Stoczni Gdaskiej i zajy stanowiska
od strony stoczni. Jednostki poday 2 prdy wody z dziaek samochodowych i 2 prdy wody
z prdownic. Ogie w tym czasie obj dach, co uniemoliwiao zajcie pozycji wewntrz obiektu. Straacy ZZSP znali budynek i wiedzieli, e po przegrzaniu wizarw konstrukcja obiektu
zawali si.
Jednostki PSP przybye do poaru o godz. 21.02 rozpoczy akcj od ul. Jana z Kolna, gdzie ju
rozgrywa si dramat. Osoby, ktre usioway wyj z sali, natrafiay na kolejne przeszkody. Pocztkowo byy to schody, 5 stopni prowadzcych w gr, a po przejciu okoo metra napotykay
drzwi, o takiej samej szerokoci jak te, ktre ju mieli za sob, ktre miay zamknite gwne
wyjcie, a otwarte 2 boczne skrzyda (ryc. 40 i 41). Z tego powodu osoby ewakuujce si zostay
przyparte do skrzyde drzwi i nie miay moliwoci wykonania jakiegokolwiek ruchu. Przesuwa
si mogli tylko ci, ktrzy byli z boku tumu. W lepszej sytuacji byy osoby, ktre przemieszczay
si do wyjcia, bdc z boku tumu, gdy trafiay na otwarte skrzyda bocznych wyj. W hali
nadal nie byo wiata, a poar rozwija si niezwykle gwatownie, co spowodowao chaos i panik. Osoby, ktrym udao si omin przeszkod, natrafiay na kolejn, gdy po przebyciu okoo
jednego metra trafiay na schody prowadzce w d. Ewakuujcy si przewracali si na nich
i byli tratowani przez kolejnych usiujcych wydosta si z obiektu. Ci, ktrzy pokonali t przeszkod, napotkali kolejn w postaci drzwi wejciowych. Ich skrzyda boczne byy zamknite,
a otwarte tylko rodkowe.
Tylko nielicznym udao si pokona swoisty slalom przygotowany przez organizatorw koncertu. O ciaa lecych osb potykali si nastpni, a rosncy stos cia by przypierany do zamknitych rozsuwanych drzwi bocznych. Cz osb bya wypychana przez otwarte gwne drzwi,
przesuwana po pytach chodnika i przypierana do podmurwki potu, a pniej do siatki ogroStrona 430 z 1042 / Powrt do spisu treci
dzenia. Przybyy na miejsce zdarzenia oficer operacyjny KR PSP w Gdasku zada skierowania
do dziaa wszystkich dostpnych si.
Od strony gwnego wyjcia z hali znajdowao si wysokie na ok. 1,5 m kbowisko ludzi splecionych ze sob w kilku warstwach, cz bya przycinita do podmurwki i do siatki przez
ludzi lecych w bramie wyjciowej i znajdujcych si w holu przed bram (ryc. 42). Za stosem
cia znajdowali si kolejni ludzie, ktrzy w panice usiowali znale wyjcie z ogniowej puapki.
Ewakuujcy si prbowali wyrwa zamknite na kdk rozsuwane skrzyda boczne drzwi, lecz
byy one zbyt mocne.
Ratownicy z JRG nr 4 Gdask w pierwszej kolejnoci podjli dziaania majce na celu umoliwienie ewakuacji osb. Nie byo moliwoci wydobycia ze stosu cia ludzi bez obawy uszkodzenia
innych, a cigle napierali nowi ludzie, parzeni gorcymi gazami poarowymi. Powysza sytuacja
uniemoliwiaa wejcie ratownikw do rodka hali.
Podjto decyzj usunicia 4 przse potu oraz otwarcia bocznych skrzyde gwnego wyjcia.
Zadanie byo skomplikowane, poniewa nie mona byo uy ani sprztu burzcego mechanicznego, ani rcznego z obawy na moliwo uszkodzenia przypartych i cigle napierajcych osb.
Po usuniciu przse udao si stworzy warunki do ewakuacji osb. Nastpnie przystpiono do
prby otwarcia bocznych skrzyde gwnego wyjcia. Z uwagi na solidn konstrukcj kraty
i napierajcy tum zadanie byo jeszcze trudniejsze, wic podjto decyzj wycicia prtw
w grnej czci kraty, nad lecymi ludmi, co umoliwio ich odgicie i odchylenie.
Okoo godz. 21 w pomieszczeniu usytuowanym na drugiej kondygnacji, w pobliu gwnego
wyjcia z hali, nastpia eksplozja. Wypadajce szyby i huk spowodoway wyzwolenie u lecych
ludzi dodatkowej energii i podjcie prby ratowania si ze stosu cia. W midzyczasie przybyway wezwane do zdarzenia siy medyczne. Z uwagi na du liczb potrzebujcych pomocy wzywano kolejne siy, ktre przewoziy poszkodowanych do 11 szpitali Trjmiasta.
Wielu ludzi poparzonych, potuczonych, ze zamaniami straacy przenosili lub przeprowadzali
na trawnik, skd do szpitali zabieray ich karetki, radiowozy, takswki i inne samochody. Okoo
godz. 21.12 gwne wyjcie z hali zostao udronione i osoby znajdujce si jeszcze za bram po
stronie hali mogy ju spokojnie wyj.
Kierujcy dziaaniami ratowniczymi (KDR) poleci stale obserwowa rurocigi na cianach i intensywnie je chodzi. Okoo godz. 21.14 zawali si dach hali, co spowodowao dodatkowe zagroenie, gdy zachwiana zostaa statyka ciany hali, po ktrej biegy przewody rurowe. ciana
pochylia si do wntrza hali pod ktem 45 i nastpio rozszczelnienie przewodu gazowego.
Nad instalacj zacz pali si gaz, co dowodzio, e przynajmniej cz przewodw rurowych
bya czynna.
Do zdarzenia przybyway kolejne siy, czyli suby ratownicze z zakadw pracy, z Portowej
Stray Poarnej Florian, z JRG nr 2 i z innych jednostek PSP. Samoistnie utworzyy si 2 odcinki
bojowe: od ul. Jana z Kolna i od strony stoczni. O godz. 21.21 potwierdzono wyczenie prdu
z trakcji tramwajowej, co pozwolio na swobodne operowanie prdami wody i podawanie jej na
dach obiektu. Z uwagi na problemy z zachowaniem cigoci podawania wody samochody zasili
statek poarniczy Straak z Portowej Stray Poarnej Florian.
KDR przyj nastpujcy zamiar taktyczny: Ugasi poar wewntrz hali widowiskowej i nie dopuci do jego rozprzestrzenienia si na ssiadujce obiekty, szczeglnie na kompresorowni.
Ze wstpnych informacji wynikao, e znajduje si tam acetylenownia. Sytuacja zmieniaa si tak
dynamicznie, e cz wydawanych rozkazw bya ju nieaktualna, zanim dotara do wykonawcw. Najtrudniej byo na odcinku od strony stoczni, gdzie wiatr wzbudza pomienie nad prowadzcymi dziaania straakami, stwarzajc zagroenie dla nich i sprztu. Spowodowa take zapalenie drewnianego podestu dwigu portowego, znajdujcego si w odlegoci ok. 30 m od hali.
O godz. 22.25 KDR postanowi wprowadzi do palcego si obiektu, przez wejcia od strony
stoczni, stanowiska ganicze i rozpocz natarcie na poar. Przez wyrwane drzwi wprowadzono
3 prdy wody do wntrza hali, a nastpnie przystpiono do usunicia kolejnych drzwi, tj. tych,
przez ktre ewakuowali si artyci i organizatorzy, w celu podania kolejnych 3 prdw wody.
Okoo godz. 00.16 KDR zgosi, e poar opanowano i przystpiono do jego dogaszania. Z uwagi
na to, e nikt nie wiedzia, ile osb brao udzia w koncercie i ile z nich si ewakuowao, wezwano do akcji grup ratownictwa specjalnego PCK z Sopotu, ktra dysponowaa psami wyszkolonymi do wyszukiwania ofiar katastrof. Zapach spalenizny wydzielany przez rnorodne materiay dezorientowa jednak psa ratownika, ktry nie mg w tych warunkach pracowa efektywnie.
Dziaania zakoczono 25 listopada 1994 r. o godz. 7.35.
Poar hali widowiskowej Stoczni Gdaskiej w roku 1994, w trakcie odbywajcego si tam koncertu, mia niezwykle tragiczny fina. Jego wybrane skutki przedstawiono w tabeli 7. Do dzi
zdarzenie to jest przedmiotem analiz i zainteresowania rodowisk, ktre zajmuj si szeroko
rozumian problematyk bezpieczestwa poarowego obiektw oraz problematyk leczenia
i rehabilitacji ofiar poarw. Zdarzenie to miao wpyw na powstanie oraz zmian uregulowa
prawnych w obszarach bezpieczestwa obiektw i ludzi oraz organizacji dziaa ratowniczych.
Midzy innymi wprowadzono w ycie uregulowania w zakresie:
bezpieczestwa poarowego wytyczne Komendy Gwnej PSP (grudzie 1994 r.) w zakresie bezpieczestwa poarowego dla organizatorw imprez z udziaem duych grup
ludzi (ponad 50 osb), a nastpnie Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczestwie
imprez masowych (Dz. U. nr 106, poz. 680),
kwalifikacji pracownikw ochrony fizycznej i mienia Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r.

o ochronie osb i mienia (Dz. U. nr 114, poz. 740) oraz przepisy wykonawcze do tej
ustawy,
wymaga technicznych do budynkw, w ktrych organizowane s imprezy masowe

rozporzdzenie ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa z dnia 14 grudnia
1994 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich
usytuowanie (Dz. U. nr 10, poz. 46 z pn. zm.) oraz wytyczne KG PSP okrelajce zasady
kwalifikowania budynkw do stwarzajcych stan zagroenia ycia ludzi ze wzgldu na
istniejce warunki techniczne,
zaopatrzenia wodnego i drg poarowych rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 15 stycznia 1999 r. w sprawie szczegowych wymaga w zakresie przeciwpoarowego zaopatrzenia wodnego, ratownictwa technicznego, chemiczStrona 432 z 1042 / Powrt do spisu treci
nego lub medycznego oraz warunkw, jakim powinny odpowiada drogi poarowe
(Dz. U. nr 7, poz. 64).
Ostatecznie ustalono, e w koncercie brao udzia ok. 600 uczestnikw, w tym gwnie modzie.
Na miejscu zginy 2 osoby, a 5 zmaro w trakcie leczenia szpitalnego. cznie 320 osobom, ktre doznay oparze lub obrae fizycznych, udzielono pomocy medycznej. Leczenia szpitalnego
wymagao 198 osb, leczenie kilkudziesiciu osb trwao wiele miesicy, a proces rehabilitacji
trwa do dzisiaj.
cznie w dziaaniach uczestniczyy 33 pojazdy z 92 osobami, w tym 20 samochodw ratowniczo-ganiczych PSP z 50 ratownikami. W dziaaniach uczestniczyli straacy ZZSP, straacy PSP,
pracownicy pogotowia ratunkowego, policjanci i pracownicy innych sub.
Skutki poaru zbiorczo przedstawiono w tabeli 7.
LUDZIE
ofiary miertelne
osoby ranne
siy i rodki OSP

straty bezporednie
7
320
198
budynek:
jednokondygnacyjny
cz widowiskowa oraz
dwukondygnacyjny cz
administracyjna
dugo: 65 m
szeroko: 40 m
wysoko: 6 m
kubatura: 15 600 m3
2600 m2
brak danych
50 ratownikw, 20
samochodw poarniczych
42 ratownikw, 13
samochodw poarniczych
11 godzin 35 minut
brak danych
OBIEKT
parametry obiektu
PARAMETRY POARU
powierzchnia poaru
kubatura poaru
czny koszt
350 mln z
nieostrono osb
dorosych przy
posugiwaniu si
materiaami
palnymi i pirotechnicznymi

procesowy
podpalenie
siy i rodki PSP

DZIAANIA RATOWNICZE
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA
RATOWNICZYCH
siy i rodki ZSP
PRZYCZYNA
Ryc. 40. Gwne wyjcia ewakuacyjne z hali przekrj pionowy

Ryc. 41. Droga ewakuacji osb opuszczajcych hal widowiskow

rdo: Przegld Poarniczy 1995, nr 2 , s. 5-8.
Ryc. 42. Rozmieszczenie stosu poszkodowanych i splecionych osb, godz. 21.02

2.8. Zakad POLARCUP w Siemianowicach lskich (2000)

By 10 listopada 2000 r., kiedy do stanowiska kierowania PSP wpyna informacja o poarze
w zakadzie produkcyjnym POLARCUP Poland Ltd. Huhtamaki Van Leer Sp. z o.o.
w Siemianowicach lskich.
Charakterystyka obiektw objtych poarem
Kompleks produkcyjno-magazynowy skada si z 3 podstawowych stref produkcyjnych:
hala produkcyjna o powierzchni 6715 m2 z dobudowan tzw. hal mynw o powierzchni 400 m2 i wiat wykorzystywan do skadowania pwyrobw w postaci bel z matami
polistyrenowymi (ok. 240 m2),
hala magazynowa I etap, o powierzchni 1744 m2,
hala magazynu wysokiego skadowania II etap, o powierzchni 3650 m2.
Hala produkcyjna penia wczeniej funkcj zbrojarni, a na pocztku lat 90. ubiegego wieku
magazynu wyrobw cukierniczych. W 1995 r. opracowano uproszczone zaoenia techniczne
modernizacji hali z przeznaczeniem na wytwrni opakowa z tworzyw sztucznych, przy czym
nie wydano decyzji dotyczcej zmiany sposobu uytkowania podmiotowego obiektu. W kocu
lat 90. nastpia rozbudowa zakadu o obiekty magazynowe.
Hala produkcyjna bya obiektem jednokondygnacyjnym, niepodpiwniczonym o wymiarach zewntrznych 61,5 m x 109,2 m. Wewntrz bya podzielona na 6 sektorw. Konstrukcj dachu hali
stanowiy wizary stalowe o rozpitoci 18 m i rozstawie co 6 m. Pokrycie dachu wykonane byo
z blachy stalowej, na ktrej uoono warstw weny mineralnej z zewntrzn powok bitumiczn. ciany zewntrzne byy typu lekkiego, natomiast supy wykonano z cegy.
Cz dwukondygnacyjn hali o powierzchni 700 m2, od strony wejcia gwnego, zajmoway
pomieszczenia technologiczne, warsztatowe, socjalne i biurowe. ciany none w tej czci wykonane byy z cegy, ciany dziaowe z pyt gipsowo-kartonowych oraz czciowo z bloczkw
gazobetonowych, a stropy z pyt elbetowych. Nad pomieszczeniami wykonano sufity podwieszone. Schody z poziomu parteru na pitro wykonano w konstrukcji elbetowej pytowej, a pozostae w caoci w konstrukcji stalowej. W czci wschodniej hali na powierzchni ok. 1500 m2
zlokalizowane byy magazyny wyrobw gotowych. ciany dziaowe hali pomidzy czci produkcyjn i magazynow wykonano z pyt gipsowo-kartonowych z wypenieniem wen mineraln. Wzdu ciany zachodniej hali zlokalizowano bateri 8 aluminiowych silosw.
W trakcie eksploatacji obiektu od strony pnocnej dobudowano 2 wiaty konstrukcji stalowej,
osonite blach trapezow. W pierwszej, o powierzchni 400 m2, znajdowaa si tzw. hala mynw. Druga wiata, o powierzchni ok. 240 m2, przeznaczona bya do skadowania pwyrobw
w postaci bel z matami polistyrenowymi. W strefie tej wiaty krytycznego dnia powsta poar.
Hala magazynowa (I etap)
W 1998 r. wykonano hal magazynow o powierzchni uytkowej 1653 m2 i wysokoci do 10,13
m, przylegajc do poudniowej ciany istniejcej hali produkcyjnej. Obiekt wykonano w klasie E
odpornoci poarowej, a obcienie ogniowe okrelono na poziomie 18 500 MJ/m2. Pokrycie
dachu stanowia blacha stalowa osonita od gry pytami z weny mineralnej pokrytej powok
bitumiczn. Nowa hala zostaa oddzielona od ju istniejcej przegrod przeciwpoarow. cian
zaprojektowano i wykonano na caej wysokoci hali projektowanej i przebiegaa ona wzdu

boku przydylatacyjnego oraz bokw prostopadych (ryc. 43).
W cianie przydylatacyjnej zaprojektowano bram samoczynnie zamykajc si w razie poaru.
W dachu hali zabudowano samoczynne urzdzenia oddymiajce klapy dymowe. Decyzja
o pozwoleniu na budow hali magazynowej nie zawieraa obowizku uzyskania pozwolenia na
uytkowanie.
Hala magazynowa (II etap magazyn wysokiego skadowania)
W 1999 r. do istniejcego kompleksu dobudowano kolejn hal magazynow (wysokiego skadowania) o wysokoci 13,9 m i powierzchni uytkowej 3447 m2, w skad ktrej wchodzi magazyn produktw gotowych o powierzchni 2665 m2 oraz hala kompletacji towaru o powierzchni
442 m2. Hala ta wraz z dobudowan wczeniej hal magazynow stanowia jedn stref poarow o cznej powierzchni 5130 m2. Dla pomieszcze magazynowych I i II etapu obcienie ogniowe okrelono na poziomie ok. 3500 MJ/m2. Hala posiadaa konstrukcj stalow, ciany osonowe i pokrycie dachu z 2 warstw blachy stalowej ocieplonej wen mineraln. W dachu zabudowano samoczynne urzdzenia oddymiajce w postaci klap dymowych.
Zgoszenie i dysponowanie si oraz rodkw
Poar powsta o godzinie 16.18, a zosta zauwaony o godzinie 16.21, gdy ogniem objte byy
rolki polistyrenu skadowane pod wiat bezporednio przylegajc do hali produkcyjnej A, przy
wejciu od strony pnocnej (ryc. 43). Pierwsza informacja o zaistniaym poarze przekazana
przez pracownikw zakadu wpyna do miejskiego stanowiska kierowania (MSK)
w Katowicach w dniu 10 listopada 2000 r. o godz. 16.25, kolejna 5 minut pniej wpyna do
stanowiska kierowania w Siemianowicach lskich od pracownikw firmy EKOCHEM. Pracownicy zakadu podjli nieskuteczn prb gaszenia poaru przy pomocy podrcznego sprztu
ganiczego. Poar szybko si rozprzestrzenia i ju po 8 minutach od powstania zosta wykryty
przez czujk znajdujc si wewntrz hali budynku A, w odlegoci ok. 70 m od miejsca jego powstania.
MSK w Katowicach po otrzymaniu informacji o poarze zadysponowao do zdarzenia
6 zastpw, w tym 2 zastpy wyposaone w cikie samochody ratowniczo-ganicze i drabin
mechaniczn z JRG Katowice, ciki samochd ratowniczo-ganiczy JRG PSP KatowicePiotrowice, redni i ciki samochd ratowniczo-ganiczy z JRG PSP Katowice-Szopienice. Po
5 minutach zadysponowane zostay przez MSK Siemianowice lskie 2 kolejne zastpy wyposaone w cikie samochody ratowniczo-ganicze.
Dziaania ratownicze
Po przybyciu na miejsce zdarzenia pierwszych si ratowniczych o godz. 16.32 stwierdzono, e
poarem objta zostaa czciowo hala A o powierzchni 1500 m2 (ryc. 43). Bezporednio zagroony by cay kompleks budynkw oraz:
zbiornik z ciekym CO2,
magazyn butli z propanem-butanem,
magazyn butli z tlenem,
magazyn materiaw pdnych.

KDR wyda polecenie podania 3 prdw piany w natarciu na palc si wiat oraz 3 prdw
wody w obronie: na zbiornik z ciekym CO2, na magazyn materiaw pdnych i z drabiny mechanicznej na dach hali A. Ponadto podj decyzj o ewakuacji pojemnikw z rozpuszczalnikiem
i butli z gazami technicznymi z magazynu gazw technicznych oraz z miejsc znajdujcych si
w bezporednim zagroeniu od rozwijajcego si poaru. Ponadto zada zadysponowania dodatkowych 2 plutonw ganiczych oraz 2 drabin. Zaopatrzenie wodne realizowano z zewntrznej sieci hydrantowej zakadu.
O godz. 16.37, po przybyciu si z JRG Siemianowice lskie, kierujcy dziaaniami ratowniczymi
(KDR) podj decyzj o podziale terenu poaru na 2 odcinki bojowe (OB):
OB I podanie z drabiny mechanicznej prdu piany na dach budynku B, natarcie z dziaka przenonego na niezamknit bram poarow przejazdu technologicznego pomidzy budynkami A i B wewntrz budynku B,
OB II podanie 5 prdw na magazyn materiaw pdnych i zbiornik z ciekym CO2 oraz

1 z drabiny mechanicznej na dach zagroonej czci hali A.
Ryc. 43. Plan sytuacyjny zakadu

rdo: Analiza poaru zakadu produkcji jednorazowych opakowa z tworzyw sztucznych
POLARCUP Poland Ltd. Huhtamaki Van Leer sp. z o.o. w Siemianowicach lskich, w dniach 1012 listopada 2000 r. lska Komenda Wojewdzka PSP w Katowicach.
O godz. 16.56 po przybyciu grupy operacyjnej z WSKR Katowice palia si ju hala produkcyjna
o wymiarach 150 m x 100 m. Poar obejmowa blisko poow zabudowy zakadu. KDR zada
zadysponowania kolejnych 4 plutonw ganiczych. W midzyczasie dziki prowadzonym dziaaniom udao si zamkn opuszczan bram przeciwpoarow pomidzy hal A a magazynem
hali B. Kontynuowano schadzanie konstrukcji magazynu od strony palcej si hali.
O godz. 17.10 sytuacja nadal nie bya opanowana. Poar rozprzestrzenia si i zacz zagraa
magazynom wysokiego skadowania produktw gotowych. W tej sytuacji KDR zada zadysponowania zestawu pompowego w celu zapewnienia cigoci podawania wody oraz zastpu ze
sprztem ochrony drg oddechowych (SPgaz) z powodu silnego zadymienia wystpujcego wewntrz obiektw.
O godz. 17.12 kolejny KDR poleci zaalarmowanie dodatkowych si oraz wprowadzenie dodatkowego prdu wody na dach po drabinie poarowej budynku E w celu obrony dachw budynkw B i E1 (ryc. 44).
Ryc. 44. Poar w zakadzie POLARCUP sytuacja na godz. 17.12

POLARCUP Poland Ltd. Huhtamaki Van Leer sp. z o.o. w Siemianowicach lskich, w dniach
10-12 listopada 2000 r. lska Komenda Wojewdzka PSP w Katowicach.
O godz. 17.27 na miejsce zdarzenia przyby zastpca komendanta wojewdzkiego PSP, ktry
podj decyzj o podzieleniu terenu akcji na 4 odcinki bojowe (ryc. 45):
OB I (strona pnocna budynku A) prowadzenie natarcia do wntrza palcej si hali

produkcyjnej oraz jednoczesna obrona zbiornika z ciekym CO2,
OB II (strona zachodnia budynku A) wprowadzenie 2 prdw piany w natarciu do wntrza palcej si hali budynku A oraz obrona 10 zewntrznych silosw z granulowanym
polistyrenem,
OB III (strona zachodnia budynkw E i B) obrona dachw budynkw E1 i B oraz

wprowadzenie dodatkowego prdu piany z dziaka podnonika SH-66 na dach budynkw,
OB IV (strona wschodnia budynkw B i A) obrona z uyciem 2 prdw piany cikiej

dachu budynku B oraz natarcie 2 prdami piany przez otwory w budynku A.

POLARCUP Poland Ltd. Huhtamaki Van Leer sp. z o.o. w Siemianowicach lskich, w dniach 1012 listopada 2000 r. lska Komenda Wojewdzka PSP w Katowicach.
Utworzono punkt przyjcia si i rodkw, zorganizowano zaopatrzenie wodne na bazie 2 punktw czerpania wody: podziemnego zbiornika przeciwpoarowego o pojemnoci 600 m3 w zakadzie POLARCUP i zbiornikw technologicznych Ciepowni Katowice. Ponadto zadysponowaStrona 439 z 1042 / Powrt do spisu treci
no samochd dowodzenia i cznoci (SD) w celu zorganizowania sprawnej komunikacji radiowej na miejscu akcji.
O godz. 17.40 w palcej si hali nastpia eksplozja. W zwizku z moliwoci wystpienia kolejnych wybuchw podjto decyzj o wycofaniu zastpw prowadzcych ewakuacj mienia z czci biurowej palcego si budynku A.
O godz. 18.15 sytuacja poarowa przedstawiaa si nastpujco:
nastpio gwatowne rozgorzenie w czci dachowej budynku B,
ogie przenis si na budynek E,
nastpio gwatowne rozgorzenie w caej objtoci budynku E,
zawaleniu ulega konstrukcja hali magazynowej budynkw B i E, poczwszy od ciany

wschodniej.
O godz. 18.20 na miejsce przyby lski komendant wojewdzki PSP, ktry podj decyzj o powoaniu sztabu oraz przegrupowaniu si, ustalajc nastpujce odcinki bojowe:
OB I (strona pnocna budynku A) dalsze prowadzenie natarcia do wntrza palcej si

hali produkcyjnej, obrona zbiornika z ciekym CO2, prowadzenie dziaa ganiczych
wzdu ciany wschodniej budynku A,
OB II (strona zachodnia budynku A) wprowadzenie 2 prdw piany w natarciu do wntrza palcej si hali budynku A, obrona 10 zewntrznych silosw z granulowanym polistyrenem, obrona budynku C,
OB III (strona zachodnia budynkw E i B) podawanie prdw piany do wntrza zawalonych magazynw wysokiego skadowania oraz wsplnie z dowdc OB II obrona czci biurowej budynku A,
OB IV (strona wschodnia budynkw B i A) prowadzenie dziaa ganiczych wzdu

ciany budynkw E i B, obrona budynkw suszarni i produkcji zakadw przemysu
drzewnego Wolf System.
Rozmieszczenie si na godz. 18.30 przedstawiono na rycinie 46., natomiast na rycinach od 47 do

50 przedstawiono widok poncych hal zakadu POLARCUP.
W celu wzmocnienia punktw czerpania wody KDR zada zadysponowania dodatkowych zestaww pompowych oraz zgosi zapotrzebowanie na cig dostaw rodka pianotwrczego na
teren akcji ratowniczo-ganiczej.
Podczas dziaa wystpowao due zadymienie, wic podjto decyzj o dokonaniu oceny toksycznoci dymu w kilku punktach miasta przez lsk wojewdzk inspekcj ochrony rodowiska. O godz. 19.45 KDR w porozumieniu z wicewojewod lskim podj decyzj o przekazaniu
do rodkw masowego przekazu komunikatu o rozprzestrzeniajcej si chmurze produktw
spalania.
Poar zosta zlokalizowany o godz. 20.47, ale nadal prowadzone byy dziaania ganicze na
4 odcinkach bojowych. KDR o godz. 21.10 przekaza informacj, e paliy si materiay z tworzyw sztucznych pod zawalon konstrukcj dachu, a w wyniku poaru poszkodowanych zostao
4 pracownikw zakadu, ktrych odwieziono do szpitala.
O godz. 23.10 KDR podj decyzj o utworzeniu po stronie poudniowej budynku E pitego odcinka bojowego, ktrego celem byo wycicie otworw w konstrukcji niezawalonej hali oraz
podanie prdw piany. Badania przeprowadzone przez pracownikw Wojewdzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Katowicach wykazay, e w punktach pomiarowych dym zawiera
niewielkie przekroczenia dopuszczalnych norm stenia tlenku wgla (CO).

POLARCUP Poland Ltd. Huhtamaki Van Leer sp. z o.o. w Siemianowicach lskich, w dniach
10-12 listopada 2000 r. lska Komenda Wojewdzka PSP w Katowicach.
Dziaania ratownicze zakoczono w dniu 12 listopada 2000 r. o godz. 17.29.
Duy wpyw na szybko rozprzestrzeniania si poaru, oprcz rodzaju magazynowanych
i przetwarzanych materiaw oraz produktw, miay rwnie:
znaczna ilo nagromadzonych przy liniach produkcyjnych pproduktw i wyrobw

gotowych,
brak wydzielenia poarowego magazynu tworzyw zlokalizowanego przy wschodniej

czci hali od czci produkcyjnej,
stosowanie butli z gazem propan-butan przy maszynach produkcyjnych,
przeniesienie si poaru z hali produkcyjnej na nowo wybudowan cz magazynow

ponad cian oddzielenia poarowego,
wietliki klap dymowych wykonane z poliwglanu; ponce krople spalajcego si

tworzywa, opadajc na d, zapalay skadowane w magazynach materiay.
W dziaaniach uczestniczyo 348 straakw PSP, 44 straakw OSP, 26 policjantw, 12 ratownikw pogotowia ratunkowego, 4 pracownikw lskiego WIO, 2 osoby ze stray miejskiej,
2 osoby z pogotowia energetycznego. Cakowity czas trwania dziaa ratowniczych wynis 48
godzin i 34 minut. W wyniku poaru poszkodowanych zostao 7 osb, w tym 3 straakw.
Trzech pracownikw zakadu POLARCUP Poland Ltd. Huhtamaki Van Leer sp. z o.o.
w Siemianowicach lskich doznao poparzenia grnych drg oddechowych, a jeden uleg zatruciu dymem.
Powierzchnia poaru wynosia 9,2 tys. m2, kubatura za 107,4 tys. m3. Straty materialne
oszacowano na poziomie 60 tys. z, a koszt akcji ratowniczej 324 tys. z. W sporzdzonej przez
PSP analizie wskazano jako przypuszczaln przyczyn poaru zwarcie w instalacji elektrycznej
(owietleniowej). Skutki poaru zamieszczono w tabeli 8.
ofiary miertelne
osoby ranne
LUDZIE
osoby wymagajce
hospitalizacji
OBIEKT
parametry obiektu
PARAMETRY POARU
powierzchnia poaru
kubatura poaru
siy i rodki PSP i OSP
DZIAANIA RATOWNICZE
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA RATOWNICZYCH
PRZYCZYNA
siy i rodki OSP

siy i rodki sub
wspdziaajcych
straty bezporednie
7, w tym 3 straakw
4
hala produkcyjna: 6715 m2,
hala magazynowa: 1744 m2,
magazyn wysokiego skadowania: 3650 m2
9,2 tys. m2
107,4 tys. m3
348 ratownikw,
91 pojazdw
46 osb
48 godzin 34 minuty
60 tys. z
czny koszt
324 tys. z
nieustalona
zwarcie w instalacji
elektrycznej
(owietleniowej)

organ procesowy
Ryc. 47. Poar zakadu POLARCUP

rdo: Fot. Arkadiusz awrywianiec.



Ryc. 51. Zniszczona poarem hala zakadu POLARCUP

Ryc. 52. Widok zniszcze spowodowanych poarem w zakadzie POLARCUP

2.9. Koci w Gdasku (2006)

W dniu 22 maja 2006 r. powsta poar najstarszego na Starym Miecie w Gdasku kocioa rektorskiego pw. w. Katarzyny, ktrego historia siga XII w. Koci, a w szczeglnoci jego wiea,
pierwszy raz pon w lipcu 1905 r. w wyniku uderzenia pioruna.
Powierzchnia uytkowa obiektu to ok. 1820 m2, kubatura ok. 30 tys. m3, wysoko 76 m do
chorgiewki na tzw. cebuli hemu, w tym 39 m to wysoko wiey bez hemu. Z uwagi na te parametry obiekt zosta zakwalifikowany do grupy budynkw wysokich. Na osi nawy gwnej
znajdowaa si czworoboczna wiea (ryc. 53) wykonana w ksztacie kwadratu o dugoci boku
ok. 8 m, zwieczona cebulastym hemem wspartym na aurowej konstrukcji i 4 mniejszymi
hemami na naroach. Nawa gwna posiadaa wysoko ok. 13 m.
Korpus kocioa
Korpus kocioa by murowany, trjnawowy, z 6-przsow naw gwn oraz 7-przsowymi
nawami bocznymi (ryc. 53) z rzdem zblionych do kwadratu kaplic od strony poudniowej
i kaplic od strony pnocnej przy prezbiterium.
Prezbiterium z kolei byo 3-nawowe oraz 3-przsowe. Od pnocy do nawy bocznej przylegay
3-przsowa zakrystia i kaplica w pnocno-wschodnim narou kocioa. Sklepienia kocioa
byy ceglane (siatkowe, krysztaowe, gwiadziste, krzyowe), czciowo ebrowane elbetem
z ukami, a stropy elbetowe. Posadzki niejednolite wykonano z granitu, sztucznego kamienia
oraz betonowych pyt chodnikowych z uyciem pyt nagrobnych. Koci nie posiada podpiwniczenia.
Konstrukcja dachu
Dach gwny (nawa gwna) i 3 dachy nad prezbiterium (chrem) to rozwizania namiotowe
2-spadowe (ryc. 54). Nad naw gwn dach posiada wib wykonan ze supw i patw elbetowych podpartych na ramie elbetowej 2-przegubowej ze cigami stalowymi. Wiba dachowa wykonana zostaa przy uyciu podparcia elbetowego, a w miejscu krokwi uyto deskowych kratownic przestrzennych. Konstrukcja dachowa nad naw gwn stanowia wizar
drewniany fadowy, na ktrym znajdoway si deski gruboci 2-2,5 cm (pene deskowanie), nastpnie warstwa papy bitumicznej i dachwka ceramiczna leca na drewnianych atach. Od
strony poudniowej do gwnego dachu kocioa przylegay 4 jednakowe dachy 2-spadowe
bocznych kaplic usytuowane prostopadle do gwnej osi kocioa. Konstrukcja dachw tradycyjna, krokwiowo-kleszczowa, z patwi kalenicow. Od strony ulicy dachy zamykay ceglane szczyty, a od strony kocioa dachy opieray si na kratownicach nawy gwnej.
Hem wiey posiada konstrukcj stalow uzupenion ksztatownikami z drewna i pokryty by
blach miedzian. W obiekcie znajdoway si 2 obudowane klatki schodowe, cylindryczne ceramiczne. Jedna to klatka wiey, a druga zlokalizowana bya na cianie poudniowo-wschodniej
naronika prezbiterium. Wiea do wysokoci ok. 15 m posiadaa klatk cylindryczn ceramiczn,
a pniej wykonan ze stali.
Ryc. 53. Plan zabudowy kocioa

rdo: Analiza zdarzenia Poar bardzo duy budynku kocioa w. Katarzyny w Gdasku.
Ryc. 54. Ukad 2-spadowych paci dachw kocioa

W obiekcie znajdoway si nastpujce instalacje uytkowe:
elektryczna,
odgromowa,
wodno-kanalizacyjna,
przewody kominowe.
Koci nie by wyposaony w automatyczne urzdzenia wykrywajce i gaszce poar.

Zgoszenie zdarzenia i dysponowanie si oraz rodkw
Informacja o zdarzeniu wpyna do miejskiego stanowiska kierowania Pastwowej Stray Poarnej Centrum Powiadamiania Ratunkowego (SK PSP CPR) w Gdasku o godz. 14.53. Suba
dyurna na podstawie treci zgoszenia zadysponowaa siy z 4 gdaskich Jednostek Ratowniczo-Ganiczych (JRG).
Analiza zdarzenia wykazaa, e poar zauwaony zosta znacznie wczeniej, tj. ok. godz. 14.20
przez pracownika ukadajcego kostk brukow na dziedzicu klasztoru w. Katarzyny. Usysza
on, e z dachu kocioa spadaj dachwki i rozbijaj si o ziemi, zauway dym snujcy si po
pokryciu wityni. Natychmiast pobieg do klasztoru i powiadomi ojcw karmelitw, ktrzy s
prawnymi opiekunami kocioa. Przeor wraz z trzema zakonnikami zacz wynosi najcenniejsze przedmioty sakralne tj. hostie, kielichy mszalne, Najwitszy Sakrament.
Z powodu natychmiastowego przystpienia do ewakuacji najcenniejszych przedmiotw nie pomyleli i nie powiadomili o zdarzeniu stray poarnej. Poar mia czas na swobodny rozwj.
Z przeprowadzonej analizy wynikao, e od momentu zauwaenia dymu do zgoszenia poaru do
SK PSP CPR Gdask upyno ponad 30 minut!
Dziaania ratownicze
W chwili zauwaenia poaru w mieszczcym si tam biurze muzeum zegarw przebyway
3 osoby. Do czasu przybycia pierwszych zastpw stray poarnej, tj. do godz. 14.58, pomieszczenie opucia jedna osoba. Po przybyciu pierwszych zastpw stray poarnej istniaa konieczno przeprowadzenia ewakuacji osb, ktre pozostay w pracowni muzeum zegarw. Poar powsta na dachu i szybko si rozprzestrzenia. Po ok. 7 minutach od zgoszenia obejmowa
ju poow poaci dachowej i zagraa bezporednio wiey kocioa, budynkowi klasztornemu
i kocioowi w. Brygidy (ryc. 55).
O godz. 15.02 KDR poleci podanie 2 prdw ganiczych wody w natarciu z poziomu jezdni od ul.
Katarzynki oraz 2 prdw w obronie budynku klasztoru od ul. Profesorskiej 3 (ryc. 58). Poleci
take zabezpieczenie miejsca zdarzenia jednostkom policji i stray miejskiej oraz przeprowadzenie natychmiastowej ewakuacji osb. Ewakuowano osoby przebywajce w pracowni znajdujcej si w poowie wysokoci wiey. Zadysponowane siy, w skad ktrych wchodziy cikie
samochody ganicze, drabiny i podnoniki, nie byy w stanie zatrzyma szybkiego rozwoju poaru, ktry spowodowa, e o godz. 15.06 poowa dachu przylegajcego bezporednio do wiey
kocioa runa.
O godz. 15.28 przyby na miejsce zdarzenia pomorski komendant wojewdzki PSP i przej kierowanie dziaaniami ratowniczymi. Dokona on przegrupowania si zgromadzonych na miejscu
zdarzenia, tworzc odcinki bojowe, i wyznaczy spord nich dowdcw. Rwnolegle przybyway kolejne siy, prowadzona bya przez straakw PSP, OSP, funkcjonariuszy policji i stray miejskiej ewakuacja znajdujcych si w obiekcie kocioa dzie sztuki.
Intensywne dziaania ratowniczo-ganicze prowadzone przez znajdujce si na miejscu zdarzenia siy nie zdoay zapobiec zawaleniu drugiej czci dachu, ktra runa na betonowy strop
wykonany w latach 50. ubiegego wieku (ryc. 56 i 59). Kierujcy dziaaniami ratowniczymi za
priorytet w tej sytuacji uzna ratowanie wiey kocioa. Dziaania skupiono na gaszeniu palcej
si drewnianej konstrukcji wiey, by nastpnie przesun je w kierunku szczytu.
Ryc. 55. Lokalizacja kocioa w. Katarzyny w Gdasku

rdo: https://www.google.pl/maps/ (dostp: 01.06.2014 r.).
Rozmieszczenie si ratowniczych wedug stanu na godz. 17.05 przedstawiono na rycinie 57.
Z uwagi na due fizyczne obcienie ratownikw, panujce warunki i dugi czas realizacji dziaa
dokonywano podmiany ratownikw, eby dziaania byy efektywne i zachowane byo bezpieczestwo ich prowadzenia. Na poziomie karylionu zorganizowano baz sprztu ratowniczoganiczego. Tam byy dokonywane podmiany ratownikw, realizowana wymiana sprztu
ochrony drg oddechowych i wprowadzanie do dziaa ratownikw w zespoach 2- lub
3-osobowych.
Ryc. 56. Poar kocioa w. Katarzyny

rdo: Archiwum KW PSP Gdask.
Ryc. 57. Sytuacja na miejscu akcji o godz. 17.05

Poar zosta zlokalizowany o godz. 18.15. Natomiast o godz. 20.37 uznano, e wiey ju nie zagraa niebezpieczestwo. Zostaa ona uratowana przed zniszczeniem, w zwizku z czym rozpoczto wycofywanie si. Dalsze dziaania polegay na dogaszaniu poaru i pracach rozbirkowych
palnych konstrukcji i wyposaenia w 4 wieyczkach. W celu szybszego ugaszenia pozostaoci
oraz niedopuszczenia do powtrnego zapalenia pooono pian redni na sklepienie obiektu.
Nastpnie ponownie sprawdzono pogorzelisko i zlikwidowano pojedyncze zarzewia poaru oraz
wypompowano z obiektu wod uyt do gaszenia poaru. Dziaania zakoczono 23 maja 2006 r.
o godz. 13.30.

Bezporedni przyczyn poaru byy niewaciwie prowadzone prace dekarskie,
w szczeglnoci nieprzestrzeganie elementarnych zasad bezpieczestwa podczas ich prowadzenia. Przyczyn porednich mona wskaza kilka:
brak zabezpieczenia konstrukcji drewnianych rodkiem ogniochronnym,
brak wymogu obligatoryjnego stosowania systemw sygnalizacji poarowej dla obiektw zabytkowych,
due iloci materiaw atwopalnych nagromadzone na sklepieniach nawy,
oryginalna konstrukcja dachu skadajca si z elementw drewnianych,
zbyt pne powiadomienie stray poarnej o zdarzeniu.
Na powstanie i rozwj poaru miao te wpyw zastosowane rozwizanie konstrukcyjne dachu.

W miejscu klasycznych krokwi z belek drewnianych o duych przekrojach zastosowano kratownic z desek. Rozwizanie to spowodowao, e niezapewniona zostaa wymagana odporno
ogniowa konstrukcji. Po osigniciu niewielkiej temperatury doszo do termicznego rozkadu
(pirolizy) drewna i byskawicznego procesu zapalenia si kolejnych elementw konstrukcyjnych
dachu. Nieograniczony dostp powietrza, maa wilgotno drewna (konstrukcja wysuszona)
oraz may przekrj elementw konstrukcji spowodoway, e poar bardzo szybko si rozprzestrzenia, obejmujc kolejne partie dachu.
Na skuteczno prowadzonych dziaa pozytywny wpyw mia fakt, e rok wczeniej PSP prowadzio na tym obiekcie wiczenia. Wyniesione z nich dowiadczenia byy bezcenne podczas
gaszenia wiey. Dowdcy mieli rozeznanie o warunkach, jakie panuj w wiey. Wiedzieli, gdzie
znajduj si karylion i pracownia rzemielnikw, co pozwolio sprawnie ewakuowa znajdujce
si tam osoby. Dowdcy znali rwnie ukad sieci hydrantowej oraz rozmieszczenie hydrantw
o najwikszej wydajnoci w okolicy kocioa w. Katarzyny.

Ogem w dziaaniach uczestniczyo:
172 straakw PSP, 27 samochodw poarniczych,
53 straakw OSP z KSRG, 8 samochodw poarniczych,
16 straakw z ZSP, 5 samochodw poarniczych,
60 policjantw, 17 pojazdw,
39 osb ze stray miejskiej, 11 pojazdw,
4 osoby z pogotowia ratunkowego, 1 ambulans,
3 osoby z pogotowia wodno-kanalizacyjnego, 1 pojazd,
2 osoby z pogotowia energetycznego, 1 pojazd.
czny koszt akcji oszacowany przez PSP wynis 36 132,51 z. Czas trwania dziaa ratowniczych od chwili zgoszenia zdarzenia do miejskiego stanowiska kierowania Pastwowej Stray
Poarnej Centrum Powiadamiania Ratunkowego (SK PSP CPR) w Gdasku do momentu likwidacji zdarzenia wynis 23 godziny.
Naley podkreli, e nikt z osb postronnych i uytkownikw obiektu nie zosta poszkodowany.
Jeden straak uleg zatruciu gazowymi produktami spalania, w wyniku czego zosta przewieziony karetk do szpitala wojewdzkiego, gdzie udzielono mu pomocy medycznej. Zbiorcze zestawienie skutkw poaru przedstawiono w tabeli 9.
LUDZIE
OBIEKT
ofiary miertelne
osoby ranne
osoby wymagajce
hospitalizacji
1 (ratownik)
powierzchnia: 1820 m2
kubatura: 30 tys. m3
wysoko: 76 m
szeroko: 35 m
dugo: 59 m
2 tys. m2
parametry obiektu
powierzchnia poaru
PARAMETRY POARU
kubatura poaru
172 ratownikw, 27
pojazdw poarniczych
siy i rodki PSP
DZIAANIA RATOWNICZE
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA RATOWNICZYCH
PRZYCZYNA
siy i rodki OSP
poarniczych
siy i rodki ZZSP
poarniczych
siy i rodki sub

wspdziaajcych
108 osb
23 godziny
straty bezporednie
5 mln z
czny koszt
36 132,51 z
procesowy
nieustalona
zaprszenie ognia podczas
prac remontowych
2.10. Targowisko miejskie w Subicach (2007)

W dniu 10 stycznia 2007 r. na przygranicznym targowisku w Subicach powsta poar, ktry
pozbawi dochodu prawie 6 tys. osb. Targowisko stanowio gwne rdo utrzymania
mieszkacw 18-tysicznego miasta. Wielko strat oszacowano na 24 mln z.
Charakterystyka targowiska
Wacicielem Targowiska Miejskiego Bazar w Subicach by urzd miejski. By to obiekt handlowo-usugowy, w skad ktrego wchodzio 1200 zadaszonych punktw handlowych (stoisk),
rozlokowanych na powierzchni ok. 16 tys. m2, z szerokim asortymentem towarw
o zrnicowanych waciwociach poarowych.
Dach konstrukcji stalowej zamocowany na stalowych supach pokryty by blach trapezow

oraz przezroczystym tworzywem sztucznym, stanowicym dowietlenie cigw komunikacyjnych. Wysoko wiaty wynosia ok. 5 m.
Targowisko byo ogrodzone potem wykonanym z siatki ogrodzeniowej zamocowanej w ramach
stalowych. Do potu przymocowano pyty z blachy trapezowej, stanowice jednoczenie ty stoisk handlowych.
Stoiska handlowe osonite byy plandekami rozcignitymi na stalowym szkielecie od frontu,
gry i tyu (ryc. 61). Boki stoisk wykonano z desek drewnianych, pyt padzierzowych, blachy
falistej lub aurowej. Cz stoisk pokryta bya daszkami z blachy falistej, rozcigajcymi si nad
cigami komunikacyjnymi. Przecitne wymiary jednego stoiska wynosiy ok. 2,5 m x 2,5 m x 3,3
m. Targowisko czynne byo codziennie w godzinach 7-18.
Materiay zgromadzone na stoiskach w wikszoci miay charakter palny. Byy to zarwno
drewno, papier, wiklina, tkaniny, tworzywa sztuczne, jak i szereg innych produktw podtrzymujcych i intensyfikujcych spalanie, takich jak produkty kosmetyczne (dezodoranty, perfumy,
lakiery do wosw) czy alkohole. Dodatkowo due zagroenie poarowe i wybuchowe stwarzay
butle z propanem-butanem, ktre znajdoway si na wielu stoiskach, nie tylko gastronomicznych. Obiekt wyposaony by w instalacj elektryczn.
W zwizku z faktem, e poar powsta w godzinach wieczornych, na terenie bazaru znajdowali
si tylko pracownicy firmy ochroniarskiej i nie zachodzia potrzeba przeprowadzenia ewakuacji
ludzi. Z powodu wystajcego zadaszenia stoisk uniemoliwiajcego skorzystanie z jedynej
utwardzonej drogi wewntrz targowiska nie byo moliwoci dojazdu pojazdw poarniczych
do wntrza bazaru.
Na terenie bazaru zlokalizowane byy dwa hydranty, kolejny znajdowa si w pobliu na parkingu przy ul. Sportowej. Po wschodniej stronie znajdowa si naturalny zbiornik wodny,
a w odlegoci ok. 200 m na terenie orodka sportowo-rekreacyjnego znajdowa si kana
regatowy.
Zauwaenie zdarzenia, dysponowanie si i rodkw
Poar powsta w dniu 10 stycznia 2007 r. o godz. 20.50, natomiast zauwaony zosta o godz.
20.55. Pracownik ochrony bazaru zadzwoni do powiatowego stanowiska kierowania (PSK) PSP
o godz. 20.57, informujc, e pal si 2 stoiska na bazarze miejskim. W momencie zauwaenia
powierzchnia poaru wynosia ok. 15 m2, a dostp do ogniska poaru by utrudniony z uwagi na
rozwj poaru w gbi bazaru oraz wystpowanie bardzo duego zadymienia.
Dyurny operacyjny powiatu po przyjciu zgoszenia o poarze oraz na podstawie wasnej znajomoci miejsca zdarzenia zadysponowa 2 zastpy ganicze z JRG PSP Subice (GBA 2/16 i GCBA
8/42). Bezporednio po zadysponowaniu zastpw dyurny PSK zaalarmowa straakw JRG
PSP bdcych na wolnej subie oraz druhw z OSP Subice za pomoc systemu powiadamiania
DSP-15 (radiowy modu SMS-owy). Informacj o zdarzeniu i zadysponowaniu si i rodkw
przekaza do wojewdzkiego stanowiska koordynacji ratownictwa (WSKR).
Na danie kierujcego dziaaniami ratowniczymi (KDR), ktry przybyy na miejsce zdarzenia,
PSK zadysponowao nastpujce siy i rodki:
JRG Subice GLBARt 1/2,5
godz. 21.06,
JRG Subice GCBM 18/8
godz. 21.06,
OSP Subice GBA 1/24
godz. 21.06,
OSP Rybocice GBA 2,5/16
godz. 21.11,
OSP Cybinka GBM 3,8/8
godz. 21.12,
OSP Rzepin GBA 3/16
godz. 21.12,
OSP Grzyca GBA 2,5/16
godz. 21.12,
OSP Cybinka GBA 2,5/16
godz. 21.12,
OSP Golice GA 16
godz. 21.14,
KP PSP Subice SLOp
godz. 21.35,
OSP Ono Lubuskie GBA 2,5/16
godz. 21.45,
OSP Kowalw GCBA 5/32
godz. 22.01,
OSP Subice SLRmed
godz. 22.06,
JRG Subice SLKw
godz. 22.20.
Na podstawie porozumienia z dnia 18 lipca 2002 r. midzy ministrem spraw wewntrznych

i administracji RP a ministrem spraw wewntrznych Brandenburgii o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klsk ywioowych i innych powanych wypadkw i zgodnie z procedur zwrcono si o pomoc do Regionalnego Stanowiska Kierowania Stray Poarnej we Frankfurcie nad
Odr (RSK), ktre zadysponowao do poaru 11 samochodw ganiczych, cystern o poj. 5 tys.
litrw oraz samochody wowy i operacyjny.
WSKR w Gorzowie Wlkp. polecio PSK w Sulcinie zadysponowanie do zdarzenia 3 kolejnych
samochodw ganiczych:
JRG PSP Sulcin GCBA 5/24
godz. 21.45,
JRG PSP Sulcin GCBM 18/8
godz. 21.45,
OSP Torzym GBA 2,5/16
godz. 21.45.
oraz dodatkowo zadysponowao:
JRG PSP Kostrzyn n. Odr GCBA 5/32
godz. 21.46,
JRG PSP wiebodzin SLKw (rodek pianotwrczy)
godz. 21.55,
KW PSP Gorzw Wlkp. grup operacyjn SOp
godz. 21.57.
Dziaania ratownicze
W chwili przybycia na miejsce zdarzenia pierwszych 2 zastpw z JRG PSP Subice (samochody
GBA 2,5/16 i GCBA 8/42 z 6 ratownikami) poarem objtych byo 6 stoisk handlowych w jednej
z alejek w rodkowej czci bazaru. Stoiska byy usytuowane w odlegoci ok. 60 m od gwnej
bramy wjazdowej od strony ul. Kupieckiej.
Ogie wychodzi ponad pokrycia dachowe stoisk, wystpoway intensywne zawirowania pomieni. Powierzchnia poaru wynosia wtedy ok. 50 m2. Poar szybko si rozprzestrzenia poniewa na stoiskach objtych poarem znajdoway si m.in. butle z gazem propan-butan oraz
materiay pirotechniczne (sztuczne ognie). Szybki rozwj poaru by spowodowany take silnym, porywistym wiatrem o zmiennym kierunku. Istniao due zagroenie dla pozostaych stoisk znajdujcych si na terenie bazaru z powodu bliskoci ich pooenia (zwarty cig stoisk).
Wystpowaa wic potrzeba dobrego zabezpieczenia terenu bazaru oraz dokadnego sprawdzenia, czy w strefie zagroenia nie znajduj si ludzie. Z uwagi na obaw przedostania si w rejon
zagroenia wacicieli stoisk celem ewakuacji mienia KDR nawiza wspprac z firm ochroniarsk, ktrej poleci uniemoliwienie wejcia ludzi na teren bazaru. KDR po przeprowadzonym
rozpoznaniu podj decyzj o podaniu 2 prdw piany cikiej w natarciu na palce si stoiska.
Ratownicy prowadzcy dziaania ganicze ze wzgldu na intensywne zadymienie stosowali
sprzt ochrony drg oddechowych.
Z uwagi na szybki rozwj poaru, jego intensywno i panujce warunki KDR zada zadysponowania przez PSK dodatkowych si i rodkw. Podczas prowadzonych dziaa wystpia silna
eksplozja, ktra spowodowaa odrzucenie ratownikw z zajmowanych stanowisk ganiczych,
wymusia ich wycofanie si i zostawienie czci wyposaenia. Fala cinieniowa spowodowaa
cakowite zniszczenie stoisk w promieniu ok. 15 m i szybkie rozprzestrzenienie si poaru na
kolejne. Ogie obejmowa kolejne stoiska z fajerwerkami, ktre po zapaleniu odbijay si od pokrycia metalowego, przemieszczay si w rnych kierunkach na due odlegoci i powodoway
lawinowe wzniecanie kolejnych poarw.
Po przybyciu na teren poaru zastpw z JRG PSP Subice (GCBM 18/8, GLBAT 1/2,5) oraz OSP
Subice (GBA 1/24) podjto decyzj o ich zasileniu z samochodu GCBM 18/8. Zastpy GLBAT
1/2,5 oraz GBA 1/24 zostay wprowadzone do dziaa w obronie stoisk handlowych zlokalizowanych od strony zagroonej stacji paliw. Do wsparcia dziaa obronnych skierowano take OSP
Grzyca z samochodem GBA 2,5/16. KDR z uwagi na nieopanowan sytuacj zgasza zapotrzebowanie na dodatkowe siy i rodki.
Przybyy na miejsce poaru komendant powiatowy PSP przej kierowanie dziaaniami ratowniczymi oraz poleci dyurnemu PSK zwrcenie si o pomoc do Regionalnego Stanowiska Kierowania we Frankfurcie n. Odr. Ponadto zada zadysponowania przez PSK kolejnych si i rodkw, szczeglnie zastpw dysponujcych du iloci rodka ganiczego oraz samochodw ze
zbiornikami wodnymi i rodkiem pianotwrczym. W tym momencie poar obejmowa ju
ok. 3/4 powierzchni targowiska. Regionalne Stanowisko Kierowania we Frankfurcie n. Odr
zadysponowao 11 zastpw ganiczych oraz samochody operacyjny i wowy.
W celu lepszej organizacji dziaa ratowniczych KDR podzieli teren akcji, wstpnie na 2, nastpnie na 3, a pniej na 4 odcinki bojowe (ryc. 60):
I odcinek bojowy (OB I) od strony zachodniej bazaru, z zadaniem wejcia midzy aleje
stoisk i natarcia na front poaru i prawe skrzydo poaru,
II odcinek bojowy (OB II) ty poaru (od strony ul. Kupieckiej),
III odcinek bojowy (OB III) od strony poudniowej (parking przy stacji paliw JET), z zadaniem natarcia na lewe skrzydo poaru i prowadzenia obrony stacji paliw,
IV odcinek bojowy (OB IV) punkt czerpania wody ze stawu znajdujcego si w parku
przy ul. Kupieckiej (w bezporednim ssiedztwie bazaru) oraz z kanau regatowego,
znajdujcego si pomidzy bocznymi pytami boisk orodka sportu i rekreacji (ok. 200 m
od miejsca poaru).
Podjto rwnie decyzj o dostarczaniu wody do poaru metod dowoenia oraz o poborze wody z hydrantw zlokalizowanych na terenie miasta.
O godz. 23.22 poar zosta zlokalizowany i rozpoczto jego dogaszanie, w trakcie ktrego stopniowo odsyano siy i rodki do jednostek macierzystych. Zniszczenia spowodowane przez poar
przedstawiono na rycinach 61-64.
Po zlokalizowaniu poaru ok. godz. 23:45 utworzono odwd taktyczny. Wczeniejsze utworzenie odwodu taktycznego nie byo moliwe ze wzgldu na deficyt si i rodkw. Odwd stanowiy
gwnie siy i rodki wytypowane do dowoenia wody do poaru, tj. GCBM 18/8 JRG Subice,
GCBM 18/8 JRG Sulcin, GCBA 5/24 JRG Kostrzyn, GCBA 5/32 JRG Sulcin, 2 x GBA 2,5/20
z Niemiec, GBA 2,5/16 OSP Ono Lubuskie, GBA 2,5/16 OSP Torzym.
Ryc. 60. Poar bazaru w Subicach sytuacja poarowa na godz. 23.25

rdo: Analiza zdarzenia Poar targowiska miejskiego Bazar w Subicach w dniu 10 stycznia
2007 r., Komenda Wojewdzka PSP w Gorzowie Wlkp., Gorzw Wlkp. 2007 r.
Cakowita powierzchnia poaru wyniosa 12 tys. m2. Z uwagi na por powstania zdarzenia nie
odnotowano osb poszkodowanych. czny czas trwania akcji ratowniczej od chwili zgoszenia
zdarzenia do momentu jego likwidacji wynis 19 godzin 27 minut.
W dziaaniach brao udzia:
27 ratownikw PSP dysponujcych 11 pojazdami poarniczymi,
63 ratownikw OSP dysponujcych 10 pojazdami poarniczymi,
90 ratownikw z Niemiec dysponujcych 11 pojazdami,
24 funkcjonariuszy policji dysponujcych 9 pojazdami,
4 stranikw stray miejskiej,
3 ratownikw
1 pojazdem,
10 funkcjonariuszy stray granicznej dysponujcych 4 pojazdami.
Pastwowego
Ratownictwa
Medycznego
(PRM)
dysponujcych
czny koszt dziaa ratowniczych wynis po stronie polskiej 60 588 z i po stronie niemieckiej
5 tys. euro.
Przypuszczaln przyczyn poaru byo niezachowanie ostronoci i zaprszenie ognia podczas
przeprowadzania prac remontowych na jednym ze stoisk. Skutki poaru przedstawiono w tabeli
10.
ofiary miertelne
osoby ranne
osoby wymagajce
hospitalizacji
parametry obiektu
powierzchnia poaru
kubatura poaru
LUDZIE
OBIEKT
PARAMETRY POARU
siy i rodki PSP

siy i rodki OSP
DZIAANIA RATOWNICZE
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA RATOWNICZYCH
PRZYCZYNA
siy i rodki sub

wspdziaajcych
siy i rodki sub ratowniczych
z Niemiec
straty bezporednie
polskie suby ratownicze
niemieckie suby ratownicze
procesowy
16 tys. m2
12 tys. m2
27 ratownikw, 11
pojazdw poarniczych
63 ratownikw, 10
pojazdw ratowniczych
41 osb
90 ratownikw, 11
pojazdw poarniczych
19 godzin 27 minut
24 tys. z
60 588 z
5 tys. euro
nieustalona
zaprszenie ognia podczas
prac remontowych
Ryc. 61. Widok stanowisk kupieckich

rdo: Analiza poaru sporzdzona przez KW PSP Gorzw Wlkp. archiwum KW PSP
w Gorzowie Wlkp.
Ryc. 62. Widok zniszczonych stanowisk kupieckich

w Gorzowie Wlkp.
Ryc. 63. Widok zniszczonych stanowisk kupieckich

w Gorzowie Wlkp.
Ryc. 64. Widok poddanych dziaaniu ognia kanistrw z paliwem i butli gazowych
w Gorzowie Wlkp.
2.11. Budynek socjalny w Kamieniu Pomorskim (2009)

Bya noc 13 kwietnia 2009 r. Rozpoczy si oczekiwane wita Wielkiej Nocy i nic nie zapowiadao tragedii, ktra wydarzya si w budynku socjalnym w Kamieniu Pomorskim. Wiele rodzin
nie doczekao drugiego witecznego, piknego i sonecznego dnia.
Budynek zosta wzniesiony w latach 70. ubiegego wieku i peni pocztkowo funkcj hotelu
pracowniczego. W okresie poprzedzajcym poar by przeznaczony na mieszkania socjalne,
a zameldowanych w nim byo 77 osb. By to obiekt trzykondygnacyjny, niepodpiwniczony, ktry ze wzgldu na konstrukcj mg by wykonany jako dwukondygnacyjny, przeznaczony na
cele administracyjno-socjalne.
Konstrukcj cianek dziaowych oraz cianek stanowicych obudow poziomych i pionowych
drg ewakuacyjnych wykonano z materiaw palnych. Strop nad parterem wykonano jako gstoebrowy, a strop nad drug i trzeci kondygnacj by zbudowany z blachy trapezowej i pyty
zawierajcej azbest oraz waty szklanej. Dach pokryto pap na lepiku. Budynek posiada centralnie usytuowan klatk schodow, ktrej stela cianek wykonano z drewna, oraz awaryjne zewntrzne stalowe schody, do ktrych w dniu poaru dostp by zablokowany.
Obudowa poziomych drg ewakuacyjnych oraz drogi pionowej nie miaa wymaganej odpornoci
ogniowej i silnie rozprzestrzeniaa ogie. Korytarze ewakuacyjne byy czciowo zastawione
szafami, ktre stay si doskonaym materiaem palnym i rozprzestrzeniajcym ogie. Na drogach ewakuacyjnych zastosowano palne elementy wystroju.
Budynek by wyposaony m.in. w instalacje elektryczn, odgromow oraz gazow na gaz ziemny
zasilajc kotowni. W budynku znajdowaa si rwnie wewntrzna instalacja hydrantowa
z wem 52 zlokalizowanym na parterze. Szafka ta w dniu poaru bya zamknita. W czci
mieszka, cho byo to niedopuszczalne, znajdoway si butle z propanem-butanem.
Zaopatrzenie w wod do zewntrznego gaszenia zapewniaa miejska sie wodocigowa. W bezporednim ssiedztwie budynku znajduj si 2 hydranty oraz pompownia miejska.
Powierzchnia zabudowy obiektu wynosia 483,4 m2, powierzchnia uytkowa 1326,5 m2, a kubatura 4487,2 m3. Gwne wymiary obiektu:
dugo ok. 39,9 m,
szeroko ok. 12,1 m,
wysoko ok. 9,3 m.
Wjazd na teren ogrodzonej posesji, gdzie sta budynek, by moliwy od strony pnocnej przez
zamykan bram. Po stronie wschodniej mieci si plac wewntrzny, po zachodniej od ul. Woliskiej pas zieleni (ywopot i drzewa) oraz chodnik wewntrzny, od poudnia droga gruntowa i zabudowania jednorodzinne, od strony pnocnej za hala sportowa (ryc. 65).
Zgoszenie zdarzenia i dysponowanie si oraz rodkw

Trzydzieci dwie minuty po pnocy do powiatowego stanowiska kierowania (PSK) PSP
w Kamieniu Pomorskim wpyna informacja od mieszkanki budynku wielorodzinnego, e pali
si hotel, pali si wszdzie, peno jest dymu, a osoba zgaszajca i jej dzieci dusz si dymem.
Dyurna stanowiska kierowania zadysponowaa do zdarzenia wszystkich ratownikw penicych tej nocy sub w Jednostce Ratowniczo-Ganiczej PSP, tj. 2 zastpy z 6 ratownikami (zastp techniczny i ratowniczo-ganiczy). Powiadomia rwnie policj i Pastwowe Ratownictwo
Medyczne (PRM). Z uwagi na blisk lokalizacj od stranicy (ok. 400 m) ratownicy ju w momencie wyjazdu z jednostki widzieli un nad obiektem socjalnym z powodu pomieni, ktre
wyszy na zewntrz budynku. Dowdca, widzc skal zdarzenia, ju w drodze dojazdowej zada od PSP zadysponowania oficera operacyjnego oraz dodatkowych si i rodkw. Dyurna PSK
wysaa do poaru 3 zastpy OSP z terenu powiatu.
Ryc. 65. Szkic sytuacyjny poaru budynku socjalnego w Kamieniu Pomorskim 13.04.2009 r.,
godz. 0.36-0.43
rdo: Analiza zdarzenia (raport kocowy) Poar budynku mieszkalnego socjalnego w Kamieniu Pomorskim, ul. Woliska 11, Komenda Gwna Pastwowej Stray Poarnej Krajowe
Centrum Koordynacji Ratownictwa, Warszawa 2009 r.
W chwili dotarcia na miejsce zdarzenia pierwszych si PSP ogie obejmowa ju znaczn cz
drugiej i trzeciej kondygnacji, szybko rozprzestrzenia si na kolejne pomieszczenia oraz dach.
W oknach drugiej i trzeciej kondygnacji stali ludzie wzywajcy pomocy, cznie 15 osb, w tym
3 dzieci, a obok budynku lea nieprzytomny mczyzna.
Dziaania ratownicze
Przeprowadzone przez pierwszego dowdc rozpoznanie wykazao, e wystpuje dua dysproporcja midzy liczb poszkodowanych wymagajcych natychmiastowej ewakuacji, a moliwociami przybyych na miejsce zdarzenia si ratowniczych. Spowodowao to, e KDR uzna zdaStrona 460 z 1042 / Powrt do spisu treci
rzenie za masowe i skierowa wszystkich ratownikw do ewakuacji osb przytomnych, oczekujcych w oknach. Dziaania jednostek PSP polegay w tej fazie akcji ratowniczej na:
ewakuacji z wykorzystaniem drabiny D10W ludzi z okien od strony wschodniej,
ewakuacji z drugiej kondygnacji od strony pnocno-wschodniej 3-osobowej rodziny,
budowie linii ganiczej do osony ewakuowanych osb,
ewakuacji osb ze strony zachodniej (jedna kobieta wisiaa za oknem),
przeprowadzeniu rozpoznania klatk schodow w celu sprawdzenia moliwoci ewakuacji ludzi i prby dotarcia do poszkodowanych,
odczeniu prdu od obiektu.
Szybki rozwj poaru na kolejne pomieszczenia drugiej i trzeciej kondygnacji oraz dach obiektu
spowodowany by nie tylko paln konstrukcj obiektu, ale take zgromadzonymi tam materiaami, takimi jak koa samochodowe, wzki, butle z LPG itp. Ponadto na sytuacj zastan przez
pierwsze siy ratownicze kluczowy wpyw miao pne zgoszenie zdarzenia.
W trakcie prowadzonych dziaa ewakuacyjnych poar zajmowa kolejne pomieszczenia, trawic wszystkie znajdujce si tam materiay palne, a wypadajce od wysokiej temperatury szyby
okienne powodoway dostarczanie kolejnych porcji powietrza niezbdnego do procesu spalania,
wzmagajc intensywno spalania i niszczc konstrukcj dachu nad klatk schodow.
Cz mieszkacw, nie czekajc na pomoc ratownikw, ewakuowaa si sama, skaczc z mieszka na ziemi bd te na pobliskie drzewa i elementy konstrukcyjne obiektu (daszki, wystpy
itp.) lub wprost w objcia osb bliskich lub postronnych.
Podjta przez kierujcego dziaaniami ratowniczymi prba dotarcia do osb znajdujcych si
w mieszkaniu na trzeciej kondygnacji od strony poudniowo-zachodniej przez zewntrzn klatk schodow z powodu wysokiej temperatury, zadymienia, zablokowanego dostpu na korytarz
przez przypity do grzejnika rower oraz zbyt niskiego stopnia ochrony (brak sprztu ODO i asekuracji) zakoczya si niepowodzeniem. W cigu 7 minut od przybycia na miejsce zdarzenia
6 ratownikw ewakuowao z budynku 13 osb, w tym 4 dzieci, 5 kobiet i 4 mczyzn.
PSK podczas trwania dziaa dysponowao kolejne siy, a mianowicie 6 kolejnych zastpw wyposaonych w samochody ratowniczo-ganicze. W midzyczasie podjta zostaa prba dotarcia
do wntrza obiektu przez wewntrzn klatk schodow, ktra z powodu wysokiej temperatury
oraz naruszonej statyki obiektu (dachu nad klatk schodow) te skoczya si niepowodzeniem. Ratownicy w trakcie prowadzonych dziaa ewakuacyjnych musieli take nie dopuszcza
mieszkacw podejmujcych prby dotarcia do bliskich, ktrzy zostali wewntrz obiektu. Podczas jednej z takich interwencji, a mianowicie siowego wyprowadzenia z poncego obiektu
osoby, jeden z ratownikw dozna urazu klatki piersiowej (poamanie eber) spowodowanego
zawaleniem si dachu. Okoo godz. 00.44 poar obj cay obiekt, pomienie wydostaway si ze
wszystkich okien i ogarniay dach. W takich warunkach niemoliwa bya ju ewakuacja nieprzytomnych poszkodowanych.
Do momentu rozpoczcia waciwych dziaa ganiczych ewakuowano 15 osb, w tym 13
z budynku, 1 z klatki schodowej, po jej niespodziewanym wtargniciu, oraz 1 nieprzytomn po
stronie wschodniej obiektu.
Na miejsce zdarzenia docieray kolejno zadysponowane siy i rodki z jednostek OSP, ktre
otrzymay zadanie podania prdw wody w natarciu na poncy obiekt. Sytuacj na miejscu zdarzenia oraz prowadzone dziaania ratownicze przedstawiono na rycinach 66-69.
Z powodu duego zapotrzebowania na wod oraz niskich parametrw sieci hydrantowej na
miejsce zdarzenia zadysponowano cikie samochody ganicze, podejmowano prby zwikszenia cinienia w sieci oraz zorganizowano system dostarczania wody z Zalewu Kamieskiego
z wykorzystaniem kolejnych przybywajcych zastpw.
O godz. 3.59 na miejsce zdarzenia przyby komendant powiatowy PSP w Kamieniu Pomorskim,
ktry zorganizowa sztab skadajcy si z przedstawicieli wadz samorzdowych, stray poarnej i policji, zapewni posiki i napoje dla ratownikw oraz podj decyzj o rozpoczciu niezbdnych prac wyburzeniowych. W chwili przejcia kierowania dziaania ratownicze prowadzio 16 zastpw PSP i OSP. O godz. 04.37 poar zosta zlokalizowany (zastpy podaway
16 prdw ganiczych), a o godz. 5.04 ugaszony. Powysze umoliwio rozpoczcie dziaa poszukiwawczo-ratowniczych, do ktrych skierowano m.in. kolejne wezwane jednostki OSP.
Na miejsce prowadzonych dziaa ratowniczych przybyli:
zachodniopomorski komendant wojewdzki st. bryg. Henryk Cegieka (godz. 11.15),
premier RP Donald Tusk (godz. 11.31),
grupa operacyjna KG PSP (godz. 12.01),
komendant gwny PSP nadbryg. Wiesaw Leniakiewicz (godz. 12.36),
prezydent RP Lech Kaczyski (godz. 14.05).
Dziaania ratownicze zakoczyy si o godz. 21.02. Miejsce zdarzenia zostao przekazane protokolarnie miejscowej policji.
Przeprowadzona przez KG PSP analiza zdarzenia wykazaa m.in., e:
na przebieg zdarzenia i jego skal miay wpyw opnione powiadomienie sub ratowniczych oraz palna i silnie rozprzestrzeniajca ogie konstrukcja drugiej i trzeciej kondygnacji budynku,
od przyjcia zgoszenia do podjcia dziaa ratowniczych na miejscu zdarzenia upyny

4 minuty, natomiast ewakuacja bya moliwa przez 7 minut od chwili przybycia zastpw na miejsce zdarzenia,
dziki duej dyspozycyjnoci jednostek OSP z terenu powiatu kamieskiego czas przybycia zastpw na miejsce zdarzenia by stosunkowo krtki,
konieczne byo podjcie przez organy administracji pastwowej dziaa majcych na celu zapewnienie waciwego nadzoru prewencyjnego nad wypenianiem przez wacicieli
i zarzdcw obiektw obowizkw w zakresie ochrony przeciwpoarowej oraz objcie
dziaaniami kontrolnymi i pokontrolnymi wszystkich grup obiektw, w ktrych te dziaania s uzasadnione wzgldami bezpieczestwa ludzi.
W wyniku poaru mier poniosy 23 osoby, 20 poszkodowanych zostao przewiezionych do
szpitali by wrd nich jeden ratownik PSP.
Straty w mieniu oszacowano na ok. 1300 tys. z, w tym w budynku na ok. 800 tys. z.
W trwajcych 20 godzin i 28 minut dziaaniach ratowniczych brao udzia 22 ratownikw PSP,
90 ratownikw OSP, 12 ratownikw z wojskowej ochrony przeciwpoarowej (WOP), 34 policjantw i 25 ratownikw PRM.
Ustalenie przyczyny poaru byo przedmiotem dziaa prokuratury prowadzonych przy wsppracy biegych sdowych. Zniszczenia spowodowane poarem przedstawiono na rycinach 70
i 71.
Po poarze do dnia 22 maja 2009 r. organy Pastwowej Stray Poarnej, wsplnie z organami
nadzoru budowlanego, przeprowadziy cznie 2104 kontrole w obiektach socjalnych, w tym
314 w budynkach zamieszkania zbiorowego (przeksztaconych na budynki mieszkalne wielorodzinne) oraz 1739 w budynkach mieszkalnych socjalnych. Ponadto w Radomiu i Warszawie
(woj. mazowieckie) czynnociami kontrolnymi objto domy pomocy spoecznej, obiekty MONAR-u oraz hotele pracownicze. Skontrolowano 76 obiektw tego typu.
W wyniku powyszych przedsiwzi dokonano oceny stanu ochrony przeciwpoarowej 2389
obiektw, przy czym w 1698 obiektach stwierdzono nieprawidowoci dotyczce w szczeglnoci:
instalacji uytkowych 1482 obiekty,
stanu drg ewakuacyjnych (dronoci, skadowania materiaw palnych) 907 obiektw,
ewakuacji (uwarunkowania techniczno-budowlane mogce spowodowa zagroenie ycia ludzi) 575 obiektw,
instrukcji postpowania na wypadek poaru wraz z wykazem telefonw alarmowych

519 obiektw instalacji wodocigowych i zaopatrzenia w wod 215 obiektw,
ganic 122 obiekty,
drg poarowych 56 obiektw.
W celu wyegzekwowania usunicia stwierdzonych nieprawidowoci podjto nastpujce czynnoci administracyjne:
wydanie decyzji w sprawie usunicia uchybie 1469,
wydanie decyzji w zakresie wstrzymania robt i zakazu eksploatacji 99,
wszczcie postpowania egzekucyjnego 16,
skierowanie wnioskw do prokuratury 19,
skierowanie wnioskw do sdw rejonowych 18,
skierowanie wystpie do innych organw 514.
Powysze dziaania umoliwiy dokonanie oceny stanu ochrony przeciwpoarowej w ww. obiektach na poziomie niezadowalajcym. Na ocen miaa wpyw rednia liczba uchybie na obiekt,
ktr oszacowano na poziomie 2,03, jak rwnie ich rodzaj (niezapewnione warunki bezpiecznej ewakuacji, zy stan instalacji uytkowej). cznie wydano 127 decyzji administracyjnych
w zakresie zakazu eksploatacji obiektw lub ich czci. Zarwno liczba stwierdzonych nieprawidowoci, jak i ich rodzaj wskazay jednoznacznie na potrzeb objcia tego rodzaju obiektw
systematycznym nadzorem prewencyjnym. Skutki poaru przedstawiono w tabeli nr 11.

LUDZIE
ofiary miertelne
osoby ranne
OBIEKT
parametry obiektu
PARAMETRY POARU
powierzchnia poaru
kubatura poaru
siy i rodki PSP
siy i rodki OSP
DZIAANIA
RATOWNICZE
siy i rodki WOP

siy i rodki sub
wspdziaajcych
straty bezporednie
STRATY
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA
RATOWNICZYCH
PRZYCZYNA
23
20
20
obiekt
trzykondygnacyjny:
dugo: 39,9 m,
szeroko: 12,1 m,
wysoko: 9,3 m
483 m2
4487,2 m3
22 ratownikw, 11
pojazdw poarniczych
90 ratownikw, 17
pojazdw poarniczych
12 ratownikw, 2 pojazdy
67 osb, 21 pojazdw
20 godzin 28 minut
1300 tys. z
czny koszt
79 191 z
procesowy
nieustalona
zwarcie w instalacji
elektrycznej
Ryc. 66. Widok poaru od strony placu wewntrznego (godz. 1.36)

rdo: Analiza KG PSP archiwum KG PSP.
Ryc. 67. Widok poaru od strony placu wewntrznego (godz. 1.36)

Ryc. 68. Widok poaru od strony drogi (godz. 1.30)

Ryc. 69. Widok poaru od strony drogi (godz. 1.36)

Ryc. 70. Widok zniszcze spowodowanych poarem

Ryc. 71. Widok zniszcze spowodowanych poarem

2.12. Instalacja przesyowa gazu w Jankowie Przygodzkim (2013)

W dniu 14 listopada 2013 r. ok. godz. 13.30 doszo do poaru gazu na instalacji przesyowej
w miejscowoci Jankw Przygodzki (woj. wielkopolskie). W wyniku zdarzenia 2 osoby poniosy
mier, a 15 udzielono pomocy medycznej.
Wacicielem gazocigu, w strefie ktrego doszo do poaru, jest Skarb Pastwa, natomiast zarzdc Operator Gazocigw Przesyowych GAZ-SYSTEM S.A. z siedzib w Warszawie. Miejsce
zdarzenia swoim obszarem podlega pod oddzia operatora w Poznaniu. Podstawowym zadaniem operatora gazocigu GAZ-SYSTEM S.A. jest dostarczenie gazu do sieci dystrybucyjnych oraz
do odbiorcw kocowych, podczonych do systemu przesyowego paliw gazowych, na terenie
caego kraju.
Zdarzenie miao miejsce na terenie osiedla domkw jednorodzinnych w Jankowie Przygodzkim
liczcym ok. 1700 mieszkacw. Na tym terenie znajdoway si instalacje elektroenergetyczne,
gazowe oraz wodne stanowice infrastruktur komunaln.
Lokalizacj miejsca zdarzenia i przebieg sieci gazowych pokazano na rycinach 72-75.
Z powodu bardzo wysokiej temperatury oraz intensywnoci palenia gazu podczas poaru gazocigu doszo do szybkiego zapalenia pobliskich zabudowa (budynkw mieszkalnych
i gospodarczych).
Ryc. 72. Miejsce zdarzenia na tle sieci przesyowej

rdo: Strona internetowa GAZ-System S.A.
Gazocig, ktry uleg awarii uytkowany by od 1977 r. Posiada rednic nominaln 500 mm
(DN 500), a gaz przesyany by pod cinieniem maksymalnym 5,4 MPa. Awaria powstaa w rejonie budowy nowego gazocigu Gustorzyn-Odolanw, ktry nie by oddany do eksploatacji i nie
by nagazowany. Prace budowlane zwizane byy z wymian uytkowanego gazocigu o rednicy 500 mm na gazocig o rednicy 700 mm.
Wzdu ul. Ostrowskiej zlokalizowane byy na sieci wodocigowej hydranty nadziemne.
W niewielkiej odlegoci od miejsca poaru znajdoway si take naturalne akweny:
zbiornik wodny Grecznik, w odlegoci ok. 4,6 km od miejscowoci Przygodzice,
zbiornik wodny, tzw. glinianka, w odlegoci ok. 800 m przy drodze krajowej nr 25,
zbiornik naturalny w odlegoci ok. 10,6 km w miejscowoci Antonin.

ul. Ostrowska 57
ul. Ostrowska 57 b
ul. Ostrowska 57 a
ul. Ostrowska 60a
ul. Ostrowska 60b
ul. Ostrowska 56
ul. Ostrowska 56 a
ul. Ostrowska 58
ul. Ostrowska
58b w budowie

rdo: Analiza zdarzenia, KW PSP Pozna.
ul. Ostrowska 58 c
w budowie
Zauwaenie zdarzenia i dysponowanie si oraz rodkw

Poar zosta zauwaony w dniu 14 listopada 2013 r. o godz. 13.32 przez osob postronn mieszkajc w pobliu zdarzenia. W zgoszeniu zdarzenia do stray poarnej osoba ta podaa, e
prawdopodobnie wystpi poar cza gazu na ulicy, widoczne s pomienie i dym nad budynkami.
Gwatownie wydobywajcy si z gazocigu gaz pod cinieniem 5 MPa powodowa wytworzenie
dwiku syszalnego w znacznej odlegoci od miejsca rozszczelnienia. Pomienie sigay na wysoko 30-40 m i byy widoczne w promieniu ok. 2,5 km.
Zdarzenie zostao zgoszone do stanowiska kierowania komendanta powiatowego Pastwowej
Stray Poarnej (SK KP PSP) w Ostrowie Wielkopolskim o godz. 13.33. Dyurny, przyjmujc
zgoszenia, ustali lokalizacj geograficzn zdarzenia oraz rodzaj poaru. Z uwagi na charakter
zdarzenia do godz. 14 wpyno 15 pocze na numer alarmowy 998 dotyczcych ww. poaru.
Dyurny zadysponowa 4 zastpy ganicze z 16 ratownikami, w tym dwa z PSP. Do godz. 14 zadysponowano cznie 17 samochodw ratowniczo-ganiczych z PSP i OSP oraz 3 samochody
operacyjne. Z uwagi na specyfik i rozmiar zdarzenia SK KP PSP zostao wzmocnione przez
3 funkcjonariuszy systemu codziennego, do stanowiska natychmiast uda si zastpca komendanta powiatowego, a dowdca i zastpca dowdcy JRG PSP zostali zadysponowani na miejsce
poaru. Zaalarmowano te funkcjonariuszy penicych dyury domowe.


Dziaania ratownicze
W zwizku z wystpujcym zagroeniem mieszkacy z pobliskich zabudowa, pracownicy budujcy domki jednorodzinne oraz pracownicy firmy wykonujcej prace przy gazocigu samoistnie ewakuowali si poza stref zagroenia.
Po przybyciu o godz. 13.42 na miejsce zdarzenia 2 zastpw ratowniczo-ganiczych z JRG PSP
Ostrw Wlkp. (9 ratownikw) i przeprowadzeniu rozpoznania pierwszy kierujcy dziaaniami
ratowniczymi (KDR) d-ca zmiany zada zadysponowania przez SK KP PSP dodatkowych si.
Poarem objty by gazocig oraz budynki znajdujce si w ssiedztwie ok. 6 budynkw
mieszkalnych z widocznymi oznakami poaru (ogie, wydobywajcy si dym). KDR nie mia
moliwoci rozpoznania sytuacji od strony zachodniej, gdy zastpy dotary do miejsca poaru
z przeciwlegego kierunku od strony wschodniej. Rozkaza podanie prdw wody w obronie
na budynki nr 60a oraz 55, a take przeszukanie budynkw 57a i 60b (ryc. 76).
W zwizku z bardzo intensywnym promieniowaniem cieplnym kierowca przemieci samochd
poarniczy o ok. 50 m, natomiast 2 straakw zaoyo ubrania aroochronne. Pomimo tego nie
mogli oni doj do miejsca zdarzenia na odlego mniejsz ni 100-150 m ze wzgldu na intensywne promieniowanie cieplne. O godz. 13.45 z zagroonych budynkw ewakuowano 1 osob,
ktr przekazano zespoowi PRM. Natomiast o godz. 13.46 na miejsce zdarzenia przybyy 2 zastpy z OSP, ktre otrzymay zadanie przeszukania budynkw nr 60a oraz 55 oraz podanie prdw ganiczych w obronie budynkw nr 57a i 60. KDR poleci SK KP PSP ustalenie waciciela/zarzdcy gazocigu w celu wykonania odcicia zasilania do gazocigu.
Ryc. 76. Poar w Jankowie Przygodzkim sytuacja na godz. 14.20

O godz. 13.54 kierowanie dziaaniami ratowniczymi przej przybyy na miejsce zdarzenia d-ca
JRG PSP Ostrw Wlkp., ktry poleci wyczenie zasilania energetycznego do miejscowoci. PoleStrona 470 z 1042 / Powrt do spisu treci
ci rwnie ratownikom zdjcie ubra aroochronnych z powodu niskiego komfortu pracy. Na

miejscu zdarzenia w tym czasie znajdowao si 7 zastpw wyposaonych w samochody ratowniczo-ganicze. KDR poinformowa SK KP (godz. 14), e pomienie sigaj 10-15 m, bezporednio w obrbie zdarzenia s prawdopodobnie 2 osoby poszkodowane, a wysoka temperatura
uniemoliwia podejcie do nich.
O godz. 14.07 dyurny SK KP PSP w Ostrowie Wlkp. powiadomi operatora przesyu gazu GAZSYSTEM o pilnej potrzebie interwencji na gazocigu. Dyurny stanowiska kierowania komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej (SK KW PSP) zadysponowa cikie samochody ratowniczo-ganicze (zastpy GCBA oraz GCBM) z powiatw ssiadujcych z powiatem
ostrowskim (wycznie z terenu woj. wielkopolskiego).
O godz. 14.20 z-ca komendanta powiatowego PSP w Ostrowie Wlkp. przej kierowanie dziaaniami ratowniczymi i podzieli teren akcji na 2 odcinki bojowe. W tym czasie na miejscu pracowao 16 zastpw ratowniczo-ganiczych. Po 7 minutach bdcy na miejscu zdarzenia z-ca d-cy
JRG PSP poinformowa, e w wyniku promieniowania cieplnego poar przenis si na nastpne
budynki. Z uwagi na potrzeb zapewnienia duej iloci si ok. godz. 14.30 na polecenie stanowiska kierowania komendanta gwnego Pastwowej Stray Poarnej (SK KG PSP), na terenie KP
PSP Milicz, uformowany zosta odwd taktyczny skadajcy si z 2 plutonw ganiczych wojewdztwa dolnolskiego. W tym czasie prowadzone byy przez firm GAZ-SYSTEM prace nad
przeczeniem zasilania nitki przesyowej oraz podniesione zostao cinienie w sieci hydrantowej. Po przybyciu na miejsce zdarzenia komendanta powiatowego zorganizowano punkt czerpania wody na Greczniku i przy remizie OSP Przygodzice.
O godz. 14.58, gdy na miejscu zdarzenia byy 34 zastpy ratowniczo-ganicze, KDR zameldowa
o zmniejszeniu intensywnoci palenia gazu, a o godz.15.18 przekaza informacj o znalezieniu
fragmentw ciaa pierwszej osoby poszkodowanej w poarze, natomiast po kilku minutach
drugiej.
Z powodu wysokiej temperatury uszkodzeniu ulegay przycza gazu do budynkw, powodujc
powstawanie nowych poarw. W momencie przyjazdu na miejsce zdarzenia z-cy komendanta
wojewdzkiego PSP w Poznaniu w akcji ratowniczej brao udzia ju 48 zastpw ratowniczoganiczych, tworzone byy dodatkowe punkty czerpania wody i utworzono sztab.
O godz. 16.35 na miejsce zdarzenia przyby komendant gwny PSP, ktry przej kierowanie
dziaaniami ratowniczymi. Okoo godz. 18 wysoko pomieni zmniejszya si do wysokoci poziomu wykopu i poar zosta zlokalizowany. Kierowanie dziaaniami przej z powrotem z-ca
KW PSP. O godz. 19.15 sztab przedoy wypracowan koncepcj taktyki ugaszenia poaru i zaczopowania wycieku (ryc. 77).
O godz. 22.45 ogie wydobywajcy si z jednego koca zerwanego gazocigu zanikn z uwagi
na cakowite wypalenie si gazu ziemnego. Nastpnego dnia o godz. 8.15 rura zostaa zaczopowana i zagroenie zostao zlikwidowane.
Ryc. 77. Schemat luzy ograniczajcej przepyw gazu

Dziaania zakoczono o godz. 10.20. Ostatni podmiot KSRG wrci do bazy o godz. 18.24 dnia 15
listopada 2013 r. Sytuacj na miejscu zdarzenia oraz jego skutki przedstawiono na rycinach 7880.
Podczas zdarzenia 2 osoby poniosy mier, 13 udzielono pomocy medycznej, a 160 osb z 45
posesji zostao ewakuowanych. Przeprowadzono te ewakuacj mienia i zwierzt.
W wyniku awarii spaleniu ulego cznie ok. 900 tys. m3 gazu, 14 budynkw zostao uszkodzonych, w tym 10 mieszkalnych. Uszkodzenia 5 budynkw byy tak due, e kwalifikoway si one
do rozbirki. Ponadto uszkodzeniu ulegy: gminna droga asfaltowa wraz z infrastruktur, infrastruktura sieci energetycznej, infrastruktura wodna, infrastruktura gazowa oraz 13 pojazdw.
W dziaaniach uczestniczyo cznie ok. 36 zastpw w liczbie 111 straakw PSP, 30 zastpw
w liczbie 151 ratownikw OSP z KSRG, 20 pojazdw w liczbie 155 funkcjonariuszy policji,
7 pojazdw w liczbie 19 ratownikw PRM. czny czas interwencji wynis 28 godzin i 51 minut.
Za przypuszczaln przyczyn zagroenia wstpnie uznano rozszczelnienie gazocigu i zapon
gazu. Skutki poaru przedstawiono w tabeli nr 12.

ofiary miertelne
osoby ranne
parametry obiektu
powierzchnia poaru
kubatura poaru
LUDZIE
OBIEKT
PARAMETRY POARU
2
13
7
DN 500, 5.4 MPa
35 tys. m2
6 tys. m3
111 ratownikw, 36
pojazdw poarniczych
151 ratownikw, 30
pojazdw ratowniczych
siy i rodki PSP

DZIAANIA RATOWNICZE
siy i rodki OSP

siy i rodki sub
wspdziaajcych
STRATY
straty bezporednie
SZACUNKOWY KOSZT
DZIAA
RATOWNICZYCH
czny koszt
PRZYCZYNA
procesowy
204 osoby, 44 pojazdy

28 godzin 51 minut
Brak danych wstpny
szacunek PSP 5000 tys. z
140 637 z
niezachowanie zasad
bezpieczestwa podczas
prac na gazocigu
nieprawidowo skadowana
ziemia podczas prac
wykopkowych i wadliwy
spaw
Ryc. 78. Widok zniszcze spowodowanych przez poar



3. WYBRANE POARY W LICZBACH

W tabelach 13-16 zebrano z lat 2010-2013 i przedstawiono wykaz poarw charakterystycznych ze wzgldu na powierzchni i kubatur, wielko powstaych strat oraz liczb osb poszkodowanych. Podano dokadne daty powstania tych poarw, wielko zaangaowanych si
i rodkw, liczb osb poszkodowanych oraz prawdopodobn przyczyn ich wystpienia.
Zebrane z ostatnich 4 lat zestawienia ukazuj w liczbach zakres zaangaowania si i rodkw
ratowniczych przy wybranych na og duych i bardzo duych akcjach ratowniczoganiczych. Analizujc tylko liczby ukazujce zarwno liczb ratownikw oraz podstawowego
sprztu uytego w dziaaniach, jak rwnie osb i sprztu spoza systemu ratowniczego, mona
zorientowa si, e tego typu dziaania s nie tylko trudne do zorganizowania w sensie taktycznym i logistycznym, ale rwnie s niezwykle kosztowne.
Przy braku metodyki szacowania rzeczywistych kosztw, jakie ponosz pastwo i gospodarka
narodowa w zwizku z szeroko pojmowan ochron przeciwpoarow, utrzymaniem systemu
ratowniczego (w tym rwnie w zwizku z prowadzonymi dziaaniami ratowniczo-ganiczymi),
takie zestawienia mog pomc osobom niezwizanym na co dzie z ratownictwem w zrozumieniu, jak wielkiego wysiku wymaga jego utrzymanie i z jakimi kosztami to si wie.
Oczywicie to tylko wycinek kosztw poarowych. Inne, ktre zostay w wybranych zakresach
przedstawione w rozdziaach Czerwonej ksigi poarw, to koszty ponoszone przez poszkodowanych z tytuu utraty mienia i jego restytucji, koszty spoeczne osb, ktre utraciy materialne
podstawy bytowania, koszty leczenia osb rannych, koszty utraty aktywnych czonkw spoeczestwa, koszty ponoszone przez ubezpieczycieli czy wreszcie koszty zwizane z interwencj
finansow pastwa w przypadkach poarw w obiektach wanych dla gospodarki narodowej
czy te dla spoecznoci lokalnych.
Mona tu wymienia jeszcze wiele innych, rwnie wanych, skadnikw strat, jakie kadego dnia
przynosz poary. Do podejmowania skutecznych i efektywnych dziaa ze strony osb odpowiedzialnych za stan bezpieczestwa pastwa oraz zarzdzajcych bezpieczestwem poarowym niezwykle istotna jest znajomo penych kosztw, jakich przysparzaj poary spoeczestwu i gospodarce narodowej. Brak penej wiedzy w tym zakresie skutkuje najczciej marginalizowaniem spraw zwizanych z ochron przeciwpoarow i odsuwaniem na dalszy plan strategicznych przedsiwzi zwizanych z jej usprawnianiem.
Poniej w formie tabelarycznej przedstawiono syntetyczny zbir informacji o wybranych, charakterystycznych poarach.
W omawianym okresie odnotowano 617 708 poarw, co daje rednio ok. 150 tys. tego typu
zdarze rocznie w ostatnich latach!
OBIEKT
POWIERZCHNIA [m2]
KUBATURA [m3]
STRATY OGEM [tys. z]
PRZYP. PRZYCZYNA
JRG_S
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
1.
10/08/19
Dolnolskie
widnica
Hala
produkcyjna
1302
3906
8000
2.
10/10/08
Dolnolskie
Szczytnica
Hala
produkcyjna zniczy
1200
6300
3000
3.
10/12/29
Dolnolskie
Jelenia Gra
Hurtownia
fajerwerkw
1800
18 000
600
13 31
32
2
10
0
0
0
0
8
2
2
2
0
0
2
0
12 23 10 44
7
36
0
0
1
4
3
3
0
8
0
0
0
0
21 54
3
14
0
0
1
1
5
2
2
44
6
0
0
4
6
24
RANNI_RATOW
RANNI_INNE
MIERTELNE_INNE
STRAZ_MIEJ_LUDZ
POLICJA_LUDZ
POGOT_GAZ_LUDZ
POGOT_ENERG_LUDZ
POGOT_RAT_LUDZ
INNE_LUDZ
INNE_S
ZSP_LUDZ
ZSP_S
OSP_LUDZ
OSP_S
OSPK_LUDZ
OSPK_S
JRG_RAT
MIEJSCOWO
Nieustalone
WOJEWDZTWO
Nieustalone
DATA
Nieustalone
Lp.
Tabela 13. Wybrane poary charakterystyczne w roku 2010
6000
60 000
1000
Budynek
produkcyjny
wytwrnia
mebli, budynek
szwalni
2000
0
3500
d
Budynek
magazynowy,
murowany,
jednokondygnacyjny
1200
8400
1200
dzkie
Hale
produkcyjne
i magazynowe
15000
150 000
25 000
dzkie
Tomaszw
Mazowiecki
Magazyn i Hala
produkcyjnomagazynowa
Zakadu Formaplan
Polska Sp. z o.o.
2180
17 440
6000
Nieustalone
Hala zakadu
MSU SA
Janikowo
dzkie
10/06/29
8.
24
1
6
0
0
0
0
4
2
0
2
0
0
0
1
Podpalenia
Grudzidz
Kujawskopomorskie
10/03/10
7.
5
12 25
5
22
2
8
0
0
0
0
2
2
0
2
0
0
0
0
Nieostrono
osb dorosych
(NOD)
Kujawskopomorskie
10/09/15
6.
16
19 59
0
0
0
0
0
0
0
0
6
3
0
4
3
0
0
1
Wady rodkw
transportu
10/03/25
5.
8
38 109 2
12
3
13
0
0
0
0
8
2
2 168 11
0
3
2
Wady urzdze instalacji elektr.
4.
10/07/18
11 25 12 59
2
8
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
7
0
10/08/15
dzkie
Rossocha
Kurnik
1056
4224
2500
Wady urzdze
i instalacji
elektr.
10.
10/07/19
Mazowiecka
Czaplinek
Hala
magazynowa
1200
14 000
3000
11.
10/04/30
Podlaskie
Biaowiea
Kompleks
hotelowy
Dwr
Soplicowo
2507
11 000
28 000
12.
10/11/08
Podlaskie
Biaystok
Wykolejone
2 skady
pocigw
towarowych
i budynek nastawni PKP
5000
10 000
18 000
Poary jako nastpstwo innych miejscowych zagroe
13.
lskie
Koniecpol
12 374
1300
19
4
20
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
Nieustalone
10 31 16 70
2
10
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
0
Nieustalone
Nieustalone
2116
Koniecpol.
Zak. Pyt Pilniowych
magazyn
9.
10/03/31
20 65 25 111 4
11
0
0
0
0
4
4
0
10
0
0
0
1
94 293 7
42
0
0
2
3
0
0
16
4
0
30 10
0
2
1
17 34
52
7
44
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
4
9
4
Hala powok
cynkowych
i stopowych TC-6
1050
8400
2807
Wady urzdze
i instalacji elektr.
OLSZTYN
Magazyn
AGD
594
6534
5150
Wielkopolskie
Jeziorki
Budynek myna
zboowego
1000
12 000
1800
10/03/25
Wielkopolskie
Smolina
Kurnik na
fermie drobiu
2400
12 000
2500
18.
Wielkopolskie
Nowy Tomyl
Budynek
produkcyjnoadministracyjny
Atlas Meble Kuchenne Sp. z o.o.
1200
3600
6000
0
0
0
0
0
2
0
5
0
0
0
0
Nieustalone
Pietrzaki
Warmiskomazurskie
10/01/22
17.
21
22 47 16 76
3
21
1
2
0
0
3
2
2
23 14
0
0
0
Nieustalone
lskie
10/02/27
16.
3
9
34
8
42
6
30
0
0
0
0
3
2
0
2
0
0
0
0
Wady urzdz.
ogrz.
na paliwo gaz.
10/11/01
15.
34
2
4
2
12
4
24
1
3
0
0
0
0
0
8
0
0
0
0
Nieustalone
14.
10/04/02
7
18
8
42
3
16
0
0
0
0
3
0
0
4
0
0
0
1
12 33
7
Nieustalone
1500
5700
1625
Budynek
kurnika
Jankw
Przygodzki
Wielkopolskie
19.
10/09/24
13
16
20
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z SWD-ST wygenerowanych przez R. Mazura (KG PSP).
JRG_S
28
12
62
5
28
0
0
0
0
0
0
2
2
6
0
0
0
18
85
5
24
0
0
0
0
0
0
3
8
4
0
6
0
0
0
7
18
2
10
5
25
0
0
0
0
0
0
2
0
8
0
0
0
RANNI_RATOW
RANNI_INNE
MIERTELNE_INNE
STRAZ_MIEJ_LUDZ
POLICJA_LUDZ
POGOT_GAZ_LUDZ
POGOT_ENERG_LUDZ
POGOT_RAT_LUDZ
INNE_LUDZ
INNE_S
ZSP_LUDZ
ZSP_S
OSP_LUDZ
OSP_S
OSPK_LUDZ
OSPK_S
JRG_RAT
PRZYP. PRZYCZYNA
Nieustalone
1200
12
Podpalenie
Kompleks
budynkw
warsztatowomagazynowych
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Podpalenie
Hala
Sikorz
Kompleks
restauracyjnohotelowy
Wrocaw
Kujawskopomorskie
9000
Sycw
Dolnolskie
11/09/19
10 000
Dolnolskie
11/05/01
3.
7
6000
11/03/06
2.
KUBATURA [m3]
1.
6
74 774
OBIEKT
8400
MIEJSCOWO
POWIERZCHNIA [m2]
WOJEWDZTWO
1730
DATA
7142
Lp.
Chodnie
wentylatorowe
1320
15 840
9000
Rozlewnia
Rozpuszczalnikw SENOL
Sp. z o.o.
3000
4500
5000
dzkie
witniki
Budynek
murowany,
dach drewniany kryty eternitem
1200
6000
2000
Nieostrono
osb dorosych
(NOD)
11/03/06
Maopolskie
Alwernia
Klasztor
i koci pw.
Stygmatw w.
Franciszka
z Asyu
1658
0
5000
8.
Mazowieckie
Wlka
Kosowska
Hala
magazynowa
z czci administracyjn
16 000
128 000
60 000
Nieustalone
Wocawek
dzkie
11/10/15
7.
0
0
0
9
26
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Podpalenie
Kujawskopomorskie
11/06/06
6.
0
44 126
7
30
5
26
0
0
1
3
2
6
2
2
6
4
0
1
7
4
20
0
0
0
0
1
2
0
0
0
0
0
0
0
0
Nieustalone
11/10/03
5.
3
79 287 24 115
8
31
2
2
0
0
0
0
6
0
25
0
0
0
Nieustalone
4.
11/05/10
60 144 70 346 23 121 0

0
0
0
2
6
2
4
20
0
0
0
17
Poar hali
produkcyjnomagazynowej
4900
44 000
8000
Nieustalone
Wiktorw
Hala
GOLDFOAM
sp. z o.o.
2000
10 000
15 000
Pomorskie
eba
Budynek
rozrywkowoturystyczny
Grd Wiktorii
1450
7250
800
11/01/01
lskie
Zabrze
Restauracja
Klasyka
750
9000
2000
13.
lskie
Myszkw
Zakad
przerobu
odpadw
przemysowych
3000
30 000
6000
0
0
0
0
4
12
3
3
67
6
0
3
Wady urzdze
mechanicznych
Legionowo
Mazowieckie
11/07/05
12.
11
12
37
14
72
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
4
0
0
0
Nieustalone
Mazowieckie
11/11/16
11.
2
4
6
8
44
1
4
0
0
0
0
2
6
2
0
6
0
0
0
Nieustalone
11/10/05
10.
51 124 30 138
13
40
0
0
0
0
0
0
1
2
1
3
0
2
10
4
0
0
Nieustalone
9.
11/08/04
37 103 12
66
8
44
0
0
0
0
1
4
3
0
8
0
0
0
Chodnia
650
6500
3100
Gracuch
Zakad
drzewny hala
produkcyjna
wraz z budynkiem socjalnym
2400
12 000
14 000
Nieostrono
osb dorosych
(NOD)
Wielkopolskie
Pozna
Internat
wojskowy
z bufetem
1200
3840
2500
11/02/01
Wielkopolskie
Ostrw
Wielkopolski
Hala
sortownicza
odpadw
komunalnych
924
6468
2000
18.
Wielkopolskie
Wsowo
Paac Wsowo
Hotel
1064
3724
15 000
Podpalenie
CzerwionkaLeszczyny
witokrzyskie
11/01/06
17.
5
26
0
0
0
0
1
3
2
0
10
0
0
0
12
51
5
30
9
44
0
0
0
0
0
0
2
0
2
0
0
0
Nieustalone
lskie
11/11/09
16.
66
10
17
4
18
4
15
0
0
0
0
1
3
0
0
0
0
0
0
Nieustalone
11/11/05
15.
62 279 12
8
26
4
17
2
12
0
0
0
0
0
0
2
0
10
8
0
0
Nieustalone
14.
11/02/19
17
53
17
85
10
58
0
0
0
0
1
3
0
0
12
0
0
1
Hurtownia
1605
6000
3120
Pozna
Hale
magazynowe
1800
10 800
2000
Wielkopolskie
Komin Wlkp.
Magazyn
tworzyw
sztucznych
2268
13 608
5000
11/05/28
Wielkopolskie
Leszno
Pawilon
handlowy
NOMI
1050
5250
3500
23.
Wielkopolskie
Lipno
Budynek
produkcyjny
w budowie
1200
7000
2500
Wady urzdze
i instalacji elektrycznych
Nieustalone
Wrzenia
Wielkopolskie
11/04/12
22.
7
40
2
9
0
0
0
0
0
0
2
0
4
0
0
0
Nieustalone
Wielkopolskie
11/03/31
21.
11
18
37
7
32
1
4
0
0
2
6
1
4
2
0
15
0
0
0
Nieustalone
11/03/13
20.
4
8
27
11
55
3
16
0
0
0
0
1
3
2
0
4
0
0
0
Nieustalone
19.
11/08/22
10
26
12
60
0
0
0
0
0
0
1
4
4
4
10
0
0
0
5
9
6
30
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
7
0
0
0
Nieustalone
2088
1150
Nieustalone
Budynek
magazynowy
firmy 2x3
sp. akcyjna
Stodoa,
pomieszczenia
gospodarcze,
poddasze
domu
6000
Krzcin
Nowe esko
800
Zachodniopomorskie
Zachodniopomorskie
20 880
11/03/12
25.
24.
11/11/22
20
28
18
11
10
19
12
MIEJSCOWO
OBIEKT
POWIERZCHNIA [m2]
KUBATURA [m3]
PRZYP. PRZYCZYNA
JRG_S
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
1.
12/04/19
Dolnolskie
Michakowa
Stolarnia
1400
8400
3500
2.
12/05/19
Dolnolskie
arw
Zakad SILESIA
1500
12 000
115
3.
12/07/08
Dolnolskie
Luba
Zakad
Produkcyjny
IMKA sp. z o.o.
20 000
114 000
70 000
Nieustalone
RANNI_RATOW
RANNI_INNE
MIERTELNE_INNE
STRAZ_MIEJ_LUDZ
POLICJA_LUDZ
POGOT_GAZ_LUDZ
POGOT_ENERG_LUDZ
POGOT_RAT_LUDZ
INNE_LUDZ
INNE_S
ZSP_LUDZ
ZSP_S
OSP_LUDZ
OSP_S
OSPK_LUDZ
OSPK_S
JRG_RAT
WOJEWDZTWO
Inne przyczyny
DATA
5
12
2
12
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
2
0
0
Podpalenie
Lp.
9
20
4
23
2
11
0
0
0
0
0
0
9
1
0
14
0
0
111 331 25 131 8

50
0
0
0
0
0
0
6
2
2
15
0
4
Lubuskie
Skwierzyna
Hala
magazynowoprodukcyjna
2000
12 000
5200
Nieustalone
12/04/10
dzkie
Malanw
Zakad
produkcyjny
2000
0
3000
6.
12/01/15
Maopolskie
m. Gorlice
Cynkownia
galwaniczna
STESER
1084
6500
4000
7.
12/06/21
Mazowieckie
Ciechanw
Hala cynkowni
6863
109 808
20 000
Wady urzdze
8.
Mazowieckie
Wlka
Kosowska
Centrum
handlowe
2475
14 850
10 000
Nieustalone
8
48
17
0
0
0
0
0
0
0
0
0
5
0
0
NOD przy prowadzeniu prac

poarowo niebezpiecznych
12/01/22
5.
15
11 19
5
25 11 64
0
0
0
0
0
0
0
2
0
4
0
0
Wady urzdze
elektrycznych
4.
12/08/26
13 38
5
27
8
43
0
0
0
0
0
0
0
0
2
5
0
0
7
6
20
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
2
2
0
0
27 82 19 96
2
12
0
0
0
0
0
0
3
2
0
30
0
0
20
9000
70 000
37 000
Poar hali
magazynowej
17 500
14 000
3000
Jaso
Hala
produkcyjna
4212
50 544
4000
Pomorskie
Gdask
Hala
produkcyjna
6-B
6150
55 350
99 999,9
lskie
Ruda lska
Most
przenonikowy
1800
5250
3200
Nieustalone
Hala
produkcyjna
KdzierzynKole
Podkarpackie
12/01/19
13.
7
24
0
0
0
0
0
0
5
2
0
14
2
0
Podpalenie
ochw
Opolskie
12/08/13
12.
39
11 23
5
23
3
12
0
0
0
0
1
2
0
0
0
2
0
0
Nieustalone
Mazowieckie
12/11/22
11.
8
19 30 11 64 19 83
0
0
0
0
0
0
3
0
0
12
3
0
Nieustalone
12/09/05
10.
22 49
18 53
0
0
0
0
6 18
0
0
0
0
2
0
0
23
0
0

poarowo niebezpiecznie
9.
12/02/18
27 86
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
2
2
30
0
0
Kodawa
Mynownia P-2
w Kopalni Soli
1800
3772
5000
poarowo niebezpiecznych
Wielkopolskie
Wgrowiec
Market budowlany BRICOMARSHE

1800
12 600
7000
Nieustalone
12/11/03
Wielkopolskie
migiel
Hala
7000
35 000
76000
17.
12/11/18
Wielkopolskie
Wyrzysk
Hala
2500
7500
5000
18.
Zachodniopomorskie
Osinw Dolny
Targowisko
poar
4896
30 236
6400
0
0
0
1
6
0
0
2
0
0
8
0
2
10 34 12 66
1
6
0
0
0
0
0
0
0
2
6
10
2
0
8
26 11 56
3
14
0
0
0
0
0
0
4
2
2
12
2
0
Nieustalone
Wielkopolskie
12/10/29
16.
0
5
12
9
48
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
4
0
0
Nieustalone
12/09/07
15.
39
Wady urzdze
14.
12/11/04
9
19
9
49 10 56
0
0
0
0 23 107 0
2
0
20
0
0
5
13
8
OBIEKT
POWIERZCHNIA [m2]
KUBATURA [m3]
PRZYP. PRZYCZYNA
JRG_S
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
1.
13/01/01
Warmiskomazurskie
Kozowo
Magazyn
wyrobw
gotowych,
magazyn pianki oraz tkanin,
szwalnia
1575
8908
3000
2.
13/01/02
Mazowieckie
Pock
Budynek
biurowohandlowomagazynowy
1500
12 750
7000
3.
13/01/24
Mazowieckie
Pock
Hala
8000
33 800
50 000
RANNI_RATOW
RANNI_INNE
MIERTELNE_INNE
STRAZ_MIEJ_LUDZ
POLICJA_LUDZ
POGOT_GAZ_LUDZ
POGOT_ENERG_LUDZ
POGOT_RAT_LUDZ
INNE_LUDZ
INNE_S
ZSP_LUDZ
ZSP_S
OSP_LUDZ
OSP_S
OSPK_LUDZ
OSPK_S
JRG_RAT
MIEJSCOWO
Nieustalone
WOJEWDZTWO
7
18
5
27
1
6
0
0
0
0
0
0
0
4
0
0
0
0
Nieustalone
DATA
10 24
4
20
1
5
0
0
2
4
4
2
0
7
0
0
0
0
Nieustalone
Lp.
26 63
5
20
0
0
0
0
0
0
8
2
0
13 11 0
1
1
dzkie
GakwekKolonia
Budynek
produkcyjnomagazynowy
1230
7211
3000
Wady urzdze
mechanicznych
13/04/01
dzkie
Okup May
KurnikGospodarstwo
rolne ferma
drobiu
3000
12 000
2300
Wady urzdze
6.
13/04/19
lskie
Istebna
Zakad obrbki
drewna
3000
12000
5000
7.
13/05/02
Mazowieckie
StawiszynZwalewo
Budynek inwentarski
(kurnik)
994
6958
1500
8.
Pomorskie
Starogard
Gdaski
Myn, budynek
poprodukcyjny,
nieuytkowany
budynek
mieszkalny
TBS
1800
36 000
3000
Nieustalone
4 24 0
0
0
0
3
2
0
4
0
0
0
0
10 17 10 54
4 19 0
0
2
6
2
0
0
4
0
0
0
1
Nieustalone
13/03/14
5.
36
8
23 11 49
4 21 0
0
0
0
0
2
0
5
0
0
0
0
Wady urzdze
4.
13/05/26
5
11
2 11 0
0
0
0
3
2
0
4
0
0
1
0
1
0
0
0
0
2
2
30
5
0
0
2
14 31
7
6
30
14 28 11 51
4
0
EMSUR
600
6000
12 000
Wady procesw technologicznych
redziskie
Budynek
inwentarski,
murowany
(kurnik)
1558
7540
380
Zachodniopomorskie
Modrolas
Stodoa
1650
13 200
85
13/09/04
Warmiskomazurskie
Ostrda
Indyk Mazury
4160
37 440
13 500
13.
Wielkopolskie
Gdki
Budynek
socjalnobiurowy; skad
makulatury
2400
8000
2000
0
0
0
0
3
2
2
2
0
0
0
0
Nieustalone
Jzefw
Podlaskie
13/08/20
12.
6
6
14
6
40
1
6
0
0
0
0
6
2
0
2
0
0
2
0
Nieustalone
Mazowieckie
13/08/16
11.
1
3
8
4
19
2
9
0
0
0
0
2
2
0
2
0
0
2
2
Nieustalone
13/07/10
10.
11 23 17 77
18 32
8
32
4 24 0
0
0
0
0
2
0
4
0
0
0
0
Nieustalone
9.
13/09/06
21 54
8
37
6 28 0
0
1
3
6
2
2
8
2
0
1
0
Zelw
Zakady ELKO
2500
20 000
60
Podpalenie
Mazowieckie
Trbki
Poar sterty
somy
w belach
1600
5600
60
13/10/17
Zachodniopomorskie
Przemysaw
Zakad
Przetwrstwa
Somy
1500
7500
1500
17.
13/10/26
Wielkopolskie
Gouski
Stg somy
900
6300
60
18.
Wielkopolskie
Jankw
Przygodzki
Rurocig
gazowy,
budynki
mieszkalne
i gospodarcze
35 000
6000
5000
Nieostrono
osb dorosych
(NOD)
niezachowanie
zasad bezp.
0
0
6
2
0
9
0
0
0
2
Nieostrono
osb dorosych
(NOD)
dzkie
13/10/11
16.
0
3
11
7
36
7 60 0
0
0
0
0
0
0
6
0
0
0
0
Nieustalone
13/10/08
15.
31 60 58 152 10 31 0
5
10
1
4
1
3
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
0
Podpalenie
14.
13/11/14
2
10
4
17
2
9
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
36 111 16 73 12 78 0
0
0
0 19 2 19 155 0
2 13 0
Wielkopolskie
Wysoczka
Hala
magazynowa
zakad
meblarski
4000
8000
20 000
witokrzyskie
Radlin
Hala
produkcyjna
WATEX
1075
5125
1500
Nieustalone
13/12/07
20.
34 15 78
5 19 0
10
Podpalenie
19.
13/12/15
16 11 57
2 14 0
Objanienia:
JRG_S liczba samochodw z JRG PSP
JRG_RAT liczba ratownikw z JRG PSP
OSPK_S liczba samochodw z OSP wczonych do KSRG
OSPK_LUDZ liczba ratownikw z OSP wczonych do KSRG
OSP_S liczba samochodw z OSP spoza KSRG
OSP_LUDZ liczba ratownikw z OSP spoza KSRG
ZSP_S liczba samochodw z Zakadowych Stray Poarnych
ZSP_LUDZ liczba ratownikw z Zakadowych Stray Poarnych
INNE_S samochody z podmiotw pozostaych (innych ni wyej wymienione)
INNE_LUDZ liczba osb z podmiotw pozostaych (innych ni wyej wymienione)
RANNI_RATOW ranni ratownicy
4. PODSUMOWANIE
Wielko strat poarowych zaley od wielu czynnikw, ktrych nie sposb wymieni w caoci
w krtkim podsumowaniu rozdziau prezentujcego wybrane skutki poarw. Gwne z nich to
na pewno: charakter obiektu, jego wielko i przeznaczenie oraz czas zauwaenia poaru im
pniejszy, tym poar osiga wiksze rozmiary i tym samym generuje wiksze straty. Z pewnoci na wielko strat poarowych maj wpyw bierne i aktywne systemy zabezpiecze obiektw przed poarami.
Straty poarowe, w tym rwnie zagroenia dla ludzi, mona minimalizowa m.in. poprzez:
rozwj i wdraanie najnowszych osigni wiedzy technicznej w zakresie szeroko pojmowanego bezpieczestwa,
wdraanie nowych technologii,
wprowadzanie nowych norm prawnych, w szczeglnoci uregulowa dot. bezpieczestwa,
doskonalenie techniki i taktyki prowadzonych dziaa ratowniczych,
stosowanie nowoczesnych metod planowania operacyjnego z wykorzystaniem nowoczesnych narzdzi i inwestowanie w realizacj tych przedsiwzi,
prowadzenie procesu analitycznego i wdraanie wnioskw z niego wypywajcych,
szkolenie i doskonalenie zawodowe ratownikw,
propagowanie wiedzy w spoeczestwie z zakresu odpowiedzialnoci za bezpieczestwo

oraz zasad postpowania w przypadku powstania zagroenia.
Wprowadzenie na rynek nowych generacji rodkw ochrony indywidualnej zapewnia nie tylko
popraw komfortu pracy ratownikw, lecz take poprawia poziom ich bezpieczestwa podczas
prowadzonych dziaa ratowniczych. Co umoliwia im podejmowanie dziaa majcych na celu
ratowanie ycia ludzkiego w znacznie bardziej ekstremalnych warunkach, ni to miao miejsce
kilkanacie lat temu, lub takich, ktre wczeniej byy niemoliwe.
Wprowadzenie do sub ratowniczych pojazdw i sprztu o znacznie lepszych parametrach taktyczno-technicznych umoliwia szybsze ugaszenie poaru, a sama akcja ratowniczo-ganicza
staje si bardziej skuteczna i efektywna, co w konsekwencji w znaczny sposb obnia powstae
straty poarowe i popoarowe.
Naley jednak podkreli, e spord wszystkich tych dziaa najwaniejsze s dziaania zapobiegawcze, w tym kontrolne, majce na celu niedopuszczenie do powstania poaru. Porwnanie
kosztw dziaa w obszarze prewencji i potencjalnych kosztw skutkw poarw pozwala na
stwierdzenie, e s one nieporwnywalnie mniejsze. Rozpatrujc ich wielko w kontekcie wartoci ycia ludzkiego s one niewspmierne.
Przedstawienie wybranych poarw, ktre przyniosy szczeglne straty w szeregu aspektw
ycia spoecznego i gospodarczego pastwa, jednoznacznie wskazuje, e walka z poarami trwa
nadal i warunkiem koniecznym dla zapewnienia waciwego poziomu bezpieczestwa jest cige
wzmacnianie i rozwijanie prewencji w rnych wymiarach, w tym w szczeglnoci spoecznym.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Bielicki P., Rafineria nafty Czechowice-Dziedzice [w:] M. Schroeder, Bya taka akcja,
CNBOP-PIB, Jzefw 2012.
Borys B. (red.), Poar hali widowiskowej Stoczni Gdaskiej i jego ofiary przykad masowej
katastrofy, Stowarzyszenie Osb Poparzonych w Hali Stoczni Gdaskiej, Gdask 1999.
Bronisawski W., Poar w szpitalu psychiatrycznym, Przegld Poarniczy 1981, nr 1.
DM., Gone echa tragedii, Przegld Poarniczy 1995, nr 2.
Dworak S., Tajemnica eksplozji w Rotundzie, Nasza Historia 2014, nr 2.
Film z cyklu Sprawa do zaatwienia, Oddzia TVP S.A. w Rzeszowie 2002 r.
Gierski E., Rotunda PKO Warszawa [w:] M. Schroeder (red.), Bya taka akcja, CNBOP-PIB,
Jzefw 2012.
Gowacki T., Mazur S., Akcja Rudy, Przegld Poarniczy 1994, nr 1.
Gowacki T., Mazur S., Las Kunia Raciborska [w:] M. Schroeder (red.), Bya taka akcja,
Grabowski D., Poar kocioa w. Katarzyny w Gdasku [w:] M. Schroeder, Bya taka akcja,
Jopek T., Tragedia w Kamieniu Pomorskim, Przegld Poarniczy 2009, nr 6.
Langner A., Koszmarna noc, Przegld Poarniczy 2014, nr 1.
Masztalerz W., Restauracja Kaskada Szczecin, [w:] M. Schroeder, Bya taka akcja, CNBOPPIB, Jzefw 2012.
Mazur S., Tragiczna katastrofa w Rotundzie, Przegld Poarniczy 1979, nr 3.
Mikulak S., Materiay wasne.
Moszczyski W., ozowski T., Lenard S., Kaskada, Przegld Poarniczy 1971, nr 9.
Murawka W., Subiccy kupcy stracili wszystko, Przegld Poarniczy 2007, nr 2.
Opracowanie zbiorowe, Analiza Poar targowiska miejskiego Bazar w Subicach w dniu
10 stycznia 2007 r., KW PSP Gorzw Wlkp., Gorzw Wlkp. 2007.
Opracowanie zbiorowe, Analiza Poar zakadu produkcji jednorazowych opakowa z tworzyw sztucznych POLARCUP Poland Ltd. Huhtamaki Van Leer sp. z o.o. w Siemianowicach lskich, w dniach 10-12 listopada 2000 r., KW PSP w Katowicach, Katowice 2001.
Opracowanie zbiorowe, Analiza akcji ratowniczej prowadzonej w zwizku z poarem bardzo
duym, ktry powsta w m. Jankw Przygodzki w dniu 14 listopada 2013 r., KW PSP w Poznaniu, Pozna 2013.
Opracowanie zbiorowe, Analiza zdarzenia (raport kocowy). Poar budynku mieszkalnego
socjalnego w Kamieniu Pomorskim, ul. Woliska 11, KG PSP Krajowe Centrum Koordynacji
Opracowanie zbiorowe, Dni grozy, Przegld Poarniczy 1971, nr 8.
Opracowanie zbiorowe, Informacja dotyczca poaru hali widowiskowej Stoczni Gdaskiej
przedstawiona w dniu 19 grudnia 1994 r. na posiedzeniu midzyresortowego zespou Komitetu Spraw Obronnych Rady Ministrw ds. przeciwdziaania zagroeniom i innym sytuacjom
kryzysowym, KCKiR KG PSP, Warszawa 1994 (niepublikowane).
Ostrowski T., Piasecki M., materia filmowy Poar w rafinerii Czechowice-Dziedzice, 26
czerwca 1971 r., Digitalizacja SA w Krakowie.
Praca zbiorowa, Tym, ktrzy odeszli, abymy mogli y i pracowa. Czechowice-Dziedzice, KM
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
PSP w Bielsku-Biaej, Bielsko-Biaa 2013.

Protok z dziaalnoci zespou powoanego przez prezesa Rady Ministrw w sprawie
ustalenia prawidowoci prowadzenia akcji ratowniczo-ganiczej w rafinerii nafty
w Czechowicach-Dziedzicach, Warszawa 1971.
Przysiecki K., Reporta: Znak zapytania, Telewizyjna Wytwrnia Filmowa Poltel, Warszawa
1980.
Reszka J., Cze, giniemy! Najwiksze katastrofy w powojennej Polsce, Wydawnictwo PAP,
Warszawa 2001.
Sawicki T., Kaskada dowiadcze, Przegld Poarniczy 2011, nr 4.
Sawicki T., Przerwany seans, Przegld Poarniczy 2010, nr 5.
Szydowski. J., Poar szpitala w Grupie, TV CSW.
Szymura H., Kunia Raciborska 26.08.1992 r., Film nagrany przez studio VIDEOPOL dla telewizji kablowej VECTOR, 01.09.1992 r.
Wasiluk M., Zarys dziejw poarnictwa na ziemiach wojewdztwa zachodniopomorskiego
w latach 1945-2003, Supsk 2004.
Zesp powoany przez KG PSP skadajcy si ze specjalistw poarnictwa, CNBOP, IBL i LP
Analiza poaru lasu w miejscowoci Kunia Raciborska 26 sierpnia-13 wrzenia 1992 r.,
Katowice 1992.
Zesp powoany przez KW PSP w Gdasku, Analiza Poar bardzo duy budynku kocioa
w. Katarzyny w Gdasku, Gdask 2006.
Zesp powoany z inicjatywy wiceprezesa Rady Ministrw Henryka Goryszewskiego,
midzyresortowy zesp do analizy i oceny przebiegu dziaa ratowniczych przy zwalczaniu
poaru lasw w Kuni Raciborskiej, Analiza dziaa ratowniczych podjtych do zwalczania
poaru w Kuni Raciborskiej, okrelenie sposobw zapobiegania powstawaniu
i rozprzestrzenianiu si tego rodzaju poarw oraz rodkw usprawniajcych dziaania
ratownicze przy zwalczaniu wielkich poarw lasw, Warszawa 1992.
Strony internetowe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
http://katowice.naszemiasto.pl/archiwum/najwiekszy-od-lat-pozar-na-gornymslasku,23263,art,t,id,tm.html (dostp: 12.11.2000 r.)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Katarzyny_w_G
da%C5%84sku
http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCar_hotelu_socjalnego_w_Kamieniu_Pomorskim
(dostp: 30.04.2009 r.)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCar_Kombinatu_gastronomicznego_%E2%80%9EK
askada%E2%80%9D_w_Szczecinie
http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCar_lasu_ko%C5%82o_Ku%C5%BAni_Raciborskiej
_(sierpie%C5%84_1992)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCar_w_hali_Stoczni_Gda%C5%84skiej
http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCar_w_kinie_w_Wielopolu_Skrzy%C5%84skim
http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCar_w_rafinerii_w_Czechowicach-Dziedzicach
http://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCar_w_szpitalu_psychiatrycznym_w_G%C3%B3rnej
_Grupie
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wybuch_gazu_w_Jankowie_Przygodzkim
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wybuch_gazu_w_Rotundzie_PKO_w_Warszawie
http://podkarpackahistoria.manifo.com/pieklo-w-kinie (dostp: 12.05.2014 r.)
http://podkarpackie.regiopedia.pl/wiki/tragedia-w-kinie-w-wielopolu-skrzynskim (dostp: 14.10.2011 r.)
http://polska.newsweek.pl/jest-wyrok-za-pozar-w-hali-stoczni-gdanskiej,59920,1,1.html
(dostp: 8.06.2010 r.)
http://sedina.pl/wordpress/index.php/2005/01/11/poar-kaskady/ (dostp: 11.01.2005
r.)
http://szczecin.blogx.pl/2011/04/27/pozar-kaskady-27-kwietnia-1981-r/ (dostp:
27.04.2011 r.)
http://wiadomosci.onet.pl/poznan/wybuch-gazu-w-jankowie-przygodzkim/28tsn (dostp:
14.11.2013 r.)
http://wiadomosci.onet.pl/prasa/spaleni-zywcem-ogien-w-zakladzie-dla-psychiczniechorych/hj49y (dostp: 11.05.2011 r.)
http://wiadomosci.wp.pl/gid,13132603,kat,1347,title,Wybuch-gazu-wRotundzie,galeria.html?ticaid=113139 (dostp: 15.02.2012 r.)
http://www.dziennikbaltycki.pl/artykul/576211,67-urodziny-db-2006-r-pozar-kosciolasw-katarzyny-w-gdansku-zdjecia,id,t.html?cookie=1 (dostp: 21.05.2012 r.)
http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/419568,pozar-w-rafinerii-czechowice-zdjeciai-video,id,t.html (dostp: 26.06.2011 r.)
http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/990733,pozar-rafinerii-w-czechowicach-ludzieploneli-jak-pochodnie-biegnac-przed-siebie-zdjecia,id,t.html?cookie=1 (dostp: 14.09.2013
r.)
http://www.kolodziejczak.info/index.php/przezylem-wybuch-w-rotundzie/272 (dostp:
10.02.2011 r.)
http://www.kwpsp.wroc.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=24:poiarhali-stoczni-gdaej&catid=22:wielkie-akcje
http://www.ochrona.pl/?page=Structure&id=17&nid=2142 (dostp: 12.01.2007 r.)
http://www.polskatimes.pl/artykul/975524,pozar-lasu-w-kuzni-raciborskiej-gdy-ogienprzeszedl-nad-nami-przegralismy-z-zywiolem,id,t.html (dostp: 24.08.2013 r.)
http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/996603,Wielki-pozar-w-Jankowie-PrzygodzkimZnamy-przyczyny-wybuchu-gazu (dostp: 6.12.2013 r.)
http://www.tvn24.pl/raporty/smierc-w-plomieniach-pozar-w-kamieniu-pomorskim,204
http://www.youtube.com/watch?v=_jrgSmL8QbE (dostp: 9.01.2013 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=6I1oxsB_iSk (dostp: 20.11.2009 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=9snfQl8UYUQ (dostp: 11.08.2011 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=d63faoukS4I (dostp: 11.01.2007 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=Kxf9j1pX6uU (dostp: 13.04.2009 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=OkB050gGRPs (dostp: 16.03.2010 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=pqaWeAB1VKo (dostp: 12.04.2014 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=QRhHXJbEhDE&hl=pl&gl=PL (dostp: 11.01.2008 r.)
http://www.youtube.com/watch?v=Z8bu6jqVLtY (dostp: 2.04.2011 r.)
38. http://wyborcza.pl/1,126565,12365984,20_lat_temu_rozpetalo_sie_pieklo__To_byl_najwiek
szy.html (dostp: 26.08.2012 r.)
39. https://www.google.pl/maps/ (dostp: 1.06.2014 r.)
40. https://www.youtube.com/watch?v=m7ROMSfYOeQ (dostp: 18.04.2013 r.)
CZ IV
PRAWNOKARNY ASPEKT POARW
CZ IV PRAWNOKARNY ASPEKT POARW
prof. zw. dr hab. Bogusaw Sygit

Uniwersytet dzki
PRAWNOKARNY ASPEKT POARW1

1. Wstp.... 502
2. Pocztki i rozwj prawnokarnej ochrony przed poarami... 503
2.1. Ustawodawstwo karne obce.. 503
2.2. Ustawodawstwo karne krajowe... 507
3. Prawnokarna ochrona przed poarami w Kodeksie karnym Odrodzonej Rzeczypospolitej
i pniejszych.... 514
3.1. Kodeks karny z 11 lipca 1932 r. .. 514
3.2. Kodeks karny z 19 kwietnia 1969 r. ......... 515
3.3. Kodeks karny z 6 czerwca 1997 r. ..... 517
4. Ocena prawnokarnej ochrony przed poarami.. 520
5. Wnioski de lege ferenda.... 522
Literatura.. 524
1. WSTP
Z oczywistych powodw nie znamy daty pierwszego przypadku uycia ognia2 przez czowieka
pierwotnego, ani opanowania sztuki jego rozniecania, czyli ujarzmienia3 i wiadomego wykorzystania najpierw do ogrzewania4, potem ochrony przed zwierztami, a pniej do przygotowywania jedzenia. Jest natomiast pewne, e opanowanie ognia jest jednym z najwikszych wynalazkw czowieka, ktry z czasem, oprcz korzyci, obrci si przeciwko niemu i sta si rdem wielu nieszcz. Zrezygnowanie jednak z ognia zapewne nigdy nie wchodzio w rachub
std pozostao jedynie w por reagowa, tzn. ciga i kara tych, ktrzy wykorzystuj go do celw przestpczych, oraz zapobiega jego uywaniu wbrew pierwotnemu przeznaczeniu. Cel takich dwutorowych dziaa (cigania i zapobiegania) sprowadza si pocztkowo do ochrony
wsplnego dobytku przed niszczeniem go przez ogie, a z czasem do ochrony majtku osobistego oraz bezpieczestwa powszechnego ludzi. Jednak okrelenie zarwno najskuteczniejszej
formy, sposobu reakcji karnej na takie zachowania, jak i rodzaju przedsiwzi, ktre miayby
zapobiega takim zachowaniom, nie byo i cigle nie jest atwe. Wynika to z jednej strony ze specyfiki ognia, z atwoci, z jak go mona wywoa (dziaajc przy tym w skrytoci), a z drugiej
z powanych konsekwencji, jakie moe wyrzdzi.
Opracowanie stanowi podsumowanie wieloletnich bada, przemyle i (cytowanych tu) publikacji

autora nt. prawnokarnej problematyki poarw.
2 Przyjmuje si, e na pierwsze uycie ognia przez czowieka wskazuj lady w grocie LEscale, Bouchasdu-Rhone, sprzed ok. 650 tys. lat p.n.e. (Encyklopedia Dzieje ludzkoci, Memo Laurousse, t. 2, s. 194).
3 Najstarsze palenisko odkryto na Wgrzech w Vertesszlls z 450 tys. lat p.n.e. (Encyklopedia, j.w., s. 194).
Wedug J. i M. Antosiewiczw (przekad pracy wit ludzkoci) jaskinie w Czoukoution w Chinach nosz
lady uywania ognia do przyrzdzania posikw z ok. 500-200 tys. lat p.n.e.).
4 Cywilizacje staroytne. Przewodnik encyklopedyczny pod red. A. Cotterella, wyd. II, s. 10.
1
Uznanie takich zachowa za przestpstwa rodzio dla ustawodawcy karnego zawsze szereg problemw, eby wymieni:
1. okrelenie momentu, od ktrego naleaoby kara takie zachowania a wic, czy karanie
powinno obj ju przygotowanie do takich czynw, czy dopiero np. sprowadzenie niebezpieczestwa jego wywoania,
2. rozumienie przestpnego poaru czy jest nim np. kady skutek ognia, czy tylko skutek
o okrelonych rozmiarach i stratach,
3. oznaczenie rodzaju i wysokoci sankcji grocych za te przestpstwa, a w efekcie ich kategorii i waciwoci sdu majcego rozpoznawa te sprawy,
4. wyraenie pogldu, czy i ewentualnie w jakich przypadkach podpalenie mienia wasnego
ma by karane,
5. w miar jednoznaczne opisanie kryteriw rozgraniczajcych przestpcze wywoanie
niebezpieczestwa poaru od nieostronego obchodzenia si z ogniem i od wykroczenia
przeciwko przepisom dotyczcym zapobiegania poarom i ich zwalczaniu.
Z kolei w sferze zapobiegania zachowaniom mogcym narusza zasady wykorzystania ognia
wbrew jego przeznaczeniu cigle stwarza problemy okrelenie standardw zapewnienia bezpieczestwa przeciwpoarowego w kadej sferze ycia spoecznego oraz wyznaczanie obywatelom
zada i obowizkw w tym zakresie.
Nie lada kopoty ma te praktyka ledcza, skoro celowe podkadanie ognia ma zazwyczaj charakter podstpny i skryty, i ustalenie np. ogniska i przyczyny poarw, sprawcy i motyww jego
zachowa oraz przyjcie prawidowej kwalifikacji prawnej takich czynw wymaga wiedzy specjalistycznej i wsppracy wielu podmiotw. Aktualny jest tu cigle pogld DHeila, e nie ma
trudniejszego zadania w subie ledczej ni wyjanianie spraw o poary5. Tym samym, mimo e
przestpcze skutki wiadomego wykorzystania ognia przez czowieka znane s od dawna,
uprawnione organy nie mog sobie z nimi poradzi. Dalsze wywody ograniczone zostan tylko
do dziaa ustawodawcy karnego w zakresie zapewnienia prawnokarnej ochrony przed poarami i do oceny ich efektw.
2. POCZTKI I ROZWJ PRAWNOKARNEJ OCHRONY PRZED POARAMI

2.1. Ustawodawstwo karne obce
Historia wiatowego ustawodawstwa karnego dowodzi, e od pocztku panowao przekonanie
o niebezpieczestwie zachowa sprowadzajcych poar i o koniecznoci ich penalizacji6. Std
prawnokarna ochrona dbr materialnych wsplnoty przed ich niszczeniem przez uycie ognia
znana bya w najdawniejszych ustawodawstwach karnych. Znao j ju prawo hetyckie, spisane
pismem klinowym na dwch tablicach glinianych z przeomu XV i XIV w. p.n.e.7. Zgodnie z 98
P. Horoszowski, Technika i taktyka w przypadkach podpale, Biuletyn Generalnej Prokuratury,
6 Analiza prawno-historyczna cyt. za: B. Sygit, Poary w aspekcie prawnokarnym i kryminologicznym,
Warszawa-Pozna 1974, s. 7 i dalsze; tego: Konstrukcja przepisw karnych penalizujcych zachowania
sprowadzajce poar [w:] Kryminalistyka i inne nauki pomostowe w postpowaniu karnym, pod red.
J. Kasprzaka i B. Modziejowskiego, Olsztyn 2009, s. 402 i dalsze; tego: Historia prawa kryminalnego,
Toru 2007, s. 69 i dalsze.
7 R. Taubenschlag, Rzymskie prawo prywatne na tle praw antycznych, Warszawa 1955, s. 26.
5
i 99 tego prawa karane byo podpalenie domu i w nastpstwie tego spowodowanie mierci
czowieka lub zniszczenie znajdujcego si w nim dobytku (owce lub bydo)8. Wysoko grocej
sankcji zalena te bya od stanu, do jakiego nalea sprawca. Jeeli sprawc by czowiek wolny
musia odbudowa dom i da odszkodowanie za mier czowieka lub dobytek, gdy niewolnik
jego waciciel mia da odszkodowanie, za niewolnikowi grozio ucicie nosa i uszu.
Nie wydaje si, aby to prawo byo pierwszym zespoem norm penalizujcych zachowania wywoujce poar, skoro starszym od niego byo tzw. prawo sumeryckie. Formalnie jednak w tym
prawie nie znajdujemy takich przepisw chyba dlatego, e zachoway si one w szcztkowej
formie9. Std brak ich w kodyfikacji Urakaginy (z po. III tysiclecia p.n.e., z ktrej na stokach
glinianych i tabliczce kamiennej odkrytej w 1878 r. zachowao si tylko kilka przepisw)10,
w Kodeksie Ur Nammu (z ktrego zachoway si jedynie art. 16-19 oraz w czciach art. 1, 5, 10
i 15)11, w Kodeksie Lipit Isztara (na 100 artykuw zachoway si w czciach 38)12, w 2 tekstach
nieznanych sumeryckich zbiorw prawnych sporzdzonych za czasw Isin i Larsy13. Przepisw
takich brak te w dawnym prawie chiskim (w zbiorze Piciu kar, w Kodeksach Hia, Changa
i Chon)14, na 2 tabliczkach glinianych prawa akkadyjskiego15, czy nie ma te w prawie staroassyryjskim16. Zaskakujce jest natomiast to, e brak jest takich regulacji w Kodeksie Hammurabiego.
Uchwalono go w XVII w. p.n.e., jednak jego tekst zachowa si w caoci. Mimo w miar obszernej
regulacji kodeks zna z tego zakresu jedynie tzw. pldrowanie, czyli kradzie dokonan podczas
poaru ( 25), za co grozi wrzuceniem do poncego domu. Brak penalizacji poaru daje si wytumaczy, gdy uwzgldni fakt, e kodeks ten np. niezwykle surowo kara nieumylne spowodowanie mierci, natomiast nie kara wprost zabjstwa, podegania do niego i wspudziau
w zabjstwie. Zdaniem Klimy pitnujc mniejsze przewinienia tym bardziej karano wiksze17. Skoro wic karano kradzie w czasie trwajcego poaru to tym bardziej karano wywoanie tego poaru, ktry przecie mg by wywoany po to wanie, aby umoliwi dokonanie
kradziey.
Problemw z poszukiwaniem przepisw penalizujcych poary nie ma w zachowanych pniejszych ustawodawstwach karnych. Bez wyjtku ju kryminalizoway takie zachowania, zaliczajc
I. Andrejew, L. Lernell, J. Sawicki, Prawo karne Polski Ludowej, Warszawa 1954, s. 23-24, szerzej: zob.
B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 7-8.
9 zob. C. Kunderewicz, Sumeryckie kodeksy, Czasopismo Prawno-Historyczne 1969, t. XX, z. 1, s. 9 i dalsze.
10 zob. C. Kunderewicz, Reformy Urukaginy, wadcy Lagosza, Czasopismo Prawno-Historyczne 1964,
z. 1, s. 96 i dalsze.
11 zob. C. Kunderewicz, Kodeks Ur Nammu, Czasopismo Prawno-Historyczne 1958, t. X, z. 2, s. 13 i dalsze.
12 zob. Kunderewicz, Kodeks Lipit Isztara, Czasopismo Prawno-Historyczne, 1959, t. XI, z. 2, s. 31 i dalsze.
13 zob. C. Kunderewicz, Sumeryckie kodeksy, dz. cyt., s. 9.
14 Zbir Piciu kar by z czasw cesarza Seinu; Kolejne zbiory to kodeksy: Hia z 2205 r. p.n.e., Changa
z 1783 r. p.n.e. i Chon z 1052 r. p.n.e. (szerzej: zob. W. Bojarski, Kara mierci w prawach pastw antycznych
[w:] Kara mierci w staroytnym Rzymie, pod red. H. Kowalskiego i M. Kuryowicza, Lublin 1996, s. 10-11;
tego: Invocatio Dei w staroytnych zbiorach prawa [w:] Religia i prawo karne w staroytnym Rzymie, pr.
zb. pod red. A. Dbiskiego i M. Kuryowicza, Lublin 1998.
15 R. Taubenschlag, Rzymskie prawo prywatne na tle praw antycznych, Warszawa 1955, s. 22 i dalsze;
C. Kunderewicz, Najstarsze prawa wiata. Zbir studiw, d 1990, s. 62.
16 W. Schoor, Pomnik prawa staroassyryjskiego, Lww 1923, s. 58-59.
17 J. Klima, Kodeks Hammurabiego, przek. C. Kunderewicz, Warszawa 1957; szerzej: zob. B. Sygit, Historia
prawa, dz. cyt., s. 76 i dalsze.
8
je do najgroniejszych przestpstw zagroonych z reguy mierci18. Byy np. w pierwszym spisie prawa zwyczajowego staroytnych Aten (tzw. prawie Drakona z 624 r. p.n.e.)19, w pierwszym
znanym rdle prawa rzymskiego Prawie dwunastu tablic z lat 451-449 p.n.e.20 czy w Lex Cornelia de Sicariis (za umylne podpalenie, ktrego skutkiem bya mier czowieka)21. W prawie
rzymskim natomiast przedmiot wykonawczy by ju szerszy. Poza domem i dobytkiem stanowia go strata somy pooonej obok domu. Wysoko kary za uzaleniona bya od stopnia winy
i tak za podoenie ognia ze wiadomoci lub rozeznaniem grozia kara wrzucenia do ognia po
uprzednim zwizaniu i wychostaniu. Jeli nastpio to z przypadku lub z powodu niedbalstwa,
sprawca mia obowizek naprawienia wyrzdzonej szkody. Jeeli dla sprawcy naprawienie
szkody byo materialnie niemoliwe prawo to przewidywao moliwo wymierzenia agodniejszej kary22. O podpaleniu stanowi te np. jeden ze spisw germaskich praw szczepowych
tzw. Lex Salica z 507-511 r. Kara on grzywn od 15 do 200 solidw za podpalenie domu ze picym czowiekiem (XX), spichlerza lub stodoy (XXI) i bazyliki (LXXVI). Uzupenienie tego prawa
za czasw Childeberta uznawao podpalenie kocioa za jedno z 7 szczeglnie gronych przestpstw, zagroonych kar 200 solidw23.
U schyku redniowiecza zachowania sprowadzajce poar byy traktowane przez ustawodawc
bardziej zdecydowanie. Przede wszystkim uwaano je z reguy za jedne z najgroniejszych przestpstw24 zagroonych kar mierci25. W prawie niemieckim jawnie okrelano rang tego przestpstwa jako zbrodni26 gwaccej pokj publiczny. Taki rodzaj dobra chronionego nie by jednak w ustawodawstwie powszechny, np. w prawie francuskim tego okresu zaliczano to przestpstwo do grupy przestpstw przeciwko mieniu27. Przede wszystkim jednak zmieniono sposb wykonania kary mierci za to przestpstwo nie byo nim ju rzymskie rzucanie do ognia,
lecz amanie koem. Okolicznoci obciajc pozostao sprowadzenie mierci czowieka
Szerzej: zob. B. Sygit, Kryminalizacja zachowa sprowadzajcych poar [w:] Granice kryminalizacji
i penalizacji, pr. zb. pod red. S. Pikulskiego i M. Romaczuk-Grckiej, Olsztyn 2013, s. 267 i dalsze.
19 W prawie starogreckim podpalenie zaliczano do przestpstw przeciwko yciu i zdrowiu; zob. B. Sygit,
Historia, dz. cyt., s. 92 i dalsze, K. Koranyi, Powszechna historia pastwa i prawa, t. I, Warszawa 1963,
s. 84 i dalsze.
20 O spekulacjach co do daty i o zniszczeniu tablic w 387 r. p.n.e. zob. B. Sygit, Historia, dz. cyt., s. 102,
przypis 34.
21 wiadcz o tym liczne fragmenty zbiorw Justyniana (W. Uruszczak [w:] Dawne prawa i myl prawnicza,
pod red. J. Malca i W. Uruszczaka, Krakw, s. 279).
22 Tym samym wysoko wymierzonej kary nie bya ju zalena od przynalenoci stanowej sprawcy ale
od formy strony podmiotowej (M.Z. Jedlicki, Powszechna historia pastwa i prawa, Warszawa 1955, s. 18).
23 Szerzej: zob. E. Rozenkranz, Prawo salickie [w:] Pomniki prawa, Koszalin 1996; B. Sygit, Historia, dz.
cyt., s. 119 i dalsze.
24 Tak oceniao to przestpstwo np. prawo francuskie X-XIII w. (zob. K Karanyi, Powszechna, dz. cyt., t. II,
s. 66), prawo niemieckie (zob. A. Z. Helcel, Rys postpw prawodawstwa karnego ze szczeglnym
uwzgldnieniem na nowsze w tej mierze usiowania, Krakw 1837, s. 11 i 39), czy prawo angielskie
(K. Koranyi, Powszechna, t. III, dz. cyt., s. 141).
25 Zdarzay si odstpstwa od tej reguy, np. spis prawa ruskiego XI w. Prawda Ruska grozia za
podpalenie kar potoku i rozgrablenija (K. Koranyi, op. cit, t. II, s. 111). Druga redakcja Prawdy Ruskiej
z koca XI w. i pocztku XII w., w art. 83 grozia z podpalenie gumna i dworca rwnie kar wygania
sprawcy i konfiskaty jego domu, z wartoci ktrej sprawca musia uprzednio wyrwna szkod
wyrzdzon przestpstwem, a reszt rozporzdza ksi (M.Z. Jedlicki, dz. cyt., s. 141). Trzecia redakcja
Prawdy Ruskiej w art. 32 za spalenie ksicej barci grozia kar 3 grzywien, (tame).
26 zob. tak ocen I. Andrejewa, L. Lernella i J. Sawickiego, Prawo karne, dz. cyt., s. 33.
27 K. Koranyi, Powszechna, dz. cyt., s. 391.
18
w nastpstwie wywoanego poaru (tzw. Mordbrand)28. Generalnie wic mona stwierdzi brak
zdecydowania ustawodawcy karnego co do traktowania i uregulowa prawnych odnoszcych
si do zachowa sprowadzajcych poar. Byo to nastpstwem wyjtkowo trudnej do ujcia
w przepisy karne materii.
Szereg istotnych zmian w tym wzgldzie wnioso ustawodawstwo karne okresu nowoytnego.
Przede wszystkim po pierwsze wikszo ustaw karnych powrcia do rzymskiej kary mierci za
podpalenie kary spalenia na stosie, czyli wrzucenia sprawcy do ognia29. Kar t przywrcia
Constitutio Criminalis Carolina z 1532 r., ktra poza Cesarstwem Niemieckim obowizywaa
rwnie w prowincji Liege i Opactwie Stabl, w wikszej czci Szwajcarii, w Marchii Brandenburskiej (do 1717 r.) i w Prusach (do 1794 r.)30. Recypowano j rwnie np. w ksistwie mediolaskim, w Polsce i na Litwie31. Kara ta utrzymywaa si za podpalenie w Kodeksie bawarskim
z 1813 r.32 i Tarezjanie z 1768 r.33. Ten typ kary za podpalenie znao rosyjskie tzw. uoenie
z 1649 r.34. W tym okresie jedynie wyjtkowo znana bya kara mierci za podpalenie przez cicie35 lub rozstrzelanie36. Dopiero na przeomie XVIII i XIX w. dokonano gruntownej zmiany
w zakresie kar za wywoanie poaru. Kara mierci zostaa wtedy zniesiona37 lub ograniczano jej
stosowanie tylko do cikich podpale, bdcych postaciami kwalifikowanymi tych prze-
Jak ustali K. Koranyi, tak okoliczno znao np. prawo frankoskie i niemieckie od X do XIII w.
(K. Koranyi, dz. cyt., t. II, s. 29 i 219).
29 W nauce poddawano w wtpliwo, czy kara ognia groca wedug Karoliny za podpalenie bya
pochodzenia rzymskiego, czy te wprowadzona zostaa jako wynik tendencji do wyszukiwania kary
symbolicznej odzwierciedlajcej rodzaj przestpstwa w rodzaju kary. Wtpliwo t jednak na tle
Karoliny trudno jest rozstrzygn. Przyjto, e mona zaprzeczy, aby bya pochodzenia rzymskiego kara
ognia, o jakiej mowa w pnocnoniemieckich ksigach prawnych: Seelandzkiej Ksidze Eryka, Szwedzkich
Uplandslagen czy te w Lex Wisigothorum VIII (por. J. Makarewicz, Polskie prawo karne. Cz oglna,
Lww-Krakw 1924, s. 20).
30 zob. S. Salmanowicz, Prawo karne Owieconego Absolutyzmu. Z dziejw kodyfikacji karnych przeomu
XVIII i XIX w., Toru 1966, z. 2, s. 51; A. Z. Helcel, Rys, dz. cyt., s. 45, 92 i 97.
31 W Polsce posugiwano si CCC w sdach miejskich. Stosowano j posikowo w sdach grodzkich
i ziemskich (M. Sczaniecki, Powszechna historia pastwa i prawa, wyd. IX, Warszawa 1997, s. 275).
32 K. Koranyi, Powszechna, t. IV, dz. cyt.., s. 289; B. Sygit, Historia, dz. cyt., s. 140.
33 K. Koranyi, Powszechna, t. III, dz. cyt., s. 355; B. Sygit, Historia, dz. cyt., s.131.
34 Kar mierci za podpalenie znao ju tzw. uoenije zakonw z 1489 r., Sudiebnik z 1550 r.
i Pskowska Gromada (zob. szerzej A.Z. Helcel, Rys, dz. cyt., s. 49-50; J. Makarewicz, Polskie prawo karne.
Cz oglna. Lww-Krakw 1924, s. 20.
35 np. zwyczajowe prawo francuskie znao kar spalenia, ale np. za dzieciobjstwo (A. Helcel, dz. cyt.,
s. 32). Kar mierci przez spalenie znis w ustawodawstwie francuskim dopiero Kodeks karny rewolucji
z 1791 r. (S. Pawski, Kodeks karny francuskiej rewolucji z 1791 r., Czasopismo Prawno-Historyczne 1965,
t. XVII, z. 1, s. 190). Ustawodawstwo francuskie znao natomiast wzorem Kodeksu Hammurabiego tzw.
pldrowanie (por. np. Ordonans z 1727 r. B.S. Utiewski, Historia prawa karnego pastw buruazyjnych,
Warszawa 1952 r., s. 77, przekad H. Grudzieskiego i Z. Nyczaj. Szerzej: zob. B. Sygit, Poary, dz. cyt.,
s. 10.
36 np. kar t znaa ksiga Prawa karnego Romanioli z 1832 r. (A.Z. Helcel, Rys, dz. cyt., s. 68-69).
37 np. w hiszpaskim Kodeksie karnym Kortezw z 1823 r., w Kodeksie karnym cesarstwa brazylijskiego
z 1831 r., w Common Low stanu New Jersey; Ustawie francuskiej z 1832 r. bdcej rewizj Code Penal
z 1810 r., ktra zniosa kar mierci przewidzian dotychczas rwnie za lejsze zbrodnie, do ktrych
kodeks zalicza m.in. podpalenie ( A.Z. Helcel, dz. cyt., s. 74, 76, 89, 102). Oprcz wymienionych aktw
prawnych rwnie szereg projektw kodeksw karnych nie przewidywao kary mierci za podpalenie, np.
projekt szwedzki z 1832 r., norweski 1828 r. Projekty te nie zaliczay podpale nawet do grupy
najciszych zbrodni (tame, s. 89). Szerzej: zob. B. Sygit, Historia, dz. cyt., s. 11.
28
stpstw38. Po drugie ustawodawstwa z pocztku tego okresu z reguy uznaway podpalenie za

przestpstwa godzce w mienie waciciela39, cho np. w prawie angielskim przestpstwo to
byo skierowane przeciwko mieniu posiadacza. Std jeeli waciciel wydzierawi dom, a nastpnie go podpali, popenia przestpstwo. Jeeli natomiast tak postpi dzierawca tego domu,
przestpstwa nie popenia. Nowe spojrzenie na dobra, ktrym zagraay poary, przynioso
wprowadzenie do ustawodawstwa karnego pojcia stanu niebezpieczestwa powszechnego.
Pozwolio ono rozwiza wiele kwestii, przede wszystkim:
1. zaliczy poary do zdarze powszechnie niebezpiecznych, a wic uzna, e poar godzi
nie tylko w dobra indywidualne, ale i w bezpieczestwo powszechne,
2. umoliwiona zostaa penalizacja zachowa poprzedzajcych skutek w postaci poaru,
3. uzasadni karalno podpalenia wasnego mienia, gdy czyn taki zagraa innym obiektom lub ludziom; wypada przypomnie, e pierwszym aktem prawnym, ktry wprowadzi to pojcie, by pruski Landrecht z 1794 r.40
Trzeba byo jednak wielu regulacji (m.in. zawartych w Kodeksie karnym dla Saksonii z 1838 r.
i Kodeksie Holandii z 1881 r.), aby wreszcie pierwszy raz w jednym przepisie ( 148 norweskiego kk z 1902 r.), zawrze karalno spowodowania wszystkich podstawowych zdarze powszechnie niebezpiecznych (w tym poarw) godzcych w ycie i zdrowie ludzi oraz niszczcych mienie w znacznych rozmiarach41.
2.2. Ustawodawstwo karne krajowe

Szkodliwo celowego wywoywania poarw znana bya na naszych ziemiach od zarania42. Ju
od XIII w. zaliczano podpalenie do najciszych przestpstw (tzw. causa maiores). Taka ocena
zachowaa si do koca XVII w., a poprzez ustawodawstwo zaborcze, obowizujce na terenie
Polski, nawet do poowy XX w. Ranga, jak nadawano temu przestpstwu w dawnym prawie,
przejawiaa si nie tylko w uznawaniu go za zbrodni43, ale i w formie jego cigania z urzdu44.
Dopiero w XIV-XV w. ograniczono t form do podpale szczeglnie niebezpiecznych zagroonych kwalifikowan kar mierci45. Pod koniec w Rzeczypospolitej powrcono do koncepcji cigania wszystkich podpale z urzdu46. Dalsz okolicznoci, ktra podnosia rang zbrodniczych
np. wedug Kodeksu karnego neapolitaskiego z 1819 r. i parmeskiego z 1820 r. kara mierci grozia
jedynie za podpalenie mordercze gwniejszych gmachw i mostw publicznych oraz za podpalenie
kociow (tame, s. 67). Natomiast wedug Kodeksu Romanioli z 1832 r. kara ta grozia za podpalenie
domu mieszkalnego lub spowodowanie mierci czowieka w poarze (szerzej: zob. B. Sygit, Poary, dz.
cyt., s. 12).
39 Tak np. Pskowska Gromada, zwyczajowe prawo francuskie z 1789 r., czy Zbir Prawodawstw Stanu
New York uznaway podpalenie za zbrodni przeciwko wasnoci (A.Z. Helcel, Rys, dz. cyt., s. 91;
K. Koranyi, Powszechna, dz. cyt., t. II, s. 391, cyt. za B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 11).
40 K. Buchaa, Przestpstwa przeciwko bezpieczestwu powszechnemu oraz bezpieczestwu w ruchu
ldowym, wodnym i powietrznym [w:] System prawa karnego pod red. J. Andrejewa, L. Kubickiego
i J. Waszczyskiego, t. IV, cz. 1, Wrocaw, Warszawa, Krakw, Gdask, d, 1985, s. 181.
41 K. Buchaa, dz. cyt., s. 182-183.
42 cyt. za B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 11.
43 Cho pojcie zbrodni nie miao takiego znaczenia jak obecnie, to jednak w odniesieniu do podpalenia np.
statuty Kazimierza Wielkiego posugiway si tym pojciem wielokrotnie (zob. H. Grajewski, Kara mierci
w prawie polskim do po. XVI w., Warszawa 1956, s. 142).
44 J. Bardach, Historia pastwa i prawa Polski, t. I, Warszawa 1964, s. 321.
45 Tame, s. 514.
46 I. Andrejew, L. Lernell, J. Sawicki, Prawo karne, dz. cyt., s. 142.
38
poarw, byy rodzaj organw uprawnionych do osadzenia sprawcw tych czynw oraz regulacje prawne majce zapobiega unikania odpowiedzialnoci karnej za podpalenie. Sprawy o podpalenia rozpatrywane byy bowiem pocztkowo przez sotysw (wjtw), pniej przez panw
miast i wsi, a od XV w. poddane zostay sdownictwu grodzkiemu, jako jedne z tzw. czterech
artykuw grodzkich47. Co za si tyczy regulacji, ktre miay uniemoliwia unikanie odpowiedzialnoci przez podpalaczy, trzeba wymieni: zakazy stosowania do nich ustaw amnestycyjnych48, umowy midzynarodowe dotyczce ich cigania49 oraz przepisy pozbawiajce podpalaczy prawa azylu kocielnego50. Wyrazem tej rangi bya przede wszystkim surowo kary grocej za podpalenie. Byo ni spalenie na stosie. Tak kar wymierzono np. w wyroku z 1283 r. 51
Znay j statuty Kazimierza Wielkiego z ok. poowy XIV w.52 wydane odrbnie dla Wielkopolski
i Maopolski. Przy czym odrniay one za poog (tj. umylne podpalenie domw, zb i jakichkolwiek dbr) kar zwyk, tj. kar siedemnadziecia na rzecz skarbu, od kary specjalnej, czyli
spalenia na stosie53. Kar t utrzymywa Statut warcki z 1423 r.54 i litewski55. Nie bya te obca
kodeksom partykularnym56. Kar t orzekano np. w praktyce sdw m. Poznania57 i Gdaska58.
Rwnie w wiejskim prawie karnym XVI-XVIII w. za umylne wywoanie poaru grozio spalenie
ywcem59. Kar t utrzymano w stosunku do podpalaczy w projektach Kodeksu karnego tzw.
Korekturze prawa z 1532 r.60 i Zbiorze praw sdowych Andrzeja Zamojskiego z 1778 r.61. O karze mierci za podpalenia (zaliczone do tzw. zbrodni partykularnych) mowa bya w Mylach do
prospektu Kodeksu Stanisawa Augusta z 1791 r., wyraonych przez J. Szymanowskiego62. LekJ. Bardach, dz. cyt., s. 278, 321, 547. Podpalenie jako jedn ze spraw z tzw. czterech artykuw
grodzkich zaliczay Statut warcki z 1423 r. i Statut nieszawski (Tame, s. 478).
48 np. Konstytucja z 1736 r. zakoczya stosowanie amnestii do podpalaczy dbr i domw
(J. Makarewicz, dz. cyt., s. 175).
49 np. Umowa z 1436 r. zawarta w Brzeciu midzy Polsk a Zakonem (J. Makarewicz, dz. cyt., s. 38).
50 np. art. LXV Statutu maopolskiego.
51 zob. M. Handelsman, Kara w najdawniejszym prawie polskim, Warszawa 1908, s. 39.
52 Data ich wydania nie jest bliej znana (T. Kubicki, Statuty Kazimierza Wielkiego, d 1992, s. 9). O karze
tej nie mwi wczeniejsza Ksiga elblska z przeomu XIII i XIV w. Skoro jednak pomoc do podpalenia
bya zagroona najwysz kar pienin, to zgodnie z przypuszczeniem Winawera samo podpalenie
w wyjtkowych okolicznociach byo zagroone kar mierci (za H. Grajewski, dz. cyt., s. 139).
53 M. Handelsman, j.w., s. 182; H. Grajewski, dz. cyt., s. 140.
54 S. Roman, O czasie powstania Statutu warckiego, Czasopismo Prawno-Historyczne, t. III, 1951, s. 191.
55 J. Makarewicz, dz. cyt., s. 216.
56 zob. np. art. 70 Kodeksu Dziayskich, art. 72 Kodeksu Stradomskiego, art. 71 Kodeksu Dzikowskich czy
1 rkopisu Akademii Umiejtnoci (H. Grajewski, dz. cyt., s. 141).
57 Z. Kaczmarczyk, B. Lenodorski, Historia pastwa i prawa Polski, Warszawa 1965, t. II, s. 356.
58 zob. W. Maisel, Prawo karne w statutach miast polskich do koca XVIII w., Czasopismo PrawnoHistoryczne, t. XXVI, z. 2, 1974, s. 108. Warto odnotowa, e B. Groicki pierwszy polski prawnik piszcy
po polsku, w swojej pracy Artykuy prawa magdeburskiego w rozdz. VI, pod tytuem O poodze
wypowiada si rwnie za tak kar ognia. Pogld ten uzasadnia tym, e czym sprawca zgrzeszy, tym
ma pokutowa (s. 48). Pldrowanie za wedug B. Groickiego powinno by karane gardem (tame, s. 22).
59 zob. R. aszewski, Wiejskie prawo karne w Polsce XVI-XVIII w., Toru 1988, s. 93; zob. te Akta sdu
kryminalnego kresu muszyskiego [w:] Starodawne prawa Polskiego pomniki, Krakw 1889, t. II, s. 43 i 52
w ktrych wymierzono t kar.
60 W. Uruszczuk, Korektura praw z 1532 r. Studium historyczno-prawne, wyd. UJ, ZNUJ-CMLXVI, t. II, z. 137,
s. 46 i dalsze.
61 E. Borkowska-Bagieska, Zbir praw sdowych Andrzeja Zamoyskiego, Pozna 1986, s. 281 i dalsze.
Projekt ten zna zabjstwo przy umylnym podpaleniu (art. 51 32); Kradzie w publicznym poarze
(art. 54 20).
62 J. Szymanowski, Myli do prospektu prawa kryminalnego [w:] Kodeks Stanisawa Augusta. Zbir
dokumentw wydany przez S. Borowskiego, Warszawa 1938, s. 89 i dalsze.
47
tura zachowanych materiaw rdowych pozwala dostrzec 2 tendencje: pierwsz odstpstwa od zasady surowego traktowania sprawcw tych przestpstw oraz drug rozszerzenia
penalizacji na wczeniejsze stadia tego przestpstwa i na zachowania z nim zwizane, a wic
przejawy denia do penej penalizacji zachowa godzcych w bezpieczestwo przeciwpoarowe.
Jeeli chodzi o tendencj pierwsz, to przykadowo prawo ziemskie okresu oligarchii magnackiej
karao spaleniem na stosie tylko sprawcw niszego stanu63, za Statut warcki z 1423 r. pozwala uchyli si od tej kary kmieciom 10 groszami64. Na gruncie statutw Kazimierza Wielkiego
kar agodniejsz (a wic kar siedemnadziecia) stosowano wobec szlachcica lub gdy sprawc podpalenia zabudowa chopa by inny chop65. W praktyce sdowej zdarzay si te przypadki zmiany rodzaju kary za podpalenie i sposobu jej wykonania. Przykadowo w aktach kresu
muszyskiego zachowa si wyrok z 1679 r. (w ktrym sprawcy skazanemu za podpalenie na
kar mierci przez spalenie zmieniono sposb jej wykonania na cicie mieczem)66 i wyrok wrocawski z 1824 r. (zmieniono podpalaczowi kar ognia w drodze aski, na kar 20 lat domu kary
i poprawy67.
Druga tendencja to penalizowanie:
I wczeniejszych stadiw tego przestpstwa, a wic:
1. rozpalania ogniska68,
2. sprowadzania niebezpieczestwa poaru69,
3. przygotowywania do podpalenia70,
4. pomoc w przestpstwie71;
II naruszanie przepisw przeciwpoarowych:
1. wylanie wody z kadzi przeciwpoarowych72,
2. kradzie drabiny i wiader przeznaczonych do gaszenia poaru73,
3. kradzie innego sprztu przeciwpoarowego w wikszych ilociach74,
4. niealarmowanie ssiadw o wybuchu poaru w mieszkaniu75;
III nieumylnych zachowa wywoujcych poar (nieostrone wywoanie poaru)76;
IV innych zachowa zwizanych z tym przestpstwem (groba podpalenia)77.
Z. Kaczmarczyk, B. Lenodorski, Historia, dz. cyt., s. 335.

Encyklopedia podrczna prawa karnego pod red. W. Makowskiego, t. III, s. 1362.
65 H. Grajewski, dz. cyt., s. 141.
66 Starodawne pomniki, dz. cyt., s. 43.
67 S. Salmanowicz, Prawo karne owieconego absolutyzmu, Toru 1966, przypis 141, s. 230.
68 Rozpalenie ogniska w polu podczas suszy karao np. wiejskie prawo karne XVII-XVIII w. (R. aszewski,
Wiejskie, dz. cyt., s. 93).
69 R. aszewski, dz. cyt., s. 94.
70 Karane byo m.in. posiadanie przyborw potrzebnych do podpalania (W. Maisel [w:] Z. Kaczmarczyk,
B. Lenodorski, Historia, t. II, dz. cyt., s. 347).
71 tzw. Ksiga elblska, art. XII (Najstarszy zbir prawa polskiego, tum. i sowo wstpne J. Matuszewski,
Warszawa, 1959 r.).
72 Przykadowo w miejskim prawie karnym Nowego Miasta i Torunia (W. Maisel, Prawo karne
w statutach, dz. cyt., s. 110).
73 np. w miejskim prawie karnym Krakowa XV-XVIII (W. Maisel, dz. cyt., s. 110).
74 zob. jak w przypisie 71.
75 np. w miejskim prawie karnym Gdaska XV-XVIII (W. Maisel, j.w.).
76 np. w wiejskim prawie karnym XVII-XVIII w. (R. aszewski, dz. cyt., s. 94).
63
64
Stan prawny w zakresie prawnokarnej ochrony przed poarami uleg zmianie po utracie przez
Polsk (w wyniku trzech rozbiorw 1772, 1793 i 1795) niepodlegoci i obowizywaniu na naszych ziemiach ustawodawstwa pastw zaborczych78, za wyjtkiem ziem Krlestwa Polskiego
(utworzonego w 1815 r.), gdzie okresowo, od 1818 r. do 1847 r., obowizywa pierwszy rodzimy
Kodeks karny79. Kodeks ten zna definicj przestpstwa podpalenia. Zgodnie z art. 142: podpalenia dopuszcza si ten, kto umylnie czyn przedsibierze, z ktrego podug jego zamiaru w cudzej wasnoci poar powsta lub powsta i szkod zrzdzi mg. W kodeksie tym przyjto
zasad penej kryminalizacji zachowa godzcych w bezpieczestwo przeciwpoarowe.
W efekcie kryminalizowano te czyny od najdrobniejszych (wystpki) po najcisze (tzw. zbrodnie)80.
Wystpkiem byo:
1. podpalenie bez wyrzdzenia szkody zgase lub zgaszone (art. 384),
2. podpalacz sam ogie gaszcy (art. 385),
3. podpalenie bez niebezpieczestwa i z ma szkod (art. 386),
4. wzniecenie poaru przez nieostrono (art. 387-392),
5. stawianie kominw, piecw, ognisk niebezpieczestwem poaru grocych (art. 393),
6. skadanie zapasw rzeczy palnych w miejscach nieopatrzonych.
Zbrodni za podpalenia, czyli gdy poar powsta lub mg powsta i wyrzdzi szkod
(art.142), byo, gdy (art. 143a):
1. doszo do mierci czowieka w poarze (art. 143 Ia),
2. doszo do spalenia miasta, wsi, folwarku, skadu, rkodzielni (art. 143 Ib),
3. doszo do naraenia ludzi na niebezpieczestwo przez ogie podoony w nocy (art. 143
Ic),
4. doszo do podoenia ognia w nocy dla popenienia morderstwa, rabunku lub innej
zbrodni (choby zbrodni tych nie dokonano) (art. 143 Id),
5. doszo do podoenia ognia przez grup przestpcz w celu spowodowania spustosze
(art. 143 Ie),
np. miejskie prawo karne Gdaska (W. Meisel, dz. cyt.) i w wiejskim prawie karnym (R. aszewski, dz.
cyt.).
78 Na terenie wczesnej Polski obowizyway: a) w dzielnicy polskiej byego zaboru pruskiego: przepisy
karne Landrechtu pruskiego; nastpnie Kodeks karny Fryderyka Wilhelma IV oraz Kodeks karny Zwizku
Pnocnoniemieckiego z 1870 r. (E. Krzymuski, System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech
kodeksw obowizujcych w Polsce. Cz oglna, Krakw 1921, s. 32), b) w dzielnicy polskiej byego
zaboru austriackiego: Ustawa karna dla Galicji Zachodniej z 1796 r., nastpnie Ustawa karna o zbrodniach
i cikich wykroczeniach policyjnych z 3 wrzenia 1803 r. oraz Powszechna ustawa karna cesarza
Franciszka Jzefa z 27 maja 1852 r., c) w dzielnicy polskiej byego zaboru rosyjskiego: Kodeks kar
gwnych i poprawczych obowizujcy w Krlestwie Kongresowym od 1 stycznia 1848 r. jako nastpca
pierwszego polskiego Kodeksu karnego z 1818 r., nastpnie rosyjski Kodeks karny z 1866 r., a cilej
Kodeks karny z 1845 r. w redakcji kodeksu z 1866 r., ktry obowizywa do czasw pierwszej wojny
wiatowej, tj. do czasu, kiedy wadze okupacyjne niemieckie w okrgu General Gubernatorstwa
Warszawskiego naday moc obowizujc rosyjskiemu Kodeksowi karnemu z 22 marca 1903 r. (por.
J. Andrejew, L. Lernell, J. Sawicki, dz. cyt., s. 171). Szerzej: zob. B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 16.
79 Kodeks ten by wzorowany na prawie austriackim z 1803 r., francuskim i po czci bawarskim. Ukaza
si jako Prawo Kodeksu karzcego dla Krlestwa Polskiego z 26.04.1818 r., Dziennik ustaw Krlestwa
Polskiego, t. V, s. 1292. Szerzej: zob. J. liwiwski, Kodeks karzcy Krlestwa Polskiego (1818), Warszawa
1958, B. Sygit, Historia, dz. cyt., s. 404 i dalsze.
80 B. Sygit, Kryminalizacja zachowa sprowadzajcych poar [w:] pr. zb. pod red. S. Pikulskiego
i M. Romaczuk-Grckiej, Granice kryminalizacji i penalizacji, Olsztyn 2013, s. 270-271.
77
za czyny w pkt. 1-5 grozia kara mierci, za wsplnikom kara wizienia warownego od 10 do 20 lat,
6. ogie wyrzdzi dotkliw szkod w majtku (art. 143 IIa),
7. ogie podkadano kilka razy w rnym czasie i grozi znacznym niebezpieczestwem
(art. 143 IIb),
za czyny w pkt. 6 i 7 podpalaczowi grozia kara wizienia warownego od 10 do 20
lat z zaostrzeniem kar prgierza, a w przypadku okolicznoci obciajcych
wizieniem na cae ycie z zaostrzeniem przez pitnowanie (art. 144)
8. ogie wybuch, ale nie wyrzdzi strat, o ktrych mowa w pkt. 1-7 (art. 145 III),
winny skazany by na wizienie warowne od 10 do 15 lat i kar prgierza
9. ogie nie wybuch, ale podoono go w takich okolicznociach i czasie, e mg atwo si
szerzy lub wystawi ycie ludzkie na niebezpieczestwo (art. 146 VI),
sprawca karany by wizieniem cikim od 3 do 10 lat (art. 146)
10. ogie zosta zgaszony, nie wyrzdzi szkody i nie narazi na niebezpieczestwo (art. 147
V),
karany by jak za wystpek
11. zoliwie spalono las (art. 148),
cikie wizienie od 3 lat do 10 lat (art. 148)
12. spalono swoj wasno po to, aby narazi na niebezpieczestwo i szkod cudz wasno (art. 149),
kar ponosi sprawca zalenie od strat
13. doszo do podpalenia swojej wasnoci w celach oszukaczych (art. 150),
karane byo jak za przestpstwo oszustwa.
Przepisy te obowizyway do 1825 r., kiedy to Sejm prawem z 13.06.1825 r. je uchyli, wprowadzajc nowe w tym wzgldzie rozwizania, a mianowicie:
1. zmieniono sankcj karn za rozmylne podpalenie, jeeli ogie zniszczy w czci lub zupenie cudze budynki lub budowl pojedyncz; skad, rkodzielni wodn lub ldow,
warsztat, machin groc za to kar surowego wizienia na cae ycie (art. 2),
2. wprowadzono nowe rodzaje obostrze kary wobec podpalaczy. Skazani na wizienie
warowne podlegali: chocie (do 30 razw), przebywaniu (przed umieszczeniem w wizieniu) przez 6 miesicy w wizieniu cikim pooonym najbliej miejsca zbrodni w celu oprowadzenia skazanego po miejscu popenionej zbrodni oraz podlegali pitnowaniu
(art. 2a i b),
3. za podpalenie swojej wasnoci, ktra bya ubezpieczona w towarzystwie ogniowym
wprowadzono sankcj w postaci wizienia cikiego od 3 do 6 lat z zaostrzeniem81.
Natomiast utrzymano kar mierci za rozmylne dopuszczenie si podpalenia, skutkiem ktrego bez wpywu innej przyczyny czowiek utraci ycie, bez wzgldu na wielko szkody, ktra by
z podpalenia wynikaa. Prawo to, podobnie jak cay Kodeks karzcy, obowizywao do
31.12.1847 r. Zastpia je polska wersja rosyjskiego Kodeksu kar gwnych i poprawczych.
81
J. liwowski, Kodeks, dz. cyt., s. 498-499, B. Sygit, Historia, dz. cyt., s. 418-419.
Gdy chodzi za o regulacje prawne dotyczce poarw w ustawodawstwie zaborczym, to obowizyway one do czasu wejcia w ycie polskiego Kodeksu karnego z 1932 r. Ustawy karne
pastw zaborczych cechowaa daleko posunita kazuistyka. Ze szczeglnej ochrony prawnej
przed poarami korzystay budowle, paace, kocioy, mosty i domy wadzy82, przy czym okolicznoci obciajc przy wymiarze kary by nie tylko rodzaj spalonego mienia, ale szereg znanych ustawom okolicznoci obciajcych.
Byy nimi:
1. podoenie ognia w nocy83,
2. wyrzdzenie wielkiej szkody84,
3. sprowadzenie mierci czowieka w poarze85,
4. wywoanie poaru przez band zawizan w celu dokonywania spustosze86,
5. sprowadzenie poaru w celu popenienia innego przestpstwa87,
6. celowe utrudnianie ewentualnych akcji ganiczych (usuwanie lub niszczenie narzdzi do
gaszenia)88,
7. sprowadzenie poaru, ktry grozi roznoszeniem si na inne obiekty lub naraa ycie
ludzi na niebezpieczestwo89,
8. ponowne popenienie tego przestpstwa lub jego usiowanie90,
9. podpalenie miasta w celu np. dziaania na korzy nieprzyjaciela91.
Ustawy te znay te okolicznoci agodzce i wyczajce odpowiedzialno za to przestpstwo.
Dotyczyy one gwnie oceny zapobieenia przez sprawc skutku poaru. Nie byo jednak w tym
wzgldzie jednomylnoci. Jedne, jak np. austriacki kk z 1852 r. ( 168), rosyjski z 1903 r. (art.
569) i niemiecki z 1871 r. ( 310) uznaway za bezkarne sprowadzenie poaru, ktrego skutku
por. np. art. 1108 Kodeksu kar gwnych i poprawczych, art. 562 i 563 rosyjskiego Kodeksu karnego
z 1903 r., 109 niemieckiego Kodeksu karnego z 1794 r., 306 niemieckiego Kodeksu karnego z 1871 r.
oraz 167 austriackiego Kodeksu karnego z 1852 r.
83 Okoliczno ta, poza art. 1607 Kodeksu rosyjskiego z 1866 r. i 167 austriackiego kodeksu z 1852 r.
bya dodatkowo obwarowana w innych kodeksach innymi cechami, np. w art. 143 Kodeksu karzcego
naraeniem na niebezpieczestwo ludzi, zabudowa i spowodowaniem cikich obrae ciaa lub szkd
materialnych.
84 np. art. 148 Kodeksu franciszkaskiego mwi o szkodzie znakomitej, za Kodeks austriacki z 1852 r.
o znacznej szkodzie.
85 por. np. 1513 Landrechtu pruskiego z 1794 r., 307 Kodeksu franciszkaskiego oraz tre decyzji
cesarskiej z 28 stycznia 1903 r. o wprowadzeniu do pastwa austriackiego kary mierci.
86 art. 1108 Kodeksu kar gwnych i poprawczych z 1847 r., 167 austriackiego Kodeksu karnego z 1852
r. Podobne postanowienia zawiera rosyjski Kodeks karny z 1866 r. i 1903 r.
87 np. 1512 Landrechtu pruskiego, 307 Kodeksu franciszkaskiego oraz decyzja cesarska z 28.01.1903
r. o wprowadzeniu do pastwa austriackiego kary mierci.
88 Okoliczno t zna np. 307 niemieckiego Kodeksu karnego z 1871 r. (kodeks grozi za to kar nie
nisz ni 10 lat wizienia lub doywotnim wizieniem).
89 Okoliczno ta jest wyrazem wprowadzenia penalizacji stanu niebezpieczestwa powszechnego. Por.
148 Ksigi ustaw z 1803 r.; 167 Kodeksu austriackiego z 1852 r. i postanowienia Kodeksu rosyjskiego
z 1903 r.
90 por. 148 Kodeksu karnego z 1803 r.; art. 1108 Kodeksu kar gwnych i poprawczych oraz 167
austriackiego Kodeksu karnego z 1852 r.
91 por. 109 Landrechtu pruskiego z 1794 r.
82
sprawca zapobieg92, inne za, np. 148 Kodeksu franciszkaskiego z 1803 r. okoliczno t
uznaway jedynie za agodzc odpowiedzialno93.
Wysoko zagroenia kar oraz kategori przestpstwa uzaleniay od stopnia winy i stadium
realizacji przestpstwa. Coraz czciej penalizoway wywoanie poaru z niedbalstwa traktujc
taki czyn za wystpek i karzc go aresztem lub grzywn94. Gdy chodzi o stadia, to Kodeks niemiecki z 1872 r. i Kodeks rosyjski z 1903 r. karay niej usiowanie od dokonania. Inne natomiast, np. kk austriacki z 1852 r., nie czyniy w tym wzgldzie rnicy95. Generalnie jednak, ten
rodzaj przestpstwa z uwagi na to, e godzi przede wszystkim w interesy ludzi bogatych i klasy
panujcej96, by cigle surowo karany. Tote pocztkowo karano za nie jeszcze kar mierci
(przewidzian za dokonanie podpalenia w szczeglnych okolicznociach). Z czasem kara ta stosowana bya jedynie w wyjtkowych wypadkach. Kar mierci za podpalenie zna jeszcze Landrecht pruski z 1794 r.97 Kar mierci za podpalenie znao rwnie ustawodawstwo austriackie
pocztku XIX w. Decyzj cesarsk bowiem z 28 stycznia 1803 r. wprowadzono t kar mimo jej
zniesienia w dniu 1 stycznia 1781 r. m.in. za podpalenie ze skutkiem miertelnym. Kara mierci
za podpalenie utrzymana zostaa w Kodeksie franciszkaskim z 1803 r.98 i w Powszechnej ustawie karnej z 1852 r.99 Wyjtkowe stosowanie tej kary za podpalenie przewidyway Kodeks niemiecki z 1871 r.100 oraz Kodeks rosyjski z 1903 r.101 Analiza ustawodawstwa tego okresu pozwala wreszcie stwierdzi, e nie byo jednolitej koncepcji przyjcia czasu dokonania tego przestpstwa. Jedne uznaway, e jest nim czas, gdy przedmiot podchwycony przez pomie zapala si
i arzy102, inne wymagay, aby ogie rozpocz ju niszczenie przedmiotu103, wzgldnie obj
dany przedmiot104. Skrajne koncepcje uznaway za spenienie tego przestpstwa, gdy z zachoWedug art. 569 Kodeksu rosyjskiego obojtnym byo, czy sprawca sam zapobieg, czy te nastpio to
tylko za jego wskazwk; natomiast 310 Kodeksu niemieckiego wymaga, by sprawca ugasi poar
zanim go ujawniono, z kolei 168 austriackiego kodeksu wskazywa, e sprawca sam musi zapobiec
wszelkiej szkodzie.
93 148 Kodeksu franciszkaskiego przewidywa kar od 1 do 5 lat, gdy ktokolwiek ogie ugasi nim
wyrzdzi on jakkolwiek szkod, za kar od 6 miesicy do 1 roku, gdy ogie ten ugasi sprawca. Kodeks
karzcy z 1818 r. wzniecenie ognia, a nastpnie jego ugaszenie przez samego sprawc uznawa za
wystpek i kara agodniej ni za zbrodni podpalenia (art. 382-388).
94 por. 1117 Kodeksu kar gwnych i poprawczych, 434 i 435 Kodeksu austriackiego z 1852 r., 309
Kodeksu niemieckiego i art. 508 Kodeksu rosyjskiego z 1903 r.
95 por. E. Krzymuski, dz. cyt., s. 140.
96 Techniczne rodki gaszenia byy na pocztku XVI w. jeszcze mao znane, tote kade z reguy podoenie
ognia koczyo si obrceniem posiadoci w perzyn (J. liwowski, dz. cyt., s. 123).
97 Tak np. Landrecht pruski grozi kar mierci przez spalenie na stosie.
98 S. Salmanowicz, dz. cyt., s. 116.
99 148 tego kodeksu grozi kar mierci za podpalenie: 1) gdy sprawca wiedzia, e w domu znajdowa
si czowiek, 2) za kilkakrotne podoenie ognia, 3) za podpalenie w celu spustoszenia.
100 167 tego kodeksu grozi kar mierci w przypadku: mierci czowieka w poarze, dokonania
podpalenia przez band oraz w przypadku choby powtrnego podoenia ognia. Kar mierci
wykonywano przez powieszenie.
101 Prawo to przewidywao t kar tylko w wyjtkowym okresie w czasie panowania prawa wojennego
lub zaprowadzenia sdw doranych (E. Krzymuski, dz. cyt., s. 224). Wykonywano j przez cicie.
Gnter przytacza wyrok wrocawski z 1884 r., gdzie za podpalenie wymierzono kar mierci, ktra
w drodze aski zmieniona zostaa na kar 20 lat domu poprawy i kary (tame, s. 230).
102 Kodeks ten dawa sdziom moliwo zaostrzenia kary w przypadku podpalenia w wyjtkowych
okolicznociach (art. 562 i 563). W Polsce kar t wykonywano przez rozstrzelanie (E. Krzymuski, dz. cyt.,
s. 236-237).
103 np. Kodeks badeski z 1845 r.
104 Kodeks wirtemberski z 1839 r.
92
wania sprawcy mg powsta poar cudzej wasnoci105. W konsekwencji mona mwi, e

jedne ustawodawstwa (konkretnie niemieckie i rosyjskie) nadaway temu przestpstwu charakter przestpstwa materialnego, a inne (austriackie) przestpstwa formalnego106.
3. PRAWNOKARNA OCHRONA PRZED POARAMI W KODEKSIE KARNYM

ODRODZONEJ RZECZYPOSPOLITEJ I PNIEJSZYCH107
3.1. Kodeks karny z 11 lipca 1932 r.
Kodeksy pastw zaborczych obowizyway na ziemiach polskich do 1932 r., tj. do czasu wejcia
w ycie polskiego Kodeku karnego. Kodeks ten w art. 215 stanowi:
1 Kto sprowadza niebezpieczestwo poaru (...), zawalenia si budowli () podlega karze wizienia.
2 Jeeli sprawca dziaa nieumylnie, podlega karze do roku lub grzywny.
W zakresie penalizacji poarw kodeks przyj nastpujce rozwizania:
1. zalicza poary do zdarze sprowadzajcych niebezpieczestwo powszechne, ktre ujmowa w osobnym (XXXIII) rozdziale,
2. przestpstwo to traktowa jako przestpstwo materialne. Jego dokonanie wymagao
sprowadzenia niebezpieczestwa poaru (art. 215) i ono byo skutkiem tego przestpstwa (tym samym w jednym przepisie stypizowano 2 moliwe postacie tego przestpstwa. Odpowiedzialnoci podlega nie tylko ten, kto ju sprowadzi poar, ale i ten, kto
sprowadzi dopiero jego niebezpieczestwo). W ten sposb kodeks rozszerzy penalizacj na czyny poprzedzajce nastpienie poaru,
3. sprowadzenie niebezpieczestwa poaru byo zbrodni na gruncie tego kodeksu zagroon kar od 6 miesicy do 15 lat wizienia108,
4. penalizowa przygotowanie do tego przestpstwa (art. 218) i wchodzenie w porozumienie z innymi osobami w celu jego popenienia (art. 219 1),
5. odrbnie, w rozdziale przestpstw przeciwko mieniu kodeks kara uszkodzenie cudzego
mienia przez uycie ognia (art. 263 3). Zachowanie takie w przeciwiestwie do opisanego w art. 215 kk zalicza do wywoania stanu niebezpieczestwa indywidualnego
dla cudzego mienia,
6. przestpstwo z art. 215 byo cigane z urzdu, za z art. 263 3 z oskarenia prywatnego, chyba e naruszao interes publiczny,
7. przewidywa odpowiedzialno zarwno za umylne ( 1 art. 215), jak i nieumylne
sprowadzenie niebezpieczestwa poaru; natomiast uszkodzenie mienia przy uyciu
ognia karane byo jedynie w przypadku umylnego zachowania,
8. ustawa karna znaa bezkarno wejcia w porozumienie w celu dokonania tego przestpstwa w przypadku doniesienia o tym organom wadzy zanim si dowiedziay i zanim wynikayby jakiekolwiek ujemne skutki dla ycia ludzkiego lub mienia (art. 219 2)
oraz moliwo nadzwyczajnego zagodzenia kary lub uwolnienia od kary sprawcy tego
306 Kodeksu niemieckiego z 1871 r.

zob. np. kodeksy austriackie ( 137 kodeksu z 1803 r.; 166 kodeksu z 1852 r.).
107 zob. tak ocen E. Krzymuskiego (cyt. za B. Sygit. Poary, dz. cyt., s. 22, przypis 110).
108 cyt. za B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 23 i dalsze.
105
106
przestpstwa, jeeli wasnym dziaaniem w caoci lub w czci odwrci groce niebezpieczestwo (art. 220).
Doktryna i praktyka zgaszay szereg zastrzee do takiej regulacji poarw109. Przede wszystkim krytykowano:
1. niewyjanienie ocennego pojcia: poar,
2. trudne do wychwycenia granice stanu niebezpieczestwa poaru,
3. doprowadzenie w praktyce do paradoksalnych sytuacji, gdy prokurator i sd kwalifikoway np. spalenie poowy zabudowa jakiej wsi z art. 215, a wic jako tylko sprowadzenie niebezpieczestwa poaru,
4. kopoty w praktyce z rozgraniczeniem stanu niebezpieczestwa poaru (art. 215) od
spalenia mienia przez uycie ognia (art. 263 3).
Wobec takiej sytuacji, ju od 1951 r. trway prace nad reform prawa karnego odnoszc si
m.in. do tego przestpstwa. W ich toku opublikowano 4 kolejne projekty z: 1956 r., 1963 r., 1966
r. i 1968 r.110 Projekt kk z 1968 r., po naniesieniu szeregu poprawek obejmujcych m.in. przestpstwo sprowadzenia poaru111 zosta uchwalony jako Ustawa karna z 19 kwietnia 1969 r.112
3.2. Kodeks karny z 19 kwietnia 1969 r.

W interesujcym nas zakresie art. 138 1 tego kodeksu stanowi:
1 Kto sprowadza poar, ktry zagraa yciu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych
rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od 3 lat.
2 Jeeli sprawca dziaa nieumylnie, podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat
8;
za w art. 139:
1 Kto sprowadza, w szczeglnoci przez race naruszenie przepisw przeciwpoarowych, bezporednie niebezpieczestwo poaru okrelonego w art. 138 1, podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8,
2 Jeeli sprawca dziaa nieumylnie, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 3.
Kodeks uj wic sprowadzenie poaru i jego bezporednie niebezpieczestwo w odrbnych
przepisach (art. 138 i 139), wyczajc jednoczenie stany faktyczne z oglnych przepisw traktujcych o innych zdarzeniach powszechnie niebezpiecznych113. W ten sposb ustawa usuna
przede wszystkim podstawow wad dawnego stanu prawnego (art. 215 kk z 1932 r.) wicego karalno z wywoaniem stanu niebezpieczestwa poaru.
Tre tych przepisw (art. 138 i art. 139) pozwalaa najoglniej stwierdzi, e pewnego rodzaju
odpowiednikiem dawnego art. 215 kodeksu by w tym kodeksie jedynie art. 139. Niemniej jednak i konstrukcje tych przepisw nie byy identyczne. Artyku 139 zawzi bowiem odpowie-
B. Sygit, Historia, dz. cyt., s. 426.

Szerzej: zob. B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 23-24; B. Hoyst, Kryminalistyczna problematyka poarw,
Warszawa 1962, s. 7, 212; B. Sygit, Przestpstwo sprowadzenia poaru w polskim prawie karnym,
maszynopis pracy doktorskiej, Pozna 1974, s. 344 i nastpne.
111 cyt. za B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 25-28.
112 zob. I. Andrejew, W. wida, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973, s. 10-12.
113 Dz. U. nr 13, poz. 94.
109
110
dzialno karn za sprowadzenie niebezpieczestwa poaru do sytuacji bezporednio grocej

tym stanem oraz wprowadzi niespotykan zarwno na gruncie dawnego kodeksu, jak i projektw egzemplifikacj najbardziej typowych zachowa mogcych sprowadzi to niebezpieczestwo (w szczeglnoci przez race naruszenie przepisw przeciwpoarowych).
Susznie w zwizku z tym zauway L. Falandysz, e na gruncie tego kodeksu przepis art. 139 nie
ma ju tak monopolistycznego charakteru, jak art. 215d kk, a spenia tylko rol penalizujcego
uzupenienia art. 138 kk114. W takim ksztacie jedynie przestpstwa opisane art. 138 2 i 139
1-2 byy wystpkami. Kodeks utrzyma rwnie karalno przygotowania do umylnych postaci tych przestpstw, a przez szerokie rozumienie tej formy popenienia przestpstwa (art. 14
1) rwnie karalno wchodzenia w porozumienie w celu dokonania tych przestpstw (art.
142). Przy czym, inaczej ni w kk z 1932 r., dla bezkarnoci sprawcy porozumienia zbytecznym
uczyniono doniesienie organom cigania o porozumieniu, uznajc za wystarczajce dobrowolne
od niego odstpienie (art. 15). Wzorem za dawnego kodeksu wprowadzono odpowiedzialno
za zniszczenie, uszkodzenie lub uczynienie niezdatnym do uytku mienia spoecznego albo
mienia cudzego przez podpalenie (art. 212 2). Z tym jednak, e konstrukcja prawna art. 212
nie bya wiernym powtrzeniem art. 263 3d kk. Artyku 212 2 obj bowiem swoj treci
dodatkowo mienie spoeczne, wprowadzi nowy skutek tego przestpstwa, a mianowicie niszczenie, oraz zmieni okrelenie sposobu popenienia tego przestpstwa (dawniej: przez uycie
ognia, materiaw wybuchowych lub atwopalnych, w kk z 1969 r. przez podpalenie). Przepis
art. 212 2 kk przewidywa rwnie surowsze zagroenie kar za to przestpstwo. Podobiestwo za obu przepisw przejawiao si zarwno w jednakowej formie cigania tych czynw
(z urzdu), jak i w bezkarnoci podpalenia mienia stanowicego wasno sprawcy (jeli oczywicie zachowanie sprawcy nie wyczerpywao znamion innego przestpstwa, np. art. 138 i 205
kk).
Z innych przepisw karnych pozakodeksowych bdcych penalizacyjnym uzupenieniem omawianych tu przestpstw byy wtedy gwnie:
a) art. 41 i art. 42 ust. 1 i ust. 2 Ustawy o ochronie przeciwpoarowej z 12 czerwca 1975 r.
(Dz. U. nr 20, poz. 106),
b) art. 82 1 i 2 Kodeksu wykrocze z 20 maja 1971 r. (Dz. U. nr 12, poz. 114) oraz
c) art. 123 ust. 1 i ust. 2 Ustawy z dnia 24 padziernika 1974 r. o prawie wodnym (Dz. U. nr
38, poz. 230).
Kodeksowi z 1969 r. w odniesieniu do penalizacji poarw zarzucano:115
1. niewyjanienie nadal istoty pojcia: poar,
2. wadliw konstrukcj przepisu art. 138 kk; Przepis ten tak sformuowano, e nasuwa
dwie moliwe interpretacje tego pojcia:
1. poar to zdarzenie zagraajce yciu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach,
W literaturze przedmiotu podnoszono, e byo to wynikiem uznania tych przestpstw za zdarzenia
powszechnie niebezpieczne o szczeglnym rodzaju (por. I. Andrejew, dz. cyt., s. 414) oraz wynikiem
wikszej czstotliwoci ich wystpowania w porwnaniu z innymi zdarzeniami powszechnie
niebezpiecznymi (I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1970, s. 322).
115 L. Falandysz (w pracy pod red. L. Lernella i A. Krukowskiego), Prawo karne. Cz szczeglna,
114
2. poar to zdarzenie sprowadzajce rzeczywiste skutki, a nadto zagraajce yciu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach,
3. opisanie klauzuli zagroenie ycia lub zdrowia ludzi w sposb sprzeczny z wymogiem
nadania poarowi cechy zdarzenia powszechnie niebezpiecznego,
4. niewyjanienie pojcia mienie znacznych rozmiarw,
5. sprzeczno midzy poarem, ktry ze swej istoty niszczy mienie, a zagroeniem przez
poar mieniu znacznych rozmiarw.
W takiej sytuacji w doktrynie ju w 1981 r. zaproponowano de lege ferenda nowe ujcie tego
przepisu w brzmieniu: Kto sprowadza poar, ktry ponadto zagraa yciu lub zdrowiu wikszej liczby ludzi albo dalszemu mieniu w znacznych rozmiarach()116.
Moliwoci uwzgldnienia tej propozycji sprzyjay prace rozpoczte nad reform prawa karnego117. Nowy Kodeks karny uchwalono 6 czerwca 1997 r.118
3.3. Kodeks karny z 6 czerwca 1997 r.

Przestpcze poary opisay przede wszystkim: art. 163 1 pkt 1, art. 163 2-4 oraz art.
164 1 i 2.
Artyku 163 1: Kto sprowadza zdarzenie, ktre zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb albo
mieniu w wielkich rozmiarach majce posta poaru (), podlega karze pozbawienia wolnoci
od roku do lat 10.
Artyku 163 2: Jeeli sprawca dziaa nieumylnie, podlega karze pozbawienia wolnoci od
3 miesicy do lat 5.
Artyku 163 3: Jeeli nastpstwem czynu okrelonego w 1 jest mier czowieka lub ciki
uszczerbek na zdrowiu wielu osb, sprawca podlega karze pozbawienia wolnoci od lat 2 do 12.
Artyku 163 4: Jeeli nastpstwem czynu okrelonego w 2 jest mier czowieka lub ciki
uszczerbek na zdrowiu wielu osb, sprawca podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy
do lat 8.
Artyku 164 1: Kto sprowadza bezporednie niebezpieczestwo zdarzenia okrelonego w art.
163 1 (a wic m.in. poaru), podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8.
Artyku 164 2: Jeeli sprawca dziaa nieumylnie, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 3.
Tym samym ustawodawca:119
1. powrci do konstrukcji Kodeksu karnego z 1932 r., umieszczajc poar w jednym przepisie z innymi zdarzeniami powszechnie niebezpiecznymi,
Szerzej: zob. B. Sygit, Pojcie poaru w nowoczesnym polskim ustawodawstwie karnym. Ewolucja jego
wykadni i uwagi de lege ferenda [w:] pr. zb. pod. red. J. Jakubowskiej-Hary, C. Nowak i J. Skupiskiego,
Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze, Warszawa 2008, s. 268 i dalsze.
117 B. Sygit, Poary, dz. cyt., s. 60.
118 Pierwsze projekty zmian kk z 1969 r. opublikowano w 1981 r. Kolejne wydano w 1989 r. (18 grudnia);
w 1990 r. (5 marca, w czerwcu, 11 lipca, w sierpniu i w listopadzie), w 1993 r. (21 grudnia), w 1995 r. (18
sierpnia), w 1996 r. (marzec), cyt. za B. Sygit, Historia, dz. cyt., s. 482.
119 Z moc od 1 wrzenia 1998 r., Dz. U. nr 88, poz. 553.
116
2. obniy sankcj karn, a w efekcie kategori tego przestpstwa ze zbrodni (art. 138
1 kk z 1969 r.) na wystpek,
3. w porwnaniu do art. 139 1 kk z 1969 r. ustawodawca, penalizujc sprowadzenie bezporedniego niebezpieczestwa poaru, w art. 164 zrezygnowa z egzemplifikacji jednego z moliwych sposobw jego popenienia, a mianowicie racego naruszenia przepisw przeciwpoarowych,
4. nowy kodeks nie przyj te redakcji przepisu penalizujcego zniszczenie mienia przez
podpalenie (art. 212 2 kk z 1969 r.), co nie znaczy, e takie zachowanie nie jest karane
na gruncie obecnego art. 288 1 kk,
5. powrcono natomiast do dawnej koncepcji, wprowadzajc posta kwalifikowan umylnego i nieumylnego sprowadzenia poaru (art. 163 3 i 4),
6. uwzgldni czciowo zgaszan propozycj poprawy opisu tego przestpstwa przez
wprowadzenie wymogu zagroenia dla wielu osb (a nie tylko dla ludzi, jak byo na
gruncie kk z 1969 r.) oraz znami mienie znacznych rozmiarw zastpi mieniem
w wielkich rozmiarach.
Kodeks nie zdefiniowa jednak pojcia poaru, a przez brak zapisu w art. 163 1, e chodzi
o zdarzenie, ktre ponadto zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb albo dalszemu mieniu w wielkich rozmiarach, nie zlikwidowa sporu co do charakteru klauzuli wyraonej w sformuowanymi
ustawowym: ktry zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb albo mieniu w wielkich rozmiarach.
W efekcie:
1. jest rozdwik midzy poarem, ktry ze swej istoty niszczy mienie, a zagroeniem dla
mienia w wielkich rozmiarach,
2. nadal nie wiadomo, czy klauzula ta okrela istot poaru (poar, ktry zagraa), czy te
zacienia krg karalnego poaru tylko do takich, ktre nadto zagraaj yciu lub zdrowiu
wielu osb albo innemu mieniu w wielkich rozmiarach.
Dlatego te cigle pozostaje aktualna propozycja, aby postaci podstawowej tego przestpstwa
nada brzmienie: Kto sprowadza poar, ktry ponadto zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb
albo innemu mieniu w wielkich rozmiarach podlega karze. Wedug tej koncepcji do zaistnienia przestpstwa sprowadzenia poaru nie wystarczy na gruncie art. 163 1 pkt 1 wywoanie samego poaru, tj. ognia o wielkich rozmiarach, ktry niszczy ze swej istoty mienie, ale
sprowadzenie tylko takiego poaru, ktry ma cechy poaru powszechnie niebezpiecznego, tzn.
takiego, ktry ponad istot poaru musi zagraa co najmniej jednemu z trzech dbr o okrelonych przez ustaw waciwociach, a mianowicie yciu wielu osb, zdrowiu wielu osb lub innemu mieniu o wielkich rozmiarach120. Wyraz ponadto w tej propozycji usuwa moliw interpretacj, e poar to zdarzenie jedynie zagraajce yciu, zdrowiu lub mieniu a w efekcie
likwiduje niekonsekwencj ustawodawcy, ktry z jednej strony mwi o poarze (a wic zdarzeniu, ktre ze swej istoty niszczy mienie), a z drugiej o zagroeniu dla tego mienia. Z kolei dla
wykazania rnicy midzy mieniem niszczonym przez poar a zagroeniem dla mienia zaproponowano dodanie sowa innemu. Znaczy ono tyle, co dalsze, inne ni to, w ktrym sprowadzono poar (np. inne lokale, przylegy las, ssiednie budynki), jeeli tylko maj wielkie
Zob. np. ocen T. Sawickiego, B. Sygita i P. Guzewskiego, Istota przestpnego poaru w wietle
orzecznictwa sdowego, Pozna 2013, s. 13.
120
rozmiary przestrzenne121. Wprowadzenie tego wyrazu uatwi praktykom kwalifikowanie spraw

o poary122, a wic ocen, czy jest poarem na gruncie art. 163 1 ust. 1 kk, np. ogie wielkich
rozmiarw, ktry: 1) nie grozi przemieszczaniem si, bo nie ma w ssiedztwie mienia o wielkich
rozmiarach, lub 2) zosta ugaszony przez osoby postronne lub stra, a cho zgodnie z wol
sprawcy mia strawi ssiednie mienie o wielkich rozmiarach itd.
Jak wspomniano, obecny kk zna posta kwalifikowan tego przestpstwa. Odnosi si ona do
2 znamion z klauzuli okrelajcej charakter przestpnego poaru do ycia i dla zdrowia (art.
163 3 i 4). Surowsza posta nie obejmuje wic trzeciego znamienia uszkodzenia mienia.
W efekcie, gdy wywoany poar spowoduje nie tylko zagroenie dla mienia w wielkich rozmiarach (a to wystarczy do bytu tego przestpstwa), ale faktycznie uszkodzi inne ni strawione
przez wielki ogie mienie w takich rozmiarach czyn taki bdzie kwalifikowany tylko z postaci
podstawowej (art. 163 1 pkt 1), mimo e zniszczenie bdzie wybiegao poza znamiona opisane
w tym artykule.
T sytuacj starano si wytumaczy dwoma okolicznociami. Pierwsz, e ustawodawca zapewne wychodzi z zaoenia, e zniszczenie mienia jest cech niezbdn dla istoty poaru
i w efekcie trudno byoby wprowadza posta kwalifikowan te co do mienia. Drug, e
w przypadku faktycznego zniszczenia innego mienia moliwy jest zbieg przepisu art. 163 1 kk
z art. 288 1 kk. W mojej ocenie oba tumaczenia s bdne123. W pierwszym przeoczono, e
posta kwalifikowana powinna obj sytuacje wykraczajce poza wszystkie znamiona strony
podstawowej, a wic te mienie, tym bardziej e dla przyjcia wyjciowej postaci wystarczy
zagroenie dla tego mienia. Co wicej, to zagroenie na gruncie klauzuli jest niezalene od
zniszczenia mienia przez poar, ktre jest istot tego zjawiska. Std jeli w praktyce poar (ogie
wielkich rozmiarw, niszczy mienie) nadto strawi mienie o wielkich rozmiarach (a dla bytu
przestpstwa z art. 163 1 ust. 1 wystarczy tylko zagroenie dla tego mienia), to z woli ustawodawcy nie bdzie to posta kwalifikowana. Stwierdzenie, e w takich sytuacjach mona zastosowa zbieg z art. 288, te nie jest suszne124.
S 2 sposoby rozwizania tej sytuacji. Pierwszy wykrelenie, w opisie typu podstawowego
dotyczcego tego przestpstwa, tej czci przepisu, ktra odnosi si do mienia (albo: mienia
w wielkich rozmiarach co przy okazji uatwioby interpretacj pojcia: poar, obejmujc nim
kade zniszczenie mienia bez wzgldu na rozmiary, byle mieszczce si w istocie poaru jako
ognia w wielkich rozmiarach. Co wicej, wobec braku w obecnym brzmieniu przepisu okrelenia
innemu mieniu rozwie si niedorzeczn sytuacj, skoro z jednej strony mowa jest o poarze,
a wic o ogniu, ktry ze swojej natury zawsze niszczy mienie, a z drugiej o zagroeniu dla tego
mienia. W efekcie proponowanego wykrelenia posta podstawowa tego przestpstwa miaaby
brzmienie: Kto sprowadza poar, ktry ponadto zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb, podlega
karze. Taki opis czynu wymagaby wyodrbnienia tego przestpstwa w osobny przepis, a posta kwalifikowana czynu nie wymagaaby zmiany jego brzmienia.
Tame, s. 119; B. Sygit, Ocena prawna czynw sprowadzajcych poar, Prokuratura i Prawo 2010, nr
1-2, s. 302-304.
122 Tame.
123 B. Sygit, Kwalifikowanie spraw o poary [w:] pr. zb. pod red. P. Guzewski, Badanie przyczyn
powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji, Pozna 2005, s. 217.
124 T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski, dz. cyt., s. 120.
121
Z kolei sposb drugi sprowadza si do uzupenienia postaci kwalifikowanej (art. 163 3 i 4)

o zwrot albo zniszczenie mienia w wielkich rozmiarach. Wwczas przepisy 3 i 4 art. 163
miayby tre: Jeeli nastpstwem czynu okrelonego w 1 (i odpowiednio w 2) jest mier
czowieka lub ciki uszczerbek na zdrowiu wielu osb albo zniszczenie mienia wielkich rozmiarw, sprawca podlega karze. Najbardziej korzystne dla zrozumienia istoty tego przestpstwa
i w efekcie prawidowego kwalifikowania tych zdarze byoby przyjcie rozwizania drugiego125. Pozwala ono bowiem rozwiza wikszo problemw interpretacyjnych, jakie rodzi
obecne brzmienie art. 163 1 pkt 1 (posta podstawowa) i 3 oraz 4 (posta kwalifikowana).
Co wicej, pozwoli na klarowne rozgraniczenie tego przestpstwa od sprowadzenia jego bezporedniego niebezpieczestwa (art. 164 kk).
4. OCENA PRAWNOKARNEJ OCHRONY PRZED POARAMI126

Dotychczasowe rozwaania dotyczce historii ustawodawstwa kryminalnego w odniesieniu do
przestpczych poarw pozwalaj stwierdzi, e nie wypracowano jednolitej koncepcji penalizacji takich zachowa.
Zgoda panuje jedynie co do niektrych kwestii, a mianowicie:
1. bezwzgldnego przekonania o koniecznoci penalizacji takich zachowa,
2. denia do penej penalizacji tych zachowa od nieostronego obchodzenia si
z ogniem do wywoania poaru,
3. karalnoci podpalenia wasnego mienia w celach oszukaczych lub sprowadzenia zagroenia dla innego mienia,
4. uregulowania w przepisach stadiw postpowania z ogniem.
Natomiast zmienno i rnorodno rozwiza prawnych odnosz si gwnie do:
1. przedmiotu prawnokarnej ochrony przed takimi zachowaniami,
2. sposobu ujmowania tego przestpstwa w ustawach karnych (odrbnie czy w grupie innych niebezpiecznych zagroe),
3. okrelenia skutku tego przestpstwa i sposobu jego ujcia w przepisach karnych,
4. potrzeby wyodrbnienia postaci kwalifikowanych tego przestpstwa,
5. wysokoci kary grocej za takie zachowania i w konsekwencji rodzaju kategorii tego
przestpstwa,
6. zasadnoci wyodrbniania postaci uszkodzenia mienia przez podpalenie.
Trzeba przy tym przyzna, e ustawodawcy dostrzegali te problemy i podejmowali od najwczeniejszych lat prby ich rozwizania. Jednak wiele problemw legislacyjnych, technicznokonstrukcyjnych, nie zostao dotd zaatwionych. Mimo wiadomoci wielu zagadnie wymagajcych rozwiza ustawowych pomijano najwaniejsz, a mianowicie potrzeb zdefiniowania
istoty poaru oraz takiego opisu znamion tych przestpstw, aby uatwi praktykom kwalifikowanie zdarze. Przede wszystkim jednak rozbudowana, zrozumiaa, szczegowa kryminalizacja
poarw znana pierwszemu polskiemu Kodeksowi karzcemu z 1818 r. nie doczekaa naszych
czasw. Kolejne reformy j zaway. W efekcie Kodeks karny z 1932 r. zna w tym wzgldzie
6 wykrocze, 9 wystpkw i 5 zbrodni, kolejny z 1969 r. 7 wykrocze, 8 wystpkw i 1 zbrod125
126
Szerzej: zob. tame, s. 120.

Tame, s. 120.
ni, za obecny z 1997 r. 5 wykrocze i 6 wystpkw127. W efekcie konieczny cig kryminalizacyjny od penalizacji nieostronego obchodzenia si z ogniem do sprowadzenia poaru powszechnie niebezpiecznego jest naruszany i staje si niepeny. Nie znajdujemy bowiem w przepisach karnych odpowiedzi pozwalajcej dokona poprawnej oceny wielu tego rodzaju zdarze,
jak np. gdy wywoany ogie zagrozi tylko mieniu w maych rozmiarach, czy gdy niebezpieczestwo poaru nie bdzie miao cechy bezporednioci.
Wydaje si, e przy tworzeniu przepisw karnych w tym wzgldzie brakuje wyobrani i nieuwzgldniania specyfiki poaru, momentu jego wywoania i przebiegu (w sytuacji przed, w czasie i po jego wybuchu). Warto przypomnie, e nasz pierwszy kodeks z 1818 r. te elementy
uwzgldnia.
Odrnia bowiem, e128:
1. poar poprzedza podoenie ognia,
2. ogie wybucha, ale moe by ugaszony, wzgldnie moe przerodzi si w poar, ktry
niszczy ze swej natury mienie lub spowoduje obraenia ciaa lub mier czowieka,
3. moe zaistnie niebezpieczestwo poaru bez spowodowania strat,
4. poar nie wybucha, lecz ogie podoony by w nocy lub w takim miejscu, e mg si atwo rozszerzy i wystawi ycie ludzkie na niebezpieczestwo
5. ogie moe by podoony w dzie, nie spowodowa adnego niebezpieczestwa, przed
wybuchem zostanie ugaszony i nie wyrzdzi adnych szkd.
Takie podejcie do granic kryminalizacji zyskao aprobat ustawodawstw innych pastw129.
U nas w kolejnych kodeksach ( z 1932 r., 1969 r. i obecnym z 1997 r.) ograniczono si tylko do
penalizacji skutku takiego zachowania, tj.:
1. sprowadzenia niebezpieczestwa poaru (kk z 1932 r.),
2. sprowadzenia poaru powszechnie niebezpiecznego (kk z 1969 r. i 1997 r.) i
3. sprowadzenia bezporedniego niebezpieczestwa poaru powszechnie niebezpiecznego (kk z 1969 r. i 1997 r.).
W Kodeksie karnym z 1997 r. powrcono do dawnej idei penalizacji okolicznoci obciajcych,
czyli dodatkowych skutkw wybiegajcych poza istot poaru, a mianowicie sprowadzenie
mierci czowieka lub cikiego uszczerbku na zdrowiu wielu osb. Oczywicie pewn namiastk uwzgldnienia w przepisach karnych stadiw realizacji tego przestpstwa jest penalizowanie
przygotowania si (art. 128 kk z 1932 r., art. 142 kk z 1969 r. i art. 168 kk z 1997 r.) i usiowania
popenienia umylnych postaci tych przestpstw.
cyt. za pracami: B. Sygit, Konstrukcja przepisw, dz. cyt., s. 401 i dalsze; tego: Kryminalizacja
zachowa, dz. cyt., s. 267 i dalsze; tego: Pojcie poaru w nowoczesnym, dz. cyt., s. 266 i dalsze;
T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski, Istota przestpnego, dz. cyt., s. 119 i dalsze.
128 Wykaz tych czynw zabronionych, zob. B. Sygit, Konstrukcja, dz. cyt., s. 405-408.
129 zob. B. Sygit, Pojcie poaru w nowoczesnym polskim ustawodawstwie karnym, w pr. zb. pod red.
J. Jakubowskiej-Hara, C. Nowak i J. Skupiskiego, Warszawa 2008, s. 266 i dalsze; tego: Ocena prawna
czynw sprowadzajcych poar, Prokuratura i Prawo 2010, nr 1-2, s. 289 i dalsze; tego:
Kryminalizacja..., dz. cyt., s. 272; T. Sawicki, B. Sygit, P. Guzewski, Istota przestpnego poaru w wietle
orzecznictwa sdowego, Pozna 2013, s. 119-120.
127
Z drugiej strony trzeba zgodzi si z tym, e zbyt kazuistyczne ujcie przestpczego poaru
w przepisach karnych nie rozwie wszystkich problemw legislacyjnych, jakie rodzi kryminalizacja tych zachowa130. W projektach do kodeksw zgaszano rne rozwizania, np.:
1. odrbne spenalizowanie w jednym akcie prawnym wywoania poaru (projekt z 1956 r.),
2. poczenie w jednym przepisie spowodowania poaru i sprowadzenia przez to niebezpieczestwa powszechnego (art. 226 1), a oddzielnie: sprowadzenie sytuacji grocej
bezporednio poarem (art. 232 1 projekt z 1963 r.),
3. oddzielne spenalizowanie:
a) umylnego sprowadzenia niebezpieczestwa powszechnego przez bezporednie
zagroenie poarem (art. 136),
b) sprowadzenia poaru jako nastpstwa czynu okrelonego w pkt a (art. 135 2),
c) nieumylnego sprowadzenia bezporedniego zagroenia poarem (art. 135 2),
d) faktycznego bezporedniego sprowadzenie poaru (art. 136 1).
adna z tych koncepcji nie zyskaa aprobaty.131
Czekajca nas kolejna reforma prawa karnego powinna powrci do problemu zapewnienia
cigu kryminalizacyjnego tych zachowa132. Trzeba przy tym pamita, e tworz ten cig nie
tylko regulacje w Kodeksie karnym, ale te w Kodeksie wykrocze i przepisach o bezpieczestwie przeciwpoarowym. W mojej ocenie rwnie wiele problemw legislacyjnych rodz regulacje zachowa naruszajcych bezpieczestwo przeciwpoarowe zamieszczone w Kodeksie wykrocze i w przepisach szczegowych regulujcych bezpieczestwo przeciwpoarowe, tym
bardziej, e nie s one przedmiotem powaniejszego zainteresowania nauki tak pod wzgldem
teoretycznym, jak i badawczym133.
5. WNIOSKI DE LEGE FERENDA

I.
Z potrzeby prawnokarnej ochrony przed poarami zdawano sobie spraw od dawna.

Jednak nie mona oceni pozytywnie sposobu jej realizacji, skoro:
1. nie wypracowano, mimo wielu wiekw penalizacji, zachowa godzcych w bezpieczestwo przeciwpoarowe jednolitej, spjnej i powszechnie zrozumiaej
koncepcji sposobu opisania w ustawach karnych takich zachowa. W efekcie
kade ustawodawstwo karne i kade zmiany inaczej podchodziy i traktoway
czyny przeciwko temu bezpieczestwu. Stan taki musi ciy na wynikach praktyki ledczej i sdowej w tych sprawach,
zob. np. 167g Kodeksu austriackiego z 1852 r.

zob. B. Sygit, Kryminalizacja, dz. cyt., s. 273.
132 Szerzej: zob. tame, s. 413-414.
133 Mona oceni, e jest w tym wzgldzie tzw. biaa plama. Zob. tylko np. prace: B. Sygit, Wykroczenie
poarowe, Problemy Praworzdnoci 1981, nr 3, s. 43-55; W. Radecki, Przestpstwa i wykroczenia
z zakresu ochrony przeciwpoarowej, cz I, Suba MO 1981, nr 2-3 (143-144), s. 153-179 i cz II,
Suba MO 1981, nr 3 (144), H. Popawski, R. Skarbek, Przestpstwa z Ustawy o ochronie przeciwpoarowej,
Problemy Praworzdnoci 1983, nr 4, s. 10-20 oraz Komentarz do Kodeksu wykrocze (W. Kotowski,
Zakamycze 2004). W zakresie za prawa o ochronie przeciwpoarowej zob. bardzo wartociow prac
B. Graczyka, ale z 1956 r. Prawo o ochronie przeciwpoarowej, Warszawa 1956.
130
131
II.
2. nie wypracowano w ustawodawstwie karnym cigoci kryminalizacyjnej, czyli

cigle nie s penalizowane wszystkie moliwe postacie zachowa naruszajcych
bezpieczestwo przeciwpoarowe,
3. wprowadzone w ycie przepisy karne nie opisuj w sposb jednoznaczny znamion czynw karnych z tego zakresu i ich nie definiuj. Std te takie sformuowania ocenne jak: poar, wiele osb, wielkie rozmiary mienia, bezporednie niebezpieczestwo s w doktrynie i orzecznictwie przedmiotem sporw
i rozbienych interpretacji.
Dla naprawy tej sytuacji i jednolitego rozumienia przepisw penalizujcych naruszanie
bezpieczestwa przeciwpoarowego konieczne jest:
posta podstawowa
1. nadanie przepisom karnym w tym wzgldzie nastpujcego brzmienia:
art. 163 1 i odpowiednio 2 w odniesieniu do postaci nieumylnej kto sprowadza poar, ktry ponadto zagraa yciu lub
zdrowiu wielu ludzi albo innemu mieniu w wielkich rozmiarach,
podlega karze,
art. 164 1 (i odpowiednio 2) kto sprowadza bezporednie
niebezpieczestwo poaru okrelonego w 1 podlega karze;
posta kwalifikowana
1. powoanie jednostki badawczej zajmujcej si poarami od strony prawnej oraz w zakresie metodyki wyjaniania tych zdarze. Przedmiotem bada byyby nie tylko przestpcze poary, ale i wykroczenia przeciwko
bezpieczestwu przeciwpoarowemu, co do ktrych stopie rozpoznania
stanowi bia plam. Badaniom poarw w tym zakresie naley nada
rang nauki i nazwa j ignisologi.
art. 163 3 i 4: Jeeli nastpstwem czynu okrelonego w 1 jest
mier czowieka lub ciki uszczerbek na zdrowiu wielu osb albo zniszczenie mienia wielkich rozmiarw, podlega karze,
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Andrejew I., Lernell L., Sawicki J., Prawo karne Polski Ludowej, Warszawa 1954.
Andrejew I., Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1970.
Andrejew I., wida W., Wolter W., Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973.
Bardach J., Historia pastwa i prawa Polski, t. I, Warszawa 1964.
Bojarski W., Invocatio Dei w staroytnych zbiorach prawa [w:] Religia i prawo karne w staroytnym Rzymie, pr. zb. pod red. A. Dbiskiego i M. Kuryowicza, Lublin 1998.
Bojarski W., Kara mierci w prawach pastw antycznych [w:] Kara mierci w staroytnym
Rzymie, pod red. H. Kowalskiego i M. Kuryowicza, Lublin 1996.
Borkowska-Bagieska E., Zbir praw sdowych Andrzeja Zamoyskiego, Pozna 1986.
Buchaa K., Przestpstwa przeciwko bezpieczestwu powszechnemu oraz bezpieczestwu
w ruchu ldowym, wodnym i powietrznym [w:] System prawa karnego pod red. J. Andrejewa,
L. Kubickiego i J. Waszczyskiego, t. IV, cz. 1, Wrocaw, Warszawa, Krakw, Gdask, d,
1985.
Falandysz L. (w pracy pod red. L. Lernella i A. Krukowskiego), Prawo karne. Cz szczeglna, Warszawa 1969.
Grajewski H., Kara mierci w prawie polskim do po. XVI w., Warszawa 1956.
Groicki B., Artykuy prawa magdeburskiego, Warszawa 1954.
Handelsman M., Kara w najdawniejszym prawie polskim, Warszawa 1908.
Helcel A.Z., Rys postpw prawodawstwa karnego ze szczeglnym uwzgldnieniem na nowsze
w tej mierze usiowania, Krakw 1837.
Hoyst B., Kryminalistyczna problematyka poarw, Warszawa 1962.
Horoszowski P., Technika i taktyka w przypadkach podpale, Biuletyn Generalnej Prokuratury, Warszawa 1954.
Jedlicki M.Z., Powszechna historia pastwa i prawa, Warszawa 1955.
Kaczmarczyk Z., Lenodorski B., Historia pastwa i prawa Polski, Warszawa 1965.
Klima J., Kodeks Hammurabiego, przek. C. Kunderewicz, Warszawa 1957.
Koranyi K., Powszechna historia pastwa i prawa, t. I, Warszawa 1963.
Kotowski W., Komentarz do Kodeksu wykrocze, Zakamycze 2004.
Krzymuski E., System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech kodeksw obowizujcych
w Polsce. Cz oglna, Krakw 1921.
Kubicki T., Statuty Kazimierza Wielkiego, d 1992.
Kunderewicz C., Kodeks Lipit Isztara, Czasopismo Prawno-Historyczne 1959, t. XI, z. 2
Kunderewicz C., Kodeks Ur Nammu, Czasopismo Prawno-Historyczne 1958, t. X, z. 2
Kunderewicz C., Najstarsze prawa wiata. Zbir studiw, d 1990.
Kunderewicz C., Reformy Urukaginy, wadcy Lagosza, Czasopismo Prawno-Historyczne
1964, z. 1.
Kunderewicz C., Sumeryckie kodeksy, Czasopismo Prawno-Historyczne, 1969, t. XX, z. 1.
aszewski R., Wiejskie prawo karne w Polsce XVI-XVIII w., Toru 1988.
Maisel W., Prawo karne w statutach miast polskich do koca XVIII w., Czasopismo PrawnoHistoryczne, t. XXVI, z. 2, 1974.
Makarewicz J., Polskie prawo karne. Cz oglna, Lww-Krakw 1924.
Makowski M. (red.), Encyklopedia podrczna prawa karnego, t. III, brak daty wyd.
32. Malec J., Uruszczak W. (red.), Dawne prawa i myl prawnicza, wyd. UJ, Krakw 1980.
33. Radecki W., Przestpstwa i wykroczenia z zakresu ochrony przeciwpoarowej, cz I, Suba
MO nr 2-3 (143-144) z 1981.
34. Roman S., O czasie powstania Statutu warckiego, Czasopismo Prawno-Historyczne, t. III,
1951.
35. Rozenkranz E., Prawo salickie [w:] Pomniki prawa, Koszalin 1996.
36. Salmanowicz S., Prawo karne Owieconego Absolutyzmu. Z dziejw kodyfikacji karnych przeomu XVIII i XIX w., Toru 1966.
37. Sawicki T., Sygit B., Guzewski P., Istota przestpnego poaru w wietle orzecznictwa sdowego, Pozna 2013.
38. Schoor W., Pomnik prawa staroassyryjskiego, Lww 1923.
39. Sczaniecki M., Powszechna historia pastwa i prawa, wyd. IX, Warszawa 1997.
40. Sygit B, Wykroczenia poarowe, Problemy Praworzdnoci 1981, nr 3.
41. Sygit B., Historia prawa kryminalnego, Toru 2007.
42. Sygit B., Konstrukcja przepisw karnych penalizujcych zachowania sprowadzajce poar
[w:] Kryminalistyka i inne nauki pomostowe w postpowaniu karnym, pod red. J. Kasprzaka
i B. Modziejowskiego, Olsztyn 2009.
43. Sygit B., Kryminalizacja zachowa sprowadzajcych poar [w:] Granice kryminalizacji i penalizacji, pod. red. S. Pikulskiego i M. Romaczuk-Grdzkiej, Olsztyn 2013.
44. Sygit B., Kwalifikowanie spraw o poary [w:] pr. zb. pod red. P. Guzewski, Badanie przyczyn
powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji, Pozna 2005.
45. Sygit B., Ocena prawna czynw sprowadzajcych poar, Prokuratura i Prawo 2010, nr 1-2.
46. Sygit B., Pojcie poaru w nowoczesnym polskim ustawodawstwie karnym. Ewolucja jego wykadni i uwagi de lege ferenda [w:] pr. zb. pod. red. J. Jakubowskiej-Hara, C. Nowak i J. Skupiskiego, Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze, Warszawa 2008.
47. Sygit B., Poary w aspekcie prawnokarnym i kryminologicznym, Warszawa-Pozna, 1974.
48. Sygit B., Przestpstwo sprowadzenia poaru w polskim prawie karnym, maszynopis pracy
doktorskiej, Pozna 1974.
49. Szwedek E., Przestpstwo sprowadzenia poaru (art. 138 kk), Nowe Prawo 1975, nr 6.
50. Szymanowski J., Myli do prospektu prawa kryminalnego [w:] Kodeks Stanisawa Augusta.
Zbir dokumentw wydany przez S. Borowskiego, Warszawa 1938.
51. liwowski J., Kodeks karzcy Krlestwa Polskiego (1818), Warszawa 1958.
52. Taubenschlag R., Rzymskie prawo prywatne na tle praw antycznych, Warszawa 1955.
53. Uruszczak W., Korektura praw z 1532 r. Studium historyczno-prawne, wyd. UJ, ZNUJ-CMLXVI,
t. II, z. 137.
54. Utiewski B.S., Historia prawa karnego pastw buruazyjnych, Warszawa 1952.
CZ V
CZYNNIKI NARAENIA PODCZAS POARW
CZ V WYBRANE ASPEKTY SKUTKW POARW
Wojciech Klapsa, Sylwester Suchecki, Damian Bk, Anna Dziechciarz

CZYNNIKI NARAENIA PODCZAS POARW

1. Wstp.... 527
2. rda zagroe w czasie poaru .... 528
2.1. Toksyczne produkty spalania .... 528
2.2. Temperatura i promieniowanie cieplne.... 530
2.3. Niedobr tlenu .. 533
2.4. Ograniczona widoczno ..... 534
2.5. Uszkodzenie konstrukcji obiektu lub jego elementw ...... 535
2.6. Haas ..... 537
3. Podsumowanie . 539
Literatura ..... 540
1. WSTP
Warunki panujce podczas poarw stwarzaj due zagroenie dla zdrowia i ycia ludzi przebywajcych w budynku oraz ratownikw. Ludzie oraz zwierzta naraeni s na szkodliwe dziaanie toksycznych substancji chemicznych oraz czynnikw fizycznych, w tym termicznych. Specyficzne warunki poaru oddziauj rwnie niszczco na obiekty budowlane i instalacje.
W czasie poaru warunki makroklimatyczne i wystpujce zagroenia maj zmienny i dynamiczny charakter, jednak mona wyrni gwne czynniki zagraajce bezpieczestwu ludzi
oraz samych ratownikw w warunkach poaru, takie jak:
toksyczne produkty spalania,
podwyszona temperatura i promieniowanie cieplne,
niedobr tlenu,
ograniczona widoczno,
uszkodzenie konstrukcji obiektu lub jego elementw,
haas.
Intensywno oddziaywania poszczeglnych czynnikw bdzie zaleaa od zaistniaej sytuacji

poarowej, dynamiki rozwoju poaru, w tym od rodzaju i iloci materiaw palnych, ktre znalazy si w przestrzeni objtej poarem, warunkw technicznych obiektu (tj. konstrukcji) oraz
wystpujcych zabezpiecze przeciwpoarowych (instalacji ganiczych, systemw oddymiania itp.).
Patrzc na przykad poaru w hali widowiskowej Stoczni Gdaskiej, ktry mia miejsce 24 listopada 1994 r., w zbiorze czynnikw stwarzajcych zagroenie w sytuacji poarowej mona rw-
nie umiejscowi czowieka. Panika oraz zwizane z ni nieracjonalne zachowania ludzi rwnie
mog przyczyni si do istotnego wzrostu poziomu zagroenia1.
2. RDA ZAGROE W CZASIE POARU

2.1. Toksyczne produkty spalania
Skad zanieczyszcze powietrza podczas poaru jest w gwnej mierze wynikiem uwalniania si
do atmosfery rnych gazw, dymw i pyw o rnym stopniu toksycznoci i rnych waciwociach dranicych. Substancje te maj negatywny wpyw przede wszystkim na ukad oddechowy i krwionony. Typowymi zwizkami, z jakimi mamy do czynienia s: tlenek wgla (CO),
dwutlenek azotu (NO2), dwutlenek siarki (SO2), formaldehyd (CH2O) oraz wglowodory aromatyczne i alifatyczne. W rodowisku gazw poarowych wykrywane s te cyjanowodr (HCN),
fosgen (COCl2), wielopiercieniowe wglowodory aromatyczne, chlorowodr (HCI), dioksyny
oraz rodniki2.
Reakcja organizmu na substancje toksyczne zaley od waciwoci fizykochemicznych, drogi
wchaniania, wielkoci otrzymanej dawki i okresu naraenia oraz od takich cech organizmu jak
wiek, pe, oglny stan zdrowia oraz odywianie i stan takich ukadw jak: endokrynologicznego, immunologicznego i genetycznego. Zalena jest te od czynnikw zewntrznych, takich jak
temperatura czy wilgotno powietrza. Skutki naraenia na szkodliwe substancje chemiczne
mog by miejscowe oraz ukadowe, a nasilenie objaww moe mie charakter ostry lub przewleky. Do skutkw oddziaywania miejscowego zalicza si dziaanie dranice oraz uczulajce
skr i bony luzowe. Natomiast do skutkw ukadowych zalicza si zmiany w orodkowym
i obwodowym ukadzie nerwowym oraz narzdach: wtrobie, nerkach, ukadzie sercowonaczyniowym itd. Wystpuj rwnie odlege nastpstwa ekspozycji na substancje toksyczne,
ktre definiowane s jako procesy patologiczne rozwijajce si w organizmie po duszym lub
krtszym okresie utajenia. Dziaanie odlege moe rozwija si bezporednio w organizmach
naraonych na dziaanie substancji toksycznej lub dopiero w nastpnych pokoleniach, przy czym
najczciej s to zmiany o charakterze rakotwrczym. Zaburzenia wtrne (pokoleniowe) maj
gwnie charakter zaburze genotoksycznych (zmiany w materiale genetycznym), embriotoksycznych (zmiany patologiczne u potomstwa) i teratogennych (zmiany patologiczne w zarodkach lub podach). Stenie szkodliwych zwizkw w gazach poarowych (dymie) zaley przede
wszystkim od rodzaju palcych si substancji.
W przypadku substancji bardzo toksycznych nawet niewielkie ich stenie w dymie powoduje
ogromne zagroenie dla zdrowia ludzi w czasie poaru, np.3:
ozon (O3) powoduje uszkodzenia tkanki puc, zmniejsza ich pojemno, wywouje kaszel i ble,
tlenek wgla (CO) upoledza transport tlenu przez krwinki czerwone, co powoduje
niedotlenienie serca, mzgu i innych narzdw,
B. Borys (red.), Poar hali widowiskowej Stoczni Gdaskiej i jego ofiary przykad masowej katastrofy,
Stowarzyszenie Osb Poparzonych w Hali Stoczni Gdaskiej, Gdask 1999.
2 M. Wejman, K. Przybylski, Identyfikacja zagroe na stanowiskach pracy straakw zawodowych, Zeszyty
Naukowe Politechniki Poznaskiej 2013, nr 59, s. 71.
3 Tame, s. 72.
1
ow (Pb) poprzez odkadanie si w organizmie prowadzi do uszkodzenia wielu narzdw (mzg, nerwy, koci, ukad krwiotwrczy i odpornociowy, nerki, narzdy rozrodcze), powodujc m.in. anemi, zaburzenia hormonalne, nadcinienie, upoledzenia rozwojowe dzieci,
tlenki azotu (NOx) maj dziaanie podobne do ozonu i dwutlenku siarki,
lotne zanieczyszczenia organiczne (np. benzen, benzopiren) liczne zwizki o charakterze rakotwrczym wywoujce m.in. nowotwory puc oraz podranienia skry, oczu
i drg oddechowych,
dwutlenek siarki (SO2) prowadzi do dusznoci z powodu zwenia drg oddechowych.
Ze wzgldu na wystpowanie duej rnorodnoci materiaw palnych w poarach rnych

obiektw trudno jest przewidzie z du precyzj, z jakimi substancjami szkodliwymi naley si
liczy. Przeprowadzono wiele bada, ktrych zadaniem byo dostarczenie informacji o wystpujcych substancjach szkodliwych w gazach poarowych. Badania wykonane w Stanach Zjednoczonych wykazay, e tlenek wgla obecny by we wszystkich analizowanych przypadkach,
a benzen okaza si 2. najczciej identyfikowanym zwizkiem wykrytym w ponad 80% badanych poarw. W niemal 60% przypadkw stwierdzono obecno cyjanowodoru i dwutlenku
wgla, natomiast w niespena 15% badanych przypadkw wykryto chlorowodr4.
Prowadzone byy rwnie polskie badania w strefie dziaania straakw podczas akcji ratowniczych, ktre wykazay obecno blisko 130 substancji chemicznych. W tej grupie wglowodory
alifatyczne nasycone i nienasycone stanowiy ok. 50-72% zwizkw, a wglowodory aromatyczne nasycone i nienasycone 25-38%. W 37 pobranych prbkach powietrza wykryto benzen,
w 39 toluen, w 36 ksyleny, a w 28 etylobenzen. Izomery trimetylobenzenu i dietylobenzenu
stwierdzono w 25 prbkach a w 13 dichloroetan. Siarczany wykryto w 30 prbkach, natomiast
we wszystkich prbkach powietrza stwierdzono 2,4-difenylohydrozon formaldehydu oraz azotany5.
W tabeli 1 zestawiono wyniki bada dotyczce pomiarw ste szkodliwych produktw spalania w warunkach rzeczywistego poaru oraz wartoci najwyszych dopuszczalnych ste substancji chemicznych.
Tlenek wgla oraz cyjanowodr ze wzgldu na powszechne wystpowanie w rodowisku poaru stanowi szczeglne zagroenie. Badania toksykologiczne6 przeprowadzone przez lsk
Akademi Medyczn wrd ofiar poarw wykazay, e w wikszoci badanych przypadkw
w organizmie ofiary miertelnej stwierdzono obecno hemoglobiny tlenkowglowej. Na 260
przebadanych przypadkw w 173 stwierdzono stenie HBCO w zakresie od 5% do 80%,
a w ponad poowie przypadkw obecno cyjanowodoru. Stwierdzono rwnie, e addytywne
lub niezalene dziaanie tlenku wgla i cyjanowodoru byo przyczyn zgonu u 76,5% przebadanych ofiar poarw. Dodatkowo ustalono, e wrd zbadanych 260 przypadkw zgonw w poarze u 137 osb wykryto alkohol etylowy. W organizmie osb, ktrych zgon nastpi przed poarem (np. zabjstwo, a nastpnie podpalenie mieszkania), nie stwierdzano obecnoci hemoglobiny tlenkowglowej i cyjanowodoru.
T. Sawicki, Czynniki zagraajce bezpieczestwu straakw w warunkach poaru, Bezpieczestwo Pracy
2004, nr 7-8, s. 35-38.
5 Tame.
6 A. Kucharczyk, Zagroenia chemiczne w pracy straaka, Przegld Poarniczy 2011, nr 12, s. 14-17.
4
Tabela 1. Wartoci szkodliwych ste produktw spalania oraz najwysze dopuszczalne stenia chemiczne
NAJWYSZE DOPUSZCZALNE STENIA
PRODUKTY
STWIERDZONE STENIA
CHEMICZNE [mg/m3]
SPALANIA
[mg/m3]
7
NDS
NDSCh8
NDSP9
tlenek wgla
do 31 320
30
180
dwutlenek wgla
18 000-110 000
9000
27 000
cyjanowodr
0-80
5
chlorowodr
do 300
5
10
benzen
3850
1,6
formaldehyd
19
0,5
1
rdo: T. Sawicki, Czynniki zagraajce bezpieczestwu straakw w warunkach poaru, Bezpieczestwo Pracy 2004, nr 7-8, s. 35-38.
Podobne wyniki uzyskano w badaniach przeprowadzonych w Zakadzie Medycyny Sdowej
Akademii Medycznej w Biaymstoku. Wrd 64 osb zmarych wskutek poarw w 26 przypadkach stwierdzono obecno cyjanowodoru, a w 52 karboksyhemoglobiny w zakresie 16%-85%.
2.2. Temperatura i promieniowanie cieplne

Wysoka temperatura i promieniowanie cieplne to jedne z gwnych czynnikw zagraajcych
organizmom ywym w poarze. Spalanie materiaw powoduje wystpowanie obszarw o wysokiej temperaturze. rednia temperatura w rodowisku poaru wewntrznego (np. w budynku) wynosi ok. 1000C.
Ludzie w czasie poaru naraeni s na przegrzanie, ktre jest powodowane przez nadmierny
wzrost temperatury ciaa w wyniku jego oglnego napromieniowania bd przez silne lokalne
napromieniowanie gowy, przy nieznacznie podwyszonej temperaturze ciaa. Oddziaywanie
ciepa na organizm czowieka moe prowadzi do zaburze temperatury ciaa. Wzrost do temperatury do 39C moe spowodowa nag utrat przytomnoci10. Utrata przytomnoci moe
by rwnie spowodowana intensywnym napromieniowaniu gowy.
Dodatkowo straak ratownik, wykonujc cik prac fizyczn, obcia zarwno ukad krenia,
jak i ukad ruchu. Wysiek ten wykonywany w specjalnym izolujcym ubraniu ochronnym oraz
z zastosowaniem aparatu ochrony drg oddechowych moe prowadzi do kumulacji ciepa
w organizmie i tym samym by przyczyn stresu cieplnego. Odzie termoizolujca sprzyja powstawaniu mikroklimatu wilgotnego wewntrz ubrania specjalnego straaka. Odzie taka
utrudnia odprowadzenie potu na zewntrz, przez co upoledza efekt chodzenia, ktry jest istotnym czynnikiem termoregulujcym. Z drugiej strony odzie posiadajca waciwoci izolujce
od czynnikw zewntrznych, ale przepuszczajca pot, sprzyja odwodnieniu i dyselektrolitemii11.
Wystpowanie pomieni, aru i rozgrzanych powierzchni moe by przyczyn oparze prowadzcych do uszkodzenia tkanek. Oparzenia mog by miejscowe lub oglnoustrojowe i zale od
NDS najwysze dopuszczalne stenie.
NDSCh najwysze dopuszczalne stenie chwilowe.
9 NDSP najwysze dopuszczalne stenie puapowe.
10 T. Sawicki, dz. cyt., s. 4.
11 I. Korenkiewicz, Naraenie zawodowe funkcjonariuszy Pastwowej Stray Poarnej, Pastwowa
Inspekcja Sanitarna Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji, Biaystok 2004, s. 3.
7
8
wysokoci temperatury oraz czasu oddziaywania na organizm. Oparzenia skry moe wywoa
ju temperatura 42C, a po 6 godzinach naraenia naskrek ulega martwicy. Przy temperaturze
55C do oparzenia dochodzi po 3 minutach, a przy 70C zaledwie po 1 sekundzie. Temperatura
55C powoduje nieodwracalne uszkodzenie biaka tkankowego, a wysze temperatury prowadz do uszkodzenia skry i tkanek gbszych, ktrych skutkiem moe by martwica.
W zalenoci od gbokoci uszkodzenia skry wyrni mona 4 stopnie oparze. Oparzenia
I stopnia obejmuj tylko naskrek i charakteryzuj si gwnie zaczerwienieniem skry, obrzkiem i pieczeniem. Oparzenia te nie nios za sob ryzyko powstania blizn. Oparzenia II stopnia
powierzchniowe (II A) obejmuj naskrek i cz skry waciwej i charakteryzuj si zaczerwienieniem, obrzkiem oraz pcherzami z pynem surowiczym i silnym blem. Gojenie trwa ok.
10-14 dni. Oparzenia II stopnia A pozostawiaj jedynie niewielkie przebarwienia skry. Oparzenie II stopnia gbokie (II B) obejmuje naskrek i ca grubo skry waciwej. W tym przypadku mamy do czynienia z wystpowaniem biaej skry z czerwonymi punktami, a bl jest mniejszy ze wzgldu na uszkodzenia zakocze nerwowych. Gojenie zwykle trwa do 3 tygodni,
a w miejscach oparze pozostaj blizny. Oparzenia III stopnia powoduj zniszczenia caej warstwy skry oraz czsto tkanek lecych gbiej. W takich przypadkach dochodzi do martwicy
skry, wystpuj silne ble oraz wytwarzaj si ziarnina i blizny. Oparzenia te wymagaj czsto
leczenia operacyjnego przeszczepami skry. Z oparzeniami IV stopnia mamy do czynienia, gdy
dochodzi do zwglenia tkanek, a martwica obejmuje wszystkie tkanki, a do koci. Oparzenia IV
stopnia mog by wynikiem dugotrwaego dziaania ognia lub oparzenia elektrycznego.12
Wystpowaniu wysokiej temperatury i rozgrzanych materiaw towarzyszy zjawisko promieniowania cieplnego. Moc promieniowania cieplnego jest definiowana za pomoc strumienia gstoci cieplnej. Przyjmuje si, e wartoci graniczn gstoci strumienia promieniowania cieplnego, ktry powoduje bl fizyczny u ludzi, jest ok. 2,5 kW/m2.
Gsto strumienia promieniowania cieplnego podczas poaru gazw i cieczy palnych zazwyczaj
mieci si w granicach od 50 do 250 kW/m dla poarw powierzchniowych i od 200 do 350
kW/m2 dla poarw strumieniowych13. Promieniowanie cieplne rozchodzi si we wszystkich
kierunkach, przy czym powierzchnia materiau najsilniej promieniuje w kierunku do siebie prostopadym. W tabeli 2 przedstawione zostay rednie intensywnoci promieniowania cieplnego
dla poarw rnych gazw i cieczy.
Istnieje bardzo duo danych dowiadczalnych, teoretycznych modeli obliczeniowych, tablic
i zestawie do oblicze skutkw w funkcji strumienia cieplnego i czasu naraenia. Wpyw gstoci promieniowania cieplnego na organizm czowieka oraz sprzty przedstawiono w tabeli 3.
Wicej o oparzeniach i ich konsekwencjach mona przeczyta w rozdziale: Wybrane aspekty medyczne
i psychologiczne leczenia ofiar poarw organizacja leczenia oparze (M. Nowak, M. Kawecki, I. Ryszkiel,
J. Skotnicka, G. Knefel).
13 M. Borysiewicz, A. Furtek., S. Potempski, Poradnik metod ocen ryzyka zwizanego z niebezpiecznymi
instalacjami procesowymi, Instytut Energii Atomowej, Otwock wierk 2000, s. 259.
12
Tabela 2. rednie intensywnoci promieniowania dla rnych typw poarw gazw i cieczy
RODZAJ POARU
SUBSTANCJA
GSTO
STRUMIENIA
PROMIENIOWANIA
CIEPLNEGO q [kW/m2]
200
100
75
150
50
200
250
TEMPERATURA
POMIENIA
[C]
LNG
1300
LPG
1300
benzyna/nafta
1000
metanol
1250
LPG/benzyna/nafta
1300
poar strumieniowy
LNG/metanol
1300
1200
BLEVE
wszystkie substancje
rdo: M. Borysiewicz, A. Furtek, S. Potempski, Poradnik metod ocen ryzyka zwizanego z niebezpiecznymi instalacjami procesowymi, Instytut Energii Atomowej, Otwock wierk 2000, s. 259.
poar
powierzchniowy
Tabela 3. Skutki wysokiego promieniowania cieplnego

STRUMIE
CIEPLNY q
SKUTKI DLA SPRZTU
[kW/m2]
uszkodzenie urzdze instalacji
procesowych; elementy zapal si w cigu
1 min
35
23
12,6
4,7
2,1
1,2
spontaniczne zapalenie si drewna po dugim okresie ekspozycji; stal niezabezpieczona osignie temperatur naprenia
termicznego mogcego spowodowa uszkodzenia; naley dokona upustw awaryjnych ze zbiornikw cinieniowych dla
zapobiegnicia ich uszkodzeniu
minimalna energia dla zaponu
drewna; topienie si rur z tworzywa
sztucznego; cienka stal, izolowana po stronie oddalonej od rda ciepa moe osign poziom napre termicznych dostatecznie wysoki, aby spowodowa uszkodzenie strukturalne
SKUTKI DLA LUDZI

znaczne prawdopodobiestwo ofiar
miertelnych dla grup
naraonych natychmiastowo; due
prawdopodobiestwo ofiar
miertelnych w sytuacji
dugotrwaej ekspozycji; 100% zgonw
w cigu 1 min; 1% zgonw w cigu 10 s
moliwo ofiar miertelnych
w sytuacji ekspozycji
natychmiastowych; 100% zgonw w cigu 1 min; Znaczne urazy w cigu 10 s
moliwo ofiar miertelnych w sytuacji

dugotrwaej ekspozycji;
due prawdopodobiestwo
uszkodze ciaa;
1% zgonw w cigu 1 min;
I stopie poparzenia
powoduje bl, jeeli czas

ekspozycji jest duszy ni 20 s;
moliwo uszkodzenia ciaa w sytuacji
ekspozycji
przekraczajcej 30 s
warto minimalna do
wywoania blu po 1 min
nie stwarza dyskomfortu
w sytuacji dugich ekspozycji
M. Borysiewicz, A. Furtek, S. Potempski, Poradnik metod ocen ryzyka zwizanego
rdo:
z niebezpiecznymi instalacjami procesowymi, Instytut Energii Atomowej, Otwock wierk 2000,
s. 260.
W Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania, ktre miay na celu wyznaczenie czasw przebywania straakw w rodowisku o danych zakresach temperatur. Czas zosta wyznaczony
w funkcji temperatury otoczenia i gstoci strumienia cieplnego. Straak uczestniczcy w eksperymencie by ubrany w odzie ochronn i sprzt ochrony drg oddechowych. W zalenoci od
temperatury otoczenia i gstoci strumienia cieplnego okrelono 4 podstawowe zakresy czasw
pracy straaka. Wyniki bada i wnioski z eksperymentu zamieszczono w tabeli 414.
Tabela 4. Czas pracy straaka w zalenoci od temperatury i gstoci strumienia cieplnego
GSTO STRUMIENIA
CZAS PRACY RATOWNIKA [min] TEMPERATURA [C]
CIEPLNEGO [kW/m2]
rutynowy
100
0,1-1
25
100 120
1-3
niebezpieczny
10
120 ok. 140
3-4
ekstremalny
1
140 ok. 170
4-11
krytyczny
pow. 170
pow. 11
rdo: T. Sawicki, Czynniki zagraajce bezpieczestwu straakw w warunkach poaru, Bezpieczestwo Pracy 2004, nr 7-8, s. 35-38.
2.3. Niedobr tlenu

Kolejnym zagroeniem, jakie niesie ze sob rodowisko poaru, jest obnienie zawartoci tlenu.
Podczas poaru tlen z otoczenia zuywany jest na podtrzymanie procesu spalania, co powoduje
wzrost zagroenia dla zdrowia i ycia ludzi. Dodatkowo procentowa zawarto tlenu w otoczeniu gwatownie spada w zwizku z wydzielaniem si duych iloci innych gazw. Najbardziej
wraliw tkank na brak tlenu jest mzg, ktry moe ulec trwaemu uszkodzeniu. W normalnych
warunkach tlen wystpuje w powietrzu w steniu ok. 21% objtoci. Zagroenie dla ukadu
oddechowego czowieka nastpuje ju przy spadku stenia tlenu poniej 17%. Spadek zawartoci tlenu poniej 15% objtoci powoduje gwatowne osabienie funkcji fizjologicznych i umysowych czowieka. Jeeli nastpi dalszy spadek zawartoci tlenu w powietrzu do ok. 10% objtoci, czowiek niepostrzeenie traci przytomno. Poniej 8% objtoci tlenu ju po kilku minutach moe nastpi mier przez uduszenie, o ile nie zostanie natychmiast podjta resuscytacja.
Dodatkowo zmniejszona zawarto tlenu w powietrzu powoduje zmniejszenie szybkoci spalania i jest przyczyn spalania niecakowitego. W takich warunkach dym staje si bardziej gsty
i czarny. Niedobr tlenu sprzyja tworzeniu si wikszej iloci zwizkw o dziaaniu toksycznym,
ktre powstaj w wyniku rozkadu termicznego i spalania rnych produktw.
W warunkach niecakowitego spalania w ograniczonych przestrzeniach zamknitych powstaj
due iloci niespalonych produktw rozkadu termicznego materiaw palnych. Palne gazy poarowe wypeniaj pomieszczenie, a sam poar przygasa. W przypadku gwatownego dostarczenia duej iloci powietrza, np. przez wybicie okna lub otwarcie drzwi, moe doj do zjawiska
wstecznego cigu pomieni (backdraft). Zjawisko to ma charakter wybuchowy, poniewa w wyniku wymieszania si powietrza z palnymi gazami powstaje mieszanina wybuchowa. W tym
momencie cae pomieszczenie moe by objte spalaniem pomieniowym i nastpuje gwatowny
wzrost temperatury, a szanse na ewakuacj spadaj praktycznie do zera.
14
T. Sawicki, dz. cyt., s. 4.

2.4. Ograniczona widoczno

Dym oprcz niebezpieczestwa stwarzanego przez swoj toksyczno oraz przenoszone ciepo
stanowi due zagroenie ze wzgldu na powodowane znaczne ograniczenie widocznoci, ktre
spada nawet do kilku centymetrw. Wpyw na ograniczenie widocznoci ma zarwno intensywno dymienia, jak i rodzaj palcych si przedmiotw, od ktrych zaley typ dymu.
Warstwa dymu powstajca w poarze powoduje znaczne ograniczenie widocznoci i ogranicza
przenikanie wiata, np. latarki, oraz wywouje zawienie i pieczenie oczu przez wystpujce
w dymie dranice skadniki. W przypadku podranienia oczu widzialno jest 2,5 razy mniejsza
ni w dymie niepodraniajcym oczu. W takich warunkach jest wiksze prawdopodobiestwo
utraty orientacji i w konsekwencji moe doj do upadku lub uderzenia o niewidoczne przedmioty lub skaleczenia o wystajce ostre elementy15. To wszystko sprawia, e ewakuacja jest
mocno utrudniona lub niemoliwa.
Utrat widocznoci moe spowodowa zarwno jasny dym, jak i para wodna powstajca w wyniku gaszenia poaru, przy czym barwa dymu nie ma zasadniczego znaczenia. Produkty spalania
materiaw wykonanych z tworzyw sztucznych, takich jak wykadziny lub meble tapicerowane,
charakteryzuj si najwiksz gstoci optyczn i toksycznoci. Szczeglnie due waciwoci
dymotwrcze wykazuj materiay zawierajce w swoim skadzie ywic epoksydow, ywic
poliestrow wzmocnion wknem sztucznym, poliizobutylen i inne zwizki16.
Spalenie si w zamknitym pomieszczeniu pojedynczych elementw mebli moe spowodowa
cakowite jego zadymienie. W przypadku spalenia krzesa wykoczonego polichlorkiem winylu
i piank poliuretanow zadymienie pomieszczenia oraz ograniczenie widocznoci do 2 m nastpuje ju po 10 min od pocztku spalania. Badania prowadzone podczas poarw wykazay, e
spadek widzialnoci do 1,3 m w kubaturze 1000 m3 nastpuje po 7 min, a kubatura 200 m3 moe
by zadymiona cakowicie w cigu 5 min.
Inne badania dowiadczalne prowadzone dla rnych prbek wyrobw drewnianych i drewnopodobnych w kontekcie czasu osignicia krytycznej wartoci zasigu widzialnoci zostay
przedstawione w tabeli 5.
15
16
T. Sawicki, dz. cyt., s. 4.

Tame.
Tabela 5. Wartoci czasw krytycznych redukcji widzialnoci w dymie umoliwiajcych bezpieczn ewakuacj podczas spalania drewna i materiaw drewnopochodnych w analizowanym
ukadzie pomieszczenie-korytarz umoliwiajce bezpieczn ewakuacj
CZASY KRYTYCZNE REDUKCJI WIDZIALNOCI [s]
MATERIA
BADAWCZY
STAA DLA RDE WIATA:

C=3
KRYTYCZNY
KRYTYCZNY
ZASIG
ZASIG
WIDZIALNOWIDZIALNOCI:
CI:
ZKR = 3m
ZKR = 10m
STAA DLA RDE WIATA:

C=8
KRYTYCZNY
KRYTYCZNY
ZASIG
ZASIG
WIDZIALNOWIDZIALNOCI:
CI:
ZKR = 3m
ZKR = 10m
zewntrzny strumie promieniowania o gstoci 25 kW/m2

270
135
520
230
68
35
75
60
255
170
435
230
db
sosna
pyta wirowa
pyta wirowa obustronnie
390
195
935
330
laminowana
pyta wirowa +20% PS
80
36
130
67
pyta wirowa +10% weny
277
238
370
265
rdo: A. ukaszek-Chmielewska, M. Pka, M. Konecki, Analiza zasigu widzialnoci w dymie
powstaym w czasie spalania wybranych prbek drewna i materiaw drewnopochodnych
w aspekcie szybkoci opuszczania pomieszcze, Zeszyty Naukowe SGSP 2012, nr 43, s. 93.
2.5. Uszkodzenie konstrukcji obiektu lub jego elementw

rodowisko poarowe charakteryzuje si du zmiennoci parametrw fizycznych, takich jak
cinienie, temperatura, objto dymu i inne. Zmiany te wpywaj na zmiany statecznoci i wytrzymao konstrukcji budynku, przy czym najwaniejszym czynnikiem destrukcyjnym jest
oddziaywanie ciepa na elementy budowlane, ktre powoduje silne ich nagrzewanie.
Innym istotnym czynnikiem wpywajcym niszczco na konstrukcj budynku, ktry moe wystpi podczas poaru, jest wybuch (wystpienie fali uderzeniowej) palnych gazw, par i pyu,
rozsadzenia butli z gazem, kotw cinieniowych itp., w skrajnych przypadkach doprowadzajc
do zburzenia budynku lub zniszczenia urzdzenia. Skutki, jakie powoduje nadcinienie, zostay
przedstawione w tabeli 6.
Tabela 6. Skutki oddziaywania nadcinienia na elementy budowlane
SKUTKI
NADCINIENIE [bar]
budynki praktycznie cakowicie zniszczone
0,70
cikie uszkodzenia budynkw
0,35
uszkodzenia do usunicia
0,10
znaczne zniszczenie powierzchni szklanych
0,05
10% zniszczenia powierzchni szklanych
0,02
rdo: M. Borysiewicz, A. Furtek, S. Potempski, Poradnik metod ocen ryzyka zwizanego
z niebezpiecznymi instalacjami procesowymi, Instytut Energii Atomowej, Otwock wierk
2000, s. 262.
Praktyka pokazuje, e podczas poarw najczciej mamy do czynienia z moliwoci zmniejszenia trwaoci i odksztaceniem konstrukcji pod wpywem oddziaywania wysokiej temperaStrona 535 z 1042 / Powrt do spisu treci
tury. Powoduje ona zmiany struktury materiaw budowlanych, przyczynia si do wzrostu objtoci skadnikw w ich strukturze oraz jest przyczyn procesw rozkadu i palenia. W zwizku
z tym maleje wytrzymao materiaw budowlanych i powstaje moliwo deformacji oraz
pknicia konstrukcji lub zawalenia si caego obiektu. Kady element budowlany jest zaprojektowany na odpowiedni odporno ogniow charakteryzowan czasem, po upywie ktrego
w warunkach znormalizowanych (symulujcych poar) element budowlany traci swoj nono
mechaniczn, szczelno ogniow i/lub izolacyjno ciepln.
Szczeglnie silnie naraonym na oddziaywanie poaru materiaem budowlanym jest stal, ktrej
wytrzymao w podwyszonej temperaturze ulega redukcji. Stal w porwnaniu z innymi materiaami budowlanymi charakteryzuje si wysok przewodnoci termiczn. Elementy stalowe
w poarze po kilku lub kilkunastu minutach uzyskuj temperatur, przy ktrej w wyniku obnienia waciwoci wytrzymaociowych lub/i duych przemieszcze elementw konstrukcji
dochodzi do utraty nonoci. Jest to tzw. temperatura krytyczna stali i dla typowych elementw
konstrukcyjnych (supy i belki o przekrojach klasy I, II lub III) wynosi 500-700C. W poarze
mamy rwnie do czynienia ze zjawiskiem rozszerzalnoci termicznej stali, co wywouje oddziaywania midzy elementami konstrukcji budynku i moe prowadzi do katastrofy budowlanej.
Typowym przykadem s poziome oddziaywania wyduajcych si termicznie belek na supy
w konstrukcjach ramowych17.
Materiaem konstrukcyjnym, ktry wykazuje stosunkowo dobre waciwoci w podwyszonych
temperaturach, jest beton. Niski wspczynnik przewodnoci cieplnej tego materiau powoduje,
e ruch ciepa wewntrz jest powolny, co dugo chroni wraliw na dziaanie temperatury stal
zbrojeniow. Wskutek ogrzewania betonu w czasie poaru powstaj due rnice temperatur
pomidzy powierzchni elementu i jego wntrzem, co jest spowodowane stopniowym wzrostem
temperatury gbszych partii. Efektem takiego oddziaywania temperatury oraz wystpowania
gradientw temperatury jest degradacja betonu, ktra okrelana jest poprzez zmiany wytrzymaoci na ciskanie. Zmiany wytrzymaoci betonu zalene s gwnie od szybkoci wzrostu temperatury oraz od czasu jej oddziaywania na beton. Stopniowa degradacja betonu jest wynikiem
zachodzcych w nim przemian fizykochemicznych. Ze wzrostem temperatury nastpuje odparowanie wody z materiau, rozkad elu CSH, wodorotlenku wapniowego i glinianw wapniowych oraz zachodz przemiany w kruszywie. W temperaturze 573C ma miejsce przemiana fazowa kwarcu, ktrej towarzyszy wzrost objtoci, a w temperaturze 800C dochodzi do rozkadu kruszyw wapiennych. Zjawiska te prowadz do zmian waciwoci fizycznych i w konsekwencji wytrzymaoci. Wytrzymao betonu maleje stopniowo wraz ze wzrostem temperatury, przy czym po przekroczeniu ok. 300C spadek ten nastpuje szybciej. Powyej temperatury
500C wytrzymao na ciskanie spada o 50-60%, a beton uznaje si za zniszczony18.
W warunkach poaru konstrukcje betonowe zostaj zniszczone z powodu powstania rys w betonie oraz uszczenia si powierzchni betonu. Takie zachowanie betonu naraa zbrojenie na
bezporedni wpyw wysokich temperatur. Dodatkowo elementy stalowe wkrcone w beton (np.
G. Woniak, Temperatura krytyczna elementw konstrukcji stalowych, Materiay Budowlane 2008,
nr 7, s. 45-47.
18 I. Hager, Metody oceny stanu betonu w konstrukcji po poarze, Cement Wapno Beton 2009, nr 4, s. 167178.
17
ruby zaczepw i uchwytw) bdce w bezporednim kontakcie z prtami zbrojeniowymi

i przekazujce wysokie temperatury do wntrza belek oraz stropw przyczyniaj si do szybszej
degradacji betonu i odpadania fragmentw. Rwnie gwatowne chodzenie gorcego betonu
prdami ganiczymi wody lub piany przyczynia si do pkania otuliny i powstawania odpryskw mogcych rani ratownikw.
Drewno traci wytrzymao w wyniku utraty swojej masy przez zwglenie si powierzchni podczas spalania. Ubytek materiau na gboko 2 do 3 cm moe nastpi w czasie 40 min w temperaturze 700-800oC. Dodatkowo spalaniu drewna towarzyszy wydzielanie si duych iloci
gazw i par. Przewag konstrukcji drewnianych nad stalowymi, a szczeglnie tych o duych
przekrojach, jest fakt, e rzadko ulegaj gwatownemu zawaleniu si pod wpywem niszczcego
dziaania ognia. Przed zawaleniem si drewnianych konstrukcji bd obserwowane charakterystyczne gone trzaskania, pknicia i przechyy. Te sygnay ostrzegawcze pozwol zawczasu
podj dziaania zapobiegawcze, takie jak np. ewakuacja.
Duym zagroeniem podczas poarw s zarwno elementy budowlane wykonane ze szka, takie jak przeszklenie okien, ale rwnie cae elewacje. Mimo e szko ulega przemianom fizycznym w do wysokich temperaturach sigajcych 450-600C, co moe doprowadzi do spynicia rozgrzanych kropli, to rdem gwnych zagroe jest odpadanie podczas poaru caych
fragmentw szyb. Spadajce fragmenty szka s niejednokrotnie przyczyn gronych obrae
fizycznych. Rwnie i w tym przypadku kierowanie prdw ganiczych na rozgrzane powierzchnie przyczynia si do pkania tych elementw i rozpryskiwania si. Nie mona tu pomin samych dziaa sub ratowniczych, podczas ktrych straacy w celu przewietrzenia budynku lub ewakuacji wybijaj szyby w oknach.
Elementy wykoczenia wntrz wykonane z tworzyw polimerowych, topic si podczas poaru,
mog by rdem gbokich poparze. Zjawiskiem charakterystycznym podczas spalania wikszoci takich materiaw jest tworzenie si kapicych kropli lub czstek. Stopiony materia
przykleja si do ciaa, powodujc dusze oddziaywanie termiczne i pogbienie rany. Midzy
innymi z tego powodu zabrania si stosowania na drogach ewakuacyjnych okadzin sufitw lub
sufitw podwieszanych, ktre pod wpywem ognia odpadaj lub kapi.
2.6. Haas
Wanym czynnikiem naraenia dla ofiar poarw oraz ratownikw jest wysoki poziom natenia haasu. Haas wykazuje nie tylko dziaanie upoledzajce such, ale wywiera te analogiczny
wpyw jak stres, zmniejszajc zdolno obserwacji, wyduajc czas reakcji oraz zaburzajc
funkcje caych ukadw (np. ukadu krenia i trawiennego).
Dwiki s to drgania mechaniczne orodka sprystego (gazu, cieczy lub orodka staego) i s
rozpatrywane jako oscylacyjny ruch czstek orodka wzgldem pooenia rwnowagi, wywoujcy zmian cinienia orodka w stosunku do wartoci cinienia statycznego (atmosferycznego).
Ta zmiana cinienia (czyli zaburzenie rwnowagi orodka) przenosi si w postaci nastpujcych
po sobie lokalnych zagszcze i rozrzedze czstek orodka w przestrze otaczajc rdo
drga, tworzc fal akustyczn.
Ze wzgldu na charakter oddziaywania haasu na organizm czowieka wyrnia si haas uciliwy niewywoujcy trwaych skutkw w organizmie oraz haas szkodliwy wywoujcy trwae
skutki lub powodujcy okrelone ryzyko ich wystpienia.
Niekorzystny wpyw haasu na organizm czowieka mona podzieli na 2 rodzaje:
wpyw haasu na narzd suchu,
pozasuchowe dziaanie haasu na organizm (w tym na podstawowe ukady i narzdy

oraz zmysy czowieka).
Szkodliwy wpyw haasu na narzd suchu powoduj nastpujce jego cechy i okolicznoci naraenia19:
rwnowany poziom dwiku A (dla haasu nieustalonego) lub poziom dwiku A (dla
haasu ustalonego) przekraczajcy 80 dB; bodce sabsze nie uszkadzaj narzdu suchu
nawet przy dugotrwaym nieprzerwanym dziaaniu,
dugi czas dziaania haasu,
ciga ekspozycja na haas jest bardziej szkodliwa ni przerywana,
szczeglnie szkodliwy jest haas impulsowy, charakteryzujcy si tak szybkim narastaniem cinienia akustycznego do duych wartoci, e mechanizmy obronne narzdu suchu zapobiegajce wnikaniu energii akustycznej do ucha nie zdoaj zadziaa,
czstotliwoci rednie i wysokie dwikw s bardziej niebezpieczne ni haas, w ktrym

maksymalna energia zawarta jest w zakresie niskich czstotliwoci, co wynika z charakterystyki czuoci ucha ludzkiego w zakresie czstotliwoci 3-5 kHz,
indywidualna podatno na uszkadzajcy wpyw dziaania haasu zalena od cech dziedzicznych oraz nabytych np. w wyniku przebytych chorb.
Skutki wpywu haasu na organ suchu dzieli si na20:
19
20
upoledzenie sprawnoci suchu w postaci podwyszenia progu syszenia w wyniku dugotrwaego naraenia na haas, o rwnowanym poziomie dwiku A przekraczajcym
80 dB,
uszkodzenia struktur anatomicznych narzdu suchu bdce zwykle wynikiem jednorazowych i krtkotrwaych ekspozycji na haas o szczytowych poziomach cinienia akustycznego powyej 130-140 dB.
http://www.rcre.nazwa.pl/pliki/Czynniki%20zagrozen%20w%20srodowisku%20pracy.pdf, s. 9.
http://archiwum.ciop.pl/6538.html.
SZKODLIWE DZIAANIE
HAASU NA ORGANIZM CZOWIEKA
JAKO
WYKONYWANEJ
PRACY
WYDAJNO
PRACY
NARZD
SUCHU
STAN
SOMATYCZNY
OGLNY STAN
ZDROWIA
STAN PSYCHICZNY
(EMOCJONALNY)
SPRAWNO
PSYCHOMOTORYCZNA
SKUTKI ZDROWOTNE
ORIENTACJA
W RODOWISKU
POROZUMIENIE
POZIOM
KOMFORTU
POCZUCIE
BEZPIECZESTWA
POCZUCIE
NIEZALENOCI
SKUTKI FUNKCJONALNE
CHOROBY
(SCHORZENIA)
SKUTKI SPOECZNE
I EKONOMICZNE
Ryc. 1. Diagram ilustrujcy szkodliwe dziaanie haasu na organizm czowieka

rdo:
http://www.rcre.nazwa.pl/pliki/Czynniki%20zagrozen%20w%20srodowisku%20pracy.pdf
3. PODSUMOWANIE
W rozdziale zostay omwione najwaniejsze czynniki naraenia podczas poarw zarwno dla
ludzi i zwierzt, jak i dla obiektw budowlanych. Jak wspomniano na wstpie, poar jest bardzo
zoonym zjawiskiem, ktre zaley od wielu parametrw i zmiennych, wic nie sposb wskaza
wszystkich zagroe, jakie ze sob niesie. Poza tymi omwionymi czynnikami jest jeszcze dua
liczba czynnikw porednich, takich jak np. stres u ofiar i ratownikw, stres pourazowy ofiar,
skaenia wtrne w wyniku poarw, choroby ukadu oddechowego i nerwowego wrd ofiar
i ratownikw itd.
LITERATURA
1.
Borys B. (red.), Poar hali widowiskowej Stoczni Gdaskiej i jego ofiary przykad masowej
katastrofy, Stowarzyszenie Osb Poparzonych w Hali Stoczni Gdaskiej, Gdask 1999.
2. Borysiewicz M., Furtek A., Potempski S., Poradnik metod ocen ryzyka zwizanego z niebezpiecznymi instalacjami procesowymi, Instytut Energii Atomowej, Otwock wierk 2000.
3. Hager I., Metody oceny stanu betonu w konstrukcji po poarze, Cement Wapno Beton 2009,
nr 4.
4. Korenkiewicz I., Naraenie zawodowe funkcjonariuszy pastwowej stray poarnej,
Pastwowa Inspekcja Sanitarna Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji,
Biaystok 2004.
5. Kucharczyk A., Zagroenia chemiczne w pracy straaka, Przegld Poarniczy 2011, nr 12.
6. Kucnerowicz-Polak B., Borowski J., Zagroenia poarem i wybuchem, Seria: Bezpieczestwo
i Ochrona Zdrowia Czowieka w rodowisku Pracy, t. 19, CIOP, Warszawa 2001.
7. ukaszek-Chmielewska A., Pka M., Konecki M., Analiza zasigu widzialnoci w dymie powstaym w czasie spalania wybranych prbek drewna i materiaw drewnopochodnych
w aspekcie szybkoci opuszczania pomieszcze, Zeszyty Naukowe SGSP 2012, nr 43.
8. Sawicki T., Czynniki zagraajce bezpieczestwu straakw w warunkach poaru,
Bezpieczestwo Pracy 2004, nr 7-8.
9. Wejman M., Przybylski K., Identyfikacja zagroe na stanowiskach pracy straakw zawodowych, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznaskiej 2013, nr 59.
10. Woniak G., Temperatura krytyczna elementw konstrukcji stalowych, Materiay Budowlane 2008, nr 7.
Strony internetowe
1. http://archiwum.ciop.pl/6538.html
2. http://www.rcre.nazwa.pl/pliki/Czynniki%20zagrozen%20w%20srodowisku%20pracy.pdf
dr n. med. Mariusz Nowak, prof. nadzw. dr hab. n. med. Marek Kawecki

Joanna Skotnicka, lek. med. Grzegorz Knefel
Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich
lek. med. Ireneusz Ryszkiel
Wydzia Nadzoru nad Systemem Opieki Zdrowotnej lskiego Urzdu Wojewdzkiego
WYBRANE ASPEKTY MEDYCZNE I PSYCHOLOGICZNE LECZENIA OFIAR

POARW ORGANIZACJA LECZENIA OPARZE
4.
1. Wstp ....... 541

2. Oparzenia charakterystyka medyczna ...... 543
2.1. Oparzenia charakterystyka oglna ...... 543
2.2. Oparzenia chemiczne ........ 550
2.3. Oparzenia elektryczne ... 553
3. Medyczne i psychologiczne nastpstwa poarw .... 555
4. Organizacja leczenia oparze ........ 559
5. Statystyka leczenia oparze ...... 562
6. Koszty leczenia chorych oparzonych...... 563
7. Wybrane zdarzenia z udziaem wielu ofiar . 569
8. Podsumowanie.. 570
Literatura... 571
1. WSTP
Wedug Hardena i Lustera by oparzonym to znaczy ulec jednemu z najbardziej
dehumanizujcych wypadkw1. Uraz ten jest niezwykle powany, zoony i obejmuje tak wiele
paszczyzn ludzkiego ycia, e powrt do wczeniejszego bytowania bywa wyjtkowo trudny,
a czasami niemoliwy. Bl, przeraenie, kalectwo, utrata majtku czy bliskich wypalaj
niezatarte pitno nie tylko na ciele ofiary, ale czsto i na duszy. Kiedy wic omawia si
nastpstwa choroby oparzeniowej, nie mona tego robi w oderwaniu od wszystkich aspektw.
Kiedy rozwaa si koszty leczenia, nie mona skupia si jedynie na procedurach szpitalnych czy
ratowniczych.
KOSZTY SPOECZNE PONOSZONE PRZEZ NAS WSZYSTKICH W ZWIZKU Z URAZAMI OPARZENIOWYMI
SIGAJ DALEKO POZA WYPISANIE ZE SZPITALA PACJENTA Z ZALECZONYMI RANAMI.
TO DOPIERO POCZTEK DROGI DO NOWEGO YCIA.
TO DOPIERO POCZTEK KOSZTW.
Skra jest najwikszym narzdem ludzkiego ciaa (od 1,25 do 2 m2, ok. 12% masy ciaa), a co za
tym idzie najbardziej naraonym na wpyw bodcw zewntrznych. Dziki swej budowie
N.G. Harden, S.H. Luster, Rehabilitation Considerations in The Care of The Acute Burn Patients, Crit. Care
Nurs. Clin., North Am., 1991, 3(2), s. 245-253.
1
i waciwociom chroni organizm przed szkodliwym wpywem rodowiska. Jednoczenie jej

zoona, warstwowa, przystosowana do wykonywania wielu czynnoci budowa powoduje, e
peni rwnie funkcj porednika w kontakcie ze wiatem, przekazujc bodce do ukadu
nerwowego przez wielorakie receptory. Jest niezbdna do prawidowego funkcjonowania
organizmu jako caoci. To ywy organ, osaniajcy tkanki, stanowicy zapor zabezpieczajc
przed wnikaniem substancji chemicznych i mikroorganizmw oraz utrat wody i wanych dla
ycia pierwiastkw. Zawdziczamy jej take moliwo utrzymywania staej ciepoty ciaa. Skra
spenia wiele czynnoci ochronnych: przed zakaeniem bakteriami, grzybami, wirusami,
czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem wietlnym.
Zapewnia te niezmienne warunki dla rodowiska wewntrznego organizmu (homeostaz).
Poza tym peni role: percepcyjn ciepa, blu, dotyku; ekspresyjn w wyraaniu stanw
emocjonalnych; resorpcyjn oraz bierze udzia w magazynowaniu i przemianie materii.
Ryc. 1. Budowa skry

rdo: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/28/Skin_layers_pl.svg (dostp:
22.07.2014 r.).
Posiadajc choby tak ogln wiedz o budowie, wygldzie i roli skry, atwo sobie wyobrazi,
jak powanym w skutkach urazem moe sta si jej uszkodzenie, szczeglnie w przypadku
oparzenia wikszych powierzchni. Jednak to zaledwie niky procent tego, co dzieje si z ludzkim
organizmem, naraonym na kontakt z gorcem, elektrycznoci czy substancjami chemicznymi.
Cikie oparzenie jest chorob oglnoustrojow, a jego skutki nie ograniczaj si tylko do skry
i przylegajcych tkanek, ale objawiaj si zmianami morfologicznymi i czynnociowymi wielu
narzdw wewntrznych. Stan ten wymaga zwykle dugotrwaego, intensywnego leczenia
i rehabilitacji. Dlatego od lat nie mwi si o oparzeniu jako wycznie urazie, ale postrzega si je
jako chorob oparzeniow.
Oparzenie jest jednym z najtrudniejszych do leczenia urazw, nie tylko z punktu widzenia
medycznego, lecz rwnie ekonomicznego. Narodowy Fundusz Zdrowia wycenia bowiem koszt
leczenia oparzenia na warto pomidzy 42 a 1137 punktami, co przekada si na kwoty od ok.
2 tys. do ok. 58 tys. z. Natomiast realny koszt, ktry ponosi szpital, opiewa czasami na kwot
przeszo 2-krotnie wysz ni grna granica wiadcze refundowanych. A przecie droga
pacjenta oparzonego do wyzdrowienia nie koczy si w chwili opuszczenia szpitala. Przed nim
jeszcze nierzadko miesice mudnej i kosztownej rehabilitacji, zakup lekw, rodkw
opatrunkowych, terapie a i to nie gwarantuje doprowadzenia organizmu do stanu sprzed
urazu. Nie zawsze mona po chorobie oparzeniowej powrci do poprzedniego ycia. Koszty
przechodzce ponosi wic zarwno sam chory, jak i cae spoeczestwo.
2. OPARZENIA CHARAKTERYSTYKA MEDYCZNA

Oparzenie jest uszkodzeniem skry i/lub gbiej pooonych tkanek i narzdw spowodowanym
dziaaniem ciepa, substancji rcych, energii elektrycznej (prd, uk elektryczny),
promieniowania sonecznego czy rentgenowskiego. Doprowadza do zniszczenia tkanek lub
nawet ich zwglenia na skutek koagulacji biaka. Uszkodzenia te s czsto nieodwracalne.
Oparzenia dzielimy na stopnie, w zalenoci od gbokoci, a rozlego oceniamy w procencie
cakowitej powierzchni ciaa. Na ciko oparzenia maj wpyw gboko i rozlego rany
oraz kilka innych czynnikw.2
2.1. Oparzenia charakterystyka oglna3

Podzia gbokoci oparze wyglda nastpujco:
Io obejmuje naskrek, objawia si rumieniem, goi si samoistnie, nie pozostawia blizn,
IIAo, powierzchowne obejmuje naskrek oraz cz skry waciwej, objawia si pcherzami z pynem surowiczym, goi si zwykle bez pozostawienia blizn, wymaga opatrunkw z antyseptykiem,
IIBo, gbokie obejmuje naskrek oraz niepen grubo skry waciwej z przydatkami, goi si czsto samoistnie, pozostawia blizny, moe wymaga przeszczepw skry,
IIIo martwica caej skry waciwej obejmujca take naczynia i nerwy, wymaga ingerencji chirurgicznej lub chemicznej oraz przeszczepw skry,
IVo martwica skry, tkanki podskrnej oraz mini, cigien, koci (rwnie zwglenia),
wymaga leczenia skojarzonego: zabiegw amputacyjnych, miejscowej terapii podcinieniem, hiperbarii tlenowej, rozlegych rekonstrukcji plastycznych.
W. Rudowski, Oparzenia jako problem badawczy i leczniczy, PZWL, Warszawa 1977.

M. Kawecki, J. Glik, A. Klama-Barya, M. Werner, H. Lendor, Oparzenia w katastrofach i zdarzeniach
masowych [w:] P. Fiedor, W. Pawowski (red), Medycyna katastrof, Warszawski Uniwersytet Medyczny,
Warszawa 2011, s. 91-152.
2
3
Ryc. 2. Oparzenie IIAo

rdo: Zdjcie wasne.
Ryc. 3. Oparzenie IIBo

rdo: Zdjcie wasne.
Ryc. 4. Oparzenie IIIo

rdo: Zdjcie wasne.
Ryc. 5. Oparzenie IVo

rdo: Zdjcie wasne.
Po przetransportowaniu chorego oparzonego do odpowiedniego orodka referencyjnego jego
zesp dokonuje pozostaych ocen ran oparzeniowych. Ocena kliniczna jest do atwa
w przypadku oparze gbokich poniewa skutki wida na pierwszy rzut oka. Natomiast
w przypadku oparze IIA/Bo nastpuje ona zwykle dopiero po kilku dniach obserwacji, bowiem
martwica tkanek moe si pogbia.
Wyspecjalizowany orodek zwykle dysponuje sprztem diagnostycznym wysokiej jakoci, a ten

umoliwia ocen spustosze wyrzdzonych przez ogie, prd elektryczny, substancje chemiczne
itp., niewidocznych goym okiem. Do narzdzi tego typu naley np. termowizja, czyli
odwzorowanie temperatury powierzchni rany na skal numeryczn lub kodowan kolorem, co
jest pomocne w ustaleniu zakresu gbokoci martwicy.
Ryc. 6. Termowizja
rdo: Zdjcie wasne.
Nie mona jednak korzysta z tej metody jako odosobnionej w ocenie gbokoci oparzenia.
Orodki wspomagaj si np. badaniem USG Doppler, ktre moe by przydatne w ocenie
ukrwienia oparzonych okolic, a tym samym zasigu destrukcji tkanek. Brak przepywu
w naczyniach skry lub/i podskrnych jednoznacznie wskazuje na gbokie oparzenie
i determinuje sposb leczenia (np. gbokie wycicia martwicy).
Ryc. 7. USG Doppler

rdo: http://www.bonifratrzy.pl/data/images/krakow_szpital/Str_www_foty/doppler.jpg
(dostp: 09.04.2014 r.).
Z kolei ocena kliniczna rozlegoci oparzenia kieruje si zwykle prostymi i funkcjonalnymi

metodami. Warunki te spenia choby metoda dziewitek Wallacea. Istniej jednak rwnie
bardziej zaawansowane badania, do ktrych naley np. planimetria, czyli obrbka komputerowa
zdjcia fotograficznego rany z wyranym zaznaczeniem jej konturw, co pozwala na ocen jej
rozlegoci w jednostkach metrycznych.
Ryc. 8. Metoda dziewitek Wallacea

rdo: http://www.ratuj-z-nami.pl/wp-content/uploads/2013/01/podzia%C5%82procentowy.png (dostp: 26.03.2014 r.).
Ryc. 9. Planimetria
rdo: zdjcie wasne.
Gdy zesp lekarzy dokona oceny gbokoci i rozlegoci oparzenia, przychodzi czas na ocen
jego cikoci. W tej kategorii obowizuje nastpujcy podzia:
lekkie Io i IIo poniej 15% cakowitej powierzchni ciaa (ang. TBSA Total Body Surface
Area) oraz IIIo poniej 5% TBSA,
rednio cikie Io i IIo na 15-30% TBSA oraz IIIo na 5-15% TBSA,
cikie Io i IIo powyej 30% TBSA oraz IIIo powyej 15% TBSA4.
J. Struyna, Oparzenia podstawowe pojcia [w:] J. Struyna, Wczesne leczenie oparze, PZWL, Warszawa
2006, s. 50-60.
4
Rany oparzeniowe charakteryzuj si odrbnoci wynikajc z faktu uszkodzenia ochronnej

warstwy naskrka w oparzeniach powierzchownych, ktra powoduje ucieczk pynu
midzykomrkowego, co prowadzi do zakaenia, czyli kolonizacji mikroorganizmami. Natomiast
w przypadku oparze gbokich wczesna martwica rany oparzeniowej mniej wicej do 5-7 doby
po zaistnieniu urazu stanowi barier antybakteryjn. Leczenie rany oparzeniowej jest trudne,
specyficzne i czsto wymaga zastosowania procedur chirurgicznych dostosowanych do stadium,
w ktrym rana si znajduje.
Jeli chodzi o podzia ran oparzeniowych, przyjmuje si, e do 21 dni od urazu s to rany ostre,
a po tym czasie przewleke. Rana ostra zawiera krew, skrzepy, ciaa obce, pokryta jest wie
martwic o wygldzie odpowiadajcym gbokoci oparzenia i rodzajowi czynnika sprawczego,
czyli dominuje w niej obraz destrukcji tkanek. Natomiast rana przewleka ma wyrane cechy
stanu zapalnego z rop, wknikiem, biofilmem bakteryjnym, jest w niej obecna zakaona
ziarnina, kolonizuj j mikroorganizmy, czciowo pokrywa strup, czyli dominuje tu obraz
martwicy. W obu opisywanych wyej sytuacjach lekarz podejmuje czynnoci chirurgiczne
dostosowane do indywidualnego przypadku.
I tak, do procedur chirurgicznych w ostrych ranach oparzeniowych nale:
1. zabiegi pilne, czyli:
a) nacicia obarczajce (escharotomia) w okrnych oparzeniach IIIo obejmujcych
koczyny oraz oparzeniach IIIo klatki piersiowej, powok brzusznych
zagraajcych niewydolnoci oddechow lub zespoem nadcinienia
wewntrzbrzusznego (szerokie rany, powstae po naciciach, zaopatruje si
czsto przeszczepem skry allogenicznej),
b) uwolnienie przedziaw powiziowych (nacicie powizi miniowej, uwolnienie
cieni nadgarstka) w przypadku oparzenia i poraenia prdem elektrycznym
w obrbie koczyn;
2. zabiegi operacyjne planowane, czyli:
a) styczne cicie martwicy za pomoc dermatomu lub noa Humbiego
w przypadku oparzenia poredniej gruboci skry, z pokryciem rany
definitywnym autologicznym wolnym przeszczepem skry poredniej gruboci,
czasowym przeszczepem skry allogenicznej lub opatrunkiem ze srebrem
nanokrystalicznym,
a) gbokie wycicie tkanek martwiczych, w przypadku oparze IIIo (od 5. do
maksymalnie 7. doby od urazu), z zamkniciem rany wolnym przeszczepem
autologicznym skry poredniej gruboci lub czasowym zabezpieczeniem rany
przeszczepem skry allogenicznej.
Ostr ran oparzeniow powierzchown lub poredniej gruboci mona zaopatrzy
opatrunkiem z owodni ludzkiej lub polimerowym substytutem skry (opatrunkiem Suprathel).
Czasowe zamknicie ostrej rany oparzeniowej, take po pobraniu wolnego przeszczepu skry
poredniej gruboci, mona uzyska, stosujc opatrunek ze skry wiskiej transgenicznej.
Natomiast procedury chirurgiczne zalecane w leczeniu ran oparzeniowych przewlekych to:

1. chirurgiczna demarkacja zakaonej martwicy prowadzca do szybkiej zamiany rany
oparzeniowej na ran chirurgiczn, co jest podstawowym elementem leczenia chorych
oparzonych bez wzgldu na faz rany i czas, jaki upyn od urazu. Zakaony strup
martwiczy usuwa si w klasyczny sposb chirurgiczny lub za pomoc procedur
hydrochirurgicznych, dopuszczalne s metody chemicznego wspomagania demarkacji
martwicy (np. 30-procentow maci salicylow, maciami enzymatycznymi, takimi jak
Iruxol). Po usuniciu martwicy ran przygotowuje si do definitywnego zamknicia
autologicznym, wolnym przeszczepem skry poredniej gruboci lub za pomoc innych
zaawansowanych technik chirurgii plastycznej. W tym celu stosowana jest miejscowa
terapia podcinieniem, lavaseptyki, antyseptyki miejscowe oraz specjalistyczne
opatrunki, wrd ktrych du skuteczno wykazuj te zawierajce srebro
nanokrystaliczne. Antybiotykoterapia miejscowa nie ma zastosowania w tej procedurze;
2. definitywne zamkniecie rany oparzeniowej w chirurgii oparze standardem jest
stosowanie autologicznego wolnego przeszczepu skry poredniej gruboci.
W przypadku deficytu pl dawczych preferuje si transplantacj hodowanych in vitro
keratynocytw i fibroblastw (ich hodowla trwa ok. 21 dni i maj one zastosowanie
tylko w przewlekej ranie oparzeniowej). Przeszczep komrkowy w zawiesinie
autologicznej zagszczonej masy trombocytarno-leukocytarnej wzbogaca dodatkowo
ran w czynniki wzrostu pochodzenia trombocytarnego oraz ma waciwoci fizyczne
powodujce dobr adhezj preparatu do podoa. Jeeli hodowla autologicznych
komrkowych elementw skry nie jest moliwa, stosowane s hodowane in vitro
allogeniczne keratynocyty i taki przeszczep moe zamkn ran oparzeniow. Dobre
wyniki mona rwnie uzyska, stosujc syntetyczne substytuty skry (Integra,
Biobrane) lub tzw. ywe substytuty skry, czyli aplikujc w ran acellularn skr
allogeniczn z zasiedlonymi autologicznymi fibroblastami hodowanymi in vitro. Taki
wanie substytut skry jest w fazie wdroe klinicznych w pracowni hodowli komrek
i tkanek z bankiem tkanek w Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich
i uzyskiwane efekty napawaj optymizmem. W procedurze leczenia trudno gojcych si
ran oparzeniowych stosuje si take komrki macierzyste pozyskiwane z autologicznej
tkanki tuszczowej, szpiku i owodni ludzkiej. Skomplikowane ubytki tkanek po
oparzeniach s przedmiotem zabiegw rekonstrukcyjnych z zakresu chirurgii
plastycznej: wolnych, przesunitych i uszypuowanych patw,
3. leczenie drobnych, resztkowych ran po zasadniczych procedurach, co jest czstym
problemem u chorych ciko oparzonych z niewyrwnanym metabolizmem, po dugim
okresie katabolizmu w przebiegu choroby oparzeniowej. Zdarza si, e pola dawcze po
pobraniu skry do przeszczepu nie goj si, podczas gdy zasadnicza rana oparzeniowa
jest ju wygojona. Dobr ocen ma w takich sytuacjach stosowanie miejscowe kwasu
hialuronowego, przeszczepy skry allogenicznej lub heterogenicznej, wielokrotne
autologiczne, wolne przeszczepy skry poredniej gruboci, magnetoledoterapia5.
M. Kawecki, J. Glik, P. Wrblewski, M. Trzaska, Oparzenia [w:] A. Dziki (red.), Przegld pimiennictwa
chirurgicznego 2013, tom XXI, Warszawa 2014, s. 207-209.
5
W chirurgii kombustiologicznej coraz szerzej stosuje si hodowane in vitro elementy

komrkowe skry i produkty inynierii biotechnologicznej. Orodek leczenia oparze powinien
dysponowa pracowni hodowli komrek i tkanek oraz bankiem tkanek zapewniajcymi pen
dostpno wymienionych substytutw skry i procedur.
Nie kade oparzenie jest wskazaniem do hospitalizacji chorego. W zwizku z powyszym lekarz
przyjmujcy sprawdza, czy taka konieczno istnieje.
Do hospitalizacji kwalifikuje si:
1. oparzenie IIIo i gbsze,
2. oparzenie Io i IIo powyej 20% TBSA,
3. oparzenie i poraenie prdem,
4. oparzenie okolic wstrzsorodnych (czyli twarzy, szyi, krocza, pach i pachwin),
5. oparzenie rk lub stp,
6. oparzenie chemiczne,
7. podejrzenie oparzenia drg oddechowych,
8. oparzenia u pacjentw ze schorzeniami towarzyszcymi: cukrzyc, niewydolnoci kreniowo-oddechow, stosujcych przewlek terapi hamujc proces wytwarzania
przeciwcia i komrek odpornociowych (immunosupresyjn) oraz z innymi schorzeniami powodujcymi utrudnione gojenie si ran i inne powikania,
9. oparzenie jako jeden z elementw urazu wielonarzdowego lub mnogiego.
Warto w tym miejscu podkreli fakt sygnalizowany wyej: przyczyn oparzenia nie musi by
wycznie otwarty ogie. Poza termicznym (rwnie podmuchem gorcego gazu, a wic bez
zwgle tkanki) mianem oparzenia okrela si rwnie urazy wynikajce z dziaania energi
elektryczn i substancjami chemicznymi (w tym najbardziej agresywne kwasem lub zasad)
i energi promienist. Bardzo istotne dla leczenia pacjenta jest wic zebranie stosownego
wywiadu w trakcie udzielania pierwszej pomocy po przybyciu do szpitala oraz wdroenie
adekwatnych procedur leczniczych. Dalsze leczenie bazuje na pozyskanych od chorego lub jego
bliskich informacjach, np. o rodzaju rodka chemicznego, ktry spowodowa uraz.
2.2. Oparzenia chemiczne6

Oparzenia chemiczne stanowi ok. 10,7% ogu oparze i s przyczyn ponad 30%
miertelnoci, zajmuj zwykle niewielkie powierzchnie i dotycz twarzy oraz koczyn. Wczesna
ocena ich gbokoci wraz z decyzj o gbokim wyciciu tkanek jest trudna. Ciko oparzenia
chemicznego jest determinowana przez stenie substancji chemicznej, ilo (objto) czynnika
parzcego, czas kontaktu ze skr czy spojwkami, ewentualnie czas ekspozycji wziewnej,
penetracj tkanek, mechanizm dziaania substancji rcej. Takie oparzenia s klasyfikowane
albo na podstawie mechanizmu dziaania danej substancji na skr, albo w oparciu o jej rodzaj.
Wyrnia si 6 mechanizmw dziaania substancji chemicznych na systemy biologiczne:
1. oksydacj, czyli denaturacj protein spowodowan atomami tlenu, siarki lub
chlorowcw do ywych tkanek (podchloryn sodowy, nadmanganian potasu, kwas
chromowy),
M. Kawecki, J. Glik, A. Klama-Barya, M. Werner, H. Lendor, dz. cyt., s. 91-152.

2. redukcj, czyli wizanie wolnych elektronw w proteinach tkankowych reakcje te

mog by egzotermiczne, wywoujc mieszane oparzenie (kwas chlorowodorowy
solny, kwas azotowy, alkalie rtciowe),
3. korozj, powodujc kontaktow denaturacj biaka powstaj wtedy mikkie strupy,
zlewajce si w powierzchowne owrzodzenia (fenole, podchloryn sodowy, biay fosfor),
4. trucizny protoplazmowe, powodujce powstawanie estrw z biakami wi lub
hamuj dziaanie jonw organicznych, niezbdnych do metabolizmu tkankowego, np.
jonw wapnia (kwas mrwkowy, kwas octowy),
5. wezykatoria/wezykanty, pod wpywem ktrych tworzy si kontaktowa martwica
niedokrwienna skry, pcherze (kwas musztardowy, rewizyt, sulfotlenek dimetylu),
6. substancje wysuszajce, ktre uszkadzaj skr przez odwodnienie, czsto potgowane
ciepem reakcji egzotermicznych (kwas siarkowy, stony kwas solny).
Istniej 4 rodzaje substancji chemicznych powodujcych oparzenia:
1. kwasy, bdce donorami protonw, uwalniaj jony wodorowe i redukuj pH z 7 do
0 (kwas o pH rwnym lub niszym od 2 moe powodowa martwic kontaktow skry),
2. zasady substancje bazowe, bdce akceptorami protonw (alkalia o pH wyszym od
11,5 wywouj gbok martwic rozpywn skry, z tego powodu oparzenia zasadami
uwaane s za cisze ni kwasami),
3. roztwory organiczne, ktre rozpuszczaj bon lipidow komrek,
4. roztwory nieorganiczne, uszkadzajce skr przez bezporednie wizanie z biakami
i tworzenie soli (zwykle z towarzyszc reakcj egzotermiczn).
Ryc. 10. Oparzenie chemiczne (kwasem) IIIo

rdo: Zdjcie wasne.
Schemat leczenia oparze chemicznych jest podobny, bez wzgldu na mechanizm dziaania
substancji czy ich rodzaj. Najpierw usuwa si substancje chemiczne i pucze ran wod: czas
kontaktu substancji chemicznej ze skr determinuje ciko urazu, w ramach pomocy
przedlekarskiej zaleca si zdjcie z poszkodowanego skaonej odziey, natomiast pukanie
miejsc skaonych kontynuuje si po przyjciu chorego do hospitalizacji. Woda ze spukiwania

traktowana jest jako skaona i nie odprowadza si jej do centralnej kanalizacji.
Wyjtek w postpowaniu stanowi:
fenol, ktry jest nierozpuszczalny w wodzie i naley go usun mikk gbk nasczon
50% glikolem polietylenowym,
niegaszone wapno, poniewa w kontakcie z wod tworzy wodorotlenek wapnia

szkodliw zasad, a dodatkowo w reakcji z wod wyzwala ciepo, powinno wic by
najpierw zmiecione z powierzchni skry zanim zostanie ona poddana przemywaniu
wod,
kwas solny i stony kwas siarkowy wytwarzaj one w kontakcie z wod wysok
temperatur, wic powinny by neutralizowane za pomoc myda albo mleka
wapiennego przed rozpoczciem przemywania wod.
Nastpnie rozpoczyna si leczenie toksycznoci oglnoustrojowej oraz skutkw ubocznych
dziaania substancji chemicznej powodujcej oparzenie. Jednak stosowanie substancji
neutralizujcych w oparzeniach chemicznych jest kontrowersyjne. Ju kilkukrotnie wykazano,
e rozcieczenie, a nie neutralizacja, jest kluczowym elementem terapii przy ekspozycjach na
kwasy i zasady. W teorii rodki neutralizujce powinny skutecznie usun z rany substancje
chemiczne, eliminujc ryzyko dalszego pogbiania rany oparzeniowej. rodki te s rwnie
zalecane po zakoczeniu wstpnej dekontaminacji wod. Standardowo stosuje si w tym celu
roztwr wodny difoteryny (poliwalentna, amfoteryczna hipertoniczna molekua posiadajca
zdolno aktywnego wizania kwasw, substancji bazowych, utleniajcych, redukcyjnych,
wezykatoriw, rozpuszczalnikw i innych rodkw dranicych skr i oczy). Naley zawsze
mie na uwadze potencjaln toksyczno wynikajc z wchonicia przez skr substancji
chemicznej, np. wchonity przez ustrj kwas mrwkowy moe wywoa masywn hemoliz
wewntrznaczyniow, niewydolno nerek czy ostre zapalenie trzustki. Z kolei toksyczne
dziaanie kwasu fluorowodorowego powoduje hypokalcemi i migotanie komr serca.
W przypadku oparze chemicznych spowodowanych substancjami organicznymi lub
rozpuszczalnymi w wglowodorach moe wystpi niewydolno wtroby, a inhalacje oparami
substancji chemicznych lub dymem poarowym mog spowodowa oparzenia chemiczne drg
oddechowych i szybko doprowadzi do ostrej niewydolnoci oddechowej.
Kolejnym krokiem jest oglne wsparcie, czyli standardowe zasady leczenia urazw zgodne
z protokoem ABC. Z angielskiego nazywa si w ten sposb najwaniejsze czynnoci przy
udzielaniu pierwszej pomocy, przede wszystkim poszkodowanym nieprzytomnym:
A (airways) udronienie drg oddechowych za pomoc tzw. rkoczynu czoo-uchwa

lub, ewentualnie, rurki intubacyjnej,
B (breath) sztuczne oddychanie, prowadzone bezprzyrzdowo, metod usta-usta, ustanos, a u dzieci do 1. r.. usta-usta, usta-nos lub metod przyrzdow za pomoc worka
samorozprajcego,
C (circulation) sprawdzenie oznak krenia (zwraca si rwnie uwag na zabarwienie

skry, zachowanie odruchu poykania oraz wiadomoci u poszkodowanego). Inna
interpretacja litery C to chest compressions: uciski klatki piersiowej.
Na tym etapie wane jest zapobieganie zagroeniu hipotermi (w zwizku z przepukiwaniem

skry du objtoci pynu celem usunicia rodka chemicznego). Choremu powinno si
zapewni temperatur pokojow na poziomie 28-31oC, a temperatur pynu do przepukiwania
zblion do temperatury ciaa.
Wreszcie lekarz przechodzi do miejscowej terapii rany oparzeniowej. Gbokie oparzenie moe
pocztkowo przedstawia obraz powierzchownego, w zwizku z czym wczesna kliniczna ocena
rozlegoci i gbokoci oparzenia jest trudna z powodu towarzyszcego czsto przyciemnienia
lub przebarwienia (opalenia) skry rodkiem chemicznym. Po przemyciu rany leczenie
miejscowe polega na takich samych, jak w oparzeniu termicznym, procedurach.
Finalnie nastpuje leczenie chirurgiczne po ustabilizowaniu rany i definitywnym rozpoznaniu
gbokoci i rozlegoci oparzenia wdraane s procedury chirurgiczne, takie jak w przypadku
oparze termicznych.
Podsumowujc: chory oparzony rodkiem chemicznym wymaga umiejtnego postpowania od
pocztku leczenia, przewidywania nastpstw toksycznych dziaania substancji chemicznej,
rozwagi i dowiadczenia chirurga.
2.3. Oparzenia elektryczne7

Okoo 10% wszystkich hospitalizacji w orodkach leczenia oparze na wiecie stanowi chorzy
z oparzeniem elektrycznym. Ciko tego urazu wynika z napicia, natenia oraz typu prdu
(stay, zmienny), jego cieki przepywu przez organizm, czasu ekspozycji oraz osobniczej
podatnoci. Oparzenia elektryczne s klasyfikowane jako niskonapiciowe (poniej 1000 V) lub
wysokonapiciowe (powyej 1000 V). Urazy niskonapiciowe tkanek s mniej destrukcyjne
i atwiejsze w leczeniu oraz zlokalizowane bezporednio w rejonie znamienia prdu. Natomiast
prd wysokiego napicia biegnie przez organizm pomidzy znamionami (punkt wejcia i wyjcia
prdu) w najmniej opornych tkankach, dociera do koci, ktra daje du oporno, rozgrzewa
tkanki i niszczy je. cieka i skutki przepywu prdu wysokonapiciowego przez organizm s
nieprzewidywalne. Jednak o ile napicie prdu powodujcego uraz jest zwykle znane, o tyle
natenie nie.
W oparciu o oporno tkankow ustalono wic trjfazow odpowied organizmu na natenie
prdu (ampera):
w pierwszej fazie nastpuje wolny przyrost natenia, co odpowiada postpujcemu

spadkowi opornoci skry,
drug faz charakteryzuje gwatowny przyrost natenia i cakowite zaamanie

opornoci skry i niezakcony przepyw prdu w gb tkanek,
trzecia faza to gwatowny spadek natenia reprezentujcy wysychanie i zwglanie

tkanek.
Zwglona skra dziaa jak izolator przerywajcy przepyw prdu. Temperatura tkanek wzrasta
rwnolegle z nateniem. W gbszych warstwach tkanek, otaczajcych koci, zachodzi
wolniejsze rozproszenie ciepa, co powoduje cisze urazy, szczeglnie w zakresie tkanki
przykostnej i midzy dwoma komi. Postpujca martwica mini jest typowym
7
M. Kawecki, J. Glik, A. Klama-Barya, M. Werner, H. Lendor, dz. cyt., s. 91-152.

i nieodwracalnym zjawiskiem i faktyczn progresj urazu. Morfologicznie rozmiar uszkodze

tkanki miniowej jest trudny do rozpoznania we wczesnej fazie po oparzeniu. Skutkuje to mao
radykalnymi amputacjami koczyn. Nawet w pozornie nieuszkodzonych miniach moe
pojawi si zakrzepica naczy wosowatych, powodujc postpujc w czasie martwic.
Uszkodzeniu ulega take ukad nerwowy w mechanizmie przerywania cigoci bony
komrkowej po zniszczeniu pompy sodowo-potasowej, dziaajcej przy napiciu 90 miliwoltw
prdu staego.
Zarwno wysokie, jak i niskie napicie prdu moe oddziaywa na ukad przewodzcy serca,
a przyczyn zgonu na miejscu poraenia jest zwykle migotanie komr serca. Wszyscy oparzeni
i poraeni prdem elektrycznym wymagaj 12-kanaowego EKG tak szybko, jak pozwalaj na to
warunki. Monitorowanie akcji serca wskazane jest w zaburzeniach obrazu EKG, w przypadku
arytmii, wystpujcej podczas transportu z miejsca wypadku, po zatrzymaniu akcji serca
i skutecznej reanimacji, utracie wiadomoci. W ocenie rozlegoci urazu pomocne jest
oznaczanie poziomu kinazy keratynowej CK i CKMB, podwyszony poziom tej ostatniej
prognozuje le jako wskanik uszkodzenia minia sercowego. Przydatne, aczkolwiek
kontrowersyjne, jest oznaczanie poziomu troponiny.
Ryc. 11. Oparzenie elektryczne po demarkacji chirurgicznej i uwolnieniu przedziaw

powiziowych
rdo: Zdjcie wasne.
Chorzy z oparzeniem elektrycznym prdem wysokiego napicia mog wymaga leczenia
chirurgicznego w trybie doranym, w celu rozpoznania i eliminacji zespow cieni
midzypowiziowych oraz opracowania rany. Brak ttna jest ostatnim, krytycznym objawem
zespou cieni, w przeciwiestwie do termicznych, okrnych oparze gbokich (wymagajcych
naci obarczajcych), kiedy ttno nie jest wyczuwalne zwykle w krtkim czasie po urazie.
Zesp cieni moe rozwija si przez pierwsze 2 doby po urazie, dlatego decyzja o eksploracji
chirurgicznej i fasciotomii, ewentualnie uwolnieniu cieni kanau nadgarstka, powinna by
podjta jeszcze w trakcie pobytu chorego na Sorze (Szpitalnym Oddziale Ratunkowym).
Najwicej amputacji koczyn w chirurgii kombustiologicznej dotyczy chorych z oparzeniem
prdem elektrycznym. Jeeli taki zabieg jest konieczny, to nie naley zwleka. Leczenie ran
oparzeniowych prdem elektrycznym rwnie podlega zasadom oglnym opisanym powyej.
Dobre wyniki przynosi te zastosowanie hyperbarii tlenowej w skojarzonym leczeniu
wielospecjalistycznym.
Kady chory z oparzeniem elektrycznym powinien by hospitalizowany, a o terminie
zakoczenia obserwacji decydowa musi dowiadczony chirurg kombustiolog. Leczenie
chirurgiczne chorych z oparzeniem elektrycznym wysokonapiciowym ma charakter
wieloetapowy i wielospecjalistyczny. We wczesnym okresie po urazie kluczowe decyzje
terapeutyczne polegaj na prewencji powika.
W Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich leczymy co roku setki chorych
oparzonych. Powstao ono z myl o osobach poszkodowanych w wypadkach przy pracy
w zakadach przemysowych na lsku. Na szczcie obecnie stosowane technologie coraz
czciej zabezpieczaj ludzi przed skutkami naraenia na styczno ze szkodliwymi
substancjami czy otwartym ogniem. Z tego powodu masowe wypadki zdarzaj si coraz rzadziej.
Wci mamy jednak w pamici grnikw poszkodowanych w wyniku wybuchw gazu
w lskich kopalniach w 2009 i 2011 r.
3. MEDYCZNE I PSYCHOLOGICZNE NASTPSTWA POARW

Urazy termiczny, elektryczny lub chemiczny, zwane oparzeniami, to urazy wielonarzdowe.
Objawiaj si nie tylko uszkodzeniami skry, ale rwnie zmianami czynnociowymi
i morfologicznymi wtroby, nerek, ukadu oddechowego, sercowo-naczyniowego i przewodu
pokarmowego, a take zmianami w orodkowym i obwodowym ukadzie nerwowym. Prcz
efektw stricte somatycznych, wywouj rwnie, o czym bya mowa we wstpie, zmiany
w psychice pacjenta, a te potrafi objawia si jeszcze dugo po wygojeniu si ran i zakoczeniu
rehabilitacji ruchowej.
W badaniu fizykalnym chorego ciko oparzonego mona stwierdzi:
szybko rozwijajc si niewydolno krenia,
gwatowny wzrost przepuszczalnoci naczy krwiononych,
narastanie obrzkw koczyn,
narastajc niewydolno minia sercowego,
narastajc niewydolno oddechow,
wtrn, ostr niewydolno nerek.
Natomiast w badaniach dodatkowych wczesna faza choroby oparzeniowej objawia si:
zaburzeniami metabolicznymi,
zaburzeniami gospodarki: kwasowo-zasadowej, wodno-elektrolitowej i hormonalnej,
wzrostem ryzyka wystpienia choroby zakrzepowo-zatorowej,

zaburzeniami ukadu krzepnicia,
hemoglobinuri (czyli schorzeniem, w wyniku ktrego hemoglobina przedostaje si do

moczu),
wzrostem poziomu histaminy we krwi.
Posiadajc tak wiedz i analizujc oparzenie z tego punktu widzenia, atwo doj do wniosku,
e w tym przypadku nie mwimy o samym urazie, ale o chorobie oparzeniowej, zaburzajcej
funkcje caego ustroju.
Oparzenia s bardzo specyficznymi urazami. Czasami z pozoru agodne, w rzeczywistoci mog
prowadzi do zgonu pacjenta. Jak wspomniano wyej, s urazami wielonarzdowymi,
a w dodatku dotykaj nie tylko fizycznych, ale i psychicznych aspektw zdrowia. Bl i cierpienie
zwizane s przecie nie tylko z samym wypadkiem. Jego fizyczne i psychiczne skutki obecne s
dugo po samym zdarzeniu i mog by czst przyczyn niesprawnoci, trwajcej nawet
kilkanacie lat8. Wspczenie trauma jest pojciem, przez ktre rozumie si stan psychiczny lub
fizyczny bdce skutkiem oddziaywania czynnikw zewntrznych zagraajcych zdrowiu
i yciu. Prowadzi czsto do gbokich i dugotrwaych zmian w funkcjonowaniu9, wyraajcych
si w zaburzeniach somatycznych i psychicznych.
O samej traumie moemy mwi, gdy zostan spenione 2 warunki:
1. dana osoba bya uczestnikiem, wiadkiem lub bya skonfrontowana z sytuacj, ktra
wizaa si ze mierci, realnym zagroeniem ycia bd powanym zranieniem,
2. reakcja osoby obejmowaa intensywny strach, przeraenie, poczucie bezsilnoci10.
W przypadku oparze, zwaszcza gbokich, mamy do czynienia z obydwoma wymienionymi
warunkami.
Trauma pojawia si np. w wyniku uczestniczenia w katastrofie, ktra w psychologicznym
znaczeniu jest kadym niespodziewanym, dramatycznym wydarzeniem, z ktrym nie mona
sobie poradzi, korzystajc z posiadanych ju zasobw i dotychczas stosowanych strategii
dziaania. Atakuje podstawowe i najwaniejsze dla czowieka wartoci, takie jak ycie, zdrowie,
dobytek i schronienie. Natomiast zaburzenia pourazowe s opnion, przeduon reakcj na
wydarzenia stresujce lub majce charakter zagraajcy (katastrofalny). Poar bez wtpienia
jest tak sytuacj.
Dziki duemu postpowi w obszarze technik obrazowania mzgu i biochemii moliwe jest
bardziej wnikliwe zrozumienie biologicznych nastpstw traumy, w efekcie czego wiadomo ju,
e trauma ma przeoenie na zdrowie somatyczne, poniewa zaburza homeostaz oraz moe by
rwnie powodem krtko- lub dugookresowych zaburze wielonarzdowych i systemu
organizmu11.
S. Hettiaratchy, P. Dziewulski, Wprowadzenie [w:] S. Hettiarcatchy, R. Papini, P. Dziewulski (red.), ABC

oparze, Grnicki. Wydawnictwo Medyczne, Wrocaw 2009.
9 B. James, E. Gilliland, Strategie interwencji kryzysowej, Warszawa 2008, s. 176.
10 B. Zawadzki, J. Strelau, Zaburzenia pourazowe jako nastpstwo kataklizmu, Kwartalnik Nauka 2008,
nr 2, s. 47-55.
11 J. Pasternak, A. Radochoska, M. Radochoski, Neurofizjologiczne mechanizmy rozwoju zespou stresu
pourazowego wybrane problemy, Przegld Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego 2008, VI, 2, s. 193200.
8
Coraz wicej pacjentw oparzonych musi stawia czoa nowym wyzwaniom i radzi sobie
z procesem powrotu do zdrowia. Zdrowienie w zakresie psychiki pacjenta jest procesem
cigym. W pierwszym etapie krytycznego leczenia ratunkowego czynniki stresujce wynikaj
z pobytu na oddziale intensywnej terapii i zwizane s z ryzykiem utraty zdrowia lub ycia.
W tej fazie obecne s zmiany wiadomoci, tj. zagubienie, dezorientacja. Cikie zmiany
wiadomoci, np. reakcje psychotyczne, majaczeniowe, s zazwyczaj skutkiem zakaenia,
odstawienia alkoholu, duych dawek lekw lub powika endokrynologicznych. W drugim
etapie leczenia w okresie ostrym pacjenci s poddawani bolesnym zabiegom, a tym samym
s bardziej wiadomi konsekwencji fizycznych i psychicznych urazu. Wtedy wanie moe
wystpi wiele aberracji psychicznych: depresja i lk, zaburzenia snu, przygnbienie. Ostre
reakcje stresowe (obecne w 1. miesicu po wypadku) i stres pourazowy (pojawiajcy si po
miesicu od zdarzenia) wystpuj znacznie czciej po oparzeniach ni po innych typach urazu.
U pacjentw, u ktrych stwierdzono te zaburzenia, oparzenia s rozlege, bl nasilony
i wystpuje due poczucie winy12. Poziom depresji ma zwizek z poziomem blu w spoczynku
i poziomem wsparcia socjalnego13. Wedug obowizujcej klasyfikacji urzdowej, zaburze
psychicznych
i zaburze zachowania do podstawowych objaww depresji zalicza si: obniony nastrj, przez
wikszo czasu, prawie kadego dnia, utrat zainteresowa i zadowolenia z aktywnoci, ktre
w przeszoci sprawiay przyjemno, oraz zwikszon mczliwo lub energia14.
W psychopatologii pojcie depresja pozostaje zarezerwowane dla zaburze nastroju i emocji,
ktre mona uzna za zjawisko chorobowe. Czsto trudno jest wskaza granic pomidzy
zwykym przygnbieniem a depresj pojmowan jako choroba, ale na og jest to moliwe.
Zaburzenia snu s take objawem depresji. W szpitalu na sen pacjenta moe wpywa wiele
czynnikw poziom haasu, konieczno podawania lekw przeciwblowych, pomiar
parametrw yciowych, nastrj pacjenta, koszmary nocne, nieumiejtno przystosowania si
do nietypowych warunkw, podniecenie czy inni pacjenci.
U pacjentw oparzonych przebywajcych na oddziaach Centrum Leczenia Oparze
w Siemianowicach lskich stwierdza si czsto wystpowanie zaburze psychicznych przed
urazem. Pacjenci, u ktrych byy one obecne, maj wasne dysfunkcjonalne i destruktywne
schematy radzenia sobie z problemem hospitalizacji. Najczciej spotykane zaburzenia
psychiczne, o ktrych mowa powyej, to depresja, naduywanie rodkw uzaleniajcych,
odurzajcych oraz zaburzenia osobowoci. Zaburzenia takie, istniejce w yciu pacjenta przed
wypadkiem, w ktrym doszo do oparzenia ciaa, mog wpywa na kocowe wyniki leczenia,
w tym take wyduenie czasu hospitalizacji oraz zintensyfikowanie ju istniejcych patologii
w psychice15. Wczeniejszy stan zdrowia psychicznego ofiar katastrof, ktrych wynikiem stao
si oparzenie, jest jednym z waniejszych czynnikw prognostycznych zdrowia psychicznego po
Z. Juczyski, N. Ogiska-Bulik, Pomiar zaburze po stresie traumatycznym polska wersja Zrewidowanej
Skali Wpywu Zdarze, Psychiatria 2009, VI, 1.
13 S. Wiechman, D. Patterson, Psychologiczne i spoeczne aspekty oparze [w:] S. Hettiarcatchy, R. Papini,
P. Dziewulski (red.), ABC oparze, Grnicki. Wydawnictwo Medyczne, Wrocaw 2009.
14 K. Kucia, Zaburzenia nastroju [w:] I. Krupka-Matuszczyk, M. Matuszczyk (red.), Psychiatria. Podrcznik
dla studentw pielgniarstwa, Wydawnictwo UM, Katowice 2007.
15 J. Smith, K. Smith, L. Rainey, The Psychology of Burn Care, Journal of Trauma Nursing 2006, 13(3), 105106.
12
oparzeniu. Determinuje to wic czas powrotu do zdrowia, skutecznie go wyduajc w sytuacji,

gdy chory odnotowywa ju wczeniej problemy emocjonalne, z ktrymi nie potrafi sobie
poradzi.
Pacjenci, ktrzy zaczynaj by wiadomi swojej niejednokrotnie niezwykle powanej
choroby oparzeniowej, jej skutkw i wpywu na ich ycie, mog by naraeni na rozwijajce si
poczucie przygnbienia. W wypadkach dochodzi czasem do utraty caego dorobku ycia lub co
gorsza gin bliscy, kto z rodziny, otoczenia, znajomi. Czsto poza szkodami zewntrznymi
pacjenci auj utraty dotychczasowego stylu ycia: pracy, niezalenoci, sprawnoci fizycznej
i wygldu. Sposb postrzegania siebie fizycznie w psychologii okrelany jest jako obraz ciaa
i wie si nierozerwalnie z jakoci funkcjonowania psychicznego i spoecznego. Pozytywny
ksztatuje wiksz pewno siebie, wysz samoocen, poczucie atrakcyjnoci i szczcia
osobistego. Wpywa na dugotrwa jako ycia16. Badania skoncentrowane na
dugoterminowej adaptacji osb oparzonych szukajcych pomocy w chirurgii rekonstrukcyjnej
oceniajce poziom depresji, oceny obrazu ciaa i fizycznej sprawnoci potwierdziy, e prawie
poowa osb przejawiaa co najmniej sabe objawy depresji. Niesatysfakcjonujcy obraz ciaa by
jej najwaniejszym czynnikiem prognostycznym. Co ciekawe, istnienie depresji nie byo
zwizane z jakim specyficznym urazem, np. twarzy, ani z wielkoci oparzenia czy z wiekiem
pacjenta wszystkie te zmienne potencjalnie wpyway na poziom depresji. Podkrela to
wyjtkowo silny wpyw niezadowalajcego postrzegania siebie samego na jako ycia
oparzonych, niezalenie od rozmiaru i lokalizacji ran oraz, co bardzo wane, dugoterminowy
charakter procesu rehabilitacji, czyli powolnej i trudnej pracy nad zmian obrazu wasnego ciaa
osb poszkodowanych.
Po wypisaniu pacjenta ze szpitala zaczyna si mudny proces powrotu do zdrowia, w czasie
trwania ktrego osoba oparzona na nowo integruje si ze spoeczestwem. Pocztek tego
procesu moe wiza si ze stresem, problemami fizycznymi i psychosocjalnymi. Dotyczy to
rnorodnych kopotw w funkcjonowaniu na co dzie, na ktre maj wpyw wygld i emocje
pacjenta, napicia zwizane z powrotem do pracy, zmian wygldu zewntrznego oraz
akceptacj samego siebie i przez rodowisko. Powracajce wspomnienia urazu mog prowadzi
u osoby poszkodowanej do obcienia sfery emocjonalnej, pogorszenia samooceny, a take
alienacji z ycia spoecznego.
Wiele zmiennych wpywa na indywidualn adaptacj do skutkw oparzenia, takich jak
oszpecenie. Osoby oparzone, ktre przywizuj wiksz wag do wygldu, s bardziej naraone
na dugotrwae przystosowywanie si (lub nieprzystosowanie) z powodu powstaych blizn
i innych zmian w wygldzie ni te, dla ktrych ten aspekt nie jest tak istotny. Znaczce wyzwania
zwizane z dugoterminow psychospoeczn rehabilitacj w nastpstwie rozlegego urazu wynikaj z optymalizacji spoecznego funkcjonowania i adaptacji. Socjalne wymagania mog
obejmowa trudnoci w radzeniu sobie z zachowaniem innych bd wasnym w spoecznych
sytuacjach. Najczciej s to trudnoci i niepokj w sytuacjach spoecznych u osb oszpeconych
N. Corry, T. Pruzinsky, N. Rumsey, Quality of Life and Psychological Adjustment to Burn Injury: Social
Functioning, Body Image, and Health Policy Perspectives, International Review of Psychiatry 2009, 21(6),
s. 539-548.
16
w nastpstwie oparze. Wielu dorosych cierpicych z tego powodu dowiadcza przynajmniej

przejciowych trudnoci w spoecznym bd zawodowym zaangaowaniu.
Osoby z oparzon twarz musz poradzi sobie z licznymi spoecznymi konsekwencjami
odniesionych obrae. Oglnie rzecz ujmujc: osoby z deformacjami napotykaj widoczne
bariery socjalne, takie jak dyskryminacja w postaci wyzwisk, litoci, gapienia si, niechcianych
pyta o wygld czy sownej obrazy. Takie reakcje spoeczne mog by postrzegane jako
stygmatyzacja i prowadz do dalszego dyskomfortu spoecznego. Przy tym unikajce
odpowiedzi na negatywne reakcje innych, czyli ucieczka od stresujcych dowiadcze, mog
przyczynia si do rozwoju zaburze lkowych i szkodliwego stresu, jak rwnie mog
podtrzymywa fobie lkowe w specyficznych sytuacjach spoecznych. Oszpecenie moe
przyczyni si do wzrostu niemiaoci, lkw spoecznych, poczucia odrzucenia oraz do obaw
i zachowa niemiaych. Bywa, e prowadzi to do osabienia umiejtnoci spoecznych oraz
tendencji przypisywania wanie oszpeceniu negatywnych wydarze spoecznych.
W celu przezwycienia opisywanych problemw osoby oparzone czsto musz na nowo uczy
si strategii zachowania, w tym nabywa umiejtno pozyskiwania wzajemnego wsparcia,
podejmowania ryzyka, przezwyciania niemiaoci, edukowania innych na temat wasnego
urazu, pozostawania spokojnym i asertywnym w konfrontowaniu negatywnych reakcji.
Traumatyczny charakter wypadku zwizany oparzeniem i bolesnym leczeniem czsto moe
wywoa reakcje psychopatologiczne: depresj czy potraumatyczny stres pourazowy. W trakcie
zdarzenia lub zaraz po nim pojawiaj si u ofiar skrajne reakcje emocjonalne, pobudzenie
fizjologiczne, poczucie winy, zagroenia ycia itd. Nieco pniej wystpuj tzw. zaburzenia po
stresie traumatycznym, ktre maj zwizek ze wszystkimi obszarami funkcjonowania:
psychologicznym, biologicznym i spoecznym. Oto pozasomatyczne skutki choroby
oparzeniowej, ktre nie pozostaj jednak bez wpywu na zdrowie fizyczne pacjenta.
4. ORGANIZACJA LECZENIA OPARZE

Kluczowym zagadnieniem w kadym zdarzeniu o charakterze masowym jest uniknicie sytuacji,
w ktrej specjalistyczne orodki medyczne s wypeniane pacjentami, ktrzy odnieli
nieznaczne obraenia. Najistotniejszym aspektem jest waciwa reakcja na wypadek
o charakterze masowym na miejscu zdarzenia, polegajca na wstpnej, przedszpitalnej ocenie
poszkodowanych. Niestety wikszo systemw wstpnej oceny posiada ograniczenia
wynikajce z przyjtej metodologii. Nie odnotowano dotychczas istnienia systemu wstpnej
oceny, opartego na wystarczajcej iloci danych naukowych usprawiedliwiajcych jego
uniwersalne zastosowanie. Ponadto warto podkreli, e optymalizacja podejcia do planowania
akcji ratowniczych w aden sposb nie jest jednoznaczna, a zatem kady nowy wypadek
skutkujcy oparzeniem sprawia wasne, unikalne problemy medyczne, z ktrych nie wszystkie
mona przewidzie. W wikszoci katastrof, w wyniku ktrych dochodzi do cikich oparze,
ofiary na og doznaj zoonych obrae, tworzc heterogeniczne grupy o szerokim spektrum
cikich urazw. Kadorazowo rozwaa si wic, czy ranni s przede wszystkim pacjentami
oparzeniowymi czy te urazowymi, a co za tym idzie, czy powinno si nimi zaj centrum
oparzeniowe, czy raczej centrum urazowe. Podjcie waciwej decyzji bywa skomplikowane,
a czas nie jest tu czynnikiem sprzyjajcym rozwaaniom17.
Podstawow zasad segregacji medycznej poszkodowanych jest: Unikn mierci moliwych do
uniknicia. W dzisiejszych czasach czynno ta lub zesp czynnoci bdcych efektem
wypadku z du liczb poszkodowanych (ang. Mass Casualty Incident MCI) opiera si nie tylko
na racjonalnych przesankach medycznych, ale i podstawowych zasadach etycznych18. Kady,
kto cho raz zetkn si z MCI, pojmuje, jak strasznie trudno jest pracowa na akord ze
wiadomoci, e trzeba zrobi jak najwicej dla jak najwikszej grupy ofiar. A przecie MCI
rzadko charakteryzuje si wystpowaniem tylko jednego rodzaju urazw u osb
poszkodowanych.
Jednostka ratownictwa medycznego w swojej pracy czerpie wiedz z licznych rde. Na
potrzeby tej publikacji opisany zostanie bardzo oglnie zaledwie jeden sposb postpowania
kwalifikacja poszkodowanych do pomocy medycznej. Dziaalno tak znamy wszyscy, choby
z licznych filmw katastroficznych.
Mowa tu o oznaczaniu ofiar wypadku kolorami:
czerwonym dla poszkodowanych wymagajcych pomocy

w pierwszej kolejnoci, w stanie bezporedniego zagroenia ycia,
tym dla osb z powanymi urazami, ktrym niezbdna jest pomoc, ale moe by ona
odroczona, poniewa nie wystpuje bezporednie zagroenie ycia,
zielonym dla pacjentw, ktrzy nie odnieli obrae lub s one niewielkie, nie
wymagaj pomocy w trybie pilnym, ale powinni zosta objci obserwacj, gdy stan ten
moe si w kadej chwili zmieni,
czarnym zarezerwowanym wycznie dla przypadkw, gdy klasyfikacj przeprowadza

lekarz, oznaczajcym zgon przed udzieleniem pomocy medycznej19.
natychmiastowej,
Postpowanie takie zapewnia wyczerpanie zasady, o ktrej bya mowa na pocztku tego
podrozdziau. Odpowiednie zakwalifikowanie poszkodowanych do udzielenia pomocy generuje
najwiksz szans uniknicia licznych ofiar miertelnych: suby medyczne zajmuj si bowiem
na pocztku najpilniejszymi urazami, ktrych pozostawienie bez pomocy mogoby skoczy si
zgonem na miejscu zdarzenia. Kolejnym etapem jest wybr orodka, do ktrego przewozi si
rannych oraz rodzaju rodka transportowego20. Jak wspomniano wyej, czas dziaa na
niekorzy pacjenta, dokonuje si wic wyboru pomidzy transportem ldowym a powietrznym.
Z orodkami oparzeniowymi wsppracuje bowiem Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, ktre
zobowizane jest wykonywa nastpujce zadania, zwizane z medycyn i lotnictwem:
B. Atiyeh, S. Gunn, A. William, S. Dibo, Primary Triage of Mass Burn Casualties with Associated Severe
Traumatic Injuries, Annals of Burns and Fire Disasters vol. XXVI n. 1 March 2013, s. 48.
18 R. Gajdosz, Resuscytacja kreniowo-oddechowa [w:] A. Zawadzki (red.), Medycyna ratunkowa i katastrof. Podrcznik dla studentw uczelni medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s.
1-42.
19 J. Ciekiewicz, Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych i katastrofach, Grnicki. Wydawnictwo
Medyczne, Wrocaw 2008, s. 30-38.
20 J. Struyna, Oparzenia w katastrofach i masowych zdarzeniach, PZWL, Warszawa 2004.
17
ratownictwo medyczne medyczne czynnoci ratunkowe (loty do wypadkw i nagych

zachorowa i udzielanie pomocy ich ofiarom),
lotniczy transport sanitarny (transport pacjentw wymagajcych opieki medycznej

pomidzy zakadami opieki zdrowotnej),
lotniczy transport medyczny spoza granic kraju (np. transport do Polski obywateli
naszego kraju, ofiar wypadkw lub nagych zachorowa, do ktrych doszo poza
granicami Polski),
lotniczy transport medyczny poza granice kraju.
Lotnicze Pogotowie Ratunkowe prowadzi obecnie dziaalno w 17 bazach staych, w ktrych

stacjonuj migowcowe zespoy ratownictwa medycznego. Zesp migowcowej Suby
Ratownictwa Medycznego (HEMS ang. Helicopter Emergency Medical Service21) to pilot,
ratownik medyczny/pielgniarka i lekarz. Ponadto przez ca dob dyur samolotowy peni
zesp transportu medycznego. Jego baza znajduje si w wojskowej czci lotniska Okcie
w Warszawie22.
Do transportu lotniczego kwalifikuje si pacjentw z oparzeniami:
II przekraczajcymi 20% powierzchni ciaa,
II przekraczajcymi 10% u dzieci do 10 r.. i powyej 50 r..,
III we wszystkich grupach wiekowych,
drg oddechowych,
oparzeniami powyej II, obejmujcymi twarz, koczyny czy krocze,
u pacjentw pourazowych, stabilizowanych w innych oddziaach,
elektrycznymi, chemicznymi oraz innymi, zgodnie z lokalnymi kryteriami przyjcia do

orodka leczenia oparze.
Pozostali pacjenci zwykle transportowani s przystosowanymi do tego celu karetkami.

Nastpnie ofiary wypadku z du liczb poszkodowanych trafiaj do szpitala, gdzie udziela im
si pomocy lekarskiej. W przypadku urazw termicznych, elektrycznych czy chemicznych bywa
nim czsto Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich, poniewa jest placwk
o najwyszym stopniu referencyjnoci, posiada unikalne zaplecze sprztowe i personel wysoko
wyspecjalizowany w leczeniu choroby oparzeniowej.
Warto w tym miejscu podkreli, e oparzenie jest urazem bardzo zdradliwym, a wic zdarza si,
e nawet dowiadczeni lekarze je bagatelizuj. Czasami bowiem pacjenci nie manifestuj blu, co
wprowadza opatrujcych w bd. Jednak brak blu moe oznacza gbokie uszkodzenie tkanek.
Podobnie rzecz ma si do braku oznak zwglenia, poniewa w wyniku oparzenia par lub
strumieniem gorcych gazw pojawia si zbielenie skry bdce objawem gbokiej martwicy
(niedokrwienia). Z tego wanie powodu tak wane jest, by ofiara wypadku trafiaa pod opiek
zespou medycznego, ktry posiada dowiadczenie w rozpoznawaniu efektw urazw
oparzeniowych. Zwlekanie z dostarczeniem pacjenta do orodka oparzeniowego moe
skutkowa nieodwracalnym pogorszeniem jego stanu lub nawet mierci.
21
22
http://www.hems.info.pl (dostp: 03.04.2014 r.).

http://www.lpr.com.pl/ (dostp: 03.06. 2014 r.).
5. STATYSTYKA LECZENIA OPARZE

Poary s definiowane jako niekontrolowane procesy spalania w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Liczba miertelnych ofiar poarw w krajach europejskich cechuje si znacznym zrnicowaniem. Najmniejsze zagroenie ycia z powodu tej przyczyny notuje si w pastwach zachodnich Unii Europejskiej (poniej 0,5 zgonu na 100 tys. ludnoci), a najwysze wspczynniki
w innych czciach Europy: powyej 5 zgonw na 100 tys. ludnoci w Estonii. miertelno,
zwizana z poarami w Polsce, nie jest wysoka i wynosi ok. 0,4 na kade 100 poarw. Wedug
meldunkw Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej w roku 2010 w wyniku 135 500
poarw mier ponioso 525 osb (0,4 na 100 poarw), a rannych byo 4251 (3,1 na 100 poarw). Ofiary miertelne poarw to przede wszystkim mczyni 74%. Ponad 60% ofiar
stanowi osoby w wieku 15-60 lat. Ponadto duy odsetek ofiar miertelnych w tych zdarzeniach
stanowi osoby starsze, a wic w wieku powyej 60 lat (30%). W Polsce w latach 2008-2010
mona byo zauway zmniejszajc si liczb poarw przy rwnoczesnej niewielkiej tendencji
wzrostowej liczby rannych w tych zdarzeniach. Wspczynnik liczby osb poszkodowanych
ksztatowa si w kraju na poziomie 11 rannych na 100 tys. ludnoci. Mona rwnie zaobserwowa du zmienno w odniesieniu do ryzyka powstania obrae w poarach w zalenoci od
wojewdztwa. Najwikszy wspczynnik rannych notowany jest w woj. dzkim (ponad 25,5 na
100 tys.), najniszy za w woj. dolnolskim (7,3 na 100 tys.). Kolejny wspczynnik rannych
na 100 poarw wynosi w Polsce 3,1 i rwnie cechuje si du zmiennoci terytorialn
najwicej obrae powoduj poary w woj. dzkim (8,4 ofiar na 100 poarw), a najmniej
w woj. lubuskim (1,7 rannych i zabitych na kade 100 poarw).
Informacje wynikajce ze statystyk Stray Poarnej wskazuj, e wikszo poarw jest wywoana dziaalnoci czowieka. Znaczn grup stanowi podpalenia (37%), na 2. miejscu przyczyn
zaprszenia ognia jest ze uytkowanie instalacji elektrycznych oraz urzdze grzewczych23.
Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich przyjo bezporednio po urazie do ratowania ycia i leczenia 438 pacjentw oparzonych w roku 2012, 427 w roku 2013 i 147
w pierwszych 4 miesicach roku 2014. Przyjto, e podzia tych pacjentw ze wzgldu na ciko oparzenia ksztatuje si nastpujco:
rok 2012:
oparzenia cikie 183 osoby,

oparzenia rednie 180 osb,
oparzenia lekkie 57 osb;
rok 2013:
oparzenia cikie 211 osb,

oparzenia lekkie 56 osb;
miesice I-IV 2014 r.:
oparzenia cikie 44 osoby,

oparzenia lekkie 34 osoby.
B. Wojtyniak, P. Goryski, B. Moskalewicz (red.), Sytuacja zdrowotna ludnoci Polski i jej uwarunkowania,
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Pastwowy Zakad Higieny, Warszawa 2012, s. 234-236.
23
Warto jednak nadmieni, e sposb klasyfikowania jednostek chorobowych przez Narodowy

Fundusz Zdrowia ulega nieustannym zmianom. Wobec powyszego trudno traktowa te dane
jako sta, zaley ona bowiem nie tylko od gbokoci czy rozlegoci urazu, ale rwnie od procedur medycznych, ktre zastosowano wobec pacjenta.
redni czas pobytu chorego oparzonego w Centrum Leczenia Oparze w roku 2013 wynis 23,8
dnia. Aby uzmysowi sobie zrnicowanie pomidzy pacjentami z uwagi na poniesione przez
nich obraenia ciaa, warto nadmieni, e na t redni skada si np. pobyt na oddziale oparzeniowym pacjenta znajdujcego si tam 4 dni, ale i tego, ktry przebywa 168 dni. Jest to zdeterminowane cikoci przebytego urazu i nie dotyczy odbywania szpitalnych turnusw rehabilitacyjnych.
W tym samym roku z powodu poarw hospitalizowano w Centrum Leczenia Oparze 191 osb,
natomiast z powodu wybuchw 13 osb. Pozostali pacjenci ulegli wypadkom wykonujc czynnoci zwizane z yciem codziennym.
6. KOSZTY LECZENIA CHORYCH OPARZONYCH

Opieka zdrowotna jest jednym z waniejszych elementw polityki kadego pastwa, a co za tym
idzie kwestia jej finansowania budzi zwykle wiele emocji. Jednak zdrowie to warto nadrzdna zarwno dla czowieka, jak i spoeczestwa jako caoci, poniewa jego utrata powoduje
istotne spoecznie konsekwencje finansowe.
System zdrowotny realizuje cel nadrzdny zwizany ze zdrowiem oraz skada si z wielu rozmaitych elementw. Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) systemem zdrowotnym mona
nazwa pewn spjn cao, ktrej czci s ze sob powizane i wsplnie oddziauj pozytywnie na stan zdrowia objtej nimi populacji. Aby system mg naleycie funkcjonowa, niezbdne
jest posiadanie przez pastwo stosownych rodkw pieninych przeznaczonych na ten cel,
poniewa warunkuj one efektywno jego dziaania. W Polsce czciami skadowymi systemu
opieki zdrowotnej s m.in.: Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia, jednostki udzielajce wiadcze zdrowotnych, producenci farmaceutykw oraz sprztu medycznego, a take
akty prawne, czyli normatywne, stanowice podstaw dziaania ww. jednostek24.
Ustawa o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych25 w artykule
1. okrela wic warunki udzielania i zakres wiadcze opieki zdrowotnej finansowanych ze
rodkw publicznych; zasady i tryb finansowania tych wiadcze; zadania wadz publicznych
w zakresie zapewnienia rwnego do nich dostpu; zasady powszechnego obowizkowego
i dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego; podstawy instytucjonalno-proceduralne do stosowania przepisw europejskich; zasady funkcjonowania, organizacj i zadania Narodowego
Funduszu Zdrowia oraz Agencji Oceny Technologii Medycznych, a take zasady sprawowania
nadzoru i kontroli nad finansowaniem i realizacj ww. wiadcze.
M. Paszkowska, Zarys finansowania systemu zdrowotnego w Polsce [w:] e-Finanse Finansowy

Kwartalnik Internetowy 2006, nr 3 (http://e-finanse.com/arspis.php?no=8).
25 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych (Dz. U. z 2004 r., nr 210, poz. 2135).
24
Zgodnie za z zapisami artykuu 5. tej ustawy:

1. podstawow opiek zdrowotn okrela si wiadczenia zdrowotne profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz pielgnacyjne z zakresu medycyny oglnej,
rodzinnej, chorb wewntrznych i pediatrii udzielane w ramach ambulatoryjnej opieki
zdrowotnej,
2. potrzebami zdrowotnymi okrela si liczb i rodzaj wiadcze opieki zdrowotnej, ktre
powinny by zapewnione w celu zachowania, przywrcenia lub poprawy zdrowia danej
grupy wiadczeniobiorcw,
3. programem zdrowotnym okrela si zesp zaplanowanych i zamierzonych dziaa z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umoliwiajcych w okrelonym terminie osignicie zaoonych celw polegajcych na wykrywaniu i realizowaniu okrelonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia
okrelonej grupy wiadczeniobiorcw, finansowany ze rodkw publicznych,
4. wiadczeniem opieki zdrowotnej okrela si wiadczenie zdrowotne, wiadczenie zdrowotne rzeczowe i wiadczenie towarzyszce,
5. wiadczeniem zdrowotnym okrela si dziaanie suce profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne dziaanie medyczne wynikajce
z procesu leczenia lub przepisw odrbnych regulujcych zasady ich udzielania,
6. a wiadczeniodawc okrela si:
podmiot wykonujcy dziaalno lecznicz w rozumieniu przepisw o dziaalnoci leczniczej,
osob fizyczn inn ni wymieniona w poprzednim podpunkcie, ktra uzyskaa
fachowe uprawnienia do udzielania wiadcze zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej dziaalnoci gospodarczej,
podmiot realizujcy czynnoci z zakresu zaopatrzenia w rodki pomocnicze i wyroby medyczne bdce przedmiotami ortopedycznymi.
W polskim systemie zdrowotnym mona wyrni nastpujce rda finansowania ochrony
zdrowia:
ubezpieczenie zdrowotne (obowizkowe i dobrowolne),
budet pastwa,
rodki wasne pacjentw (pacone bezporednio przez korzystajcych z usug medycznych).
Naczelne zasady, ktrymi kieruje si Narodowy Fundusz Zdrowia, zakadaj rwne traktowanie
obywateli oraz solidarno spoeczn, zapewnienie ubezpieczonemu swobodnego dostpu do
wiadcze zdrowotnych i wolnego wyboru wiadczeniodawcw. Z wymienionej wyej zasady
solidarnoci spoecznej wynika, e wysoko skadki na ubezpieczenie zdrowotne nie ma wpywu na ilo, jako i rodzaj otrzymywanych wiadcze. Naley przez to rozumie, e osoby
ubezpieczone, ktre korzystaj ze wiadcze zdrowotnych sporadycznie, finansuj opiek zdrowotn osb chorych i czciej korzystajcych z pomocy medycznej. Zasada ta w sytuacji czsto
utrudnionego dostpu do placwek opieki zdrowotnej, zwaszcza specjalistycznych, budzi liczne
spoeczne kontrowersje, szczeglnie wrd osb odprowadzajcych do budetu skadki w powanej wysokoci i rzadko z nich korzystajcych.
Do korzystania ze wiadcze opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych maj

prawo ubezpieczeni, czyli osoby objte powszechnym, obowizkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, oraz osoby inne ni ubezpieczeni posiadajce obywatelstwo polskie
i miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ktre speniaj kryterium dochodowe, o ktrym mowa w art. 8. Ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej.
Jak wic wyglda finansowanie leczenia standardowego Polaka, ktry zamie nog? Jeeli jest
ubezpieczony, to Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje koszty jego leczenia pod warunkiem, e
zostao ono przeprowadzone w placwce ochrony zdrowia (wiadczeniodawcy) majcej podpisany tzw. kontrakt (umow) na udzielanie wiadcze zdrowotnych z instytucj ubezpieczenia
zdrowotnego (czyli NFZ). Refundacja kosztw leczenia z ubezpieczenia zdrowotnego obejmuje
tylko leczenie prowadzone przez lekarzy i zakady opieki zdrowotnej, z ktrymi fundusz zawar
odpowiednie umowy. Przy pomocy tych podmiotw pastwo realizuje konstytucyjny obowizek
zapewnienia ochrony zdrowia swoim obywatelom.
Wikszo ambulatoryjnych wiadcze specjalistycznych finansowana jest w oparciu o przypisan im przez instytucj ubezpieczenia warto punktow. Natomiast z zawartego z konkretnym
wiadczeniodawc kontraktu wynika kwestia wyceny punktw poszczeglnych wiadcze. Lekarz rodzinny (podstawowej opieki zdrowotnej) nie otrzymuje patnoci za swoje poszczeglne
usugi medyczne, tylko globaln kwot na jednego zapisanego do niego pacjenta na rok. W rezultacie powyszych uregulowa systemowych zakad opieki zdrowotnej oraz prywatne praktyki
lekarskie, jeeli maj kontrakt zawarty z NFZ, maj prawo do refundacji kosztw leczenia ubezpieczonych.
Wikszo przychodw Narodowego Funduszu Zdrowia pochodzi ze skadek na ubezpieczenie
zdrowotne. Pozostay, niewielki procent przychodw, to rodki pozostajce ze skadek z lat
ubiegych, przychody finansowe oraz rodki otrzymane na profilaktyczne programy zdrowotne
i programy polityki zdrowotnej realizowane na zlecenie ministra zdrowia. Poza ubezpieczeniem
zdrowotnym kolejnym rdem finansowania polskiego systemu zdrowotnego jest budet pastwa, szczeglnie w zakresie tzw. wiadcze wysokospecjalistycznych.
Kolejnym, poza ubezpieczeniem zdrowotnym i budetem pastwa, rdem finansowania polskiego systemu ochrony zdrowia jest bezporednie pacenie za wiadczenia medyczne przez
pacjenta. Naley jednak rozrni 2 sytuacje, czyli: pacenie przez pacjenta za usugi medyczne
niepodlegajce finansowaniu z ubezpieczenia zdrowotnego czy budetu pastwa (ze rodkw
publicznych) oraz pacenie przez pacjenta za usugi medyczne podlegajce refundacji z ubezpieczenia zdrowotnego. Pierwsza sytuacja wynika z zaoe systemowych i ma miejsce wtedy, gdy
ubezpieczony korzysta ze wiadczenia zdrowotnego, ktre nie jest w ogle lub jest tylko czciowo finansowane ze rodkw publicznych (np. wypenienie wiatoutwardzalne zba).
Druga sytuacja ma charakter bardziej zoony i moe wynika z co najmniej z 3 przyczyn:
braku statusu ubezpieczonego u pacjenta w takiej sytuacji musi on w caoci paci za

udzielone mu wiadczenia zdrowotne (rwnie te finansowane ze rodkw publicznych),
udzielenia wiadczenia przez wiadczeniodawc niemajcego podpisanego kontraktu

z NFZ (korzystania z prywatnej suby zdrowia),
udzielenia wiadczenia przez wiadczeniodawc majcego kontrakt z NFZ, jednake poza limitem, kolejk itp. (np. ubezpieczony paci w publicznym szpitalu za wczeniejsz
operacj lub sam kupuje endoprotez).
Teoretycznie w obecnym stanie prawnym rola pacjenta w bezporednim wspfinansowaniu

systemu zdrowotnego nie ma fundamentalnego znaczenia, jednake w przyszoci jego udzia
finansowy moe si zwikszy.
Kolejne rda finansowania nie pochodz ju ze rodkw publicznych, ale z dochodw wasnych ludnoci. Wikszo z tego do pokanego rda stanowi opaty pacjentw za leki, pozostae to opaty za usugi medyczne. W duej mierze taki obraz rzeczy jest spowodowany saboci uregulowa prawnych i rozwiza dotyczcych publicznej suby zdrowia oraz bardzo
ograniczon moliwoci zwikszania nakadw publicznych na opiek zdrowotn, co jest z kolei rekompensowane przez powikszajce si nakady rodkw prywatnych.
Finansowanie systemu opieki zdrowotnej byo i bdzie dla wielu krajw jednym z podstawowych problemw ekonomiczno-spoecznych. Rozwizanie konfliktu spoecznego wynikajcego
z moliwoci finansowych pastwa i oczekiwa pacjentw wymaga systemowego uregulowania
zasad funkcjonowania ochrony zdrowia w Polsce. Niewtpliwie szans racjonalizacji systemu
finansowania ochrony zdrowia s ubezpieczenia prywatne, wsppatno za niektre usugi
przez pacjenta oraz efektywne zarzdzanie posiadanymi rodkami przez NFZ wiadczeniodawcw.
Powyej opisano system finansowania opieki zdrowotnej w Polsce. Jednake na problematyk t
warto rwnie spojrze nie tylko z punktu widzenia wiadczeniobiorcy, ale rwnie wiadczeniodawcy, jakim jest np. szpital. W przypadku Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach
lskich26 koszty leczenia chorych oparzonych si rzeczy rozpatrywane s w 2 aspektach.
Pierwszy to tzw. punkty kontraktowe, czyli koszty wyliczone przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Drugi to rednie koszty pobytu pacjenta oparzonego w placwce medycznej, zawierajce wysoko wyspecjalizowane, a co za tym idzie bardzo drogie procedury lecznicze.
Wycena procedur medycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia jest nieadekwatna do rzeczywicie ponoszonych kosztw, szczeglnie u chorych ciko oparzonych, ktrzy przebywaj
w szpitalu niejednokrotnie przez wiele miesicy i dla wyleczenia wymagaj zastosowania skomplikowanych i drogich zabiegw. Procedury Narodowego Funduszu Zdrowia nie uwzgldniaj
specyfiki ponoszonych przy udziale tych pacjentw kosztw, choby pracy personelu lekarskiego czy pielgniarskiego. Natomiast Centrum Leczenia Oparze, jako placwka cile sprofilowana, ponosi koszty rzeczywiste leczenia chorych, o wiele wysze ni planowane przez Narodowy
Fundusz Zdrowia. A kosztw tych nie da si unikn, jeli wyznaczonym celem jest cakowite
wyleczenie chorego.
Podstaw dla wyceny przez NFZ s rednie koszty, ktre pozyskuje si ze sprawozda rnych
oddziaw oparzeniowych w kraju. Istota rnicy polega na tym, e oddziay te znajduj si
w szpitalach oglnych, a wic wyliczenie samych kosztw leczenia chorych oparzonych ju
M. Nowak, M. Kawecki, J. Glik, T. Gajerski, K. Siero-Sotny, A. Siero, Koszty leczenia chorych

oparzonych. Dowiadczenia Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich w latach 2006-2009,
Oglnopolski Przegld Medyczny 2010, nr 11.
26
w zaoeniu jest niewaciwe, poniewa maj na nie wpyw zarwno koszty stae szpitali, jak
i porednie zwizane z oparzeniami. W szpitalach wielospecjalistycznych liczenie kosztw ma
zupenie inny charakter ni w monospecjalistycznych. Z problemem tym borykaj si z ca
pewnoci wszystkie polskie placwki o charakterze cile sprofilowanym. Takie spojrzenie nie
uwzgldnia bowiem infrastruktury oddziau oparzeniowego i specyficznych urzdze (sprzt,
aparatura medyczna) uywanych wycznie do leczenia oparze. W warunkach szpitala wielospecjalistycznego wyliczenie kosztw staych i zmiennych leczenia oparze oraz ich skutkw
jest wic niemoliwe ze wzgldw merytorycznych.
Wyceniajc procedury Centrum Leczenia Oparze w rozbiciu na oparzenia i rany przewleke,
mona zaobserwowa, e koszty rzeczywiste znacznie przewyszaj te wynikajce z urednie
pochodzcych z placwek wielospecjalistycznych. rednia warto hospitalizacji na oddziale
chirurgii oglnej (2013) dla pacjentw oparzonych to 31 084,5 z, czyli 609,5 punktw. Warto
ta obejmuje oparzenie powierzchni ciaa i nie bierze pod uwag oparzenia drg oddechowych.
W tym miejscu, podobnie jak w czci traktujcej o dugoci pobytu pacjenta w szpitali, warto
zastanowi si nad najniszym i najwyszym kosztem zwizanym z urazami termicznymi, elektrycznymi bd chemicznymi, ktre maj wpyw na t urednion warto.
Faktyczny koszt leczenia oparze w placwce medycznej wysoko wyspecjalizowanej przewysza koszt, jaki odnotowuje szpital wieloprofilowy o ok. 25%. Jednak, co naley w tym miejscu
podkreli, koszty te bezporednio przekadaj si na zdrowie pacjentw, ich pniejsz sprawno oraz moliwoci spoecznego funkcjonowania, czyli finalnie nieobcianie budetu pastwa skutkami finansowymi wynikajcymi z wypadkw, ktrych ofiary ulegy rozlegym poparzeniom.
Sprofilowanie leczenia cile wie si z lepszymi efektami kocowymi, a wic znacznie wiksz
szans cakowitego wyleczenia chorych oparzonych. Zaopatrzenie placwki specjalistycznej
w sprzt przeznaczony stricte do usuwania skutkw niesychanie powanych i niejednokrotnie
wyjtkowo rozlegych urazw, jakimi s oparzenia, ugruntowana wiedza personelu medycznego, rewolucyjne rozwizania w zakresie opatrunkw i traktowanie chorego w specyficzny dla
tego typu problemw sposb czsto pozawalaj zminimalizowa lub w ogle unikn tego, co
mona by nazwa skutkami przechodzcymi oparze. Trzeba bowiem pamita, e problemy
chorych oparzonych nie kocz si w chwili opuszczenia szpitala. Pacjentw, nawet rokujcych
cakowite wyzdrowienie, czeka zwykle duga i kosztowna procedura rehabilitacyjna, wizyty
kontrolne, w trakcie ktrych lekarz specjalista sprawdza, czy stan, w jakim wypisano chorego
z oddziau polepsza si zgodnie z przyjtymi zaoeniami, konsultacje lekarskie z zakresu innych
specjalizacji (tzw. schorzenia towarzyszce) oraz samodzielna, mudna praca oparzonego nad
odzyskaniem penej sprawnoci. Warto tu podkreli, e cho leczenie w placwce specjalizacyjnej wydaje si drosze uzyskiwane dziki niemu wyniki bezporednio przekadaj si na
pniejszy stan pacjentw. W Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich w cigu
ostatnich 10 lat odnotowano spadek miertelnoci po urazach oparzeniowych z 25% do 5%.
I jest to ogromna, niezaprzeczalna warto.
Nie mona rwnie zapomina o osobach, ktre doznay urazu tak gbokiego, e przywrcenie
ich spoeczestwu w peni, jako sprawnych, produktywnych czonkw, jest praktycznie niemoliwe. Pacjentom takim przyznawane s zwykle renty inwalidzkie, nie wracaj do pracy zawodowej, intensywniej ni statystyczny obywatel korzystaj z opieki medycznej. Tym samym tworz
szeroko pojty koszt, ktry obcia nas wszystkich. Analizujc problem z takiego punktu widzenia, naleaoby si zastanowi, jak potne kosztowo s faktyczne skutki urazw wynikajcych
z oparze i co naleaoby wzi pod uwag, konstruujc koszt cakowity leczenia chorego oparzonego. Po rozwaeniu wszystkich przytoczonych powyej argumentw nieodzowne wydaje
si powoanie do ycia specjalnej jednostki, wyceniajcej realne koszty procedur medycznych.
Zamys ten wydaje si mie odzwierciedlenie w projekcie utworzenia Agencji Taryfikacji, dla
ktrej przewiduje si nastpujcy zakres obowizkw:
ustalanie taryfy wiadcze,
opracowywanie i upowszechnianie analiz i informacji na temat metodologii taryfikacji

wiadcze,
przygotowywanie propozycji rozwiza dotyczcych standardu rachunku kosztw,
prowadzenie dziaalnoci szkoleniowej w zakresie taryfikacji wiadcze gwarantowanych.
Taryfa taka ma by ogaszana w formie obwieszczenia prezesa Agencji Taryfikacji na jej stronie
internetowej. Ostatnie lady zmian w zakresie tego projektu odnale mona w dziale VIb (dotyczcym taryfikacji wiadcze) Ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zmianie Ustawy o wiadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych oraz niektrych innych ustaw.
Drug bardzo istotn zmian w sposobie wprowadzania nowych procedur miao by powoanie
do ycia Agencji Oceny Technologii Medycznych.
Obecnie do jej gwnych zada naley:
opracowywanie raportw w sprawie oceny wiadcze opieki zdrowotnej,
przygotowywanie analiz weryfikacyjnych agencji w sprawie oceny leku, rodka spoywczego specjalnego przeznaczenia ywieniowego, wyrobu medycznego,
wydawanie rekomendacji prezesa w zakresie:
zakwalifikowania danego wiadczenia opieki zdrowotnej jako wiadczenia gwarantowanego wraz z okreleniem poziomu lub sposobu jego finansowania,
niezasadnoci zakwalifikowania danego wiadczenia opieki zdrowotnej jako

wiadczenia gwarantowanego,
usunicia danego wiadczenia opieki zdrowotnej z wykazu wiadcze gwarantowanych,
zmiany poziomu lub sposobu finansowania wiadczenia gwarantowanego,
objcia refundacj danego leku, rodka spoywczego specjalnego przeznaczenia

ywieniowego, wyrobu medycznego,
niezasadnoci objcia refundacj danego leku, rodka spoywczego specjalnego

przeznaczenia ywieniowego, wyrobu medycznego;
wydawanie opinii w sprawie projektw programw zdrowotnych ministrw i jednostek

samorzdu terytorialnego.
W zwizku z dotychczasowym maym wpywem na wycen procedur i dopuszczaniem najnowszych technologii medycznych zadania tej agencji bd ulegay zmianie.
7. WYBRANE ZDARZENIA Z UDZIAEM WIELU OFIAR

Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich dysponuje 54 kami. W zwizku ze
znacznym zagroeniem wojewdztwa lskiego i wojewdztw ociennych urazami u ludzi
bdcych w strefach awarii i katastrof cywilizacyjnych liczba ek utrzymywana przez Centrum
Leczenia Oparze moe okaza si niewystarczajca. ycie codzienne stwarza wiele zagroe,
ktrych konsekwencj s oparzenia. Sytuacje awaryjne skutkuj zwikszonym napywem
chorych oparzonych, co w niesprzyjajcych okolicznociach moe skutkowa problemami z ich
przyjciem. Zdarze takich nie da si przewidzie, ale mona przygotowa szpital do sprawnego
dziaania w wypadku wzmoonego napywu rannych.
W zwizku z powyszym w Centrum Leczenia Oparze stworzono procedur, ktrej gwne
zaoenia obliguj do:
utrzymywania w staej gotowoci medycznego zespou dyurnego, obsugi izby przyj,

ambulatorium, poradni specjalistycznych, bloku operacyjnego, OAiIT, zespou pracownikw ekonomiczno-eksploatacyjnych,
posiadania sprztu i aparatury niezbdnych do udzielenia pomocy poszkodowanym,

w penej sprawnoci,
przygotowania do rozwinicia dodatkowych miejsc szpitalnych zabezpieczonych

w sprzt i rodki medyczne,
zapewnienia rodkw materiaowo-technicznych koniecznych zarwno do funkcjonowania szpitala w trybie zwykym, jak i na czas wzmoonego napywu chorych,
w razie zaistnienia potrzeby uzyskania wzmocnienia obsady personelu medycznego

z innych szpitali regionu,
przeszkolenia i utrzymywania w gotowoci do dziaania personelu szpitala.
Opisywane wyej postanowienia procedury maj w sytuacji kryzysowej stworzy moliwo

tzw. rozwinicia liczby miejsc szpitalnych o wiksz liczb ek, a co za tym idzie udzielenia
specjalistycznej pomocy medycznej gwatownie napywajcym chorym oparzonym.
Aby uzyska zaoone efekty, w Centrum Leczenia Oparze ledzi si na bieco sytuacje
zagroenia, korzystajc z informacji w rodkach masowego przekazu, gromadzi si zapas
rodkw medycznych i materiaowo-technicznych, sprztu specjalistycznego i kwaterunkowego,
ktre zabezpieczy mog chorych przybywajcych niespodziewanie i w wikszej grupie,
utrzymuje w gotowoci przeszkolony na tak okoliczno personel oraz zabezpiecza kierowanie
transportem medycznym na siebie. Przygotowuje si rwnie moliwo profesjonalnego
obiegu informacji, zarwno do rodzin osb poszkodowanych, jak i mediw.
Omawiany standard postpowania przewiduje rwnie zabezpieczenie Centrum Leczenia
Oparze w media, czyli energi elektryczn, ciepo technologiczne, wod oraz gazy medyczne.
Zabezpiecza te prac systemw komputerowych i klimatyzacji. Procedura cile przypisuje
obowizki do konkretnych stanowisk. Dziki temu nawet w sytuacjach nietypowych szpital
dziaa sprawnie, co przekada si bezporednio nie tylko na jako udzielanej chorym pomocy,
ale rwnie na wyciszenie emocji wynikajcych z traumatycznych przey.
Gdy maj miejsce zdarzenia masowe, ich ofiary transportuje si do szpitali w rnych miejscach
kraju. Sposb klasyfikowania rannych omawiano ju wczeniej, ale naley w tym miejscu wzi
take pod uwag moliwoci przyjmowania pacjentw, jakie w danej chwili posiada szpital. Nie
zawsze da si na czas zwolni odpowiedni liczb ek, przetransportowa lej chorych do innych szpitali czy rozwin placwk tak, by moga przyj wszystkie oparzone ofiary katastrofy.
Nie zawsze w zwizku z tym chorzy oparzeni otrzymuj najlepsz z moliwych pomocy, a to
zdecydowanie zmniejsza ich szans na powrt do normalnego, codziennego ycia.
Poniej prezentujemy, ile ofiar poszczeglnych zdarze masowych majcych miejsce w kopalniach znalazo si w Centrum Leczenia Oparze w przykadowych latach:
2002 kopalnia Jas-Mos 1 grnik,
2003 kopalnia Bielszowice 14 grnikw,
2008 kopalnia Mysowice-Wesoa 1 grnik,
2008 kopalnia Borynia 6 grnikw,
2008 kopalnia Halemba 1 grnik,
2009 kopalnia Sonica-Makoszowy 2 grnikw,
2009 kopalnia Wujek-lsk 27 grnikw,
2011 kopalnia Krupiski 9 grnikw,
2013 kopalnia Jankowice 2 grnikw,
2013 Gwna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna w Zabrzu 1 grnik.
8. PODSUMOWANIE
Praca w sposb zaledwie oglny opisuje bardzo szerok tematyk zwizan ze skutkami wypadkw, w ktrych dochodzi do oparze ciaa. Z uwagi na fakt, e w kolejnym rozdziale omwiono problem zatru wziewnych towarzyszcych oparzeniom sprawa ta zostaa pominita
w niniejszej publikacji. Pamita jednak naley, e nie mona traktowa obu tych zjawisk w oderwaniu od siebie. Rzadko zdarzaj si bowiem pacjenci z oparzonymi drogami oddechowymi,
ktrym nie towarzysz rany powok ciaa.
Zjawisko choroby oparzeniowej jest wyjtkowo obszerne. Na czstotliwo wystpowania urazu
skadaj si przecie nie tylko katastrofy. Wikszo pacjentw ulega oparzeniom w yciu codziennym, przy wykonywaniu zwykych, cyklicznych czynnoci. Tym niebezpieczniejszych, e
ocierajcych si o rutyn, a wic niewymagajcych koncentracji, co sprzyja powstawaniu urazw.
Omwiono zarwno sam charakterystyk oparze zarwno w podziale na ich ciko, gboko i rozlego, a wic z punktu widzenia stricte medycznego, jak i skutki pozasomatyczne,
ktre niesie ze sob choroba oparzeniowa. Z uwagi na fakt, e aspekt ten wydaje si by czsto
pomijany, powicono mu w niniejszej publikacji sporo uwagi. Bowiem skutki choroby oparzeniowej niedotykajce bezporednio uszkodze tkanek rzutuj w sposb istotny na powrt chorego do zdrowia i codziennego ycia czas niezbdny do wykonania tych czynnoci, zwizane
z nimi kopoty i napicia, a take koszty spoeczne, ktrych wci nie bierze si pod uwag, rozprawiajc o obcieniach budetowych wynikajcych z przywracania do normalnego ycia chorych oparzonych.
A koszty te s niebagatelne. Skadaj si nie tylko z akcji ratowniczej, transportu chorego, zuytych rodkw opatrunkowych, zaordynowanych lekw, ale rwnie cikiej pracy osb o wyjtkowo wysokich kwalifikacjach specjalistycznych, nierzadko licznych zabiegw operacyjnych,
prowadzonej rehabilitacji, konsultacji psychologicznych i psychiatrycznych, a w kocu samodzielnej, dugotrwaej pracy chorego, ktra ma w finale doprowadzi do zapanowania nad wasnym uszkodzonym ciaem i wasn bywa zdruzgotan psychik.
Tematyka omawianych kosztw jest zdaniem autorw niedostatecznie zgbiona przez instytucje powoane do zabezpieczenia placwek ochrony zdrowia w niezbdne rodki, a samych pacjentw bdcych o czym nie mona ani przez chwil zapomnie najwaniejszym i najbardziej znaczcym elementem w caym procesie w spokj i ufno, e po traumatycznych wydarzeniach, ktre stay si ich udziaem, mog oczekiwa profesjonalnej opieki i wsparcia. Mamy
nadziej, e podejmie si debat na temat realnych obcie, jakimi s dla caego kraju, poszczeglnych podmiotw gospodarczych i samych chorych wypadki, wynikiem ktrych staje si choroba oparzeniowa.
LITERATURA
1.
Atiyeh B., Gunn S., William A., Dibo S., Primary Triage of Mass Burn Casualties With Associated Severe Traumatic Injuries, Annals of Burns and Fire Disasters vol. XXVI n. 1 March
2013.
2. Ciekiewicz J., Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych i katastrofach, Grnicki.
Wydawnictwo Medyczne, Wrocaw 2008.
3. Corry N., Pruzinsky T., Rumsey N., Quality of Life and Psychological Adjustment To Burn Injury: Social Functioning, Body Image, and Health Policy Perspectives, International Review of
Psychiatry, 2009, 21(6).
4. Gajdosz R., Resuscytacja kreniowo-oddechowa [w:] Zawadzki A. (red.), Medycyna ratunkowa i katastrof. Podrcznik dla studentw uczelni medycznych, Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 2007.
5. Harden N.G., Luster S.H., Rehabilitation Considerations in The Care of The Acute Burn Patients. Crit. Care Nurs. Clin. North Am., 1991, 3(2).
6. Hettiaratchy S., Dziewulski P., Wprowadzenie [w:] Hettiarcatchy S., Papini R., Dziewulski
P. (red.), ABC oparze, Grnicki. Wydawnictwo Medyczne, Wrocaw 2009.
7. James B., Gilliland E., Strategie interwencji kryzysowej, Warszawa 2008.
8. Juczyski Z., Ogiska-Bulik N., Pomiar zaburze po stresie traumatycznym polska wersja
Zrewidowanej Skali Wpywu Zdarze, Psychiatria 2009, VI, 1.
9. Kawecki M., Glik J., Klama-Barya A., Werner M., Lendor H., Oparzenia w katastrofach i zdarzeniach masowych [w:] Fiedor P., Pawowski W. (red), Medycyna katastrof, Warszawski
Uniwersytet Medyczny, Warszawa 2011.
10. Kawecki M., Glik J., Wrblewski P., Trzaska M., Oparzenia [w:] Dziki A. (red.), Przegld Pimiennictwa Chirurgicznego 2013, tom XXI, Warszawa 2014.
11. Kucia K., Zaburzenia nastroju [w:] Krupka-Matuszczyk I., Matuszczyk M. (red.), Psychiatria.
Podrcznik dla studentw pielgniarstwa, Wydawnictwo UM, Katowice 2007.
12. Nowak M., Kawecki M., Glik J., Gajerski T., Siero-Sotny K., Siero A., Koszty leczenia chorych
oparzonych. Dowiadczenia Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich w latach
2006-2009, Oglnopolski Przegld Medyczny 2010, nr 11.
13. Pasternak J., Radochoska A., Radochoski M., Neurofizjologiczne mechanizmy rozwoju zespou stresu pourazowego wybrane problemy, Przegld Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2008, VI, 2.
14. Paszkowska M., Zarys finansowania systemu zdrowotnego w Polsce [w:] e-Finanse Finansowy Kwartalnik Internetowy 2006, nr 3 (http://e-finanse.com/arspis.php?no=8).
15. Rudowski W., Oparzenia jako problem badawczy i leczniczy, PZWL, Warszawa 1977.
16. Smith, J., Smith K., Rainey L., The Psychology of Burn Care, Journal of Trauma Nursing 2006,
13(3).
17. Struyna J., Oparzenia w katastrofach i masowych zdarzeniach, PZWL, Warszawa 2004.
18. Struyna J., Wczesne leczenie oparze, PZWL, Warszawa 2006.
19. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
rodkw publicznych (Dz. U. z 2004 r., nr 210, poz. 2135).
20. Wiechman, S., Patterson D., Psychologiczne i spoeczne aspekty oparze [w:] Hettiarcatchy S.,
Papini R., Dziewulski P. (red.), ABC oparze, Grnicki. Wydawnictwo Medyczne, Wrocaw
2009.
21. Wojtyniak B., Goryski P., Moskalewicz B. (red.), Sytuacja zdrowotna ludnoci Polski i jej
uwarunkowania, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Pastwowy Zakad Higieny,
Warszawa 2012.
22. Zawadzki A., Medycyna ratunkowa i katastrof. Podrcznik dla studentw uczelni medycznych,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
23. Zawadzki B., Strelau J., Zaburzenia pourazowe jako nastpstwo kataklizmu, Kwartalnik Nauka 2008, nr 2.
Strony internetowe
1.
2.
http://www.hems.info.pl/
http://www.lpr.com.pl/
dr n. med. Mariusz Nowak, prof. nadzw. dr hab. n. med. Marek Kawecki

Joanna Skotnicka, lek. med. Grzegorz Knefel
Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich
lek. med. Ireneusz Ryszkiel
Wydzia Nadzoru nad Systemem Opieki Zdrowotnej lskiego Urzdu Wojewdzkiego
ZATRUCIA TOKSYCZNYMI PRODUKTAMI SPALANIA (CO) MEDYCZNE

I PSYCHOLOGICZNE NASTPSTWA ZATRU
1. Wstp .......... 573
2. Zatrucia toksycznymi produktami spalania charakterystyka medyczna ... 575
3. Leczenie tlenem hiperbarycznym .. 581
3.1. Wskazania do leczenia tlenem hiperbarycznym ........... 583
3.2. Protok HBO . 586
4. Medyczne i psychologiczne nastpstwa zatru .... 587
4.1. Zatrucie przewleke tlenkiem wgla ... 588
4.2. Aspekt psychologiczny zatru .... 589
5. Organizacja leczenia ofiar zatru ........ 589
6. Postpowanie z ofiar zatrucia .... 594
7. Statystyka leczenia ofiar zatru 595
8. Koszty leczenia ofiar zatru ... 601
9. Podsumowanie......... 602
Literatura.. 603
1. WSTP
Tlenek wgla (CO), czyli tzw. cichy zabjca, jest nadal przyczyn licznych zatru. W statystykach
zatru zajmuje 3. miejsce, po zatruciach lekami i alkoholem. Ponad 70% zatru samobjczych
powodowanych jest uyciem CO. Mimo prowadzenia publicznej i medycznej edukacji w tym
kierunku zatrucie tlenkiem wgla pozostaje zjawiskiem czstym, o powanym rokowaniu
i niejednokrotnie niezauwaonym. Wedug danych szwajcarskich 32% zatru to ofiary tlenku
wgla, w Japonii to 46%, a wedug statystyk austriackich 55%. Ustalenie dokadnej liczby zatru
w aspekcie globalnym jest bardzo trudne z uwagi na liczne schorzenia ukadu oddechowego
w aglomeracjach miejskich spowodowane narastajcym zanieczyszczeniem powietrza (gazy
i pyy), w tym w tlenek wgla1.
Pocztki kontaktu ludzi z tlenkiem wgla wi si z zamieszkaniem w zamknitych
pomieszczeniach. W roku 300 p.n.e. Arystoteles pisa o wyziewach z wgla powodujcych
uczucie cikiej gowy i mier. W 1857 r. Claude Bernard wykaza, e tlenek wgla powoduje
niedotlenienie, tworzc odwracalne poczenia z hemoglobin, a w 1865 r. Klebs opisa wyniki
W. Sieczuk, Zwizki tlenu z wglem [w:] W. Seczuk (red.), Toksykologia wspczesna, PZWL, Warszawa
2006, s. 451-458.
1
bada o fizjologicznych i patologicznych efektach naraenia szczurw na dziaanie CO. Pineas

(1924) bada zwizek pomidzy uszkodzeniami w obrbie gaki bladej i rozsianymi
demielinizacjami w warstwie korowej mzgu w poczeniu z wystpowaniem afazji ruchowej,
natomiast Grinker (1925) opisa po raz pierwszy objawy parkinsonoidalne wystpujce po
zatruciach tlenkiem wgla2.
Tlenek wgla powstaje w wyniku niepenego spalania wielu paliw, m.in.: wgla, gazu, ropy,
drewna, oleju, benzyny, nafty, propanu, spowodowanego brakiem odpowiedniej iloci tlenu niezbdnego do spalania zupenego. Moe to wynika z braku dopywu wieego (zewntrznego)
powietrza do urzdzenia, w ktrym nastpuje spalanie oraz zanieczyszczenia, zuycia lub zej
regulacji palnika gazowego, a take przedwczesnego zamknicia paleniska pieca lub kuchni, czy
te zapchanego i nieszczelnego przewodu kominowego lub uszkodzonego poczenia midzy
kominami i piecami. Jednym z najwikszych zagroe jest tzw. cofka, czyli zwrotny wypyw spalin z przewodw wentylacyjnych, gwnie w azienkach, spowodowana zanieczyszczonymi
przewodami wentylacyjnymi, spadkiem cinienia atmosferycznego lub przedostawaniem si
spalin poprzez niesprawn wentylacj z innych mieszka w tym samym budynku. Naley te
zwrci uwag na powszechne zaklejanie kratek wentylacyjnych w azienkach. Innym rdem
zatrucia moe by gaz wietlny, zawierajcy 4-10% CO. Zatrucia tego typu to wynik nieszczelnoci instalacji gazowych, uywania niesprawnych palnikw, zalania palnika przy gotowaniu. Gaz
wietlny zastpiono w ostatnich latach gazem ziemnym zawierajcym metan, propan i butan.
Mog by one rdem duych iloci CO w wypadku niepenego spalania. Piec gazowy w azience
emituje, w przypadku blokady przewodu wentylacyjnego, w cigu 1 minuty 0,029 m3 tlenku
wgla, co grozi miertelnym zatruciem. Zawarto CO w spalinach samochodowych to ok. 5-9%,
co stwarza znaczne zagroenie w pomieszczeniach zamknitych (gara, warsztat samochodowy). Z jednego litra paliwa moe powsta 324 g CO. W powietrzu atmosferycznym w duych
miastach rednie stenia CO osigaj ok. 20 mg/m3. Zawarto tlenku wgla w dymie tytoniowym wynosi ok. 4%. Emisja tlenku wgla wynosi w skali globalnej ok. 232 mln ton rocznie3.
Tabela 1. Orientacyjna zawarto tlenku wgla w rnych gazach
RODZAJ GAZU
ZAWARTO TLENKU WGLA [% obj.]
dym
0,1-3
gaz wietlny
60-15
gaz silnikw spalinowych
4-13
gaz piecw hutniczych
9-25
rdo: W. Seczuk, Zwizki tlenu z wglem [w:] W. Seczuk (red.), Toksykologia wspcze-
sna, PZWL, Warszawa 2006, s. 451-458.

Podczas poaru dochodzi do wydzielania rnych produktw spalania, a wiele z nich ma dziaanie wysoce toksyczne, czsto o skutkach znacznie groniejszych od CO. Do zatrucia moe doj
rwnie przez dziaanie produktw spalania niej wymienionych substancji:
K.K. Jain, Carbon Monoxide and Other Tissue Poisons [w:] K.K. Jain, Textbook of Hyperbaric Medicine, 4th
Revised and Expanded Edition, Hogrefe and Huber Publishers, Getynga 2004, s. 109-132.
3 W. Sieczuk, dz. cyt., s. 451-458.
2
Tabela 2. Pochodzenie wybranych toksycznych zwizkw chemicznych poza CO i CO2

MATERIA
RDO
PRODUKTY TOKSYCZNE
celuloza
drewno, papier
aldehydy, akroleina
wena, jedwab
ubrania, meble
wodr, cyjanki, amoniak, siarczki
guma
opony
dwutlenek siarki, wodr, siarczki
polichlorek winylu
pokrycia izolacyjne, wykadziny, okleiny
chlorowodr, fosgen
poliuretan
materiay izolacyjne, obicia
cyjanki, amoniak, akrylonitryle
poliester
odzie, tkaniny
chlorowodr
polipropylen
obicia, wykadziny
akroleina
poliakrylonitryl
urzdzenia techniczne, plastiki
cyjanowodr
poliamid
wykadziny, odzie
cyjanowodr, amoniak
cyjanowodr, amoniak,
ywica melaminowa
wyposaenie kuchni
formaldehyd
nietukce si szyby, tkaniny,
akryl
akroleina
wykadziny
rdo: J. Jastrzbski, Zaburzenia oddechowe w oparzeniach, Borgis Postpy Nauk
Medycznych 2009, nr 8, s. 590-596.
Jeszcze niedawno uwaano, e dopiero stenie HbCO (hemoglobina tlenkowglowa) powyej
20% skutkuje wyranymi objawami zatrucia. Obecnie wiadomo, e ju przy steniach HbCO
powyej 4% dochodzi do zaburze wzroku (nieprawidowe widzenie rnic w owietleniu)
i pogorszenia wynikw testw psychologicznych. Stenia w granicach 8-10% skutkuj szybkim
pogorszeniem wynikw testw (np. bdy arytmetyczne)4.
W przypadku palaczy tytoniu stosuje si zmienione kryteria oceny zatrucia tlenkiem wgla.
Wypalenie 1 papierosa zmniejsza dostpno tlenu w tkankach o 8%. Czsto HbCO u palacza
przekracza w normalnych warunkach 10%. Naley te wzi pod uwag zatrucia tlenkiem wgla
u osb pracujcych fizycznie w toksycznej atmosferze, gdy dochodzi w tych warunkach do
znacznego przyspieszenia w tworzeniu HbCO.
Wraliwo na dziaanie toksyczne tlenku wgla zaley od wieku osoby po 50 r.. s znacznie
mniej odporne na dziaanie CO, co znajduje pene uzasadnienie w statystyce. Podatno na
zatrucie zwiksza si te w przypadku wystpowania chorb drg oddechowych, ukadu
krenia czy u alkoholikw. Jest te wiksza w warunkach podwyszonej temperatury
i wilgotnoci powietrza.
2. ZATRUCIA TOKSYCZNYMI PRODUKTAMI SPALANIA CHARAKTERYSTYKA

MEDYCZNA
Trucizna jest to substancja, ktra po wchoniciu do organizmu lub wytworzeniu w organizmie
powoduje zaburzenia jego funkcji lub mier. Naraenie (ekspozycja) jest to fizyczny kontakt
ywego organizmu z czynnikami chemicznym, fizycznym lub biologicznym, wyraony steniem
lub nateniem i czasem trwania. Podczas naraenia moe nastpi pobranie substancji chemicznej, a nastpnie jej wchonicie, ktre opisujemy dawk wchonit. Obecno substancji
chemicznej w prbkach materiau biologicznego (powietrze wydechowe, pyny ustrojowe, tkanki) jest bezporednim dowodem naraenia, ale jej brak nie musi oznacza braku aktualnego naraenia. Naraenie mona oceni na podstawie stenia substancji w powietrzu lub ywnoci czy
4
W. Sieczuk, dz. cyt., s. 451-458.

wodzie, a take okrelajc dawk pobran (ilo wprowadzon do organizmu wraz z nonikiem). Dziaanie niekorzystne, szkodliwe albo niepodane dla zdrowia moe by odwracalne
lub nieodwracalne. Skutki odwracalne s odchyleniami od prawidowej struktury lub funkcji,
ktre powracaj do normy fizjologicznej po ustaniu naraenia. Znaczenie podstawowe ma w tym
przypadku pojcie uszkodzenia biochemicznego, czyli zmiany biochemicznej lub efektu biochemicznego, poprzedzajcego bezporednio zmian patologiczn lub zaburzenia czynnociowe5.
Tlenek wgla jest gazem silnie toksycznym, bezbarwnym i bezwonnym, nieco lejszym od powietrza w tej samej temperaturze. Powoduje to, e gaz atwo miesza si z powietrzem w pomieszczeniach i w nich rozprzestrzenia. Std potencjalny wypyw tlenku wgla np. w azience
moe spowodowa pojawienie si zagroenia w strefie caego mieszkania. W bardzo duych
steniach (powyej 75%) ma saby zapach czosnku. W steniach 12-75% moe stworzy mieszanin wybuchow. W poczeniach z chlorem tworzy tlenochlorek wgla (fosgen). Z niektrymi metalami (elazo, nikiel, kobalt) w warunkach wysokiego cinienia czy si w karbonylki,
ze szczeglnym uwzgldnieniem bardzo toksycznego karbonylku niklu. Po podgrzaniu wszystkie karbonylki wydzielaj tlenek wgla. Potencjalne rda CO to gazowe podgrzewacze wody
w kuchni lub azience, piece wglowe, gazowe lub olejowe i kuchnie gazowe oraz kominki, a take liczne procesy w wielu gaziach przemysu6.
Efekt toksyczny tlenku wgla wywierany jest poprzez czenie si z hemoproteinami (hemoglobin i mioglobin) i blokowanie ich funkcji. Uatwia to jego zdolno do przyczania si w tych
samych miejscach co tlen, jednake z nieco innym powinowactwem, wynikajcym z rnic
w strukturze otaczajcych te miejsca biaek. Ilo CO zaabsorbowanego do organizmu zaley od
jego stenia, wentylacji pcherzykowej puc i czasu naraenia na przebywanie w toksycznej
atmosferze. Moe si rwnie wchania przez skr i bony luzowe, ale iloci te nie maj adnego wpywu na przebieg zatrucia. Krtkotrwaa ekspozycja na wysokie stenia CO jest znacznie mniej szkodliwa ni dugotrwaa nawet przy maych steniach. Przenika on przez ciany
pcherzykw i rozpuszcza si w osoczu. Niewielkie iloci s metabolizowane mniej ni 1%
utlenia si do CO2. Nastpnie przycza si do hemoglobiny, tworzc karboksyhemoglobin
(COHb) i tym samym blokujc miejsca przyczania tlenu.
HbO2 + CO <> COHb + O2
Pocztkowo reakcja przebiega szybko, nastpnie zwalnia, a do ustalenia stanu rwnowagi.
Dysocjacja karboksyhemoglobiny przebiega 10-krotnie wolniej ni oksyhemoglobiny.7 Tlenek
wgla ma ok. 250 razy wiksze powinowactwo do hemoglobiny ni tlen. Krzywa dysocjacji
hemoglobiny zostaje przesunita w lewo. Przyczenie tlenku wgla do hemoglobiny powoduje
powstanie jej nieczynnej postaci. Ttnicza zawarto tlenu obnia si przy braku moliwoci
dostarczenia go z zewntrz. Dochodzi do powstania obwodowej hipoksji hipoksemicznej.
Mioglobina odpowiada za dyfuzj tlenu w miniach szkieletowych i miniwce serca, suc za
zbiornik tlenu i podtrzymujc gradient ste konieczny dla jego dyfuzji. Przyczenie
czsteczek CO powoduje powstanie formy nieaktywnej karboksymioglobiny (COMb) co
7 S. N. Chale, Carbon Monoxide. Emergency Toxicology, (Vicello P. ed). Lippincot-Raven, Philadelphia-NewYork 1998.
5
6
powoduje ograniczenie zuycia tlenu w miniach i moe doprowadzi do spadku rzutu serca
i nastpnie niewydolnoci krenia i widoczne jest czsto nawet przy niezbyt cikiej postaci
zatrucia. Tlenek wgla czy si z mioglobin 3-krotnie mocniej ni z hemoglobin.
W orodkowym ukadzie nerwowym narastanie poziomu COHb skutkuje inhibicj ukadu
cytochromu a-a3, a nastpnie obnieniem rdkomrkowego poziomu ATP8.
Nastpstwem tego s:
spadek pH,
depolaryzacja neuronw,
uwalnianie do przestrzeni midzysynaptycznej katecholamin i glutamatu poczone

z blokad wychwytu zwrotnego.
Efektem jest wystpienie drgawek u zatrutego. Wie si to w pniejszym okresie z apoptoz

i degeneracj neuronw, szczeglnie w obszarach wraliwych orodkowego ukadu nerwowego
(np. hipokamp). W zatruciu CO dochodzi rwnie do zaburze metabolicznych, gwnie na
szlaku przemian wglowodanw, co skutkuje wzrostem iloci mleczanw i pirogronianw9.
Badania sekcyjne wykazay istnienie krwawie i ognisk martwiczych we wszystkich tkankach.
Znamienne jest wykazanie silnego przekrwienia wtroby, nerek i ledziony. W badaniach
anatomopatologicznych stwierdzono uszkodzenia neuronw, zwaszcza kory mzgowej
i rdzenia przeduonego. Natomiast w obrbie minia sercowego wystpiy uszkodzenia
miocytw, nawet po zadziaaniu ste mniejszych od miertelnego10.
Szybko dysocjacji hemoglobiny tlenkowglowej uzaleniona jest od proporcji tlenu do CO,
specyficznych waciwoci hemu i jego pokrewiestwa odpowiednio do tlenku wgla i tlenu.
Usunicie chorego z toksycznej atmosfery w celu eliminacji tlenku wgla i przywrcenia
waciwego PO2 to czynno podstawowa. Usuwanie CO z karboksyhemoglobiny podlega
prawom dyfuzji gazw. Eliminacja COHb rozpoczyna si natychmiast po wycigniciu chorego
z otoczenia bogatego w CO. Co do pocze z innymi hemoproteidami czas ten jest duszy ni
w przypadku hemoglobiny (co wynika z mniejszej perfuzji tkankowej) i uzaleniony od iloci
tlenu dostarczanego do tkanek.
W warunkach normobarycznych, w atmosferze standardowej, pokres trwania

COHb to ok. 230-320 min.
Zastosowanie tlenoterapii biernej pozwala na skrcenie tego okresu do ok. 90 min.
Zastosowanie tlenu hiperbarycznego znaczco skraca ten okres: przy 2. ATA
(atmosferach absolutnych) do 35 min, przy 3. ATA - do ok. 22 min.
Zastosowanie tlenu hiperbarycznego jest w chwili obecnej traktowane jako terapia z wyboru,
jednake pozostaje wiele kontrowersji dotyczcych gwnie postpowania w wypadku
agodniejszych postaci zatrucia11.
O. Miro, J. Casademont, A. Barrientos, A. Urbano-Marquez, F. Cardellach, Mitochondrial Cytochrome

C Oxydase Inhibition During Acute Carbon Monoxide Poisoning, Pharmacol. Toxicol. 1998, 82: 199-202.
9 D. Mathieu, M. Mathieu-Nolf, J.C. Linke, R. Favory, F. Wattel, Carbon Monoxide Poisoning [w:] D. Mathieu
(ed), Handbook On Hyperbaric Medicine, Springer 2006.
10 W. Sieczuk, dz. cyt., s. 451-458.
11 D. Mathieu, M. Mathieu-Nolf, J.C. Linke, R. Favory, F. Wattel, dz. cyt.
8
Za zatrucie CO uwaa si poziom COHb powyej 10% u niepalcych i powyej 15% u palcych.
Naley przy tym wzi pod uwag, e u niepalcych poziom COHb to rednio ok. 0,85%, a u palaczy ok. 4% do 10%.
Skra poszkodowanego jest zwykle bladosina lub szarawa. Objaw zarowienia powok jest
bardzo rzadki, wystpuje raczej na zwokach ludzi zatrutych, po dugotrwaym przebywaniu
w toksycznej atmosferze. Wystpuje bardzo rzadko przyyciowo, w przypadku zatrucia ostrego,
w jego pierwszej fazie, przy wysokim steniu CO w powietrzu otaczajcym12.
Tabela 3. Objawy kliniczne zatrucia
% KARBOKSYHEMOGLOBINY
OBJAWY ZATRUCIA
WE KRWI
<4
brak objaww
4-8
nisza koncentracja, popenianie drobnych bdw w testach
8-10
popenianie wanych bdw w testach
uczucie ucisku i lekki bl gowy, rozszerzenie naczy skr10-20
nych
20-30
bl gowy, ttnienie w skroniach
silny bl gowy, osabienie, oszoomienie, nudnoci, moli30-40
wo zapaci
silny bl gowy, osabienie, oszoomienie, nudnoci, zaburze40-50
nia czynnoci serca, przyspieszenie ttna, zapa
zaburzenia czynnoci serca, przyspieszenie ttna, piczka
50-60
przerywana drgawkami
piczka przerywana drgawkami, upoledzenie czynnoci
60-70
serca i oddychania, moliwo mierci
70-80
ttno nitkowate, oddychanie zwolnione a do poraenia, zgon
rdo: A. Szczeklik, Objawy zatrucia, http://www.zdronet.pl (dostp: 07.01.2013 r.).
Tabela 4. Objawy zatrucia w zalenoci od stenia CO w powietrzu
STENIE
OBJTOCIOWE
CO W POWIETRZU
100-200 ppm (0,01%0,02%)
OBJAWY ZATRUCIA
lekki bl gowy przy ekspozycji przez 2-3 godziny
silny bl gowy zaczynajcy si ok. 1 godzin po wdychaniu tego

stenia
zawroty gowy, wymioty i konwulsje po 45 min wdychania; po
800 ppm (0,08%)
2 godzinach trwaa piczka
1600 ppm (0,16%)
silny bl gowy, wymioty, konwulsje po 20 min; zgon po 2 godzinach
3200 ppm (0,32%)
intensywny bl gowy i wymioty po 5-10 min; zgon po 30 min
6400 ppm (0,64%)
bl gowy i wymioty po 1-2 min; zgon w niecae 20 min
12 800 ppm (1,28%)
utrata przytomnoci po 2-3 wdechach; mier po 3 min
rdo: Informacja dotyczca zapobieganiu zatruciu tlenkiem wgla, Pastwowa Stra Poarna,
http://www.kgpsp.gov.pl (dostp: 07.01.2013 r.).
400 ppm (0,04%)
12
I. Korenkiewicz, dz. cyt.

Ocena stanu przedmiotowego chorego na podstawie zespou objaww neurologicznych wedug

Pacha13:
stopie I stan oglny dobry bez zaburze wiadomoci i wystpowania innych objaww neurologicznych lub z rwnoczesnym wystpowaniem dre miniowych i drgawek tonicznych lub klonicznych,
stopie II stan oglny redni zaburzenia wiadomoci pod postaci przymroczenia

i ewentualne rwnoczesne wystpowanie nadmiernie wzmoonych odruchw cignistych, odruchu Babiskiego, drgawek tonicznych lub klonicznych, wzmoonego napicia
miniowego,
stopie III stan oglny ciki cakowita utrata przytomnoci bez wystpowania innych objaww neurologicznych,
stopie IV bardzo ciki cakowita utrata przytomnoci z rwnoczesnym wystpowaniem nadmiernie wzmoonych odruchw cignistych, odruchu Babiskiego, drgawek tonicznych, klonicznych, wzmoonego napicia miniowego lub czciowym czy
cakowitym zniesieniem odruchw cignistych, rogwkowych, renicznych, poykowych i rozlanym obnionym napiciem miniowym.
Tabela 5. Punktowa skala stopnia cikoci zatrucia

PARAMETRY
0
1
2
3
wiek [lata]
do 29
30-39
40-49
>50
czas naraenia [min]
do 30
31-60
61-120
>120
skala wg Pacha
I
II
III
IV
stenie COHb [%]
ujemny
do 15
15-30
>30
stenie mleczanw [mmol/l]
1,0-1,78
1,8-3,6
3,7-5,4
>5,4
rdo: E. Kwiecie-Obara, Zatrucie tlenkiem wgla, SPSzW im. w. J. w Lublinie,
http://www.toksykologia-lublin.pl/resources/zatrucie+tlenkiem+w.pdf (dostp: 24.06.2014 r.).
Stopnie cikoci zatrucia:
zatrucie lekkie
1-4 pkt.,
II
zatrucie rednie
5-8 pkt.,
III
zatrucie cikie
9 pkt.
Pacjenci znajdujcy si w stopniu II i III naraeni s szczeglnie na wystpienie powika

wczesnych i pnych.
Okoo 30% zatru CO jest nierozpoznawanych lub przeoczonych podczas przyjcia do szpitala.
Problemem w rozpoznawaniu zatrucia CO pozostaje maskowanie objaww waciwego zatrucia
objawami:
grypy,
zatrucia alkoholowego,
migreny,
anginy.
Zdarza si odesanie pacjenta z nierozpoznanym zatruciem do domu, co oznacza powrt do

E. Kwiecie-Obara, Zatrucie tlenkiem wgla, SPSzW im. w. J. w Lublinie, http://www.toksykologialublin.pl/resources/zatrucie+tlenkiem+w.pdf (dostp: 24.06.2014 r.).
13
toksycznej atmosfery, a rozpoznanie waciwej choroby zostaje znacznie opnione. Naley te

mie na uwadze, e poziom COHb mierzony w warunkach szpitalnych rni si znacznie od
pierwotnego poziomu COHb wystpujcego w chwili zatrucia, co zwizane jest m.in. z poda
tlenu przed pomiarem czy czasem transportu do szpitala.
Powikania ostre zatrucia CO:
depresja ukadu sercowo-naczyniowego,
obrzk puc, spazm oskrzelowy,
rabdomioliza skutkujca ostr niewydolnoci nerek,
piczka, dysfunkcje poszczeglnych obszarw OUN.
Zatrucie tlenkiem wgla a cia14

W przeszoci uwaano, e cia stanowi przeciwwskazanie do terapii hiperbarycznej, obawiano
si bowiem toksycznego wpywu tlenu w wysokich steniach na pd. Wskazywano na moliwo teratogennego dziaania tlenu hiperbarycznego. Badania przeprowadzone na podach
zwierzcych wykazay szereg uszkodze podw, jednak okazao si, e warunki, w ktrych
przeprowadzono dowiadczenia wykraczaj znacznie poza te, w ktrych przeprowadza si
standardow terapi hiperbaryczn. Ciarn mona podda nawet 5-krotnie duszej ekspozycji ni wynikaoby to z poziomu COHb z uwagi na bardzo powoln eliminacj CO z krenia podowego. W roku 1989 van Hoesen podda leczeniu zatrut 17-letni ciarn w 37. tygodniu
ciy z poziomem hemoglobiny tlenkowglowej wynoszcym 47,2%. Wykonano 90-minutow
ekspozycj przy cinieniu 2,4 ATA, uzyskujc skuteczn detoksykacj. Urodzone wkrtce dziecko nie wykazao jakichkolwiek odchyle od normy. Gdyby pacjentka nie zostaa poddana terapii
hiperbarycznej, wzroso by znacznie nie tyle zagroenie dla zdrowia matki, co zagroenie mierci podu.
Na podstawie pniejszych obserwacji stworzono nastpujce zalecenia:
1. zastosowanie HBO przy poziomie COHb powyej 20%,
2. zastosowanie HBO przy obecnoci objaww neurologicznych niezalenie od poziomu
COHb,
3. zastosowanie HBO jeli wystpi zaburzenia ttna podu, w szczeglnoci pne deceleracje,
4. jeeli po 12 godzinach od wykonania HBO utrzymuj si objawy neurologiczne u ciarnej lub powtarzaj si zaburzenia ttna podu, wykonuje si dodatkowe sprenia.
Pniejsze badania w 1991 r. (Elkharray i wsp.) wskazay jednoznacznie, e zastosowanie HBO
przede wszystkim wpywa na szybkie zmniejszenie niedotlenienia u podu. W podsumowaniu
moemy stwierdzi, e zatrucie ciarnej tlenkiem wgla wie si z:
14
zagroeniem podu mierci, wadami wrodzonymi, upoledzeniem umysowym,
brakiem zwizku pomidzy stanem klinicznym matki, a stanem klinicznym podu,
upoledzeniem wysycenia hemoglobiny podowej tlenkiem wgla, ale te opnion eliminacj CO, na co ma rwnie wpyw wiksze powinowactwo hemoglobiny podowej do
CO ni u dorosego,
gwatowniejsz manifestacj objaww u podu ni u dorosego.
K.K. Jain, dz. cyt., s. 109-132.

Naley zwrci uwag na fakt, e ustpienie objaww zatrucia u matki nie oznacza ustpienia
zatrucia u podu. Dlatego te zaleca si poddanie terapii hiperbarycznej wszystkich ciarnych
zatrutych CO!
3. LECZENIE TLENEM HIPERBARYCZNYM15

Hiperbaryczn terapi tlenow (HBO) nazywamy inhalacj pacjenta czystym tlenem z uyciem
cinienia 2 do 3 atmosfer absolutnych (ATA), ktre zapewniaj odpowiednio skonstruowane
komory cinieniowe. Terapia ta stosowana jest gwnie do leczenia niegojcych si ran,
wspomagajco i rwnolegle ze stosowanymi w tym samym czasie standardowymi procedurami
terapeutycznymi. Poczenie chirurgicznego oczyszczania rany, antybiotykoterapii
i hiperbarycznej terapii tlenowej stanowi zesp czynnoci usprawniajcych gojenie. Tlen
dostarczany jest pacjentowi zarwno poprzez umieszczenie go w atmosferze czystego tlenu
w komorach jednomiejscowych, jak i poprzez zastosowanie masek i kapturw tlenowych
w komorach wielomiejscowych, gdzie pacjenci przebywaj w atmosferze powietrznej. Obydwie
te metody powoduj wzrost cinienia parcjalnego tlenu w pucach, znaczny wzrost jego stenia
w osoczu na zasadzie fizycznego rozpuszczania si w ilociach do 20 razy wikszych ni
w warunkach normobarycznych (zgodnie z prawem Henryego).
Przyczynia si to do znacznego zwikszenia promienia dyfuzji tlenu z naczy wosowatych do
otaczajcych je niedotlenionych tkanek. Przy cinieniu 3 ATA i oddychaniu 100-proc. tlenem
jego prno w osoczu moe wynie nawet 2000 mmHg, co zwiksza dyfuzj tlenu do tkanek
4-krotnie po stronie ttniczej, a 2-krotnie po stronie ylnej krenia woniczkowego.
Zastosowanie tlenu hiperbarycznego powoduje: wzrost aktywnoci przeciwbakteryjnej
leukocytw, obnienie zdolnoci neutrofili do adhezji na cianach naczy, a tym samym do
ograniczenia uszkodze rdbonka, wazokonstrykcj naczy w obszarach o prawidowym
steniu tlenu, bez zmian w kreniu w obszarach o upoledzonym przepywie, przywrcenie
wzrostu fibroblastw i produkcji kolagenu, stymulacj produkcji dysmutazy nadtlenkowej,
magazynowanie ATP w bonach komrkowych wpyw na redukcj obrzkw w tkankach,
ograniczenie niektrych postaci odpowiedzi immunologicznej, pobudzenie aktywnoci osteoklastw, proliferacj woniczek, obnienie elastycznoci soczewek w oku, zahamowanie
produkcji surfaktantu w pucach, zablokowanie peroksydacji lipidw przy zatruciu CO i jego
przyspieszone usuwanie z Hb. W warunkach wysokiego cinienia i wysokich ste parcjalnych
tlen staje si lekiem, powodujc powstawanie wielu istotnych zjawisk w organizmie chorego,
z czego najistotniejszym jest wpyw na jego metabolizm.
Ju w 1895 r. Haldane wykaza w dowiadczeniach na szczurach, e moliwe jest przeycie
zatrucia CO dziki umieszczeniu organizmu w atmosferze czystego tlenu pod cinieniem
2 atmosfer. Skuteczno tlenu hiperbarycznego w dowiadczeniach na psach i winkach
morskich przedstawili w 1942 r. End i Long. Tlenu hiperbarycznego uyto z powodzeniem po
raz pierwszy do detoksykacji ludzi zatrutych CO w 1960 r. (Smith i Sharp)16 .
M. Kawecki, G. Knefel, B. Szymaska, M. Nowak, A. Siero, Leczenie tlenem hiperbarycznym

w dowiadczeniach Centrum Leczenia Oparze, Sympozjum Oparzenia, Pozna 2008.
16 K.K. Jain, dz. cyt.
15
Pocztki hiperbarycznej terapii tlenowej (HBO) w Centrum Leczenia Oparze sigaj kwietnia
2002 r., kiedy uruchomiono pierwsz komor jednomiejscow. Pierwsze zabiegi wykonano
u grnikw przyjtych do CLO z powodu oparze spowodowanych wybuchem metanu. Pod koniec 2003 r. uruchomiono drug komor jednomiejscow.
Ryc. 1. Nasycanie si osocza tlenem pod wpywem wzrostu cinienia w komorze hiperbarycznej
Ryc. 2. Zesp komr jednomiejscowych ETC Bara-Med

rdo: Zdjcie wasne.
Ryc. 3. Komora wielomiejscowa HAUX Starmed 2500

rdo: Zdjcie wasne.
W maju 2006 r. otwarto pomieszczenia nowej Pracowni Hiperbarii Tlenowej wyposaonej
w dwuprzedziaow komor wielomiejscow. W tej komorze mona poddawa sesjom HBO jednorazowo 14 pacjentw.
3.1. Wskazania do leczenia tlenem hiperbarycznym17

Wskazania do zastosowania HBO w Europie ustalono na konferencji ECHM (European Committee of Hyperbaric Medicine) w Lille w 2004 r., uwzgldniajc rne stopnie rekomendacji do
podjcia leczenia tlenem:
1. rekomendacja typu I stan chorego wymaga natychmiastowego przekazania do orodka
hiperbarycznego, gdy tylko to gwarantuje pozytywny efekt leczenia,
2. rekomendacja typu II podjcie terapii tlenem hiperbarycznym skutkuje pozytywnym
efektem terapeutycznym,
3. rekomendacja typu III leczenie tlenem hiperbarycznym moe by opcjonalne.
Wskazania do prowadzenia terapii HBO podzielono te na kilka stopni istotnoci w zalenoci od
zaawansowania bada klinicznych nad zastosowaniem tlenu hiperbarycznego w poszczeglnych
jednostkach chorobowych.
Poziomy istotnoci: A, B i C (powszechnie akceptowane) oraz D, E i F (niepolecane/nieakceptowane), przy czym:
1. grupa A to przynajmniej 2 zgodne, obszerne, podwjnie lepe, kontrolowane, randomizowane badania bez lub z niewielkim wpywem czynnikw metodologicznych zmieniajcych losowo prbki,
2. grupa B podwjnie lepa, kontrolowana, randomizowana prba z metodologicznym
odchyleniem, badania na niewielkich grupach lub tylko na grupie pojedynczej,
3. grupa C zgodne opinie ekspertw,
4. grupa D badania niekontrolowane statystycznie, bez opinii ekspertw,
5. grupa E brak obecnoci korzystnych efektw lub metodologiczne i interpretacyjne odchylenia uniemoliwiaj porozumienie,
17
D. Mathieu, M. Mathieu-Nolf, J. C. Linke, R. Favory, F. Wattel, dz. cyt.

6. grupa F procedura niewskazana wedug obecnego stanu wiedzy.

Wskazania akceptowane:
Typ I:
zatrucie CO B,
zesp zmiadenia B,
profilaktyka osteoradionekrozy po ekstrakcji zba B,
osteoradionekroza (uchwa) B,
radionekroza tkanek mikkich (cystitis) B,
DCI C,
zator gazowy C,
infekcje beztlenowcami lub mieszane z udziaem beztlenowcw C.

Typ II:
zesp stopy cukrzycowej B,
przeszczepy skry i paty skrne zagroone martwic C,
osteoradionekroza C,
popromienne zapalenie jelit/odbytnicy C,
popromienne uszkodzenia tkanek mikkich C,
postpowanie chirurgiczne i implanty w napromieniowanych tkankach C,
naga guchota C,
owrzodzenia wynikajce z niedokrwienia C,
przewleke zapalenie koci C,
neuroblastoma typ IV C.
Typ III:
encefalopatia po niedotlenieniu C,
poradiacyjne uszkodzenie krtani C,
poradiacyjne uszkodzenia OUN C,
zesp reperfuzyjny po zabiegach naczyniowych C,
doszczepienie koczyn C,
oparzenia > 20% TBSA IIo C,
ostre zaburzenia niedokrwienne oczu C,
trudno gojce si rany wtrne do procesu zapalnego C,
pneumatosis cystoides intestinalis C.
Inne ewentualne wskazania:
zapalenie rdpiersia po sternotomii D,
udar mzgu D,
anemia sierpowatokrwinkowa D,
zoliwe zapalenie ucha rodkowego D,
zawa serca D,
martwica gwki koci udowej D,
retinitis pigmentosa E,
szum w uszach E,
poraenie nerwu twarzowego E,
mzgowe poraenie dziecice F,
stwardnienie rozsiane F,
niewydolno oyska F.
Tabela 6. Wskazania do leczenia tlenem hiperbarycznym (zalecenia wg NFZ)

LP.
SCHORZENIA OSTRE
KOD ICD-10
1.
2.
3.
4.
MAKSYMALNA
LICZBA
EKSPOZYCJI
wg tabeli + 10
wg tabeli + 10
5
30
choroba dekompresyjna (DCI)

T 70.3
zatory gazowe (AGE, VGE)
T 79.0, T 80.0,
zatrucie CO, methemoglobinemia
TO
58,88.0
D 74
zgorzel gazowa (klostridialna i nieklostridialna)
A 48.0, A 48.8
zesp Fourniera
T 79.3
5.
martwicza infekcja tkanek mikkich
L 88, M 72.5, T 87.5,
30
(beztlenowa i mieszana)
L 08.8, T 87.4, T 79.3
6. ostre niedokrwienie tkanek mikkich, uraz mi- T 79.6, T 04, T92.6
15
niowo-szkieletowy, uraz wielonarzadowy
zespoy kompartmentalne i nastpstwa urazw
zmiadeniowych
7.
oparzenie termiczne (IIo > 10% u dzieci i IIIo
T 93.6
30
> 20% u dorosych
8. naga guchota, guchota po urazie akustycznym
T29.3, T 31,
15
H 91.2, H 83.3
MAKSYMALNA
LP.
SCHORZENIA PRZEWLEKE
KOD ICD-10
LICZBA
EKSPOZYCJI
1.
popromienne uszkodzenie tkanek i narzdw
L 58, L 59, N 30.4,
60
K 62.7
2.
trudno gojce si rany:
- zesp stopy cukrzycowej
E 11.5, E 10.5, E
30
11.6,
- zakaenie, martwica kikuta po amputacji
E 10.6, T 87.4, T 87.5
30
- zapalenie skry i tkanki podskrnej
L 08.0, L 08.8
30
- rozlane, zoliwe zapalenie ucha zewntrznego
H 60.1, H 60.2
30
- owrzodzenia odleynowe
L 89
30
- owrzodzenie troficzne kk. dolnych w przebieI 83.2
30
gu niewydolnoci
ylnej
- zapalenie,
martwica
koci
M 86, M 87, M 91, M
60
92
- przeszczepy skry zagroone martwic
Z 94.5
20
3.
rekonstrukcja tkanek zagroona martwic
T 87
20
4.
zakaenie rany pourazowej
T 79.3
20
5.
pooperacyjne zapalenie mostka, rdpiersia,
M.86, M 96.8, J 85.3
30
niestabilno mostka
6.
ropnie wewntrzczaszkowe,
G 06,
20
ropniak opucnej
J 86
7.
ropie puca,
J 85,
20
ropie wtroby
K 75.0
8.
promienica
A 42
20
rdo: Zarzdzenie nr 88/2013/DSOZ prezesa NFZ z dn. 18.12.2013 r. w sprawie okrelenia
warunkw zawierania i realizacji umw w rodzaju wiadczenia zdrowotne kontraktowane odrbnie, za. 4C.
Ostatecznie wyoniono grup schorze najczciej poddawanych terapii HBO. Standardowe (rekomendowane) wskazania do uycia tlenu hiperbarycznego to:
choroba dekompresyjna,
zatory gazowe,
zatrucie CO,
martwicze infekcje tkanek mikkich,
ropnie wewntrzczaszkowe,
zesp zmiadenia i inne ostre niedokrwienia pourazowe,
przeszczepy i paty skrne zagroone martwic,
trudno gojce si rany,
uszkodzenia poradiacyjne tkanek,
przewleke zapalenie koci i szpiku,
naga guchota,
neuroblastoma.
Wskazania opcjonalne:
oparzenia,
encefalopatia anoksyczna,
infekcja beztlenowcowa puc i opucnej,
zespoy reperfuzyjne po zabiegach naczyniowych i replantacji koczyn,
ostre stany niedokrwienne oczu,
pneumatosis cystoides intestinalis.
Kontrowersje co do wskaza lub niewskazane:
martwica gwki koci udowej,
udary mzgu,
zapalenie rdpiersia po sternotomii,
anemia sierpowatokrwinkowa,
urazy mzgu i rdzenia krgowego,
zawa serca,
zapalenie ucha rodkowego.
3.2. Protok HBO

Protok HBO:
zazwyczaj przeprowadza si 1 do 2 ekspozycji dziennie,
stosowane cinienie to 2,5 ATA z moliwoci zwikszenia do 3 ATA,
liczb ekspozycji wskazanych do wykonania w przypadku poszczeglnych chorb oddaje

tabela powyej.
W orodkach zagranicznych (gwnie USA, Rosji i Japonii) prbuje si zastosowa HBO rwnie
w odniesieniu do innych chorb, takich jak: trd i oporne grzybice, uszkodzenia przecieniowe
tkanek mikkich aparatu ruchu (sport), przeszczepy kostne, zamania, choroba niedokrwienna
minia sercowego i wiey zawa serca, zatrucie cyjankami, siarkowodorem, tetr, udar mzgu,
stwardnienie rozsiane, obrzk mzgu, urazy i schorzenia naczyniowe rdzenia krgowego, przeStrona 586 z 1042 / Powrt do spisu treci
om sierpowato-krwinkowy, zator ttnicy lub yy siatkwki, retinopatia cukrzycowa, neuropatia nerwu wzrokowego, martwicze zapalenie jelit, niedrono poraenna jelit, colitis ulcerosa,
choroba Leniowskiego-Crohna, zapalenie bdnika, migrena, choroba Menierea, szum
w uszach, choroby skry18.
Zatrucie tlenkiem wgla, razem z zatorem gazowym i chorob dekompresyjn, traktowane jest
jako schorzenie o poziomie rekomendacji I, czyli wskaza bezwzgldnych. Jednake jeli chodzi
o poziom istotnoci zalicza si go do grupy B, z uwagi na dotychczasowy brak 2 zgodnych, obszernych, podwjnie lepych, kontrolowanych, randomizowanych bada bez lub z niewielkim
wpywem czynnikw metodologicznych zmieniajcych losowo prbki.
4. MEDYCZNE I PSYCHOLOGICZNE NASTPSTWA ZATRU

Zatrucie tlenkiem wgla i nasilenie jego objaww klinicznych zwizane jest z wyjciowym poziomem COHb we krwi i czasem ekspozycji. Za stenie krytyczne przyjmuje si poziom hemoglobiny tlenkowglowej 60%.
W przebiegu klinicznym zatrucia ostrego mona wyrni 2 okresy:
1. cile zwizany ze stopniem, w jakim hemoglobina ulega konwersji w karboksyhemoglobin (objawy s bezporedni konsekwencj niedotlenienia i cile koreluj
z zawartoci COHb we krwi; ustpuje po przeniesieniu zatrutego w atmosfer woln od
CO, szczeglnie kiedy stosuje si oddychanie powietrzem wzbogaconym w tlen lub czystym tlenem),
2. bdcy nastpstwem pierwszego, ale nie jest ju zaleny od aktualnego poziomu COHb
we krwi (dominuj objawy nastpstw uszkodzenia mzgu, minia sercowego i innych
narzdw).
Wiek powyej 50 r.. wpywa niekorzystnie na przebieg zatrucia, cho wyrana tendencja do
wikszej czstoci powika wystpuje ju po 30 r.. Naraenie powyej godziny jest niekorzystnym czynnikiem rokujcym, natomiast naraenie powyej 2 godzin wie si zazwyczaj z niepomylnym przebiegiem zatrucia.
Przy cikich zatruciach CO moe doj do wielu powika:
18
dugotrway stan nieprzytomnoci sprzyja powstawaniu bakteryjnych powika pucnych,
uszkodzenia nerek, odwracalne uszkodzenie wtroby,
w cikich zatruciach CO przebiegajcych z dugotrwa utrat przytomnoci cik

kwasic metaboliczn i powikaniami septycznymi, wystpuje zesp wykrzepiania i fibrynolizy wewntrznaczyniowej,
odlege powikania neurologiczne mog si pojawi po okresie utajenia, trwajcym od

1 do 6 tygodni, a nawet 6 miesicy od naraenia. Czsto odlegych zaburze neurologicznych waha si od 3 do 40% przypadkw,
uszkodzenie jder podstawy pnia mzgu, manifestujce si klinicznie sztywnoci postawy, dreniem zamiarowym, niezbornoci, chwiejnym chodem, zespoem Parkinsona.
K.K. Jain, dz. cyt.

Do tego obrazu doczy mog: niepami wsteczna, lkliwo, zmiany w sferze emocjonalnej i intelektualnej, nadwraliwo, niepokj i ostre stany psychotyczne,
mog pojawi si silne ble majce zwizek ze stanem zapalnym nerwu kulszowego,
piszczelowego lub strzakowego,
czasem wystpuj objawy o charakterze encefalomiopatii z poraeniem koczyn, izolowanym zapaleniem nerww obwodowych, zaburzeniami suchu, wchu lub wzroku
gwnie pod postaci zespou pozapiramidowego,
zaburzenia mowy, utrata cakowita lub czciowa mowy, wzroku, suchu, powonienia,
dokuczliwe zawroty i ble gowy,
powanym powikaniem ze strony ukadu krenia moe by zawa minia sercowego.

Zwykle wystpuje do 10. doby od zatrucia. Z tego powodu wszystkie przypadki zatru
CO, w ktrych przebiegu wystpia utrata przytomnoci, naley hospitalizowa nie krcej ni 7-10 dni,
osoby z chorob niedokrwienn minia sercowego s szczeglnie wraliwe na kardiotoksyczne dziaanie CO.
Zatrucie CO jest zatruciem cikim, czsto o niepomylnym rokowaniu, ktrego skutki to nie
tylko mier, ale te wiele zmian mogcych wystpi w orodkowym ukadzie nerwowym
w odlegym od zdarzenia czasie. Bywa, e objawy neurologiczne pod postaci tzw. przetrwaych
objaww neurologicznych (PNM Persistent Neurological Manifestations) pojawiaj si do 240
dni od wystpienia zatrucia. Pne nastpstwa zatrucia CO zwizane s z zaistniaym niedotlenieniem orodkowego ukadu nerwowego.
Rodzaje nastpstw pnych19:
osabienie lub utrata pamici,
psychozy dwubiegunowe,
ble napadowe zwizane z uszkodzeniem nerwu kulszowego lub strzakowego,
zaburzenia wzroku, suchu, smaku, powonienia,
czciowa lub cakowita utrata mowy,
ble i zawroty gowy.
4.1. Zatrucie przewleke tlenkiem wgla20

Przewleke zatrucie CO, w sensie kumulacji tego zwizku, teoretycznie nie istnieje. Wystpowanie zatrucia uwaanego za przewleke podlega nadal cigym dyskusjom. Moemy raczej mwi o wielokrotnym naraeniu na niskie dawki CO ni cigej inhalacji. U osb dugo naraonych
na mae stenie CO w powietrzu po pewnym czasie wystpuj:
19
20
ble i zawroty gowy,
uczucie zmczenia,
upoledzenie pamici i koncentracji,
utrata aknienia, nudnoci,
senno w cigu dnia i bezsenno w nocy.
W. Sieczuk, dz. cyt., 451-458.

E. Kwiecie-Obara, dz. cyt.
Tlenek wgla nie kumuluje si w organizmie! Natomiast uwaa si, e nawet mae jego stenia
w czsto powtarzanych dawkach mog spowodowa kumulacj mikrouszkodze, prowadzcych
do powstawania trwaych zmian.
Powtarzajce si niedotlenienia powoduj narastajce uszkodzenie tkanki mzgowej, objawiajce si:
upoledzeniem psychicznym,
utrat aknienia,
utrat powonienia,
utrat czucia w palcach,
sennoci w dzie i bezsennoci w nocy,
zaburzeniami krenia (arytmia, wahania cinienia ttniczego krwi),
zmianami w morfologii krwi (czerwienica lub niedokrwisto),
objawami parkinsonizmu: drenia mini, maskowaty wyraz twarzy,
chodem pingwinim ostrone poruszanie si z szeroko rozstawionymi nogami,
szaroziemistym zabarwieniem skry.
Zmiany w morfologii tkanki mzgowej powstae w wyniku ostrych zatru substancjami chemicznymi przez wiele lat byy badane jedynie podczas ogldzin pomiertnych. Niewtpliwym
postpem w rozpoznawaniu uszkodze ukadu nerwowego by rozwj diagnostyki elektroencefalograficznej, neuropsychologicznej i psychiatrycznej. Kamieniem milowym w przyyciowej
ocenie zmian morfologicznych w orodkowym ukadzie nerwowym (OUN) byo wprowadzenie
na przeomie lat 70. i 80. tomografii komputerowej (TK) mzgu. Zmiany w TK pojawiaj si po
ok. 2 tyg. po zatruciu i s widoczne jako obszary jedno- lub obustronnie obnionej gstoci
w gace bladej, skorupie, substancji biaej, szczeglnie w okolicach czoowych21.
4.2. Aspekt psychologiczny zatru

W rozdziale dotyczcym oparze przedstawiono ju wpyw urazu na psychik pacjenta. W przypadku zatru tlenkiem wgla mamy prawdopodobnie do czynienia z podobnymi reakcjami
u chorych zatrutych. Dotyczy to zarwno reakcji na przebyte zatrucie ostre, jak i pniejszych
zmian w psychice wicych si z wystpieniem powika pnych. W Centrum Leczenia Oparze trzykrotnie leczono osoby zatrute powtrnie CO. Do zatrucia doszo we wszystkich przypadkach po okoo roku od poprzedniego, pomimo zastosowanej przez te osoby profilaktyki
(kontrola przewodw wentylacyjnych przez odpowiednie suby, zainstalowanie czujnikw CO).
W trakcie wywiadu pacjenci zgaszali poczucie lku wice si z powrotem do miejsca zamieszkania wynikajce z niepewnoci co do moliwoci wystpienia kolejnego zatrucia. W dotychczasowej praktyce przeprowadzanych w CLO detoksykacji nie spotkalimy si z wystpieniem
problemw zwizanych z wystpieniem objaww pnych, czyli PNM.
5. ORGANIZACJA LECZENIA OFIAR ZATRU

W miar narastania czstoci ostrych zatru przed sub zdrowia staway kolejne problemy.
Pocztkowo ich rozwizaniem byo utworzenie orodkw informacji toksykologicznej, ktrych
zadaniem byo udzielanie porad na kade wezwanie zarwno fachowemu personelowi suby
21
E. Kwiecie-Obara, dz. cyt.

zdrowia, jak i osobom prywatnym. Pierwszy taki orodek powsta w 1953 r. w Chicago. Nastpnym etapem byo utworzenie orodkw leczenia zatru i pracowni analiz toksykologicznych.
Doprowadzio to do wyodrbnienia toksykologii klinicznej jako oddzielnej specjalizacji lekarskiej.
W Polsce powstanie pierwszych orodkw toksykologicznych wie si z podjciem na pocztku
lat 60. dyurw ostrych zatru przez Klinik Chorb Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy
w odzi i Klinik Chorb Wewntrznych Wojskowej Akademii Medycznej w odzi. W 1966 r.
powsta Oddzia Ostrych Zatru Kliniki Chorb Zawodowych AM w Krakowie (obecnie Klinika
Toksykologii Collegium Medicum UJ). W 1967 r. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Spoecznej powoao 9 wojewdzkich orodkw toksykologicznych (wliczajc w to istniejce ju 2 orodki:
w odzi i Krakowie). Do zada tych orodkw naley zarwno informacja toksykologiczna, jak
i leczenie specjalistyczne ostrych zatru. W strukturze organizacji orodkw, oprcz dziau informacji i oddziau leczenia, przewidziano laboratorium analiz chemiczno-toksykologicznych,
z ktrego usug mog korzysta inne placwki suby zdrowia. W regionie lskim rol t spenia Regionalny Orodek Ostrych Zatru z Oddziaem Toksykologii Klinicznej w Sosnowcu. Orodek ten obejmuje zasigiem swojej dziaalnoci obszar wojewdztwa lskiego i opolskiego, na
terenie ktrych mieszka cznie ponad 6 mln ludzi. Ponadto informacje toksykologiczne uzupeniane o badania i identyfikacje toksykologiczne udzielane s dla lekarzy szpitali z pogranicza
wojewdztwa maopolskiego. Corocznie udzielanych jest ponad 6 tys. informacji toksykologicznych. Do orodka przyjmowanych jest ponad tysic chorych rocznie22.
Ratownictwo Medyczne (Pastwowe Ratownictwo Medyczne) to system powoany w Polsce
w celu ratowania ycia i zdrowia ludzkiego przez niesienie ratownictwa medycznego. W skad
systemu wchodz centra powiadamiania ratunkowego (CPR), zespoy ratownictwa medycznego
(ZRM): karetki typu S (specjalistyczne) i P (podstawowe), Lotnicze Pogotowie Ratunkowe
(HEMS/LPR) i Szpitalne Oddziay Ratunkowe (SOR). System zosta powoany dla realizacji zada
pastwa polegajcych na zapewnieniu pomocy kadej osobie znajdujcej si w stanie nagego
zagroenia zdrowotnego, ktry naley rozumie jako stan polegajcy na nagym lub przewidywanym w krtkim czasie pojawieniu si objaww pogarszania zdrowia, ktrego bezporednim
nastpstwem moe by powane uszkodzenie funkcji organizmu lub ciaa czy utrata ycia, wymagajce podjcia natychmiastowych medycznych czynnoci ratunkowych i leczenia. Podstaw
dziaania ratownictwa medycznego w Polsce stanowi Ustawa z dnia 8 wrzenia 2006 r. o Pastwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2006 r., nr 191, poz. 1410 z pn. zm.) i rozporzdzenia wykonawcze.
System skada si z 2 pionw. Pierwszym s organy administracji rzdowej waciwe w zakresie
wykonywania zada systemu, czyli wojewodowie. Ich zadaniem s organizowanie, planowanie,
koordynowanie i nadzr realizacji zada systemu oraz czciowo finansowanie jego jednostek.
W skali caego kraju system Pastwowe Ratownictwo Medyczne jest nadzorowany przez ministra zdrowia. W ramach uprawnie nadzorczych minister zatwierdza wojewdzkie plany dziaania i ich aktualizacje. Moe da od wojewody przekazania wszelkich informacji dotyczcych
J. Pach, Organizacja leczenia ostrych zatru w Polsce,
http://www.forumzdrowia.pl/id,612,art,8749,title,organizacja-leczenia-ostrych-zatruc-w-polsce.htm
(dostp: 27.06.2014 r.).
22
jego funkcjonowania na terenie danego wojewdztwa. Ma on rwnie moliwo przeprowadzenia kontroli dysponentw poszczeglnych jednostek. Drugi pion stanowi jednostki systemu.
Ustawa o Pastwowym Ratownictwie Medycznym z 2006 r. wskazuje 2 typy takich jednostek,
czyli SOR i ZRM, w tym lotnicze zespoy ratownictwa medycznego. Jednostki systemu musz ze
sob wsppracowa i uzupenia si. Warunkiem uczestnictwa tych jednostek w systemie jest
zawarcie przez nie z Narodowym Funduszem Zdrowia umw na udzielanie wiadcze opieki
zdrowotnej i wykonywanie medycznych czynnoci ratunkowych.
Z systemem PRM wspdziaaj rwnie suby ustawowo powoane do niesienia pomocy osobom w stanie nagego zagroenia zdrowotnego, w szczeglnoci: stra poarna, policja, Grskie,
Tatrzaskie i Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe oraz stowarzyszenia i organizacje, ktre
wykonuj dziaania ratownicze w ramach swoich zada statutowych. Wojewoda prowadzi rejestr jednostek wsppracujcych z systemem. Ratownicy z tych jednostek s uprawnieni do
wykonywania tzw. kwalifikowanej pierwszej pomocy. Do systemu zalicza si take inne jednostki podlege lub nadzorowane przez ministra waciwego do spraw wewntrznych i ministra
obrony narodowej oraz spoeczne organizacje ratownicze, ktre jeeli zostan wpisane do rejestru jednostek wsppracujcych z systemem, w ramach zada ustawowych lub statutowych s
obowizane do niesienia pomocy osobom w stanie nagego zagroenia zdrowotnego. Jednostkami wspdziaajcymi z systemem s centra urazowe oraz jednostki organizacyjne szpitali
wyspecjalizowane w zakresie udzielania wiadcze zdrowotnych niezbdnych dla ratownictwa
medycznego, ktre zostay ujte w wojewdzkim planie dziaania systemu. Pomimo istotnej roli
dla systemu jego jednostk nie jest obecnie Centrum Powiadamiania Ratunkowego, do ktrego
zastosowanie maj przepisy o ochronie przeciwpoarowej. Wojewdzkie plany dziaania PRM
po ich zatwierdzeniu przez ministra zdrowia s publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na stronie internetowej urzdu wojewdzkiego i stanowi podstaw do zawierania
przez dyrektorw oddziaw wojewdzkich NFZ umw na wykonywanie medycznych czynnoci
ratunkowych i wiadcze opieki zdrowotnej23.
W odniesieniu do stanw ostrych zatru zadaniem systemu jest rozpoznanie zdarzenia (jednostki SP pomiary ste substancji toksycznej w miejscu zdarzenia) i jak najszybsze udzielenie
profesjonalnej pomocy medycznej (jednostki PR), nastpnie przewiezienie pacjenta do orodka,
gdzie po rozpoznaniu zatrucia zostanie skierowany do leczenia wysokospecjalistycznego
w przypadku zatrucia CO: do orodka posiadajcego komor hiperbaryczn. Istotna jest szybko
dziaania, gdy najlepsze efekty w detoksykacji przy zatruciu CO osiga si do 6 godzin od zatrucia.
W Centrum Leczenia Oparze leczenie pacjentw zatrutych CO oparte jest na standardach europejskich opracowanych przez Europejski Komitet Medycyny Hiperbarycznej (ECHM). Wskazania
zostay zatwierdzone na Konferencji Uzgodnieniowej w Lille w 2004 r. Zatrucie CO jest jednym
z trzech wskaza bezwzgldnych do podjcia terapii hiperbarycznej, jednake nie w kadym
przypadku wykonuje si ekspozycje hiperbaryczne. Nie stosuje si HBO do wszystkich postaci
zatrucia CO, jeli ryzyko powika pnych nie wystpuje (problem w ustaleniu przynalenoci
badanego pacjenta do grupy ryzyka wystpienia powikania pnego).
Detoksykacja w komorze hiperbarycznej stosowana jest w przypadku:
23
http://www.pl.wikipedia.org/wiki/Pastwowe_Ratownictwo_Medyczne (dostp: 25.06.2014 r.).

utraty przytomnoci i nastpowej piczki,
utraty przytomnoci w wywiadzie,
zatrucia u kobiety ciarnej,
wystpienia objaww neurologicznych.
Protok HBO w zatruciu CO24:

1. zazwyczaj ekspozycja 90-minutowa przy 2,5 ATA cakowicie wystarcza dla standardowego przypadku,
2. mona stosowa od 1 do 3 ekspozycji,
3. najlepsze efekty przynosi wdroenie HBO w czasie pierwszych 6 godzin od zatrucia,
4. najwicej korzyci daje pierwszy zabieg,
5. ekspozycj powtarza si tylko wtedy, gdy wystpuj jeszcze jakiekolwiek objawy zatrucia,
6. nie wykonuje si ekspozycji HBO, jeli po 24 godzinach od zatrucia nie ma objaww.
W przypadku lejszych zatru, przy poziomie COHb nieprzekraczajcym zazwyczaj 20%, zaleca
si zastosowanie tlenoterapii biernej z przepywem tlenu 12-15 l/min, przez 12 do15 godzin.
Wykazano wyszo terapii HBO nad standardowym postpowaniem z uyciem tlenoterapii
biernej, szczeglnie w odniesieniu do zapobiegania powikaniom pnym. Wedug bada
Weavera (randomizowane, podwjna lepa prba, 152 pacjentw) najlepszy efekt zastosowania
HBO w zatruciu CO dotyczy chorych w wieku powyej 50 lat, z epizodami utraty przytomnoci,
poziomem COHb > 25% i kwasic metaboliczn (BE < -2 mEq/l)25.
W wypadku zatrucia CO u dzieci:
1. stosuje si te same kryteria, jakie dotycz dorosych,
2. brak randomizowanych bada wskazujcych na odstpstwa w leczeniu dzieci w porwnaniu z dorosymi,
3. z uwagi na zwikszon trudno w okreleniu wskaza do HBO u dzieci (problem z badaniem klinicznym i testami psychologicznymi) wskazania te s poszerzone w porwnaniu z tymi dla dorosych.
Dziaanie tlenu hiperbarycznego w wypadku zatrucia CO polega na:
1. wzrocie stenia tlenu rozpuszczonego w osoczu,
2. zahamowaniu narastania hipoksemii hipoksycznej, a w konsekwencji hipoksemii histotoksycznej,
3. przywrceniu normalnej funkcji cytochromu a-a3,
4. zmniejszeniu produkcji wolnych rodnikw,
5. powrotu prawidowego funkcjonowania komrek,
6. ograniczeniu uszkodze w naczyniach spowodowanych peroksydacj lipidw komrek
rdbonka.
Postpowanie z chorym po zatruciu CO (wg Mathieu, Wattel)26:
1. ocena stanu wiadomoci, ukadu krenia, odruchw,
2. poszukiwanie innych ewentualnych urazw i zatru,
L.K. Weaver, Carbon Monoxide Poisoning, Crit. Care. Clin. 1999, 15: 297-319.
L.K. Weaver, dz. cyt., s. 297-319.
26 D. Mathieu, M. Mathieu-Nolf, J.C. Linke, R. Favory, F. Wattel, dz. cyt.
24
25
3. wywiad,
4. badanie gazometryczne.
Diagnoz stawia si na podstawie:
1. okolicznoci zatrucia,
2. obrazu klinicznego,
3. poziomu COHb we krwi obwodowej,
4. poziomu CO w pomieszczeniu, w ktrym doszo do zatrucia.
Postpowanie na miejscu zdarzenia:
1. wycign ofiar zatrucia z toksycznej atmosfery,
2. zastosowa tlenoterapi biern, w razie koniecznoci intubowa i wentylowa
respiratorem,
3. ewentualne zabiegi resuscytacyjne,
4. pynoterapia, leki kreniowe.
Istnieje moliwo wykonania pomiaru stenia tlenku wgla w powietrzu wydychanym
u poszkodowanego bezporednio na miejscu wypadku. Przykadowym sprztem s monitory TOX
CO.
Sprzt ten pozwala na:
wykonanie pomiaru u osb przytomnych i nieprzytomnych (doroli, dzieci),
wskazania wartoci pomiaru w % COHb i CO ppm,
monitorowanie otoczenia z oznaczeniem wartoci pomiaru rzeczywistego w ppm.
Monitory, takie jak: TOX CO, Draeger PAC 7000C, Sperian PhD6, umoliwiaj te natychmiastowe sprawdzenie ewentualnego zatrucia samych straakw czy ratownikw medycznych zaraz
po zakoczeniu akcji ratowniczej lub w trakcie akcji ratowniczej w przypadku wystpienia
pierwszych symptomw zatrucia CO. Jest to o tyle istotne, e czonkowie ekip ratowniczych,
szczeglnie straacy, s naraeni na czste ekspozycje toksycznymi produktami spalania, w tym
CO. Powoduje to naraenie na wysokie ryzyko chorb neurodegeneracyjnych. Czsto w czasie
jednej akcji dochodzi do wielokrotnej, bezwiednej ekspozycji na CO podczas wykonywania swoich obowizkw. Szczeglne miejsce pord chorb neurodegeneracyjnych u straakw zajmuje
choroba Parkinsona ze wzgldu na statystyki dotyczce zapadalnoci. Oprcz inhalacji poprzez
drogi oddechowe naley pamita o przezskrnym wchanianiu si toksyn w trakcie prowadzenia akcji ganiczych. W USA statystyczna zapadalno na chorob Parkinsona w oglnej populacji wynosi 3-4 osoby na 1000 mieszkacw. Prawdopodobiestwo wystpienia tej choroby
w oglnej populacji przed 40. r.. wynosi zaledwie 1:100 000, czyli jest niezwykle niskie. Statystyki wykazuj, e choroba przy tym rodzaju naraenia rozwija si powoli. Zapadalno wrd
straakw wynosi 30 na 1000, a rozwj choroby jest o wiele szybszy ni u innych osb. Statystycznie rozwj choroby Parkinsona wystpuje zazwyczaj u osb po 55. r.., u straakw rozwj
tej choroby obserwuje si czsto u osb przed 40. r..
Oprcz choroby Parkinsona straacy na skutek staej ekspozycji na CO s naraeni rwnie na
inne objawy neurologiczne, takie jak zaburzenie zdolnoci mylenia, percepcji, kontrolowania
emocji, a wic obnienie jakoci ycia straakw i ich rodzin. Czste s rwnie przewleke choroby serca i puc. Choroby serca prowadz w ich przypadkach do rozlegych zawaw/niewydolnoci minia sercowego czsto ju u 40-letnich osb.
Zawarto tworzyw sztucznych, w tym kompozytw, we wspczesnych budynkach jest obecnie

kilkukrotnie wysza ni jeszcze 10-20 lat temu. Zatem ryzyko zatrucia CO i innymi toksynami
jest u straakw obecnie duo wysze. Czste bagatelizuje si fakt, e stenie CO jest najwysze
przy dogaszaniu poaru oraz podczas prowadzonej akcji poszukiwawczej i ratunkowej. Straacy
niestosujcy podczas akcji ganiczych aparatw oddechowych naraaj si na duo wysz zapadalno na choroby neurodegeneracyjne i choroby ukadu sercowo-naczyniowego, np. sporadycznie biorcy udzia w gaszeniu poarw o niewielkiej skali na zewntrz (ponce pojazdy).
Systematyczne opracowywanie procedur umoliwiajcych skracanie czasu ewentualnej ekspozycji straakw na CO stanowi podstaw profilaktyki w tych przypadkach. W USA zjawisko wystpowania choroby Parkinsona wrd straakw jest na tyle powszechne, e fakt ten wzbudzi
zainteresowanie ustawodawcze organizacji rzdowych i przyczyni si do powstania kilku organizacji pozarzdowych wspomagajcych chorych straakw i ich rodziny.27
Zesp ratowniczy musi by podzielony ze wzgldw bezpieczestwa wszyscy czonkowie
zespou nie mog wej razem do pomieszczenia, w ktrym doszo do zatrucia.
6. POSTPOWANIE Z OFIAR ZATRUCIA

Postpowanie z pacjentem w wypadku zatrucia CO dotyczy jednostek stray poarnej i ZRM
schemat do zastosowania w systemie ratownictwa:
1. Poszkodowany zatruty CO przekazywany jest do najbliszego szpitala w celu wstpnej
diagnostyki (gazometria w celu potwierdzenia lub wykluczenia zatrucia CO).
2. W wypadku potwierdzenia zatrucia obowizuje natychmiastowe skonsultowanie si lekarza dyurnego z jednostk wykonujc zabiegi w komorze hiperbarycznej. Istotne jest
otrzymanie informacji od jednostki stray poarnej o wyniku przeprowadzonych
w miejscu zdarzenia pomiarw ste CO!
3. Zatrucie rozpoznaje si przy poziomie COHb 10% dla niepalcych i 15% dla palcych papierosy.
4. Decyzj o wykonaniu terapii hiperbarycznej podejmuje lekarz orodka HBO (w zalenoci od stanu pacjenta i towarzyszcych objaww).
5. W przypadku podjcia decyzji o wykonaniu ekspozycji hiperbarycznej pacjenta przekazuje si jak najszybciej do orodka hiperbarycznego.
Dalsze czynnoci
Pacjent poddawany jest standardowej procedurze zabiegu w komorze hiperbarycznej zgodnie
z ww. protokoem. Po zabiegu pobiera si krew w celu ponownego zbadania poziomu hemoglobiny tlenkowglowej. Niski poziom hemoglobiny tlenkowglowej (do 5%) i dobry stan oglny
pacjenta wynikajcy z badania fizykalnego s podstaw do przekazania go do jednostki kierujcej, gdzie podejmuje si decyzj o odesaniu do domu lub przyjciu do dalszej obserwacji. Transport wykonuje zesp Pogotowia Ratunkowego, ktry przywiz chorego na detoksykacj do
komory hiperbarycznej.
W Centrum Leczenia Oparze zabiegi wykonuje si w komorze wieloosobowej HAUX Starmed
2500, gdzie mona jednorazowo podda detoksykacji do 14 chorych. CLO dysponuje rwnie
J. Cholajda, Zatrucia tlenkiem wgla w aspekcie medycznym,
http://www.monki.straz.bialystok.pl/CO.pptx (dostp: 23.06.2014 r.).
27
komorami jednomiejscowymi typu ETC Baramed. Standardowo pacjenci poddawani s

detoksykacji w komorze wieloosobowej, jednake w wypadku zatrucia CO u dzieci w wieku
poniej 1,5 r.. nie ma moliwoci skutecznej inhalacji przez mask z uwagi na jej rozmiar
(nawet maska o wielkoci S jest zbyt dua). Dlatego te istnieje moliwo przeprowadzenia
zabiegu w komorze jednomiejscowej typu ETC Baramed, gdzie dziecko przebywa razem
z opiekunem.
W przypadku utrzymywania si objaww zatrucia (utrudniony kontakt logiczny, zawroty i bl
gowy, bl zamostkowy, nudnoci i wymioty, objawy neurologiczne) pacjenta naley podda
kolejnej ekspozycji hiperbarycznej w czasie nie krtszym ni 4 godziny od poprzedniej sesji,
stosujc cay czas tlenoterapi biern. W tej sytuacji podejmuje si decyzj o hospitalizacji
w CLO, ktrej podlegaj rwnie pacjenci w stanie cikim, nieprzytomni, wentylowani mechanicznie. Zaleca si wtedy seri ekspozycji hiperbarycznych z zastosowaniem specjalistycznego
sprztu w komorze hiperbarycznej (respirator, monitoring pacjenta) podczas zabiegu. HBO stosuje si do chwili obnienia poziomu COHb do normy i ustpienia objaww zatrucia. Nadzr nad
pacjentem podczas ekspozycji hiperbarycznej wykonuj przeszkoleni atendenci medyczni (pielgniarki anestezjologiczne), a w przypadku pacjenta nieprzytomnego wentylowanego mechanicznie nadzr sprawuje 2-osobowy zesp zoony z lekarza hiperbarycznego i atendenta.
Do roku 2002 zabiegi detoksykacyjne w komorze hiperbarycznej moliwe byy do wykonania
jedynie w Gdyni i Sosnowcu. Obecnie mona je wykonywa w nastpujcych orodkach:
1. Krajowy Orodek Medycyny Hiperbarycznej w Gdyni,
2. Pracownia Hiperbarii Tlenowej Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich,
3. Regionalny Orodek Ostrych Zatru z Oddziaem Toksykologii Klinicznej w Sosnowcu,
4. Mazowieckie Centrum Terapii Hiperbarycznej i Leczenia Ran w Warszawie,
5. Wielkopolskie Centrum Terapii Hiperbarycznej i Leczenia Ran w Poznaniu,
6. Orodek Tlenoterapii Hiperbarycznej CREATOR we Wrocawiu,
7. Orodek Tlenoterapii Hiperbarycznej CREATOR w odzi,
8. Orodek Hiperbarii SPZOZ w cznej,
9. Podkarpackie Centrum Medycyny Hiperbarycznej w Stalowej Woli,
10. Centrum Hiperbarii Tlenowej i Leczenia Ran w Bydgoszczy,
11. Komora hiperbaryczna w Szpitalu Specjalistycznym im. L. Rydygiera w Krakowie,
12. Centrum Medyczne VIMED w Warszawie,
13. Orodek terapii hiperbarycznej w Biaymstoku (w fazie organizacji).
7. STATYSTYKA LECZENIA OFIAR ZATRU

Wedug danych dotyczcych caego kraju zawartych na stronie Komendy Gwnej Pastwowej
Stray Poarnej w Polsce w sezonie grzewczym 2012-2013 doszo do prawie 3700 zdarze
zwizanych z tlenkiem wgla. Od listopada 2011 do marca 2012 r. odnotowano prawie 1800
poszkodowanych i 106 ofiar miertelnych. Tylko od wrzenia 2012 do 31 marca 2013 r. na
skutek zaczadzenia zgino 91 osb. We wspomnianym okresie straacy odnotowali 3817
interwencji. Poszkodowanych w nich zostao 2216 osb28.
28
I. Korenkiewicz, dz. cyt.

Tabela 7. Statystyka z kraju zima 2013-2014 (od wrzenia 2013 r.)

LICZBA ZDARZE OGEM:
ofiary ranne:
ofiary miertelne:
*Ostatnia aktualizacja krajowych danych statystycznych: 25.03.2014 r.
rdo: http://www.psp.wlkp.pl (dostp: 29.06.2014 r.).
3540
2126
59
W wojewdztwie lskim w okresie 2007-2013 doszo do nastpujcej liczby zatru29:
2007/2008 liczba zatru 388 (w tym 32 ze skutkiem miertelnym),
2012/2013 liczba zatru 695 (w tym 27 ze skutkiem miertelnym).
Natomiast na lsku najnowsze statystyki dotyczce okresu grzewczego 2013-2014 (padziernik-marzec) mwi o 1862 zgoszonych zdarzeniach. Liczba osb poszkodowanych (podtrutych)
wyniosa 645 (w tym 216 dzieci). Ofiary miertelne to 9 osb, w tym 3 dzieci. Najwicej poszkodowanych byo w Bytomiu 78 (w tym 30 dzieci), Katowicach 60 (w tym 25 dzieci), powiecie
bielskim 54 (w tym 12 dzieci) i 1 ofiara miertelna (dziecko), Zabrzu 50 (w tym 12 dzieci),
powiecie czstochowskim 46 (w tym 13 dzieci) i 2 ofiary miertelne oraz Chorzowie 39
(w tym 10 dzieci).
Tabela 8. Przykad statystyk zatru CO w Polsce (2 m-ce sezonu grzewczego 2009-2010)
OFIARY
LP.
WOJEWDZTWO
MIERTELNE
POSZKODOWANE
1
dolnolskie
3
48
2
kujawsko-pomorskie
0
21
3
lubelskie
1
51
4
lubuskie
1
13
5
dzkie
0
20
6
maopolskie
6
60
7
mazowieckie
19
74
8
opolskie
0
48
9
podkarpackie
1
39
10
podlaskie
2
0
11
pomorskie
1
53
12
lskie
0
93
13
witokrzyskie
1
3
14
warmisko-mazurskie
1
59
15
wielkopolskie
3
43
16
zachodniopomorskie
5
56
razem
44
681
*Ofiary tlenku wgla w okresie od 1.12.2009 r. do 26.01.2010 r.
rdo: http://www.zinfo.pl (dostp: 26.06.2014 r.).
29
http://www.katowice.kwpsp.gov.pl (dostp: 27.06.2014 r.).

W Centrum Leczenia Oparze zabiegi detoksykacyjne prowadzi si od 2006 r., czyli od czasu
uruchomienia Pracowni Hiperbarii Tlenowej wyposaonej w komor wielomiejscow. Od roku
2012 komora Pracowni Hiperbarii Tlenowej CLO jest zarejestrowana w midzynarodowej sieci
OXYNET jako orodek o 24-godzinnej dostpnoci dla przypadkw ostrych.
W okresie 2006 do 2013 poddano detoksykacji 582 pacjentw hospitalizowanych w CLO
z powodu oparze i rwnoczenie zatrutych CO oraz przekazanych z innych szpitali wycznie
do jednorazowego zabiegu w komorze hiperbarycznej. Tylko 4 osoby przysane z innych miejsc
do Pracowni Hiperbarii Tlenowej wycznie do wykonania detoksykacji zostay hospitalizowane
w CLO po wykonaniu pierwszej ekspozycji hiperbarycznej, z uwagi na ciki stan oglny
i utrzymujce si nadal objawy zatrucia. U tych pacjentw wykonywano po 3 ekspozycje HBO.
Tabela 9. Liczba pacjentw leczonych w CLO z powodu zatrucia tlenkiem wgla
ROK
MCZYNI
KOBIETY
2006
1
2007
1
2008
1
2
2009
27
36
2010
47
76
2011
29
48
2012
75
126
2013
44
69
razem
225
357
RAZEM
1
1
3
63
123
77
201
113
582
Na rycinie 4. uwag zwraca bardzo dua liczba zatru CO w sezonie grzewczym 2011-2012, co
byo spowodowane warunkami atmosferycznymi, a gwnie skrajnie niskimi temperaturami
(czste spadki poniej -20oC) nasilajcymi powstawanie cigu wstecznego w instalacjach
wentylacyjnych i kominowych. Liczba zatru narasta szybko, prawie natychmiast po rozpoczciu
sezonu grzewczego, natomiast w okresie wiosenno-letnim s to zdarzenia epizodyczne. Poniej
przedstawiono szczegow statystyk pojedynczego sezonu grzewczego (2011-2012),
z uwzgldnieniem lokalizacji zatru.
W dniach od 22.10.2011 do 08.11.2012 r. poddano w Centrum Leczenia Oparze terapii
hiperbarycznej 208 pacjentw zatrutych CO, w tym 129 kobiet (62%) i 79 mczyzn (38%).
W tej grupie znajdowao si 106 (51%) nieletnich i 99 osb dorosych (49%), w tym 2 ciarne.
Ryc. 4. Liczba pacjentw zatrutych CO leczonych w P.H.T. w poszczeglnych latach

sezon grzewczy 2011-12

100
80
60
zatruci CO
40
20
0
pa. list. gru. sty. luty marz.kwie. maj
Ryc. 5. Liczba pacjentw poddanych HBO w sezonie grzewczym 2011-2012

Zmierzone poziomy COHb po zatruciu:
najniszy 6% (pomiar 4 godziny po ekspozycji),
najwyszy 53%,
redni 28,97%.
Poziom COHb po zabiegu w komorze:
najniszy 0,3%,
najwyszy 8,8%,
redni 2,15%.
U pacjentw zaobserwowano nastpujce objawy zatrucia:
utrata przytomnoci (w wywiadzie): 117,
krtkotrwae omdlenie (w wywiadzie): 40,
tylko bl gowy i nudnoci: 48,
wymioty: 10,
drgawki (w wywiadzie): 8,
arytmia: 4,
zarowienie powok: 1,
ucisk w klatce piersiowej: 2,
zawroty gowy: 2,
brak przytomnoci w chwili przyjcia do PHT: 2,
stan po upojeniu alkoholowym: 4.
Ekspozycj hiperbaryczn przerywano 6-krotnie na etapie sprania z powodu niezdolnoci

pacjenta do wyrwnywania cinienia w uchu rodkowym, a jednokrotnie z powodu pobudzenia
psychoruchowego u zatrutego (zatrucie CO poczone z upojeniem alkoholowym).
Przyczynami zatrucia byy:
spaliny z pieca gazowego: 96 (65,8%),
wypyw CO z pieca kaflowego: 39 (26,7%),
cofnicie si spalin z przewodw wentylacyjnych: 7 (4,7%),
poar: 2 (1,4%),
cofnicie si spalin z kominka: 1 (0,7%),
spaliny samochodowe: 1 (0,7%).
Naraenie na dugotrwa ekspozycj na CO (2-4 dni) stwierdzono w 10 przypadkach (14,6%).
rdo CO
piec gaz.
piec kafl.
"cofka"
poar
kominek
spaliny
Ryc. 6. rdo tlenku wgla

Lokalizacja zatru:
Katowice: 29,
Ruda lska: 20,
Chorzw: 20,
Bielsko-Biaa: 16,
Gliwice: 16,
Siemianowice lskie: 16,
Bytom: 8,
Knurw: 7,
Zabrze: 7,
Czelad: 6,
Kdzierzyn-Kole: 6,
Pszczyna: 6,
Rybnik: 5,
Strzelce Opolskie: 5,
Czstochowa: 4,
Owicim: 4,
Czechowice-Dziedzice: 3,
Jastrzbie-Zdrj: 3,
Sosnowiec: 3,
ory: 3,
Cieszyn: 2,
Kozy: 2,
Myszkw: 2,
Pyskowice: 2,
Bdzin: 1,
Brenna: 1,
Czerwionka-Leszczyny: 1,
Mykanw: 1,
Mysowice: 1,
Poraj, gm. Jaso: 1,
Racibrz: 1,
Turza: 1,
Wodowice, gm. Poraj: 1.
sezon grzewczy 2012-13

30
zatruci CO
25
20
15
10
5
0
wrze. pa. list. grudz.stycz. luty marz.kwie.
Ryc. 7. Zatrucia w sezonie grzewczym 2012-2013

Jak wida na rycinie 7., liczba leczonych w komorze osb jest znacznie mniejsza ni
w poprzednim sezonie grzewczym, gwnie z powodu agodniejszej zimy. Natomiast niskie
temperatury w marcu znaczco zwikszyy liczb zatru.
Rycina 8. pokazuje charakterystyczne minimum okresu wiosenno-letniego. Jednake nawet przy
wysokich temperaturach moe doj do zatru, gwnie spowodowanych wadliw wentylacj
azienek.
Umieralno spowodowana zatruciami CO jest wysza w Polsce ni w wikszoci krajw Europy,
z ktrych dostpne s dane. rednia roczna liczba miertelnych zatru CO w Polsce waha si
pomidzy 300 a 400 osb.
zatrucia CO w roku 2013
30
ilo
zatrutych
25
20
15
10
5
0
stycze kwiecie
lipiec padziernik
Ryc. 8. Przykadowy rozkad liczby zatru CO w poszczeglnych miesicach roku 2013

Zgony spowodowane zatruciami CO s czstsze:
wrd osb starszych ni modszych,

wrd mczyzn,
wrd mieszkacw miast (niewielka rnica w porwnaniu z liczb zatru na wsi),
zgony zwizane z CO s w ponad 68% nastpstwem zatru w domu.
Zatrucia CO s przyczyn 2500 do 5000 hospitalizacji rocznie, przy czym s czstsze: zim ni
latem, wrd dzieci i kobiet, wrd mieszkacw miast. Istniej due (>3x) rnice w czstoci
zatru CO pomidzy poszczeglnymi wojewdztwami30.
8. KOSZTY LECZENIA OFIAR ZATRU

Koszty dziaania ratownictwa medycznego ponosz: budet pastwa i Narodowy Fundusz
Zdrowia, przy czym z budetu pastwa, z czci ktrej dysponentami s wojewodowie, finansowane s ZRM, a z czci ktrej dysponentem jest minister zdrowia Lotnicze Zespoy Ratownictwa Medycznego. wiadczenia przedszpitalne z zakresu ratownictwa medycznego finansowane
s przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Centra Powiadamiania Ratunkowego (86 orodkw) finansuje minister zdrowia zgodnie z Programem Zintegrowane Ratownictwo Medyczne od 2002
r. Cz kosztw dziaania CPR ponosz ich jednostki organizacyjne, czyli samorzdy powiatowe
i Pogotowie Ratunkowe. Zawieranie umw z zespoami ratownictwa medycznego, ich rozliczanie i kontrol wojewoda powierza dyrektorowi waciwego oddziau wojewdzkiego NFZ31.
Na warto leczenia ofiar zatru skadaj si nastpujce koszty:
dziaania jednostki stray poarnej (ocena zagroenia w miejscu wypadku pomiary

specjalistycznym sprztem ste czynnika toksycznego, udzielanie pierwszej pomocy
ofiarom zatrucia przed przybyciem ZRM, przejazdy),
transportu sanitarnego (do SOR z miejsca zdarzenia, do orodka hiperbarycznego

i z powrotem do jednostki kierujcej),
wykonania ekspozycji hiperbarycznej,
hospitalizacji pacjenta,
absencji chorobowej pacjenta.
Wedug informacji uzyskanych w stray poarnej koszty akcji ratunkowej zawieraj si

w budecie rocznym kadej jednostki. Jedynym wskanikiem kosztu wyjazdowego jest rozliczenie
zuytego paliwa przyjmuje si zuycie ok. 30 l/100 km.
Koszty hospitalizacji:
zatrucie CO (T58) zalicza si do grupy S44 wedug JGP, co oznacza 42 pkt. za

hospitalizacj (2142 PLN) warunkiem refundacji jest hospitalizacja w Oddziale Chorb
Wewntrznych, Toksykologii Klinicznej, Pediatrii,
rozliczenie pobytu w OIT w przypadku zatrucia cikiego refundowane jest po

przekroczeniu 18 pkt. w skali TISS.
W sumie orientacyjny koszt ratowania ofiary zatrucia wynosi rednio ok. 3200 z przy zaoeniu,
e czas hospitalizacji nie przekroczy 1 dnia.
M. Krzyanowski, W. Seroka, K. Skotak, B. Wojtyniak, Zgony i hospitalizacje z powodu zatru tlenkiem
wgla w Polsce, BiTP Vol.33, Issue 1, 2014, pp 75-82.
31 J.R. adny, Cele i zadania medycyny ratunkowej i systemu zintegrowanego ratownictwa medycznego, SPSK
AM Biaystok, http://grajewo2.website.pl/pdf./Zintegrowany System Ratownictwa Medycznego.pdf
(dostp: 28.06.2014 r.).
30
9. PODSUMOWANIE
Zatrucie CO to powany problem w dziedzinie zdrowia publicznego. Uycie tlenu hiperbarycznego jest metod wskazan w przypadku cikiego zatrucia i znacznie efektywniejsz od tlenoterapii biernej w ograniczaniu wystpienia powika pnych. Trzeba mie na uwadze, e bdy
w rozpoznaniu zatrucia CO prowadz do niepodejmowania odpowiedniej terapii, a tym samym
do zwikszenia liczby powika i kosztw leczenia. Obecnie, w zwizku z powstaniem 12 dziaajcych orodkw hiperbarycznych, detoksykacja taka u osb zatrutych CO staje si coraz bardziej dostpna.
Niestety, istnieje te kilka problemw do rozwizania:
1. Naley upowszechni informacj o lokalizacji i dostpnoci komr hiperbarycznych.
Z naszego dowiadczenia wynika, e nie wszystkie jednostki szpitalne, do ktrych kierowani s pacjenci bezporednio z miejsca zatrucia, poinformowane s waciwie o dostpnoci detoksykacji w komorze hiperbarycznej. Dochodzi te do bdw w przekazywaniu pacjentw do orodka hiperbarycznego (np. dziecko kierowane jest w inne miejsce ni rodzice).
2. Szybko wykonywania transportu z jednostki kierujcej do orodka hiperbarycznego.
Obecny system transportu medycznego, w ktrym szpitale czsto nie posiadaj wasnych
karetek, powoduje powane opnienia w przekazywaniu pacjentw do detoksykacji.
eby przewie chorego do komory, SOR po zgoszeniu ofiary zatrucia zamawia transport medyczny, na ktry zazwyczaj trzeba do dugo czeka, co powoduje opnienie
w wykonaniu zabiegu. Niejednokrotnie zdarzao si 2-, 3-godzinne opnienie w przekazaniu chorego pomimo tego, e odlego pomidzy SOR a orodkiem hiperbarycznym
nie przekraczaa 20 km. Tymczasem najlepszy efekt terapii hiperbarycznej wystpuje
w okresie do 6 godzin od zatrucia!
3. Zbyt maa dostpno w SOR gazometrw z moliwoci oznaczenia hemoglobiny tlenkowglowej. Wysyanie prbki krwi do orodka dysponujcego takim urzdzeniem trwa
czsto duej ni 4 godziny, co opnia decyzj o podjciu terapii hiperbarycznej.
Nie mona zapomina, e leczenie ciko poszkodowanego powinno by prowadzone w wyspecjalizowanym i wyposaonym orodku z uwzgldnieniem zasady 3W:
Waciwy pacjent,
we Waciwym czasie,
we Waciwym miejscu.
Nie zapominajmy te o zasadzie zotej godziny!

Istot sprawnego dziaania systemu ratowniczego jest prawidowa integracja okresu ostrego
i przedszpitalnego. Postpowanie ratownicze ma mie charakter acucha kolejnych, logicznie
powizanych ze sob dziaa opartych na sprawdzonych i skutecznych algorytmach. Pracownicy
zespow wyjazdowych i zespow SOR powinni razem pracowa, by tak samo wyszkoleni,
maj tak samo myle i podobnie dziaa.
Bardzo istotn spraw jest te prowadzenie prewencji zatru CO. Skada si na ni32:
a) eliminacja zagroenia ze strony rde CO (prawidowe uytkowanie i utrzymywanie
w penej sprawnoci technicznej piecw, kuchenek, palnikw itp., zakaz uywania silnikw spalinowych, palnikw naftowych i rusztw wglowych wewntrz pomieszcze, zakaz uywania kuchenek gazowych do ogrzewania pomieszcze),
b) waciwa wentylacja i wyposaenie pomieszcze (sprawny system wentylacji, zakaz
uywania pomieszcze bez wentylacji jako sypialni, instalacja detektorw CO we
wszystkich pomieszczeniach zamieszkaych budynkw, zwaszcza w pomieszczeniach
o podwyszonym ryzyku naraenia na CO (np. w pomieszczeniach z piecami/kuchniami
gazowymi lub wglowymi),
c) informowanie mieszkacw budynkw z urzdzeniami spalajcymi gaz, wgiel lub
drewno o ryzyku zatrucia CO, o wczesnych objawach zatrucia i ich zapobieganiu.
Wprowadzenie orodkw hiperbarycznych do systemu ratownictwa medycznego i powszechna
edukacja wrd jednostek ratowniczych, zaznajamiajca z dziaaniem tlenu hiperbarycznego
oraz dostpnoci orodkw dysponujcych komorami hiperbarycznymi, przyczyni si do
zmniejszenia liczby ofiar corocznych zatru.
Rejestracja krajowych orodkw hiperbarycznych w sieci OXYNET daje te moliwo podjcia
wsppracy z jednostkami zagranicznymi.
LITERATURA
1.
Chale S.N., Carbon Monoxide, Emergency Toxicology (Vicello P. ed). Lippincot-Raven,

Philadelphia-New-York 1998.
2. Cholajda J., Zatrucia tlenkiem wgla w aspekcie medycznym,
http://www.monki.straz.bialystok.pl/CO.pptx.
3. Jain K.K., Carbon Monoxide and Other Tissue Poisons [w:] Jain K.K., Textbook of Hyperbaric
Medicine, 4th Revised and Expanded Edition, Hogrefe and Huber Publishers, 2004.
4. Jastrzbski J., Zaburzenia oddechowe w oparzeniach, Borgis Postpy Nauk Medycznych
2009, nr 8.
5. Kawecki M., Knefel G., Szymaska B., Nowak M., Siero A., Leczenie tlenem hiperbarycznym
w dowiadczeniach Centrum Leczenia Oparze, Sympozjum Oparzenia, Pozna 2008.
6. Korenkiewicz I., Zatrucie tlenkiem wgla i tlenkami azotu, Pastwowa Inspekcja Sanitarna
MSWiA, Bydgoszcz 2003.
7. Krzyanowski M., Seroka W., Skotak K., Wojtyniak B., Zgony i hospitalizacje z powodu zatru
tlenkiem wgla w Polsce, BiTP Vol. 33, Issue 1, 2014.
8. Krzyanowski M., Seroka W., Wojtyniak B., Zatrucia tlenkiem wgla w Polsce i Europie
prezentacja. Midzynarodowa Konferencja Czujka dymu i czujnik tlenku wgla, czyli maa
inwestycja w due bezpieczestwo, Warszawa, 8-9.10.2013.
9. Kwiecie-Obara E., Zatrucie tlenkiem wgla prezentacja, SPSzW im. w. J. w Lublinie,
http://www.toksykologia-lublin.pl/resources/zatrucie+tlenkiem+w.pdf.
10. adny J.R., Cele i zadania medycyny ratunkowej i systemu zintegrowanego ratownictwa
M. Krzyanowski, W. Seroka, B. Wojtyniak, Zatrucia tlenkiem wgla w Polsce i w Europie prezentacja,
Midzynarodowa Konferencja Czujka dymu i czujnik tlenku wgla, czyli maa inwestycja w due
bezpieczestwo, Warszawa, 8-9.10.2013 r.
32
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
medycznego, SPSK AM Biaystok, http://www.grajewo2.website.pl/pdf./Zintegrowany

System Ratownictwa Medycznego.pdf.
Mathieu D., Mathieu-Nolf M., Linke J.C., Favory R., Wattel F., Carbon Monoxide Poisoning
[w:] Mathieu D. (ed), Handbook On Hyperbaric Medicine, Springer 2006.
Miro O., Casademont J., Barrientos A., Urbano-Marquez A., Cardellach F., Mitochondrial
Cytochrome C Oxydase Inhibition During Acute Carbon Monoxide Poisoning, Pharmacol
Toxicol 1998, 82.
Pach J., Organizacja leczenia ostrych zatru w Polsce,
http://www.forumzdrowia.pl/id,612,art,8479,title,organizacja-leczenia-ostrych-zatruw-polsce.htm.
Sieczuk W., Zwizki tlenu z wglem [w:] W. Seczuk, Toksykologia wspczesna, PZWL,
Warszawa 2006.
Szczeklik A., Objawy zatrucia, http://www.zdronet.pl.
Ustawa z dnia 8 wrzenia 2006 r. o Pastwowym Ratownictwie Medycznym
(Dz. U. z 2006 r., nr 191, poz. 1410 z pn. zm.).
Weaver L.K., Carbon Monoxide Poisoning, Crit. Care. Clin. 1999, 15.
Strony internetowe
1.
2.
3.
4.
5.
http://www.katowice.kwpsp.gov.pl
http://www.kgpsp.gov.pl
http://www.pl.wikipedia.org/wiki/Pastwowe_Ratownictwo_Medyczne
http://www.psp.wlkp.pl
http://www.zinfo.pl
prof. dr hab. n. med. Wojciech Gaszyski

Uniwersytet Medyczny w odzi
ZATRUCIA TOKSYCZNYMI PRODUKTAMI SPALANIA (HCN)

MEDYCZNE I PSYCHOLOGICZNE NASTPSTWA ZATRU
1. Wstp ...... 605
2. Zatrucia z udziaem HCN charakterystyka medyczna . 606
2.1. Toksyczne produkty powstajce podczas poaru ..... 606
2.2. Zatrucia z udziaem HCN charakterystyka medyczna .. 608
2.3. rda naraenia ...... 608
2.4. Drogi naraenia/zatrucia i mechanizm dziaania .. 609
2.5. Rozpoznanie i diagnostyka laboratoryjna .... 609
3. Rnicowanie i leczenie w zatruciach dymami poarowymi i HCN . 611
3.1. Zatrucie wziewne ........ 611
3.2. Zatrucie doustne ...... 612
3.3. Zatrucie przez skr i oczy .. 613
3.4. Wskazania do leczenia specyficznego . 614
3.5. Leczenie niespecyficzne ........... 615
3.6. Kierunki transportu chorych .. 616
4. Medyczne i psychologiczne nastpstwa zatru z udziaem HCN .......... 616
4.1. Mechanizm toksycznego dziaania cyjankw... 617
4.2. Objawy zatrucia cyjankami.. 617
5. Organizacja leczenia zatru z udziaem HCN w postpowaniu przedszpitalnym... 618
6. Podsumowanie..... 620
Literatura... 621
1.
WSTP
Rocznie z powodu poarw na wiecie ycie traci rednio 80 tys. ludzi. Gwnym zabjc nie jest
sam ogie, ale dym. Utrudnia oddychanie, a zawarte w nim toksyczne gazy mog dziaa usypiajco bd dranico na organizm. Gazy te stanowi produkty rozkadu i spalania, s wydzielane
z materiaw rwnie we wstpnej fazie rozwoju poaru. Spord wszystkich zgonw w wyniku
poarw a 51% jest spowodowanych wycznie toksycznym oddziaywaniem produktw rozkadu i spalania, 23% osb umiera w wyniku poparze i zatrucia dymem, a 25% z powodu poparze odniesionych w wyniku poaru1.
Podczas poarw obiektw mieszkalnych, przemysowych, uytecznoci publicznej zarwno
poszkodowani w tych poarach, jak i straacy Pastwowej Stray Poarnej, czonkowie ochotniczych stray poarnych i inni uczestnicy akcji ratowniczych naraeni s na szkodliwe dziaanie
toksycznych substancji chemicznych (zatrucia toksycznymi produktami spalania).
A.A. Stec, T.R. Hull, Assessment of The Fire Toxicity of Building Insulation Materials, Building and Energy
2010, Volume 43, s. 498-506.
1
Analizujc miejsce poaru, mona wyrni nastpujce czynniki zagraajce bezpieczestwu

zarwno poszkodowanych, jak i straakw:
podwyszona temperatura i gsto strumienia promieniowania cieplnego,
toksyczne produkty spalania,
zadymienie,
niedobr tlenu,
uszkodzenie konstrukcji obiektw lub jego elementw.
Zagroenia dla zdrowia i ycia wrd ofiar poarw oraz straakw mog by spowodowane
przez kady z tych czynnikw z osobna lub mog by wynikiem dziaania kilku z nich. Intensywno oddziaywania poszczeglnych czynnikw zaley m.in. od istniejcej sytuacji poarowej
(dynamiki poaru zwizanej z szybkoci jego rozwoju), od rodzaju i udziau materiaw palnych w objtym poarem obiekcie i jego konstrukcji, a take od zabezpieczenia w techniczne
rodki przeciwpoarowe (instalacje ganicze, system oddymiania itd.). Zaley take od stanu
psychicznego i fizycznego uczestnikw tego zdarzenia2.
2.
ZATRUCIA Z UDZIAEM HCN CHARAKTERYSTYKA MEDYCZNA
2.1. Toksyczne produkty powstajce podczas poaru

Wystpujce w rodowisku poaru produkty spalania i rozkadu termicznego (lub pirolizy) tworz zoon mieszanin gazw, zawieszonych czstek staych i ciekych, ktra stwarza dla ofiar
poaru i straakw powane zagroenia. Oprcz dwutlenku wgla i tlenku wgla s to m.in.:
tlenki siarki, piciotlenek fosforu, tlenki azotu, pary cyjanowodoru, chlorowodoru i siarkowodoru. Substancje te dostaj si do organizmu najczciej przez ukad oddechowy, wywoujc zatrucia, a przy wikszych steniach w powietrzu zgon, np. cyjanowodr przy zawartoci 0,02%
w wydychanym powietrzu, dwutlenek siarki 0,3%, tlenek azotu 0,05%. Niektre substancje
dziaaj natychmiast, inne mog wywoa objawy zatrucia, nawet z kilkugodzinnym opnieniem.
Substancje szkodliwe powstae w wyniku spalania przedostaj si do organizmu ludzkiego:
podczas ich wdychania,
wskutek przenikania przez skr,
lub s wchaniane przez przewd pokarmowy.
Z uwagi na rnorodne materiay ulegajce procesowi spalania trudno z gry okreli, jakie gazy
poarowe mog wystpi. Badania przeprowadzone podczas poarw w Stanach Zjednoczonych, ktrych zadaniem byo dostarczenie informacji o czstotliwoci ekspozycji na poszczeglne substancje toksyczne, wykazay, e tlenek wgla obecny by we wszystkich analizowanych
przypadkach, benzen okaza si 2. najczciej identyfikowanym zwizkiem wykrytym w ponad
Z. Sychta, Spowolnienie procesu rozkadu termicznego i spalania materiaw podstawowym warunkiem

bezpieczestwa poarowego obiektw technicznych, Prace Naukowe Politechniki Szczeciskiej, z. 570,
Szczecin 2002.
2
80% badanych poarw, w prawie 60% stwierdzono cyjanowodr i dwutlenek wgla, natomiast
w niespena 15% badanych przypadkw wykryto chlorowodr3.
Badania przeprowadzone w Polsce wykazay, e w strefie dziaa podczas akcji ratowniczych
wystpowao ok. 130 substancji chemicznych4. Wglowodory alifatyczne nasycone i nienasycone stanowiy ok. 50-72% zwizkw, a wglowodory aromatyczne nasycone i nienasycone
stanowiy 25-38% tych zwizkw. Benzen wystpowa w 37 prbkach powietrza, toluen w 39,
ksyleny w 36, etylobenzen w 28. W 25 prbkach wykryto izomery trimetylobenzenu, dietylobenzenu, a w 13 dichloroetan. We wszystkich prbkach powietrza wykryto 2,4difenylohydrozon formaldehydu oraz azotany. Siarczany oznaczane byy w 30 prbkach.
Poza duymi steniami wymienionych substancji toksycznych, w wielu przypadkach ok. 90%
skadnikw dymu stanowi mieszaniny wglowodorw, ktrych obecno powoduje, e dym
jest rwnie gazem palnym, w niekorzystnych warunkach grocym zapaleniem lub wybuchem.
Podczas poarw dym czsto jest przyczyn powstania tak niebezpiecznych dla przebywajcych
tam ludzi zjawisk jak: pomienie wyrzucane przez otwory wentylacyjne, rozgorzenie (nage
ogarnicie spalaniem powierzchni materiau palnego wewntrz wydzielonej przestrzeni, pomieszczenia) czy te wsteczny cig pomieni (ruch pomieni w kierunku straakw znajdujcych
si w okolicach otworw wentylacyjnych stanowicych rda powietrza, np. otwartych drzwi,
okna)5.
Tworzywa sztuczne, szczeglnie stosowane jako okadziny sufitw lub jako sufity podwieszane,
przechodzc w stan cieky podczas poarw, mog by rdem gbokich poparze. Zjawiskiem
charakterystycznym dla wikszoci tworzyw sztucznych jest spalanie si z opadem kroplistym
(szczeglnie polietylen, polipropylen, poliamid, polimetakrylan). Stopiony gorcy materia przykleja si do ciaa poszkodowanych, wyduajc czas oddziaywania wysokich temperatur na nieosonite tkanki.
Pod koniec lat 90. przeprowadzono w Polsce analiz przyczyn zachorowa wrd straakw
z jednostek ratowniczo-ganiczych Pastwowej Stray Poarnej6. Do oceny skutkw zdrowotnych zagroe zawodowych przyjto czasow niezdolno badanych do pracy z powodu choroby jako parametr odzwierciedlajcy sytuacj zdrowotn. Badania wykazay, e choroby ukadu
oddechowego byy gwn przyczyn czasowej niezdolnoci do pracy straakw (22,3%).
Wrd innych przyczyn stwierdzono choroby krwi i narzdw krwiotwrczych.
Choroby ukadu oddechowego i ukadu krenia s zdecydowanie zwizane z charakterem pracy straaka. Wynika to z wielu czynnikw, m.in. naraenia na toksyczne produkty spalania zawarte w dymie, obcienia fizycznego i termicznego organizmu oraz stresu. Natomiast analiza
wypadkw, ktra moe stanowi parametr do oceny skutkw zdrowotnych zagroe zwiza-
P.W. Brand-Rauf , L.F. Fallon, T. Tarantini, C. Idema, L. Zndrews, Health Hazards of Firefighters: Exposure
Assessment, British Journal of Industrial Medicine 1988, Volume 45, s. 11-22.
4 M. Poniak, Zagroenie chemiczne w warunkach akcji ganiczo-ratowniczych, Medycyna Pracy 2000, nr
4, s. 225-231.
5 PN-ISO: 8421-1:1997, Ochrona przeciwpoarowa. Terminologia. Terminy oglne i dotyczce zjawiska
poaru.
6 Z. Szubert, W. Sobala, Analiza czasowej niezdolnoci do pracy straakw zatrudnionych w jednostkach
ratowniczo-ganiczych, Medycyna Pracy 2000, nr 5, s. 152-158.
3
nych z warunkami pracy w grupie zawodowej straakw, daa zaskakujce rezultaty. Podstawow przyczyn absencji z powodu wypadkw przy pracy wrd straakw byy zwichnicia
i skrcenia, ktre stanowiy 48,2% niezdolnoci do pracy. Kolejne byy zamania (25%), stuczenia (11%) i oparzenia (gwnie o mnogich umiejscowieniach 6,8%), ktre powodoway nieobecnoci w pracy).
Natomiast najciszymi obraeniami wrd straakw byy oparzenia i obraenia wewntrzne.
Wedug bada czsto wypadkw przy pracy wrd straakw jest ok. 7-krotnie wysza ni
czsto takich wypadkw w innych grupach zawodowych7.
2.2. Zatrucia z udziaem HCN charakterystyka medyczna

Najczstsz przyczyn zatru jonami cyjankowymi jest cyjanowodr, ktry odpowiada za wiele
miertelnych zatru dymem w trakcie poarw8, 9. Pomimo czenia zgonw ofiar poarw
z zatruciem tlenkiem wgla wydaje si, e ich mier wynika ze wsplnego dziaania toksycznego obu tych gazw. Cyjanowodr jest lotn ciecz o zapachu gorzkich migdaw. Blokuje tkankowe enzymy oddechowe, uniemoliwiajc wykorzystanie tlenu przez tkanki, czyli powoduje ich
duszenie. Stosowany jest jako silny rodek dezynsekcyjny i deratyzacyjny. Szerokie zastosowanie przemysowe i techniczne (m.in. w galwanizerniach, fotografice, syntezach chemicznych)
maj sole kwasu cyjanowodorowego, a przede wszystkim cyjanek potasu. Jest on te najczstsz
przyczyn zatru omykowych.
UWAGA! W kadym przypadku podejrzenia zatrucia lub zatrucia cyjankami bezwzgldnie konieczna jest telefoniczna konsultacja z Regionalnym Orodkiem Toksykologii Klinicznej.
2.3. rda naraenia

Podstawowe rda naraenia to:
dymy poarowe,
piroliza wikszoci powszechnie stosowanych tworzyw sztucznych oraz weny, jedwabiu

i papieru,
zatrucia przypadkowe lub celowe zwizkami uwalniajcymi jony cyjankowe, takimi jak:
kwas cyjanowodorowy HCN (cyjanowodr, kwas pruski),
sole kwasu cyjanowodorowego (np. dobrze rozpuszczalne w wodzie sl sodowa
i potasowa oraz sabo rozpuszczalne w wodzie sole: rtci, miedzi, srebra i zota),
nitryle (np. acetonitryl, akrylonitryl, propanonitryl),
prusydki (np. nitroprusydek sodowy, do zatru dochodzi przy dugotrwaej lub
wysokiej dawce stosowanego leku > 10 g/kg/min),
gazy bojowe (np. chlorek kwasu cyjanowodorowego),
nasiona rolin (brzoskwini, liwki, wini, jabek, moreli), gorzkie migday oraz
laurowinia i maniok.
Z. Szubert, W. Sobala, Analiza wypadkowoci i jej skutkw zdrowotnych wrd straakw jednostek ratowniczo-ganiczych, Medycyna Pracy 2000, nr 2, s. 247-251.
8 Y. Alaire, Toxicity of Fire Smoke, Critical Reviews in Toxicology 2002, Volume 32, s. 259-269.
9 Y. Alarie, The Toxicity of Smoke From Polymeric Materials During Thermal Decomposition, Annual Review
of Pharmacology and Toxicology 1985, Volume 25, s. 325-331.
7
2.4. Drogi naraenia/zatrucia i mechanizm dziaania

Podstawowe drogi naraenia to:
wziewna,
doustna,
przez skr.
UWAGA! Skaenie skry i ubrania zwizkami uwalniajcymi jony cyjankowe moe by rdem
naraenia i zatru zarwno ofiar poarw, jak i straakw.
Podstawowe dziaanie cyjankw polega na ich czeniu z trjwartociowym elazem oksydazy
cytochromowej bdcej kluczowym enzymem acucha oddechowego. Poczenie to skutkuje
blokowaniem oddychania wewntrzkomrkowego i wzrostem syntezy kwasu mlekowego. Jony
cyjankowe powoduj rwnie bezporednie uszkodzenie orodkowego ukadu nerwowego na
drodze peroksydacji lipidw10, 11. Narzdy szczeglnie naraone na uszkodzenie w wyniku zatrucia HCN to orodkowy ukad nerwowy oraz serce.
Dawki miertelne przy zatruciu cyjankami zale od drogi wtargnicia trucizny:
1. droga wziewna:
objawy cikiego zatrucia: > 50 ppm (> 53 mg/m3) cyjanowodoru,
zgon w czasie 30-60 min: 100-200 ppm (106-212 mg/m3) cyjanowodoru,
zgon natychmiastowy: > 270-300 ppm (286-318 mg/m3) cyjanowodoru (1 ppm =
ok. 1,06 mg/m3);
2. droga doustna:
dawka miertelna: ok. 200-300 mg (dzieci 1,2-5 mg/kg wagi ciaa) soli kwasu cyjanowodorowego (sl sodowa, potasowa, wapniowa),
dawka miertelna: 50 mg kwasu cyjanowodorowego;
3. droga przezskrna:
dawka toksyczna zaley od rodzaju zwizku, powierzchni wchaniania i pH roztworu.
2.5. Rozpoznanie i diagnostyka laboratoryjna

Rozpoznanie i diagnostyk laboratoryjn prowadzi si w oparciu o:
1. badanie przedmiotowe i podmiotowe decydujce dla rozpoznania s:
okolicznoci zatrucia,
postpujca duszno pochodzenia centralnego,
pobudzenie,
drgawki,
nage zatrzymanie krenia; 12, 13
F.J. Baud, Cyanide: Critical Issues in Diagnosis and Treatment, Human & Experimental Toxicology 2007,
Volume 26, s. 191-201.
11 T. Guidotti, Acute Cyanide Poisoning in Prehospital Care: New Challenges, New Tools For Intervention,
Prehospital and Disaster Medicine 2006, Volume 21, s. 40-47.
12 Z. Koacinski, K. liwkiewicz, R. Winnicka, J. Berent, Cyanide Intoxication An Old Issue, New Challenges,
Problems of Forensic Sciences 2009, Volume 80, s. 441-445.
13 B. Mgarbane, A. Delahaye, D. Goldgran-Toledano et al., Antidotal Treatment of Cyanide Poisoning, J. Chinese Med. Associat. 2003, Volume 66, s. 193-203.
10
2. rozpoznanie okolicznoci zatrucia:

naraenie na dymy poarowe,
celowe lub przypadkowe zatrucie drog doustn,
skaenie skry/ubrania w wyniku bezporedniego kontaktu z trucizna;
3. badanie objaww narzdowych:
ukad nerwowy: ble gowy, pobudzenie, drgawki, piczka, rozszerzenie renic
itd.,
ukad oddechowy: duszno, tachypnoe, kaszel,
ukad krenia: bradykardia lub tachykardia, hiper- lub hipotensja, arytmie nadkomorowe i komorowe, bloki przewodnictwa, obrzk puc, ostry zesp wiecowy, nage zatrzymanie krenia,
ukad pokarmowy: ble brzucha, nudnoci i wymioty,
powoki ciaa: winiowo-czerwony kolor skry, wzmoona potliwo.
UWAGI!
I.
Zapach gorzkich migdaw, powszechnie uznawany za typowy objaw zatrucia cyjankami,
wyczuwalny jest przez zaledwie 40% do 60% populacji.
II.
Wskazania pulsoksymetru mog by mylce, bowiem saturacja jest zwykle prawidowa
(hemoglobina jest dobrze wysycona tlenem, ktry nie moe by wykorzystany przez
komrki).
Dynamika obrazu klinicznego
1. Gwatowne narastanie objaww obserwuje si u poszkodowanych naraonych wziewnie
na dymy poarowe oraz po spoyciu przez poszkodowanych przypadkowo lub w celach
samobjczych cyjankw w postaci pynu lub proszku.
2. Stopniowe narastanie objaww (w cigu 20-40 min) obserwuje si u poszkodowanych
po spoyciu przypadkowo lub w celach samobjczych cyjankw w kapsukach lub po oblaniu skry zwizkiem uwalniajcym jony cyjankowe.
3. Pne pojawienie objaww wystpuje u poszkodowanych zatrutych przypadkowo lub
w celach samobjczych nitrylami (np. acetonitryl, akrylonitryl). Zwizki te uwalniaj jony cyjankowe w toku procesw metabolicznych zachodzcych w mitochondriach. Z tego
powodu objawy zatrucia, bez wzgldu na drog naraenia, ujawniaj si najczciej
w czasie od kilku do nawet 48 godzin od momentu naraenia.
Diagnostyka laboratoryjna
1. Charakterystyczna jest kwasica metaboliczna z wysok luk anionow, przypadkowo lub
w celach samobjczych cyjankw.
Luka anionowa: [Na (Cl + HCO3); norma = 12 +/ 2].
2. Typowe jest wysokie stenie kwasu mlekowego:
> 10 mmol/l u ofiar poarw,
> 6 mmol/l u pozostaych chorych z wywiadem sugerujcym zatrucie cyjankami.
3. Potwierdza zatrucie cyjankami arterializacja krwi ylnej (wysokie wartoci saturacji oraz
prnoci tlenu krwi ylnej, maa rnica w saturacji pomidzy krwi yln i ttnicz).
4. Podwyszona warto karboksyhemoglobiny u ofiary poaru moe porednio sugerowa
wspistniejce zatrucie cyjankami.
5. W badaniu toksykologicznym wykrycie we krwi/w moczu cyjankw lub rodankw.

UWAGI!
I.
Oczekiwanie na wyniki bada toksykologicznych nie powinno opnia waciwej terapii.
II.
II Stenie cyjankw w surowicy krwi moe by zawyone, jeli badanie zostanie wykonane po podaniu hydroksokobalaminy lub tiosiarczanu sodowego.
III.
III W kadym przypadku podejrzenia zatrucia zabezpieczy w celu wykonania bada 20
ml krwi i 100 ml moczu.
W przypadku podejrzenia zatrucia wziewnego u poszkodowanych naley bra pod uwag:
a) zatrucie gazami duszcymi chemicznie (np. tlenek wgla, siarkowodr),
b) zatrucie gazami duszcymi fizycznie (np. dwutlenek wgla, metan, azot, propan, butan),
c) zatrucie gazami dranicymi (np. tlenki azotu, siarki, halogenki, fosgen, amoniak, chlorowodr),
d) zatrucie ksenobiotykami,
e) stany chorobowe powodujce gbok kwasic metaboliczn z wysok luk anionowa.
UWAGI!
I.
W praktyce klinicznej o ostatecznym rozpoznaniu zatrucia cyjankami decyduj wywiad,
objawy kliniczne, ich dynamika oraz gazometria krwi ttniczej i ylnej.
II.
Diagnostyk rnicow naley wdroy po zastosowaniu leczenia specyficznego.
III.
Brak potwierdzenia zatrucia cyjankami w badaniach toksykologicznych nie moe opnia zastosowania specyficznego leczenia.
3.
RNICOWANIE I LECZENIE W ZATRUCIACH DYMAMI POAROWYMI I HCN
3.1. Zatrucie wziewne

Leczenie przedszpitalne
Poszkodowanych w poarach w tym uczestnikw akcji ratunkowych naley:
1. ewakuowa ze skaonej atmosfery,
2. postpowa wedug schematu BLS, ALS,
3. stosowa tlenoterapi 100-procentowym tlenem z uyciem maski z rezerwuarem (maksymalny przepyw tlenu),
4. zaoy dostp doylny,
5. wczy terapi objawow stosownie do wskaza:
spadek cinienia krystaloidy, aminy presyjne,
drgawki leki przeciwdrgawkowe,
kwasica metaboliczna wodorowglan sodu,
6. wdroy terapi specyficzn:
zatrucia dymami poarowymi hydroksykobalamina,
zatrucia cyjanowodorem hydroksykobalamina lub azotyn sodowy/tiosiarczan
sodowy,
7. zakaza aktywnoci fizycznej.
UWAGI!
I.
Terapia specyficzna.
II.
Ewakuacja poszkodowanych z miejsca zdarzenia moe by przeprowadzona jedynie
przez ratownikw zabezpieczonych w odpowiednie rodki ochrony indywidualnej.
III.
Nie wolno stosowa metod bezporedniej wentylacji (usta-usta, usta-nos). Naley unika
bezporedniego kontaktu z powietrzem wydychanym z puc poszkodowanego14, 15.
Leczenie szpitalne
U poszkodowanych naley zastosowa:
1. tlenoterapi 100-procentowym tlenem (maksymalny przepyw tlenu),
2. leczenie specyficzne jeeli istniej wskazania,
3. leczenie objawowe obejmujce czynnoci i procedury typowe dla stanw zagroenia ycia. Procedury powinny by wdroone niezalenie od stosowanej terapii specyficznej
i w zakresie waciwym do stanu poszkodowanego,
4. wykonanie bada laboratoryjnych i obrazowych niezbdnych do kompleksowej oceny
stanu chorego.
3.2. Zatrucie doustne

Zatrucie doustne w przypadku spoycia np. soli kwasu cyjanowodorowego:
dawka miertelna: ok. 200-300 mg (dzieci 1,2-5 mg/kg wagi ciaa) soli kwasu cyjanowodorowego (sl sodowa, potasowa, wapniowa),
dawka miertelna: 50 mg kwasu cyjanowodorowego.
1. Postpowanie wedug schematu BLS, ALS.
2. Pukanie odka, jeli czas od chwili zatrucia nie jest duszy ni 1 godzina.
3. Zastosowanie tlenoterapii 100-procentowym tlenem z uyciem maski z rezerwuarem
(maksymalny przepyw tlenu).
4. Zaoenie dostpu doylnego.
5. Wczenie terapii objawowej stosownie do wskaza:
kwasica metaboliczna wodorowglan sodu.
6. Wdroenie terapii specyficznej hydroksykobalamina lub azotyn sodowy/tiosiarczan
sodowy.
UWAGI!
I.
Terapia specyficzna patrz: sekcja Protokoy Leczenia Specyficznego.
II.
Ewakuacja poszkodowanych z miejsca zdarzenia moe by przeprowadzona jedynie
przez ratownikw zabezpieczonych w odpowiednie rodki ochrony indywidualnej.
J.L. Fortin, J.P. Giocanti, M. Ruttomann, Prehospital Administration of Hydroxycobalamin For Smoke Inhalation-Associatedcyanide Poisoning: 8 Years of Experience in The Paris Fire Brigade, Clinical Toxicology
2006, Volume 44, s. 37-44.
15 S.W. Borron, F.J. Baud, P. Barriot et al., Prospective Study of Hydroxocobalamin For Acute Cyanide Poisoning in Smoke Inhalation, Annals of Emergency Medicine 2007, Volume 49, s. 794-802.
14
III.
IV.
Nie wolno stosowa metod bezporedniej wentylacji puc (usta-usta, usta-nos).

Naley unika bezporedniego kontaktu z powietrzem wydychanym z puc poszkodowanego.
Leczenie szpitalne
1. Tlenoterapia 100-procentowym tlenem (maksymalny przepyw tlenu).
2. Leczenie specyficzne jeeli istniej wskazania.
3. Leczenie objawowe obejmujce czynnoci i procedury typowe dla stanw zagroenia ycia. Procedury powinny by wdroone niezalenie od stosowanej terapii specyficznej
i w zakresie waciwym do stanu pacjenta.
4. Wykonanie bada laboratoryjnych i obrazowych niezbdnych do kompleksowej oceny
stanu chorego.
3.3. Zatrucie przez skr i oczy

Jeeli do zatrucia u poszkodowanych doszo przez skr, naley:
1. natychmiast zdj skaon odzie,
2. zmy skr, w tym skr owosion gowy, du iloci wody lub wody z mydem,
3. wysuszy skr poszkodowanego poprzez wykonanie delikatnych ruchw cierania, np.
z gry na d,
4. zastosowa tlenoterapi 100-procentowym tlenem z uyciem maski z rezerwuarem
(maksymalny przepyw tlenu).

7. wdroy terapi specyficzn hydroksokobalamina lub azotyn sodowy/tiosiarczan sodowy,
Jeeli do zatrucia u poszkodowanego doszo poprzez oczy (spojwki), naley:
1. usun ciaa obce i soczewki kontaktowe,
2. puka worek spojwkowy biec wod pod niskim cinieniem min. 15 min,
3. zaoy suchy opatrunek na oboje oczu,
4. stosowa tlenoterapi 100-procentowym tlenem z uyciem maski z rezerwuarem (maksymalny przepyw tlenu),
7. wdroy terapi specyficzn hydroksokobalamina lub azotyn sodowy/tiosiarczan sodowy,

Leczenie szpitalne
U poszkodowanych naley zastosowa:
1. tlenoterapi 100-procentowym tlenem (maksymalny przepyw tlenu),
2. leczenie specyficzne jeeli istniej wskazania,
3. leczenie objawowe obejmujce czynnoci i procedury typowe dla stanw zagroenia ycia. Procedury powinny by wdroone niezalenie od stosowanej terapii specyficznej
i w zakresie waciwym do stanu pacjenta,
4. wykona badania laboratoryjne i obrazowe niezbdne do kompleksowej oceny stanu
chorego.
UWAGI!
I.
Terapia specyficzna.
II.
Personel ratowniczy musi by zabezpieczony przed wtrna kontaminacja.
III.
Zabiegi dekontaminacji nie powinny by wykonywane w zamknitych pomieszczeniach.
IV.
Skaon odzie naley umieci w podwjnym worku foliowym i dokadnie zamkn/zawiza.
3.4. Wskazania do leczenia specyficznego

Wskazaniem do zastosowania leczenia specyficznego s wywiad wskazujcy na naraenie na
cyjanki (np. ekspozycja na dymy poarowe, zatrucie ksenobiotykami uwalniajcymi jony cyjankowe), wspistnienie objaww ze strony ukadu nerwowego i krenia (np. zaburzenia wiadomoci, drgawki, zaburzenia rytmu serca, ostry zesp wiecowy, ostra niewydolno krenia,
nage zatrzymanie krenia), a take brak reakcji na stosowane dotychczas leczenie objawowe.
Protokoy leczenia specyficznego
1. Hydroksykobalamina:
doroli 70 mg/kg lub 5 g i.v. (ac. intra venous doylnie), czas infuzji 15-20
min; dawk odtrutki mona powtrzy w postaci wolnego wlewu trwajcego do
2 godzin,
dzieci 70 mg/kg lub 2,5 g i.v., czas infuzji 15-20 min; dawk odtrutki mona
powtrzy w postaci wolnego wlewu trwajcego do 2 godzin.
UWAGI!
I.
Podanie antidotum nie powinno by dziaaniem obligatoryjnym.
II.
W trakcie akcji resuscytacyjnej lek moe by podany szybciej.
III.
Lek moe powodowa niegrone i samoistnie ustpujce objawy w postaci: zaczerwienienia biegncego wzdu yy, przez ktr jest podawany, oraz czerwone zabarwienie
skry, luzwek i moczu.
IV.
Hydroksykobalamina oraz cyjanokobalamina mog interferowa z badaniami biochemicznymi opartymi o zjawisko kolorymetrii (m.in. karboksyhemoglobina, methemoglobina, hemoglobina itd.).
V.
Podczas terapii nitroprusydkiem sodowym mona profilaktycznie stosowa hydroksykobalamin w dawce 25 mg/godz.
2. Azotyn sodowy i tiosiarczan sodowy
Azotyn sodowy oraz tiosiarczan sodowy podaje si przez ten sam dostp doylny w nastpujcej kolejnoci:
azotyn sodowy podaje si:

doroli: 10 ml 3% roztworu i.v. (300 mg) lub 10 mg/kg (czas infuzji 3-5
min); dawk odtrutki mona powtrzy,
dzieci: 0,2 ml/kg 0,33 ml/kg wagi ciaa 3% roztworu i.v. (czas infuzji
3-5 min).
Dawk odtrutki mona powtrzy (nie przekracza dawki cakowitej 10 ml, tj. 300 mg).
tiosiarczan sodowy podaje si:

doroli: 50 ml 25% roztworu i.v. (czas infuzji 20-30 min); dawk odtrutki
mona powtrzy,
dzieci: 1,65 ml/kg 2 ml/kg wagi ciaa 25% roztworu i.v. (czas infuzji 2030 min).
Nie naley przekracza cakowitej dawki 12,5 mg. Odtrutk mona powtrzy. Powtrna
dawka nie powinna przekracza poowy dawki wstpnej.
UWAGI! ( dotyczy zarwno dorosych, jak i dzieci)
I.
Podanie antidotum nie powinno by dziaaniem obligatoryjnym16.
II.
Azotyn sodowy i tiosiarczan sodowy mog by podane wycznie pod nadzorem lekarza.
III.
Azotyn sodowy powoduje powstanie methemoglobinemii (zasinienie powok ciaa, czekoladowa barwa krwi).
IV.
Po podaniu azotynw moe doj do spadku cinienia ttniczego krwi oraz pogbienia
kwasicy mleczanowej.
V.
Azotyn sodowy nie jest lekiem bezpiecznym dla kobiet w ciy.
VI.
Optymalne stenie methemoglobiny u pacjentw leczonych za pomoc azotynu sodowego powinno wynosi od 20 do 30%.
VII.
Wskazana jest kontrola stenia methemoglobiny w trakcie terapii17.
VIII.
U osb z anemi dawka azotynu sodowego powinna by zredukowana.
3.5. Leczenie niespecyficzne

Leczenie objaww i uszkodze narzdowych, ktre nie zostay uwzgldnione w niniejszym
opracowaniu, a mog by bezporednim lub porednim nastpstwem dziaania cyjankw, naley
prowadzi zgodnie z aktualn wiedz medyczn.
S. Borron, B. Mgarbane, F.J. Baud, Hydroxocobalamin Is An Effective Antidote in Severe Acute Cyanide
Poisoning Inman, International Journal of Toxicology 2004, Volume 23, s. 399-400.
17 H. Kerger, P. Dodidou, D. Passani-Krupa et al., Excessive Methaemoglobinemia And Multiorgan Failure
Following 4-DMAP Antidote Therapy, Resuscitation 2005, Volume 66, s. 231-235.
16
3.6. Kierunek transportu chorych

Poszkodowani w poarach z objawami zatrucia powinni by kierowani do najbliszego regionalnego orodka toksykologii klinicznej, oddziau anestezjologii i intensywnej terapii lub oddziau speniajcego warunki ratowania chorych w stanie bezporedniego zagroenia ycia.
W kadym przypadku podejrzenia/zatrucia cyjankami bezwzgldnie konieczna jest telefoniczna
konsultacja z regionalnym orodkiem toksykologii klinicznej.
4.
MEDYCZNE I PSYCHOLOGICZNE NASTPSTWA ZATRU Z UDZIAEM HCN
Zatrucia cyjankami nie nale do czstych zatru w poarach wrd poszkodowanych, w tym
rwnie straakw, ale przebiegaj bardzo gwatownie i wi si z wysok miertelnoci18.
Ciko zatruci zwykle umieraj w krtkim czasie na miejscu zdarzenia przed otrzymaniem pomocy medycznej.
Wrd hospitalizowanych poszkodowanych miertelno jest wysoka i wynosi od 11 do 95%19.
Zatrucie cyjankami jest zdarzeniem, w ktrym o przeyciu poszkodowanego decyduje szybkie
podanie odtrutki. Dlatego to specyficzne leczenie powinno by wdroone jak najszybciej, ju
w okresie przedszpitalnym na miejscu zatrucia lub w trakcie transportu do szpitalnego oddziau ratunkowego.
Najczstsz przyczyn zatru jonami cyjankowymi jest cyjanowodr, ktry odpowiada za wiele
miertelnych zatru dymem w trakcie poarw. Pomimo czenia zgonw ofiar poarw z zatruciem tlenkiem wgla, wydaje si, e ich mier wynika ze wsplnego dziaania toksycznego obu
tych gazw.
Cyjanowodr powstaje w wyniku pirolizy weny, baweny, jedwabiu, nylonu, poliuretanw, gumy, styropianu, papieru oraz wielu innych produktw zawierajcych wgiel i azot. Intensywno
uwalniania tego gazu zaley od dostpnoci tlenu i temperatury20, 21. Szczeglnie wysokie stenia cyjanowodoru powstaj w maych, zamknitych pomieszczeniach.
Cyjanki s take szeroko stosowane w przemyle: do produkcji nylonu, polichlorku winylu,
pianki poliuretanowej, poliestru, pianki neoprenowej, gumy i innych syntetykw, w elektrolizie
i galwanoplastyce, do czyszczenia i hartowania metali, w przemyle farmaceutycznym i fotograficznym. Awarie przemysowe stanowi kolejn istotn przyczyn zatru. Do zatru cyjankami
doj moe take podczas ich transportu.
Potencjalne zagroenie stanowi rwnie ataki terrorystyczne. Moliwo wykorzystania cyjankw jako narzdzia ataku terrorystycznego zwikszya si w ostatnich latach. Cyjanki speniaj
bowiem kryteria idealnej broni terrorystycznej: maj duy potencja obezwadniajcy i zabjczy, s proste w uyciu i stosunkowo atwo je zdoby. Powoduj ogromny chaos i panik, a usuR. Gracia, G. Sheherd, Cyanide Poisoning and Its Treatment, Pharmacotherapy 2004, Volume 24,
s. 1358-1365.
19 M. Eckstein, P. M. Maniscalco, Focus On Smoke Inhalation The Most Common Cause of Acute Cyanide
Poisoning, Prehospital and Disaster Medicine 2006, Volume 21 (2 Suppl. 2), s. 49-55.
20 R. Alcorta, Smoke Inhalation and Acute Cyanide Poisoning: Hydrogen Cyanide Poisoning Proves Increasingly Common in Smoke-Inhalation Victims, JEMS 2004, Volume 29 (Suppl.), s. 6-15.
21 D.W. Walsh, M. Eckstein, Hydrogen Cyanide in Fire Smoke: An Underappreciated Threat, Emergency
Medical Services 2004, Volume 33, s. 160-163.
18
nicie skutkw ich dziaania wymaga duego zaangaowania wielu sub. Wiedza ta jest bardzo
przydatna straakom, ktrzy mog uczestniczy jako najlepiej przygotowana grupa zawodowa
w zabezpieczeniu miejsc zdarze jako jednostka wsppracujca systemu z Pastwowym Ratownictwem Medycznym.
4.1. Mechanizm toksycznego dziaania cyjankw

Jony cyjankowe (CN-) cz si z kationami, metaloproteinami i enzymami. Szczeglne powinowactwo wykazuj do trjwartociowego kationu elaza cytochromu a3, integralnego skadnika
oksydazy cytochromowej znajdujcej si w mitochondriach. Poczenie jonu cyjankowego z tym
enzymem powoduje zahamowanie oddychania komrkowego, nasilenie glikolizy beztlenowej,
a w efekcie niedotlenienie tkanek i mleczanow kwasic metaboliczn. Cyjanki hamuj take
aktywno innych enzymw, np. dekarboksylazy glutaminianowej, dehydrogenazy bursztynianowej, katalazy, peroksydazy, oksydazy ksantynowej, anhydrozy wglanowej, powodujc dodatkowe zaburzenia metabolizmu komrek.
Na podkrelenie zasuguje, e poczenie jonw cyjankowych z oksydaz cytochromow jest
odwracalne, tak wic szybkie rozpoczcie leczenia odtrutk daje szans wyleczenia chorych,
nawet tych ciko zatrutych22.
4.2. Objawy zatrucia cyjankami

Przebieg zatrucia jonami cyjankowymi zaleny jest od budowy zwizku macierzystego, z ktrego
s uwalniane. Cyjanowodr jest lotn ciecz, o charakterystycznym zapachu gorzkich migdaw.
Objawy zatrucia cyjanowodorem pojawiaj si niemal natychmiast po naraeniu. Podobnie dziaaj chlorowcopochodne zwizkw cyjanowych (bromki, chlorki). Sole dobrze rozpuszczalne
w wodzie (cyjanek sodu, potasu, wapnia, amonu) take powoduj bardzo szybkie wystpienie
objaww, nawet po przyjciu maych dawek. Do zatrucia solami trudno rozpuszczalnymi w wodzie (cyjankiem i oksycyjankiem rtci, cyjankiem miedzi, srebra, kobaltu i zota) dochodzi po
dostaniu si do organizmu wysokich dawek. Stosowane jako rozpuszczalniki nitryle (np. acetonitryl) dziaaj z kilkugodzinnym opnieniem, poniewa jony cyjankowe uwalniane s z nich
dopiero w wyniku metabolizmu wtrobowego.
Najbardziej wraliwe na toksyczne dziaanie cyjankw s tkanki o najszybszym metabolizmie
tlenowym, czyli mzg i misie sercowy, ale niedotlenienie powoduje zaburzenie funkcjonowania wszystkich komrek organizmu. Okolica orodka oddechowego w rdzeniu przeduonym
jest obszarem najbogatszym w oksydaz cytochromow i szczeglnie wraliwym na dziaanie
cyjankw.
W zalenoci od stopnia naraenia zatrucie cyjankami moe mie przebieg lekki, ciki i piorunujcy. W zatruciu lekkim obserwuje si oszoomienie, zawroty gowy, spltanie, niewielk
duszno. W zatruciu cikim szybko pojawiaj si bl gowy, gwatowne zawroty gowy, spltanie, utrata przytomnoci z zaburzeniami oddechu i drgawkami. Najgwatowniejsze, piorunujce
zatrucie cyjankami przebiega pod postaci nagej utraty przytomnoci z drgawkami i w cigu
kliku minut prowadzi do mierci.
M.J. Koschel, Management of The Cyanide-Poisoned Patient, Journal of Emergency Nursing 2006, Volume 32, s. 19-26.
22
Jednym z charakterystycznych objaww zatrucia cyjankami jest brak sinicy, pomimo ewidentnej
niewydolnoci krenia i oddechu. Spowodowane jest to wysokim wysyceniem tlenem krwi ylnej, ze wzgldu na zahamowanie metabolizmu tlenowego komrek.
W jakich sytuacjach naley podejrzewa zatrucie cyjankami?
Zatrucie cyjanowodorem naley podejrzewa u ofiary poaru, gdy:
do poaru doszo w zamknitym pomieszczeniu,
paliy si pianka poliuretanowa, bawena, jedwab, wena, styropian lub inne tworzywa
sztuczne,
stwierdzono obecno sadzy w przedsionku nosa lub jamie ustnej poszkodowanego,
wystpiy zaburzenia wiadomoci (niepokj, pobudzenie, spowolnienie, spltanie,

piczka),
wystpiy inne objawy neurologiczne, m.in. drgawki,
stwierdzono hipotoni,
stwierdzono kwasic metaboliczn z wysok luk anionow (wysokie stenie mleczanw > 10 mmol/l),
utrzymuje si rowe zabarwienie skry (nawet u chorych niewydolnych kreniowo

i oddechowo).
Inne sytuacje, w ktrych uzasadnione jest podejrzenie zatrucia cyjankami to:
5.
utrata przytomnoci pracownika laboratorium lub zakadu przemysowego, w ktrym

wykorzystuje si lub produkuje zwizki cyjanowe,
katastrofa w trakcie transportu cyjanowodoru lub innych zwizkw cyjanowych,
spoycie pynu do usuwania paznokci (acetonitryl),
spoycie rolin zawierajcych glikozydy cyjanogenne (pestki moreli, brzoskwini, liwy,

jabek),
leczenie wysokimi dawkami nitroprusydku sodu,
prba samobjcza przebiegajca ze piczk, drgawkami i kwasic mleczanow.
ORGANIZACJA LECZENIA ZATRU Z UDZIAEM HCN W POSTPOWANIU PRZEDSZPITALNYM
W przypadku wziewnego naraenia na dziaanie cyjanowodoru odpowiednio zabezpieczony

straak (odzie przeciwchemiczna!) powinien usun poszkodowanego z toksycznej atmosfery.
Podkreli naley, e zapach gorzkich migdaw nie stanowi pewnego sygnau ostrzegajcego
o obecnoci cyjanowodoru, poniewa cz ludzi nie wyczuwa go.
Przed przystpieniem do leczenia naley przeprowadzi dekontaminacj. Poszkodowani, ktrych odzie lub skra zostay skaone pynnym kwasem cyjanowodorowym, stanowi rdo
skaenia wtrnego straakw, ratownikw i sprztu (poprzez bezporedni kontakt lub parowanie cieczy). Poszkodowani naraeni wycznie na gazowy cyjanowodr (w tym ofiary poarw)
nie stanowi rda skaenia wtrnego i nie wymagaj dekontaminacji.
Podstawow metod leczenia w zatruciu cyjankami jest tlenoterapia. Podawanie 100procentowego tlenu naley rozpocz jak najszybciej, gdy w warunkach wysokich ste tlenu
nastpuje szybsza reaktywacja zablokowanej oksydazy cytochromowej i uaktywnieniu ulegaj

inne, niewraliwe na jony cyjankowe, drogi oksydacji.
W cikich zatruciach cyjankami jedyn metod uratowania ycia poszkodowanego jest podanie
odtrutki. Cz stosowanych w zatruciu cyjankami odtrutek to zwizki methemoglobinotwrcze.
Azotyn amylu, azotyn sodu i 4-dimetyloaminofenol utleniaj dwuwartociowe elazo hemoglobiny do postaci trjwartociowej. Methemoglobina czy si jonami cyjankowymi (powstaje cyjanomethemoglobina), nastpuje uwolnienie oksydazy cytochromowej i powrt oddychania
komrkowego. Stenie methemoglobiny umoliwiajce ten proces wynosi ok. 20-30%. Rozkad
cyjanomethemoglobiny przyspiesza tiosiarczan sodowy, ktrego podanie stanowi kolejny etap
leczenia.
Konieczno sekwencyjnego leczenia (najpierw zwizki methemoglobinotwrcze, nastpnie
tiosiarczan sodu) zaowocowaa przygotowaniem gotowych zestaww odtrutek, np. Cyanide
Antidote Kit (CAK). Stosowanie tego zestawu odtrutek obarczone jest niestety objawami niepodanymi, gwnie znacznym rozszerzeniem oyska naczyniowego prowadzcym do omdle,
hipotonii i tachykardii. Dodatkowe upoledzenie transportu tlenu (przez przeksztacenie 2030% hemoglobiny w methemoglobin) jest niebezpieczne w przypadku rwnoczesnego zatrucia
CO. W takiej sytuacji doj moe do krytycznego, potencjalnie miertelnego niedotlenienia komrek. CAK nie powinien wic by stosowany w leczeniu przedszpitalnym ofiar poarw, ktre
stanowi najwiksz grup wrd zatrutych cyjankami.23, 24 Z powodu toksycznoci tego zestawu odtrutek, nie wolno stosowa go take u poszkodowanych, u ktrych tylko podejrzewamy
zatrucie cyjankami.
Inn grup odtrutek stanowi zwizki zawierajce jony kobaltu kompleksujce jony cyjankowe.
Wersenian dikobaltu (Kelocyanor) ze wzgldu na powane dziaania niepodane zarezerwowany jest tylko do leczenia cikich zatru w warunkach szpitalnych. Prekursor witaminy B12,
hydroksykobalamina (witamina B12a), take jest odtrutk zawierajc jony kobaltu. W wyniku
jej poczenia z jonem cyjankowym powstaje nietoksyczna cyjanokobalamina (witamina B12),
ktra wydalana jest z moczem i ci. Hydroksokobalamina moe penetrowa do wntrza komrek zablokowanych cyjankami i prowadzi do detoksykacji w miejscu dziaania trucizny.
Efekt ten rni j od dziaania methemoglobiny, ktra pozostaje wewntrz erytrocytw i wie
wycznie jony cyjanowe, ktre przemieszcz si z wntrza komrek do przestrzeni wewntrznaczyniowej. Hydroksykobalamina uwaana jest za odtrutk skuteczn, szybko dziaajc oraz
bezpieczn.25, 26, 27 Istotny jest fakt, e nie powoduje ona jakiegokolwiek dodatkowego upoledzenia transportu tlenu do tkanek i moe by stosowana u chorych zatrutych jednoczenie CO
M.J. Koschel, Management of The Cyanide-Poisoned Patient, Journal of Emergency Nursing 2006, Volume 32, s. 19-26.
24 S.W. Borron, Recognition and Treatment of Acute Cyanide Poisoning, Journal of Emergency Nursing
2006, Volume 32, s. 12-18.
25 S.W. Borron, Recognition and Treatment of Acute Cyanide Poisoning, Journal of Emergency Nursing
2006, Volume 32, s. 12-18.
26 J.L. Fortin, M.D. Giocanti, M.D. Ruttimann et al., Prehospital Administration of Hydroxocobalamin For
Smoke Inhalation Associated Cyanide Poisoning: 8 Years of Experience in Paris Fire Brigade, Clinical Toxicology 2006, Volume 44 (Suppl. 1), s. 37-44.
27 S.W. Barron, F.J. Baud, B. Megarbane, C. Bismuth, Hydroxocobalamin For Severe Acute Cyanide Poisoning
By Ingestion or Inhalation, The American Journal of Emergency Medicine 2007, Volume 25, s. 551-558.
23
(ofiary poarw).28 O korzystnym stosunku skutecznoci do toksycznoci i objaww ubocznych

wiadczy zezwolenie Food and Drug Administration (FDA) na stosowanie hydroksykobalaminy
w Stanach Zjednoczonych Ameryki w leczeniu potwierdzonych oraz prawdo podobnych zatru
cyjankami29.
Ze wzgldu na konieczno podjcia natychmiastowego leczenia specyficznego (podanie odtrutki) i wobec braku moliwoci szybkiego potwierdzenia badaniami laboratoryjnymi zatrucia cyjankami, hydroksykobalamina jest odtrutk z wyboru w leczeniu przedszpitalnym tych zatru.
Lek ten podaje si w szybkim (15 min) wlewie doylnym w dawce pocztkowej 5 g u osb dorosych (70 mg/kg masy ciaa u dzieci). W razie potrzeby dawki te mona powtrzy.
6.
PODSUMOWANIE
Zatrucia cyjankami charakteryzuj si znaczn miertelnoci, sigajc nawet 95%. Zatrucia te

zdarzaj si znacznie czciej ni wykazuj to statystyki medyczne, a najwiksz grup pacjentw stanowi ofiary poarw. Waciwie przeprowadzona dekontaminacja, wczesne zastosowanie odtrutek oraz odpowiednia intensywna terapia objawowa mog znacznie poprawi rokowanie w ich przebiegu. Zatrucia cyjankami nie nale do czstych, ale przebiegaj bardzo gwatownie i wi si z wysok miertelnoci. Ciko zatruci poszkodowani zwykle umieraj w krtkim czasie na miejscu zdarzenia, przed otrzymaniem pomocy medycznej. Wrd pacjentw hospitalizowanych miertelno take jest wysoka i wynosi od 11 do 95%. W cikim zatruciu cyjankami zgon moe nastpi w cigu kilku minut i specyficzne leczenie odtrutk powinno by
wdroone jak najszybciej najlepiej na miejscu zatrucia lub w trakcie transportu do szpitalnego
oddziau ratunkowego. Za najbezpieczniejsz, skuteczn odtrutk wic jony cyjankowe uwaa si hydroksykobalamin.
Hydroksykobalamina moe by stosowana u wszystkich zatrutych cyjankami, bez wzgldu na
drog intoksykacji i ich rdo (take u ofiar poarw) oraz empirycznie u osb, u ktrych istnieje mocne podejrzenie takiego zatrucia. Biorc pod uwag pozytywne dowiadczenia z przedszpitalnym stosowaniem hydroksykobalaminy 30, pozytywn ocen FDA31, a take uwzgldniajc
znaczn dynamik i wysok miertelno zatru cyjankami, uwaa si za uzasadnione umoliwienie ratownikom medycznym stosowania hydroksykobalaminy w przedszpitalnym leczeniu
cikich zatru cyjankami. Udostpnienie tej procedury dla ratownikw w postpowaniu przedszpitalnym moe okaza si szczeglnie zasadne w zatruciach masowych, szczeglnie w atakach
terrorystycznych 32, 33.
S.W. Borron, Recognition and Treatment of Acute Cyanide Poisoning, Journal of Emergency Nursing
2006, Volume 32, s.12-18.
29 FDA news, FDA Approves Drug to Treat Cyanide Poisoning (dostp: 15.12.2006 r.).
30 J.L. Fortin, J.P. Giocanti, M. Ruttomann, Prehospital Administration of Hydroxycobalamin For Smoke Inhalation Associated Cyanide Poisoning: 8 Years of Experience in The Paris Fire Brigade, Clinical Toxicology
2006, Volume 44, s. 37-44.
31 FDA news, FDA Approves Drug to Treat Cyanide Poisoning (dostp: 15.12.2006 r.).
32 P. Burda, Z. Koaciski, M. ukasik-Gbocka, J. Sein Anand, Postpowanie w ostrych zatruciach
cyjankami. Stanowisko Sekcji Toksykologii Klinicznej Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Gdask 2012.
33 M. ukasik-Gbocka, K. Sosada, J.R. adny, M. Wojewdzka-elezniakowicz, S.L. Czaban, Rozpoznanie
i leczenie zatru cyjankami w okresie przedszpitalnym, Borgis Postpy Nauk Medycznych 2010, nr 9,
s. 741-744.
28
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Alaire Y., Toxicity of Fire Smoke, Critical Reviews in Toxicology 2002, Volume 32.
Alarie Y., The Toxicity of Smoke From Polymeric Materials During Thermal Decomposition,
Annual Review of Pharmacology and Toxicology 1985, Volume 25.
Alcorta R., Smoke Inhalation and Acute Cyanide Poisoning: Hydrogen Cyanide Poisoning
Proves Increasingly Common in Smoke-Inhalation Victims, JEMS 2004, Volume 29.
Baud F.J., Cyanide: Critical Issues in Diagnosis and Treatment, Human & Experimental
Toxicology 2007, Volume 26.
Borron S.W., Baud F.J., Megarbane B., Bismuth C., Hydroxocobalamin for Severe Acute Cyanide
Poisoning by Ingestion or Inhalation, The American Journal of Emergency Medicine 2007,
Volume 25.
Borron S.W., Recognition and Treatment of Acute Cyanide Poisoning, Journal of Emergency
Nursing 2006, Volume 32.
Borron S., Mgarbane B., Baud F.J., Hydroxocobalamin is An Effective Antidote in Severe Acute
Cyanide Poisoning Inman, International Journal of Toxicology 2004, Volume 23.
Borron S.W., Baud F.J., Barriot P., et al., Prospective Study of Hydroxocobalamin For Acute
Cyanide Poisoning in Smoke Inhalation, Annals of Emergency Medicine 2007, Volume 49.
Brand-Rauf P.W., Fallon L.F., Tarantini T., Idema C., Andrews L., Health Hazards of
Firefighters: Exposure Assessment, British Journal of Industrial Medicine 1988, Volume 45.
Burda P., Koaciski Z., ukasik-Gbocka M., Sein Anand J., Postpowanie w ostrych
zatruciach cyjankami. Stanowisko Sekcji Toksykologii Klinicznej Polskiego Towarzystwa
Lekarskiego, Gdask 2012.
Guidotti T., Acute Cyanide Poisoning in Prehospital Care: New Challenges, New Tools For
Intervention, Prehospital and Disaster Medicine 2006, Volume 21.
Eckstein M, Maniscalco P.M., Focus on Smoke Inhalation The Most Common Cause of Acute
Cyanide Poisoning, Prehospital and Disaster Medicine 2006, Volume 21.
Fortin J.L., Giocanti J.P., Ruttomann M., Prehospital Administration of Hydroxycobalamin For
Smoke Inhalation-Associated Cyanide Poisoning: 8 Years of Experience in The Paris Fire
Brigade, Clinical Toxicology 2006, Volume 44.
Gracia R., Sheherd G., Cyanide Poisoning and Its Treatment, Pharmacotherapy 2004,
Volume 24.
Kerger H., Dodidou P., Passani-Krupa D., et.al., Excessive Methaemoglobinemia and
Multiorgan Failure Following 4-DMAP Antidote Therapy, Resuscitation 2005, Volume 66.
Koacinski Z., liwkiewicz K., Winnicka R., Berent J., Cyanide Intoxication An Old Issue, New
Challenges, Problems of Forensic Sciences 2009, Volume 80.
Koschel M.J., Management of The Cyanide-Poisoned Patient, Journal of Emergency Nursing
2006, Volume 32.
Koschel M.J., Where There Is Smoke, There May Be Cyanide, Am. J. Nurs. 2002, nr 102.
ukasik-Gbocka M., Sosada K., adny J.R., Wojewdzka-elezniakowicz M., Czaban S.L.,
Rozpoznanie i leczenie zatru cyjankami w okresie przedszpitalnym, Borgis Postpy Nauk
Medycznych 2010, nr 9.
Mgarbane B., Delahaye A., Goldgran-Toledano D. et al., Antidotal Treatment of Cyanide
Poisoning, J. Chinese Med. Associat. 2003, Volume 66.
21. Poniak M., Zagroenie chemiczne w warunkach akcji ganiczo-ratowniczych, Medycyna

Pracy 2000, nr 4.
22. Stec A.A., Richard Hull T., Assessment of The Fire Toxicity of Building Insulation Materials,
Building and Energy 2010, Volume 43.
23. Sychta Z., Spowolnienie procesu rozkadu termicznego i spalania materiaw podstawowym
warunkiem bezpieczestwa poarowego obiektw technicznych, Prace Naukowe
Politechniki Szczeciskiej, z. 570, Szczecin 2002.
24. Szubert Z., Sobala W., Analiza wypadkowoci i jej skutkw zdrowotnych wrd straakw
jednostek ratowniczo-ganiczych, Medycyna Pracy 2000, nr 2.
25. Szubert Z., Sobala W., Analiza czasowej niezdolnoci do pracy straakw zatrudnionych
w jednostkach ratowniczo-ganiczych, Medycyna Pracy 2000, nr 5.
26. Walsh D.W., Eckstein M., Hydrogen Cyanide in Fire Smoke: An Underappreciated Threat,
Emergency Medical Services 2004, Volume 33.
27. FDA news. FDA Approves Drug to Treat Cyanide Poisoning, 15.12.2006.
28. PN-ISO 8421-1, Ochrona przeciwpoarowa. Terminologia. Terminy oglne i dotyczce
zjawiska poaru, 1997.
CZ VI
KOSZTY SPOECZNE I EKONOMICZNE POARW
CZ VI KOSZTY SPOECZNE I EKONOMICZNE POARW
dr Marek Giergiczny
Uniwersytet Warszawski, Wydzia Nauk Ekonomicznych
WYCENA WARTOCI STATYSTYCZNEGO YCIA LUDZKIEGO (VSL)

1. Wstp .......... 624
2. Teoretyczne aspekty wyceny wartoci statystycznego ycia .. 625
2.1. Analiza kosztw i korzyci ....... 625
2.2. Kontrowersje zwizane z wycen VSL .... 626
2.3. Metody wyceny VSL ........ 627
2.3.1. Metoda hedoniczna ..... 628
2.3.2. Metody bezporednie . 630
2.3.3. Model zachowa asekuracyjnych ..... 631
2.3.4. Podejcie oparte na kapitale ludzkim ......... 631
3. Wycena wartoci ycia ludzkiego oszacowania dla Polski ... 632
3.1. Metoda hedoniczna podstawy teoretyczne .. 632
3.2. Dane dotyczce ryzyka ......... 634
3.3. Stosowane podejcia ekonometryczne ...... 635
3.4. Badanie empiryczne ... 636
3.5. Wyniki badania empirycznego .................................................................... 638
4. Podsumowanie ....... 639
Literatura . 641
1. WSTP
Czsto przedmiotem publicznej debaty jest to, czy dane regulacje lub projekty s korzystne dla
spoeczestwa? Aby mc rzetelnie odpowiedzie na tak postawione pytanie, naley przeprowadzi analiz kosztw i korzyci. Niestety bardzo czsto okazuje si, e przeprowadzenie takiej
analizy jest niemoliwe, poniewa pewne dobra nie s przedmiotem transakcji rynkowych
i w zwizku z tym nie znamy ich ceny.
Prowadzc analiz kosztw i korzyci w dziedzinach takich jak ochrona rodowiska, opieka
zdrowotna, przy ustalaniu standardw bezpieczestwa, rozwizaniach komunikacyjnych czy te
regulacjach dotyczcych ochrony przeciwpoarowej, nieuchronnie napotykamy problem, jak
wyceni korzyci z tytuu redukcji przedwczesnych zgonw. Miar powszechnie wykorzystywan w tego typu analizach jest warto statystycznego ycia (ang. value of statistical life, VSL).
Celem niniejszego rozdziau jest przedstawienie oglnych zaoe analizy kosztw i korzyci,
przyblienie, czym jest VSL oraz w jaki sposb mona t miar oszacowa.
2. TEORETYCZNE ASPEKTY WYCENY WARTOCI STATYSTYCZNEGO YCIA

2.1. Analiza kosztw i korzyci
Aby dokonywa optymalnej alokacji zasobw pomidzy alternatywne zastosowania, potrzebujemy po pierwsze metod pozwalajcych szacowa koszty i korzyci podejmowanych dziaa,
a po drugie ram metodologicznych, ktre pozwol na wzajemne zestawienie oszacowanych
kosztw i korzyci. Technik tak jest analiza kosztw i korzyci (ang. cost benefit analysis, CBA).
Analiza kosztw i korzyci opiera si na zaoeniach ekonomii dobrobytu. W ekonomii dobrobytu podstawowym instrumentem pozwalajcym oceni, czy dane dziaanie zwiksza poziom dobrobytu, jest kryterium efektywnoci. Najwczeniejszym i zarazem najbardziej restrykcyjnym
jest kryterium zaproponowane na pocztku XX w. przez Vilfredo Pareto, znane jako kryterium
efektywnoci Pareta. Wedug niego dziaanie mona uzna za efektywne, gdy w jego wyniku
zyskaa przynajmniej jedna osoba, a dobrobyt pozostaych nie zmieni si. Kryterium to jest bardzo restrykcyjne, poniewa bez wzgldu na korzy netto wystarczajcym powodem do zaniechania dziaania jest pogorszenie pooenia choby jednej osoby (Boardman i in., 1996).
Alternatywnymi w stosunku do kryterium efektywnoci Pareta s kryteria Kaldora oraz Hicksa.
Kryteria te s mniej restrykcyjne. Na mocy kryterium Kaldora dziaanie jest efektywne, jeeli po
jego wdroeniu beneficjenci s w stanie wypaci osobom, ktre straciy, tak rekompensat,
ktra spowoduje, e nikt w wyniku podjtych dziaa nie poniesie strat, a przynajmniej jedna
osoba zyska.
Podobnym do kryterium Kaldora jest kryterium Hicksa, na mocy ktrego nie powinno si podejmowa dziaania, w wyniku ktrego osoba, ktra poniosa strat, mogaby wypaci kwot,
ktra skoniaby beneficjentw do zaniechania dziaania (Boardman i in., 1996).
Cech wspln kryteriw Kaldora i Hicksa jest fakt, e gdyby rzeczywicie doszo do redystrybucji dochodu po zakoczeniu dziaania, ktre byo efektywne w ich rozumieniu, osignity stan
speniaby warunki kryterium Pareta. W praktyce stosowanie powyszych kryteriw pozwolioby na maksymalizowanie dobrobytu w spoeczestwie poprzez promowanie rozwiza efektywnych ekonomicznie.
Stosowanie spoeczno-ekonomicznej analizy kosztw i korzyci zalecane jest przede wszystkim
do dziaa regulacyjnych (np. ustalanie nowych standardw emisji zanieczyszcze, regulacje
dotyczce poprawy bezpieczestwa).
Przeprowadzone na wiecie badania dowodz, e korzyci zwizane z redukcj przedwczesnych
zgonw oraz wynikajce z poprawy stanu zdrowia stanowi zdecydowan wikszo cakowitych korzyci zwizanych z wprowadzeniem regulacji poprawiajcych bezpieczestwo. Parametrem, ktrego znajomo jest niezbdna przy ocenie efektywnoci ekonomicznej regulacji przyczyniajcych si do redukcji liczby przedwczesnych zgonw, jest warto statystycznego ycia
(VSL).
Pojcie VSL mona obrazowo zdefiniowa za pomoc poniszego przykadu. Zamy, e istnieje
grupa 10 tys. ludzi, w ktrej kada osoba ma identyczne ryzyko mierci w okresie najbliszego
roku rwne 4/10 000. Zamy, e istnieje projekt regulacji, ktra nakada wysze standardy
dotyczce ochrony przeciwpoarowej (np. poprzez obowizek montau dodatkowych instalacji
ganiczych). Program ten jest w stanie zredukowa ryzyko mierci z poziomu 4/10 000 do 3/10
000. Innymi sowy, wprowadzenie tego programu spowoduje, e w grupie 10 tys. ludzi przeyje
statystycznie 1 osoba wicej.
Zamy, e kada osoba z tej grupy wyrazia gotowo do pacenia (ang. willingness to pay,
WTP) za ten program 500 z, co oznacza, e cakowita WTP w badanej grupie wynosi 5 mln z.
Zatem WTP za projekt, w rezultacie wprowadzenia ktrego zostanie statystycznie ocalona jedna
osoba, jest wyceniany przez t grup osb na 5 mln z. Co oznacza, e warto statystycznego
ycia w tym przypadku jest rwna 5 mln z.
2.2. Kontrowersje zwizane z wycen VSL

Pojcie wartoci statystycznego ycia wzbudza due kontrowersje. Zdaniem czci naukowcw,
nieetycznym jest tworzenie rynku na ycie i zdrowie. Uwaaj oni, e pewnym dobrom nie mona przypisa ceny i ycie zdecydowanie zalicza si do takich. Obszern krytyk CBA oraz pomysu przypisywania yciu wartoci monetarnej przeprowadzili Ackerman i Heinzerling (2004)
w ksice Priceless: On Knowing the Price of Everything and the Value of Nothing.
Zdaniem Freemana (2003) czciowo odpowiedzialn za ten stan rzeczy jest nazwa, ktra nie
oddaje penego znaczenia tej miary. VSL jest bowiem wykorzystywana przy ocenie projektw
majcych wpyw na ryzyko mierci, i to zwykle na bardzo niskim poziomie. Najczciej zmiany
regulacji suce poprawie bezpieczestwa s zwizane ze zmianami poziomu ryzyka zgonu
rzdu 1/100 000 1/10 000. Dlatego VSL nie ma nic wsplnego z wartoci ycia per se.
Naley podkreli, e nie jest przedmiotem zainteresowania ekonomii gotowo do pacenia za
uniknicie pewnej mierci lub WTA (ang. willingness to accept) za zaakceptowanie pewnej
mierci. VSL nie jest w aden sposb miar, z ktrej korzysta si przy rozwaaniach, czy warto
podj si ratowania ycia konkretnej osoby w sytuacji zagroenia!
Zdaniem ekonomistw zajmujcych si tematyk VSL szacowanie tej miary jest uzasadnione,
poniewa ludzie traktuj ryzyko (przy niskich poziomach) podobnie jak inne dobra ekonomiczne. W yciu codziennym kady z nas dokonuje wielu wyborw majcych charakter trade off
(czyli wyborw, w ktrych powica si dobro mniej cenne na rzecz bardziej cennego; w pracy
bdziemy tak sytuacj okrela tym mianem), pomidzy ryzykiem mierci a innymi dobrami
ekonomicznymi.
Na przykad cz osb woli dojeda do pracy samochodem ni autobusem czy pocigiem,
pomimo tego, e znaczco zwikszaj ryzyko swojej mierci. Decyzja o wybraniu samochodu
oznacza, e osoby te ceni wygod i szybko bardziej ni podr zwizan z niszym ryzykiem.
Jeszcze inni decyduj si wykonywa prace uznawane za niebezpieczne, akceptujc w zamian
wysze wynagrodzenie. W sytuacji, w ktrej co jest powicane (lub co zyskujemy), mona
wykorzysta miary WTP lub WTA. Obserwujc wybory ludzi w yciu codziennym lub hipotetycznych sytuacjach, mona dokonywa estymacji WTP/WTA zwizanych z niewielk zmian
w poziomie ryzyka, ktre s podstaw do szacowania wartoci statystycznego ycia.
Kolejn kontrowersj zwizan z VSL s rnice jej wysokoci w rnych krajach. Wysoko VSL
pozostaje w zwizku z wysokoci PKB per capita danego kraju. Wikszo bada wskazuje, e
dochodowa elastyczno WTP za redukcj ryzyka jest dodatnia, ale mniejsza od jednoci najczciej w przedziale 0,3-0,6 (Pearce, 2000).
Przykadowo, w sytuacji, w ktrej w kraju A oszacowano VSL na 10 mln z, a w kraju B na
1 mln z, nie oznacza to, e osoba w kraju A jest 10 razy bardziej wartociowa. Oznacza to jedynie, e rednia WTP za redukcj ryzyka na niskim poziomie jest w kraju A 10 razy wysza ni
w kraju B.
Kolejn kontrowersj zwizan z wartoci statystycznego ycia ludzkiego jest problem, czy
mona dokonywa jego dyskontowania? Dyskontowanie VSL jest powszechn praktyk w analizie CBA, jednak zastosowanie tej praktyki do VSL jest kontrowersyjne z etycznego punktu widzenia. Przykadowo przedwczesna mier jakiejkolwiek 20-letniej osoby, ktra nastpi za 10
lat, nie moe by postrzegana jako co mniej niepodanego ni mier jakiejkolwiek 20-letniej
osoby, ktra nastpi teraz (MacLean, 1990). Innymi sowy, jeeli zgodnie z powszechnymi odczuciami lepiej jest teraz ocali 100 ludzi ni 99, to z tego musi wynika, e lepiej jest ocali 100
osb za 10 lat ni 99 teraz. Zdaniem MacLeana (1990), jeeli projekt dotyczy redukcji przedwczesnych zgonw, musimy przypisywa t sam moraln wag do kadego ycia, niezalenie
od momentu realizacji projektu. Rwnowanie znaczy to tyle, e z etycznego punktu widzenia
stopa dyskontujca w tego typu projektach powinna by rwna zeru.
Zdaniem Freemana powysza argumentacja jest zasadna jedynie w sytuacji, gdy bierzemy pod
uwag tylko zgony. Ponadto nie uwzgldnia ona dwch istotnych czynnikw. Po pierwsze ludzie
maj preferencje czasowe odnonie kosztw i korzyci zwizanych z dziaaniami, ktre dotycz
ich dobrobytu. Po drugie musimy uwzgldnia koszt alternatywny zasobw powiconych na
realizacj projektw redukujcych ryzyko zgonu.
2.3. Metody wyceny VSL

Metody wyceny dbr nierynkowych mona podzieli na 2 podstawowe grupy: metody porednie
i bezporednie. Metody porednie analizuj zachowanie konsumentw ujawnione na rynku (ang.
revealed preferences). Do tej grupy nale np. metoda kosztu podry (ang. travel cost), metoda
cen hedonicznych (ang. hedonic pricing) oraz metoda produkcji gospodarstwa domowego (ang.
household production).
Metody bezporednie maj na celu uzyskanie informacji na temat zachowania konsumentw
w sytuacji przedstawionej w prezentowanym respondentom scenariuszu (ang. stated preferences).W grupie metod bezporednich najczciej wykorzystywana jest metoda wyceny warunkowej (ang. contingent valuation method, CVM).
Gwnym narzdziem stosowanym w ramach metody CVM s badania ankietowe, w ktrych
respondenci odpowiadaj na pytanie o gotowo do zapacenia (WTP) lub akceptacji pewnej
rekompensujcej kwoty (WTA). Wygodn cech metod bezporednich, a wic i CVM, jest fakt, e
deklarowana kwota bezporednio odzwierciedla miar zmiany dobrobytu. Dziki temu nie trzeba dokonywa estymacji krzywych popytu.
W ostatnich latach du popularno wrd metod bezporednich zyskaa metoda wyboru warunkowego (ang. choice experiment, CE). Oryginalnie bya ona stosowana w badaniach markeStrona 627 z 1042 / Powrt do spisu treci
tingowych oraz przy rozwaaniu rnych opcji transportowych. Po raz pierwszy do wyceny
dbr o charakterze nierynkowym zostaa zastosowana przez Adamowicza w 1994 r.
W badaniu CE ankietowani proszeni s o dokonanie wyboru spord kilku proponowanych opcji/projektw tego, ktry uznaj za najlepszy. Kada z opcji jest opisana zbiorem atrybutw,
przy czym jednym z nich jest zawsze wypata pienina. Korzystajc z ekonometrycznych narzdzi, mona dokona wyceny projektw, a take poszczeglnych atrybutw.
Przegld metod wyceny dbr nierynkowych, szczeglnie dotyczcych zmian jakoci rodowiska,
mona znale w wielu publikacjach zagranicznych, np. Garrod i Willis (1999), Freeman (2003),
Haab i McConnell (2003). W jzyku polskim tej tematyce jest powicona publikacja pod redakcj Andersona i leszyskiego (1996). Opisy metod wyceny dbr nierynkowych mona take
znale w pracach: Famielec (1999) oraz Fiedora (2002).
2.3.1. Metoda hedoniczna
Zdecydowanie najczciej stosowanym podejciem w zakresie szacowania VSL jest model wyceny hedonicznej bazujcy na rynku pracy. Podejcie to zakada, e wysoko wynagrodzenia moe by wyjaniona przez szereg atrybutw, m.in. ryzyko odniesienia obrae w trakcie wykonywanej pracy, a w szczeglnoci ulegnicia wypadkowi miertelnemu. Korzystajc z metod statystycznych, w ktrych kontroluje si inne atrybuty zwizane z wykonywan prac, mona ustali,
jak wysoka bdzie rekompensata w przypadku miertelnego wypadku pracownika. Stopie,
w jakim zmiana w poziomie ryzyka jest kompensowana przez wysze wynagrodzenie, pozwala
na oszacowanie VSL.
W przypadku metody hedonicznej (w odrnieniu od CVM) obserwujemy rzeczywiste zachowanie jednostek. To powoduje, e szacunki uzyskane za pomoc hedonicznej metody wyceny s
uznawane za bardziej wiarygodne, ni te uzyskane za pomoc CVM (Hammit, 2000). Przykadowo Amerykaska Agencja Ochrony rodowiska (United States Environmental Protection Agency,
US EPA) do oszacowania VSL wykorzystuje 26 rnych bada. Z tej grupy a 21 to badania oparte na danych z rynku pracy, a tylko 5 wykorzystywao metod wyceny warunkowej (US EPA,
2003). Stany Zjednoczone s krajem, w ktrym istnieje ustawowy obowizek prowadzenia analizy kosztw i korzyci regulacji zwizanych z ochron rodowiska i popraw bezpieczestwa
(oprcz USA jedynie Kanada i Wielka Brytania maj taki obowizek). To wie si z powszechnym korzystaniem z miary VSL.
W tabeli 1 przedstawiono wykorzystywane badania wraz z szacunkami VSL. rednia VSL stosowana przez EPA wynosi obecnie 7,9 mln dolarw (US EPA, 2011).
Komisja Europejska w odrnieniu od Amerykaskiej Agencji Ochrony rodowiska jedynie zaleca stosowanie analizy kosztw i korzyci. Jedynym krajem w Unii Europejskiej, w ktrym istnieje
obowizek przeprowadzania CBA, jest Wielka Brytania. W odrnieniu od EPA Komisja Europejska rekomenduje, oprcz redniej wartoci statystycznego ycia rwnej 1 mln euro, take doln oraz grn warto. Grna warto zostaa oszacowana na podstawie bada hedonicznych,
w ramach projektu ExternE i wynosi 3,5 mln euro (w cenach z 2000 r.). Doln warto oszacowano na podstawie badania CVM przeprowadzonego przez Krupnicka i in. w 2002 r. i wynosi
ona 0,65 mln euro (EC, 2001).
Tabela 1. Badania, na podstawie ktrych EPA dokonuje szacunkw VSL

AUTOR (ROK, KRAJ, JEELI NIE USA)
METODA
VSL [mln USD]
Kneisner and Leeth (1991)
rynek pracy
0,7
Smith and Gilbert (1984)
rynek pracy
0,8
Dillingham (1985)
rynek pracy
1,1
Butler (1983)
rynek pracy
1,3
Moore and Viscusi (1988)
rynek pracy
Marin and Psacharopoulos (1982)
rynek pracy
3,4
Kneisner and Leeth (1991 Australia)
rynek pracy
Cousineau, Lecroix and Girard (1988)
rynek pracy
4,4
Dillingham (1985)
rynek pracy
4,7
Viscusi (1978, 1979)
rynek pracy
R.S. Smith (1976)
rynek pracy
5,6
V.K. Smith (1976)
rynek pracy
5,7
Olson (1981)
rynek pracy
6,3
Viscusi (1981)
rynek pracy
7,9
R.S. Smith (1974)
rynek pracy
8,7
Moore and Viscusi (1988)
rynek pracy
8,8
Kneisner and Leeth (1991 Japonia)
rynek pracy
9,2
Herzog and Schlottman (1987)
rynek pracy
11
Leigh and Folsom (1984)
rynek pracy
11,7
Leigh (1987)
rynek pracy
12,6
Garen (1988)
rynek pracy
16,3
Miller and Guria (1991)
CVM
1,5
Viscusi, Magat and Huber (1991)
CVM
3,3
Gegax et al. (1985)
CVM
Gerking, de Haan and Schulze (1988)
CVM
4,1
CVM
4,6
Jones-Lee (1989)
rdo: US EPA, 2003 r.
Pomimo tego, e metoda hedoniczna jest najczciej stosowanym podejciem do wyceny VSL,
istniej wtpliwoci, czy miary uzyskane na jej podstawie powinny by stosowane w analizie
kosztw i korzyci. Pewnym problemem zwizanym z szacunkami uzyskanymi za pomoc modelu hedonicznego jest fakt, e pracownicy, dokonujc wyboru pracy, kieruj si subiektywnymi
odczuciami co do wysokoci ryzyka. Natomiast w badaniach hedonicznych wykorzystuje si
obiektywne wskaniki ryzyka. Jest przedmiotem dyskusji, na ile subiektywne odczucia pracownikw s zgodne ze wskanikami obiektywnymi.
Ponadto podejcie hedoniczne dotyczy zmian w poziomie ryzyka zwizanego z wykonywaniem
danego zawodu (ryzyko to ma charakter dobrowolny). Zdaniem czci autorw (Freeman 2003,
Jones-Lee i Loomes 1995) deklarowana przez osoby gotowo do zapaty za uniknicie podwyszonego ryzyka mierci w przypadkach, w ktrych ryzyko ma charakter niedobrowolny, jest
wysza ni w przypadkach, w ktrych ryzyko ma charakter dobrowolny.
2.3.2. Metody bezporednie

Zastosowanie metod preferencji deklarowanych (CVM, CE) jest podejciem, za pomoc ktrego
mona wyeliminowa pewne problemy zwizane z metod hedoniczn. Metody te s bardziej
elastyczne ni metoda hedoniczna. Zarwno zastosowanie CVM, jak i CE pozwala na zmodyfikowanie kwestionariusza niemal w dowolny sposb. Dziki temu mona oceni, jak WTP zmienia
si w zalenoci od rodzaju wycenianego ryzyka. Ponadto badanie CVM mona przeprowadza
na dowolnej populacji.
Jednak badania ekonomiczne wskazuj, e podejcie oparte na preferencjach deklarowanych nie
jest wolne od wad. Podstawowym problemem zwizanym z metodami bezporednimi jest fakt,
e przeprowadzone badanie ma charakter hipotetyczny (ankietowani nie dokonuj rzeczywistych decyzji rynkowych). Ponadto badania psychologiczne wskazuj, e wielu respondentw
ma problem z percepcj maych zmian w poziomie ryzyka wyceniane zmiany s najczciej
rzdu 1/100 000 (Jones-Lee, 1974).
Podstawowym problemem zwizanym z badaniami szacujcymi VSL przy wykorzystaniu metod
CVM i CE jest niewraliwo respondentw na wyceniany poziom ryzyka. Zdaniem wielu autorw podwaa to wiarygodno uzyskanych szacunkw (NOAA, 1993; Desvousges, 1993; Diamond i Hausman, 1994). Z teorii ekonomii wynika, e WTP powinna rosn wraz ze wzrostem
w wycenianym ryzyku. Ponadto zmiany w WTP powinny by proporcjonalne do skali redukowanego ryzyka. Zdaniem Hammitta i Grahama (1999) proporcjonalno w zmianie wysokoci
WTP wzgldem wycenianego ryzyka powinno si traktowa jako konieczny warunek, ktry
uwiarygodnia otrzymane szacunki VSL.
Uzyskane przez wielu autorw wyniki sugeruj, e WTP w wielu przypadkach zmienia si mniej
ni proporcjonalnie wzgldem zmian ryzyka. Oznacza to, e oszacowana wysoko VSL zaley od
arbitralnie wybranego poziomu redukcji ryzyka. Przykadowo, Jones-Lee (1995b) przeprowadzi badanie, w ktrym podzieli respondentw na 2 grupy. Jedna wyceniaa redukcj ryzyka
rzdu 4/100 000, a druga 7/100 000. Okazao si, e WTP w drugiej byo jedynie o 15% wysze od tego w pierwszej grupie. W przypadku niszego poziomu ryzyka VSL = 3,4 mln funtw,
a w przypadku wyszego 2,2 mln funtw.
Hammitt i Graham w 1999 r. przeanalizowali 25 bada, ktrych gwnym celem byo oszacowanie
VSL przy wykorzystaniu CVM. Badania te wykorzystyway rne sposoby prezentowania ryzyka
respondentom. Jedynie w 9 na 25 kwestionariuszy przeprowadzono analiz wraliwoci WTP
w zalenoci od poziomu redukcji ryzyka. Warunku proporcjonalnoci nie spenio jednak adne
z tych bada. Jedynie w przypadku 4 z 9 bada istniay statystyczne rnice w redniej WTP dla
rnych poziomw wycenianego ryzyka (zgodne z kierunkiem, tzn. wysze ryzyko wysza WTP).
Ponadto w 10 z 25 bada przeprowadzono tzw. wewntrzny test skali. Polega on na tym, e ci
sami respondenci s proszeni o wycenienie rnych poziomw redukcji ryzyka. W czci bada
okazao si, e nawet w tym przypadku znaczca cz respondentw deklarowaa WTP mniejsze ni proporcjonalne wraz ze wzrostem wycenianego poziomu ryzyka (Jones-Lee i in., 1985).
2.3.3. Model zachowa asekuracyjnych

Kolejn metod jest podejcie bazujce na funkcji produkcji gospodarstwa domowego,
a w szczeglnoci model zachowa asekuracyjnych (ang. avertive behaviour). Podstawy teoretyczne tego modelu s oparte na teorii alokacji czasu Beckera (1964) oraz teorii samoubezpieczenia oraz zapewniania sobie bezpieczestwa. Podejcie to zakada, e ludzie w yciu codziennym podejmuj szereg dziaa, aby zmniejszy ryzyko mierci. Tak form zachowa mog by
np. dodatkowe wydatki na bezpieczniejszy samochd (wyposaony w ABS czy te poduszki powietrzne), wydatki na alarmy przeciwpoarowe itp. Na podstawie licznych obserwacji rynkowych,
korzystajc z modeli ekonometrycznych, mona oszacowa redni WTP za zmniejszenie ryzyka.
Podobnie jak w przypadku bada hedonicznych najwiksz liczb bada tego typu przeprowadzono w USA. Z przeprowadzonych bada empirycznych wynika, e szacunki VSL wykorzystujce to podejcie s nisze od tych z hedonicznego rynku pracy i wynosz rednio 4,5 mln dolarw
(szacunki dla USA, rednia z bada hedonicznych 7,1 mln dolarw) (Viscusi, 2003).
2.3.4. Podejcie oparte na kapitale ludzkim
Alternatyw do podejcia szacujcego VSL na podstawie WTP za niewielkie zmiany w poziomie
ryzyka jest podejcie oparte na kapitale ludzkim. Pomys ten zakada, e warto statystycznego
ycia mona oszacowa, wykorzystujc cakowity przychd z tytuu pracy. Innymi sowy, przyjmuje si, e zdyskontowany dochd przed opodatkowaniem jest przyblieniem wartoci jednostki dla spoeczestwa (Freeman, 2003).
Podejcie to jest odmienne od metody bazujcej na WTP. Zupenie nie uwzgldnia dobrobytu
jednostki i jej preferencji, dlatego szacunki uzyskane przy zastosowaniu tej metody nie s wykorzystywane w analizie CBA. Jednak cz autorw podkrela, e uzyskane za pomoc tej metody
wartoci mog suy jako odniesienie do szacunkw uzyskanych za pomoc bardziej akceptowanych metod.
Wedug podejcia opartego na kapitale ludzkim korzy z tytuu zapobiegnicia mierci jednostki, ktra ma obecnie t lat, jest rwna wartoci obecnej jego oczekiwanego dochodu.
T
VSL
i t
Pi Ei
(1 r ) i t 1
gdzie:
Pi prawdopodobiestwo przeycia jednostki (i, i+1)
Ei oczekiwane wynagrodzenie jednostki w wieku i
r stopa dyskontowa
T wiek, w ktrym nastpuje wycofanie si z rynku pracy
Podejcie to wzbudza liczne kontrowersje. Po pierwsze cakowicie nie uwzgldnia si dobrobytu
jednostki ani jej preferencji. Ponadto przypisuje si zerow warto osobom niepracujcym. Po
drugie otrzymane szacunki (szczeglnie dla modych ludzi) s wraliwe na wysoko wybranej
stopy procentowej.
Liczne badania empiryczne wskazuj, e podejcie bazujce na kapitale ludzkim jest sabym
przyblieniem miary WTP za kracow zmian w poziomie ryzyka. Miary uzyskane za pomoc
metody wyceny warunkowej czy te rynku pracy wskazuj, e VSL otrzymana za pomoc kapitau ludzkiego jest kilkukrotnie zaniona (Blomquist, 1979).
3. WYCENA WARTOCI YCIA LUDZKIEGO SZACOWANIA DLA POLSKI

Wedug mojej wiedzy jedynymi badaniami szacujcymi VSL dla Polski byy badania CVM, CE
i badanie hedoniczne, ktrych wyniki zostay opisane w pracy doktorskiej (Giergiczny, 2006)
oraz w artykuach: Giergiczny (2007a, 2007b) i Giergiczny (2008). Poniewa w przypadku bada CVM oraz CE wysoko VSL zaleaa od arbitralnie przyjtego poziomu zmiany ryzyka, oszacowania przy wykorzystaniu tych metod uznano za niewiarygodne. Wzgldnie stabilne oszacowania VSL otrzymano przy wykorzystaniu metody hedonicznej. Wyniki tego badania zostay
szczegowo opisane w poniszym podrozdziale.
3.1. Metoda hedoniczna podstawy teoretyczne

Adam Smith jako pierwszy postawi hipotez, e pracownicy, ktrzy wykonuj prace w cikich
warunkach lub prace, ktre s niebezpieczne, powinni z tego tytuu otrzymywa rekompensat
(Smith, 1776). Jednak znalezienie empirycznych dowodw na potwierdzenie tej tezy byo trudne. Przyczyn tego stanu rzeczy jest dodatnia dochodowa elastyczno popytu na bezpieczestwo w pracy. Najatrakcyjniejsze prace w spoeczestwie s te najczciej najlepiej wynagradzane. W zwizku z tym, aby okreli, w jakim stopniu wysze ryzyko zwizane z wykonywaniem danej pracy jest kompensowane poprzez wysze wynagrodzenie, ekonomici zaczli korzysta ze zoonych statystycznych modeli. Modele te, kontrolujc zarwno rnice w produktywnoci pracownika, jak i rnego rodzaju jakociowe komponenty wykonywanej pracy, pozwalaj na wyodrbnienie relacji ryzyko-paca.
Podstawowym podejciem w tym zakresie jest model wyceny hedonicznej. Hedoniczny model
rynku pracy zakada, e wykonywana praca moe by scharakteryzowana przez szereg atrybutw, m.in. ryzyko odniesienia obrae w trakcie wykonywanej pracy, a w szczeglnoci ulegnicia wypadkowi miertelnemu. Korzystajc z ekonometrycznych metod, w ktrych kontroluje si
inne atrybuty zwizane z wykonywan prac, mona ustali, jak wysok rekompensat otrzymuj pracownicy z tytuu ryzyka, ktrego dowiadczaj. Rekompensata ta jest wypadkow oddziaywania popytu na prac zgaszanego przez firmy z poda pracy oferowan przez pracownikw.
Popyt firmy na prac maleje wraz ze wzrostem kosztu zatrudnienia pracownika. Cakowity koszt
pracownika moe obejmowa takie pozycje jak: wynagrodzenie, ubezpieczenie zdrowotne, patny urlop, a take stworzenie bezpiecznych warunkw pracy. Koszt dla firmy jest tym wikszy, im
bardziej bezpieczne warunki pracy stara si ona zapewni. W zwizku z tym, aby utrzyma si
na tej samej krzywej zysku, firma musi wraz z podnoszeniem poziomu bezpieczestwa pracy
obnia wysoko wynagrodzenia. Rycina 1 przedstawia dwie krzywe jednakowego zysku firmy
1: PP1 i firmy 2: PP2. Obwiedni tych krzywych stanowi krzywa moliwoci rynkowych.
Poda pracy ze strony pracownika jest m.in. funkcj preferencji pracownika odnonie wynagrodzenia i ryzyka. Pomocnym narzdziem w tej analizie jest model uytecznoci oczekiwanej von
Neumanna-Morgensterna. Zamy, e U(w) jest uytecznoci zdrowego pracownika, przy dochodzie w, niech V(w) przedstawia uyteczno pracownika, ktry dozna wypadku przy poziomie dochodu w. Zamy nastpnie, e U(w) > V(w) dla kadego poziomu w, a take, e U(w) > 0 i
V(w) > 0, co oznacza, e kracowa uyteczno dochodu jest dodatnia. Z dostpnych kombinacji
ryzyka i wynagrodzenia pracownicy wybieraj tak, ktra maksymalizuje ich uyteczno oczeStrona 632 z 1042 / Powrt do spisu treci
kiwan. Na rycinie 1 punkt stycznoci pomidzy krzyw staej uytecznoci oczekiwanej EU 1

i krzyw oferty pacowej firmy 1 reprezentuje optymalny wybr pracownika 1. Analogicznie
osoba 2 maksymalizuje swoj uyteczno oczekiwan w punkcie stycznoci EU2 i PP2.
Wszystkie kombinacje pacy i ryzyka zwizane ze staym poziomem uytecznoci oczekiwanej
musz spenia nastpujce rwnanie:
Z = (1-r)U(w) + rV(w), Z-const
(1)
Wzdu tej krzywej wzrost ryzyka jest kompensowany poprzez wysze wynagrodzenie. Stopie,
w jakim wysze ryzyko jest kompensowane poprzez wysze wynagrodzenie, jest dany nastpujcym wyraeniem:
Z
dw
U ( w) V ( w)
r
0,
dr
Z w (1 r )U ' ( w) rV ' ( w)
(2)
Stopie, w jakim wysze ryzyko jest kompensowane poprzez wysze wynagrodzenie, jest wic
rwny rnicy w uytecznoci pomidzy dwoma stanami podzielonej przez kracow uyteczno dochodu.
Wynagrodzenie (w)
W(r)
EU2(r)
PP2(r)
EU1(r)
PP1(r)
Poziom ryzyka (r)

Ryc. 1. Ustalanie rwnowagi na rynku pracy
rdo: Viscusi, 2003 r.
W sytuacji, w ktrej r reprezentuje ryzyko ulegnicia wypadkowi miertelnemu, moemy zaoy, e V(w) = 0 bez wzgldu na poziom w, a wic i V(w) = 0, wobec tego wyraenie (2) mona
w tej sytuacji zapisa jako:
Z
dw
U ( w)
r
0,
dr
Z w (1 r )U ' ( w)
(3)
Wybory, ktre s dokonywane w rzeczywistoci przez pracownikw, s prezentowane przez

punkty stycznoci pomidzy krzywymi oferty pacowej a krzywymi uytecznoci oczekiwanej
(r1, w1) (r2, w2). Dysponujc danymi rynkowymi, jestemy w stanie zaobserwowa powysze
punkty stycznoci. Rozszerzajc analiz na duy zbir pracownikw i firm oraz korzystajc
z ekonometrycznych metod, jestemy w stanie oszacowa krzyw w(r).
Obserwowalne rynkowe decyzje (ri, wi) odzwierciedlaj wsplny wpyw poday i popytu na prac na rwnowag rynkow na rynku pracy. Oszacowana stopa wymiany pomidzy ryzykiem
i wynagrodzeniem w / r jest lokalnym miernikiem dla kracowych zmian w poziomie ryzyka.
Zarwno dla firmy, jak i pracownikw rynkowy wybr (ri, wi), w / r odzwierciedla zarwno
kracow cen poday, jak i kracow cen popytu na ryzyko. Ekonometryczne modele szacujce VSL ustalaj przecitn stop wymiany dla rnych poziomw ryzyka krzyw w(r).
3.2. Dane dotyczce ryzyka

Podstawow zmienn w modelu cen hedonicznych wykorzystywanym do szacowania VSL jest
ryzyko ulegnicia wypadkowi miertelnemu zwizane z wykonywaniem danego zawodu. Zdecydowana wikszo wszystkich bada szacujcych VSL wykorzystuje obiektywne mierniki ryzyka, co nie jest optymalnym rozwizaniem. Idealny miernik ryzyka mierci powinien bowiem
zawiera subiektywn wielko ryzyka postrzegan przez pracownikw oraz firmy, czyli taki
miernik, ktrym kieruj si pracownicy oraz firmy, dokonujc decyzji rynkowych. Jest to spowodowane tym, e rynkowa krzywa moliwoci odzwierciedla zarwno preferencje pracownika
dotyczce poziomu ryzyka i dochodu, jak i preferencje firmy dotyczce kosztu oraz poziomu
bezpieczestwa. Uzyskanie tego rodzaju danych wymaga przeprowadzenia duej liczby wywiadw z pracownikami, a uzyskane w ten sposb informacje s obarczone podobnymi wadami jak
dane uzyskane metod preferencji deklarowanych (badania CVM, CE).
Przeprowadzono kilka bada, w ktrych wykorzystano dane dotyczce subiektywnego poziomu
ryzyka (Gerking i in., 1988; Liu i Hammit, 1999). Zarwno z bada tych, jak i z przeprowadzonych przez psychologw eksperymentw wynika, e ludzie popeniaj systematyczne bdy przy
ocenie ryzyka. Przeszacowuj oni zdarzenia, ktre wi si z maym ryzykiem, a nie doceniaj
tych zwizanych z wysokim ryzykiem. Badania przeprowadzone przez psychologw wykazuj,
e zaleno pomidzy postrzeganym a rzeczywistym ryzykiem jest podobna do tej zaprezentowanej na rycinie 2.
To, w jaki sposb pracownicy postrzegaj ryzyko, ma znaczenie dla wysokoci rekompensaty,
ktrej bd wymaga w wypadku zmiany ryzyka. Rozpatrzmy przypadek, w ktrym nastpuje
zwikszenie ryzyka z poziomu A0 do poziomu B0, w sytuacji gdy pracownicy popeniaj systematyczny bd. Pracownicy odbior t zmian ryzyka jako zmian A1B1 i w zwizku z tym bd
wymaga mniejszej rekompensaty z tytuu podwyszonego ryzyka, ni w sytuacji, w ktrej prawidowo oceniliby zmian ryzyka. Wpynie to na zanienie VSL.
W wikszoci analiz badajcych relacj ryzyko-wynagrodzenie wykorzystywano informacje dotyczce ryzyka pochodzce z baz danych firm ubezpieczeniowych. W wikszoci przypadkw
mierniki takie s szacowane dla poszczeglnych typw przemysw. Dane te mog by na rnym poziomie klasyfikacji przemysowej. W najnowszych badaniach jest to najczciej
3-cyfrowy poziom zgodny z klasyfikacj SIC (Standard Industrial Classification). Wad tego rodzaju danych jest to, e przedstawiaj one urednione wielkoci, ktre s stae, bez wzgldu na
rodzaj wykonywanej pracy. Najnowsze badania szacujce VSL zawieraj informacje na temat
ryzyka z podziaem na rne zawody w poszczeglnych rodzajach dziaalnoci przemysowej.
Postrzegane
Postrzegane prawdopodobiestwo=
Rzeczywiste prawdopodobiestwo
prawdopodobiestwo
Postrzegane
prawdopodobiestwo
B
1
A
1
o
45
Rzeczywiste
A
prawdopodobiestwo
Ryc. 2. Zaleno pomidzy postrzeganym ryzykiem a rzeczywistym ryzykiem

rdo: Viscusi, 1993 r.
W starszych badaniach dane dotyczce ryzyka mierci byy jedynymi miernikami ryzyka.
W nowszych badaniach oprcz ryzyka mierci wystpuje take ryzyko ulegnicia wypadkowi
bez skutku miertelnego. Niektrzy autorzy sugeruj, e umieszczenie w jednym modelu 2 rodzajw miernika ryzyka moe by problematyczne na skutek (zazwyczaj) wysokiej wartoci
wspczynnika korelacji pomidzy obiema zmiennymi.
W niektrych przypadkach autorzy sami szacuj dane dotyczce ryzyka. W tym celu najczciej
wykorzystuj dane dotyczce liczby wypadkw miertelnych i obrae zgromadzone przez
urzdy statystyczne lub inne instytucje, ktre s odpowiedzialne za gromadzenie tego rodzaju
statystyk. Poniewa wypadki miertelne s zdarzeniami rzadkimi, do szacowania wskanikw
ryzyka uywa si danych zgromadzonych co najmniej na przestrzeni 5-10 lat, aby zminimalizowa wielko bdu.
3.3. Stosowane podejcia ekonometryczne

Wikszo badaczy szacuje relacj ryzyko-wynagrodzenie na rynku pracy, wykorzystujc rwnanie determinujce wysoko wynagrodzenia w nastpujcej formie:
Ln(wi) = + Hi 1 + Xi 2 + 1pi + 2qi + 3qiWCi + piHi 3 + i
gdzie:
wi wynagrodzenie pracownika i
staa
Hi wektor indywidualnych charakterystyk pracownika i
Xi wektor charakterystyk pracy wykonywanej przez pracownika i

WCi wiadczenie otrzymywane przez pracownika z tytuu odniesionych obrae w pracy
pi ryzyko mierci zwizane z wykonywaniem danej pracy
qi ryzyko ulegnicia wypadkowi w pracy (z wyczeniem wypadkw ze skutkiem miertelnym)
i skadnik losowy
, 1, 2, 3, 1, 2, 3 reprezentuj parametry otrzymane w wyniku regresji
W literaturze spotykane s 2 podejcia. Cz badaczy szacuje hedoniczne rwnanie pacy
w liniowej formie, jednak wikszo autorw dokonuje logarytmicznej transformacji zmiennej
zalenej (pacy). Wektor indywidualnych charakterystyk pracownika reprezentowany przez
Hi zawiera najczciej takie zmienne jak: wyksztacenie, dowiadczenie zawodowe, wiek, przynaleno do zwizkw zawodowych itp. Wektor charakterystyk pracy wykonywanej przez pracownika reprezentowany przez X zawiera najczciej zmienne identyfikujce pracownikw fizycznych, umysowych, zmienne identyfikujce typ przemysu, a take te zawody, ktre s wykonywane w trudnych warunkach.
3.4. Badanie empiryczne

Dane wykorzystane w badaniu
Tabela 2 przedstawia zmienne wykorzystane w badaniu ekonometrycznym. W prawej czci
tabeli zaprezentowano statystyki opisowe tych zmiennych.
Podstawowym rdem danych wykorzystanych w tej czci pracy byy dane Gwnego Urzdu
Statystycznego (GUS) z formularza Z12 z roku 2002. Badanie to objo 18% ogu zatrudnionych. Pochodz z niego dane dotyczce: wynagrodzenia, wieku, stau pracy, pci, lokalizacji, typu
PKD, rodzaju zawodu, wielkoci zakadu i typu wasnoci.
Dane te zostay dostosowane do potrzeb badania wyceny VSL w nastpujcy sposb:
z oryginalnego zestawu danych Z12 dla roku 2002 pozostawiono jedynie obserwacje dla
pracownikw fizycznych z nastpujcych sekcji PKD: grnictwo, przetwrstwo przemysowe (zwane dalej: przemysem), wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn,
gaz i wod (zwane dalej: dziaem uytecznoci publicznej) i budownictwo,
w badaniu wykorzystano jedynie dane dotyczce mczyzn. Jest to spowodowane faktem, e analizowane w badaniu sekcje PKD s silnie zmaskulinizowane. redni odsetek
mczyzn w tych sekcjach wynosi 88,1%. Wykorzystane w badaniu dane dotyczce ryzyka byy dostpne bez podziau na pe. Zaoenie, e ryzyko w poszczeglnych zawodach jest identyczne dla kobiet i mczyzn, jest wtpliwe. Dlatego w zwizku z siln maskulinizacj w badanych sekcjach bardziej odpowiednim podejciem byo wykorzystanie
do dalszej analizy jedynie mczyzn,
dane dotyczce wynagrodzenia wyraono w stawkach godzinowych,
w prbie pozostawiono jedynie pracownikw pracujcych w penym wymiarze godzin,
z badanej prbki usunito obserwacje dla osb starszych ni 65 lat i modszych ni 18 lat.
Tabela 2. Zmienne wykorzystane w modelu szacujcym VSL

ZMIENNA
wynagrodzenie
ryzyko mierci
ryzyko obrae
liczba zatrudnionych
poziom
wyksztacenia
wiek
typ wasnoci
sta pracy
w ostatnim
miejscu pracy
cakowity sta
pracy
procent
mczyzn zatr.
w brany
bezrobocie
koszty
mieszkania
cikie
warunki pracy
zwizki
DEFINICJA ZMIENNEJ
roczne wynagrodzenie (brutto)
2002 r.
liczba wypadkw miert./10 000 pracownikw
(rednia z 3 lat), dane dla 89 zawodw
liczba wypadkw cikich/10 000
pracownikw (rednia z 3 lat), dane dla 89
zawodw
liczba pracownikw w zakadzie pracy
1 wysze
2 policealne
3 rednie zawodowe
4 rednie oglnoksztacce
5 zasadnicze zawodowe
6 podstawowe
7 niepene podstawowe
wiek pracownika (lata)
zmienna zerojedynkowa 1, jeli zatrudniony
w sektorze publicznym
RED.
MED.
ODCH.
STD.
22 588
20 111
10 998
1,85
1,15
1,87
8,73
10,28
5,75
924
294
1388
1 0,56%
2 0,83%
3 19,36%
4 2,85%
5 59,81%
6 16,40%
7 0,20%
38,91
40
9,76
prywatne 68%,
publiczny 32%
sta pracownika w ostatnim miejscu

zatrudnienia (lata)
10,37
9,12
cakowity sta pracy (lata)
19,06
22
10,25
procent mczyzn w ogle zatrudnionych

w danej podsekcji (PKD, poziom 3-cyfrowy)
88,1
93,5
11,1
stopa bezrobocia w wojewdztwie, gdzie jest

zlokalizowany dany zakad pracy
18,23
16,5
3,91
redni koszt 1m2 mieszkania w wojewdztwie,

gdzie jest zlokalizowany dany zakad pracy
1547
1337
510
zmienna zerojedynkowa 1 dla zawodw,

wykonywaniu ktrych towarzysz cikie
warunki pracy (pod ziemi, wysoka
temperatura, zapach, haas itp.)
zmienna zerojedynkowa 1 dla tych podsekcji,
w ktrych znaczny procent pracownikw jest
czonkami zwizkw zawodowych (PKD,
poziom 3-cyfrowy)
sekcja PKD poziom 1-cyfrowy, symbol C
sekcja PKD poziom 1-cyfrowy, symbol D
grnictwo
przemys
uytecznoci
sekcja PKD poziom 1-cyfrowy, symbol E
publicznej
budownictwo
sekcja PKD poziom 1-cyfrowy, symbol F
czstotliwo1: 26%
czstotliwo 1: 16%
czstotliwo: 11,6%
czstotliwo: 61,4%
czstotliwo: 9,8%
czstotliwo: 17,2%
Dane dotyczce ryzyka

Dane dotyczce ryzyka otrzymano z Pastwowego Inspektoratu Pracy (PIP). Pierwotnie otrzymane dane dotyczyy liczby wypadkw miertelnych i wypadkw zaklasyfikowanych jako cikie w poszczeglnych zawodach (zgodnie z klasyfikacj ISCO-88). Dane te obejmuj 3-letni okres
2001-2003. Statystyki z lat wczeniejszych nie byy dostpne. Korzystajc z tych danych oraz
z danych GUS dotyczcych liczby pracownikw zatrudnionych w poszczeglnych zawodach,
obliczono wskaniki ryzyka ulegnicia wypadkowi miertelnemu oraz wypadkowi cikiemu dla
poszczeglnych zawodw. Wskaniki te wyraono jako liczb wypadkw miertelnych bd
cikich na 10 tys. zatrudnionych w danym zawodzie.
Inne dane wykorzystane w badaniu
W badaniu ekonometrycznym wykorzystano rwnie zmienne zerojedynkowe dotyczce siy
zwizkowej. Dane te uzyskano na poziomie grupy PKD (3-cyfrowy poziom zgodny z midzynarodow klasyfikacj NACE). Warto 1 przypisano tym grupom, w ktrych znaczca cz pracownikw jest czonkami zwizkw zawodowych. Dane na temat dokadnej liczby pracownikw
zrzeszonych w zwizkach zawodowych nie byy dostpne. W celu uzyskania informacji na temat
siy zwizkowej poszczeglnych grup skontaktowano si z 2 najwikszymi centralami zwizkowymi: NSZZ Solidarno oraz OPZZ. Z central tych uzyskano informacje na temat grup, ktre
zrzeszaj relatywnie du liczb czonkw i dysponuj znaczc si wpywania na pracodawcw.
Ponadto w badaniu wykorzystano zmienne zerojedynkowe do oznaczenia zawodw, ktrych
wykonywanie zwizane jest z trudnymi warunkami pracy. Brak jest oglnodostpnych danych
na temat zawodw wykonywanych w trudnych warunkach. W celu okrelenia listy zawodw,
wykonywaniu ktrych towarzysz trudne warunki pracy (pod ziemi, wysoka temperatura, haas, brzydki zapach itd.) skonsultowano wykorzystane w badaniu zawody z pracownikami CIOP
(Centralny Instytut Ochrony Pracy).
3.5. Wyniki badania empirycznego

Otrzymane wyniki VSL zale w duym stopniu od specyfikacji modelu. W literaturze przedmiotu przeprowadza si estymacj rnych form hedonicznego rwnania pacy. Cho modele te
rni si wykorzystaniem niektrych zmiennych, to znaczna cz zmiennych uyta do estymacji modelu powtarza si.
W najprostszej postaci model szacujcy VSL zawiera nastpujce zmienne:
wskanik ryzyka mierci na poziomie zawodu lub przemysu (lub najlepiej na poziomie
zawodu dla poszczeglnych rodzajw przemysu),
charakterystyki osobowe pracownikw: wyksztacenie, cakowity sta pracy, sta pracy

w danym zakadzie, wiek,
oprcz wskanika ryzyka mierci badania szacujce VSL zawieraj inne charakterystyki
wykonywanej pracy. Najczciej s to zmienne zerojedynkowe kodujce te prace, ktre
s wykonywane w trudnych warunkach, lub prace wymagajce specjalnych umiejtnoci. Czsto wprowadza si zmienne zerojedynkowe dla bran przemysowych posiadajcych znaczc si zwizkow. Niekiedy autorzy wprowadzaj take stopie maskulinizacji danej brany,
zmienn zalen w estymowanym rwnaniu pacy jest logarytm wynagrodzenia. Dokonanie transformacji zmiennej zalenej jest powszechnie stosowan praktyk w tego typu
badaniach.
Tabela 3 prezentuje wyniki regresji otrzymane metod najmniejszych kwadratw (MNK). Dokonano oszacowania 3 modeli, ze zmiennych zwizanych z ryzykiem model 1 zawiera jedynie
zmienn ryzyko mierci w liniowej formie. Model 2 zawiera zmienn ryzyko mierci oraz
zmienn ryzyko obrae. Model 3 zawiera zmienne: ryzyko mierci oraz ryzyko obrae w formie wielomianu 2. stopnia.
Tabela 3. Oszacowania rnych wariantw modelu hedonicznego
MODEL
VSL*
95% PRZEDZIA UFNOCI DLA VSL
model 1
2,55
2,28-2,83
model 2
3,16
2,64-4,02
model 3
4,74
4,15-5,54
*Oszacowania istotne statystycznie na poziomie 0,01
4. PODSUMOWANIE
Otrzymana za pomoc modelu hedonicznego VSL dla Polski jest bardzo podobna do redniej
wielkoci rekomendowanej przez Komisj Europejsk (1 mln euro). Jednoczenie jest ponadtrzykrotnie mniejsza od rezultatw uzyskanych w badaniu CVM w ramach projektu ExternE (3,1
mln euro). Poniewa w przypadku bada CVM oraz CE wysoko VSL zaleaa od arbitralnie
przyjtego poziomu zmiany ryzyka, oszacowania przy wykorzystaniu tych metod uznano za
niewiarygodne. Wzgldnie stabilne oszacowania VSL otrzymano przy wykorzystaniu metody
hedonicznej i na opisie tego podejcia skupiono si w tym rozdziale.
Wydaje si, e w przypadku metody CVM na fakt niewraliwoci WTP na redukcj zgonu najwaniejszy wpyw ma abstrakcyjny charakter wycenianego dobra, jakim jest wielko ryzyka
wyraona w liczbach. Tak jak pisano we wstpie, w yciu codziennym kady z nas czsto dokonuje wyborw majcych charakter trade off, pomidzy ryzykiem mierci a innymi dobrami ekonomicznymi. Wyborw tych dokonujemy intuicyjnie w cakowitym oddzieleniu od zdefiniowanej za pomoc liczb wielkoci ryzyka. Sdz, e czas, jaki zajmuje wypenienie ankiety, jest zbyt
krtki, aby przecitny respondent by w stanie dopasowa (pomimo licznych przykadw zawartych w ankiecie) abstrakcyjne zmiany w poziomie ryzyka wyraonego za pomoc liczb do dowiadcze z dnia codziennego.
Zupenie inna sytuacja dotyczy rynku pracy. Osignita rwnowaga rynkowa jest wynikiem dugotrwaego dostosowywania si pracownikw i pracodawcw. Zarwno pracownicy, jak i pracodawcy dowiadczaj ryzyka kadego dnia. Oczywicie problemem jest fakt, e paca ksztatuje
si pod wpywem subiektywnych odczu pracodawcw i pracownikw, a nie obiektywnych,
ktre s wykorzystywane w analizie. Jednak pomimo saboci sdz, e podejcie to daje duo
bardziej wiarygodne wyniki.
Na koniec chciabym podkreli, e obliczone wielkoci VSL mog by obcione duym bdem.
Jest to spowodowane tym, e do obliczenia wskanika ryzyka wykorzystano dane dotyczce
liczby wypadkw miertelnych tylko z okresu 3 lat (byy to jedyne dostpne dane). Wypadki
miertelne s rzadkimi zjawiskami, w zwizku z tym najczstsz praktyk w tego rodzaju badaniach na wiecie jest wykorzystywanie danych za stosunkowo dugi okres, najczciej jest to 10 lat.
Tymczasem w przypadku mojego badania moliwe byo posugiwanie si tylko krtszym okresem.
Wreszcie, bardzo istotn kwesti jest to, czy jedna miara VSL moe by wykorzystywana do rnych zastosowa. Badania ekonomiczne wskazuj, e ludzie rnie wyceniaj rne rodzaje ryzyka. Przykadowo ryzyko zwizane z wypadkiem drogowym moe by inaczej wyceniane ni
ryzyko zwizane ze mierci spowodowan chorob onkologiczn czy te w wyniku poaru.
Jednak podstawowym problemem jest moliwo uzyskania wiarygodnych oszacowa VSL dla
rnych typw ryzyka. Badania tego typu musiayby bazowa na preferencjach deklarowanych
(CVM, CE), a te niestety, w kontekcie VSL, dostarczaj wysoce niestabilnych oszacowa, co jest
zwizane z hipotetycznym charakterem tych bada oraz z trudnociami w percepcji ryzyka. Dlatego wydaje si, e obecnie najbardziej wiarygodne oszacowania VSL mona uzyska za pomoc
hedonicznego modelu bazujcego na danych z rynku pracy.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Anderson G., leszyski J. (red.), Ekonomiczna wycena rodowiska przyrodniczego, Wydawnictwo Ekonomia i rodowisko, Biaystok 1996.
Arrow K., Solow R., Portney P.R., Leamer E.E., Radner R., Schuman H., Report of the NOAA
Panel on Contingent Valuation, Resources for the Future, Washington, D.C. 1983.
Becker G., Human Capital, University of Chicago Press, 1964.
Blomquist G., Value of Life Saving: Implications of Consumption Activity, Journal of Political
Economy 87(3), 1979.
Boardman A., Greenberg D.H., Vining A.R., Weimer D.L., Cost-Benefit Analysis: Concepts and
Practice, Prentice Hall, 1996.
Desvousges William H., Reed Johnson F., Dunford Richard W., Hudson Sara P., Wilson Nicole
K., Boyle Kevin J., Measuring Nonuse Damages Using Contingent Valuation: An Experi-mental
Evaluation of Accuracy [w:] Contingent Valuation: A Critical Assessment, Hausman J.A., ed.,
New York: North-Holland, 1993.
Diamond P.A., Hausman J.A., Contingent Valuation: Is Some Number Better Than No Number?,
The Journal of Economic Perspectives, 8(4), 1994.
European Commission, Workshop on the Value of Reducing the Risk of Ill-Health or a Fatal
Illness, Bruksela, Belgia, listopad 2000.
ExternE: Externalities of Energy, Vol. 1: Summary; Vol. 2: Methodology; Vol. 3: Coal and Lignite; Vol. 5: Nuclear. ISBN: 92-827-5210-0. Published by the European Commission, Directorate General XII, Science Research and Development, L-2920 Luxembourg 1995.
ExternE: Externalities of Energy. New results, to be published by ExternE Program of European Commission, Directorate General XII, Science Research and Development 1998.
Famielec J., Straty i korzyci ekologiczne w gospodarce narodowej, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa-Krakw 1999.
Fiedor B. (red.), Czaja S., Graczyk A., Jakubczyk Z., Podstawy ekonomii rodowiska i zasobw
naturalnych, Academia Oeconomica, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2002.
Freeman A.M., The Measurement of Environmental and Resource Values. Theory and Methods,
Resources for the Future, 2003, Washington D.C.
14. Garrod G., Willis K.G., Economic Valuation of the Environment, Edward Elgar Publishing,
Chaltenham, UK, 1999.
15. Gerking S., de Haan M., Schulze W., The Marginal Value of Job Safety: A Contingent Valuation
Study, Journal of Risk and Uncertainty 1(2), 1988.
16. Giergiczny M. (2006), praca doktorska WNE UW: Zastosowanie metody wyboru warunkowego do wyceny wartoci statystycznego ycia ludzkiego.
17. Giergiczny M. (2007a), Wycena wartoci ycia ludzkiego z wykorzystaniem metody wyborw
z eksperymentami, Ekonomia i rodowisko (1).
18. Giergiczny M. (2007b), Wycena wartoci ycia ludzkiego z wykorzystaniem metody wyceny
hedonicznej, Ekonomia i rodowisko (2).
19. Giergiczny M. (2008), Value of a Statistical Life Case of Poland, Environmental and Resource Economics, 41: 209-221.
20. Haab T., McConnell K., Valuing Environmental and Natural Resources: The Econometric of
Non-Market Valuation, Edward Elgar, Northampton MA: 2003.
21. Hammitt J.K., Graham John D., Willingness To Pay for Health Protection: Inadequate Sensitivity to Probability?, Journal of Risk and Uncertainty 18(1), 1999.
22. Hammitt J.K., Valuing Mortality Risk: Theory and Practice, Environmental Science and Technology 34, 2000.
23. Jones-Lee M., Loomes G., Scale and Context Effects in the Valuation of Transport Safety, Journal of Risk and Uncertainty 11, 1995a.
24. Jones-Lee M.W., Hammerton M., Phillips P.R., The Value of Safety: Results of a National Sample Survey, Economic Journal 95, 1985.
25. Jones-Lee M.W., Loomes G., P. Philips, Valuing the Prevention of Non-Fatal Road Injuries: Contingent Valuation Versus Standard Gambles, Oxford Economic Papers 47, 1995b.
26. Jones-Lee M.W., The Value of Changes in the Probability of Death or Injury, Journal of Political Economy 82, 1974.
27. Jones-Lee M.W., The Value of Life: An Economic Analysis, University of Chicago Press, Chicago
1976.
28. Liu J.-T., Hammitt J.K., Perceived Risk and Value of Workplace Safety in a Developing Country,
Journal of Risk Research 2(3), 1999.
29. MacLean D., Comparing Values in Environmental Policies: Moral Issues and Moral Arguments
[w:] Valuing Health Risk, Cost and Benefits for Environmental Decision Making, National
Academy Press, Waszyngton 1990.
30. Pearce D., Howarth A., Technical Report on Metodology: Cost Benefit Analysis and Policy Responses, RIVM; maj 2000.
31. Smith A., Badania nad natur i przyczynami bogactwa narodw, pod red. J. Drewnowskiego
i E. Lipiskiego, PWN 1954.
32. U.S. Environmental Protection Agency, Guidelines for Preparing Economic Analyses, report
240-R-00-003, Washington, DC: Office of the Administrator, USEPA, 2003.
33. Viscusi W.K., The Value of Risks to Life and Health, Journal of Economic Literature 31, 1993.
34. Viscusi, Kip W., Joseph E. Aldy, TheValue of a Statistical Life: A Critical Review of Market Estimates Throughout the World, Journal of Risk and Uncertainty, 2003.
dr in. Mariusz Pecio

Szkoa Gwna Suby Poarniczej
SPOECZNO-EKONOMICZNE KOSZTY POARW

1. Wstp ....... 642
2. Statystyka i metodologia ..... 643
2.1. Liczba poarw .......... 643
2.2. Liczba ofiar poarw ....... 644
2.3. Posta oglna kosztw poarw ..... 644
2.4. Zaoenia do przyjtej metodologii ....... 645
3. Spoeczne koszty poarw ............... 646
4. Koszty dziaalnoci sub i instytucji .. 647
5. Utracone dochody budetu pastwa...... 649
6. Majtkowe straty poarowe ...... 652
7. Szacowanie sumarycznych kosztw poarw ... 653
8. Analiza moliwoci ograniczenia majtkowych strat poarowych oraz liczby ofiar
poarw.. 654
8.1. Prewencja budowlana.. 655
8.2. Prewencja techniczna... 656
8.3. Prewencja organizacyjna. 657
9. Podsumowanie ...... 658
Literatura . 659
1. WSTP
Gwnym celem rozdziau jest szacunkowe wyznaczenie spoeczno-ekonomicznych kosztw
poarw w Polsce przy wykorzystaniu dostpnej w literaturze metodologii, analizy dostpnych
danych statystycznych oraz autorskiego podejcia do okrelenia wpywu liczby ofiar poarw na
utrat przyszych dochodw budetu pastwa. Dodatkowo przedstawiono moliwe sposoby
ograniczenia kosztw poarw przy wykorzystaniu dziaa prewencyjnych.
W trakcie analizy danych wejciowych do niniejszego opracowania przyjto zaoenie, e w sumarycznych kosztach poarw wystpuj skadowe, ktre naley szacowa osobno. Nale do
nich: koszty zwizane z utrat bliskiej osoby, koszty dziaalnoci instytucji i sub pastwowych,
utrata przyszych dochodw pastwa oraz bezporednie straty materialne. Przedstawiona analiza pokazuje koszty ponoszone przez pastwo wynikajce z wystpowania poarw, zarwno
w wyniku przeprowadzania przyjtych procedur administracyjnych, jak i utraconych dochodw.
Przedstawione w opracowaniu koszty maj charakter szacunkowy, opracowanie zawiera analiz
przeprowadzon wedug przyjtych zaoe charakteryzujcych si pewnymi uproszczeniami
i uoglnieniami, co jest w pewnym stopniu wynikiem innowacyjnoci wybranych aspektw analizy. W Polsce nie byy do tej pory prowadzone programy badawcze oraz statystyczne zwizane
z tematyk opracowania.
Niewtpliwie jest to obszar wymagajcy gbszych studiw, niemniej jednak wyniki analizy
przedstawione w opracowaniu mog stanowi podstaw do wykorzystania w prowadzonych
w Polsce projektach i programach badawczych oraz by punktem wyjcia do prowadzenia dalszych bada w przedmiotowym obszarze. W trakcie przygotowywania materiau do analizy zauwaono, e tematyka zwizana z szacowaniem kosztw poarw w Polsce moe stanowi wany element w procesie przygotowywania i realizacji projektw i programw zmierzajcych do
poprawy bezpieczestwa poarowego, szczeglnie na etapie ich uzasadniania.
Do przeprowadzania analizy kosztw ofiar poarw wykorzystano analiz dostpnych danych
statystycznych i prognoz gromadzonych i przygotowywanych przez Komend Gwn PSP, Ministerstwo Finansw, Gwny Urzd Statystyczny oraz Zakad Ubezpiecze Spoecznych oraz
dopracowan i szczegow metod PANDORA2013 suc do oceny kosztw wypadkw
i kolizji drogowych realizowan w Instytucie Badawczym Drg i Mostw.
2. STATYSTYKA I METODOLOGIA
Na sumaryczne koszty poarw maj wpyw: ich liczba oraz charakterystyka, liczba ofiar poarw oraz potencjalne skutki. Szczegowe dane statystyczne dotyczce poarw w Polsce s
przedmiotem rozdziau 2, natomiast poniej przedstawiono najwaniejsze, wykorzystywane
dalej dane historyczne. W drugiej czci podrozdziau opisano posta ogln kosztw poarw
oraz metodologi przyjt do analizy.
2.1. Liczba poarw

Liczba poarw w Polsce w latach 2002-2012 zostaa przedstawiona na rycinie 1. Mona zauway, e w ostatnich latach zmiana liczby poarw ma tendencj wzrostow, chocia nie wystpuj znaczne odchylenia od redniej z ostatnich 11 lat (166 485).
Ryc. 1. Liczba poarw w latach 2002-2012

rdo: Dane statystyczne KG PSP.
2.2. Liczba ofiar poarw

Liczb poszkodowanych w poarach w latach 2002-2012 pokazano na rycinie 2. Z przedstawionych danych wynika, e liczba miertelnych ofiar poarw w ostatnich latach utrzymuje si na
podobnym poziomie, rednia liczba ofiar z ostatnich 11 lat wynosi 559 osb. Podobnie jest
w przypadku osb rannych (rednia 3 438 osb). Niekorzystne statystyki utrzymuj si od lat,
mimo poprawy sytuacji sprztowej PSP oraz postpujcego procesu rozwoju rynku biernych
i czynnych zabezpiecze przeciwpoarowych. Na podstawie dostpnych publikacji mona przytoczy powtarzajce si wnioski, wedug ktrych wraz z rozwojem technologicznym gospodarki
zwiksza si rwnie spektrum prawdopodobnych niekorzystnych scenariuszy zdarze, w tym
poarw.
Ryc. 2. Liczba poszkodowanych (ofiar miertelnych i rannych) w poarach w latach 2002-2012

2.3. Posta oglna kosztw poarw

Oglna posta kosztw poarw przedstawiona w poniszym rozdziale wykorzystuje m.in. metodologi opracowan i rozwijan w Instytucie Badawczym Drg i Mostw1, ktry od wielu lat
prowadzi dokadne badania dotyczce szacowania kosztw zdarze drogowych. Teoretyczne
uwarunkowania szacowania kosztw zdarze niekorzystnych, w ktrych uruchamiane s procedury postpowania sub ratowniczych oraz procedury administracyjnie z nimi zwizane, s
zblione przy wypadkach drogowych i poarach.
Podstaw oszacowania kosztw zdarze stanowi:
liczba wszystkich poarw okrelona wedug statystyk,
jednostkowe koszty zdarze na jeden poar, wedug nastpujcych kategorii:
Jadzik-Osmlska A. (kier.), Metoda oraz wycena kosztw wypadkw i kolizji drogowych na sieci drg
w Polsce na koniec roku 2012, z wyodrbnieniem rednich kosztw spoeczno-ekonomicznych zdarze
drogowych na sieci TEN-T, (Umowa nr TRD/15/13 z dnia 18.07.2013 r.), praca zbiorowa, ZE IBDiM,
Warszawa, sierpie 2013.
1
koszty medyczne,
koszty utraconej mocy produkcyjnej (utracona produkcja),

ocena utraconej jakoci ycia (strata dobra z powodu wypadku),
koszty uszkodzenia mienia,
koszty administracyjne.
Wedug teorii na koszty zdarze skadaj si: bezporednie i porednie koszty ekonomiczne, warto bezpieczestwa per se oraz koszty dodatkowe:
bezporednie koszty ekonomiczne s postrzegane jako wydatek dzi albo w przyszoci.

Gwnymi kosztami bezporednimi poarw s:
koszty medyczne i rehabilitacji zwizane z okresem niezdolnoci pacjenta do

pracy,
koszty administracyjne poaru, na ktre skadaj si: koszty stray poarnej,

koszty policji, koszty ledztw dotyczcych poaru, koszty sdowe i koszty administracyjne ubezpiecze,
koszty sub ratowniczych i porzdkowych, ktre dotycz pomocy w nagych
wypadkach,
koszty uszkodzenia mienia, ktre obejmuj m.in. uszkodzenia budynkw i otoczenia budynkw,
porednie koszty ekonomiczne jako utracony produkt krajowy brutto oraz niezrealizowana konsumpcja w wyniku przedwczesnej mierci,
warto bezpieczestwa per se jako gotowo do pacenia WTP (ang. willingness to pay)
za redukcj prawdopodobiestwa przedwczesnej mierci w wyniku poaru, niezalenie
od zdolnoci produkcyjnej. Gotowo do pacenia sygnalizuje preferencje zmniejszania
ryzyka bycia rannym albo nawet mierci w poarze. W szacunkach ten aspekt jest nazywany wartoci bezpieczestwa per se, ktra zostaje wyznaczona empirycznie jako warto statystycznego ycia (value of statistical life, VSL) i warto statystycznego urazu
(value of statistical injury, VSI). Szacunek gotowoci do pacenia za redukcj prawdopodobiestwa przedwczesnej mierci i zmniejszenia ryzyka bycia rannym opiera si na
podstawie zrealizowanych bada naukowych. W Polsce takie badania w aspekcie ryzyka
poaru nie byy jeszcze prowadzone,
koszty dodatkowe, ktre wynikaj z porednich efektw, takich jak straty czasu, zwikszenie zuycia paliwa i zwikszona emisja spalin z powodu zatoczenia spowodowanego
przez poar. Te koszty na og nie s uwzgldniane, poniewa trudno je oszacowa.
2.4. Zaoenia do przyjtej metodologii

W celu przeprowadzenia analizy koszty poarw zostay one podzielone na 4 skadowe, z ktrych moliwe do oszacowania s jedynie 3 (ryc. 3). Na koszty ofiar poarw mog si skada
koszty dotyczce rodziny, instytucji, budetu pastwa i majtku.
Ryc. 3. Skadowe koszty poarw

rdo: opracowanie wasne.
Koszty zwizane z utrat bliskiej osoby, opisane jako haso: rodzina na rycinie 3. s niemoliwe
do oszacowania w wymiernych kategoriach finansowych. Majc na uwadze cele programw
i projektw badawczych oraz cele statutowe Pastwowej Stray Poarnej, mona stwierdzi, e
s one wystarczajce do uzasadnienia kadych dziaa zmierzajcych do poprawy bezpieczestwa poarowego i ograniczenia liczby ofiar poarw.
3. SPOECZNE KOSZTY POARW

Spoeczne koszty poarw s niemoliwe do oszacowania w wymiernych jednostkach. Mona
w celu analizy ustali jedynie ich rda oraz wpyw na spoeczestwo w odniesieniu do mikrostruktur spoecznych, takich jak wsplnoty rodzinne, spoecznoci lokalne i krgi towarzyskie.
rda spoecznych kosztw poarw bd wynikay z 2 sytuacji, ktre moe spowodowa poar:
utrata bliskiej osoby,
utrata dorobku yciowego.
Utrata caego (lub znacznej czci) dorobku yciowego moe mie 2 rodzaje skutkw: materialny i niematerialny. Skutek materialny utraty dorobku yciowego jest moliwy do wyliczenia
w jednostkach pieninych i stanowi cz materialnych kosztw poarw opisanych w podrozdziale 6. Przedmiotem zainteresowania socjologii i psychologii spoecznej s w tym przypadku
skutki niematerialne zwizane z utrat dorobku yciowego i majtku osobistego, ktre w istocie
s bardzo zblione do skutkw zwizanych z utrat bliskiej osoby.
Bez wzgldu na rodzaj straty wyrniamy 5 etapw, przez ktre dobrze jest przej, aby okres
aoby zakoczy si2:
faza pierwsza szoku i zaprzeczania, zwizana jest z brakiem uczu i ozibieniem emocjonalnym. Emocje te s zwizane z przeywaniem wstrzsu po utracie. Podczas tego etapu spotykamy si z przygnbieniem, blem zwizanym z tsknot i niepokojem. Osoba, ktra przeya strat, zostaa osierocona, przeywa pragnienie oywienia kogo, kto odszed, lub przywrcenia rzeczy, moliwoci,
ktre utracia. Czsto na tym etapie wystpuje uczucie odrealnienia, jakby to
nie dziao si naprawd. Czsto prowadzimy dalej ycie, funkcjonujemy raczej
jak robot, czynnoci wykonujemy automatycznie, jakby sytuacja nie dotyczya
nas,
2
N. Okniska, http://www.zdrowawielkopolska.vitriol.pl/ (dostp: 30.06.2014 r.).

faza druga
dezorganizacji zachowania, zwizana jest z trudnociami zwizanymi z codziennymi obowizkami, sytuacje kiedy proste obecnie wydaj si by zbyt
trudne do wykonania. Odczuwamy strach i przeraenie, czujemy si zagubieni
i nieporadni, wszelkie aktywnoci i interakcje ze wiatem zewntrznym zostaj ograniczone. Czujemy si, jakby nasze baterie zostay wyczerpane. W tej fazie mog si pojawi problemy z odywianiem, trudnoci ze spaniem. Bolesna
tsknota czsto prowadzi do poszukiwania tego, co utracone. Wspominanie
osoby, ktra odesza, przebywanie w miejscach, ktre przypominaj to, co
przemino, lub rozmylania o tym, jak ycie mogoby wyglda, gdyby moliwoci nie zostay nam odebrane. W tym okresie osoby przeywajce stan
smutku trac zainteresowanie swoim wygldem oraz innymi sprawami, ktre
wczeniej byy dla nich wane,
faza trzecia
zoci faza ta jest przepeniona zoci, poczuciem krzywdy, zazdroci
zwizan z tym, e inni maj lepiej, wszechogarniajcym poczuciem niesprawiedliwoci,
faza czwarta
smutek/depresja faza ta jest pena alu, rozpaczy i smutku, nic nas nie cieszy, wszystkie decyzje s trudne do podjcia, czujemy nieprzemijajce wyczerpanie. Izolujemy si od wiata zewntrznego, czsto pojawia si pacz,
czujemy si samotni, porzuceni, niezrozumiani. Przyszo i jej sens s trudne
do rozpoznania,
faza pita
pogodzenie si ze strat polega na stopniowym powrocie do ycia spoecznego, podejmowane s nowe role i zadania yciowe.
Konsekwencje nie ograniczaj si do powyszych faz i mog obejmowa daleko szerszy horyzont
czasowy. Mog by zwizane z trudnociami w wychowaniu dzieci i edukacji (mier rodzica),
utrzymaniu rodziny (mier jednego/gwnego ywiciela) lub wrcz brakiem moliwoci powrotu do rwnowagi psychicznej lub penej produktywnoci.
4. KOSZTY DZIAALNOCI SUB I INSTYTUCJI

Wieloletnie badania prowadzone w Instytucie Badawczym Drg i Mostw mog stanowi punkt
odniesienia, wedug ktrego bd realizowane podobne badania dotyczce strat poarowych
w przyszoci. W celu dokonania analizy szacunkowych kosztw strat zwizanych z ofiarami
poarw zostan wykorzystane niektre wyniki otrzymane podczas bada realizowanych wedug programu PANDORA.
Publikacja Metoda oraz wycena kosztw wypadkw i kolizji drogowych na sieci drg w Polsce na
koniec roku 2012, z wyodrbnieniem rednich kosztw spoeczno-ekonomicznych zdarze drogowych na sieci TEN-T3 przedstawia koszty wypadkw drogowych i kolizji, ktre zdarzyy si
w 2012 r. na sieci wszystkich drg w Polsce.
W celach porwnawczych wycen kosztw przeprowadzono 2 metodami opracowanymi w Zakadzie Ekonomiki Instytutu Badawczego Drg i Mostw podstawow i rozszerzon. Podstawowa metoda bada kosztw zdarze drogowych PANDORA1993, zostaa wypracowana w ZE
IBDiM w latach 90. ubiegego wieku, pod kierunkiem prof. Haliny Chrostowskiej, w ramach prac
nad Instrukcj oceny efektywnoci ekonomicznej inwestycji drogowych i mostowych.
3
A. Jadzik-Osmlska (kier.), Metoda oraz wycena kosztw, dz. cyt.

Metoda PANDORA1993 obejmuje wycen kosztw wypadkw drogowych bez wyceny kosztw
kolizji.
Od roku 2011 wraz z prowadzeniem bada przez ZE IBDiM metoda ta jest poddawana staej
weryfikacji i modyfikacji. Z tego wzgldu w opracowaniu przedstawiono zaoenia metodyczne
do niej, ktre stanowi punkt wyjciowy prowadzonych aktualizacji oraz zaprezentowano now
metod PANDORA2013 w pierwszym stadium jej modyfikacji.
Ostatecznie koszty wypadku uwzgldniajce powysze straty wedug PANDORY2013 grupuje
si w 3 kategorie, tak jak w PANDORZE1993 (wyszczeglniono jedynie koszty, ktre zostay
wykorzystane do analizy kosztw ofiar i poszkodowanych w poarach):
koszty ofiar miertelnych:

koszty administracyjne udziau jednostek operacyjnych (policja, stra poarna,
suby chemiczne itd.),
koszty administracyjne ratownictwa medycznego (karetka pogotowia, migowiec medyczny),
koszty leczenia osb zmarych w okresie do 30 dni po wypadku,
koszty administracyjne zwizane z sekcj zwok,
koszty zasiku pogrzebowego wyrwnanego do redniej rynkowej ceny pogrzebu,
koszty sdownictwa,
koszty wiziennictwa,
koszty rent rodzinnych wypaconych z ZUS-u,
koszty zadouczynie i odszkodowa dla rodzin zmarych,
koszty rent rodzinnych wypaconych przez ubezpieczyciela sprawcy wypadku,
strata produktywnoci wynikajca ze mierci ofiar wypadkw drogowych,
straty pracodawcy;
koszty rannych:
koszty administracyjne udziau jednostek operacyjnych (policja, stra poarna,
suby chemiczne itd.),
koszty administracyjne ratownictwa medycznego,
koszty leczenia ciko rannych,
koszty sdownictwa,
koszty wiziennictwa,
koszty rent powypadkowych i rodzinnych wypaconych z ZUS-u na skutek trwaego kalectwa ofiary rannej w wypadku,
koszty zadouczynie i odszkodowa dla ofiary poszkodowanej,
koszty rent wypaconych przez ubezpieczyciela sprawcy wypadku, tytuem utraconych zarobkw, obnienia stopy yciowej poszkodowanego i jego bliskich,
koszty leczenia, zakupu sprztu pokrywane przez ubezpieczyciela sprawcy,
strata produktywnoci wynikajca z czasowej bd cakowitej niezdolnoci do
pracy poszkodowanego,
straty pracodawcy.
W celu oszacowania kompleksowych kosztw miertelnych ofiar poarw do dalszej analizy

zostan wykorzystane dane z programu PANDORA dotyczce jednostkowych kosztw ofiar
miertelnych oraz osb rannych w wypadkach drogowych pomniejszone o straty budetu pastwa wynikajce z utraty produktywnoci. Ta cz kosztw (zwizana z budetem kraju) jest
przedmiotem osobnej autorskiej analizy przeprowadzonej w kolejnym rozdziale opracowania.
Obliczony wedug programu PANDORA jednostkowy koszt miertelnych ofiar wypadkw drogowych, pomniejszony o straty zwizane z utrat produktywnoci, wynosi 826 608 z, natomiast
koszt jednostkowy osb rannych w wypadkach 114 598 z.
5. UTRACONE DOCHODY BUDETU PASTWA

Z punktu widzenia wielkoci strat finansowych wynikajcych z liczby miertelnych ofiar poarw najistotniejszym skadnikiem kosztw s utracone przysze dochody budetu pastwa. S
one wynikiem zmniejszenia populacji o okrelon liczb osb w wieku produkcyjnym. W tym
celu naley zdefiniowa pojcia wieku produkcyjnego i produktu krajowego brutto oraz wyliczy prognozowany udzia jednostki w PKB w latach przyszych.
Wiek produkcyjny ludno wykonujca prac przynoszc dochd oraz bezrobotni. Przedzia
wiekowy przyjty w statystyce dla potrzeb ekonomii. Wedug metodologii GUS-u w wieku produkcyjnym znajduj si:
mczyni pomidzy 18. a 67. r..,
kobiety pomidzy 18. a 65. r..
Produkt krajowy brutto (PKB) pojcie ekonomiczne oznaczajce jeden z podstawowych miernikw dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowan
warto dbr i usug finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w okrelonej jednostce
czasu (najczciej w cigu roku).
Dane statystyczne oraz prognozy, ktre zostan wykorzystane do przeprowadzenia tej czci
analizy kosztw ofiar poarw, przedstawione zostay na rycinach 4-8.
Ryc. 4. Prognoza liczby ludnoci wg ekonomicznych grup wieku w latach 2015-2035

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: Prognoza ludnoci Polski na lata 2008-2035, GUS,
Departament Bada Demograficznych.
W celu ustalenia kosztw miertelnych ofiar poarw w tej czci analizy zostan oszacowane
przysze straty budetu pastwa poprzez okrelenie utraty jednostkowego produktu krajowego
brutto (na jedn osob aktywn zawodowo). Nie mona w tym celu wykorzysta dostpnych
wdanych statystycznych wskanikw PKB per capita, poniewa jest to iloraz PKB oraz liczby
mieszkacw kraju. Analizie musi zosta poddany wskanik dotyczcy liczby pracownikw, czyli
liczba wszystkich obywateli pomniejszona o odsetek ludzi poza wiekiem produkcyjnym i dodatkowo pomniejszona o stop bezrobocia (na potrzeby przedmiotowej analizy ten wskanik zosta
nazwany: PKB per operando).
Wykres pokazany na rycinie 7. jest efektem analizy danych zawartych na wykresach pokazanych
na rycinach 5 i 6. Warto zwrci uwag na fakt, e oglna liczba mieszkacw Polski bdzie malaa. Bdzie zmniejszaa si rwnie liczba osb w wieku produkcyjnym. Prognozy Ministerstwa
Finansw pokazuj jednoczenie wzrost PKB. Te 2 prognozy pozwalaj wysnu wniosek, e
z upywem lat bdzie wzrasta udzia pojedynczego pracownika w PKB, a w konsekwencji rwnie utrata kadego pracujcego bdzie powodowaa coraz wysze koszty utraconych dochodw
pastwa w przyszoci.
Na rycinie 8 przedstawiono wiek miertelnych ofiar poarw w latach 2010-2012. Krtki okres,
ktrego dotycz dostpne dane, oraz duy odsetek osb o wieku nieustalonym wymagaj bardziej szczegowych analiz tego zagadnienia w przyszoci. Jednak z uwagi na oglny charakter
prowadzonej analizy mona przyj obliczony wedug dostpnych danych redni wiek ofiary
poaru (46 lat).
Ryc. 5. Prognozowana stopa bezrobocia oraz liczba osb pracujcych w latach 2015-2035
rdo: Opracowanie wasne na podstawie: Prognoza wpyww i wydatkw funduszu
emerytalnego do 2060 r., ZUS, Departament Statystyki, Warszawa, marzec 2010 r.
Ryc. 6. Prognoza PKB na lata 2013-2035

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: Wytyczne dotyczce zaoe makroekonomicznych
na potrzeby wieloletnich prognoz finansowych jednostek samorzdu terytorialnego,
Ministerstwo Finansw, Warszawa, 2013 r.
Ryc. 7. Prognoza PKB per operando na lata 2015-2035

Ryc. 8. Wiek ofiar miertelnych poarw w latach 2010-2012 [1]

6. MAJTKOWE STRATY POAROWE

Straty poarowe mona podzieli na kilka kategorii. Straty majtkowe obciaj obywateli
(rwnie porednio zakady ubezpieczeniowe) oraz budet pastwa. Straty istotne z punktu
widzenia zmniejszenia obcie dziaalnoci instytucji pastwowych i utraty przyszych dochodw budetu pastwa, wynikajce z ograniczenia liczby ofiar miertelnych, to koszty administracyjne dziaa operacyjnych oraz utrata dochodu narodowego w przyszoci. Koszty te zostay omwione w podrozdziaach 4 i 5.
Na rycinie 9. pokazano dane dotyczce wielkoci materialnych strat poarowych, ktre s wynikiem destrukcyjnego dziaania poaru w obszarze budynkw i instalacji.
Ryc. 9. Straty poarowe w latach 2002-2012

rdo: Dane statystyczne KG PSP
7. SZACOWANIE SUMARYCZNYCH KOSZTW POARW

Oszacowanie kosztw poarw zwizanych z utrat przyszych dochodw budetu pastwa
zostao zrealizowane po wykonaniu analizy danych zawartych w poprzednich podrozdziaach
oraz przeprowadzeniu odpowiednich oblicze:
redni wiek ofiary poaru
46 lat,
pozostay okres aktywnoci zawodowej
21 lat,
redni PKB per operando w utraconym okresie
131 370 z.
Iloczyn liczby lat pozostaego okresu aktywnoci zawodowej oraz redniego PKB per operando
w tym okresie bdzie wskazywa wymiar utraty przyszych dochodw pastwa na skutek mierci ofiary poaru. Obliczony w ten sposb jednostkowy koszt ofiary poaru zwizany z utrat
przyszych dochodw budetu pastwa wynosi 2 758 770 z. Koszt ten nie zawiera udziau jednostki w tzw. spoyciu prywatnym. rednie wydatki gospodarstw domowych na jedn osob,
wedug prognoz w przyjtym do analizy pozostaym okresie aktywnoci zawodowej, wynios
374 055 z. Koszt tych wydatkw naley odj od kosztu jednostkowego ofiary poaru wynikajcego z utraty dochodw pastwa. Skorygowany jednostkowy koszt ofiary poaru zwizany
z utrat przyszych dochodw budetu pastwa wyniesie 2 384 715 z przy zaoeniu, e kada
miertelna ofiara poaru bdzie osob pracujc. Wspczynnik korygujcy wynikajcy z prognoz stopy bezrobocia (obliczony w prognozie 21-letniej) zosta uwzgldniony po analizie prognoz ZUS-u i wynosi 0,9058.
Ostatecznie jednostkowy koszt ofiary poaru zwizany z utrat przyszych dochodw budetu
pastwa wyniesie 2 160 075 z.
W celu ustalenia kosztw jednostkowych ofiar poarw naley dokona sumowania kosztw
jednostkowych ofiar poarw zwizanych z dziaalnoci instytucji pastwowych oraz kosztw jednostkowych ofiar poarw zwizanych z utrat przyszych dochodw budetu pastwa (tab. 1 i 2).
Tabela 1. Koszty jednostkowe poarw w Polsce w 2012 r.
RODZAJ KOSZTW
koszt jednostkowy ofiary miertelnej (w odniesieniu do kosztw
dziaania instytucji i sub pastwowych)
koszt jednostkowy ofiary miertelnej (w odniesieniu do utraty
przyszych dochodw budetu pastwa)
koszt jednostkowy osoby rannej (w odniesieniu do kosztw
dziaania instytucji i sub pastwowych)
koszt jednostkowy osoby rannej (w odniesieniu do utraty
przyszych dochodw budetu pastwa)
WARTO
826 608 z
2 160 075 z
114 598 z
nie oszacowano
Tabela 2. Sumaryczny koszt poarw w Polsce w 2012 r.

RODZAJ KOSZTW
porednie, w tym:
koszty ofiar miertelnych
koszty osb rannych
straty budetu pastwa
bezporednie (straty materialne)
razem
WARTO
2 167 183 123 z
467 033 520 z
479 707 228 z
1 220 442 375 z
1 351 660 000 z
3 518 843 123 z
8. ANALIZA MOLIWOCI OGRANICZENIA MAJTKOWYCH STRAT POAROWYCH

ORAZ LICZBY OFIAR POARW
organizacyjne
zabezpieczenia
bierne i czynne
dziaania
czstotliwo
Poznanie podstawowych skadowych zagroenia poarowego, ktre wpywa na koszty poarw,

daje moliwoci podjcia dziaa majcych na celu zminimalizowanie skutkw i ograniczenie
moliwoci powstania poaru. Dziaania te polegaj na stosowaniu zabezpiecze czynnych
(technicznych), biernych (budowlanych) i dziaa organizacyjnych, a ich wpyw przedstawiony
jest na rycinie 10.
straty poarowe
Ryc. 10. Liczba poarw w latach 2002-2012
rdo: Opracowanie wasne na podstawie: Dobrzaski M.M. Ryzyko technologiczne
i naturalne, wykad inauguracyjny SGSP 1997 r.
Zadaniem dziaa organizacyjnych jest zapobieganie powstawaniu poarw w jak najszerszym
zakresie. Dziaalno ta ma znaczny wpyw na zmniejszanie prawdopodobiestwa wystpienia
poaru, a tym samym na czstotliwo poarw, przez co rozumie si stosunek liczby poarw
w danej grupie obiektw do liczby obiektw w grupie. Rozpatrujc ryzyko powstania poaru,
dziaaniami organizacyjnymi minimalizujcymi prawdopodobiestwo powstania poaru s:
szkolenia przeciwpoarowe wrd pracownikw i uytkownikw obiektu,
odpowiednie skadowanie i oznaczanie materiaw palnych,
stosowanie do wykoczenia wntrz materiaw niepalnych i niezapalnych,
prowadzenie aktualnej i rzetelnej dokumentacji przeciwpoarowej,
zapewnienie waciwego serwisu urzdzeniom ppo. itd.
Do zabezpiecze budowlanych i technicznych nale m.in.:
odpowiednie zabezpieczenie ogniochronne konstrukcji,
stosowanie elementw oddzielenia przeciwpoarowego,
wyposaenie obiektu w system wykrywania poaru,
zapewnienie wentylacji oddymiajcej.
Skuteczno zabezpiecze czynnych i biernych ma znaczny wpyw na potencjalne straty poarowe i liczb osb poszkodowanych w poarach.
Prewencj poarow, polegajc na prowadzeniu dziaa majcych na celu zmniejszenie prawdopodobiestwa powstania poaru oraz zmniejszenie potencjalnych strat poarowych, mona
podzieli na 3 grupy:
prewencja budowlana,
prewencja techniczna,
prewencja organizacyjna.
Zarwno prewencja budowlana, jak i techniczna obejmuje modernizacj budynku przez popraw warunkw budowlanych lub stosowanie nowych instalacji i wie si z ponoszeniem znaczcych wydatkw finansowych. Prewencja organizacyjna charakteryzuje si sukcesywnym poprawianiem wiadomoci zagroenia oraz kontrol i nadzorem nad stosowanymi dziaaniami przeciwpoarowymi, co nie wymaga tak duych nakadw finansowych jak prewencja budowlana
i techniczna, a w konsekwencji powoduje wyran popraw bezpieczestwa poarowego
w obiekcie.
8.1. Prewencja budowlana

Prewencja budowlana obejmuje wszelkie dziaania zmierzajce do zminimalizowania skutkw
wystpienia poaru polegajce na ograniczeniu moliwoci jego rozprzestrzeniania. Dziaania
takie nazywane s biernymi zabezpieczeniami przeciwpoarowymi, poniewa stanowi stae
elementy budynku i nie wymagaj systemw uruchamiania i sterowania. Tego typu zabezpieczenia, ktre s niewidoczne dla przecitnego uytkownika obiektu, stanowi najskuteczniejszy
sposb ograniczania strat poarowych.
Prewencj budowlan mona prowadzi w 3 podstawowych obszarach:
konstrukcji budynku,
stref poarowych,
wyposaenia budynku.
W przypadku konstrukcji budynku prowadzenie prewencji ma na celu zapewnianie waciwej

klasy odpornoci ogniowej, a w przypadku budynkw istniejcych podnoszenie klasy odpornoci ogniowej, jeli pierwotnie wykonane elementy nie speniaj obowizujcych wymaga.
Dziaanie takie powoduje, e budynek zachowuje stabilno i nie ulega zniszczeniu przez zaoony okres podczas poaru.
W przypadku stref poarowych poprawa bezpieczestwa bdzie polegaa na podziale budynku
elementami oddzielenia przeciwpoarowego w celu zminimalizowania stopnia rozprzestrzeniania si poaru na pozostae czci budynku.
Podzia na strefy poarowe wie si rwnie z zabezpieczeniem wszystkich instalacji budynku
przechodzcych przez elementy oddzielenia poarowego (granice stref poarowych). Ten sposb poprawy bezpieczestwa w obiekcie obejmuje rwnie zapewnienie odpowiedniej odpornoci ogniowej elementom stanowicym obudow drg ewakuacyjnych oraz przeciwpoarowe
wydzielenie klatek schodowych. Dziki temu podczas poaru ewakuacja ludzi z budynku bdzie
przebiegaa w sposb uniemoliwiajcy oddziaywanie poaru na te osoby.
W ramach prowadzenia prac prewencyjnych w zakresie wyposaenia budynku mona stosowa
zabezpieczanie istniejcych elementw wyposaenia (okadziny cian, sufity podwieszane, wykadziny podogowe) rodkami powodujcymi zmian klasyfikacji w zakresie reakcji na ogie
lub wymian istniejcych elementw na nowe. Jeli w wyniku prowadzonego procesu szacowania ryzyka poarowego zostan podjte decyzje wice si z wymian istniejcych elementw
wyposaenia budynku na nowe, naley zwrci uwag, aby nowe elementy posiaday aktualne
dokumenty dopuszczajce do stosowania w ochronie przeciwpoarowej na terenie Polski.
8.2. Prewencja techniczna

Prewencja techniczna w zakresie ochrony przeciwpoarowej polega na wykorzystaniu systemw i instalacji wykrywajcych poar bd ograniczajcych efekty jego dziaania. Systemy poarowe zastosowane w nowoczesnych obiektach s poczone w cao za pomoc urzdze dziaajcych w oparciu o zaprojektowane algorytmy wsppracy. Dziaanie jednego z systemw zainstalowanych w obiekcie jest uzalenione od rodzaju zagroenia oraz od dziaania pozostaych
instalacji. Nie jest to natomiast powizanie na tyle zalene, eby przy awarii jednego z systemw
pozostae byy nieaktywne w momencie zagroenia.
Techniczne systemy zabezpiecze maj za zadanie wykrycie poaru we wczesnej fazie (system
sygnalizacji poaru), ugaszenie poaru w pierwszej fazie (urzdzenia ganicze) bd ograniczenie jego skutkw oraz umoliwienie przeprowadzenia ewakuacji i akcji ratowniczo-ganiczej
(instalacja wentylacji oddymiajcej). Podzia technicznych systemw zabezpiecze przedstawia
si nastpujco:
wykrywanie poaru i powiadamianie o poarze podstawowym systemem, ktry moe

wsppracowa ze wszystkimi urzdzeniami przeciwpoarowymi w budynku, jest instalacja sygnalizacji poarowej SSP. Podstawowa konfiguracja systemu to centrala, czujki
poarowe, sygnalizatory akustyczne i elementy wykonawcze. W celu automatycznego
rozgoszenia informacji o zagroeniu i koniecznoci ewakuacji stosuje si wsppracujcy z SSP dwikowy system ostrzegawczy (DSO). Obecnie obowizujce przepisy wymagaj, aby system SSP wsppracowa z monitoringiem poarowym generujcym sygna
o poarze do najbliszej jednostki stray poarnej. Sygna taki musi zosta wczeniej
sprawdzony przy pomocy ustalonych zasad postpowania. Dodatkowo system SSP moe
sterowa windami w budynku, zamyka klapy przeciwpoarowe, zamyka bramy poarowe, sterowa wentylacj ogln i przeciwpoarow oraz monitorowa pompownie
przeciwpoarowe i inne wane urzdzenia w budynku,
gaszenie poaru najczciej spotykanymi staymi urzdzeniami ganiczymi s instalacje ganicze wodne. Instalacje tryskaczowe dziaaj na zasadzie samoczynnego otwarcia
tryskaczy wodnych pod wpywem ciepa emitowanego przez poar. Przy czym woda
wydostaje si tylko z tych tryskaczy, ktre zostay otwarte w wyniku dziaania wysokiej
temperatury. Instalacje zraszaczowe s poczeniem instalacji ganiczej z instalacj wykrywcz woda wydostaje si z caej sekcji zraszaczy umieszczonej za zaworem uruchamianym przez system wykrywajcy zjawiska poarowe (SSP). Stae urzdzenia ganicze gazowe wykorzystuj do gaszenia poaru gazy ganicze (stenie ganicze zatrzymuje reakcj spalania) lub gazy obojtne (stenie ganicze rozrzedza stenie tlenu
poniej progu podtrzymujcego reakcj spalania). Urzdzenia ganicze gazowe stosowane s w przestrzeniach, gdzie zastosowanie wody jako rodka ganiczego mogoby spowodowa znaczne straty finansowe i niefinansowe (utrata informacji lub dziedzictwa
kulturowego), takich jak serwerownie, centrale telefoniczne, pomieszczenia z cennymi
dzieami sztuki,
wentylacja przeciwpoarowa wentylacj przeciwpoarow w budynkach mona podzieli na 2 grupy: wentylacj grawitacyjn i wentylacj mechaniczn. Wentylacj grawitacyjn stosuje si do oddymiania obiektw o duej kubaturze (magazyny) oraz do oddymiania pionowych drg ewakuacyjnych (klatki schodowe). Wentylacja mechaniczna
suy przede wszystkim do oddymiania podziemnych czci budynku oraz poziomych
drg ewakuacyjnych w budynkach wielokondygnacyjnych.
8.3. Prewencja organizacyjna

Opisane sposoby organizacji dziaa prewencyjnych w zakresie zabezpiecze budowlanych
i technicznych maj znaczcy udzia w minimalizacji strat poarowych. Prowadzenie dziaa
prewencyjnych w zakresie organizacji przedsibiorstwa uytkujcego budynek (pokazanych na
ryc. 10) wpywa przede wszystkim na podwyszenie wiadomoci zagroenia, wyrabianie odpowiednich nawykw oraz przyczynia si do prawidowego utrzymania budynku w zakresie
zabezpiecze budowlanych (biernych) i technicznych (czynnych).
Dziaania prewencyjne w zakresie poprawy organizacji ochrony przeciwpoarowej w obiekcie
mona prowadzi przez:
szkolenia przeciwpoarowe dla uytkownikw i obsugi budynku,
wiczenia z zakresu ewakuacji,
zatrudnienie specjalisty ds. ochrony przeciwpoarowej.
Prowadzenie szkole przeciwpoarowych ma za zadanie uzmysowi uytkownikom i obsudze

budynku potencjalne zagroenia oraz sposoby postpowania w przypadku wystpienia zdarzenia niebezpiecznego. W praktyce zdarzaj si sytuacje, gdzie mimo zastosowania w budynku
zabezpiecze opisanych w poprzednich podrozdziaach nie zostay one prawidowo wykorzystane z powodu braku wystarczajcej wiedzy ludzi, ktrym miay zapewni bezpieczestwo.
Szkolenia z zakresu ochrony przeciwpoarowej prowadzone wedug schematu opracowanego
dla konkretnego budynku powoduj, e uytkownicy i obsuga budynku s wiadomi zagroenia
i nie bd przypadkowo stwarzali sytuacji sprzyjajcych zagroeniu, a w razie wystpienia poaru bd postpowali w sposb zgodny z przyjtymi, bezpiecznymi procedurami.
wiczenia ewakuacyjne maj za zadanie wyrobienie nawykw niezbdnych do bezpiecznego
i szybkiego opuszczenia budynku w razie poaru. Bardzo wane jest, aby takie wiczenia byy
prowadzone sukcesywnie w rnych odstpach czasu. Kade wiczenie powinno zosta zakoczone podsumowaniem z wnioskami na przyszo. Regularne wiczenie rnych wariantw
ewakuacji (w zalenoci od sytuacji w budynku) pozwala na wyrobienie nawykw, z ktrych
uytkownicy budynku skorzystaj w przypadku realnego zagroenia.
Zatrudnienie specjalisty ds. ochrony przeciwpoarowej pozwoli na uporzdkowanie spraw
zwizanych z organizacj ochrony przeciwpoarowej w obiekcie.
Obowizki specjalisty to:
utrzymanie budynku zgodnie z wymaganiami ochrony przeciwpoarowej, czyli prowadzenie dokumentacji, wsppraca z jednostk Pastwowej Stray Poarnej oraz kontrola
przestrzegania przepisw z zakresu ochrony przeciwpoarowej,
kontrola i nadzr nad terminami i zakresem serwisu urzdze przeciwpoarowych,

aktualizacja zasad i procedur bezpieczestwa w wyniku zmian w organizacji przedsibiorstwa lub przebudowy budynku.
9. PODSUMOWANIE
Sumaryczny koszt poarw w Polsce wedug danych za rok 2012, dostpnych danych statystycznych oraz prognoz wynosi 3 518 843 123 z. Jest to suma kosztw jednostkowych dziaalnoci instytucji pastwowych (administracyjnych i operacyjnych) oraz kosztw zwizanych
z utrat przyszych dochodw budetu pastwa. Oszacowany w ten sposb koszt nie zawiera
strat zwizanych z ludzkim blem i cierpieniem po utracie bliskiej osoby oraz strat zwizanych
z utrat dochodw pastwa i pracodawcw na skutek czasowej niezdolnoci do pracy osb rannych w wyniku poaru.
Z przeprowadzonej analizy wynika, e szacowanie kosztw poarw jest procesem bardzo zoonym i dugotrwaym. Wymaga dostpu do penych i solidnych danych statystycznych oraz
cigej aktualizacji przyjtej metodologii. Jednoczenie uzyskane wyniki potwierdzaj znaczny
wpyw kosztw poarw na koszt funkcjonowania pastwa i utrat przyszych dochodw gospodarki krajowej. Kade dziaanie powodujce ograniczenie liczby poarw oraz liczby ofiar
i liczby osb rannych jest niewtpliwie efektywne ekonomicznie, chocia nie jest to ani jedyny,
ani najwaniejszy argument za prowadzeniem tego typu przedsiwzi.
W zwizku z powyszym naley stwierdzi, e bardzo oczekiwanym dziaaniem w przyszoci
byoby wdroenie programu badawczego w zakresie szczegowego analizowania kosztw poarw. Efektem programu badawczego, realizowanego w istniejcych instytucjach PSP lub
w ramach wyodrbnionego zespou (np. wzorowanego na Krajowej Radzie Bezpieczestwa Ruchu Drogowego), byoby wdroenie waciwej metodologii szacowania kosztw poarw oraz
okresowe publikacje raportw z prowadzonych prac.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Jadzik-Osmlska A. (kier.), Metoda oraz wycena kosztw wypadkw i kolizji drogowych na

sieci drg w Polsce na koniec roku 2012, z wyodrbnieniem rednich kosztw spoecznoekonomicznych zdarze drogowych na sieci TEN-T, (Umowa nr TRD/15/13 z dnia
18.07.2013 r.), praca zbiorowa, Instytut Badawczy Drg i Mostw, Zakad Ekonomiki,
Warszawa, sierpie 2013.
Pecio M., Szacowanie ryzyka poarowego i skadki ubezpieczeniowej, Akademia Finansw,
Warszawa, kwiecie 2007 r.
Pecio M., Spoeczno-ekonomiczne koszty poarw, Bezpieczestwo i Technika Poarnicza
(Safety & Fire Technique) 2014 nr 3.
Dobrzaski M.M., Ryzyko technologiczne i naturalne, wykad inauguracyjny SGSP, Warszawa.
Prognoza ludnoci Polski na lata 2008-2035, GUS, Departament Bada Demograficznych,
Warszawa.
Prognoza wpyww i wydatkw funduszu emerytalnego do 2060 r., ZUS, Departament
Statystyki, Warszawa, marzec 2010 r.
Wytyczne dotyczce zaoe makroekonomicznych na potrzeby wieloletnich prognoz finansowych jednostek samorzdu terytorialnego, Ministerstwo Finansw, Warszawa, 5.11.2013 r.
Rozporzdzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r., nr 75,
poz. 690 z pn. zm.).
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r.
w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw
(Dz. U. z 2010 r., nr 109, poz. 719).
Strony internetowe
1.
2.
http://www.kgpsp.gov.pl
http://www.zdrowawielkopolska.vitriol.pl
dr Krzysztof Gieburowski
Uniwersytet Szczeciski, Zamiejscowy Wydzia Administracji w Jarocinie
KOSZTY PROCESU KARNEGO W SPRAWACH O POARY1

1. Wstp ....... 660
2. Prawnokarna problematyka kosztw procesu ..... 661
3. Wydatki Skarbu Pastwa w statystyce policyjnej .... 665
4. Wydatki Skarbu Pastwa na podstawie bada wasnych .... 670
5. Podsumowanie .... 674
Literatura . 676
1. WSTP
W rozdziale omwiono koszty procesu w sprawach o poary w Polsce, na podstawie danych
statystyki policyjnej za lata 2009-2013 i 464 prawomocnie zakoczonych postpowa karnych
z art. 163 i 164 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny2, gdzie poar by zdarzeniem
zagraajcym yciu lub zdrowiu wielu osb albo mieniu w wielkich rozmiarach. Przedstawiono
prawnokarn problematyk kosztw procesu na podstawie obowizujcego stanu prawnego
oraz w oparciu o informacje uzyskane w wyniku analizy spraw, co zawarto i omwiono w szeregu zestawieniach. Podsumowanie stanowi wnioski wypywajce z analizy materiau rdowego. Wskazano pimiennictwo i orzecznictwo regulujce poruszane kwestie.
Rozdzia przygotowano na podstawie przeprowadzonych w roku 2014 bada dotyczcych kosztw prowadzonych postpowa karnych o przestpstwa z art. 163 i art. 164 kk, gdzie poar by
zdarzeniem zagraajcym yciu lub zdrowiu wielu osb albo mieniu w wielkich rozmiarach.
Badania, na zlecenie Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpoarowej im. Jzefa Tuliszkowskiego Pastwowy Instytut Badawczy w Jzefowie, byy prowadzone w ramach projektu Opracowanie systemowych rozwiza wspomagajcych prowadzenie dochodze popoarowych wykorzystujcych nowoczesne technologie, w tym narzdzia techniczne i informatyczne3,
w okresie od czerwca do sierpnia 2014 r.
Na temat poarw w aspekcie prawa karnego materialnego itd. zob. szerzej m.in. B. Sygit, Poary
w aspekcie prawnokarnym i kryminologicznym, Warszawa-Pozna 1981, tene, Pojcie poaru
w nowoczesnym polskim ustawodawstwie karnym. Ewolucja jego wykadni i uwagi de lege ferenda [w:] red.
J. Jakubowska-Hara, C. Nowak, J. Skupiski, Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze, Warszawa
2008; tene, Prawno-karna kwalifikacja spraw o poary [w:] P. Guzewski (red.), Materiay z II
Midzynarodowej Konferencji Badanie przyczyn powstania poarw, Pozna 2005; tene, Kryminalizacja
zachowa sprowadzajcych poar [w:] S. Pikulski, M. Romaczuk-Grcka (red.), Granice kryminalizacji
i penalizacji, Olsztyn 2013, s. 267-274.
2 Dz. U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 ze zm., dalej: kk.
3 Projekt nr: DOBR-BIO4/050/13009/2013. Metryka wniosku nr: 13009 w ramach konkursu BiO 4)
finansowanego przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju Opracowanie systemowych rozwiza
wspomagajcych prowadzenie dochodze popoarowych wykorzystujcych nowoczesne technologie,
w tym narzdzia techniczne i informatyczne.
1
Podstaw opracowania stanowi dwojakiego rodzaju rda, tj. dua liczba rde niepublikowanych, a take kilkanacie opracowa wymienionych w bibliografii. Gwnymi rdami s
wasne ustalenia autora, poczynione na podstawie bada 464 akt sdowych, gdzie zgodnie
z art. 626 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego4 sdy okreliy, kto,
w jakiej czci i zakresie, ponosi koszty procesu oraz informacji kryminalnej. W tym miejscu
naley przypomnie, e gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie tej ostatniej naley do
podstawowych zada policji, o czym stanowi art. 1, ust. 2, pkt 8 Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r.
o Policji5, a sposb ich realizacji posikujc si sowami J. Bachut jest regulowany moc zarzdze wydawanych przez komendanta gwnego Policji. Zarzdzenia takie okrelaj, jaki rodzaj danych jest gromadzony, w jaki sposb si je zbiera oraz komu i jak si je przekazuje. Na
podstawie informacji zawartych w aktach postpowania osoba je prowadzca (albo inna upowaniona przez kierownika jednostki) wypenia odpowiednie formularze zgodnie z instrukcj.
Przeoony je kontroluje, zatwierdza i przekazuje do komrek statystyki przestpczoci6.
Analiz akt sdowych poprzedzi wstpny proces badawczy, ktrego celem byo opracowanie
wzorca kwestionariusza do bada. Jego ostateczna wersja, poza tzw. stopk (dane dotyczce
nazwy sdu, w ktrym sprawa bya rozpoznana, sygnatury badanych akt, kwalifikacji prawnej
czynu, daty zapadnicia orzeczenia), zawieraa pytania umoliwiajce ustalenie rodzaju i sumy
kosztw procesu w postpowaniach przygotowawczym, pierwszoinstancyjnym i odwoawczym
oraz ponoszenia ich przez podmioty, ktre je wywoay. Informacje w ten sposb zebrane pochodz z akt sdowych, gdzie kwesti odpowiedzialnoci karnej prawomocnie rozstrzygnito
w latach 2009-2013.
Ograniczenie przedmiotu poznania do zbioru informacji, ktrego granice wyznacza art. 616
1 kpk, byo niezbdne. Chodzi bowiem o to, e przy obecnym systemie finansowania dziaalnoci instytucji publicznych, w tym utrzymujcych tzw. stay system gotowoci do dziaa (policja,
stra poarna itd.), w ogle nie wyodrbnia si w ich budetach nakadw pieninych przeznaczonych wycznie na usuwanie szkd wywoanych przestpnym sprowadzeniem poaru, wykryciem jego charakteru, ustaleniem jego sprawcy itd. Koszty z tym zwizane s podawane
zbiorczo. Brakuje take rde informacji, porwnywalnych danych liczbowych, ktrymi mona
by posuy si dla odtworzenia tej kwestii na podstawie analizy konkretnych przypadkw.
Patrzc na charakter pracy policji, trudno rozstrzyga o kosztach zwizanych ze skierowaniem
na miejsce zdarzenia patrolu interwencyjnego, grupy dochodzeniowej czy prowadzeniem procesu wykrywczego w sprawach karnych. Rejestracji podlegaj tylko wydatki, o ktrych wspominaj przepisy o kosztach procesu w sprawach karnych.
2. PRAWNOKARNA PROBLEMATYKA KOSZTW PROCESU

Omwienie kwestii szczegowych zwizanych z problematyk kosztw procesu karnego
w sprawach o poary wymaga przypomnienia informacji oglnych o kosztach procesu.
Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555 ze zm., dalej: kpk.

Tekst jednolity Dz. U. z 2011 r., nr 287, poz. 1687 ze zm.; dalej: UoP.
6 J. Bachut, Problemy zwizane z pomiarem przestpczoci, Warszawa 2007, s. 156.
4
5
Nazwa: koszty procesu opisuje jedn z instytucji wystpujcych na gruncie prawa karnego procesowego. Reguluje j kilka aktw prawnych7, przy czym rol podstawow peni przepisy dziau XIV kpk. Tu koszty procesu obejmuj koszty sdowe, czyli opaty i wydatki poniesione przez
Skarb Pastwa od chwili wszczcia postpowania. Zatem ich charakter jest niejednolity, a rnica tkwi take w tym, e jakkolwiek opaty w sprawach karnych stanowi skadnik kosztw sdowych. Jednak w przypadku skazania kilku oskaronych nie podlegaj one rozoeniu wedug
zasad susznoci na podstawie art. 633 kpk, bo wi si z rodzajem i rozmiarem kary, jak
orzeka si wobec kadego oskaronego8. Dalsze wynikaj z ustanowienia w sprawie jednego
obrocy lub penomocnika i s tak samo uzasadnione, jak inne zwizane z udziaem w procesie
karnym, ktre mog obejmowa koszty przejazdu strony do sdu z miejsca zamieszkania
(art. 616 1 kpk). Wymaga podkrelenia, e naleno z tytuu zwrotu kosztw ustanowienia
penomocnika oskaryciela posikowego nie wchodzi w zakres kosztw sdowych. Te ostatnie to
jednak koszty wyznaczenia obrocy z urzdu.
Wydatki Skarbu Pastwa od chwili wszczcia postpowania, jako koszty sdowe i jednoczenie
koszty procesu, zasadniczo mona okreli finansowo fakultatywnie neutralnymi, bo chocia
maj miejsce, to w ostatecznym rozrachunku pokrywane s przez tego, ktry je wywoa 9, z zastrzeeniem, e nie kade koszty obciajce Skarb Pastwa, stanowic skadnik kosztw sdowych, podlegaj zasdzeniu od skazanego10. Zatem w sprawach z art. 163 i 164 kk, bez udziau
oskaryciela posikowego obciaj one skazanego. Ponadto wydatki zwizane z procesem
pozostaj ciarem Skarbu Pastwa w kadym przypadku wydania wyroku uniewinniajcego
lub umorzenia postpowania, z pominiciem kosztw obrony oskaronego w sprawie, w ktrej
on sam skierowa przeciwko sobie podejrzenie popenienia czynu zabronionego (art. 632
W latach 2009-2013 byy to m.in.: dekret z dnia 26 padziernika 1950 r. o nalenociach wiadkw,
biegych i stron w postpowaniu sdowym (Dz. U. z 1950 r., nr 49, poz. 445 ze zm.); Ustawa z dnia 23
czerwca 1973 r. o opatach w sprawach karnych (t.j. Dz. U. z 1983 r., nr 49, poz. 223 ze zm.);
rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegych sdowych
(Dz. U. z 2005 r., nr 15, poz. 133 ze zm.); rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 24 kwietnia
2013 r. w sprawie okrelenia stawek wynagrodzenia biegych, taryf zryczatowanych oraz sposobu
dokumentowania wydatkw niezbdnych dla wydania opinii w postpowaniu karnym (Dz. U. z 2013 r.,
poz. 507); rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 28 wrzenia 2002 r. w sprawie opat za
czynnoci adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Pastwa kosztw nieopaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzdu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461); rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 28
wrzenia 2002 r. w sprawie opat za czynnoci radcw prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Pastwa
kosztw pomocy prawnej udzielonej przez radc prawnego ustanowionego z urzdu (t.j. Dz. U. z 2013 r.,
poz. 490); rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokoci
i sposobu obliczania wydatkw Skarbu Pastwa w postpowaniu karnym (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 663);
rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 14 maja 2003 r. w sprawie wysokoci opaty od kasacji
w sprawach karnych (Dz. U. z 2003 r., nr 97, poz. 886 ze zm.); rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci
z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokoci zryczatowanej rwnowartoci wydatkw w sprawach
z oskarenia prywatnego (Dz. U. z 2003 r., nr 104, poz. 980); rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci
z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie wysokoci opaty za wydanie kserokopii dokumentw oraz
uwierzytelnionych odpisw z akt sprawy (Dz. U. z 2003 r., nr 107, poz. 1006); rozporzdzenie ministra
sprawiedliwoci z 14 sierpnia 2003 r. w sprawie okrelenia wysokoci opaty za wydanie informacji
z Krajowego Rejestru Karnego (Dz. U. z 2003 r., nr 151, poz. 1468; obecnie nie obowizuje).
8 por. Wyrok SN Izba Wojskowa z dnia 28 wrzenia 2001 r., WA 27/2001, OSNKW 2002, z. 1-2, poz. 13.
9 por. Postanowienie SN Izba Wojskowa z dnia 15 grudnia 2004 r., WZ 66/2004, OSN 2004, poz. 2410.
10 zob. szerzej np. A. Herzog, Koszty obserwacji psychiatrycznej w postpowaniu karnym, Prokuratura
i Prawo (dalej: PiP) 2001, z. 1, s. 149-154.
7
pkt 2 kpk)11. Konsekwencj uniewinniajcego wyroku jest pokrycie przez pastwo kosztw procesu poniesionych przez oskaronego z tytuu ustanowienia obrocy12. O wydatkach pokrywanych tymczasowo przez Skarb Pastwa w postpowaniu karnym stanowi art. 618 1 kpk.
Czytamy w nim:
Wydatki Skarbu Pastwa obejmuj w szczeglnoci wypaty dokonane z tytuu:
1. dorczenia wezwa i innych pism,
2. przejazdw sdziw, prokuratorw i innych osb z powodu czynnoci postpowania,
3. sprowadzenia, przewozu oskaronego, wiadkw i biegych,
4. ogldzin, bada przedsiwzitych w toku postpowania oraz przesyek i przechowywania zajtych przedmiotw, jak rwnie ich sprzeday,
5. ogosze w prasie, radiu i telewizji,
6. wykonania orzeczenia, w tym rwnie o zabezpieczeniu grocych kar majtkowych, jeeli kary te zostay orzeczone, z wyczeniem kosztw utrzymania w zakadzie karnym
i kosztw pobytu w zakadach leczniczych na obserwacji psychiatrycznej,
7. nalenoci wiadkw i tumaczy,
8. kosztw postpowania mediacyjnego,
9. nalenoci biegych lub instytucji wyznaczonych do wydania opinii lub wystawienia zawiadczenia, w tym koszty wystawienia zawiadczenia przez lekarza sdowego,
9a. koszty obserwacji psychiatrycznej oskaronego, z wyczeniem nalenoci biegych psychiatrw,
10. opat przewidzianych za udzielenie informacji z rejestru skazanych,
11. nieopaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzdu przez adwokatw,
12. ryczatu kuratora sdowego za przeprowadzenie wywiadu rodowiskowego, o ktrym
mowa w art. 214 1,
13. realizacji umw midzynarodowych, ktrych Rzeczpospolita Polska jest stron, i postpowa prowadzonych na podstawie dziau XIII, take jeeli nie zostao wydane postanowienie, o ktrym mowa w art. 303.
Konstrukcja sowna przepisu zwrot w szczeglnoci wskazuje na przykadowe wyliczenie
moliwych tytuw wypat. Skarb Pastwa jest jednak tak instytucj, ktra z pominiciem
wyranie wyczonych pokrywa wszystkie nakady finansowe poczynione w sprawie. Zasady
i wysoko owego pokrycia wynikaj z przepisw prawa bd o ile brakuje przepisw szczegowych oparte s o ocen sdu, prokuratora lub innego organu prowadzcego postpowanie
(art. 618 2 i 3 kpk). Podstaw kadej wypaty stanowi decyzja organu prowadzcego postpowanie zawierajca ocen dania uprawnionego pod ktem zgodnoci ze stanem prawnym, nakadu pracy itd. (art. 619 1 kpk).
Naley podkreli, e zwolnienie z kosztw sdowych jest t instytucj, ktra dodatkowo obcia Skarb Pastwa13. Ma ono charakter indywidualny14 i dotyczy caoci lub czci kwoty zobopor. Postanowienie SA we Wrocawiu z 16 grudnia 2011 r., II AKz 523/2011, LexPolonica nr 3961267.
por. Postanowienie SA w odzi z 13 padziernika 2010 r., II AKz 452/2010, OSA 2011, z. 11, poz. 46, s. 67.
13 Termin zwolnienie zakrelony zosta wycznie do kosztw sdowych i nie uwzgldnia wydatkw
stron oraz innych wydatkw niewchodzcych w skad kosztw sdowych. Zob. szerzej: T. Grzegorczyk,
Kodeks postpowania karnego. Komentarz, Krakw 2008, s. 1361; S. Steinborn, Komentarz aktualizowany
do art. 624 KPK, LEX el. 2012; P. Hofmaski, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postpowania karnego, C.H. BECK
11
12
wizania, a podstaw jego jest uznanie za zbyt uciliwe uiszczenie nalenoci ze wzgldu na
sytuacj rodzinn, majtkow i wysoko dochodw, jak rwnie gdy przemawiaj za tym
wzgldy susznoci (art. 624 1 kpk).
Uciliw moe by wic sytuacja osoby bezrobotnej i pozbawionej prawa do zasiku, ktra
z tego powodu nie jest w stanie samodzielnie pokry kosztw obrony15, za wzgldy susznoci
odnosz si do osobistych okolicznoci strony, np. pozostawanie w cikiej chorobie, a take do
okolicznoci dotyczcych sprawy i toku postpowania16. Orzeczenie o odstpieniu od oglnej
reguy zasdzenia kosztw sdowych wymaga zawsze oceny sdu oraz uzasadnienia17. Istotne
jest, by w poniesieniu kosztw procesu nigdy nie upatrywa ksztatujcego wpywu na zachowania oskaronych, a tym bardziej elementu mogcego uzmysowi im prawne i finansowe
skutki dziaania niezgodnego z prawem. Ju same przepisy kpk niweluj dodatkow penalizacj
oskaronych przez obcianie ich kosztami procesu, a jedynie prawo materialne w swym zakresie przewiduje nakadanie na nich obowizkw o charakterze majtkowym18.
W zasdzonych na rzecz Skarbu Pastwa kosztach sdowych partycypuj wszyscy skazani na
zasadzie susznoci. Ma to miejsce, gdy czynnikiem czcym sprawy s czyny, jakich dopuciy
si rne osoby, a wic gdy w jednym postpowaniu odpowiada kilku oskaronych (art. 633
kpk). W sytuacji oskarenia o kilka czynw, gdy ma miejsce uniewinnienie lub umorzenie w zakresie ktregokolwiek z nich, koszty postpowania w sprawach o te czyny ponosi Skarb Pastwa
(art. 630 kpk).
Kto, w jakiej czci i zakresie ponosi koszty procesu, okrela sd (odpowiednio: prokurator)
w orzeczeniu koczcym postpowanie w sprawie (art. 626 1 kpk). Za taki uznaje si wyrok
albo postanowienie sdu rozstrzygajce o przedmiocie procesu karnego (odpowiedzialnoci
karnej, powdztwie cywilnym, roszczeniu odszkodowawczym) albo o dopuszczalnoci postpowania karnego.19 Brak informacji o kosztach w orzeczeniu koczcym postpowanie w sprawie powoduje, e podmiotami uprawnionymi do wydania orzeczenia s odpowiednio sd pierw2005; Wyrok SN Izba Karna z dnia 15 listopada 2012 r., II KK 38/2012, Krakowskie Zeszyty Sdowe
(dalej: KZS) 2013, z. 5, poz. 43; Postanowienie SN z dnia 11 czerwca 2002 r., WZ 13/2002, OSNKW 2002,
z. 11-12, poz. 103; Postanowienie SA w Katowicach z dnia 14 lutego 2007 r., II AKo 33/2007, OSA
w Katowicach i Sdw Okrgowych 2007/1, poz. 17, s. 16, OSA 2008/7, poz. 29, s. 3; Postanowienie SA
w Krakowie z 30 listopada 2010 r., II AKz 457/2010, KZS 2010 z. 12, poz. 49; Postanowienie SA
w Katowicach z dnia 30 wrzenia 2009 r., II AKz 646/2009.
14 por. Postanowienie SN Izba Karna z 1 czerwca 2006 r., V KK 130/2006, OSN 2006, poz. 1140.
15 por. Postanowienie SN Izba Karna z 18 lutego 2010 r., II KZ 6/2010, OSN z 2010, poz. 364;
Postanowienie SN Izba Karna z 19 kwietnia 2005 r., II KO 62/2004, LexPolonica nr 417314;
Postanowienie SN Izba Karna z 18 lutego 2004 r., OSN 2004, poz. 332.
16 zob. szerzej: Wyrok SN z 5 lipca 1983 r., RW 529/83, OSN KW 1984, z. 1-2, poz. 21, z aprobujc glos
Z. widy-agiewskiej, OSPiK 1985, z. 7-8, poz. 139, s. 376; Wyrok SN z 30 padziernika 1975 r., III KR
243/75, OSN KW 1976, z. 1, poz. 9; Postanowienie SN Izba Wojskowa z 10 listopada 2010 r., WK 9/2010,
OSN 2010, poz. 2238; Wyrok SA w Katowicach z 7 marca 2013 r., II AKa 470/2012, LexPolonica nr
5173626.
17 Wyrok SN Izba Wojskowa z 21 wrzenia 2010 r., WA 26/2010, KSK 2011, z. 1, poz. 30.
18 Wyrok SA w Gdasku z 29 maja 2013 r., II AKa 149/2013, LexPolonica nr 6825330.
19 Orzeczeniami koczcymi postpowanie s: wyrok sdu pierwszej instancji, wyrok sdu odwoawczego,
wyrok Sdu Najwyszego (z wyjtkiem uchylajcego wyrok sdu pierwszej lub drugiej instancji
i przekazujcego spraw do ponownego rozpoznania albo zwracajcego spraw prokuratorowi do
uzupenienia postpowania przygotowawczego) bez wzgldu na tre, a take postanowienia o umorzeniu
lub warunkowym umorzeniu postpowania.
szej instancji lub sd odwoawczy. Instytucje te rozstrzygaj o kosztach, gdy zachodzi konieczno dodatkowego ustalenia ich wysokoci lub rozstrzygnicia o kosztach postpowania wykonawczego (art. 626 2 kpk). Powysze odnosi si do terminu: ponoszenie kosztw, ktry naley
odrni od pojcia: ponoszenie wydatkw. Ten ostatni dotyczy sytuacji, w ktrych Skarb Pastwa tymczasowo ponosi wydatki w toku postpowania od chwili jego wszczcia20.
3. WYDATKI SKARBU PASTWA W STATYSTYCE POLICYJNEJ

Z analizy informacji statystycznej gromadzonej, przetwarzanej i przekazywanej przez policj
wynika, e w latach 2009-2013 suma kosztw przeprowadzonych postpowa przygotowawczych, w ktrych miao miejsce podejrzenie sprowadzenia jakiegokolwiek zdarzenia rodzcego
niebezpieczestwo powszechne (cznie z art. 163 kk i art. 164 kk), opiewaa na kwot 4 912
514 z, w tym 4 163 219 z z art. 163 kk i 749 295 z z art. 164 kk. Zatem ponad 84% sumy kosztw stanowiy wydatki dokonane w postpowaniach przygotowawczych z art. 163 kk.
Najwyszy poziom naoonych rodkw, bo 1 538 843 z, stwierdzono w roku 2011, co stanowi
ponad 31% cznie poniesionych kosztw w sprawach z art. 163 kk i art. 164 kk. Rok ten odbiega istotnie od wartoci redniorocznych dla caego badanego okresu i by skutkiem nakadw
dokonanych w 13 sprawach z art. 163 1 pkt 3 kk w cznej kwocie 754 906 z.
Jak wynika z tabeli 1, w latach 2009-2013 redni koszt przeprowadzenia jednego postpowania
cznie z art. 163 i 164 kk wynis 313,91 z. Dla samej kwalifikacji z art. 163 kk by wyszy zarwno od redniej, osigajc kwot 329,83 z, jak i a o 75% od rednich kosztw jednego postpowania z art. 164 kk. W kolejnych latach redni koszt jednego postpowania przygotowawczego z art. 163 kk oscylowa w granicach od 235,84 z (2013 r.) do 552,2 z (2011 r.), za z art.
164 kk od 168,96 z (2010 r.) do 520,88 z (2012 r.).
Tabela 1. rednie koszty postpowania przygotowawczego z art. 163 i art. 164 kk, w ktrych
miao miejsce podejrzenie sprowadzenia jakiegokolwiek zdarzenia rodzcego niebezpieczestwo powszechne w Polsce w latach 2009-2013 (w PLN)
CZNIE ART. 163
ART. 163 KK
ART. 164 KK
I 164 KK
LATA
KOSZTY
KOSZT
KOSZTY
KOSZT
KOSZTY
KOSZT
OGEM
REDNI
OGEM
REDNI
OGEM
REDNI
w rozbiciu na poszczeglne lata
2009
787 884
246,98
173 367
218,62
961 251
241,33
2010
675 767
243,95
113 880
168,96
789 647
229,28
2011
1 403 756
552,2
135 087
212,73
1 538 843
484,36
2012
759 806
411,37
197 415
520,88
957 221
430,01
2013
536 006
235,84
129 546
237,26
665 552
236,09
razem w latach 2009-2013
2009-2013 4 163 219
329,83
749 295
247,53
4 912 514
313,91
rdo: Opracowanie wasne na podstawie statystyki policyjnej.
W badanym okresie lata 2012 i 2013 pokazuj, e redni koszt postpowania z art. 163 kk by
niszy ni z art. 164 kk. Jest to okoliczno szczeglna, chocia rnica nie jest dua i relatywnie
do poszczeglnych lat wynosi 109,51 z oraz 1,14 z.
20
por. Postanowienie SA w Katowicach z 3 padziernika 2007 r., II AKz 674/2007, KSK 2008, z. 2, poz. 93.
Z uwagi na dostpno danych dalsz analiz prowadzono w odniesieniu do kosztw postpowa z art. 163 kk, w ktrych poar by zdarzeniem zagraajcym yciu lub zdrowiu wielu osb
albo mieniu w wielkich rozmiarach. Jedynie na ten cel wyoona zostaa kwota 2 839 014 z, co
stanowi ponad 57% ogu kosztw postpowa przygotowawczych z art. 163 i 164 kk, i a 68%
tylko z art. 163 kk.
rednie arytmetyczne rodkw wyoonych w zawizku z potrzeb przeprowadzenia postpowa przygotowawczych w latach 2009-2013 wyniosy: 567 802,2 z (cznie 1-4), 26 937,2 z
( 4), 25 016,8 z ( 3), 244 804,2 z ( 2) i 271 044,6 z ( 1), przy czym w granicach kadej
zbiorowoci rednia arytmetyczna bezwzgldnych wartoci odchyle od redniej arytmetycznej
bya statystycznie istotna (dla zbiorowoci 2, 3, 4, cznie 1-4).
Charakter badanej populacji opisuje najpeniej wskanik pod nazw koszt redni postpowania przygotowawczego, obliczony po przeliczeniu nakadw dokonanych we wszystkich postpowaniach przez liczb przeprowadzonych ledztw lub dochodze. Z tabeli nr 2 wynika, e
w latach 2009-2013 koszt ten wynis 252,04 z, przy czym najwyszy (405,68 z) mia miejsce
w sprawach z 4, a najniszy z 2 (200,72 z). Odwoujc si do praktyki, naley stwierdzi, e
ponaddwukrotnie wyszy koszt z 4 (o kwot 204,96 z) to efekt m.in. innego podejcia do
pierwszych czynnoci ledczych na miejscu zdarzenia. Informacja o mierci czowieka zawsze
implikuje bowiem zaangaowanie wikszych si i rodkw, w tym udzia w ogldzinach biegych
z zakresu poarnictwa i medycyny sdowej.
redni koszt w sprawach z 1 w analizowanym okresie waha si midzy 270,21 z w roku 2013
a 431,39 z w roku 2012. Rozpito tego przedziau wyniosa 161,18 z. W sprawach
z 2, 3 i 4 zawiera si on odpowiednio midzy kwotami:
2 274,90 z i 180,49 z rozpito: 94,41 z,
3 391,02 z i 261,21 z rozpito: 129,81 z,
4 556,15 z i 324,1 z rozpito: 232,05 z.
Dla podzbioru cznie 1-4 najwysz warto przyj w roku 2012 r. 348,98 z, a najnisz
w roku 2010 219,92 z. Tu rozpito przedziau wyniosa 129,06 z.
Ponad 47% kosztw cznie z 1-4 w latach 2009-2013 stanowiy nakady dokonane w postpowaniach przygotowawczych z 1 (1 355 223 z). rodki wyoone w ledztwach lub dochodzeniach z 1 i 2 art. 163 kk to ponad 90% (2 579 244 z) tyche kosztw, wobec czego bd
one przedmiotem dalszych analiz.
Tabela 2. rednie koszty postpowania przygotowawczego z art. 163 (k..), w ktrych sprowadzenie poaru miao posta zdarzenia zagraajcego yciu lub zdrowiu wielu osb albo mieniu
w wielkich rozmiarach, w Polsce w latach 2009-2013 (w PLN)
LATA
ART. 163 1
ART. 163 2
ART. 163 3
ART. 163 4
CZNIE 1-4
SUMA
SUMA
SUMA
SUMA
SUMA
K..
K..
K..
K..
K..

2009
313 692 292,62 305 714 181,86 40 667 391,02 24 465 359,77 684 538 234,02
2010
256 255 264,72 246 731 180,49 24 554 261,21 20 743 324,1
548 283 219,92
2011
275 070 310,11 246 086 192,25 23 167 263,26 25 567 336,4
569 890 244,48
2012
275 661 431,39 251 813
2013
234 545 270,21 173 677 203,36 11 066 283,74 21 643 554,94 440 931 243,74
274,9 25 630 341,73 42 268 556,15 595 372 348,98

2009-2013 1 355 223 305,64 1 224 021 200,72 125 084 312,71 134 686 405,68 2 839 014 252,04

Analizujc dane z ryciny 1 dotyczce dynamiki rednich kosztw postpowania z art. 163 kk,
gdzie rok 2009 przyjto jako sytuacj wyjciow (2009 r. = 100), we wszystkich badanych kategoriach rok 2010 cechuje najmniejsza dynamika wszystkie wartoci w poszczeglnych kategoriach s poniej 100, za najwiksza dynamika to rok 2012 tu wyniki oscyluj wok liczby
150. Rok 2013 jest najbardziej dynamiczny pod wzgldem rednich kosztw postpowania we
wszystkich kategoriach, bo art. 163 1 pokazuje warto poniej wyjciowej (92,3 z), cznie
1-4 oscyluje wok niej (104,1 z), a art. 163 2 najbardziej j przewysza (111,8 z).
rednie koszty jednego postpowania z art. 163 kk w latach 2009-2013 we wszystkich kategoriach maj tendencj rosnc, przy czym najwikszy wzrost odnotowuje si w kategorii art. 163
2, a najmniejszy w art. 163 1 kk.
Analizujc koszty postpowa przygotowawczych z art. 163 1 kk w badanym okresie, w odniesieniu do wojewdztw nasuwa si spostrzeenie, e na ten cel powyej 100 tys. z wydatkoway
wojewdztwa mazowieckie, lskie, warmisko-mazurskie i wielkopolskie. Rokrocznie w wojewdztwie lskim koszty tych postpowa przekraczay kwot 30 tys. z. W woj. mazowieckim
rnica midzy najwyszymi a najniszymi kosztami wynosia ponad 20 tys. z, a w wielkopolskim ponad 34 tys. z. Dla obydwu wojewdztw rok 2011 by najniszy w kosztach, a najwysze wartoci, chocia wydatkowano w innych latach, s zblione do ok. 49 tys. z.
Najnisze koszty postpowa przygotowawczych wydatkowano w wojewdztwie opolskim
i oscyluj na poziomie najniszych kosztw wojewdztwa mazowieckiego (2011 r.). Szczegowe dane zamieszczono w tabela 3.
160
151,1
149,1
147,4
150
140
130
120
111,8
110
105,9
105,7
104,4
100
100
104,1
99,2
93,1
90,4
92,34
90
80
2009r
2010r.
2011r.
2012r.
2013r
Art. 163 1
100
90,4
105,9
147,4
92,34
Art. 163 2
100
99,2
105,7
151,1
111,8
cznie 1 - 4
100
93,1
104,4
149,1
104,1
Ryc. 1. Dynamika rednich kosztw w postpowaniach z art. 163 kk, w ktrych sprowadzenie
poaru miao posta zdarzenia zagraajcego yciu lub zdrowiu wielu osb albo mieniu
w wielkich rozmiarach, w latach 2009-2013 (2009 r. = 100)
Tabela 3. Koszt postpowa przygotowawczych przeprowadzonych z art. 163 1 kk, w ktrych
sprowadzenie poaru miao posta zdarzenia zagraajcego yciu lub zdrowiu wielu osb albo
mieniu w wielkich rozmiarach, w odniesieniu do wojewdztw i w rozbiciu na lata 2009-2013
(w PLN)
2013
RAZEM
20092013

22 832
20 029
21 216
21 310
8904
15 393
12 517
21 990
12 531
11 896
13 490
10 649
11 193
8036
6573
9250
14 166
9408
9424
9831
26 140
21 220
16 542
18 860
45 167
39 093
28 690
34 760
2995
5 532
8614
6303
11 774
11 883
3495
21 834
17 007
13 407
11 753
11 261
12 074
11 098
7142
8648
35 772
30 247
32 156
30 030
12 970
7851
6287
13 632
12 958
11 246
6865
4128
6297
16 555
48 913
5917
8150
9521
8981
39 631
3418
98 345
70 050
55 431
39 180
49 126
99 317
196 623
29 361
57 136
62 949
47 943
167 836
44 158
14 625
16 338
15 189
123 983
19 399
15 733
18 087
17 877
17 493
22 878
Polska
313 692
256 255
275 070
275 661
15 835
20 941
118 943
94 842
234 545
1 355 223
LATA
WOJEWDZTWO
dolnolskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmiskomazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
2009
2010
13 886
2011
63 945
2012
49 889
15 653
Najwysze koszty postpowa przygotowawczych z art. 163 2 kk w badanym okresie odnotowano w wojewdztwach lskim i mazowieckim. W lskim niemal kadego roku (poza 2013 r.)
s one wysze od tyche kosztw z art. 163 1 kk i rokrocznie przekraczaj kwot 30 tys. z. Ta
ostatnia kwestia podobnie przedstawia si w wojewdztwie mazowieckim. Nakady najnisze
ponioso wojewdztwo witokrzyskie, gdzie czna kwota badanego okresu to jedynie 8%
wszystkich kosztw wojewdztwa lskiego. Szczegowe dane przedstawia tabela 4.
Porwnujc najwysze i najnisze koszty postpowa przygotowawczych w wojewdztwach
w badanym okresie, w obu kategoriach rnica jest zbliona i wynosi ok. 170 tys. z.
Tabela 4. Koszt postpowa przygotowawczych przeprowadzonych z art. 163 2 kk, w ktrych
sprowadzenie poaru miao posta zdarzenia zagraajcego yciu lub zdrowiu wielu osb albo
mieniu w wielkich rozmiarach, w odniesieniu do wojewdztw i w rozbiciu na lata 2009-2013
(w PLN)
WOJEWDZTWO
dolnolskie
kujawskopomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmiskomazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
LATA
2009
2010
2011
2012
27 940
24 350
23 374
24 834
2013
CZNIE
2009-2013
14 750
115 248
4582
3905
7039
2325
3816
21 667
23 901
13 996
24 636
13 894
35 926
12 003
8197
30 850
14 130
45 395
8663
16 120
7428
12 944
21 974
34 307
10 145
10 706
32 910
8819
34 377
1094
15 913
7956
16 253
9602
34 831
6123
8215
21 504
13 457
34 606
2045
13 017
4131
13 848
15 429
32 990
9049
13 361
16 191
18 338
47 288
3186
10 567
4351
6331
7923
27 539
7313
9059
7813
10 344
31 510
580
79 518
37 862
74 012
68 822
165 593
44 633
49 538
109 268
65 088
193 176
15 568
18 938
14 707
17 843
17 938
20 850
90 276
3108
7823
45 653
48 099
173 677
1 224 021
15 780
6883
6864
9708
10 193
6081
17 617
9695
Polska
305 714
246 731
246 086
251 813
W latach 2009-2013 najwyszy redni koszt jednego postpowania przygotowawczego uzyskano w wojewdztwie podlaskim. Najniszy w kategorii art. 163 1 kk odnotowano w wojewdztwie dzkim (140,76 z) oraz w kategorii art. 163 2 kk podkarpackim (111,57 z).
Rnica midzy najwyszym i najniszym rednim kosztem postpowania z art. 163 1 kk wynosi 495,08 z. Ta, w odniesieniu do kwalifikacji z art. 163 2 kk, jest prawie o poow mniejsza
i wynosi 275,90 z.
Wojewdztwa mazowieckie i lskie, pomimo e przodoway w wysokoci kosztw postpowa
przygotowawczych z art. 163 1 i 2 kk, w odniesieniu do rednich kosztw jednego dochodzenia
lub ledztwa zajmuj odpowiednio 8. (370,28 z) i 9. (284,46 z) miejsce w rankingu wojeStrona 669 z 1042 / Powrt do spisu treci
wdztw w pierwszej kwalifikacji oraz 9. (195,27 z) i 3. (293,13 z) w drugiej. Jedne z najniszych rednie koszty dla wojewdztw opolskiego (art. 163 1 kk) i witokrzyskiego (art. 163
2 kk) odpowiadaj nakadom na postpowania przeprowadzone w badanym okresie z art. 163
1 i 2 kk.
Tabela 5. redni koszt jednego postpowania przygotowawczego z art. 163 1 i 2 kk (k..),
w ujciu wojewdzkim, w latach 2009-2013 (w PLN)
WOJEWDZTWO
podlaskie
warmiskomazurskie
zachodniopomorskie
kujawsko-pomorskie
wielkopolskie
ART. 163 1 KK
SUMA
K..
62 949 635,84
123 983
573,99
94 842
70 050
118 943
460,39
443,35
408,73
WOJEWDZTWO
podlaskie
maopolskie
lskie
zachodniopomorskie
kujawsko-pomorskie
warmiskowitokrzyskie
44 158 394,26
mazurskie
maopolskie
99 317 373,37
wielkopolskie
mazowieckie
196 623 370,28
dolnolskie
lskie
167 836 284,46
mazowieckie
lubelskie
55 431 247,45
lubelskie
podkarpackie
57 136 242,10
lubuskie
lubuskie
39 180 217,66
pomorskie
dolnolskie
98 345 188,04
opolskie
pomorskie
47 943 175,61
dzkie
opolskie
29 361 163,11
witokrzyskie
dzkie
49 126 140,76
podkarpackie
ART. 163 2 KK
SUMA
K..
109 268
387,47
68 822
317,15
193 176
48 099
21 667
293,13
291,50
264,23
90 276
243,98
45 653
115 248
165 593
79 518
37 862
65 088
44 633
74 012
15 568
49 538
228,26
212,60
195,27
156,51
152,66
139,07
134,43
122,94
118,83
111,57
4. WYDATKI SKARBU PASTWA NA PODSTAWIE BADA WASNYCH

Uwagi zawarte w tej czci dotycz kosztw procesu ustalonych na podstawie analizy 464 spraw
z art. 163 i 164 kk, gdzie poar by zdarzeniem zagraajcym yciu lub zdrowiu wielu osb albo
mieniu w wielkich rozmiarach. Prba ta to ponad 42% badanej populacji, tj. ogu spraw rozpoznawanych w tym kierunku i zakoczonych prawomocnym orzeczeniem sdu w latach 20092013. Populacja pozwala ustali rzeczywiste tytuy i kwoty rodkw wydatkowanych w postpowaniu karnym w sprawach o poary, z uwzgldnieniem jego stadiw.
Jak wynika z tabeli 6, suma wydatkw dokonanych w badanych postpowaniach karnych cznie
z art. 163 i 164 kk wyniosa 668 991 z. Najwysze byy w dochodzeniach lub ledztwach z art.
163 kk i wyniosy 471 196 z. Oznacza to, e w oglnej sumie wydatkw dokonanych w badanych sprawach koszty tych postpowa to ponad 70%.
Podobnie, czyli najwyej, przedstawia si redni koszt jednego postpowania z art. 163 kk. Wynosi on 1694,94 z i jest wyszy o 253,15 z od redniego kosztu jednego postpowania cznie
z art. 163 i 164 kk i a o 630,35 z z art. 164 kk, tj. 37%.
W badanych sprawach z art. 163 i 164 kk najwicej rodkw poniesiono w pierwszym stadium
procesu karnego (1005,4 z), co wydaje si uzasadnione ze wzgldu na zadania postpowania
przygotowawczego, ktre ma ustali istnienie czynu przestpczego, a w razie jego stwierdzenia

dane osobowe sprawcy i informacje o nim, wykry, zabezpieczy i przeprowadzi moliwe
dowody itd. (art. 297 kpk).
Tabela 6. Koszt redni i suma kosztw postpowa z art. 163 i 164 kk w badanych sprawach
STADIUM
POSTPOWANIA
ART. 163 KK
ART. 164 KK
CZNIE 163
I 164
SUMA
KOSZT
[PLN]
REDNI
SUMA
KOSZT
SUMA
KOSZT
[PLN]
REDNI
[PLN]
REDNI
w rozbiciu na stadium postpowania w latach 2009-2013
postpowanie
332 570
1196,29 133 938 720,09 466 508
przygotowawcze
postpowanie przed
130 886
470,8
59 347
319,06 190 233
sdem pierwszej instancji
postpowanie przed
7740
27,84
4730
25,43
12 250
sdem drugiej instancji
cznie
471 196
1694,94 198015 1064,59 668 991
rdo: Opracowanie wasne na podstawie badanych akt spraw.
1005,4
409,98
26,4
1441,79
Porwnujc warto redniego kosztu jednego postpowania przygotowawczego odpowiednio

dla kwalifikacji z art. 163 kk i art. 164 kk w odniesieniu do cznych wartoci rednich kosztw,
mona ustali, ze relatywnie do tych artykuw s one zblione w ujciu procentowym, bo oscyluj w granicach 70% (z art. 163 kk 70,5%, z art. 164 kk 67%). Naley zauway, e ustalenie
to pozostaje w sprzecznoci do wraenia, jakiego dowiadczy autor w procesie lektury akt sdowych z art. 164 kk. Sugerowao ono, e wiksze nakady w sprawach tego typu s czynione
w stadium postpowania rozpoznawczego przed sdem pierwszej instancji. Chodzi w szczeglnoci o praktyk poprzestawania w prawnej ocenie zdarzenia na nieodpatnych opiniach co
do moliwych skutkw sprowadzonego zdarzenia przekazanych przez dowdcw jednostek
stray poarnej, pracownikw energetyki i gazownictwa itd.
redni koszt jednego postpowania przygotowawczego obliczony na podstawie badanych spraw
jest rny od redniego kosztu obliczonego z danych statystyki policyjnej. Rnica jest znaczna
i dlatego wymaga komentarza. Pierwszy jest charakterystyczny dla spraw, w ktrych sprawca
zosta wykryty, a jego czyn wypeniajcy znamiona czynu zabronionego wymaga w opinii
oskaryciela publicznego reakcji prawnokarnej. Informacja o kosztach zawarta w statystyce
policyjnej nie obejmuje (wszystkich, o ile w ogle) nakadw dokonanych przez prokuratur,
ktre jak wynika z bada s znaczne i nierzadko przewyszaj poniesione przez policj, chociaby w zakresie pokrycia kosztw wydania postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii
biegego z zakresu poarnictwa. Ponadto koszt redni obliczony z danych statystyki policyjnej
jest wartoci charakteryzujc koszty wszystkich ledztw i dochodze z art. 163 1-4 kk. Nie
tylko tych, w ktrych skierowano akt oskarenia do sdu.
Wydatki pokrywane przez Skarb Pastwa w postpowaniu przed sdem drugiej instancji byy
najnisze i dotyczyy zapaty z tytuu ustanowienia obrocy z urzdu oraz zryczatowanych
kosztw wezwa i pism w sprawie. Zwizane z postpowaniem dowodowym i realizacj wnioskw dowodowych stron wydatki Skarbu Pastwa przed sdem pierwszej instancji stanowiy
rednio 40% kwoty nakadw poniesionych w postpowaniach przygotowawczych. Z tego ok.
38% byo spowodowanych zaniechaniem przeprowadzenia dowodu z opinii biegego w zakresie

poarnictwa w postpowaniu przedsdowym.
Wysoko wydatkw w badanych sprawach wskazuje, e zarwno w objtych kwalifikacj z art.
163 kk, jak i art. 164 kk najwiksz cz obejmoway przedzia od 501 z do 1000 z. Porwnywalna liczba spraw zawiera informacje o kosztach w przedziale od 101 z do 500 z, zawsze jednak w obu przedziaach liczebnie przewyszaj postpowania z pierwszej kwalifikacji. Tylko
w 4 sprawach, i to z art. 163 kk, gdzie wystpowa on w poczeniu z innymi czynami, koszty
przekraczay 10 tys. z. Szczegowe dane zamieszczono w tabeli 7.
Tabela 7. Wysoko wydatkw dokonanych w badanych sprawach, w ujciu przedziaowym
ART. 163 KK
ART. 164 KK
PRZEDZIAY KWOTOWE
[PLN]
LB.
%
LB.
%
w przedziaach kwotowych w latach 2009-2013
do 100
11
3,9
17
9,1
101-500
98
35,2
59
31,7
501-1000
101
36,3
68
36,5
1001-10 000
64
23
42
22,5
powyej 10 000
4
1,4
cznie
278
100
186
100
ART. 163 I 164

LB.
%
28
157
169
106
4
6
33,8
36,4
22,8
0,8
464
100
Dystrybucja wydatkw zarwno z art. 163 kk, jak i art. 164 kk nastpowaa na podstawie rnorakich tytuw. Najczstsze to tzw. koszty ryczatowe, czyli wydatki z tytuu: uzyskania informacji z Krajowego Rejestru Skazanych i Tymczasowo Aresztowanych (30 075 z), opat pocztowych
i pism w sprawie (19 140 z) oraz przechowywania przedmiotw (7 400 z). Najwysze dotyczyy wydatkw zwizanych z dopuszczeniem dowodu z opinii biegych z zakresu poarnictwa (249
779 z) oraz biegych psychiatrw (103 346 z).
Z tabeli 8 wynika, e wydatki z tytuu dopuszczenia dowodu z opinii biegego z zakresu poarnictwa to niemal poowa oglnej kwoty wydatkw dokonanych w postpowaniach przygotowawczych, za w postpowaniach przed sdem pierwszej instancji to niespena 15%. Mimo
znacznej rnicy w poziomie nakadw na ten cel midzy stadiami procesu karnego, w poszczeglnych kwalifikacjach i cznie, procentowy udzia w ramach kadego stadium jest porwnywalny i wynosi ok. 50% dla postpowania przygotowawczego i ok. 15% dla postpowania przed
sdem pierwszej instancji.
Odnoszc si do rodkw wydanych w zwizku z uzyskaniem opinii biegego z zakresu poarnictwa, trzeba powiedzie, e cena wydania jednostkowej opinii przez tego biegego bya zrnicowana zalenie od kwalifikacji i podmiotu zlecajcego jej wydanie. W sprawach z art. 163 kk cena
wydania opinii obejmowaa przedzia od 342,5 z do 1892 z, z art. 164 kk oscylowaa midzy
244,25 z a 895,6 z. Jeeli zlecajcym bya policja, koszt wydania opinii w odniesieniu do obydwu kwalifikacji spada o ok. 35%. Naley przypomnie, e wynagrodzenie biegych sdowych
jest uzalenione od nakadu pracy i ceny jednej roboczogodziny. Cena roboczogodziny jest po-
dana w rozporzdzeniu21 i stanowi odpowiedni procent kwoty bazowej. W rachunkach zaczonych do akt oba mierniki byy waciwie zastosowane.
Tabela 8. Wydatki z tytuu dopuszczenia dowodu z opinii biegych z zakresu poarnictwa
w badanych sprawach22
CZNIE ART. 163
ART. 163 KK
ART. 164 KK
I 164
STADIUM
UDZIA W
UDZIA W
UDZIA W
POSTPOWANIA KWOTA
KWOTA
KWOTA
CZNYCH
CZNYCH
CZNYCH
[PLN]
[PLN]
[PLN]
[%]
[%]
[%]
w poszczeglnych stadiach postpowania w latach 2009-2013
postpowanie
152 581
45,8
68 760
51,3
221 341
47,4
przygotowawcze
postpowanie
przed sdem
19 685
15
8 753
14,74
28 438
14,9
pierwszej instancji
Liczba wydanych postanowie o powoaniu biegego z zakresu poarnictwa, czyli 452, przewysza liczb postpowa, w ktrych ten biegy zosta powoany, bo jest ich 386. Powysze wynika
z faktu, e w niektrych sprawach biegli byli powoywani czciej ni jeden raz. Najwicej biegych powoano w sprawach z art. 163 kk (281).
Dopuszczenie dowodu z opinii biegego to najkosztowniejsza inwestycja procesu karnego, bo
obejmujca a 74,5% cznej kwoty wydatkw poniesionych w badanych sprawach, i w wikszoci przypadkw niezastpiona. To ostatnie wynika z koniecznoci rzetelnego poznania prawdy, ktra wymaga wykorzystania wiadomoci specjalnych z danej dziedziny, ktrymi dysponuj
osoby powoane przez organ procesowy, czyli biegli. Do tej kategorii zaliczy naley zatem biegych zawodowych (ekspertw) zatrudnionych na etatach w instytucjach specjalistycznych, pracownikw naukowych wykonujcych badania na zlecenie organw cigania i wymiaru sprawiedliwoci, zarejestrowanych biegych sdowych, biegych zatrudnionych przez specjalistyczne
firmy prywatne i biegych ad hoc 23.
W postpowaniach z art. 163 i 164 kk, ktre stanowiy przedmiot analizy, stwierdzono udzia
biegych z rnych dziedzin. W tabeli 9 wskazano m.in. na zakres opinii przez nich wydanych
i wydatki z tym zwizane. Wymaga podkrelenia, e biegych z zakresu kominiarstwa, instalacji
sanitarnej i gazowej oraz lenictwa i drzewnictwa powoywano przede wszystkim w postpowaniach przed sdem pierwszej instancji, a ich opinie stanowiy alternatyw dla opinii biegych
W latach 2009-2013 byy to: rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 24 stycznia 2005 r.
w sprawie biegych sdowych (Dz. U. z 2005 r., nr 15, poz. 133 ze zm.), rozporzdzenie ministra
sprawiedliwoci z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie okrelenia stawek wynagrodzenia biegych, taryf
zryczatowanych oraz sposobu dokumentowania wydatkw niezbdnych dla wydania opinii
w postpowaniu karnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 507).
22 Szerzej na temat tego biegego i jego roli w badaniu miejsca zdarzenia zob. m.in. P. Guzewski, B. Sygit,
Nowe rodki i metody w kryminalistycznym badaniu miejsca poaru [w:] P. Guzewski, M. Rosak (red.),
Wybrane zagadnienia z problematyki dochodze poarowych, CLK Policji, Warszawa 2012, s. 75-92; ona
M., Guzewski P., Samochd w pomieniach. Analiza przypadku, cz. I, Kwartalnik Krajowej Szkoy
Sdownictwa i Prokuratury 2013, z. 3(10), s. 73-85; ona M., Guzewski P., Samochd w pomieniach. Analiza
przypadku, cz. II, Kwartalnik Krajowej Szkoy Sdownictwa i Prokuratury 2013, z. 4(10), s. 70-90.
23 szerzej: W. Kdzierski, Biegli prywatni w Polsce, Jurisprudencija 2000, t. 18 (10), s. 40-55.
21
z zakresu poarnictwa uzyskanych w postpowaniach przygotowawczych, przy czym byy rednio dwukrotnie drosze.
W analizowanych sprawach generowanie kosztw zwizanych z dopuszczenie dowodu z opinii
biegego nastpowao take, gdy opiniodawc by biegy z zakresu wyceny i szacowania nieruchomoci oraz z zakresu wyceny ruchomoci, pomimo e samych opinii byo niewiele (8). Podobnie przedstawia si sytuacja w odniesieniu do opinii biegych z zakresu informatyki i z zakresu budownictwa. redni koszt opinii biegego z zakresu informatyki wynis 4462 z. Przeciwwag do powyszych kosztw byy wydatki, jakie poniesiono w zwizku z uzyskaniem opinii
biegych z zakresu kryminalistyki, w szczeglnoci chemikw i biologw zatrudnionych w laboratoriach kryminalistycznych komend wojewdzkich policji. Cena tych opinii bya stosunkowo
niska, jeeli porwnamy j z kosztami poniesionymi, kiedy opiniodawc z tego samego zakresu
by zewntrzny instytut badawczy (1:3,5).
Koszty uzyskania opinii sdowo-psychiatrycznej byy wypadkow liczby sprawcw, co do ktrych poczytalnoci organ procesowy mia wtpliwo. Opini t wydawao 2 psychiatrw i najczciej towarzyszya im opinia biegego psychologa24, a koszt jej waha si od 147 z do 189 z,
w przeliczeniu na jednego biegego. Tylko w 3 postpowaniach wykazano koszty obserwacji
podejrzanego w zakadzie zamknitym (2384 z).
Konkludujc, naley wskaza na jeszcze jedn grup wydatkw Skarbu Pastwa w procesie karnym. S to rodki zwizane z kosztami:
stawiennictwa wiadkw (5488 z) i innych osb (1430 z),
pokrycia udziau tumacza w rozprawach i wykonania tumaczenia na jzyki: arabski,

norweski, ukraiski i rosyjski (2737 z),
zabezpieczenia pojazdu na parkingu strzeonym (1247 z),
konwojowania tymczasowo aresztowanych itd. (7273 z).
Koszty te maj znaczenie drugorzdne i nie wymagaj szczegowej analizy.
5. PODSUMOWANIE
1.
Koszty ponoszone przez instytucje ustawowo powoane do przeciwdziaania lub usuwania skutkw przestpnych poarw stanowi de facto obcienie budetu pastwa. Szczegowe ich oszacowanie w toku podjtej pracy badawczej okazao si niemoliwe wobec
braku rozwiza systemowych przyjtych w tych instytucjach w zakresie rejestracji rzeczywistych nakadw finansowych ponoszonych na ten cel. Rejestracji podlegaj tylko te
wydatki, o ktrych traktuj przepisy o kosztach procesu w spawach karnych.
szerzej zob. J. Gurgul, Wybrane problemy relacji biegego psychologa i prawnika [w:] E. Habzda-Siwek,
J. Kabziska (red.), Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014, s. 337-355; A. Ha, T. Rajtar,
Gromadzenie materiau dowodowego przez organy procesowe a moliwoci wykorzystania go przez
biegych: obszary wzajemnego porozumienia i rozbienoci [w:] E. Habzda-Siwek, J. Kabziska (red.),
Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014, s. 356-367; A. Pilch, Dowodzenie znamion strony
podmiotowej a dowd z opinii psychologa w postpowaniu karnym [w:] E. Habzda-Siwek, J. Kabziska
(red.), Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014, s. 116-129; B.W. Wojciechowski, Rola
procesowa biegego a psychologiczna treci zezna wiadkw [w:] E. Habzda-Siwek, J. Kabziska (red.),
Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014, s. 287-302.
24
2.
Pojcie i zakres terminu koszt procesu s ustawowo uregulowane w aktach normatywnych, przy czym rol podstawow peni przepisy dziau XIV kpk. Tu koszty procesu
obejmuj koszty sdowe, czyli opaty i wydatki poniesione przez Skarb Pastwa od chwili wszczcia postpowania, oraz uzasadnione wydatki stron, w tym z tytuu ustanowienia
w sprawie jednego obrocy lub penomocnika.
3.
Wydatki Skarbu Pastwa poniesione od chwili wszczcia procesu karnego, tj. wydania
postanowienia o wszczciu dochodzenia lub ledztwa albo podjcia czynnoci procesowych w trybie art. 308 kpk, s rejestrowane m.in. w statystyce policyjnej, gdy mowa
o pierwszym jego stadium. Z analizy tej statystyki wynika, e redni koszt jednego postpowania przygotowawczego w sprawie o poary z art. 163 kk w latach 2009-2013 wynis 252,04 z. Sama dynamika tych kosztw miaa tendencj wzrostow. W ujciu wojewdzkim najwyszy redni koszt jednego postpowania z art. 163 1 kk zanotowano
w wojewdztwie podlaskim 635,83 z i 387,47 z z art. 163 2 kk. Rnica do najniszego bya znaczna i wynosia relatywnie do paragrafw 495,08 z i 275,90 z.
4.
Na podstawie bada wasnych stwierdzi naley, e rzeczywiste koszty procesu karnego

s znacznie wysze od zarejestrowanych w statystyce policyjnej. I tak, redni koszt
z art. 163 kk przeprowadzenia jednego postpowania w procesie karnym wynis
1694,94 z i by wyszy a o 630,35 z od tego z art. 164 kk, a dla pierwszego stadium
postpowania odpowiednio 1196,29 z i 720,09 z. Ten ostatni natomiast, tylko w odniesieniu do art. 163 kk (1196,29 z), jest niemal piciokrotnie wyszy ni wskazuje to
policyjna statystyka (252,04 z). Wynika to z faktu, e informacja o kosztach zawarta
w statystyce policyjnej nie obejmuje nakadw dokonanych przez prokuratur, ktre s
znaczne i nierzadko przewyszaj poniesione przez policj. Za redni koszt postpowania w procesie karnym jest charakterystyczny dla spraw, w ktrych sprawca zosta wykryty, a jego czyn wypeniajcy znamiona czynu zabronionego w opinii oskaryciela
publicznego wymaga reakcji prawnokarnej.
5.
Wydatki poniesione w sprawach w procesie karnym w 74,5% obejmuj koszty zwizane

z dopuszczeniem dowodu z opinii biegego. Jest to czynno nieodzowna, w ktrej najczstszy udzia maj na etapie postpowania przygotowawczego biegli z zakresu poarnictwa (47,4%).
6.
Z punktu widzenia zasady bezstronnoci procesu, majc na celu rzetelne poznanie prawdy, dziaa wymaga negatywna praktyka przerzucania kosztw wynikajcych z dopuszczenia dowodu z opinii biegego z postpowa przygotowawczych na postpowania
przed sdem pierwszej instancji. W tych przypadkach poprzestaje si na nieodpatnych
opiniach co do moliwych skutkw sprowadzonego zdarzenia osb takich jak dowdcy
jednostek stray poarnej, pracownicy energetyki lub gazownictwa. Ci najczciej znajduj si jako pierwsi na miejscu zdarzenia i s rdem informacji o jego okolicznociach.
Hipotezy stawiane w tamtym miejscu i czasie s nierzadko kierunkowskazem do podjcia dalszych czynnoci procesowych, w tym do wydania postanowienia o przedstawieniu
zarzutw. Taki tok postpowania znajduje fina na sali sdowej, gdzie wtpliwoci i lini
obrony oskaronego weryfikuje si na podstawie dowodu z opinii biegego, czyli osoby
powoanej przez organ do zbadania i wyjanienia istotnych dla rozstrzygnicia sprawy

okolicznoci, ktrych poznanie wymaga wiadomoci specjalnych z zachowaniem zasad
procesowych.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Bachut J., Problemy zwizane z pomiarem przestpczoci, Warszawa 2007.

Dekret z dnia 26 padziernika 1950 r. o nalenociach wiadkw, biegych i stron
w postpowaniu sdowym (Dz. U. z 1950 r., nr 49, poz. 445 ze zm.)
Dukaa K., Fryda M., Zudzenia poznawcze w praktyce organw cigania [w:] Habzda-Siwek
E., Kabziska J. (red.), Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014.
Grzegorczyk T., Kodeks postpowania karnego wraz z komentarzem do ustawy o wiadku
koronnym, Krakw 2003.
Grzegorczyk T., Kodeks postpowania karnego. Komentarz, Krakw 2008.
Gurgul J., Wybrane problemy relacji biegego psychologa i prawnika [w:] Habzda-Siwek E.,
Kabziska J. (red.), Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014.
Guzewski P., Sygit B., Nowe rodki i metody w kryminalistycznym badaniu miejsca poaru,
Guzewski P., Rosak M. (red.), Wybrane zagadnienia z problematyki dochodze poarowych,
CLK Policji, Warszawa 2012.
Ha A., Rajtar T., Gromadzenie materiau dowodowego przez organy procesowe a moliwoci
wykorzystania go przez biegych: obszary wzajemnego porozumienia i rozbienoci
[w:] Habzda-Siwek E., Kabziska J. (red.), Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014.
Herzog A., Koszty obserwacji psychiatrycznej w postpowaniu karnym, PiP 2001, z. 1.
Hofmaski P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postpowania karnego, C.H. BECK 2005
Kdzierski W., Biegli prywatni w Polsce, Jurisprudencija 2000, t. 18(10).
Pilch A., Dowodzenie znamion strony podmiotowej a dowd z opinii psychologa w postpowaniu karnym [w:] Habzda-Siwek E., Kabziska J. (red.), Psychologia i prawo. Midzy teori
a praktyk, Sopot 2014.
Postanowienie SA w Katowicach z 3 padziernika 2007 r., II AKz 674/2007, KSK 2008,
z. 2, poz. 93.
Postanowienie SA w Katowicach z dnia 14 lutego 2007 r., II AKo 33/2007, OSA w Katowicach i Sdw Okrgowych 2007/1, poz. 17, s. 16, OSA 2008/7, poz. 29.
Postanowienie SA w Katowicach z dnia 30 wrzenia 2009 r., II AKz 646/2009.
Postanowienie SA w Krakowie z 30 listopada 2010 r., II AKz 457/2010, KZS 2010, z. 12, poz.
49.
Postanowienie SA w odzi z 13 padziernika 2010 r., II AKz 452/2010, OSA 2011, z. 11, poz.
46.
Postanowienie SA we Wrocawiu z 16 grudnia 2011 r., II AKz 523/2011, LexPolonica nr
3961267.
Postanowienie SN Izba Karna z 1 czerwca 2006 r., V KK 130/2006, OSN 2006, poz. 1140.
Postanowienie SN Izba Karna z 18 lutego 2004 r., OSN 2004, poz. 332.
Postanowienie SN Izba Karna z 18 lutego 2010 r., II KZ 6/2010, OSN 2010, poz. 364.
22. Postanowienie SN Izba Karna z 19 kwietnia 2005 r., II KO 62/2004, LexPolonica nr

417314.
23. Postanowienie SN Izba Wojskowa z 10 listopada 2010 r., WK 9/2010, OSN 2010, poz.
2238.
24. Postanowienie SN Izba Wojskowa z 15 grudnia 2004 r., WZ 66/2004, OSN 2004, poz.
2410.
25. Postanowienie SN z 11 czerwca 2002 r., WZ 13/2002, OSNKW 2002, z. 11-12, poz. 103.
26. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z 14 sierpnia 2003 r. w sprawie okrelenia
wysokoci opaty za wydanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego (Dz. U. z 2003 r., nr
151, poz. 1468; obecnie nie obowizuje).
27. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 14 maja 2003 r. w sprawie wysokoci
opaty od kasacji w sprawach karnych (Dz. U. z 2003 r., nr 97, poz. 886 ze zm.).
28. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokoci
i sposobu obliczania wydatkw Skarbu Pastwa w postpowaniu karnym (tj. Dz. U. z 2013
r., poz. 663).
29. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie wysokoci
opaty za wydanie kserokopii dokumentw oraz uwierzytelnionych odpisw z akt sprawy
(Dz. U. z 2003 r., nr 107, poz. 1006).
30. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie okrelenia
stawek wynagrodzenia biegych, taryf zryczatowanych oraz sposobu dokumentowania
wydatkw niezbdnych dla wydania opinii w postpowaniu karnym (Dz. U. z 2013 r., poz.
507).
31. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegych
sdowych (Dz. U. z 2005 r., nr 15, poz. 133 ze zm.).
32. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokoci
zryczatowanej rwnowartoci wydatkw w sprawach z oskarenia prywatnego
(Dz. U. z 2003 r., nr 104, poz. 980).
33. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 28 wrzenia 2002 r. w sprawie opat za
czynnoci adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Pastwa kosztw nieopaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzdu (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 461).
34. Rozporzdzenie ministra sprawiedliwoci z dnia 28 wrzenia 2002 r. w sprawie opat za
czynnoci radcw prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Pastwa kosztw pomocy
prawnej udzielonej przez radc prawnego ustanowionego z urzdu (tj. Dz. U. z 2013 r., poz.
490).
35. Steinborn S., Komentarz aktualizowany do art. 624 KPK, LEX el. 2012.
36. Sygit B., Kryminalizacja zachowa sprowadzajcych poar [w:] Pikulski S., RomaczukGrcka M. (red.), Granice kryminalizacji i penalizacji, Olsztyn 2013.
37. Sygit B., Pojcie poaru w nowoczesnym polskim ustawodawstwie karnym. Ewolucja jego wykadni i uwagi de lege ferenda [w:] (red.) Jakubowska-Hara J., Nowak C., Skupiski J., Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze, Warszawa 2008.
38. Sygit B., Poary w aspekcie prawnokarnym i kryminologicznym, Warszawa-Pozna 1981.
39. Sygit B., Prawnokarna kwalifikacja spraw o poary [w:] Guzewski P. (red.), Materiay z II
Midzynarodowej Konferencji nt. Badania przyczyn powstania poarw, Pozna 2005.
40. wida-agiewska Z., Glosa, OSPiK 1985, z. 7-8, poz. 139.

41. Tomaszewski T., Przesuchanie biegego w postpowaniu karnym, Warszawa 1988.
42. Ustawa z dnia 23 czerwca 1973 r. o opatach w sprawach karnych (tj. Dz. U. z 1983 r., nr 49,
poz. 223 ze zm.).
43. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 ze zm.).
44. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks postpowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz.
555 ze zm.).
45. Wojciechowski B.W., Rola procesowa biegego a psychologiczna treci zezna wiadkw
[w:] Habzda-Siwek E., Kabziska J. (red.), Psychologia i prawo. Midzy teori a praktyk, Sopot 2014.
46. Wyrok SA w Gdasku z 29 maja 2013 r., II AKa 149/2013, LexPolonica nr 6825330.
47. Wyrok SA w Katowicach z 7 marca 2013 r., II AKa 470/2012, LexPolonica nr 5173626.
48. Wyrok SN Izba Karna z 15 listopada 2012 r., II KK 38/2012, KZS 2013, z. 5, poz. 43.
49. Wyrok SN Izba Wojskowa z 21 wrzenia 2010 r., WA 26/2010, KSK 2011, z. 1, poz. 30.
50. Wyrok SN Izba Wojskowa z 28 wrzenia 2001 r., WA 27/2001, OSNKW 2002, z. 1-2, poz.
13.
51. Wyrok SN z 30 padziernika 1975 r., III KR 243/75, OSN KW 1976, z. 1, poz. 9.
52. Wyrok SN z 5 lipca 1983 r., RW 529/83, OSN KW 1984, z. 1-2, poz. 21.
53. ona M., Guzewski P., Samochd w pomieniach. Analiza przypadku, cz. I, Kwartalnik Krajowej Szkoy Sdownictwa i Prokuratury 2013, z. 3(10).
54. ona M., Guzewski P., Samochd w pomieniach. Analiza przypadku, cz. II, Kwartalnik Krajowej Szkoy Sdownictwa i Prokuratury 2013, z. 4(10).
dr hab. Ryszard Szczygie, prof. nadzw.

Instytut Badawczy Lenictwa, Laboratorium Ochrony Przeciwpoarowej Lasu
POARY W LASACH CHARAKTERYSTYKA, PRZYCZYNY, KOSZTY

1.
2.
3.
4.
6.
Wstp ....... 680

Lasy w Polsce ....... 680
Przepisy regulujce ochron przeciwpoarow w lasach .... 683
Zagroenie poarowe lasw w Polsce ... 686
4.1. Klasyfikacja zagroenia poarowego lasw Polski ....... 690
4.2. Prognozowanie stopnia zagroenia poarowego lasu .... 693
5. Rodzaje poarw lasu i ich wystpowanie ......... 699
5.1. Definicja poaru lasu .......... 699
5.2. Rodzaje poarw lasu...... 699
5.2.1. Poar podpowierzchniowy .. 699
5.2.2. Poar pokrywy gleby .. 700
5.2.3. Poar cakowity drzewostanu . 701
5.2.4. Poar pojedynczego drzewa ........ 702
5.3. Wystpowanie poarw lasu ... 702
5.4. Wielkoobszarowe poary lasu ..................................................................... 708
5.4.1. Analiza rozprzestrzeniania si poaru w Rudach Raciborskich..................... 708
6. Przyczyny poarw lasu ..................................................................................................................... 710
6.1. Przyczyny poarw w Lasach Pastwowych w latach 2007-2013 ................................. 711
6.2. Obowizki nadlenictwa dotyczce okolicznoci powstania i rozprzestrzeniania si
poaru lasu......................................................................................................................... 714
7. Szacowanie strat poarowych .......................................................................................................... 715
7.1. Straty ekonomiczne .................................................................................................................... 715
8. Programy ograniczenia liczby poarw w lasach............................................................................. 717
Literatura . 721
1. WSTP
Lasy s dobrem oglnospoecznym bdcym istotnym czynnikiem zapewniajcym rwnowag
ekologiczn. S take form uytkowania gruntw zapewniajc produkcj biologiczn o okrelonej wartoci rynkowej. Poary, ktre je nkaj, to jedna z najgroniejszych klsk powodujcych nie tylko dugotrwae, szkodliwe zmiany w ekosystemach rolinnych, ale rwnie wpywajcych (w wypadku poarw wielkoobszarowych) na pogorszenie si lokalnych warunkw ycia
spoeczestwa. Oddziauj one na zmiany w atmosferze wskutek emisji gazw szklarniowych
powstajcych w wyniku spalania, co przyczynia si do powstawania efektu cieplarnianego
i zmian klimatycznych. Niepokojca jest (obserwowana w Polsce i na wiecie) staa tendencja
wzrostu liczby poarw lasu i powierzchni spalonej wynikajca gwnie z ocieplenia si klimatu
(Szczygie, Ubysz, Piwnicki, 2007).
W Polsce a 83% lasw jest podatnych na poary, podczas gdy na wiecie dotyczy to ok. 40%,
a w Europie 65% powierzchni lenej. W latach 1948-2013 w polskich lasach powstao 287 106
poarw, w wyniku ktrych spaleniu ulego 320 420 ha, a rednia powierzchnia poaru wyniosa 1,12 ha.
Waciwa i adekwatna do wystpujcego zagroenia organizacja ochrony przeciwpoarowej
gwarantuje naleyty poziom zabezpieczenia lasw przed ogniem. Naley j rwnie traktowa
jako skadow szeroko rozumianego bezpieczestwa ekologicznego kraju.
2. LASY W POLSCE
Wedug ustawy o lasach1 las to grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,1 ha pokryty rolinnoci len (uprawami lenymi), drzewami i krzewami oraz runem lenym lub przejciowo jej
pozbawiony, przeznaczony do produkcji lenej, stanowicy rezerwat przyrody lub wchodzcy
w skad parku narodowego albo wpisany do rejestru zabytkw; zwizany z gospodark len,
zajty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki lenej: budynki i budowle, urzdzenia melioracji wodnych, linie podziau przestrzennego lasu, drogi lene, miejsca skadowania drewna,
a take wykorzystywany na parkingi lene i urzdzenia turystyczne.
Lasy w naszym kraju zajmuj powierzchni 9163,8 tys. ha (wg GUS-u stan na 31.12.2012 r.), co
odpowiada lesistoci 29,3% (Raport o stanie lasw w Polsce 2012). Najwiksz lesistoci odznacza si wojewdztwo lubuskie (49,1%), a najmniejsz wojewdztwo dzkie (21,2%) (ryc. 1).
W strukturze wasnociowej lasw (tab. 1) przewaaj lasy publiczne 81,2%, w tym lasy bdce w zarzdzie Pastwowego Gospodarstwa Lenego Lasy Pastwowe 77,3%, ktrymi zarzdza 430 nadlenictw w ramach 17 regionalnych dyrekcji. Lasy prywatne stanowi 18,8% ogu
powierzchni.
W Polsce lasy wystpuj w zasadzie na najsabszych glebach, co wpywa na ukad typw siedliskowych lasu2 (ryc. 2). Przewaaj siedliska borowe, zajmujce 51,2% powierzchni lasw, a pozosta cz stanowi siedliska lasowe. Pod wzgldem gatunkowym (tab. 2) dominuj gatunki
Art. 3 Ustawy o lasach z dnia 28 wrzenia 1991 r. (Dz. U. z 2011 r., nr 12, poz. 59 z pn. zm.).
Typ siedliskowy lasu jednostka typologiczna obejmujca fragmenty lasu o podobnej yznoci
i przydatnoci do produkcji lenej, ustalona na podstawie czynnikw rnicujcych, gwnie gleby
i wilgotnoci.
1
2
iglaste, a wrd nich sosna stanowica blisko 60% powierzchni lasw wszystkich form wasnoci. Przewaaj drzewostany w III i IV klasie wieku3, zajmujc odpowiednio 26,4 i 18,7% powierzchni kraju (tab. 3).
Ryc. 1. Lesisto Polski wg wojewdztw

rdo: GUS.
Klasa wieku umowny okres, zwykle 20-letni, umoliwiajcy zbiorcze grupowanie drzewostanw
wedug ich wieku.
3
Tabela 1. Struktura wasnoci lasw w Polsce

WYSZCZEGLNIENIE
31.12.2000 R.
[tys. ha]
%
8865a)
100
7341
82,8
7262
81,9
31.12.2010 R.
[tys. ha]
%
9121a)
100
7435
81,5
7351
80,6
31.12.2012 R.
[tys. ha]
%
9164a)
100
7439
81,2
7355
80,3
ogem
lasy publiczne
wasno Skarbu Pastwa z tego:
w zarzdzie Lasw
6953 b) 78,4
7072 b)
77,5
7079 b)
77,3
Pastwowych
parki narodowe
181
2
184
2
185
2
pozostae
128
1,4
95
1,1
91
1
wasno gmin
79
0,9
84
0,9
84
0,9
lasy prywatne z tego:
1524
17,2
1686
18,5
1725
18,8
c)
c)
c)
osb fizycznych
1428
16,1
1587
17,4
1623
17,7
wsplnot gruntowych
69c)
0,8
67c)
0,7
66c)
0,7
rolniczych spdzielni
9c)
0,1
6c)
0,1
5c)
0,1
produkcyjnych
inne
18c)
0,2
26c)
0,3
30c)
0,3
a) ponadto grunty zwizane z gospodark len: 2000 r. 194 tys. ha, 2010 r. 208 tys. ha, 2012
r. 206 tys. ha; b) ponadto grunty zwizane z gospodark len: 2000 r. 189 tys. ha, 2010 r.
201 tys. ha, 2012 r. 200 tys. ha; c) cznie z gruntami powizanymi z gospodark len: 2000 r.
0,2 tys. ha we wszystkich wasnociach prywatnych, 2010 r. 0,6 tys. ha, 2012 r. 0,7 tys. ha
rdo: Gwny Urzd Statystyczny.
21,5
13,3
28,4
1,3
BMwy, BG, BWG, BMG

LMwy, Lwy, LMG, LG
Bs, Bw, Bw, Bb
BMw, BMw, BMb
LMw, LMw, LMb
Lw, Lw, L, Ol, OlJ
13,1
22,4
Legenda: BMWy br mieszany wyynny; BG br grski; BWG br wysokogrski; BMG

br mieszany grski; LMwy las mieszany wyynny; Lwy las wyynny; LMG las mieszany
grski; LG las grski; Bs br suchy; Bw br wiey; Bw br wilgotny; Bb br bagienny;
BMw br mieszany wiey; BMw br mieszany wilgotny; BMb br mieszany bagienny;
LMw las mieszany wiey; LMw las mieszany wilgotny; LMb las mieszany bagienny; Lw
las wiey; Lw las wilgotny; L las gowy; Ol ols, ols typowy; OIJ las jesionowy
Ryc. 2. Udzia powierzchniowy (%) siedliskowych typw lasu w lasach wszystkich form
wasnoci
rdo: Raport o stanie lasw w Polsce 2012.
Tabela 2. Powierzchnia lasw wg grup rodzajowych drzew

LASY
PARKI
LASY
PASTWOWE
NARODOWE
PRYWATNE
WYSZCZEGLNIENIE
[tys. ha]
%
[tys. ha]
%
[tys. ha]
%
ogem
7076,6
100
183,9
100
175,8
100
drzewa iglaste
5057
70,9
104,5
56,7
1136,3
66,6
sosna
4340,7
61,3
58,5
31,7
961,7
56,3
wierk
437,4
6,2
38,1
20,7
92,5
5,4
joda i pozostae iglaste
278,8
4
7,9
4,3
82,3
4,9
drzewa liciaste
2019,7
28,5
79,4
43,3
569,5
33,4
db
546,9
7,7
6,4
3,5
96,7
5,7
buk
409,1
5,8
42,8
23,3
49,4
2,9
grab
71,2
1
2,4
1,3
45,6
2,7
brzoza
482,1
6,8
5,5
3
165,3
9,7
olcha
328,9
4,6
12,3
6,7
129,9
7,6
osika
28
0,4
0,7
0,4
36
2,1
topola i pozostae liciaste
153,5
2,5
9,3
5,1
46,5
2,7
rdo: BULiGL: Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasw w Polsce wyniki za okres
2008-2012.
Tabela 3. Powierzchnia lasw wg klas wieku
WYSZCZEGLNIENIE
LASY PASTWOWE
[tys. ha]
LASY PRYWATNE
[tys. ha]
ogem
7076,6
100
1505,8
100
w tym zalesione
6857,3
96,9
1591,8
93,3
I KW (1-20 lat)
892,8
12,6
177,2
10,4
II KW (21-40 lat)
1031,7
14,5
341,3
20
III KW (41-60 lat)
1714,6
24,4
622,3
36,4
IV KW (61-80 lat)
1341,1
18,9
299,8
17,5
V KW (81-100 lat)
1030,3
14,5
108,6
6,4
VI KW (101-120 lat)
466
6,6
21,4
1,3
VII KW i wyej
199,3
2,8
4,7
0,3
*
KO, KDO, BP
181,5
2,6
16,5
1
*KO klasa odnowienia, KDO klasa do odnowienia, BP budowa przerbowa
rdo: BULiGL: Wielkoobszarowa inwentaryzacja Stanu Lasw w Polsce wyniki za okres
2008-2012.
3. PRZEPISY REGULUJCE OCHRON PRZECIWPOAROW W LASACH

Aktualnie przepisy w zakresie zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw znajduj si w ustawach:
ochronie przeciwpoarowej (Dz. U. z 1991 r., nr 81, poz. 351),
lasach (Dz. U. z 1991 r., nr 101, poz. 444),
transporcie kolejowym (Dz. U. z 2003 r., nr 86, poz. 789),
ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., nr 92, poz. 880)
oraz w aktach wykonawczych do nich:
rozporzdzeniu ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz. U. z 2010 r., nr
109, poz. 719),
rozporzdzeniu ministra rodowiska w sprawie szczegowych zasad zabezpieczenia

przeciwpoarowego lasw (Dz. U. z 2006 r., nr 58, poz. 405),
rozporzdzeniu ministra infrastruktury i rozwoju (aktualnie obowizujca nazwa)

w sprawie wymaga w zakresie odlegoci i warunkw dopuszczajcych usytuowanie
drzew i krzeww, elementw ochrony akustycznej i wykonywania robt ziemnych w ssiedztwie linii kolejowej, a take sposobu urzdzania i utrzymywania zason odnienych
oraz pasw przeciwpoarowych (Dz. U. z 2008 r., nr 153, poz. 955 z pn. zm. ogoszonymi w Dz. U. z 2013 r., poz. 435 i Dz. U. z 2014 r., poz. 403).
Ustawa o ochronie przeciwpoarowej (art. 3) nakada obowizek zabezpieczenia przed zagroeniem poarowym na osoby fizyczne, prawne, organizacje lub instytucje korzystajce ze rodowiska, budynku, obiektu lub terenu i okrela ich odpowiedzialno za naruszenie przepisw przeciwpoarowych w trybie i na zasadach okrelonych w innych przepisach.
Obowizek alarmowania (przez tych, ktrzy zauwa poar, klsk ywioow lub inne miejscowe zagroenie) odpowiednich sub i wadz zosta okrelony w art. 9. Natomiast w art. 13
zawarta jest delegacja do okrelenia sposobw i warunkw ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw, w tym szczegowo (ust. 2, pkt 9) wymieniono
konieczno okrelenia sposobw zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw. Wykonanie tej
dyspozycji to rozdzia 9. rozporzdzenia MSWiA w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw. W rozdziale tym naoono obowizek zabezpieczenia lasw pasami przeciwpoarowymi od obiektw, ktre mog stwarza zagroenie poarowe. Rodzaje i sposoby wykonywania pasw przeciwpoarowych oraz podmioty, ktre powinny je wykonywa i utrzymywa, zostay okrelone w rozporzdzeniach ministrw rodowiska
i infrastruktury. Naley nadmieni, e zosta zmieniony sposb wykonywania pasa przeciwpoarowego w ssiedztwie linii kolejowej, ktry ma mie form jednej rwnolegej do linii bruzdy
o szerokoci co najmniej 4 m. Termin wprowadzenia obowizku takiego sposobu wykonywania
pasa zosta prolongowany z 2014 r. na 2016 (Dz. U. z 2014 r., poz. 403). Do tego czasu pasy
przeciwpoarowe przy liniach kolejowych mog by utrzymywane w sposb ustalony w dotychczasowych przepisach.
W dalszych paragrafach rozdziau 9. okrelono wyjtki dla obszarw lenych, dla ktrych wykonywanie pasw przeciwpoarowych nie jest obligatoryjne, naoono obowizek kategoryzacji
lasw pod wzgldem zagroenia poarowego (sposb zosta okrelony w rozporzdzeniu ministra rodowiska) oraz wymogi stworzenia infrastruktury dla celw poarowych dla kompleksw
lenych o powierzchni ponad 300 ha. W skad tej infrastruktury zaliczono: obserwacj i patrolowanie lasw w celu wykrycia poarw (sposoby i organizacj obserwacji okrela rozporzdzenie ministra rodowiska), alarmowanie, zapewnienie zaopatrzenia w wod dla celw przeciwpoarowych, utrzymywanie dojazdw poarowych oraz zorganizowanie baz sprztu do gaszenia poarw lasu (2 ostatnie punkty sprecyzowane w rozporzdzeniu ministra rodowiska).
Zawarto rwnie wymg uzgadniania planu urzdzenia lasu, w czci dotyczcej ochrony przeStrona 684 z 1042 / Powrt do spisu treci
ciwpoarowej, z komendantem wojewdzkim Pastwowej Stray Poarnej dla lasw I i II kategorii zagroenia poarowego. Waciciele lub zarzdcy lasu zostali zobowizani do umieszczania
tablic informacyjnych i ostrzegawczych dotyczcych zabezpieczenia przeciwpoarowego przy
wjazdach do lasu i parkingach lenych w uzgodnieniu z komendantem powiatowym/miejskim
PSP. W ostatnim paragrafie rozdziau powiconego zabezpieczeniu przeciwpoarowemu lasu
zabroniono czynnoci, ktrych wykonywanie na terenach lenych i w odlegoci do 100 m od ich
granicy nie jest dopuszczalne ze wzgldu na wywoanie niebezpieczestwa powstania poaru.
Do tych szczeglnych czynnoci zakwalifikowano rozniecanie ognia i palenie tytoniu w miejscach do tego nie wydzielonych.
W Ustawie o lasach (art. 9, ust. 1, pkt 1) na ich wacicieli zosta naoony obowizek ksztatowania rwnowagi w ekosystemach lenych i podnoszenia ich naturalnej odpornoci, w szczeglnoci poprzez wykonywanie zabiegw profilaktycznych oraz ochronnych zapobiegajcych
powstawaniu i rozprzestrzenianiu si poarw. Ten sam artyku w ustpie 3. daje delegacj ministrowi waciwemu do spraw rodowiska w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw
wewntrznych do okrelenia szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw.
Obowizek pielgnowania i ochrony lasu (art. 13), w tym rwnie ochrony przeciwpoarowej,
zosta naoony na wacicieli lasw bez wzgldu na rodzaj wasnoci. W przypadku wystpowania duego zagroenia poarowego lasu nadleniczy wprowadza zakaz wstpu do lasu stanowicego wasno Skarbu Pastwa (art. 26, ust. 3, pkt 2). Zakaz wstpu wprowadza si przy
3. stopniu zagroenia poarowego, jeeli przez kolejnych 5 dni wilgotno ciki mierzona
o godzinie 9 bdzie nisza od 10% ( 12 rozporzdzenia ministra rodowiska).
Minister waciwy do spraw rodowiska okreli wzr znaku zakazu wstpu do lasu oraz zasady
jego umieszczania, zgodnie z ustawow delegacj, w rozporzdzeniu z dnia 6 stycznia 1998 r.
w sprawie okrelenia wzoru znaku zakazu wstpu do lasu oraz zasad jego umieszczania
(Dz. U. z 1998 r., nr 11, poz. 39). Artykuy 26 i 29 reguluj zasady udostpniania lasu dla ludnoci
oraz ruchu i postoju pojazdw na obszarach lenych. Artyku 20 Ustawy o lasach powtarza zapis
40.1 rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw, zabraniajcy w lasach oraz
na terenach rdlenych, jak rwnie w odlegoci do 100 m od granicy lasu, czynnoci stanowicych zagroenie poarowe, dodajc do katalogu szczeglnych dziaa wymienionych w rozporzdzeniu korzystanie z otwartego pomienia oraz wypalanie wierzchniej warstwy gleby
i pozostaoci rolinnych.
Rozporzdzenie ministra rodowiska w sprawie szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw stanowi, e dostosowuje si je do kategorii i stopnia zagroenia poarowego
lasu. W zacznikach 1. i 2. do rozporzdzenia okrelono sposoby ich ustalania. Rozporzdzenie
w 4 i 5 okrela szczegowo kryteria prowadzenia obserwacji lasw w celu wczesnego wykrycia poaru, rodzaje obserwacji, wyposaenie punktw obserwacyjnych i ich rozmieszczenie
w zalenoci od kategorii zagroenia poarowego. Omawia te parametry techniczne drg lenych wykorzystywanych jako dojazdy poarowe i ich usytuowanie w kompleksach lenych ( 7 i 8).
Rodzaje pasw przeciwpoarowych i sposoby ich wykonywania okrelaj zapisy 9 i 10. Kryterium organizacji baz sprztu do gaszenia poarw i normatywy ich wyposaenia w zalenoci od
kategorii zagroenia poarowego okrela 11.
W Ustawie o ochronie przyrody (art. 124) wyartykuowano zakaz wypalania k, pastwisk, nieuytkw, roww, pasw przydronych, szlakw kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarw, rozszerzajc znaczco katalog miejsc objtych zakazem w porwnaniu do Ustawy o lasach. Praktycznie
polskie prawo wyklucza moliwo wypalania rolinnoci i pozostaoci rolinnych z wyjtkiem
czynnoci zwizanych z gospodark len, pod warunkiem e nie stanowi to zagroenia poarowego.
Dokumentem wewntrznym regulujcym ochron przeciwpoarow w jednostkach organizacyjnych Lasw Pastwowych jest Instrukcja ochrony przeciwpoarowej lasu, wprowadzona zarzdzeniem nr 54 dyrektora generalnego Lasw Pastwowych z dnia 21 listopada 2011 r., obowizujca od 1 stycznia 2012 r. W jej pierwszej czci zatytuowanej Przeciwpoarowe zabezpieczenie obszarw lenych omwione zostay: zagroenia poarowe lasu, zasady dziaa profilaktycznych i organizacyjno-technicznego przygotowania jednostek Lasw Pastwowych do gaszenia poarw.
Cz druga Rodzaje poarw lasu, oglne zasady ich gaszenia oraz postpowanie po poarze zawiera definicj poaru lasu, charakterystyk rodzajw poaru, zasady gaszenia i obowizki nadlenictwa, zadania jednostek organizacyjnych po ugaszeniu poaru w zakresie przyjcia i zabezpieczenia poarzyska, ustalenia okolicznoci powstania poaru, szacowania strat, sprawozdawczo i dochodzenia roszcze. Instrukcj uzupenia 16 zacznikw dokumentw o charakterze
organizacyjnym lub stanowiskowym.
Oceniajc polskie prawo w zakresie ochrony przeciwpoarowej lasu, naley podkreli, e przepisy s rozproszone w wielu aktach prawnych, powtarzaj si, bywaj niespjne i nieuporzdkowane. Koniecznym jest przegld prawa i wydanie jednego rozporzdzenia regulujcego sprawy zabezpieczenia lasw przed poarami przez ministra waciwego do spraw rodowiska,
w uzgodnieniu z ministrem waciwym do spraw wewntrznych i ministrem waciwym do
spraw infrastruktury i rozwoju.
Inn istotn spraw jest egzekwowanie przepisw z zakresu ochrony przeciwpoarowej lasu
wobec wacicieli lasw prywatnych. O ile bowiem prawo jest stosowane i egzekwowane w Lasach Pastwowych, to w przypadku wielomilionowej rzeszy wacicieli lasw prywatnych s to
martwe zapisy. Lasy te pod wzgldem zabezpieczenia przeciwpoarowego, w porwnaniu do
lasw PGL Lasy Pastwowe, s niedostatecznie chronione, o czym wiadczy liczba poarw
i powierzchnia spalona w tych lasach. Mimo e art. 24 Ustawy o lasach stanowi, e jeli waciciel
lasu niestanowicego wasnoci Skarbu Pastwa nie wykonuje zabiegw w zakresie ochrony
przeciwpoarowej, starosta nakazuje wykonanie tych obowizkw i zada w drodze decyzji.
4. ZAGROENIE POAROWE LASW W POLSCE

Na due zagroenie polskich lasw wpywaj zarwno warunki abiotyczne, biotyczne, jak i antropogeniczne wystpujce na terenie kraju. Jest ono wynikiem rwnoczesnego oddziaywania
wielu niekorzystnych czynnikw, ktre, powodujc pogorszenie stanu zdrowotnego lasw,
sprawiaj, e staj si one bardziej podatne na powstawanie i atwiejsze rozprzestrzenianie si
poarw.
Zagroenia abiotyczne wynikaj gwnie z geograficznego pooenia Polski znajdujcej si na
terenie cierajcego si oddziaywania klimatw morskiego i kontynentalnego. Anomalie pogoStrona 686 z 1042 / Powrt do spisu treci
dowe z tym zwizane wyraaj si czstszym wystpowaniem ekstremalnych temperatur powietrza, opadw atmosferycznych i wiatrw. Na kondycj lasw niekorzystnie oddziauj stae
czynniki ksztatujce bilans wodny, takie jak deficyt opadw czy powtarzajce si dugotrwae
susze podczas sezonu wegetacyjnego, prowadzce do obniania si poziomu wd gruntowych.
Efektem tego jest wystpowanie niskiej wilgotnoci na rozlegych obszarach kraju, prowadzce
m.in. do procesu stepowienia.
Wikszo polskich lasw znajduje si na ubogich piaszczystych glebach charakteryzujcych si
wysok przepuszczalnoci wd gruntowych. Szczeglnie niekorzystne warunki rozwoju oraz
wszelkich zagroe dotycz drzewostanw powstaych jako zalesienia na najuboszych gruntach porolnych, na znaczcej powierzchni 1,5 mln ha. Nieuksztatowane w peni warunki biocenotyczne waciwe dla lasu wraz z jednolitymi struktur wiekow i skadem gatunkowym
w tych drzewostanach powoduj, e s one w sposb szczeglny naraone na poary wskutek
znacznego nagromadzenia materiau palnego i tworzenia si martwej pokrywy gleby.
Dominacja wiatrw z kierunku zachodniego w Polsce, powodujc zwikszony napyw zanieczyszcze powietrza z uprzemysowionych krajw zachodniej i rodkowej Europy, przyczynia
si rwnie do pogorszenia zdrowotnoci lasw w Polsce. Nie do przecenienia jest rwnie
wpyw innych klsk ywioowych, bdcych skutkiem zmian klimatycznych, na podatno lasw
na poar, czego przykadem moe by przejcie huraganu w rejonie Pisza 4 lipca 2002 r., ktry
radykalnie zmieni (zarwno aktualne, jak i na wiele nastpnych lat) zagroenie poarowe na
tych obszarach. Wynika ono z niespotykanego dotd nagromadzenia materiau palnego o bardzo
duym obcieniu ogniowym i wyjtkowo niekorzystnej pod wzgldem palnoci struktury przestrzennej na znacznej powierzchni, sprzyjajcych atwiejszemu powstawaniu poarw o zwikszonej dynamice ich rozprzestrzeniania si.
Wrd zagroe biotycznych, dotyczcych polskich lasw i rzutujcych na zagroenie poarowe,
znajduje si masowe pojawianie si w nich szkodnikw owadzich, a take chorb infekcyjnych,
co nie pozostaje bez negatywnego wpywu na ich kondycj. Jednak decydujc rol w kwestii
zagroenia poarowego (spord czynnikw biotycznych) odgrywaj istniejce w Polsce warunki siedliskowo-drzewostanowe. Przewaajce u nas gatunki iglaste s szczeglnie naraone
na poar, w tym drzewostany z sosn jako gatunkiem panujcym.
Niekorzystn struktur gatunkow drzewostanw pogbia fakt wystpowania czci drzewostanw iglastych na siedliskach bogatszych od ich wymaga siedliskowych (lasowych). Gwnym gatunkiem wprowadzanym na zalesianych gruntach (wynikajcym z ogranicze siedliskowych dla wprowadzania tam innych gatunkw) jest nadal sosna zwyczajna, chocia jej udzia
jest ju duo niszy od jej aktualnego udziau w powierzchni Lasw Pastwowych.
W Polsce przewaaj drzewostany modsze, w wieku do 60 lat, zajmujce w Lasach Pastwowych 51,5%, a w lasach prywatnych 66,8% powierzchni, ktre s podatniejsze na poary.
W drzewostanach w wieku do 60 lat powstaje blisko 65% poarw. Najbardziej zagroonymi
pod wzgldem poarowym s siedliska borw suchego, wieego, mieszanego wieego, wilgotnego, mieszanego wilgotnego i lasu gowego, zajmujce ok. 54% powierzchni kraju.
Najistotniejszymi czynnikami wpywajcymi na stan zagroenia poarowego lasu s:

1. warunki meteorologiczne, w tym przede wszystkim: temperatura powietrza, wilgotno wzgldna powietrza, opad atmosferyczny, zachmurzenie, promieniowanie soneczne,
2. wilgotno pokrywy gleby, szczeglnie jej martwych skadnikw, na ktr maj
wpyw warunki pogodowe,
3. moliwo pojawienia si bodcw energetycznych zdolnych do inicjacji poaru,
4. rodzaj lenych materiaw palnych, skad gatunkowy, wiek drzewostanu, obcienie
ogniowe (ilo biomasy przeliczona na jednostk powierzchni wyraona w kg/m2 lub
t/ha), struktura, skad chemiczny i waciwoci fizyczne (zdolno nasikania i przesychania materiau).
Badania wystpowania poarw lasu w zalenoci od parametrw meteorologicznych, na podstawie ich rednich wartoci w sezonach palnoci i w dniach, w ktrych poary powstay (tab. 4),
wykonywane w Instytucie Badawczym Lenictwa (Szczygie, 2009) wykazay, e pogod poarow, podczas ktrej obserwuje si wzrost zagroenia poarowego, charakteryzuj:
temperatura powietrza 24C,
wilgotno wzgldna powietrza 40%,
brak opadu atmosferycznego 0 mm,
zachmurzenie mae,
wilgotno ciki 12%.
Tabela 4. rednie wartoci parametrw meteorologicznych i wilgotnoci ciki w sezonach

palnoci i dniach wystpienia poarw lasu
RODZAJ PARAMETRU
temperatura powietrza [oC]
wilgotno wzgldna powietrza [%]
zachmurzenie
opad atmosferyczny [mm]
wilgotno ciki [%]
rdo: Instytut Badawczy Lenictwa.
WARTO REDNIA PARAMETRU DLA:

SEZONU PALNOCI
DNI Z POARAMI
14
72
rednie
1,7
30
24
40
mae
0
12
Przy pogodzie poarowej powstaje ok. 65% wszystkich poarw lasu i im bardziej jej grne granice s przekroczone, tym wiksze jest prawdopodobiestwo wystpienia poarw wielkoobszarowych.
Na rycinach 3, 4 i 5 przedstawiono przykadowe wykresy czstotliwoci wystpowania poarw
lasu (stosunek ich liczby do liczby wystpienia danej wartoci parametru) w zalenoci od temperatury i wilgotnoci wzgldnej powietrza oraz wilgotnoci ciki sosnowej.
Mimo wystpienia warunkw pogodowych sprzyjajcych powstawaniu poaru to, czy do niego
dojdzie, zaley od moliwoci pojawienia si bodcw energetycznych. W naszych krajowych
warunkach zwizane jest to z obecnoci czowieka w lesie lub jego ssiedztwie, umylnego lub
nieostronego obchodzenia si z ogniem powodujcego zagroenie poarowe.
2.00
Czstotliwo wystpowania poarw
1.80
y = 0.1292e0.071x
R2 = 0.854
1.60
1.40
1.20
1.00
0.80
0.60
0.40
0.20
0.00
0
10
15
20
25
30
35
Temperatura powietrza [C]
Ryc. 3. Czstotliwo wystpowania poarw po godz. 13 w zalenoci od temperatury

powietrza o godz. 13
5.00
Czstotliwoc wystpowania poarw
4.50
4.00
y = 13.823e-0.067x
R2 = 0.9594
3.50
3.00
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
0.00
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Wilgotno wzgldna powietrza [%]
Ryc. 4. Czstotliwo wystpowania poarw po godz. 13 w zalenoci od wilgotnoci wzgldnej

powietrza o godz. 13
1.40
Czstotliwoc wystpowania poarw
1.20
y = 2.2785e-0.0865x
R2 = 0.9699
1.00
0.80
0.60
0.40
0.20
0.00
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
Wilgotno ciki [%]
Ryc. 5. Czstotliwo wystpowania poarw po godz. 13 w zalenoci od wilgotnoci ciki

o godz. 13
Rosnce penetracja i dostpno lasw zwikszaj prawdopodobiestwo pojawienia si bodcw energetycznych zdolnych zainicjowa spalanie. Szczeglnie dotyczy to obszarw lenych
wok duych aglomeracji miejskich, gdzie obserwuje si wzmoon eksploracj, ktrej efektem
jest wzrost zagroenia poarowego i liczby powstajcych poarw. Nadal charakterystyczne dla
Polski jest zbieranie grzybw oraz owocw runa lenego. Zawsze byo ono w naszym kraju tradycj, a obecnie stanowi istotn form zarobkowania, szczeglnie w rejonach o duej lesistoci
i o znacznym bezrobociu. Jednoczenie bogacenie si spoeczestwa, rozwj motoryzacji i coraz
powszechniejsza moliwo zakupu samochodu wpywaj na zwikszajc si mobilno spoeczestwa, a przez to liczniejsze korzystanie z lasw.
4.1. Klasyfikacja zagroenia poarowego lasw Polski

Obowizek klasyfikacji zagroenia poarowego lasw zosta naoony na kraje czonkowskie
Unii Europejskiej rozporzdzeniem Rady (EEC) nr 2158/92 z dnia 23 lipca 1992 r. o ochronie
lasw Wsplnoty przed poarami. Artyku 2. tego rozporzdzenia postanawia, e kraje czonkowskie sklasyfikuj swoje terytoria wedug 3-stopniowej skali ryzyka zagroenia poarowego.
Obszar sklasyfikowany musi odpowiada obszarowi administracyjnemu, co najmniej rwnemu
podregionowi, tj. grupie powiatw (III poziom NUTS4).
W Polsce zasady klasyfikacji lasw pod wzgldem zagroenia poarowego zostay opracowane
przez Instytut Badawczy Lenictwa (IBL) w 1975 r. i wtedy dokonano pierwszej kategoryzacji
terenw lenych (na szczeblu nadlenictwa) bdcych w zarzdzie Lasw Pastwowych.
W 1992 r. dokonano nowelizacji zasad klasyfikacji i przeprowadzono kolejn klasyfikacj nadlenictw oraz parkw narodowych.
NUTS jednostka terytorialna dla celw statystycznych (ang. Nomenclature Unit Territorial Statistics).
Obecnie lasy Polski s klasyfikowane pod wzgldem zagroenia poarowego zgodnie z rozporzdzeniem ministra rodowiska z dnia 9 lipca 2010 r. w sprawie szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw (Dz. U. nr 137, poz. 923).
Zaliczenia lasw do kategorii zagroenia poarowego dokonuje si dla nadlenictwa albo parku
narodowego, uwzgldniajc:
1. redni roczn liczb poarw lasu w okresie ostatnich 10 lat przypadajcych na 10
km2 powierzchni lenej,
2. udzia procentowy powierzchni drzewostanw rosncych na siedliskach boru suchego, boru wieego, boru mieszanego wieego, boru wilgotnego, boru mieszanego
wilgotnego i lasu gowego,
3. redni wilgotno wzgldn powietrza (pomiar z wysokoci 0,5 m) i procentowy
udzia dni z wilgotnoci ciki mniejsz od 15% o godz. 9,
4. redni liczb mieszkacw przypadajcych na 0,01 km2 powierzchni lenej.
Liczb punktw odpowiadajc redniej rocznej liczbie poarw lasu w okresie ostatnich 10 lat
przypadajcych na 10 km2 powierzchni lenej wylicza si wedug wzoru:
Pp = 12,5log(11,2Gp + 0,725) + 1,5
gdzie:
Gp oznacza redni liczb poarw lasu w okresie ostatnich 10 lat przypadajc na 10 km 2 powierzchni lenej na klasyfikowanym obszarze.
Jeeli obliczony wynik jest wikszy od 24, naley przyj warto 24.
Liczb punktw odpowiadajc udziaowi procentowemu powierzchni drzewostanw rosncych na siedliskach boru suchego, boru wieego, boru mieszanego wieego, boru wilgotnego,
boru mieszanego wilgotnego i lasu gowego wylicza si wedug wzoru:
Pd = 0,01Us
gdzie:
Us oznacza sum udziaw procentowych powierzchni drzewostanw rosncych na siedliskach
w cakowitej powierzchni drzewostanw na klasyfikowanym obszarze.
Liczb punktw odpowiadajc redniej wilgotnoci wzgldnej powietrza (pomiar z wysokoci
0,5 m) i procentowego udziau dni z wilgotnoci ciki mniejsz od 15% o godz. 9 wylicza si
wedug wzoru:
Pk = 0,221Uds 0,59Wp + 45,1
gdzie:
Wp oznacza redni wilgotno wzgldn powietrza o godz. 9
Uds oznacza udzia procentowy dni z wilgotnoci ciki o godz. 9 mniejsz od 15%
Do oblicze naley przyj rednie wartoci z ostatnich 5 lat dla okresw, w ktrych wykonywana bya prognoza zagroenia poarowego lasu na podstawie danych z najbliszych punktw
pomiarowych sieci prognostycznej.

Liczb punktw odpowiadajc redniej liczbie mieszkacw przypadajcych na 0,01 km 2 powierzchni lenej wylicza si wedug wzoru:
Pa = 2,46log(0,0461Gz) + 5,16
gdzie:
Gz oznacza redni liczb mieszkacw przypadajcych na 0,01 km2 powierzchni lenej na
klasyfikowanym obszarze.
Liczby punktw wyliczone w sposb okrelony powyej zaokrgla si do liczby cakowitej,
a nastpnie sumuje. Jeeli otrzymana warto wynosi:
25 punktw las zalicza si do I kategorii zagroenia poarowego,
16-24 punktw las zalicza si do II kategorii zagroenia poarowego,
15 punktw las zalicza si do III kategorii zagroenia poarowego.
Nowa metoda, opracowana tak jak poprzednie przez Instytut Badawczy Lenictwa, spenia wymogi unijne, a take umoliwia ocen zagroenia poarowego lasu dla nadlenictwa, parku narodowego, regionalnej dyrekcji Lasw Pastwowych oraz na dowolnym szczeblu podziau administracyjnego kraju (bez wzgldu na form wasnoci lasu).
Rycina 6 przedstawia nadlenictwa wedug kategorii zagroenia poarowego lasw.
W tabeli 5. zaprezentowano zmian ksztatowania si zagroenia poarowego nadlenictw
w latach 1975-2013. Wynika z niej, e do 2008 r. wzrasta procent nadlenictw zaliczonych do
najwyej I kategorii zagroenia, przy spadajcym udziale procentowym nadlenictw II kategorii
zagroenia poarowego. W ostatnich latach nastpiy zmniejszanie si nadlenictw I KZPL
i wzrost nadlenictw zaliczonych do II KZPL. Nadlenictwa w III KZPL utrzymuj si na zblionym poziomie 16-18%. Kategoria zagroenia poarowego lasu decyduje o zasadach organizacyjno-technicznego przygotowania obszarw lenych w zakresie zapobiegania i gaszenia poarw.
Decyduje take w duej mierze o nakadach finansowych przeznaczanych na ochron przeciwpoarow.
Tabela 5. Ksztatowanie si zagroenia poarowego nadlenictw w latach 1975-2013
LICZBA I UDZIA NADLENICTW W KZPL W R.:
KZPL
1975
1992
2005
2008
LICZBA [%] LICZBA [%] LICZBA [%] LICZBA [%]
I
86
21
132
33
163
38
173
40
II
253
61
199
50
196
46
189
44
III
75
18
67
17
70
16
66
16
2013
LICZBA [%]
153
36
203
47
74
17
Ryc. 6. Nadlenictwa wg kategorii zagroenia poarowego lasu

rdo: Dyrekcja Generalna Lasw Pastwowych.
4.2. Prognozowanie stopnia zagroenia poarowego lasu

O ile celem kategoryzacji obszarw lenych pod wzgldem zagroenia poarowego jest okrelenie ich potencjalnego zagroenia, ktre nie ulega szybkim zmianom (ustala si je w planach
urzdzenia nadlenictwa raz na 10 lat), o tyle stopie zagroenia poarowego lasu (SZPL) okrela zagroenie dynamiczne ulegajce szybkim zmianom nawet w cigu dnia i zalenym przede
wszystkim od panujcych warunkw pogodowych. Kategoria zagroenia poarowego decyduje
o organizacji systemu ochrony przeciwpoarowej w nadlenictwie, natomiast stopie zagroenia wpywa na jego codzienne funkcjonowanie poprzez podejmowanie okrelonych dziaa
ochronnych przez sub len i suby ratownicze. Rodzaj czynnoci jednostek organizacyjnych
Lasw Pastwowych w zalenoci od stopnia zagroenia okrela zacznik 3. do Instrukcji
ochrony przeciwpoarowej lasu (tab. 6).
Tabela 6. Zadania i przedsiwzicia ochronne realizowane przez jednostki organizacyjne LP

w zalenoci od stopnia zagroenia poarowego lasu
SZPL
LP.
RODZAJ CZYNNOCI
0
1
2
3
1.
Utrzymywanie dyuru w PAD RDLP
2.
Utrzymywanie dyuru w PAD nadlenictwa
X*
X*
3.
4.
wprowadzenie dyuru (w tym take domowego) dla osoby wyznaczonej do wzmocnienia obsady PAD na potrzeby
organizowania akcji ratowniczo-ganiczych
wykonywanie zada przez penomocnika nadleniczego
5.
dyurowanie obserwatorw na dostrzegalniach poarowych oraz w pozostaych punktach obserwacyjnych
X*
6.
patrolowanie w rejonach szczeglnie zagroonych poarem wg oddzielnego planu nadlenictwa
7.
uruchomienie patroli lotniczych wg oddzielnego planu

RDLP
8.
wprowadzenie stanu pogotowia dla usugodawcw, do

bezzwocznego uycia sprztu mechanicznego i gospodarczego wraz z obsug
9.
wprowadzenie okresowego zakazu wstpu do lasu wg

kryteriw wynikajcych z obowizujcych przepisw i
opracowanych zasad
10.
wprowadzenie stanu pogotowia dla caego skadu osobowego nadlenictwa wg oddzielnego planu nadlenictwa
11.
stopie gotowoci startowej** dla ganiczych statkw powietrznych [min]
15
10
12.
koordynacja wszystkich dziaa przez RDLP
Objanienia do tabeli:
X oznacza wykonywanie czynnoci od godz. 9 do zachodu soca,
X* nadlenictwo moe w porozumieniu z RDLP ustali inne godziny dyurowania lub od
niego odstpi
** czas od zadysponowania statku powietrznego do wykonania startu
rdo: Instrukcja ochrony przeciwpoarowej lasu.
Stopie ustalany jest na podstawie nastpujcych parametrw:
wilgotno ciki w drzewostanie sosnowym III KW rosncym na siedlisku boru wieego,
wilgotno wzgldna powietrza mierzona na wysokoci 0,5 m od powierzchni zadarnionej przy cianie drzewostanu,
wspczynnik opadowy ustalany na podstawie dobowej sumy opadw atmosferycznych,

korygujcy SZPL.
Stref prognostyczn obejmujc grup nadlenictw wyznacza si na podstawie kryteriw:
kategorii zagroenia poarowego lasw,
wystpowania duych zwartych obszarw lenych na terenie strefy,
warunkw przyrodniczo lenych,
skadu gatunkowego drzewostanw oraz rozmieszczenia i udziau poszczeglnych gatunkw,
ukadu siedlisk na terenach lenych,
nasilenia i wielkoci poarw lasw,
zapewnienia cznoci radiotelefonicznej w obrbie strefy,
wystpowania duych aglomeracji miejskich, rejonw przemysowych, obszarw o duym nasileniu ruchu turystycznego.
Podziau obszarw lenych Polski na strefy prognostyczne dokonuje Instytut Badawczy Lenictwa, a obrazuje go rycina 7.
Ryc. 7. Podzia kraju na strefy prognostyczne

SZPL zaley od wartoci wilgotnoci ciki i wilgotnoci wzgldnej powietrza. Okrela si go
wedug tabeli 7. lub na podstawie ryciny 8.
Tabela 7. SZPL odpowiadajcy poszczeglnym wartociom wilgotnoci ciki i wilgotnoci

wzgldnej powietrza
SZPL W PUNKCIE
WARTOCI WILGOTNOCI [%] MIERZONE O GODZINIE:
PROGNOSTYCZNYM
9
13
I POMOCNICZYCH
CIKI
POWIETRZA
CIKI
POWIETRZA
PUNKTACH POMIAROWYCH
brak zagroenia 0.
0-60
96-100
0-40
86-100
stopie
61-75
0-100
41-75
0-100
zagroenie mae 1.
0-40
86-95
0-30
66-85
stopie
41-60
0-95
31-40
0-85
0-20
76-85
0-15
51-65
zagroenie rednie 2. stopie
21-40
0-85
16-30
0-65
zagroenie due 3.
0-20
0-75
0-15
0-50
stopie
Ryc. 8. Progi wilgotnoci ciki (W) i wilgotnoci wzgldnej powietrza (Wp) przy okrelaniu
stopni zagroenia poarowego lasu w punkcie prognostycznym i w pomocniczych punktach pomiarowych
W przypadku wystpienia opadu stosuje si korekt SZPL, zgodnie z zasadami podanymi w tabeli 8.
SZPL dla strefy prognostycznej jest redni arytmetyczn stopnia oznaczonego dla punktu prognostycznego oraz stopni oznaczonych dla pomocniczych punktw pomiarowych.
W punkcie prognostycznym wykonywane s pomiary wszystkich parametrw, a w pomocniczym (obligatoryjnie) pomiary parametrw meteorologicznych i w miar moliwoci rwnie
wilgotnoci ciki. Wszystkie pomiary (z wyjtkiem ciki, ktrej wilgotno mierzona jest 2krotnie) dokonywane s co 10 minut przez 132 zautomatyzowane stacje meteorologiczne, ktrych rozmieszczenie w Lasach Pastwowych przedstawia rycina 9.
Tabela 8. Sposb korygowania SZPL dla punktu pomocniczego, w ktrym nie jest wykonywany
pomiar wilgotnoci ciki
SZPL W POMOCNICZYM PUNKCIE POMIAROWYM PRZY
OPADZIE ATMOSFERYCZNYM W PUNKCIE
RNICA OPADU
PROGNOSTYCZNYM
ATMOSFERYCZNEGO
WIKSZYM OD OPADU W POMNIEJSZYM OD OPADU
[mm]
MOCNICZYM PUNKCIE
W POMOCNICZYM PUNKCIE
POMIAROWYM
POMIAROWYM
warto opadu do 5 mm
stopie wyliczony pozostaje bez zmian
i rnicy do 5 mm
stopie wyliczony zania si
5,1 do 10,0 mm
stopie wyliczony zawya si o 1
o1
stopie wyliczony zania si
10,1 do 20 mm
stopie wyliczony zawya si o 2
o2
opady lokalne,
stopie przyjmuje warto
stopie wyliczony zawya si do 3
rnica ponad 20 mm
zero
opady w caej strefie
stopie wyliczony pozostaje bez zmian
lub opady cige
Ryc. 9. Rozmieszczenie zautomatyzowanych stacji meteorologicznych w Lasach Pastwowych

Wyniki pomiarw i ustalony SZPL prezentowane s na dedykowanej stronie internetowej Lasw
Pastwowych. Map zagroenia poarowego lasw opracowuje Instytut Badawczy Lenictwa
i udostpnia zainteresowanym instytucjom (ryc. 10).
Aktualnie trwaj prace legislacyjne zmierzajce do nowelizacji rozporzdzenia ministra rodowiska w sprawie szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasu, ktrych celem
jest wdroenie do prawa nowej metody prognozowania zagroenia poarowego lasu opracowanej przez Instytut Badawczy Lenictwa w 2010 r.
SZPL dla strefy prognostycznej bdzie okrelony wedug niej na podstawie pomiarw:
wilgotnoci grnej warstwy ciki w drzewostanie sosnowym III KW rosncym na siedlisku boru wieego lub boru mieszanego wieego,
temperatury i wilgotnoci wzgldnej powietrza mierzonych na wysokoci 0,5 m od powierzchni zadarnionej przy cianie drzewostanu,
24-godzinnej sumy opadu atmosferycznego,
prognozowanych wartoci wyej wymienionych parametrw meteorologicznych i wilgotnoci ciki.
Ryc. 10. Mapa zagroenia poarowego lasu prezentowana na stronie internetowej IBL
rdo: Instytut Badawczy Lenictwa.Stopie zagroenia okrela si na podstawie wartoci
wielomianu, zgodnie z tabel 9.
Tabela 9. Wartoci wielomianu odpowiadajce stopniom zagroenia poarowego lasu (SZPL)
SZPL
0
1
2
3
WARTO WIELOMIANU N
n<2
2 n < 13
13 n < 38
38 n
Wielomianw sucych do oblicze wskanika n jest 5 i ze wzgldu na do skomplikowan

posta matematyczn ich stosowanie uatwia program komputerowy, dokonujcy take automaStrona 698 z 1042 / Powrt do spisu treci
tycznie opracowania map zagroenia poarowego lasu. Na przykad wielomian do obliczenia

prognozowanego SZPL dla punktu prognostycznego na godz. 13 ma posta:
Wiel_prog_13 = 14,8636 15,9004 e(0,05 TP_09) + 203,3911 e(-0,05 WP_09) 127,2755 e(-0,1 WS_09) + 1,3053 e(0,1 TP_13) + 791,2685 e(-0,1 WP_13)
gdzie:
TP_09 temperatura powietrza z godz. 9
WP_09 wilgotno wzgldna powietrza z godz. 9
WS_09 wilgotno ciki z godz. 9
TP_13 temperatura powietrza z godz. 13
WP_13 wilgotno wzgldna powietrza z godz. 13
Opracowana metoda umoliwia ustalenie aktualnego SZPL oraz jego prognozowanie na godz. 13
i godz. 9 dnia nastpnego. Daje take moliwo prognozowania wartoci wilgotnoci ciki.
Odznacza si wiksz trafnoci i ogranicza koszty funkcjonowania systemu ochrony przeciwpoarowej w Lasach Pastwowych w porwnaniu do obecnie uywanej metody. Przewiduje si,
e bdzie ona wdroona od 2015 r.
5. RODZAJE POARW LASU I ICH WYSTPOWANIE

5.1. Definicja poaru lasu
Wedug Instrukcji ochrony przeciwpoarowej lasu poar lasu to niekontrolowany proces spalania
w rodowisku lenym powodujcy straty ekologiczne i materialne.
W zalenoci od wielkoci powierzchni spalonej istniej nastpujce grupy poarw:
ugaszone w zarodku do 0,05 ha,
mae od 0,06 ha do 1 ha,
rednie od 1,01 ha do 10 ha,
due od 10,1 ha do 100 ha,
bardzo due od 100,1 ha do 500 ha,
katastrofalne ponad 500 ha.
5.2. Rodzaje poarw lasu

Wyrniamy nastpujce rodzaje poarw lasu:
1. poary podpowierzchniowe,
2. poary pokrywy gleby,
3. poary cakowite drzewostanu,
4. poary pojedynczych drzew.
Prawie kady z wyej wymienionych poarw, za wyjtkiem poaru pojedynczego drzewa,
w fazie inicjacji spalania jest poarem pokrywy gleby i dopiero, gdy istniej odpowiednie warunki, w dalszym etapie przeksztaca si w inny rodzaj.
5.2.1. Poar podpowierzchniowy
Poary podpowierzchniowe powstaj najczciej w drugiej poowie lata i na kocu lata. Sprzyjaj im dugie okresy suszy powodujce obnienie si poziomu wd gruntowych. Poary tej grupy
powstaj na torfowiskach, gbokich murszach, a nawet pokadach wgla brunatnego znajdujcego si bezporednio pod powierzchni gleby. Ich cech charakterystyczn s spalanie bezpomieniowe, wysokie temperatury dochodzce do 1000C, niska intensywno spalania i powolne
tempo rozwoju.
Poary podpowierzchniowe s poarami dugotrwaymi i mog trwa nawet do kilku miesicy.
S one trudne do zlokalizowania, a ich istnienie mona stwierdzi po wydobywaniu si gryzcego dymu, niekiedy pomieni, gdy do strefy spalania dostanie si wicej powietrza, co nastpuje
przy silnym wietrze. W trakcie spalania wydzielaj si due iloci tlenku i dwutlenku wgla oraz
innych gazw toksycznych. Czsto poar podpowierzchniowy bierze pocztek od rozpalonego
ogniska, wypalajcych si pni drzew, kiedy ogie schodzi w gb warstw murszu. Spalanie torfu
zachodzi wtedy na bardzo maej powierzchni ok. 0,5-1 m2 i rozwija si w gb zalegajcych pokadw, a nastpnie we wszystkich kierunkach od punktu zapalenia. Kierunek rozwoju poaru
mona okreli po wywrconych na skutek uszkodzenia systemu korzeniowego drzewach, ktre
padaj koronami w stron wypalonej powierzchni.
Torf charakteryzuje si wysok kalorycznoci (2700 kJ/kg, a 1 m3 torfu wydziela 690 000 kJ)
i dlatego przy spalaniu wydzielaj si bardzo due iloci ciepa, ktre w 50% zuywane jest do
wysuszenia warstw nieobjtych spalaniem. Z tego te powodu spalanie torfu moe przebiega
przy 400%, a nawet 500% jego wilgotnoci, co z kolei wpywa na jego powolny przebieg.
Gaszenie poarw torfowisk jest bardzo uciliwe z wielu przyczyn, takich jak: trudno ich lokalizacji, okrelenia kierunkw rozwoju, dostarczania rodkw ganiczych do strefy spalania,
duy zasig powierzchni objtej spalaniem z powodu z reguy pnego ich wykrycia. Rozmiar
i zasig poarw podpowierzchniowych moe by bardzo dokadnie okrelony przy pomocy
aparatury termowizyjnej bd zdj podczerwonych.
Bardzo istotn przeszkod w likwidacji poarw podpowierzchniowych jest powstajca na skutek ochadzania warstwa nieprzepuszczalna dla rodkw ganiczych, tworzca si z substancji
bitumicznych zawartych w torfie. Warstwa ta umoliwia dalszy rozwj spalania, utrudniajc
dostp rodka do rda spalania. Poary podpowierzchniowe stanowi niewielki procent ogu
poarw lenych.
5.2.2. Poar pokrywy gleby
Poary pokrywy gleby s najczciej wystpujcymi spord wszystkich rodzajw poarw lenych, gdy stanowi 75-85% ogu. Powstaj one na dnie lasu, gwnie w drzewostanie sosnowym, a w wyniku ich rozwoju spalaniu ulegaj: cika, mech, trawy, krzewy, leanina, podrost,
kora i pytko znajdujce si korzenie. Poary pokrywy gleby nie s zalene od pory roku, gdy
wystpuj od wczesnej wiosny do pnej jesieni, a nawet zim, gdy brak jest opadw atmosferycznych.
W marcu i kwietniu, tu po zejciu niegw, gdy nastpuje szybkie przesuszenie martwej rolinnoci, a szczeglnie traw, poary te odznaczaj si duymi szybkociami rozprzestrzeniania. Nie
powoduj jednak wikszych strat w drzewostanach z uwagi na ich przelotny charakter wynikajcy z duej zawartoci wody w warstwie murszowej po zimie. Zbliony przebieg maj rwnie
poary jesienne.
Natomiast poary pokrywy gleby pnowiosenne i letnie uszkadzaj drzewostan wskutek wypalania si warstw murszowych i dugiego czasu wyarzania, trwajcego nawet do kilku dni. Na
skutek wikszych intensywnoci spalania i zasigu pomienia poary te mog si przerodzi
w poary cakowite. Szybko przesuwania si frontu ognia zaley od szeregu czynnikw,

a przede wszystkim od rodzaju materiaw, ich struktury i wilgotnoci, warunkw atmosferycznych, a szczeglnie siy wiatru. Silny wiatr i wysuszone runo lene zwikszaj prdko rozprzestrzeniania.
Spalanie w trakcie poaru pokrywy gleby przebiega zasadniczo tylko na obwodzie powierzchni
poaru na szerokoci rednio 0,5-2 m. Jest ono najintensywniejsze na froncie, a najmniejsze na
tyle poaru. Szybko rozprzestrzeniania si bokw poaru i tyu jest od kilku do kilkunastu razy
mniejsza ni prdko przesuwania si frontu. Temperatura pomieni waha si od 500 do 900C.
Ksztat obszaru objtego ogniem w pocztkowej fazie poaru, jak rwnie przy wietrze do 1 m/s
z kierunkw zmiennych, zbliony jest do koa, pniej za przy wikszych prdkociach przybiera ksztat elipsy. Im wiatr jest silniejszy, tym ksztat ten jest bardziej wyduony, lancetowaty.
W rodku powierzchni poaru spalanie ma charakter o wiele mniej intensywny. Spalaj si tylko
grubsze materiay: gazie, pniaki itd. i przewaa spalanie bezpomieniowe.
Wedug danych literaturowych 80% powstajcego ciepa przenoszonych jest na drodze konwekcji i adwekcji, 3-4% przez przewodnictwo w gb pokrywy gleby, za 3-8% drog radiacji
w kierunku materiaw palnych nieobjtych jeszcze spalaniem. Im pomie jest wikszy, tym
udzia radiacji w oglnym rozkadzie ciepa poaru jest wikszy i tym szybszy jest rozwj poaru.
Przenoszone ciepo wnika w materiay rolinne tylko na gboko setnych milimetra z uwagi na
may wspczynnik przewodnictwa, jakim odznaczaj si materiay celulozowo pochodne. Zarwno przebieg poaru pokrywy gleby, jak i ewentualne przeksztacenie si w poar cakowity
zalene s w duej mierze od obcienia ogniowego materiaw wchodzcych w skad pokrywy.
5.2.3. Poar cakowity drzewostanu
Poarami cakowitymi s poary, ktre obejmuj swoim zasigiem cay przekrj pionowy drzewostanu, a ich wyrnikiem jest uszkodzenie strza i koron drzew. Warunkiem powstania i rozwoju tych poarw s poary pokrywy gleby, ktre przeradzaj si w poary cakowite i ksztatuj warunki ich rozwoju. Ciepo z poaru pokrywy gleby przenoszone jest gwnie drog konwekcji w grne pitro drzewostanu, doprowadzajc korony drzew do dojrzaoci poarowej,
dziki czemu moliwy jest grny rozwj ognia, ktry zawsze wyprzedza ogie poaru dolnego.
W przypadku zaniku poaru pokrywy gleby poar cakowity na skutek ujemnego bilansu cieplnego spalania wygasa, rozwijajc si jeszcze samoistnie tylko do 200-300 m. Zjawisko to moe
by wykorzystane z powodzeniem w trakcie dziaa ganiczych. Poary cakowite powstaj
gwnie w drzewostanach o bogatej w materiay palne pokrywie gleby z pitrem podrostu i podszytu bd w drzewostanach I i II KW, gdy gazie drzew znajduj si w niewielkiej odlegoci od
dna lasu.
Najczstsz por ich wystpowania jest okres lata, szczeglnie gdy brak jest opadw i nastpuje
przesuszenie materiaw palnych, a sprzyjaj im w rozwoju silne wiatry.
Wiatr jest podstawowym czynnikiem wpywajcym na powstawanie poarw cakowitych i ich
rozprzestrzenianie. Wpywa on na zwikszenie intensywnoci spalania pokrywy gleby i zwikszenie si wysokoci pomienia, co zwielokrotnia prawdopodobiestwo przerodzenia si spalania dna lasu w poar cakowity.
Przyspieszenie nagrzewania koron powoduje rwnie wzrost temperatury spalania, ktra moe
dochodzi w drzewostanach sosnowych nawet do 1200C. Dla przerzutu ognia z pokrywy gleby
w korony drzew konieczne jest doprowadzenie do strefy nieobjtej ogniem 80% ciepa wydzieStrona 701 z 1042 / Powrt do spisu treci
lonego z 1 m3 strefy objtej spalaniem, w czym zasadnicz rol odgrywa wiatr. Nagrzane powietrze i produkty spalania powoduj wytwarzanie si prdw konwekcyjnych, ktrych rozmiar
zaleny jest od wielkoci poaru. Powoduj one zmian warunkw fizycznych w wierzchnich
warstwach atmosfery i na skutek rnicy cinie midzy rodowiskiem poaru a przylegym
obszarem moe dochodzi do powstania intensywnej turbulencji, w wyniku ktrej nastpuje
gwatowne przyspieszenie rozprzestrzeniania si fali ogniowej. Zjawisko to nosi nazw burzy
ogniowej. Wysoko pomieni w tych warunkach moe siga do 20-30 m ponad wierzchoki
drzew.
Intensywno spalania jest najwiksza na froncie poaru, a najmniejsza w tylnej czci, gdzie
poar ma charakter poaru pokrywy gleby. Przed frontem ognia na skutek przerzutw ognia
mog tworzy si nowe ogniska poarw, pocztkowo pokrywy gleby, a nastpnie wierzchokowe. Z tego powodu czoo poaru jest czsto nieregularne, a maksymalna szybko jego rozprzestrzeniania wynosi 1,5-2 km/h.
Poary cakowite stanowi ok. 10% oglnej liczby poarw lenych, lecz powierzchnia i straty
wynike w ich skutku stanowi gros powierzchni cakowitej i sumy strat poarowych. Z uwagi na
przebieg poaru s one najtrudniejsze do opanowania i ugaszenia, a akcje ganicze wymagaj
duego nakadu si i rodkw.
5.2.4. Poar pojedynczego drzewa
Poary te powstaj bardzo rzadko i s efektem celowego podpalenia bd uderzenia pioruna.
W pierwszym przypadku s one o tyle niebezpieczne, e mog przerodzi si w poar pokrywy
gleby. Natomiast wystpujce czasami poary drzew od wyadowa atmosferycznych nie stanowi wikszego zagroenia, gdy towarzysz im przewanie intensywne opady burzowe.
5.3. Wystpowanie poarw lasu

W latach 1990-2013 w Polsce na obszarach lenych powstao 205 437 poarw, w wyniku ktrych powierzchnia spalenia wyniosa 195 707 ha. Na rycinie 11. przedstawiono liczb poarw
lasu i powierzchni spalon w poszczeglnych latach. Najwicej poarw odnotowano w 2003 r.
(17 088), a najwiksz powierzchni spalon odznaczy si rok 1992 (43 755 ha). Najbardziej
palnymi oprcz wymienionych byy take lata: 1994, 2000, 2002, 2005 i 2006, kiedy powstao
rocznie ponad 10 tys. poarw lasu.
Na tle dostpnych krajowych danych statystycznych (ryc. 12) wida, e zdecydowany wzrost
liczby poarw i powierzchni spalonej nastpi po r. 1990 i odznacza si trendem narastajcym
w latach 1948-2013, zarwno odnonie liczby poarw, jak i ich powierzchni.
18000
50000
17088
43755
40000
Pow.spalona
14000
12428
11858
35000
12049
11541
12000
Liczba poarw
45000
Liczba poarw
10245
30000
10101
10000
9405
8000
9265
9090 9162
8821
8302
21500
7367 7523
25000
8172
7219
20000
6528
6000
5946
5756
14120
9171
8307
7341
7235
3333
5713 5657
6598
5306
2567
15000
10000
7013
8290
2000
4883
4680
4480
3528
4000
Powierzchnia spalona [ha]
16000
5083
4019
5000
4400
2841 3027
4338
2126 2678
1289
2013
2011
2012
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
Rok
Ryc. 11. Oglna liczba poarw lasu i powierzchnia spalona w Polsce w okresie 1990-2013
W porwnaniu do innych pastw europejskich Polska w ostatnim 10-leciu bya na 3. miejscu
pod wzgldem redniej rocznej liczby poarw lasu, wynoszcej 9635 (za Portugali i Hiszpani), na 10. miejscu, biorc pod uwag powierzchni spalonych lasw (6601 ha), i na 18. miejscu
wedug redniej powierzchni poaru (0,69 ha).
18
50
40
35
12
30
10
25
8
20
6
15
4
Powierzchnia spalona [tys. ha] .
14
Liczba poarw [tys.]
45
Liczba poarw [tys.]

Powierzchnia spalona [tys. ha]
Wyk. (Liczba poarw [tys.])
Liniowy (Powierzchnia spalona [tys. ha])
16
10
2011
2008
2005
2002
1999
1996
1993
1990
1987
1984
1981
1978
1975
1972
1969
1966
1963
1960
1957
1954
1951
1948
Lata
Ryc. 12. Liczba poarw lasu i powierzchnia spalona w Polsce w latach 1948-2013
Wielko poaru
Polsk charakteryzuje dua liczba poarw zarodkowych i maych (ok. 95%), w wyniku ktrych
spaleniu ulega 42,56% powierzchni (tab. 10).
Tabela 10. Procentowe wystpowanie poarw lasu wg wielkoci w latach 1990-2013

POARY
ugaszone w zarodku
mae
rednie
due
bardzo due
LICZBA
55,40
39,78
4,65
0,17
0,01
POWIERZCHNIA SPALONA
4,07
38,49
38,09
17,01
2,33
W rezultacie ok. 5% pozostaych poarw spaleniu ulego a 57% powierzchni oglnej.

Rodzaj poaru
Pod wzgldem rodzajowym dominoway poary pokrywy gleby (ok. 88%) obejmujce ok. 70%
spalonej powierzchni (tab. 11). Poary cakowite to nieco ponad 10% oglnej liczby, ale ich powierzchnia stanowi a 28% ich sumy. Sporadycznie dochodzio do powstania poarw podpowierzchniowych i pojedynczych drzew.
Tabela 11. Procentowe wystpowanie poarw lasu wg ich rodzaju w latach 1990-2013
POARY
podpowierzchniowy
cakowity
pokrywy gleby
pojedynczego drzewa
LICZBA
88,37
10,45
0,61
0,57
71,26
28,25
0,04
0,46
Pora roku
Najwicej poarw (61,1%) powstao wiosn (marzec-maj), osigajc maksimum w kwietniu
31,1% (ryc. 13). W tym okresie ulego te spaleniu najwicej lasw, bo a ok. 78% powierzchni
cakowitej. Latem (czerwiec-sierpie) powstao 32,6% poarw, ktre objy 17,8% powierzchni oglnej. Jesieni liczba poarw i ich powierzchnia drastycznie spady, osigajc wartoci
minimalne zim. U schyku zimy i na pocztku wiosny powstaj przede wszystkim poary pokrywy gleby, gwnie poronitej traw. Pniej dominuj poary pokrywy cikowej i pojawiaj si poary cakowite drzewostanw, ktrych najwicej powstaje latem. Towarzysz im poary
pokrywy gleby (cika, uschnite trawy, wrzos, borwka), a w okresach duej utrzymujcych
si susz poary podpowierzchniowe. Jesie to okres sporadycznych poarw cakowitych,
gdy przewaaj (mogce pojawi si przy sprzyjajcych warunkach pogodowych) poary pokrywy cikowej lub trawiastej.
45
40
Liczba
Powierzchnia spalona
35
Udzia procentowy
30
25
20
15
10
5
0
Miesic
Ryc. 13. Wystpowanie poarw lasu wg miesicy w latach 1990-2013

Rodzaj wasnoci
W Polsce pod wzgldem struktury wasnociowej dominuj lasy pozostajce pod zarzdem Pastwowego Gospodarstwa Lenego Lasy Pastwowe (ok. 77%). Lasy prywatne to blisko 19%
krajowej powierzchni lenej. W tabeli 12. podano dane statystyczne dotyczce wystpowania
poarw lasu w Polsce w latach 2001-2013 z uwzgldnieniem Lasw Pastwowych i pozostaych. Wynika z niej, e poary w lasach prywatnych i innych form wasnoci stanowiy rednio
ok. 60% wszystkich rejestrowanych i objy prawie 80% cznej powierzchni spalonej.
W latach 80. zdecydowana wikszo poarw powstawaa w Lasach Pastwowych. Na pocztku lat 90. zarysowaa si tendencja spadkowa, zarwno pod wzgldem liczby poarw, jak i powierzchni spalonej. Natomiast od 2001 r. nastpia wyrana przewaga wystpowania poarw
i powierzchni ulegajcej spaleniu w lasach innych form wasnoci, przede wszystkim w lasach
prywatnych. wiadczy to o niezadowalajcym zabezpieczeniu przeciwpoarowym lasw innych
wacicieli lub wrcz o jego braku w porwnaniu do Lasw Pastwowych, w ktrych system ten
zosta stworzony i stale jest doskonalony.
redni roczny koszt jego utrzymania to ok. 65 mln z. Miernikiem efektywnoci zabezpieczenia
jest rednia powierzchnia pojedynczego poaru, ktra w Lasach Pastwowych jest 2-, 3-krotnie
mniejsza ni w lasach innych form wasnoci.
Tabela 12. Statystyka poarw w Lasach Pastwowych i lasach innych form wasnoci w latach
2001-2013
UDZIA PROPOWIERZCHCENTOWY
LICZBA
NIA
REDNIA POWIERZCHNIA
POARW W
POARW
SPALONYCH
POARU [ha]
LP WRD
LASU
LASW [ha]
DANYCH KRALATA
JOWYCH
W
W
WG
WG
OG- TYM
OGTYM
W TYM
POZOLICZPOOGEM
EM
LP
EM
LP
LP
STAE
BY
WIER
ZCHNI
2001
4480 2044
3466
685
0,77
0,34
1,14
45,63 19,76
2002 10 101 3760
5210
1180
0,52
0,31
0,64
37,22 22,65
2003 17 087 8209 21 551 4182
1,26
0,51
1,96
48,04 19,41
2004
7006 3445
3782
998
0,54
0,29
0,78
49,17 26,39
2005 12 049 4501
5713
1197
0,47
0,27
0,60
37,36 20,95
2006 11 541 4726
5657
1250
0,49
0,26
0,65
40,95 22,10
2007
8302 2818
2841
550
0,34
0,20
0,42
33,94 19,36
2008
9090 3306
3027
663
0,33
0,20
0,41
36,37 21,90
2009
9162 3429
4400
970
0,48
0,28
0,60
37,43 22,05
2010
4680 1740
2126
380
0,45
0,22
0,59
37,18 17,87
2011
8172 3007
2678
580
0,33
0,19
0,41
36,80 21,66
2012
9265 3112
7235
1216
0,78
0,39
0,98
33,59 16,81
2013
4883 1682
1289
261
0,26
0,16
0,32
34,45 20,25
Wystpowanie poarw lasu wedug wojewdztw
Najwicej poarw lasu w latach 2007-20135 wedug wojewdztw powstao w wojewdztwie
mazowieckim, na terenie ktrego zarejestrowano 10 990 poarw na powierzchni 4235 ha (tab.
13). Drugim w kolejnoci byo wojewdztwo lskie (4926 poarw na powierzchni 2835 ha).
Powyej 4 tys. zdarze odnotowano take w wojewdztwach: lubuskim (4418 poarw), wielkopolskim (4231) i witokrzyskim (4169). Najmniej poarw zaistniao w wojewdztwie opolskim (1062 poary na powierzchni 377 ha).
Bardziej miarodajnym i obiektywnym wskanikiem charakteryzujcym natenie wystpowania
poarw jest ich gsto w poszczeglnych wojewdztwach wyraona czn liczb poarw
w odniesieniu do 1000 ha powierzchni lenej (ryc. 14). Wedug tego kryterium poary najliczniej wystpoway w wojewdztwach: mazowieckim, dzkim, witokrzyskim i lskim powyej 8,4 poaru na 1000 ha lasu. W kolejnej grupie (4,8-8,4 poarw/1000 ha) znalazy si wojewdztwa: lubuskie, dolnolskie, wielkopolskie i kujawsko-pomorskie. Z mniejszym nateniem
poary lasu wystpoway na pnocy kraju w wojewdztwach: zachodniopomorskim, pomorskim, warmisko-mazurskim i podlaskim.
Peny zakres danych dostpny w Krajowym Systemie Informacji o Poarach Lasu.

Tabela 13. Wystpowanie poarw lasu w latach 2007-2013 wg wojewdztw

WOJEWDZTWO
dolnolskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmisko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
LICZBA
POARW
SPALONA
POWIERZCHNIA
POWIERZCHNIA
LASW
[szt.]
[ha]
[tys. ha]
3427
3458
1937
4418
3769
1641
10 990
1062
2646
1425
2123
4926
4169
1076
4231
2254
1402
657
980
763
1591
880
4235
377
2354
2182
378
2835
2360
902
1039
660
607,5
430,8
588,5
708,2
393,5
439,4
826,9
256,7
684,7
628,4
682,1
402,2
334,8
766,5
786,5
833,4
GSTO
POARW
[szt. na tys.
ha]
5,6
8
3,3
6,2
9,6
3,7
13,3
4,1
3,9
2,3
3,1
12,2
12,5
1,4
5,4
2,7
Ryc. 14. Gsto wystpowania poarw lasu w latach 2007-2013 wg wojewdztw

5.4. Wielkoobszarowe poary lasu

Poary wielkoobszarowe obejmujce powierzchni ponad 500 ha lasu byy notowane po zakoczeniu dziaa wojennych w latach 1946-48. Brak jest jednak dokadnych danych o ich rozmiarach i miejscach powstania. Pierwszy poar klskowy, o ktrym istniej dokadne dane, obj
powierzchni 1162 ha w nadlenictwie Lubsko 3 sierpnia 1982 r.
Dziesi lat pniej zdarzyy si w Polsce najbardziej tragiczne, jak do tej pory, poary katastrofalne. Dugotrwaa susza w 1992 r. obja swoim zasigiem 80% powierzchni kraju i spowodowaa obnienie poziomu wd gruntowych, co wpyno negatywnie na kondycj lasw i wysuszenie rolinnoci. Ten fakt oraz ekstremalne warunki meteorologiczne (wysokie temperatury
i niskie wilgotnoci wzgldne powietrza, silne wiatry o zmiennych kierunkach) wyjtkowo
sprzyjay rozprzestrzenianiu si poarw z niespotykan dotd w warunkach polskich intensywnoci.
Sygnaem nadchodzcej czarnej serii poarw by poar 2 czerwca w nadlenictwach Wronki
i Potrzebowice, ktry obj powierzchni 573 ha. W dniach 9 i 10 sierpnia powstay poary
w: nadlenictwie Szprotawa (2260 ha), nadlenictwie Potrzebowice (5130 ha) i Nadlenictwach:
Gniewkowo, Cierpiszewo i Solec Kujawski (3000 ha).
26 sierpnia doszo do najwikszego poaru lasu w powojennej historii Polski w nadlenictwach:
Rudy Raciborskie, Kdzierzyn i Rudziniec trwajcego 18 dni, ktry obj swoim zasigiem 9060
ha. Ze wzgldu na warunki powstania tego poaru, charakterystyk jego rozprzestrzeniania si,
czas trwania, zoono dziaa ratowniczo-ganiczych, a przede wszystkim na wielko jego
powierzchni omwiono go szczegowo w rozdziale 5.4.1. Poar ten naley uzna take za reprezentatywny dla pozostaych poarw wielkoobszarowych zarwno w wikszoci jego faz
przebiegu, jak i ze wzgldu na warunki pogodowe, ktre panoway w tym czasie na terenie kraju.
Oprcz tych najwikszych poarw powstay jeszcze poary klskowe w nadlenictwach: Lubsko (565 ha), Herby (443 ha), Olkusz (822 ha) i na terenie Biebrzaskiego Parku Narodowego
(ok. 1000 ha), gdzie poar strawi oprcz powierzchni lenej setki hektarw k i torfowisk.
Tylko w sierpniu 1992 r. powstao cznie 1744 poary na powierzchni 29 460 ha, a 4 z nich
objy powierzchni 19 450 ha. Odnotowano take 75 poarw redniej wielkoci (powyej 10
ha) na cznej powierzchni 2732 ha. Rok 1992 nie powtrzy si jak do tej pory. W zasadzie do
roku 2013 nie wystpiy poary klskowe, z wyjtkiem jednego w nadlenictwie Chrzanw
(1996 r.), ktry obj powierzchni ok. 540 ha, w tym ok. 350 ha lasw pastwowych.
5.4.1. Analiza rozprzestrzeniania si poaru w Rudach Raciborskich
W dniu powstania poaru (26 sierpnia 1992 r.) do chwili zatrzymania poaru (30 sierpnia) temperatura powietrza wahaa si od 31,3 do 38C w cigu dnia. Wilgotno wzgldna powietrza
dochodzia do poziomu dwudziestu kilku procent. Zachmurzenie byo mae (do 3 w 10stopniowej skali) i wia wiatr poudniowo-zachodni, skrcajcy na poudniowy i poudniowowschodni z prdkoci od 6 m/s do 18 m/s. Byy to warunki ekstremalnie sprzyjajce powstaniu
poaru i jego rozprzestrzenianiu.
Drzewostany, w ktrych powsta poar i si rozprzestrzeni, stanowiy zdegradowane wskutek

szkd przemysowych bory, charakteryzujce si du iloci posuszu i zdzicza pokryw dna
lasu (trawy), wystpujc a na 92% caej powierzchni. Warstwa murszowa dochodzia miejscami nawet do ok. 20 cm i w duej mierze decydowaa o cakowitym obcieniu ogniowym (iloci palnej biomasy), ktre wedug szacunkw (zalenie od klasy wieku i typu siedliskowego)
wahao si od 52 do 85 ton biomasy ulegajcej spaleniu w przeliczeniu na 1 ha. Obcienie to
decydowao o bilansie energetycznym poaru, zadymieniu, wartoci temperatur spalania pomieniowego i bezpomieniowego, czasie trwania tych temperatur, jak rwnie o iloci rodkw
ganiczych potrzebnych do ugaszenia ognia. Obcienia te byy zdecydowanie wysze od wystpujcych w podobnych warunkach w innych rejonach Polski i skrajnie mogy je przewysza
nawet 2-, 3-krotnie.
Poar by bardzo rzadkim z rodzaju lenych poarw cakowitych, okrelanym w literaturze jako
poar plamisty lub ctkowy. Poary takie wystpuj w okresie dugotrwaych susz i w ekstremalnych warunkach meteorologicznych. S one intensyfikowane przez silne podmuchy powietrza (wiatry lub powstajce prdy konwekcyjne), ktre powoduj czste przerzuty ognia z pierwotnego ogniska poaru, tworzc tym samym nowe punkty zapale na obszarze lenym.
Poar w Kuni Raciborskiej, wchodzc frontem dugoci kilkuset metrw do lasu od strony torw kolejowych, obj powierzchni ok. 180 ha (po 143 min od powstania) i by poarem ju
rozbudowanym, mogcym samoistnie ksztatowa warunki swojego rozprzestrzeniania (np.
wzrost prdkoci i zmiany kierunku wiatru w rodowisku poaru, wzrost temperatury powietrza, spadek jego wilgotnoci itd.). Sprzyjay temu warunki drzewostanowe: duy udzia (33%)
drzewostanw w wieku do 40 lat, pitro podrostw i podszytw oraz any wysokich traw. Czynniki te decydoway o dynamice poaru i pionowym zasigu pomieniowej strefy spalania. Du
rol w rozprzestrzenianiu si ognia odegra udzia sosny, ktrej igliwie zawiera olejki eteryczne,
odznaczajce si temperatur zapalenia ok. 50C, gdy pozostae materiay lene maj temperatur zapalenia 260-300C. Wydzielajce si olejki tworzyy swego rodzaju mieszaniny wybuchowe i powodoway tzw. fuknicia, mogce pulsacyjnie i raptownie powodowa przyspieszenie
prdkoci frontu poaru, a towarzyszce im prdy konwekcyjne (ich szybko przewyszaa
prdko panujcego wiatru i moga dochodzi do 30-40 m/s) zdolne byy przerzuca palce si
materiay na odlego 600-800 m. W takich przypadkach prdko frontu poaru, jak wykazay
analizy modelowe, sigaa maksymalnie do 3,9 km/h, co miao miejsce ok. godz. 16.08 w dniu 26
sierpnia. Wtedy ogie zaskoczy interweniujce jednostki ganicze i zginli ludzie. Takich prdkoci pniej nie notowano i wahay si one od 0,858 do 2,238 km/h. Najbardziej intensywne
rozprzestrzenianie si poaru miao miejsce od godz. 16 (26 sierpnia) do godz. 1 (27 sierpnia),
kiedy prdkoci frontu, przyrosty powierzchni i obwodu poaru byy najwiksze. Nastpny
wzrost, lecz o zdecydowanie mniejszej intensywnoci, zanotowano w momencie zmiany kierunku wiatru na poudniowy, kiedy nastpio przejcie poaru na kompleksy lene nadlenictwa
Rudziniec, obrb Rachowice. Prdko frontu wynosia wtedy ok. 0,372-0,552 km/h. Temperatura poaru w strefie pomieni dochodzia do 900-1000C, a przy spalaniu bezpomieniowym
maksymalnie wynosia ok. 500C. redni czas oddziaywania temperatur na gleb wynosi od
kilku godzin (przy dziaaniu rodkw ganiczych) do kilkunastu dni w przypadku spalania po-
kadw torfu. Gruba warstwa murszu wpywaa na uporczywo poaru i powstawanie ponownych zarzewi ognia na obszarach, gdzie wydawao si, e ogie zosta zlokalizowany i ugaszony.
Biorc pod uwag obcienie pokrywy dna lasu, warto opaow materiaw lenych oraz ciepo parowania wody, w skrajnych warunkach do cakowitego przerwania procesu spalania naleaoby poda ok. 30 l wody na 1 m2, co przekraczao moliwoci organizacyjno-operacyjne takiego podawania rodkw ganiczych. Akacja dogaszenia i zabezpieczenia poarzyska przed
wtrnymi rozgorzeniami trwaa do 12 wrzenia. W akcji ratowniczej uczestniczyo 567 pojazdw stray poarnej, 30 samolotw i migowcw, 25 czogw i spychaczy. cznie uczestniczyo w niej ok. 11 tys. osb, rannych zostao 159, a lejszych obrae doznao 1858 osb.
6. PRZYCZYNY POARW LASU

W Polsce prawie wszystkie poary lasu powstaj z winy czowieka. Tylko niecay procent poarw stanowi wynike z przyczyn naturalnych, gwnie wyadowa atmosferycznych. Stosowane klasyfikacje przyczyn poarw lasu s rne i nie w peni spjne. Wedug obowizujcej Instrukcji ochrony przeciwpoarowej lasu w klasyfikacji przyczyn stosowanej w Lasach Pastwowych istnieje 8 grup, a w nich wyrniono 13 przyczyn (tab. 14).
Tabela 14. Klasyfikacja przyczyn poarw
GRUPA
PRZYCZYNA
turystyka i pozyskanie owocw runa lenego
nieostrono dorosych
dziaalno gospodarcza LP
nieostrono dorosych (pozostae)
nieostrono nieletnich
palenie ognisk przez nieletnich
awaria linii energetycznych
maszyny i urzdzenia
transport drogowy
transport kolejowy
przerzuty z gruntw nielenych
podpalenia
podpalenia
pozostae
pozostae
nieustalone
nieustalone
Pastwowa Stra Poarna w stosowanej klasyfikacji przyczyn poarw obejmujcych rne
dziay gospodarki wyrnia 37 przyczyn. W Europejskim Systemie Informacji o Poarach Lasu
uwzgldniono tylko 4 przyczyny: nieustalona, naturalna, nieostrono lub wypadek i podpalenie. Stosowane w krajach czonkowskich Unii klasyfikacje przyczyn poarw lasu byy tak rnorodne, e podjto decyzj o ujednoliceniu systemu klasyfikacji i wdroeniu go we Wsplnocie.
W latach 2008-2010 realizowany by w tym celu projekt Okrelenie przyczyn powstawania
poarw lasu i ujednolicenie metod ich ustalenia, w ktrym uczestniczy Instytut Badawczy
Lenictwa. Opracowany system klasyfikacji uwzgldnia 6 kategorii, 8 grup i 30 przyczyn poarw lasu (tab. 15). Klasyfikacja ta zostaa wdroona do stosowania w Polsce od 1 stycznia 2014
r. W 2013 r. bya wdroona pilotaowo w parkach narodowych. Pene jej wdroenie i stosowanie utrudnione jest z uwagi na nieuwzgldnienie (jak do tej pory) tej klasyfikacji w systemie
ewidencji zdarze Pastwowej Stray Poarnej. Rozwizaniem doranym jest konwersja przyczyn okrelanych przez PSP na nowe unijne, co wykonuje administrator krajowego Systemu
Informacji o Poarach Lasu Instytut Badawczy Lenictwa.
Tabela 15. Unijny system klasyfikacji przyczyn poarw lasu
KATEGORIA (6)
100 nieznana
GRUPA (8)
100 nieznana
200 naturalna
200 naturalna
300 wypadek
300 wypadek
410 uywanie ognia

400 zaniedbanie
420 obiekty arzce
500 podpalenie
510 osoby penoletnie
520 niepenoletni
lub niepoczytalny
600 powtrny
600 powtrny zapon
zapon
KLASA (30)
100 nieznana
201 wyadowania atmosferyczne
202 wulkany
203 emisja gazu
301 energia elektryczna
302 linie kolejowe
303 transport drogowy
304 zakady produkcyjne i usugowe
305 bro
411 wypalanie rolin
412 wypalanie dla celw rolniczych
413 spalanie odpadw
414 rekreacja
415 inne uycie ognia
421 fajerwerki, petardy, flary alarmowe
422 papierosy
423 gorce popioy
424 inne obiekty arzce
511 korzy
512 konflikt
513 wandalizm
514 wzbudzenie zainteresowania
515 zacieranie dowodw przestpstwa
516 ekstremista
517 motyw nieznany
521 chory psychicznie
522 dzieci
600 powtrny zapon
6.1. Przyczyny poarw w lasach pastwowych w latach 2007-2013

Analiz objto dane dotyczce Lasw Pastwowych uzyskane z Krajowego Systemu Informacji
o Poarach Lasu z lat 2007-2013, gdy dla tego okresu i tylko dla Lasw Pastwowych s pene
informacje o poarach.
W tabeli 16. zaprezentowano dane o liczbie poarw lasu, powierzchni spalonej oraz stratach
wedug przyczyn. Pod wzgldem liczby poarw wrd przyczyn dominuj podpalenia (42,9%),
a nastpnie nieostrono dorosych (21,22%). Zdecydowanie mniej poarw powstao wskutek
przerzutu ognia z gruntw nielenych (3,94%), a 2,19% poarw wzniecili turyci i osoby zbierajce runo. Dziaania gospodarcze w lasach spowodoway najmniej poarw (0,12%), a dalej
transport drogowy (0,43%) i palenie ognisk przez nieletnich (0,49%). Zbliony odsetek poarw
wskutek nieostronoci dorosych powsta z nieustalonej przyczyny (22,97%). W rezultacie
podpale powierzchnia spalona bya najwiksza (39,11%).
Pozostae inne przyczyny byy powodem spalenia si 14,72% powierzchni oglnej. Na zblionym poziomie do nich (13,40%) znajduj si poary z grupy statystycznej nieostrono dorosych. Znaczcy procent powierzchni spalonej (5,4%) to skutek przerzutw ognia z gruntw
przylegych do lasw. Najmniej lasw spalio si wskutek prowadzonej gospodarki lenej (0,5%)
i dalej: od ognisk (0,18%), transportu drogowego (0,2%) oraz z powodu nieostronoci nieletnich (0,4%).
Blisko 21% powierzchni spalonej to efekt przyczyn nieustalonych. Podobnie jak przy wyej
omawianych kryteriach to podpalenia spowodoway najwiksze straty sigajce ok. 45%
wszystkich odnotowanych, a w nastpnej kolejnoci nieostrono dorosych 15,59%. Transport kolejowy, jak wynika z danych w tabeli 16., niesie wiksze zagroenie ni transport drogowy, gdy w jego wyniku straty osigny poziom 10,85% cznych. Najmniej strat spowodoway
kolejno: dziaalno gospodarcza (0,03%), palenie ognisk (0,09%) i osoby nieletnie (0,24%).
Najwiksze jednostkowe straty spowodowa poar (podpalenie) najgrubszego w Polsce zabytkowego dbu Napoleon w nadlenictwie Przytok (RDLP w Zielonej Grze) w dniu 15 listopada
2010 r., ktrego koszt oszacowano na 550 tys. z.
Tabela 16. Liczba poarw lasu, powierzchnia spalona oraz straty wg przyczyn w Lasach Pastwowych w latach 2007-2013
PRZYCZYNA
turystyka i pozyskanie runa lenego
dziaalno gospodarcza LP
nieostrono dorosych
palenie ognisk przez nieletnich
awarie linii energetycznych
transport drogowy
transport kolejowy
podpalenia
pozostae
nieustalone
LICZBA
POARW
[szt.]
[%]
421
2,19
23
0,12
4088
21,22
177
0,92
95
0,49
246
1,28
82
0,43
235
1,22
178
0,92
759
3,94
8265
42,9
272
1,41
4425
22,97
[ha]
[%]
135,37
2,41
2,78
0,05
751,87
13,4
16,63
0,3
10,36
0,18
45,62
0,81
14,52
0,26
115,69
2,06
22,64
0,4
302,82
5,4
2193,89 39,11
825,68 14,72
1171,72 20,89
STRATY
[tys. z]
517,6
5,7
3164,5
48,2
19
201
128,2
2202,6
59,6
904,8
9177,3
206
3657,4
[%]
2,55
0,03
15,59
0,24
0,09
0,99
0,63
10,85
0,29
4,46
45,23
1,01
18,02
W tabeli 17. przedstawiono zmiany w ksztatowaniu si przyczyn poarw w Lasach Pastwowych w latach 1981-2013 (w okresach 10-letnich, z wyjtkiem ostatnich 4 lat).
Tabela 17. Procentowy rozkad przyczyn poarw w Lasach Pastwowych w okresie 19812013
PRZYCZYNA
PROCENT LICZBY POARW [%] W OKRESIE

1981-1989
1990-1999
2000-2009
2010-2013
15,67
28,47
42,87
42,9
2,43
1,82
1,37
1,41
38,39
28,56
22,07
23,51
0,55
0,98
0,89
0,92
1,13
0,83
0,85
1,28
0,56
0,48
0,34
0,43
5,92
2,16
0,81
1,22
podpalenie
nieostrono dorosych
wady urzdze technicznych
transport drogowy
transport kolejowy
przerzuty z gruntw niele0,79
nych
inne
4,44
nieustalone
30,12
9,06
7,88
3,94
1,35
26,29
0,84
22,08
1,39
23
Najbardziej niepokojcym jest stay trend wzrostu liczby poarw od podpale. W latach 198189 stanowiy one przyczyn 15,67% poarw, w kolejnej dekadzie ju 28,47%, by w latach
2000-2009 by powodem a 42,87% poarw i na takim samym poziomie w latach 2010-2013.
Gwn przyczyn tego zjawiska s zmiany ustrojowo-spoeczne wice si z przechodzeniem
do gospodarki rynkowej. Wczeniej podpalenia przede wszystkim wynikay z zaburze psychicznych ich sprawcw bd z chci zemsty. Obecnie pojawiaj si wzgldy ekonomiczne.
Zdarzaj si wypadki, gdy sprawcy rekrutuj si z 2 grup spoeczno-zawodowych i wie si to
dla nich czsto z jedyn moliwoci pozyskania dodatkowych bd jedynych rodkw finansowych w trudnym okresie przeobrae. Pierwsi z nich to straacy ochotnicy (czonkowie ochotniczych stray poarnych), ktrzy czyni to dlatego, e s wynagradzani za bezporedni udzia
w akcji ganiczej i po prostu moe si im to opaca. Koszty przeobrae ustrojowych s niestety
bardzo wysokie i sprawiaj, e znaczna cz spoeczestwa biednieje i posiada bardzo skromne
rodki na swoje utrzymanie bd wrcz ich nie posiada. Ta trudna sytuacja skania ludzi do tak
desperackich krokw. Druga grupa podpalaczy wywodzi si bezporednio spord bezrobotnych lub nawet byych robotnikw lenych zwolnionych w wyniku restrukturyzacji. Ci bdc
obecnie nawet pracownikami zorganizowanych prywatnych firm wiadczcych usugi w zakresie prac lenych s rwnie zainteresowani du poda prac dotyczcych choby usuwania
skutkw poarw. W tym momencie ludzie nie licz si ze szkodliwymi nastpstwami, jakie niesie ze sob ich postpowanie. Dotyczy to w szczeglnoci rejonw, gdzie bezrobocie jest wysokie
i bardzo trudno znale prac. Innego wytumaczenia tak duej liczby podpale lasw mona si
doszukiwa w tym, e we wstpnych meldunkach o poarach lasu, z reguy przez straakw,
podawana jest prawdopodobna przyczyna poaru, ktrej na dalszym etapie nikt ju nie weryfikuje. Przed okresem transformacji ustrojowej taki obowizek spoczywa na lenikach i organach
dochodzeniowych, dlatego by moe liczba podpale bya wtedy nisza. Wydaje si, e w obecnej sytuacji, gdy brak jest w miar jednoznacznych przesanek do okrelenia przyczyny poaru
lasu wskutek podpalenia (np. kilka miejsc inicjacji spalania, wzniecenie ognia w wielu punktach
pooonych niedaleko od siebie itp.), bardziej racjonalne byoby wskazanie w meldunku, e
przyczyny nie ustalono.
Przerzuty ognia z gruntw nielenych powodujce poary lasu s kolejn z przyczyn, ktra ulega dynamicznemu wzrostowi. W pierwszej dekadzie analizowanego okresu poary powstae
z tego powodu stanowiy tylko 0,79% ogu, a w kolejnych a 9,06% i 7,88%. W latach 20102013 obserwuje si prawie dwukrotny spadek liczby poarw z tego powodu, co wynika zapewne w duej mierze z moliwoci utraty dopat z funduszy unijnych dla gospodarstw rolniczych
w przypadku stwierdzenia wypalania k czy pl. Przerzuty s wynikiem wypalania traw i pozostaoci rolinnych, szczeglnie wiosn, mimo prawnego zakazu i powtarzanych apeli o zaniechanie tych dziaa. Od poncych traw zapalay si lasy i gospodarstwa rolne, niejednokrotnie
ginli te ludzie, czsto sami sprawcy. Snujce si dymy stanowi te powane zagroenie
w rejonach drg, ograniczajc widoczno kierowcom. W sezonie wypalania liczba poarw
wzrasta nawet 5-krotnie.
Rokrocznie pon setki hektarw k i przydronych roww. Rekordowy pod tym wzgldem by
rok 1996, kiedy przerzuty z gruntw nielenych stanowiy przyczyn 28% poarw lasu. By to
bardzo istotny, bo a nieomal 5-krotny wzrost w stosunku do okresu 1991-1995. W kwietniu
1996 r., a wic w okresie typowym dla wypalania traw, powstao 66,5% wszystkich poarw
lasu, a ich powierzchnia stanowia a 90,1% rocznej powierzchni spalonej. Zakodowane od lat
w wiadomoci rolnikw mylne przekonanie o rzekomym dobrodziejstwie, jakie pynie wskutek
wypalania suchych traw dla urodzajnoci gleby, jest trudne do wykorzenienia. Szeroko zakrojone akcje zmierzajce do jego zmiany nie zawsze przynosz oczekiwane rezultaty.
Jednym z przykadw skutecznoci takich dziaa by pomys przygotowania specjalnych materiaw informacyjno-propagandowych dla duszpasterzy wygaszajcych homilie na terenach
szczeglnie zagroonych pod tym wzgldem. Punktem wyjciowym dla nich byy odpowiednie
przesania z Pisma witego oraz nauk witego Franciszka z Asyu. Takie nauki skierowane
bezporednio do sumie rolnikw sprawcw podpale od osb duchownych, cieszcych si
na wsiach do dzi jeszcze tradycyjnie znacznym, czsto jedynym, autorytetem okazay si nad
wyraz skuteczne.
Oprcz wzrostu liczby poarw od podpale i przerzutw ognia z gruntw nielenych w analizowanym okresie zaobserwowano zmniejszanie si liczby poarw lasu powstaych od transportu kolejowego (z 5,92% do 1,22%), wskutek nieostronoci dorosych z 38,39% do 22,07%
(23,51% w latach 2010-2013) i liczby poarw, ktrych przyczyny nie ustalono (z 30,12% do
23%).
6.2. Obowizki nadlenictwa dotyczce okolicznoci powstania i rozprzestrzeniania si poaru lasu

Zgodnie z Instrukcj ochrony przeciwpoarowej lasu w wypadku powstania poaru lasu nadlenictwo ma prawny obowizek powiadomi o tym zdarzeniu organy cigania oraz podj dziaania zabezpieczajce dowody przestpstwa. Obowizek ten wynika take z Kodeksu postpowania karnego.
Czynnoci zmierzajce do ustalenia okolicznoci powstania poaru powinny by przeprowadzone od momentu pierwszej informacji o zdarzeniu i kontynuowane do czasu przybycia organu
powoanego do cigania przestpstw. Dziaania te powinny zmierza do ustalenia miejsca powstania poaru, przyczyn jego powstania i rozprzestrzeniania, zabezpieczenia ladw i dowoStrona 714 z 1042 / Powrt do spisu treci
dw majcych na celu ustalenie sprawcy poaru i skutecznego dochodzenia roszcze. Czynnoci

te naley podj jeszcze w trakcie trwania poaru. Uzupenienie powinny stanowi zeznania
naocznych wiadkw poaru, dokumentacja fotograficzna, mapy sytuacyjne, dokumentacja warunkw meteorologicznych. Rezultat prowadzonego postpowania stanowi podstaw do podjcia dziaa zapewniajcych w przyszoci skuteczne ograniczenie lub eliminowanie przyczyn
powstawania oraz rozprzestrzeniania si poarw.
W przypadku powstania poaru o powierzchni powyej 10 ha instrukcja nakada take na regionalne dyrekcje Lasw Pastwowych obowizek sporzdzenia przez komisj analizy poaru,
w ktrej musi by okrelona jego przyczyna. Oprcz tego wymagane jest opracowanie rocznego
sprawozdania o poarach lasu, w ktrym musi by dokonana analiza przyczyn zaistniaych poarw na terenie dyrekcji regionalnej.
7. SZACOWANIE STRAT POAROWYCH

Lasy z racji swoich wielorakich funkcji stanowi szczeglne dobro i s niezbdne do dalszej egzystencji czowieka na kuli ziemskiej. Odgrywaj istotn rol w ksztatowaniu zarwno klimatu
caej planety, jak i klimatu lokalnego. Oczyszczaj powietrze, ktrym wszyscy oddychamy, wic CO2, i pochaniaj pyy emitowane przez przemys. Lasy przyswajaj rocznie 2/3 iloci CO 2
wizanego przez ca szat rolinn wiata. Speniaj te funkcj regulujc w zakresie gospodarki wodnej, chronic przed klskami ywioowymi (powodzie, erozja gleby). Zapewniaj przetrwanie niezliczonym gatunkom rolin i zwierzt, a gospodarce dostarczaj cennych surowcw
w postaci drewna i takich produktw lenych jak: zioa, owoce, grzyby i dziczyzna. Wreszcie,
lasy oddziauj bezporednio na kadego z nas, stwarzajc warunki dobrego wypoczynku i regeneracji zdrowia, zachcajc do uprawiania turystyki, chronic przed haasem, kurzem, tokiem
i gwarem wielkomiejskiego ycia, obdarzajc swoimi walorami estetyczno-krajobrazowymi,
przez co przyczyniaj si do fizycznego i duchowego rozwoju spoeczestwa.
Te liczne i rnorodne korzyci, jakie dostarcza nam las, s trudne, a bywa, e wrcz niemoliwe,
do wyceny, abymy mogli w peni oszacowa powstae straty w wyniku klski poaru. Nie dysponujemy aktualnie w kraju metod szacowania strat poarowych, ktra by uwzgldnia
wszystkie aspekty utraconych korzyci (prawdopodobnie jest to trudne lub niewykonalne), ale
rwnie i inne pastwa nie posiadaj takich metod. Oglnie mona stwierdzi, e skutki poarw lasu maj charakter bezporedni (wymierny), odnoszcy si do strat ekonomicznych, oraz
poredni (trudno wyliczalny lub niewymierny), wicy si z funkcjami pozaprodukcyjnymi lasu
i nastpstwami ekologicznymi.
7.1. Straty ekonomiczne

Straty ekonomiczne obejmuj straty bezporednie, ktre uwzgldniaj:
spalone i uszkodzone drewno na pniu,
spalone i uszkodzone drewno cite,
spalon lub uszkodzon produkcj z uytkowania ubocznego lasu, ktre definiowane jest
jako pozyskanie wszystkich uytkw lenych niebdcych drewnem,
koszty akcji ganiczej,
oczyszczanie poarzyska,
wydatki na odnowienie powierzchni spalonej.

Pojcie strata ekonomiczna jest znacznie szersze, gdy obejmuje:
ocen wartociow powstaych lub moliwych strat ponoszonych przez poszczeglnych

uytkownikw lasu w wyniku zmniejszenia iloci i pogorszenia jakoci zasobw przyrody,
cakowit lub czciow utrat cennych wartoci materialnych, dochodu, zysku,
straty rnych rodkw ponoszonych na likwidacj nastpstw poaru (straty w nakadach pracy, finansowe, w zasobach przyrody, naruszenie gospodarczej dziaalnoci).
Straty w wartoci spalonych drzewostanw oraz poniesionych kosztw ponownego odnowienia

lasu oblicza si na podstawie rozporzdzenia ministra rodowiska z dnia 20 czerwca 2002 r.
w sprawie jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrb drzewostanu (Dz. U. nr 99,
poz. 905). Aktualnie jest ono nowelizowane.
Wielko strat za przedwczesny wyrb oblicza si ze wzoru:
O = (wi ws) x Z x P x C
Jeeli warto ws nie jest okrelona, wzr ma posta:
O = wk x Z . P . C
gdzie:
O warto strat [z]
wi wskanik wartoci spodziewanej 1 ha drzewostanu na pniu w wieku rbnoci
ws wskanik wartoci 1 ha drzewostanu na pniu w wieku przedterminowego wyrbu tego
drzewostanu
wk wskanik wartoci kosztw poniesionych na zaoenie i pielgnacj 1 ha drzewostanu
Z stopie zadrzewienia drzewostanu bdcy ilorazem faktycznej miszoci drzewostanu
w wieku przedterminowego wyrbu oraz miszoci potencjalnie moliwej do osignicia przez
ten drzewostan
P powierzchnia spalonego drzewostanu [ha]
C aktualna cena sprzeday 1m3 drewna [z]
W wypadku drzewostanw wielogatunkowych obliczana jest czstkowa warto strat, osobno
dla kadego gatunku, a rzeczywista strata jest wtedy sum wartoci czstkowych.
W tabeli 18. podano straty bezporednie wskutek poarw w Lasach Pastwowych w latach
2000-2013. W analizowanym okresie straty bezporednie wyniosy 68 677 994 z. Jeeli wemie
si pod uwag wyniki bada (Karlikowski i in., 1998), e straty porednie (ekologiczne) s ok.
6 razy wiksze, to z takiego szacunku wynika, e w latach 2000-2013 czne straty poarowe
w Lasach Pastwowy osigny warto 480 mln z. Straty w wypadku poarw w lasach prywatnych praktycznie nie s wyliczane.
Tabela 18. Straty bezporednie wskutek poarw w Lasach Pastwowych w latach 2000-2013
STRATY [z]
ROK
WARTO 1 ha SPALONEJ POWIERZCHNI [z]
STRATY
[Z]
2000
8 607 000
9693
2001
2 945 000
8272
2002
4 381 185
9039
2003
15 656 572
7024
2004
3 499 020
6175
2005
3 505 354
7087
2006
5 095 076
7354
2007
6 960 269
4000
2008
3 005 470
9261
2009
2 420 048
6239
2010
2 951 031
16 760
2011
2 114 000
5508
2012
5 836 000
7803
2013
1 702 000
10 869
8. PROGRAMY OGRANICZENIA LICZBY POARW W LASACH

Zarwno dziaania prewencyjne, jak i przystosowawcze gospodarki lenej dotyczce zagroenia
poarowego lasu w perspektywie jego narastania s ograniczone. Nie ma aktualnie moliwoci
skutecznego zapobiegania wystpujcej nie tylko w Polsce, ale i na wiecie tendencji wzrostu
liczby poarw i strat, jakie w ich wyniku powstaj. Poary lasw w skali globalnej s jednym
z gwnych rde emisji gazw cieplarnianych i przyczyniaj si do zmian klimatycznych.
W zwizku z tym, e to jednak czowiek jest gwnym sprawc poarw, w Polsce dotyczy to
prawie 99% wszystkich poarw, zadania informacyjno-uwiadamiajce s pierwszoplanowymi
dziaaniami profilaktycznymi. Powinny one by profesjonalnie przygotowane i przeprowadzone,
trafia do okrelonego odbiorcy i by dla niego zaprojektowane. Musz by zaplanowane dugofalowo, by atrakcyjne w formie i treci. Chociaby te wymienione warunki powoduj, e konieczne s due nakady finansowe na propagand. Jak dotd rodki przeznaczone na ni s zbyt
mae, rozproszone, brak jest strategii dziaania, std te przynosi ona niewielkie efekty, nawet
w stosunku do ponoszonych kosztw. Sprowadzaj si one generalnie do propagowania zasad
prawidowego zachowania si w lesie, a take bezpiecznego wykonywania prac gospodarczych
na terenach przylegych. W tym celu wykorzystuje si rnorodne rodki przekazu. W 2013 r.
w ramach dziaa prewencyjnych Lasw Pastwowych wygoszono blisko 10 tys. pogadanek
w szkoach, na koloniach, zebraniach wiejskich. Udzielono 400 wywiadw w radiu i telewizji,
ukazao si 350 artykuw w prasie, wystawiono ponad 6,5 tys. tablic informacyjnych oraz rozkolportowano blisko 120 tys. rnych materiaw propagandowych (plakaty, foldery, kalendarze, planery lekcji, ulotki). Dziaania powysze prowadzone s przez sub len rokrocznie
w caym kraju w podobnym wymiarze.
Ciekaw i oryginaln jest kampania Ratujmy skowronki prowadzona na terenie wojewdztwa
lubuskiego, organizowana od wielu lat wiosn przez lenikw, straakw, ksiy i wadze administracyjne. Jej celem jest przeciwdziaanie wypalaniu traw i pozostaoci rolinnych bdcego
zagroeniem dla rodowiska i lasw. W ramach tej kampanii wygaszane s w kocioach homilie powicone ochronie rodowiska naturalnego przed ogniem.
W tabeli 19. podano wielkoci nakadw na ochron przeciwpoarow w Lasach Pastwowych
w latach 2000-2013. cznie przeznaczono na zabezpieczenie przed poarami 911 134 000 z,
z ktrych ok. 25% stanowiy koszty czarteru lotnictwa poarniczego i patrolowego.
Tabela 19. Nakady na ochron przeciwpoarow w Lasach Pastwowych w latach 2000-2013
ROK
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
NAKADY [tys. z]
75 605
65 852
51 589
59 175
60 556
56 595
62 514
65 857
71 049
61 981
62 871
70 508
76 326
70 656
Bardzo pozytywnie naley oceni stworzony i funkcjonujcy w Lasach Pastwowych system

edukacji przyrodniczo-lenej (w 2013 r. przeznaczono na ten cel 30 mln z), ktry naleaoby
rozwin i wykorzysta w wikszym stopniu do propagowania zasad ochrony przeciwpoarowej
lasu, szczeglnie ukierunkowanych na dzieci i modzie oraz rodowiska wiejskie. Konieczne
byoby opracowanie materiaw dydaktycznych dla tych celw.
Prb wyjcia naprzeciw tym tezom by projekt Ogie w lesie a przyroda realizowany przez
Dyrekcj Generaln Lasw Pastwowych w latach 2010-2013, wspfinansowany ze rodkw
unijnych w ramach programu LIFE+. Cakowity jego koszt wynis ok. 10,2 mln z, a kampania
informacyjno-edukacyjna wiadomi zagroenia obja swoim zasigiem 10 wojewdztw (mazowieckie, podlaskie, warmisko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, dzkie, lskie, witokrzyskie, lubelskie, maopolskie, podkarpackie) i bya to najwiksza w historii Lasw Pastwowych
kampania medialna. Zostaa skierowana do mieszkacw terenw wiejskich, modziey, turystw odwiedzajcych lasy, a jej gwnym celem byo ograniczenie liczby poarw powstajcych
wskutek nieostronoci dzieci i dorosych. W ramach dziaa informacyjnych przygotowano
i wyemitowano w stacjach regionalnych spoty radiowe i telewizyjne. W prasie lokalnej ukazay
si artykuy informacyjno-edukacyjne, zrealizowano take 2 filmy edukacyjne oraz 1 fabularyzowany dokument przyrodniczy. W ramach projektu zorganizowano szkolenie dla 1280 trenerw (nauczycieli gimnazjalnych, druhw z OSP), ktrzy nastpnie rozpowszechniali wiedz, dotyczc zapobiegania poarom lasw wrd spoecznoci lokalnych. Ponadto dla nauczycieli,
druhw oraz ksiy przygotowano podrczniki metodyczne materiay merytoryczne, uatwiajce edukacj z tego zakresu. Z myl o modziey szkolnej przeprowadzono konkurs na najlepszy projekt edukacyjny zwizany z tematyk kampanii. Elementem uzupeniajcym byy mateStrona 718 z 1042 / Powrt do spisu treci
riay informacyjno-edukacyjne dystrybuowane w trakcie kilkuset imprez lokalnych, na ktrych

obecni byli koordynatorzy regionalni kampanii. W miejscach czsto odwiedzanych przez turystw zainstalowano take 1600 tablic informacyjno-edukacyjnych. Wedug szacunkowych danych z kampani mogo mie styczno niemal 17 mln osb.
Naley wspomnie, e wedug statystyk blisko 50% poarw lasu powstaje w wyniku podpalenia, czyli celowego dziaania czowieka. Motywy tych zachowa s rne, poczwszy od psychicznych, chci zemsty, a skoczywszy na ekonomicznych. Takim zachowaniom trudno przeciwdziaa. Tym bardziej, e suby cigania i wymiar sprawiedliwoci s nieskuteczne, a nawet
w przypadku ustalenia sprawcy podpalenia czsto uniewinniaj go ze wzgldu na nisk szkodliwo spoeczn czynu.
9. PODSUMOWANIE
Postpujce zmiany klimatyczne, ktre cechuj si wzrostem temperatury oraz rozrecyklowanie
si zjawisk pogodowych, powoduj wzrost zagroenia poarowego lasw. Coraz czciej wystpuj rekordowe upay, susze, gwatowne burze, powodzie, huragany czy miejscowe zjawiska
trb powietrznych. Wedug wiatowej Organizacji Meteorologicznej 10 najcieplejszych lat
w historii pomiarw meteorologicznych wystpio po roku 1990. Najcieplejszym by rok 2013,
a nastpnie 1998, 2002, 2003, 2005 i 2006.
Wedug prognoz w cigu najbliszych lat Polsk bd nawiedza susze i powodzie opadowe,
ktre naley traktowa jako incydenty w czasie posuchy. Zaczynaj dominowa, a w przyszoci
stanie si to bardziej wyrane, dwie pory roku ciepa i chodna. W ciepym proczu latem
w Polsce czsto wystpowa bd temperatury powietrza ponad 30C obejmujce swym zasigiem cay kraj. W porze chodnej dominowa bd opady, a ciepe zimy odznacza si bd maymi opadami niegu. Te przewidywane zmiany wpywaj i bd jeszcze bardziej oddziaywa
na wzrost zagroenia poarowego lasw i czas jego trwania. O ile jeszcze 20-30 lat temu za sezon zagroenia poarowego uznawano okres wiosny i lata, to teraz poary powstaj praktycznie
przez cay rok, gdy w przypadku beznienych zim poary s notowane nawet w miesicach zimowych.
Do postulowanych dziaa zapobiegajcych wzrostowi potencjalnego ryzyka zagroenia poarowego lasu naley prowadzenie gospodarki lenej w taki sposb, aby to ryzyko minimalizowa,
szczeglnie nie w samej eliminacji moliwoci powstania poaru, co praktycznie jest niewykonalne, ale w ograniczaniu rozprzestrzeniania si ognia i strat, jakie w jego efekcie mog powsta.
Tym celom powinny suy zasady hodowli lasu, w wikszym stopniu wykorzystujce potencjalne warunki poprawiajcych si pod wzgldem yznoci siedlisk lenych, pozwalajcych wprowadza szerzej gatunki liciaste. W dugiej perspektywie czasowej naleaoby dy do przebudowy drzewostanw, wykorzystujc prognozowane zmiany klimatyczne i zmiany zasigu wystpowania gatunkw drzew lasotwrczych. Takie dziaania mog przyczyni si do zmniejszenia iloci szczeglnie niebezpiecznej pod wzgldem poarowym biomasy sosnowej, ktra decyduje czsto o moliwoci inicjacji spalania w rodowisku lenym i wpywa na intensywno poaru.
Ograniczenie biomasy aktywnej poarowo jest jednym z rozpowszechnionych dziaa prewencyjnych w wielu, szczeglnie zagroonych poarami, krajach wiata (np. Australia, USA, Portugalia, Hiszpania, Francja). W Polsce za takie dziaanie naley uzna porzdkowanie terenu na szerokoci pasa 30 m pooonego wzdu drg publicznych. Redukcja masy palnej stoi w pewnej
sprzecznoci z zasadami trwaego i zrwnowaonego zagospodarowania lasw, mwicymi

o koniecznoci pozostawiania martwego drewna w lesie.
Duy wpyw na przygotowanie obszaru lenego na ewentualny poar ma urzdzanie lasu, ktre
powinno w wikszym stopniu uwzgldnia ochron przeciwpoarow i dy do tego, aby las
by w moliwie optymalnym stopniu przygotowany do dziaa ratowniczych, przez co stwarza
si szans ograniczenia powierzchni poaru i strat. Dotyczy to w szczeglnoci stworzenia
i utrzymania infrastruktury na wypadek poaru, obejmujcej dojazdy poarowe, sie zaopatrzenia wodnego, pasy przeciwpoarowe, sie obserwacyjno-alarmow itd.
Do prowadzenia skutecznej akcji ganiczej nieodzowne jest wyposaenie sub ratowniczych
w odpowiedni sprzt i rodki przeznaczone do gaszenia poarw lasu. Wymagania techniczne
dla nich s inne ni dla sprztu powszechnie stosowanego przez strae poarne. Mimo e wedug prawa polskiego obowizek gaszenia poarw spoczywa na Pastwowej Stray Poarnej
i zorganizowanym przez ni Krajowym Systemie Ratowniczo-Ganiczym, celowe jest organizowanie i ekwipowanie si wasnych Lasw Pastwowych, ktre bd w stanie gasi wiksz liczb
poarw w zarodku ni obecnie (ok. 10%). W dotychczasowej organizacji systemu ochrony
przeciwpoarowej lasw nacisk pooony by przede wszystkim na gaszenie poarw. Nie dotyczy to tylko naszego kraju, ale wikszoci pastw, ktre borykaj si z duymi i licznymi poarami lasw, gdzie pooono akcent na technik ganicz, sprzt naziemny, samoloty, migowce
i nowe rodki ganicze. Zaniedbano dziaania prewencyjne, ktre nie tyle maj doprowadzi do
zmniejszenia liczby poarw, co do ograniczenia ich skutkw. Dlatego powinna by zachowana
rwnowaga pomidzy profilaktyk a gaszeniem poarw, bdcymi jedynymi narzdziami do
kontrolowania sytuacji poarowej.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Instrukcja ochrony przeciwpoarowej lasu, Centrum Informacyjne Lasw Pastwowych,

Warszawa 2012.
Karlikowski T., Parzuchowska J., Sakowska H., Zajc S., Ocena ekonomiczna strat spowodowanych przez poary lasu w Polsce w latach 1991-1995, Postpy Techniki w Lenictwie nr
68, 1998.
Kwiatkowski M., Szczygie R., Piwnicki J., Opracowanie nowej metody prognozowania zagroenia poarowego lasu, Dokumentacja IBL, Skocin Stary 2010.
Raport o stanie lasw w Polsce 2012, Centrum Informacyjne Lasw Pastwowych, Warszawa
2013.
Rozporzdzenie ministra infrastruktury i rozwoju w sprawie wymaga w zakresie odlegoci i warunkw dopuszczajcych usytuowanie drzew i krzeww, elementw ochrony akustycznej i wykonywania robt ziemnych w ssiedztwie linii kolejowej, a take sposobu
urzdzania i utrzymywania zason odnienych oraz pasw przeciwpoarowych (Dz. U.
z 2008 r., nr 153, poz. 955 z pn. zm. ogoszonymi w Dz. U. z 2013 r., poz. 435 i Dz. U.
z 2014 r., poz. 403).
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz. U. z 2010 r., nr 109,
poz. 719).
Rozporzdzenie ministra rodowiska w sprawie szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw (Dz. U. z 2006 r., nr 58, poz. 405).
Rozporzdzenie ministra rodowiska z 20 czerwca 2002 r. w sprawie jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrb drzewostanu (Dz. U. nr 99, poz. 905).
Szczygie R., Metoda oceny ryzyka powstania poaru lasu wspomagajca organizacj dziaa
ratowniczych, Prace Instytutu Badawczego Lenictwa nr 12, 2009.
Szczygie R., Ubysz B., Piwnicki J., Impact of Global Warming On The Occurence of Forest Fire
in Poland, Proceedings of the 4th International Wildland Fire Conference, 13-17 maja 2007
r., Sevilla (Hiszpania).
Ustawa o lasach (Dz. U. z 1991 r., nr 101, poz. 444).
Ustawa o ochronie przeciwpoarowej (Dz. U. z 1991 r., nr 81, poz. 351).
Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., nr 92, poz. 880).
Ustawa o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2003 r., nr 86, poz. 789).
Tadeusz Jopek
KOSZTY DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH

1. Wstp ....... 722
2. Szacowanie kosztw dziaa ratowniczo-ganiczych .... 723
3. Podsumowanie ........ 725
Literatura ..... 726
1. WSTP
Organizowanie i prowadzenie dziaa przez suby ratownicze podczas zdarze powoduje, e
ponoszone s przez nie rnego rodzaju koszty, ktre w ostatecznym rozrachunku obciaj
budet pastwa. Skadaj si na nie si m.in. koszty zuytych materiaw pdnych
i eksploatacyjnych, rodkw ganiczych, neutralizatorw, sorbentw, dyspergentw. S to
rwnie koszty uszkodzonego lub utraconego w dziaaniach ratowniczych sprztu i urzdze,
w tym sprztu ochronnego i rodkw ochrony indywidualnej, oraz koszty wyywienia
w przypadku dugotrwaych akcji ratowniczych, koszt pracy ratownikw (w przypadku OSP
ekwiwalent za udzia w dziaaniach ratowniczych), koszty wynikajce z zaistniaych wypadkw
ratownikw (leczenie, rehabilitacja, odszkodowania) itd. Rodzaj i zakres ponoszonych kosztw
uzaleniony jest od specyfiki zdarzenia, jego wielkoci i rodzaju, czasu trwania oraz wielkoci
zaanagaowanych do likwidacji zagroenia si ratowniczych. Patrzc caociowo na
problematyk kosztw dziaa, mona rwnie wliczy w to koszty utrzymania systemu
ratowniczego bdcego w cigej gotowoci do podjcia dziaa ratowniczych.
Zmieniajce si podejcie do problematyki kosztw funkcjonowania systemu ratowniczego
powoduje, e coraz czciej podejmowanie s trudne tematy dotyczce ekonomiki dziaa
ratowniczych i dziaalnoci sub ratowniczych oraz podejmowane s dziaania w kierunku
optymalizacji wydatkw ponoszonych na utrzymanie systemu ratowniczego. Gwnym celem
tych dziaa jest jak najlepsze gospodarowanie rodkami budetowymi przekazywanymi na
funkcjonowanie systemu ratowniczego w Polsce.
Sprawy dotyczce analizy kosztw dziaa ratowniczych zostay poruszone m.in.
w rozporzdzeniu ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie szczegowych
zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego1 oraz w zatwierdzonych przez
komendanta gwnego PSP w roku 2013 zasadach analizowania zdarze2.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239).
2 Opracowanie zbiorowe, Zasady analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray
Poarnej, KG PSP Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa, Warszawa 2012.
1
Poniej zostanie zaprezentowana analiza kosztw dziaa ratowniczych prowadzonych zgodnie

z zasadami analizowania zdarze zatwierdzonymi przez komendanta gwnego PSP.
2. SZACOWANIE KOSZTW DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH

Dziaania ratownicze, w szczeglnoci ich opis oraz uwagi, spostrzeenia i wnioski z nich
wynikajce, stanowi olbrzymie rdo wiedzy zarwno dla samych ratownikw kierujcych
dziaaniami ratowniczymi, osb realizujcych tzw. rozpoznawanie zagroe, jak i zajmujcych
si dziaalnoci planistyczn, legislacyjn, badawcz, szkoleniow, doskonaleniem zawodowym.
Istotnym elementem rozwoju dziaalnoci ratowniczej jest potrzeba wdroenia przez jednostki
nadrzdne systemu kontroli jakoci prowadzonych dziaa ratowniczych oraz wypracowania
waciwych pod wzgldem bezpieczestwa, efektywnoci oraz skutecznoci zasad i procedur
dotyczcych dziaa ratowniczych. Powysze znalazo odzwierciedlenie w akcie wykonawczym
do Ustawy o Pastwowej Stray Poarnej, tj. nowelizacji rozporzdzenia ministra spraw
wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad
organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego. W 4, ust. 3 cytowanego rozporzdzenia
minister spraw wewntrznych i administracji okreli m.in., e organizacja KSRG przez
komendanta gwnego PSP na obszarze kraju obejmuje opracowanie zasad analizowania
zdarze. W 42, ust. 3 tego rozporzdzenia okrelono rodzaj zdarze, z ktrych ma by
opracowana analiza, natomiast zakres tematyczny tej analizy okrela zacznik nr 13.
Opracowane w 2012 r. przez Komend Gwn PSP i wdroone z dniem 1 stycznia 2013 r.
Zasady analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych PSP przyczyniy si do ujednolicenia
na terenie kraju mechanizmw analizowania zdarze, w tym standaryzacji sposobu oceny dziaa ratowniczych, wdroenia mechanizmu weryfikacji i aktualizacji przyjtych zasad i procedur,
wprowadzenia mechanizmu monitorowania procesu analitycznego. Opracowanie stanowi swoist instrukcj dla komendantw PSP poszczeglnych szczebli do opracowywania analiz,
a w konsekwencji umoliwia m.in. sporzdzanie analiz statystycznych i porwnawczych.
W zaacznku nr 1 do ww. Zasad podano sposb wykazywania i naliczania kosztw
prowadzonych dziaa ratowniczych oraz zakres ich dokadnoci do 100 z. Okrelono take
elementy, ktre powinny by uwzgldnione przy okrelaniu kosztw, a mianowicie:
czas pracy ratownikw,
czas pracy sprztu silnikowego,
warto zuytych rodkw ganiczych i neutralizatorw,
warto zuytego i uszkodzonego sprztu ratowniczego i ochrony osobistej,
wyywienie.
Wskazano take, e koszty powinny by wykazane w rozbiciu na PSP i OSP.

W wytycznych jednak nie podano szczegowej metodyki wyliczania poszczeglnych skadnikw kosztw, co pozwala na pewn dowolno w ich szacowaniu. Dotyczy to przede wszystkim
kosztw pracy ratownikw i czasu pracy sprztu silnikowego.
Wydaje si zasadnym, aby przyj koszt pracy ratownikw PSP wedug jednolitej dla caego kraju stawki za godzin dziaa ratowniczych lub te okreli, e stawka ta powinna by wyliczana
na podstawie redniej pacy straakw biorcych udzia w akcji ratowniczej z konkretnej jednostki organizacyjnej biorcej w niej udzia.
Jeli chodzi o koszt pracy ratownikw OSP, to wydaje si zasadnym, aby przyj maksymaln
stawk ekwiwalentu za godzin pracy ratownika OSP w wysokoci 1/175 przecitnego wynagrodzenia ogoszonego przez prezesa Gwnego Urzdu Statystycznego w Dzienniku Urzdowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski zgodnie z Ustaw o ochronie przeciwpoarowej3.
W przypadku kosztw pracy sprztu silnikowego naley wskaza, e powinny one obejmowa
zuycie paliwa:
przez pojazd poarniczy w czasie dojazdu do zdarzenia i powrotu ze zdarzenia,
na prac stacjonarn, np. prac autopompy, mechanizmw drabiny mechanicznej itp.,
na prac sprztu stanowicego wyposaenie pojazdw, takiego jak pilarki, piy, agregaty
itp., z uwzgldnieniem zuycia oleju do paliwa silnikw 2-suwowych,
na prac sprztu pozwalajcego odtworzy gotowo bojow, sprarek do adowania

butli sprztu ODO, myjek itd.
Zasadnym jest take, aby w ww. kosztach uwzgldniana bya rwnie amortyzacja sprztu.
Z bazy SWD-ST nie mona wygenerowa kosztw dziaa ratowniczych, gdy dane w tym zakresie nie s wykazywane w sporzdzanych informacjach ze zdarze. Jedynie analizy ze zdarze
opracowane wedug wdroonych Zasad analizowania zdarze umoliwiaj na dzie dzisiejszy
przeprowadzenie szczegowej analizy kosztw prowadzonych dziaa ratowniczych. Oczywicie dotyczy to tylko i wyczenie dziaa ratowniczo-ganiczych, wobec ktrych wystpuje obowizek sporzdzenia takiej analizy.
Z uwagi na fakt, e przed 2013 r. nie uregulowano kwestii sposobu naliczania kosztw, w tym
obowizku rozbicia ich na poszczeglne skadniki oraz podmioty ratownicze (PSP i OSP), analiza
dokumentw wytworzonych przed t dat wydaje si niezasadna. Wnioski z niej wypywajce
mog wprowadza w bd, trudny nawet do oszacowania. Wobec tego w poniszych rozwaaniach uwzgldniono jedynie dokumenty analityczne wytworzone przez jednostki organizacyjne
PSP w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r.
W analizowanym okresie jednego penego roku kalendarzowego opracowano na terenie kraju ogem 327 analiz z dziaa ratowniczych, w tym 206 penych i 121 skrconych. Z tego 201
analiz dotyczyo poarw, a 126 miejscowych zagroe.
Badajc analizy pene, stwierdzono, e 148 z nich dotyczy poarw, a 101 miejscowych zagroe. Z uwagi na to, e wymg okrelenia kosztw prowadzonych dziaa ratowniczych dotyczy
tylko analiz penych oraz przedmiotem analizy s tylko poary, tylko t grup uwzgldniono
w dalszych rozwaaniach.
Spord 148 analiz penych z poarw w 129 wykazano waciwie, to znaczy zgodnie z wytycznymi, koszty dziaa ratowniczych. Naley jednak zaznaczy, e i w tej grupie stwierdzono wyObwieszczenie marszaka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 padziernika 2009 r. w sprawie
ogoszenia jednolitego tekstu Ustawy o ochronie przeciwpoarowej (Dz. U. z 2009 r., nr 178, poz. 1380).
3
stpowanie bdw polegajcych np. na braku rozbicia kosztw na jednostki organizacyjne PSP
i OSP oraz braku podziau kosztw wedug wykazanych w Zasadach skadnikw.
Analiza zebranych danych w pierwszym roku funkcjonowania nowych Zasad analizowania zdarze pozwolia okreli redni cakowity koszt przypadajcy na 1 zdarzenie, ktry wynis
12 018 z. W analizowanym okresie najwyszy cakowity koszt prowadzonych dziaa ratowniczych spord 129 badanych dokumentw wynis 140 637 z. Dane dotyczce analizy rednich
kosztw prowadzonych dziaa ratowniczych z uwzgldnieniem poszczeglnych ich skadnikw
podano w tabeli 1.
Tabela 1. rednie koszty prowadzonych dziaa ratowniczych oparte o 129 analiz zdarze za
2013 r.
WIELKO
POARU
bardzo duy
duy
redni
may
REDNI KOSZT
PRACY RATOWNIKW
[z]
PSP
8660
5439
1853
816
OSP
5712
2430
1439
545
REDNIE
KOSZTY
PALIWA
[z]
PSP
5144
3228
1550
818
OSP
4891
5287
1095
450
REDNIE KOSZTY
USZKODZONEGO
SPRZTU I RODKW OCHRONY
[z]
PSP
OSP
6880
6246
3282
980
1410
642
1130
298
REDNI
CAKOWITY KOSZT
AKCJI*
[z]
32 560
16 287
6263
2731

*redni
cakowity koszt akcji stanowi sum kosztw wykazanych w 129 analizach ze zdarze
podzielon przez ich liczb. Natomiast rednie koszty poszczeglnych skadnikw obliczono
jako sum tych kosztw w odniesieniu do liczby tylko tych analiz, w ktrych je wykazano (analiza 129 dokumentw wykazaa, e nie we wszystkich z nich wyodrbniono wymagane skadniki
kosztw).
Naley jeszcze raz podkreli, e wartoci podane w tabeli 1. zostay wyliczone na podstawie
tylko tych analiz, ktre byy wykonane zgodnie z wytycznymi KG PSP, a koszty zostay rozbite na
wymagane elementy.
Metodyka kalkulacji kosztw dziaa ratowniczych z pewnoci wymaga jeszcze dokadnych
obserwacji i analiz, zwaszcza w zakresie przyjtych skadnikw oraz wskanikw ekonomicznych. Dokadna znajomo kadego elementu zbioru kosztw ponoszonych przez podmioty ratownicze w zwizku z prowadzonymi dziaaniami moe przyczyni si nie tylko do efektywniejszego zarzdzania gospodark finansow podmiotw systemu ratowniczego, ale rwnie moe
mie istotne znaczenie przy szacowaniu kosztw prowadzonych dziaa ratowniczych.
3. PODSUMOWANIE
Wikszo zaistniaych zdarze jest przyczyn wielu nieszcz ludzkich, w tym najwikszych
jak mier ludzi, a take znacznych strat materialnych. Udzia w likwidacji skutkw zdarze profesjonalnych sub ratowniczych zwizany jest z ponoszeniem przez nie kosztw, ktrych wielko uzaleniona jest od wielu czynnikw, takich jak wielko i rodzaj zdarzenia, rodzaj palcych
si materiaw, potrzeba uycia specjalistycznego sprztu i rodkw ganiczych, potrzeba uycia
duej iloci si ratowniczych, w tym specjalistw z rnych dziedzin ratownictwa. Analiza zaistStrona 725 z 1042 / Powrt do spisu treci
niaych zdarze pozwala na stwierdzenie, e wystpuje pewnego rodzaju zaleno pomidzy

wielkoci nakadw ponoszonych na utrzymanie waciwego poziomu bezpieczestwa
w obiekcie czy zakadzie a wielkoci strat powstaych podczas zdarzenia i wielkoci kosztw
prowadzonych dziaa ratowniczych. Im poziom nakadw finansowych na bezpieczestwo jest
wyszy, tym wielko powstaych strat i koszty prowadzonych dziaa ratowniczych s nisze.
Wraz ze wzrostem wielkoci zdarzenia wzrastaj te znacznie koszty prowadzonych dziaa
ratowniczych, zarwno po stronie Pastwowej Stray Poarnej, jak i Ochotniczych Stray Poarnych. Naley podkreli, e niezmiernie wane jest prowadzenie dokadnych obserwacji i analiz,
szczeglnie w zakresie przyjtych skadnikw oraz wskanikw ekonomicznych. Szczegowa
znajomo kadego elementu kosztw ponoszonych przez podmioty ratownicze moe przyczyni si do poprawy efektywnoci zarzdzania gospodark finansow tych podmiotw.
LITERATURA
1.
2.
3.
Obwieszczenie marszaka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 padziernika 2009 r.

w sprawie ogoszenia jednolitego tekstu Ustawy o ochronie przeciwpoarowej
(Dz. U. z 2009 r., nr 178, poz. 1380).
Opracowanie zbiorowe, Zasady analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej, KG PSP Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa, Warszawa
2012.
(Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239).
Tomasz Leszczyski
Komenda Wojewdzka Pastwowej Stray Poarnej w Toruniu
ANALIZA KOSZTW DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH NA

PRZYKADZIE WOJEWDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO
1. Wstp ....... 727
2. Oglna charakterystyka wojewdztwa ........ 728
3. Zabezpieczenie operacyjne wojewdztwa ...... 733
3.1. Jednostki ratowniczo-ganicze PSP ......... 733
3.1.1. Wyposaenie jednostek ratowniczo-ganiczych PSP ... 735
3.2. Jednostki ochotniczych stray poarnych KSRG ..... 736
3.2.1. Wyposaenie w sprzt i urzdzenia poarnicze jednostek OSP w KSRG . 737
3.3. Centralny i wojewdzki odwd operacyjny ..... 739
3.4. Specjalistyczne grupy ratownicze.. 741
4. Poary w wojewdztwie w wietle analiz statystycznych ... 742
5. Metodyka kalkulacji kosztw dziaa ratowniczo-ganiczych .. 746
6. Analiza kosztw prowadzonych dziaa ratowniczo-ganiczych . 750
Literatura . 759
1.
WSTP
W literaturze dotyczcej zagadnie gaszenia poarw, prowadzenia dziaa z zakresu ratownictwa technicznego, ekologicznego, chemicznego, medycznego czy choby dotyczcej zarzdzania
kryzysowego trudno znale materiay zajmujce si kosztami prowadzonych dziaa. Czsto
spotyka si stwierdzenia, e dziaania zwizane z jakim poarem wyniosy jak kwot.
W rzeczywistoci podawane wartoci odnosz si jednak najczciej do strat spowodowanych
przez ogie, bez uwzgldnienia caej gamy innych kosztw, ktre generowane s przez poary.
Do chwili obecnej nie opracowano metodyki liczenia kosztw zwizanych z zaistniaym poarem
opartej na badaniach i podstawach naukowych. W ramach dziaalnoci Pastwowej Stray Poarnej (PSP) w ograniczonym zakresie koszty prowadzonych dziaa ratowniczych analizowane
s od roku 2013 zgodnie z zaleceniami zamieszczonymi w zaczniku do Zasad analizowania
zdarze dla jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej.1 Nie wskazano jednak metodyki obliczania tych kosztw, co daje jednostkom organizacyjnym PSP dowolno w ich kwalifikacji. Dane pozyskane w ten sposb s trudne do przeprowadzenia zestawie i analiz zbiorczych
w skali kraju oraz do przeprowadzenia porwna.
W Zakadzie Ekonomiki Instytutu Badawczego Drg i Mostw (ZE IBDiM) opracowano metod
liczenia kosztw wypadkw drogowych znan pod nazw PANDORA1993, a pniej PANDO-
Praca zbiorowa, Zasady analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej,
Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci, KG PSP, Warszawa 2012.
1
RA20132, ktra jest stale doskonalona i rozwijana. Metoda ta pozwala szacowa koszty wypadkw drogowych w bardzo szerokim zakresie, wraz z wycen kosztw spoecznych takich zdarze. Staa si ona jednym z podstawowych filarw Narodowego Programu Bezpieczestwa Ruchu Drogowego na lata 2013-2020.
Inny przykad analiz kosztw prowadzonych dziaa ratowniczych dotyczy ratownictwa medycznego. Metodyka kalkulacji rocznych kosztw funkcjonowania zespow ratownictwa medycznego w Polsce, obejmujcych zarwno koszty bezporednie, jak i porednie, uregulowana
jest w rozporzdzeniu ministra zdrowia3.
W niniejszym opracowaniu przedstawiono propozycj metody liczenia kosztw gaszenia poarw, ktr opracowano na przykadzie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. Wojewdztwo to
ley w centralnej Polsce i jest redniej wielkoci zarwno pod wzgldem powierzchni, jak i pod
wzgldem ludnoci, uprzemysowienia czy lesistoci. Tym samym jest dobrym rdem danych
do przeprowadzenia tego typu analiz oraz odniesienia ich do przecitnych warunkw Polski.
2. OGLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWDZTWA

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie to pooony w centralnej Polsce obszar zajmujcy powierzchni 18 tys. km2. Liczba ludnoci to 2 096 404, a wic gsto zaludnienia wynosi ok. 117
osb na km2. Najsabiej zaludniona jest pnocno-zachodnia zalesiona cz wojewdztwa z powiatem tucholskim (45 osb na 1 km2) i powiatem spoleskim (53 osoby na 1 km2). Najwiksza
gsto zaludnienia wystpuje w powiatach inowrocawskim 138 osb na 1 km kw. i aleksandrowskim 120 osb na 1 km kw.4
Wojewdztwo kujawsko-pomorskie ma dwie stolice: Bydgoszcz, gdzie znajduje si siedziba wojewody, oraz Toru, gdzie znajduje si siedziba samorzdu wojewdztwa. Gwne miasta regionu to oprcz Bydgoszczy (367 054 mieszkacw) i Torunia (200 080 mieszkacw):
Wocawek (119 939 mieszkacw),
Grudzidz (99 578 mieszkacw),
Inowrocaw (78 011 mieszkacw).
Wojewdztwo tworz 144 gminy, w tym 17 gmin miejskich, 35 miejsko-wiejskich i 92 wiejskie

oraz 19 powiatw ziemskich i 4 powiaty grodzkie: Bydgoszcz, Toru, Wocawek, Grudzidz.
W miastach mieszka 61,4% ludnoci5. Wojewdztwo graniczy z wojewdztwami: pomorskim,
warmisko-mazurskim, mazowieckim, dzkim i wielkopolskim.
Metoda oraz wycena kosztw wypadkw i kolizji drogowych na sieci drg w Polsce na koniec roku 2012,
Instytut Badawczy Drg i Mostw, Zakad Ekonomiki, WARSZAWA 2013, rdo:
http://www.krbrd.gov.pl/download/pdf/KOSZTY_WYPADKOW_DROGOWYCH_W_POLSCE_W_2012_R_fin
al.pdf (dostp: 31.07.2014 r.).
3 Rozporzdzenie ministra zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie wojewdzkiego planu dziaania
systemu Pastwowe Ratownictwo Medyczne oraz kryteriw kalkulacji kosztw dziaalnoci zespow
ratownictwa medycznego (Dz. U. z 2011 r., nr 3, poz. 6).
4 http://bydgoszcz.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_kujawsko-pomorskie/portret_wojewodztwa/
wojewodztwo_kujawsko-pomorskie.pdf (dostp: 30.07.2014 r.).
5 Tame.
2
Przez region, na odcinku 206 km, przepywa najwiksza polska rzeka Wisa. Poudniowozachodnia cz wojewdztwa (ok. 20% powierzchni) naley do dorzecza drugiej co do wielkoci polskiej rzeki Odry i stanowi zlewni Noteci oraz Weny.
Krajobraz wojewdztwa kujawsko-pomorskiego obfituje w naturalne zbiorniki wodne. Oglna
powierzchnia jezior to ponad 25 tys. ha, co stanowi ok. 1,4% obszaru wojewdztwa i 9% powierzchni wszystkich jezior w kraju. Przewaaj akweny mae. Na ogln liczb 1002 jezior
o powierzchni ponad 1 ha, 614 nie przekracza 10 ha. Najwikszym naturalnym zbiornikiem
wodnym jest jezioro Gopo o powierzchni 2094 ha, a nastpnie Jezioro Guszyskie pow. 608,5
ha i Jezioro niskie Due pow. 431,6 ha.
Ryc. 1. Podzia administracyjny wojewdztwa kujawsko-pomorskiego

rdo: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Kujawsko_pomorskie_powiaty.png (dostp:
30.07.2014 r.).
Spord sztucznych zbiornikw wodnych znajdujcych si na obszarze wojewdztwa najintensywniej wykorzystywane dla produkcji czystej ekologicznie energii s:
Zbiornik Wocawski na Wile pow. 70,4 km
Zalew Koronowski na Brdzie pow. 13,5 km
Jezioro urskie na Wdzie pow. 4,5 km.
Ponadto zbiorniki te s zagospodarowane turystycznie i wykorzystywane na potrzeby rekreacji

ludnoci wojewdztwa oraz Polski.
Pod wzgldem lesistoci (ok. 23%) wojewdztwo kujawsko-pomorskie naley do najsabiej zalesionych, zajmujc 13. miejsce w kraju. Kompleksy lene na terenie wojewdztwa, poza Borami
Tucholskimi i dolin Wisy, s niewielkie i wystpuj w duym rozproszeniu. Wystpuje due
zrnicowanie lesistoci w poszczeglnych powiatach:
pow. tucholski lesisto 48%,
pow. bydgoski 40%,
pow. chemiski 6%,

pow. radziejowski 4%.
Gwnymi zwartymi obszarami lenymi s:
Bory Tucholskie w pnocnej czci regionu,
Puszcza Bydgoska w czci centralnej,
Lasy Wocawsko-Gostyniskie w czci wschodniej.
Lasy sektora publicznego zajmuj 90% oglnej powierzchni lasw. Lasy wojewdztwa kujawsko-pomorskiego charakteryzuj si niewielkim zrnicowaniem gatunkowym spowodowanym
nisk yznoci i wilgotnoci siedlisk. Okoo 60% ich powierzchni stanowi monokultury sosnowe.
Wojewdztwo kujawsko-pomorskie jest potg rolno-spoywcz. Przetwrstwo spoywcze stanowi ok. 30% produkcji przemysowej wojewdztwa.
Przez wojewdztwo przebiega w kierunku poudnikowym linia kolejowa nr 131 (tzw. magistrala wglowa) ulokowana w Korytarzu Transportowym C-E65 (Tczew-Bydgoszcz-InowrocawZduska Wola-Tarnowskie Gry-Pszczyna). Do waniejszych tras kolejowych nale rwnie
linie nr 353 (Pozna-Inowrocaw-Toru-Olsztyn-Korsze) oraz nr 18 (Pia-Bydgoszcz-ToruWocawek-Kutno). Najwaniejsze regionalne wzy kolejowe to Bydgoszcz, Toru i Inowrocaw.
Na terenie wojewdztwa dziaa rwnie Przemysowa Nizinna Kolej Linowa Janikowo-Piechcin
naleca do Janikowskich Zakadw Sodowych Janikosoda Soda Polska Ciech w Janikowie.
Wojewdztwo znajduje si w centralnej czci kraju, gdzie przebiegaj wane paneuropejskie
korytarze transportowe, zwaszcza w kierunku poudnikowym:
Korytarz transportowy nr VI, w ktrym budowana jest autostrada A1 E75 czca

Gdask, Grudzidz, Toru, Wocawek, d, Katowice,
Korytarz transportowy nr VIa, w ktrym planowana jest budowa drogi ekspresowej S5

(trasa europejska E261) czcej Grudzidz, Bydgoszcz, Pozna i Wrocaw.
W kierunku rwnolenikowym przebiega droga krajowa nr 10, docelowo droga ekspresowa

S10, czca Warszaw, Toru, Bydgoszcz i Szczecin.
Drogi krajowe przebiegajce przez teren wojewdztwa to:
E75, A1, 1 (Gdask-Nowe Marzy-Kowal-Cieszyn/Gorzyczki granica pastwa z Czechami),
E261, S5, 5 (Nowe Marzy-wiecie-nin-Wrocaw-Lubawka granica pastwa z Czechami),
S10, 10 (Lubieszyn granica pastwa z Niemcami-Szczecin-Nako-Lipno-Posk).
Inne wane drogi na terenie wojewdztwa to: 15, S16, 16, 25, 55, 56, 62, 67, 80, 91.
Na terenie wojewdztwa zlokalizowany jest Midzynarodowy Port Lotniczy im. Ignacego Jana
Padarewskiego w Bydgoszczy, ktry w 2011 r. oferowa poczenia krajowe z Warszaw oraz
poczenia midzynarodowe z lotniskami w Wielkiej Brytanii, Irlandii i Niemczech. Sezonowo
lotnisku obsuguje rwnie poczenia z kurortami w Turcji, Grecji, Bugarii, Hiszpanii, Tunezji
i Egipcie.
W regionie dziaaj take lotniska cywilne i sportowe oraz ldowiska. Najpopularniejsze z nich
to:
Lotnisko Bydgoszcz-Biedaszkowo,
Lotnisko Toru-Bielany,
Lotnisko Wocawek-Kruszyn,
Lotnisko Grudzidz-Lisie Kty,
Lotnisko Inowrocaw-Latkowo.
Orodkami gospodarczymi s miasta: Bydgoszcz, Toru, Wocawek, wraz z Grudzidzem i Inowrocawiem. Trzonem gospodarczym regionu jest Bydgosko-Toruski Okrg Przemysowy.
W sektorze przedsibiorstw pracowao w 2011 r. 246,4 tys. osb, za liczba podmiotw gospodarczych wynosia 185 tys., co stanowio 4,6% ogu podmiotw w kraju. Gminy o najwyszych
wskanikach przedsibiorczoci to Bydgoszcz wraz z powiatem bydgoskim oraz Toru i powiat
toruski. W regionie funkcjonuje 1,7 tys. firm z kapitaem zagranicznym (10. miejsce w kraju).
Ryc. 2. Rozmieszczenie zakadw o duym ryzyku powstania awarii przemysowej

rdo: Analiza zabezpieczenia operacyjnego woj. kujawsko-pomorskiego,
Dokumentacja KW PSP.
Do duych korporacji wiatowych posiadajcych swoje przedsibiorstwa w wojewdztwie kujawsko-pomorskim nale:
Lafarge (w Piechcinie),
Sharp (w ysomicach),
Alcatel-Lucent,
Atos Origin,
Coca-Cola,
Frosta,
JPMorgan Chase,
Can-Pack,
Unilever,
Jabil Global Services (w Bydgoszczy),
Nestl (w Toruniu),
Mondi Group (w wieciu).

Na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego zlokalizowanych jest 11 zakadw zaliczonych

do zakadw stwarzajcych due ryzyko powstania powanej awarii przemysowej (ryc. 2, tab.
1)6.
Tabela 1. Zestawienie tabelaryczne zakadw duego ryzyka wystpienia awarii
WICZENIA
DATA
[rok]
OPRACOWANIA
ZPOR
WYK. PLAN
LP.
NAZWA
POWIAT
1.
Mondi Packaging Paper wiecie S.A.,

ul. Bydgoska 1, 86-100 wiecie
wiecki
2014 2017
2006 r.
2.
Gaspol Starorypin, 87-500 Rypin
rypiski
2013 2016
2006 r.
3.
Batyk Gaz, ul. Oowiana 41,

85-461 Bydgoszcz
bydgoski
2012 2015
2006 r.
4.
Barter, ul. Portowa 8, 85-757 Bydgoszcz
bydgoski
2012 2015
2006 r.
5.
Anwil, ul. Toruska 222, 87-805

Wocawek
wocawski
2012 2015
2005 r.
6.
Naftobazy, Baza Paliw nr 2,

ul. Przemysowa 1, 86-060 Nowa Wie
Wielka
bydgoski
2011 2014
2009 r.
7.
Naftobazy, Zamek Bierzgowski

Baza Paliw nr 11, 87-152 ubianka
toruski
2013 2016
2009 r.
8.
Solino S.A, Inowrocawskie Kopalnie Soli,

inowrocawski 2011 2014
ul. w. Ducha 26a, 88-100 Inowrocaw
2009 r.
9.
Kawernowy Podziemny Magazyn Gazu

Mogilno, Poldzie Dolne, 88-314 Jzefowo
mogileski
2012 2015
2009 r.
10.
Nitrochem, ul. Wojska Polskiego 65 A,

85-825 Bydgoszcz
bydgoski
2012 2015
2009 r.
11.
Salinex Sp. z o.o., Magazyn gazu pynnego,

88-192 Piechcin
niski
2014
w trakcie
opracowania
rdo: Analiza zabezpieczenia operacyjnego woj. kujawsko-pomorskiego, Dokumentacja KW

PSP.
Przeprowadzone dziaania rozpoznawcze potwierdziy moliwo wystpienia na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego nastpujcych rodzajw zagroe:
1. zagroenia poarowe w aglomeracjach miejskich, na terenach wiejskich i lenych,
2. zagroenia zwizane z uwolnieniem substancji niebezpiecznych podczas transportu, aktywnoci przesyowej, magazynowania i przerobu toksycznych rodkw przemysowych,
3. zagroenia zwizane z wystpieniem wypadkw w komunikacji koowej, kolejowej i lotniczej,
4. zagroenia powodziowe terenw miejskich i wiejskich,
5. zagroenia zwizane ze zdarzeniami na akwenach wodnych,
6
Analiza zabezpieczenia operacyjnego woj. kujawsko-pomorskiego, Dokumentacja KW PSP.

6. zagroenia zwizane z wystpieniem gronych anomalii pogodowych (silne wiatry, huragany, opady atmosferyczne, dugotrwae susze zagroenie poarowe w lasach),
7. zagroenia zwizane z atakami terrorystycznymi.
Powysze informacje pozwalaj stwierdzi, e zakres zagroe mogcych wystpi na obszarze
wojewdztwa jest szeroki i rnorodny pod wzgldem rodzajowym.
3. ZABEZPIECZENIE OPERACYJNE WOJEWDZTWA

Potencja ratowniczy wojewdztwa tworz jednostki Pastwowej Stray Poarnej (PSP) oraz
jednostki ochotniczych stray poarnych (OSP), szczeglnie jednostki wczone do krajowego
systemu ratowniczo-ganiczego (KSRG). W ramach tego systemu na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego funkcjonuje 31 jednostek ratowniczo-ganiczych PSP oraz 198 jednostek
OSP wczonych do KSRG.
Dodatkowo na terenie wojewdztwa funkcjonuj zakadowe suby ratownicze. S to:
ZSR Anwil zlokalizowana w zakadach azotowych Anwil S.A. we Wocawku,
ZSR Impel wiecie zlokalizowana w zakadzie Mondi wiecie S.A. w wieciu.
3.1. Jednostki ratowniczo-ganicze PSP

Dziaania ratowniczo-ganicze na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego realizowane s
gwnie przez jednostki ratowniczo-ganicze Pastwowej Stray Poarnej. Trzydzieci jednostek wchodzi w skad komend miejskich i powiatowych Pastwowej Stray Poarnej oraz jedna
organizacyjnie wchodzca w skad Szkoy Podoficerskiej PSP w Bydgoszczy.
Ryc. 3. Obszary chronione przez poszczeglne JRG

W tabeli 2. przedstawiono wykaz tych jednostek z podaniem chronionego obszaru, liczby ludnoci objtej ochron przez wymienione jednostki oraz iloci etatw w poszczeglnych jednostkach.
Tabela 2. Wykaz jednostek ratowniczo-ganiczych PSP

JEDNOSTKI PSP
SIEDZIBA KP PSP/
KM PSP
1
Toru
Toru
Toru
Toru
Aleksandrw
Kujawski
Aleksandrw
Kujawski
Brodnica
Bydgoszcz
Bydgoszcz
Bydgoszcz
Bydgoszcz
NAZWA
JEDNOSTKI
LICZBA
LICZBA
MIESZKAPOWIERZCHNIA
ZATRUDLUDNOCI W CW MIEJOBSZARU
NIENIE
OBSZARZE SCOWOCI
CHRONIONEGO
LICZBA
CHRONIOBDCEJ
[km2]
ETATW
NYM [tys.]
SIEDZIB
JRG [tys.]
3
4
5
6
361
130
191,3
65
244
24,6
191,3
35
469
97,5
191,3
47
271
31,2
15,3
35
2
JRG nr 1 Toru
JRG nr 2 Toru
JRG nr 3 Toru
JRG Chema
JRG
Aleksandrw K.
JRG
Ciechocinek
JRG nr 1 Brodnica
JRG nr 1 Bydgoszcz
JRG nr 2 Bydgoszcz
JRG nr 3 Bydgoszcz
JRG nr 4 Bydgoszcz
JRG
Bydgoszcz
SP PSP Bydgoszcz
Chemno
JRG Chemno
Golub-Dobrzy
JRG
Grudzidz
JRG nr 1 Grudzidz
Grudzidz
JRG nr 2 Grudzidz
JRG nr 1
Inowrocaw
Inowrocaw
JRG nr 2
Inowrocaw
Inowrocaw
Lipno
JRG Lipno
Mogilno
JRG Mogilno
JRG Nako
Nako nad Noteci
n. Noteci
Nako nad Noteci
JRG Szubin
Radziejw
JRG Radziejw
Rypin
JRG Rypin
JRG Splno
Splno Krajeskie
Krajeskie
wiecie
JRG wiecie
Tuchola
JRG Tuchola
Wbrzeno
JRG Wbrzeno
Wocawek
JRG nr 1 Wocawek
Wocawek
JRG nr 2 Wocawek
nin
JRG nin
rdo: Analiza zabezpieczenia operacyjnego
334
38,7
12,3
33
144
16,6
10,8
33
1039
171
317
422
307
75,8
121
102
53
32
27,8
361
361
361
361
44
69
42
42
35
354
153
361
40
528
612
472
315
51,6
45,4
78,1
58,2
20,6
13
97,2
97,2
36
40
50
35
603
89,8
46,2
48
621
76,1
26,3
33
1016
676
66,6
47,1
15
12,5
47
33
491
48,6
18,9
35
629
607
586
37,2
42,3
43,9
9,3
5,8
16,6
36
33
36
790
42,1
9,1
44
1473
99,9
1076
48,1
501
35,3
948
140
608
70
985
71
woj. kujawsko-pomorskiego,
PSP.
26,6
49
13,7
36
14,1
33
116
73
116
41
15
35
Dokumentacja KW
W tabeli 3. przestawiono wykaz ilociowy jednostek ratowniczo-ganiczych oraz jednostek

ochotniczych stray poarnych wczonych do KSRG w obszarach administrowanych przez poszczeglne komendy miejskie i powiatowe Pastwowej Stray Poarnej.
Tabela 3. Ilo jednostek KSRG oraz jednostek ratowniczo-ganiczych PSP w wojewdztwie
kujawsko-pomorskim (stan na dzie 30 czerwca 2014 r.)
LP.
POWIAT
LICZBA JRG
LICZBA OSP W KSRG
1
Toru
4
13
2
Aleksandrw Kujawski
2
8
3
Brodnica
1
11
4
Bydgoszcz
4 + JRG SP PSP
10
5
Chemno
1
12
6
Golub-Dobrzy
1
9
7
Grudzidz
2
8
8
Inowrocaw
2
11
9
Lipno
1
14
10
Mogilno
1
5
11
Nako nad Noteci
2
15
12
Radziejw
1
9
13
Rypin
1
8
14
Splno Krajeskie
1
4
15
wiecie
1
15
16
Tuchola
1
8
17
Wbrzeno
1
8
18
Wocawek
2
20
19
nin
1
10
PSP.
3.1.1. Wyposaenie jednostek ratowniczo-ganiczych PSP
W jednostkach ratowniczo-ganiczych PSP wojewdztwa kujawsko-pomorskiego aktualnie jest
uytkowanych 95 samochodw ratowniczo-ganiczych, w tym 32 cikie samochody ratowniczo-ganicze i 33 rednie samochody ratowniczo-ganicze7. Wrd samochodw specjalnych
najliczniejsz grup stanowi samochody do dziaa na wysokoci (SD, SH i SHD)8, ktrych jest
Samochd ratowniczo-ganiczy samochd przystosowany do przewoenia ludzi i rodkw technicznych przeznaczonych do prowadzenia samodzielnej akcji ganiczej oraz sprztu potrzebnego do wykonywania podstawowych zada ratowniczych.
Samochd ratowniczo-ganiczy ciki samochd o masie rzeczywistej ponad 14 tys. kg, z nie wikszym
ni 18 tys. kg ukadem jezdnym 4X4 lub 4X2 lub 26 tys. kg z ukadem jezdnym 6X6 lub 6X4, z zaog min.
3 osoby, oznaczenie GCBA.
Samochd ratowniczo-ganiczy redni samochd o masie rzeczywistej od 7,5 do 14 tys. kg, z zaog
6 osb, oznaczenie GBA.
Samochd specjalny samochd przystosowany do przewozu ludzi oraz sprztu potrzebnego do wykonywania zada specjalny przy akcjach ratowniczych.
8 SD samochd specjalny ratownictwa wysokociowego z drabin mechaniczn; jeli podano cyfry
w nawiasie to oznaczaj one zasig drabiny.
SH samochd specjalny ratownictwa wysokociowego z podnonikiem hydraulicznym; jeli podano
cyfry w nawiasie to oznaczaj one zasig podnonika.
SHD samochd specjalny ratownictwa wysokociowego z drabin mechaniczn i podnonikiem
hydraulicznym; jeli podano cyfry w nawiasie to oznaczaj one zasig drabiny/podnonika.
7
31, oraz samochody ratownictwa technicznego (SLRt, SRt i SCRt oraz SCRd )9, ktrych jest uytkowanych 25. Ponadto jednostki te posiadaj rwnie samochody do przewozu kontenerw
m.in. do transportu rodka pianotwrczego, do transportu wy, ze sprztem ochrony drg oddechowych, kwatermistrzowski czy logistyczny. Ponadto 3 motopompy poarnicze o wydajnoci
powyej 4 tys. l/min oraz 5 pomp do wody zanieczyszczonej o wydajnoci powyej 6 tys. l/min.
Jednostki ratowniczo-ganicze PSP posiadaj na swoim wyposaeniu rwnie motopompy pywajce w iloci 57 sztuk, motopompy przenone 26 sztuk, motopompy przewone 9 sztuk,
a take 85 pomp do wody zanieczyszczonej oraz 29 innych pomp.
Stan operacyjnego zabezpieczenia wojewdztwa jest zdeterminowany moliwoci szybkiego
zadysponowania si i rodkw do dziaa ratowniczo-ganiczych oraz koordynacj tych dziaa
podczas akcji ratowniczej czy ganiczej. Tym istotnym elementem systemu zabezpieczenia operacyjnego wojewdztwa s miejskie i powiatowe stanowiska kierowania PSP (przyjmujce zgoszenia na numer alarmowy 998) oraz wojewdzkie stanowisko koordynacji ratownictwa. Na
terenie woj. kujawsko-pomorskiego funkcjonuje 19 miejskich/powiatowych stanowisk kierowania PSP (PSK) i jedno stanowisko kierowania komendanta wojewdzkiego PSP (WSKR).
cznie sub w stanowiskach kierowania peni 114 funkcjonariuszy PSP, ktrych zadaniem
jest przyjcie zgoszenia, zadysponowanie do zdarzenia odpowiedniej iloci si i rodkw, a take koordynacja dziaa.
3.2. Jednostki ochotniczych stray poarnych KSRG

W wojewdztwie kujawsko-pomorskim jest 198 jednostek Ochotniczej Stray Poarnej wczonych do krajowego systemu ratowniczo-ganiczego. Graficzne przedstawienie rozmieszczenia
jednostek OSP w KSRG na terenie woj. kujawsko-pomorskiego przedstawiono na rycinie 4. Poza
jednostkami ochotniczymi wczonymi do KSRG dziaaj rwnie jednostki OSP niewczone do
systemu. Jest ich 659 i dziaaj na podstawie Ustawy o ochronie przeciwpoarowej oraz Ustawy
o stowarzyszeniach. Stanowi zabezpieczenie lokalnej spoecznoci, a ich terenem dziaania jest
miejscowo bdca ich siedzib oraz teren gminy w zakresie wsparcia.
SLRt, SRt i SCRt oraz SCRd samochody specjalne ratownictwa technicznego w klasie lekki (L), redni
i ciki (C) oraz ciki ratownictwa drogowego (d).
9
Ryc. 4. Rozmieszczenie jednostek OSP wczonych do KSRG

3.2.1. Wyposaenie w sprzt i urzdzenia poarnicze jednostek OSP w KSRG
Jednostki OSP wczone do KSRG wyposaone s w sprzt ratowniczo-ganiczy zgodnie ze standardem okrelonym w Analizie potencjau ratowniczego ochotniczych stray poarnych wczonych do krajowego systemu ratowniczo-ganiczego.10 Standard wyposaenia pozwala speni
wymg samodzielnego prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych przez te jednostki oraz pozwala zachowa waciwy poziom bezpieczestwa ratownikw.
Stan bazy jednostek OSP na terenie woj. kujawsko-pomorskiego, a wic budynkw, ich wielko,
wyposaenie oraz posiadane instalacje, jest zrnicowany. Stranice posiadaj cznie 439 stanowisk garaowych. Istniej jednak takie jednostki, ktre posiadaj 6 stanowisk garaowych, jak
np. OSP Solec Kujawski w powiecie bydgoskim.
Skrcenie czasu alarmowania jednostek OSP, a wic skrcenie czasu osignicia przez nie gotowoci bojowej, na przestrzeni ostatnich lat byo przyjtym przez poszczeglne komendy priorytetem. Powysze spowodowao, e podjto decyzj o budowie systemu selektywnego alarmowania uruchamianego bezporednio ze stanowisk kierowania PSP, uznajc go za najbardziej
skuteczn metod alarmowania. Selektywny system uruchamiania syren funkcjonuje w 196
Praca zbiorowa, Analiza potencjau ratowniczego ochotniczych stray poarnych wczonych do
krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, KG PSP, Warszawa 2011.
10
stranicach, co stanowi 99% oglnej ich liczby, niemniej jednak w 2 stranicach alarmowanie
straakw odbywa si rwnie sprawnie, jak przez system selektywnego wywoania, np. w stranicy w Solcu Kujawskim, gdzie straacy OSP peni dyur caodobowy i s alarmowani radiowo
lub telefonicznie bezporednio z MSK w Bydgoszczy. Ochotnicza Stra Poarna Ratownik
w wieciu dziaa na bazie JRG wiecie. Straacy s alarmowani o zdarzeniu SMS-em wysanym
z PSP w wieciu.
W jednostkach OSP wczonych do KSRG znajduje si cznie 336 samochodw ganiczych,
w tym 35 samochodw lekkich, 206 samochodw rednich, 95 samochodw cikich. Niestety
nie jest to sprzt najnowszy, bo 47 samochodw rednich (23,1%) i 29 samochodw cikich
(30,8%) ma przekroczony okres uytkowania (ponad 30 lat), a wic nie daj rkojmi stuprocentowej sprawnoci. Pozytywnie przedstawia si sytuacja w grupie pojazdw od 3 do 10 lat uytkowania, bo jest ich 83, a pojazdw w wieku do 2 lat jest 19.
Do sprawnego prowadzenia dziaa ganiczych i ratowniczych niezbdny jest sprzt cznoci
radiowej znajdujcy si na wyposaeniu jednostek OSP wczonych w do KSRG (radiotelefony
przewone, nasobne oraz stacjonarne). W grupie radiotelefonw przewonych na wyposaeniu
jednostek znajduj si 422 sztuki i mona powiedzie, e liczba ta jest wystarczajca. W grupie
radiotelefonw nasobnych stan wynosi 667 szt., co daje rednio 3,4 szt. na jednostk.
Poniewa kada jednostka OSP wczona do KSRG ma prowadzi dziaania w zakresie gaszenia
poarw w szczeglnoci wewntrz obiektw, to kada powinna posiada minimum 4 komplety
nadcinieniowych aparatw ochrony drg oddechowych, co gwarantuje zarwno bezpieczestwo ratownikom, jak i skuteczno i efektywno prowadzonych dziaa ratowniczych. Obecnie
kryterium to speniaj wszystkie jednostki OSP w KSRG.
Zwikszajcy si udzia jednostek OSP wczonych do KSRG w dziaaniach z zakresu ratownictwa technicznego podczas usuwania skutkw miejscowych zagroe, szczeglnie podczas ratownictwa na drogach oraz udzielanie kwalifikowanej pomocy medycznej, powoduje konieczno wyposaenia tych jednostek w hydrauliczne narzdzia ratownicze i zestawy ratownictwa
medycznego PSP R-1. Wszystkie jednostki w wojewdztwie kujawsko-pomorskim posiadaj
takie narzdzia oraz zestawy ratownictwa medycznego.
W celu zapewnienia skutecznego zabezpieczenia terenu, tzn. utrzymania odpowiedniego stanu
gotowoci, w jednostce OSP wczonej do KSRG powinno by co najmniej 12 ratownikw (2 obsady samochodu ganiczego redniego) speniajcych wymagania bezporedniego udziau
w dziaaniach ratowniczych bdcych w staej gotowoci operacyjnej.
Kryteria bezporedniego udziau w dziaaniach ratowniczych zawarte s w Ustawie o ochronie
przeciwpoarowej. Zalicza si do nich: wiek od 18 do 65 lat, aktualne badania lekarskie, aktualne
szkolenie z zakresu BHP oraz szkolenie poarnicze co najmniej podstawowe . czna liczba
straakw ochotnikw dziaajcych w KSRG na terenie woj. kujawsko-pomorskiego wynosi
8521 osb, z czego 6184 to straacy, ktrzy mog uczestniczy w akcjach ratowniczych. Jednak
pen gotowo tych jednostek zapewniaj straacy na stae pracujcy i mieszkajcy w miejscowoci bdcej siedzib OSP, posiadajcy aktualne badania lekarskie, szkolenie BHP oraz szkolenie poarnicze (co najmniej podstawowe). Jest ich cznie w wojewdztwie 3453, co stanowi
40,5% oglnej liczby straakw w KSRG.
Ryc. 5. Tereny chronione w zasigu do 15 min dla jednostek ratowniczo-ganiczych PSP

i jednostek OSP w KSRG
Sie jednostek KSRG w wojewdztwie zbudowana jest prawidowo i pozwala w 89% przypadkw na dotarcie pierwszych zastpw ratowniczych w czasie do 15 min. Analiz czasu dojazdu
wykonano na podstawie oprogramowania ArcGIS przy zaoeniu czasu wyjazdu 3 min dla JRG
oraz 5 min dla OSP11.
3.3. Centralny i wojewdzki odwd operacyjny

Krajowy system ratowniczo-ganiczy na poziomie wojewdztwa tworz: komenda wojewdzka
PSP, krajowa baza sprztu specjalistycznego, a take siy i rodki wydzielone z poziomu powiatowego tworzce wojewdzki odwd operacyjny. Natomiast wydzielone siy i rodki z obszaru
wojewdztwa, wchodzce w skad centralnego odwodu operacyjnego (COO), przeznaczone s
do prowadzenia dziaa ponadwojewdzkich, gdy wasne siy i rodki danego wojewdztwa nie
s wystarczajce do likwidacji zagroenia12.
Analiza zabezpieczenia operacyjnego woj. kujawsko-pomorskiego, Dokumentacja KW PSP.

B. Kogut (red), Charakterystyka krajowego systemu ratowniczo-ganiczego [w:] Wspczesno oraz
perspektywy krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Tom I Rozwizania prawno-organizacyjne i ich
konteksty, (red) B. Kogut, Wydawnictwo Szkoy Aspirantw PSP w Krakowie, Krakw 2014.
11
12
Na podstawie Ustawy o Pastwowej Stray Poarnej rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczoganiczego oraz rozkazu nr 3 komendanta gwnego Pastwowej Stray Poarnej z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie organizacji centralnego odwodu operacyjnego krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, kujawsko-pomorski komendant wojewdzki Pastwowej Stray Poarnej wyda rozkaz nr 6/2013 z dnia 29 marca 2013 r. w sprawie organizacji centralnego odwodu operacyjnego oraz wojewdzkiego odwodu operacyjnego krajowego systemu ratowniczoganiczego13.
Podstawowe zadania centralnego odwodu operacyjnego woj. kujawsko-pomorskiego to podejmowanie dziaa podczas:
likwidacji skutkw zdarze przekraczajcych moliwoci operacyjne powiatw,
zwalczania poarw o duych rozmiarach,
usuwania skutkw klsk ywioowych i innym miejscowych zagroe o duych rozmiarach lub szczeglnym znaczeniu,
dziaa bdcych w kompetencji innych ni jednostki ochrony przeciwpoarowej podmiotw w zakresie pomocniczych specjalistycznych czynnoci ratowniczych.
Zadania te realizuje Batalion Toru centralnego odwodu operacyjnego, w skad ktrego wchodz 102 pojazdy oraz 288 straakw Pastwowej Stray Poarnej. Ponadto funkcjonuje wojewdzki odwd operacyjny, ktry tworzy 5 kompanii ganiczych. Ich wykaz oraz iloci pojazdw
zamieszczono w tabeli 4.
Tabela 4. Pododdziay wczone do wojewdzkiego odwodu operacyjnego z liczb pojazdw
LP.
NAZWA PODODDZIAU
LICZBA POJAZDW
Kompania Ganicza Tuchola
14
Kompania Ganicza Grudzidz
14
Kompania Ganicza Lipno
14
Kompania Ganicza Inowrocaw
13
Kompania Ganicza Wocawek
14
razem
69

PSP.
Rozkaz nr 6/2013 z dnia 29 marca 2013 r. Kujawsko-Pomorskiego Komendanta Wojewdzkiego

Pastwowej Stray Poarnej w sprawie organizacji centralnego odwodu operacyjnego oraz
wojewdzkiego odwodu operacyjnego krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Toru 2013.
13
DOWDCA
Batalionu COO
Zastpca DOWDCY
Batalionu COO
Sztab Batalionu COO
Specjalistyczna Grupa
Ratownictwa
Wodno-Nurkowego
Bydgoszcz
Poziom gotowoci A
1 Kompania Ganicza
Toru
1 Kompania Specjalna
powodziowa Drwca
2 Kompania Ganicza
Bydgoszcz
2 Kompania Specjalna
powodziowa Brda
Pluton logistyczny
Rubinkowo
Modu Pomp
Wysokiej Wydajnoci
HCP
Kopernik
Ratownictwa
Wodno-Nurkowego
Wocawek 1
Poziom gotowoci A
Ratownictwa
Chemiczno-Ekologicznego
Toru
Poziom gotowoci A
Ratownictwa
Bydgoszcz
Poziom gotowoci C
Ratownictwa
Wocawek
Poziom gotowoci C
Ratownictwa
Wysokociowego
Bydgoszcz
Poziom gotowoci A,B
Ratownictwa
Technicznego
Toru
Poziom gotowoci B
Ratownictwa
Technicznego
Kujawy
Poziom gotowoci A
Ryc. 6. Schemat organizacyjny Batalionu Toru centralnego odwodu operacyjnego

rdo: Rozkaz Nr 6/2013 kujawsko-pomorskiego komendanta wojewdzkiego PSP.
3.4. Specjalistyczne grupy ratownicze

Na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego dziaaj specjalistyczne grupy ratownicze,
wrd nich 2 grupy ratownictwa wodno-nurkowego, 3 grupy ratownictwa chemicznoekologicznego, grupa ratownictwa wysokociowego oraz 2 grupy ratownictwa technicznego.
Grupy ratownictwa wodno-nurkowego zorganizowano na bazie jednostek ratowniczoganiczych PSP we Wocawku i w Bydgoszczy. Obecnie obie pozostaj w gotowoci na poziomie
A, co oznacza, e posiadaj zdolno do podjcia dziaa polegajcych na realizacji zada okrelonych w zasadach ratownictwa przez co najmniej 2 ratownikw o minimalnych kwalifikacjach,
wyposaonych w okrelony w ww. zasadach ratownictwa sprzt, przy zachowaniu niezwocznego czasu alarmowania. Docelowo grupa w Bydgoszczy osignie poziom AB stan gotowoci jak
dla poziomu A, ale przy udziale 3 ratownikw, a grupa Wocawek osignie poziom ABC stan
gotowoci jak dla poziomu B, ale przy udziale 5 ratownikw, przy zachowaniu czasu alarmowania nie duszego ni 60 min.14
Kolejna grupa to Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokociowego Bydgoszcz, utworzona na
bazie JRG 3 w Bydgoszczy.
W ramach ratownictwa chemicznego i ekologicznego w wojewdztwie funkcjonuj 3 grupy:
na bazie JRG 2 w Toruniu grupa rozpoznawcza,
SGRChem-Eko Bydgoszcz na bazie JRG 2 i JRG 3,
SGRChem-Eko Wocawek na bazie JRG 2.
W zakresie ratownictwa technicznego na terenie wojewdztwa dziaaj 2 grupy:
SGRT Toru na bazie JRG1 Toru i JRG wiecie,
SGRT Kujawy na bazie JRG1 Wocawek oraz JRG.
Na lokalizacj i rozmieszczenie specjalistycznych grup ratowniczych na terenie wojewdztwa

decydujcy wpyw miay:
analiza czasu dojazdu infrastruktur drogow, w tym lokalizacja drg krajowych i wojewdzkich, na ktrych odbywa si ruch pojazdw z duym nateniem oraz po ktrych
odbywa si transport materiaw niebezpiecznych,
wystpowanie na danym obszarze zakadw duego i zwikszonego ryzyka stosujcych

materiay i substancje niebezpieczne,
ilo i lokalizacja obszarw wodnych (jezior, rzek) stanowicych miejsca dziaalnoci gospodarczej i wypoczynku ludzi.
4. POARY W WOJEWDZTWIE W WIETLE ANALIZ STATYSTYCZNYCH

W wojewdztwie kujawsko-pomorskim powstaje roczne rednio 7640 poarw15, co oznacza, e
statystyczny poar powstaje przecitnie co ok. 69 min.
czny czas prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych16 w cigu roku kalendarzowego wynosi
przecitnie 7880 godzin, a wic tym samym gaszenie statystycznego poaru zajmowao rednio
ponad godzin (ok. 63 min).
Warta podkrelenia jest tendencja spadkowa zarwno w iloci powstajcych poarw, jak
i w iloci miejscowych zagroe. Tendencje z ostatnich 5 lat przedstawiono w tabeli 5. i na rycinie 7.
Zasady organizacji ratownictwa wodnego w krajowym systemie ratowniczo-ganiczym, Komenda Gwna

Pastwowej Stray Poarnej, Warszawa 2013.
15 rednia z ostatnich 5 lat 2008-2013.
16 Tame.
14
Tabela 5. Ilo poarw i miejscowych zagroe w latach 2009-2013

ROK
2009
2010
2011
2012
2013
poary
8669
6712
8047
8645
6124
miejscowe zagroenia
15 789
17 702
17 653
14 656
14 427
alarmy faszywe
1206
776
767
710
1008
rdo: Opracowanie wasne na podstawie Systemu Wspomagania Decyzji SWD-ST.
Ryc. 7. Ilo poarw, miejscowych zagroe i alarmw faszywych

Ilo interwencji dotyczcych zarwno gaszenia poarw, jak i likwidacji miejscowych zagroe
jest w poszczeglnych powiatach bardzo zrnicowana i zaley gwnie od iloci mieszkacw
danego powiatu, ale rwnie od jego powierzchni oraz od iloci kilometrw drg krajowych
i midzynarodowych i natenia ruchu na tych drogach. Liczb interwencji oraz ilo poarw
przedstawiono na rycinach 8. i 9.
Ryc. 8. Ilo interwencji ogem w poszczeglnych powiatach

Ryc. 9. rednioroczna ilo interwencji

W wojewdztwie kujawsko-pomorskim zauwaalna jest bardzo dua rnica midzy wartoci

strat bezporednich w poarach a wartoci mienia uratowanego (tab. 6, ryc. 10). Mona to
uzna za dobry efekt ekonomiczny prowadzonych dziaa ganiczych. Jak mona zauway
rednia warto utraconego mienia w poarach stanowi ok. 20% wartoci mienia uratowanego.
Tabela 6. Straty bezporednie w poarach oraz warto mienia uratowanego w latach
2009-2013
ROK
2009
2010
2011
2012
2013
czne straty bezporednie w poarach [tys. z]
57 431,8
50 467,1
73 684,5
55 896
39 521,9
czna warto mienia

uratowanego [tys. z]
261 315
515 994
255 613
513 482
297 467
Ryc. 10. Graficzna prezentacja wysokoci strat poarowych i wartoci mienia uratowanego
Istotne znaczenie dla oszacowania przecitnego kosztu akcji gaszenia poaru (patrz: kolejny
punkt opracowania) ma redni czas gaszenia poaru w danym roku kalendarzowym. Jak wykazaa analiza akcji ganiczych w wojewdztwie kujawsko-pomorskim, redni czas akcji gaszenia
poaru waha si od 61 min w roku 2009 do 64 min w roku 2011. Natomiast redni czas trwania
interwencji waha si od 68 min w roku 2009 do 89 min w roku 2010, jednak w latach 2012
i 2013 wynosi ju 70 min.
Ryc. 11. redni czas trwania poaru

5. METODYKA KALKULACJI KOSZTW DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH

Koszty wedug Zasad analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych PSP
W zaczniku nr 1, cz III, pkt 6 Zasad analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych
Pastwowej Stray Poarnej17 opracowanych przez Komend Gwn Pastwowej Stray Poarnej okrelono wskazania do szacowania kosztw dziaa ratowniczych. Wedug tych wskaza
szacunkowy koszt naley poda w formie tabelarycznej z dokadnoci do 100 z. Szacunki maj
zawiera informacje dotyczce:
czasu pracy ratownikw,
czasu pracy sprztu silnikowego,
wartoci zuytych rodkw ganiczych i neutralizatorw,
wartoci zuytego i uszkodzonego sprztu ratowniczego i ochrony osobistej,
wartoci wyywienia ratownikw.
Koszty dziaalnoci zespow ratownictwa medycznego

Natomiast rozporzdzenie ministra zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie wojewdzkiego planu dziaania systemu Pastwowe Ratownictwo Medyczne oraz kryteriw kalkulacji kosztw dziaalnoci zespow ratownictwa medycznego18 okrela zakres kalkulacji rocznych kosztw dziaalnoci zespow ratownictwa medycznego (z wyczeniem lotniczych zespow ratownictwa medycznego), ktre powinny uwzgldnia:
1. koszty bezporednich dziaalnoci zespow ratownictwa medycznego, w szczeglnoci:
koszty osobowe i koszty eksploatacyjne,
2. koszty porednie dziaalnoci zespow ratownictwa medycznego, w szczeglnoci koszty administracyjno-gospodarcze z wyodrbnieniem kosztw funkcjonowania stanowisk
dyspozytorskich.
Zasady analizowania zdarze, dz. cyt.

Rozporzdzenie ministra zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie wojewdzkiego planu dziaania
systemu Pastwowe Ratownictwo Medyczne oraz kryteriw kalkulacji kosztw dziaalnoci zespow
ratownictwa medycznego, Dz. U. z 2011 r., nr 3, poz. 6.
17
18
Kalkulacj sporzdza si z podziaem na rodzaje zespow dla poszczeglnych rejonw oraz

rednio dla obszaru caego wojewdztwa.
Koszty wypadkw i kolizji drogowych
W wydanym przez Zakad Ekonomiki Instytutu Badawczego Drg i Mostw (ZE IBDiM) opracowaniu Metoda oraz wycena kosztw wypadkw i kolizji drogowych na sieci drg w Polsce na koniec roku 201219, ustalono tzw. kategorie kosztw w rozbiciu na procedury zwizane z wypadkami drogowymi. W opisach procedur znajduje si m.in. procedura okrelona jako: przyjazd
sub specjalnych, np. stray poarnej, ktr zaliczono do kategorii kosztw administracyjnych20.
Podstaw oszacowania kosztw zdarze drogowych stanowi:
stwierdzone liczby wszystkich zdarze na drodze w stanie istniejcym wedug statystyk

policyjnych,
jednostkowe koszty zdarze drogowych przypadajcych na jedno zdarzenie, wedug nastpujcych kategorii:
koszty medyczne,
koszty utraconej mocy produkcyjnej (utracona produkcja),
ocena utraconej jakoci ycia (strata dobra z powodu wypadkw),
koszty uszkodzenia mienia,
koszty administracyjne.
W ZE IBDiM w latach 90. XX w. zostaa opracowana i nadal jest rozwijana metoda liczenia kosztw wypadkw drogowych PANDORA1993, a ostatnio PANDORA2013, ktra jest rozszerzeniem poprzedniej wersji o koszty wiziennictwa, sdownictwa, rent powypadkowych i rodzinnych oraz zasikw chorobowych w ramach kosztw administracyjnych, a take w zakresie
kosztw spoecznych o straty pracodawcw, koszty odszkodowa i zadouczynie za uszczerbek na zdrowiu bd utrat ycia, koszty rent powypadkowych i rodzinnych, koszty rekompensat utraconych zarobkw i wyrwnujcych koszty pogrzebu.
Wedug tej metody jednostkowe koszty zdarze drogowych podzielono w nastpujcy sposb:
1. Straty gospodarcze pastwa:
a) straty produktywnoci:
straty wynikajce ze mierci ofiar wypadkw, obejmujce strat PKB pomniejszonego o spoycie,
straty wynikajce z uszkodzenia ciaa rannych w wypadkach drogowych
obejmujce strat PKB,
b) koszty administracyjne, w podziale na:
koszty administracyjne udziau jednostek operacyjnych (policja, stra poarna itp.),
koszty administracyjne udziau ratownictwa medycznego (karetka pogotowia, migowiec medyczny itp.),
koszty pogrzebu,
19
20
Metoda oraz wycena kosztw, dz. cyt.

Tame.
koszty sdownictwa i wiziennictwa,

koszty rent powypadkowych i rodzinnych,
koszty zasikw chorobowych,
2. Koszty spoeczne:
a) straty materialne wyraone strat wartoci pojazdw,
b) straty pracodawcw,
c) koszty leczenia i rehabilitacji, osobno dla wypadku miertelnego i wypadku cikiego,
d) koszty odszkodowa i zadouczynie za uszczerbek na zdrowi bd utrat ycia,
e) koszty rent powypadkowych i rodzinnych,
f) koszty rekompensaty utraconych zarobkw,
g) koszty wyrwnujce koszty pogrzebu21.
Roczne koszty wypadkw s iloczynem liczby ofiar miertelnych, rannych oraz wypadkw (straty materialne) w wybranym roku i odpowiedniego kosztu jednostkowego, wedug nastpujcego
wzoru:
gdzie:
Kw roczne koszty wypadkw w z
kzt jednostkowy koszt ofiary miertelnej w roku t w z/osob
krt jednostkowy koszt rannego w roku t w z/osob
kmt jednostkowy koszt strat materialnych w roku t w z/wypadek
azt liczba ofiar miertelnych w roku t
art liczba rannych w roku t
awt liczba wypadkw w roku t
t rok analizy/wyceny
n okres wyceny kosztw
Koszty w systemach finansowo-ksigowych przedsibiorstw
Informacje o kosztach w systemach finansowo-ksigowych przedsibiorstw s prezentowane
w 2 podstawowych wymiarach: rodzajowym (w podziale na pace, amortyzacj, energi, materiay itp.) i podmiotowym (przedsibiorstwa, oddziay, wydziay).
Metoda ABC (Activity Based Costing) stosowana jest w rachunkowoci zarzdczej do rozliczania
kosztw porednich na poszczeglne produkty lub usugi w celu ustalenia ich kosztw jednostkowych. Skupia si ona na tzw. nonikach kosztw, czyli zdarzeniach i czynnikach ksztatujcych
wielko kosztw. W tej metodzie informacje o kosztach musz by zbierane w przekroju procesw i dziaa, dlatego naley przeorganizowa informacje o kosztach z systemu finansowoksigowego w ten sposb, by umoliwiy one przyjrzenie si kosztom firmy z perspektywy procesw i dziaa.
Etapy zastosowania metody ABC przedstawiono na rycinie 12.
21
Tame.
Ryc. 12. Etapy metody ABC (Activity Based Costing)

rdo: I. Sobaska (red.), Rachunek kosztw i rachunkowo zarzdcza, Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa 2006, s. 430.
ETAP I Identyfikacja istotnych dziaa w firmie
Zgodnie z filozofi metody ABC to nie produkt jest odpowiedzialny za powstawanie kosztw, ale
okrelone dziaania. Dlatego naley okreli list dziaa, ktre stan si niejako obiektami kosztowymi i ktre w sumie bd skaday si na odpowiednie procesy.
Przykadowe wykonywane dziaania, ktre mona by wyszczeglni w dziaalnoci PSP to:
rozpoznawanie zagroe,
przygotowanie do prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych (utrzymywanie gotowoci bojowej),
dysponowanie si i rodkw, koordynacja dziaa ratowniczo-ganiczych,
zakup materiaw i usug, odnowa stanu gotowoci bojowej.
ETAP II Ustalenie kosztw dziaa

Kade dziaanie wyodrbnione w poprzednim etapie musi by wycenione. Musi by mu nadana
odpowiednia, jak najblisza rzeczywistoci, warto. W pierwotnej formie metoda ABC nie proponowaa atwych rozwiza w tym zakresie, dopiero pojawienie si jej odmiany Time Driven
ABC (TD ABC) zmienio ten fakt. TD ABC opiera si na wykorzystaniu czasu trwania kadego
dziaania, co uatwia wycen i umoliwia osignicie dodatkowych korzyci.
ETAP III Identyfikacja nonikw kosztw (tzw. cost drivers)
Wyodrbnione w pierwszym etapie dziaania musz mie przyporzdkowane odpowiednie jednostki pomiaru bdce jednoczenie kluczami, w oparciu o ktre nastpi rozliczenie kosztw
dziaania na produkty bd te usugi. Waciwy dobr takich kluczy to fundament uzyskania
satysfakcjonujcych wynikw.
ETAP IV Rozliczanie kosztw dziaa
W ostatnim etapie naley okreli, w jakim stopniu dany produkt lub usuga obcia poszczeglne dziaania. Na podstawie tego i okrelonych w poprzednim etapie cost driverw koszty zostan ostatecznie rozliczone na asortyment firmy.
Zalet metody ABC jest bardziej realistyczne ujcie acucha kosztw, zwaszcza w bankach
i usugach publicznych, gdzie koszty porednie maj stosunkowo due znaczenie. Rachunek
kosztw dziaa zakada, e to dziaania, a nie produkty, powoduj koszty, za produkty ostatecznie koszty te absorbuj. Umoliwia najbardziej dokadn analiz przyczyn powstawania
kosztw staych.
Wdroenie metody ABC nie jest atwe, poniewa zastosowanie rachunku kosztw dziaa oznacza nie tylko zmian metody kalkulacji kosztw produktw, ale te musi pocign za sob
przede wszystkim zmiany w obiegu dokumentw i zmiany w organizacji procesu produkcyjnego
oraz w ewidencji kosztw. Wymaga ona zaangaowania w prace wdroeniowe kadry kierowniczej z dziaalnoci podstawowej, pomocniczej, dziaw zaopatrzenia, ksigowoci itd. Dodatkow trudnoci jest brak odpowiednich programw komputerowych, za pomoc ktrych mona
by wdroy t metod.
Z przedstawionych wyej metodyk liczenia kosztw najbardziej waciw do liczenia kosztw
dziaa ratowniczo-ganiczych krajowego systemu ratowniczo-ganiczego wydaje si by metoda rachunku kosztw dziaa ABC. Jednak jej wdroenie musiaoby si wiza z przebudow
przede wszystkim ewidencji kosztw i obiegu dokumentw zarwno w jednostkach organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej, jak i jednostkach samorzdu terytorialnego, ktrych zadaniem jest m.in. ponoszenie kosztw utrzymania gotowoci bojowej jednostek ochotniczych stray poarnych, ale take ewidencji kosztw poszczeglnych OSP.
6. ANALIZA KOSZTW PROWADZONYCH DZIAA RATOWNICZO-GANICZYCH

Koszty, jakie powstaj w wyniku poaru, mona podzieli na 2 gwne kategorie kosztw: koszty
pierwotne i koszty wtrne. Za koszty pierwotne mona uzna np. koszty zniszcze powodowanych przez poar w obiekcie, w tym gwnie powstae na skutek bezporedniego oddziaywania
ognia, temperatury, promieniowania cieplnego oraz produktw spalania, np. dymu.
Koszty wtrne to koszty, ktre nie zostay wywoane bezporednio dziaaniem ognia, a ktre nie
miayby miejsca, gdyby poaru nie byo. W grupie kosztw wtrnych mona wyrni z kolei
koszty wtrne bezporednie cile zwizane z prowadzon akcj ganicz, oraz koszty wtrne
porednie ktrych nie mona przypisa do konkretnego dziaania ratowniczego. Zarwno
w jednej, jak i w drugiej grupie, s koszty sub ratowniczych i pozostae koszty.
W tabeli 7. zamieszczono przyjty dla potrzeb niniejszego opracowania podzia kosztw zwizanych z zaistniaym poarem.
Tabela 7. Koszty poaru

KOSZTY POARU
PIERWOTNE
(SPOWODOWANE
POAREM)
spalenie lub
czciowe
spalenie
obiektu budowlanego,
urzdzenia,
produktu;
uszkodzenie
spowodowane dymem
(okopcenie,
zmiana zapachu itd.)
obiektu budowlanego,
urzdzenia,
produktu;
uszkodzenie
spowodowane temperatur (stopienie, znieksztacenie,
przegrzanie
itp.), np. wyposaenia
obiektu,
urzdzenia
lub produktu;
WTRNE
(ZWIZANE Z POAREM I AKCJ GANICZ)
BEZPOREDNIE
KOSZTY SUB
RATOWNICZYCH
(NP. PSP)
koszty zuytego
paliwa w pojazdach
i urzdzeniach
(koszt dojazdu do i
przyjazdu z miejsca
poaru, koszt uytkowania urzdze
ganiczych i ratowniczych),
koszt zuytych
rodkw ganiczych
takich jak woda,
rodki pianotwrcze, proszki ganicze itd.;
koszt uszkodzonych czci i podzespow urzdze
ganiczych i ratowniczych;
koszt wypaconych ekwiwalentw
dla straakw OSP
uczestniczcych w
akcji ganiczej i
ratowniczej;
koszt nadgodzin,
jakie wypracowali
straacy PSP w wyniku przeduonego
czasu suby, w
zwizku z koniecznoci dokoczenia
zada podczas
prowadzonej akcji
ganiczej,
POREDNIE
KOSZTY POZOSTAE
koszt energii
elektrycznej uytej
do napdzania
urzdze ratowniczych i ganiczych
(np. koszt energii
elektrycznej zuytej do dostarczenia
wody w sieci hydrantowej);
zniszczenie
obiektw budowlanych przez rodki ganicze, np.
woda zalanie;
zniszczenia mechaniczne obiektw, urzdze
i produktw spowodowane poarem zawalenie
stropu, przewrcenie ciany itp.;
zniszczenie mechaniczne obiektw, urzdze i
produktw przez
ratownikw (np.
wykonanie otworu
umoliwiajcego
dotarcie rodka
ganiczego do rda poaru, torowanie drogi ewakuacji dla ludzi i
mienia itd.);
KOSZTY SUB RATOWNICZYCH (NP.

PSP)
koszty energii elektrycznej i cieplnej;
koszty cznoci
przewodowej i bezprzewodowej;
koszty licencji softwareowych;
koszty wsparcia
technicznego;
koszty przegldw,
remontw oraz
amortyzacja obiektw i sprztu;
koszty ubezpiecze;
koszty uposaenia
(w przypadku straakw PSP) lub koszty wypacanych
ekwiwalentw (za
szkolenia i wiczenia
dotyczy straakw
OSP);
koszty wyposaenia straakw w
odzie i urzdzenia
ochrony osobistej;
koszty szkolenia i
wicze;

KOSZTY
POZOSTAE
przestoje w produkcji;
utrata
rynkw
zbytu;
brak
miejsca
zamieszkania;
koszty
spoeczne;
W dalszej czci w obszarze zainteresowania tego opracowania pozostaje tylko koszt, jaki ponosi w gaszeniu poarw jedna ze sub ratowniczych Pastwowa Stra Poarna.
W ramach kosztw ponoszonych przez Pastwow Stra Poarn naley uwzgldni koszty zuytego paliwa w pojazdach i urzdzeniach (koszt dojazdu do miejsca poaru oraz koszty powrotu z miejsca poaru, koszt uycia urzdze ganiczych i ratowniczych). Nie s to koszty wywoane bezporednio przez poar, ale generowane przez wystpienie koniecznoci prowadzenia akcji gaszenia poaru. Ponadto bd to koszty zuytych rodkw ganiczych (woda, rodki pianotwrcze, proszki ganicze itd.), koszty uszkodzonych czci i podzespow urzdze ganiczych,
koszt nadgodzin wypracowanych przez straakw PSP w wyniku przeduonego czasu suby
(np. w zwizku z koniecznoci dokoczenia zada podczas prowadzonej akcji ganiczej poza
czasem normatywnym suby). W przypadku samorzdu gminnego byby to koszt wypaconych
ekwiwalentw dla straakw OSP uczestniczcych w akcji ganiczej.
Pomimo i tak ju szerokiego zakresu nie s to jeszcze wszystkie koszty prowadzenia akcji gaszenia poarw.
Nie ulega wtpliwoci, e na wysoko kosztw bezporednich powodowanych zarwno przez
poar, jak i przez sam akcj ganicz, decydujcy wpyw ma czas swobodnego rozwoju poaru
rozumiany jako czas od momentu powstania poaru do podania rodka ganiczego na rdo
poaru przez pierwszy zastp stray poarnej. Za akceptowalny czas reakcji stray poarnych
uznaje si czas 15 min, ktry jest jednoczenie jednym z podstawowych parametrw przyjmowanych w procesie tworzenia sieci jednostek stray poarnej wczonych do krajowego systemu
ratowniczo-ganiczego.
Jak wczeniej wspominano, KSRG tworzy Pastwowa Stra Poarna i ochotnicze strae poarne
wczone do systemu. W celu zapewnienia tym podmiotom moliwoci skutecznego prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych musz one by wyposaone w obiekty i urzdzenia pozwalajce utrzyma odpowiedni poziom gotowoci do podejmowania dziaa ganiczych czy ratowniczych. Zarwno obiekty, jak i urzdzenia tworz kolejne koszty, ktre naley zaliczy do kosztw
staych (porednich) w dziaalnoci ratowniczo-ganiczej. S to koszty utrzymania obiektw
i urzdze, ktrych stan ma bezporedni wpyw na gotowo operacyjn i sprawno prowadzonych dziaa. Wrd tych kosztw bd znajdoway si np. koszty energii elektrycznej
i cieplnej, koszty cznoci przewodowej i bezprzewodowej, koszty licencji softwareowych,
koszty wsparcia technicznego, koszty przegldw, koszty ubezpiecze, koszty remontw i rwnie koszty amortyzacji obiektw i sprztu. Ponadto bd to koszty uposaenia straakw PSP
(dla samorzdw gminnych to koszty wypacanych ekwiwalentw za szkolenia, i wiczenia straakw OSP), koszty wyposaenia straakw w odzie i urzdzenia ochrony osobistej, koszty
szkolenia i wicze.
Ryc. 13. redni roczny koszt zuytego paliwa, rodkw ganiczych, naprawy i odnowy sprztu
itp.
Za podstawowy bezporedni koszt prowadzenia akcji ratowniczo-ganiczej czsto uznaje si
koszt zuytego do prowadzenia tych dziaa paliwa. Jest to due uproszczenie, ale pokazuje, e
nie ma poarw czy miejscowych zagroe bez strat. Na rycinie 13. zilustrowano, jak due obcienie finansowe dla poszczeglnych komend wojewdztwa kujawsko-pomorskiego ma koszt
zuytego paliwa do pojazdw i urzdze napdzanych silnikami spalinowymi. Prezentowany
wykres koresponduje z wykresem na rycinie 9., co potwierdza, e ilo zuytego paliwa jest cile zwizana z iloci prowadzonych dziaa ratowniczo-ganiczych (odchylenia mog by spowodowane rnym czasem prowadzonych dziaa).
Z pewnoci w sferze zainteresowania Pastwowej Stray Poarnej, a take samorzdw gminnych jest analizowanie kosztw bezporednich prowadzonej przez jednostki ratowniczoganicze i jednostki OSP dziaalnoci interwencyjnej. Poza kosztem zuytego paliwa bdzie to
koszt zuytych rodkw ganiczych (woda, rodki pianotwrcze, proszki ganicze itd.), sorbentw, naprawa uszkodzonego sprztu lub jego wymiana na nowy itd. Na rycinie 14. zamieszczono
wykres prezentujcy koszty poniesione w wojewdztwie kujawsko-pomorskim na prowadzenie
dziaa ratowniczo-ganiczych ogem oraz wyszczeglnione koszty prowadzonych akcji gaszenia poarw w analizowanym okresie.
Ryc. 14. Koszty bezporednie zdarze i poarw (zuyte paliwo, rodki ganicze, sprzt itd.)
Poniewa nie prowadzi si ewidencji powyszych kosztw z podziaem na koszty zwizane
z gaszeniem poarw i oddzielnie na koszty zwizane z likwidacj skutkw miejscowych zagroe, warto kosztw ponoszonych na gaszenie poarw obliczono na zasadzie proporcjonalnoci liczby poarw do liczby miejscowych zagroe. Dla przykadu w roku 2009 koszty bezporednie likwidacji wszystkich zdarze w wojewdztwie kujawsko-pomorskim wyniosy blisko
1,78 mln z. Poary w tym roku stanowiy 33,78% wszystkich zdarze, tym samym koszty bezporednie gaszenia poarw w roku 2009 szacunkowo wyniosy ok. 596,5 tys. z.
Nastpnym etapem w ustalaniu kosztu bezporedniego prowadzonej akcji ganiczej jest podzielenie kosztu bezporedniego dziaalnoci ganiczej z danego roku przez ilo poarw w tym
roku. Na wykresie prezentowanym na rycinie 15. przedstawiono redni koszt gaszenia poaru
w latach 2009-2013. Wynika z niego, e koszt bezporedni gaszenia statystycznego poaru
w analizowanym okresie waha si od niespena 69 z do blisko 102 z i ma tendencj wzrostow.
Ryc. 15. Koszt bezporedni statystycznego poaru

Na peny koszt prowadzenia akcji ratowniczej czy ganiczej ma wpyw rwnie koszt utrzymania gotowoci do podjcia skutecznej interwencji. Jak ju wczeniej wspomniano, wrd kosztw
utrzymania gotowoci operacyjnej mona wymieni takie jak:
koszty utrzymania obiektw i urzdze (np. koszty energii elektrycznej i cieplnej),
koszty cznoci przewodowej i bezprzewodowej,
koszty licencji softwareowych,
koszty wsparcia technicznego,
koszty przegldw,
koszty ubezpiecze,
koszty remontw i amortyzacja obiektw i sprztu,
koszty uposaenia (w przypadku straakw PSP) lub koszty wypacanych ekwiwalentw

(za szkolenia, i wiczenia dotyczy straakw OSP),
koszty wyposaenia straakw w odzie i urzdzenia ochrony osobistej,
koszty szkolenia i wicze itd.
Jednostki ratowniczo-ganicze utrzymuj gotowo bojow na tym samym poziomie przez 24

godziny na dob i 365 dni w roku. Zatem, aby obliczy udzia kosztu utrzymania gotowoci bojowej poszczeglnych JRG, w warto kosztu statystycznej akcji gaszenia poaru przyjto, e jest
to warto utrzymania godziny gotowoci bojowej jednostek ratowniczo-ganiczych PSP pomnoona przez redni czas gaszenia poaru w danym roku. Pierwszym krokiem do wyliczenia
tego kosztu jest ustalenie redniego czasu trwania akcji gaszenia poaru w analizowanych latach. Wyniki analizy redniego czasu trwania akcji gaszenia poaru zaprezentowano na rycinie
16.
Ryc. 16. redni czas trwania akcji gaszenia statystycznego poaru

redni koszt godziny utrzymania gotowoci do interwencji ustalono, dzielc koszty ponoszone
przez poszczeglne komendy PSP na utrzymanie obiektw, sprztu i uposaenia straakw na
ilo godzin w roku, tj. na 8760. Po uwzgldnieniu w obliczeniach redniego czasu gaszenia poaru otrzymano wyniki, ktre przedstawiono na rycinie 17.
Ryc. 17. Koszty stae w statystycznej akcji gaszenia poaru

W tabeli 8. przedstawiono kolejne dziaania w celu okrelenia redniorocznego kosztu statystycznego poaru.
Tabela 8. Zestawienie kosztw wg rodzajw oraz rednich czasw akcji ganiczych w latach
2009-2013
ROK
koszty stae [z]
koszt utrzymania godziny
gotowoci bojowej [z]
redni czas trwania akcji
ganiczej [min]
redni koszt jednej akcji
ganiczej [z]
koszt bezporedni statystycznego poaru [z]
czny koszt akcji ganiczej
[z]
paliwo [z]
2009
92 423,84
2010
92 674,45
2011
97 344,31
2012
99 758,59
2013
104 969,66
10 550,67
10 579,28
11 112,36
11 387,97
11 982,84
60,57
61,37
64,38
61,63
61,41
10 651,68
10 820,43
11 922,97
11 697,53
12 264,60
68,61
88,04
87,39
91,58
101,82
10 720,49
10 908,47
12 010,36
11 789,11
12 366,42
849,86
1060,85
1195,65
1275,51
1247,81
We wstpnej czci analizy kosztu akcji ganiczej prezentowano poszczeglne etapy oblicze,
w ktrych ustalono koszt bezporedni statystycznego poaru (koszt zuytego paliwa, rodkw
ganiczych, naprawy i odnowy uszkodzonego sprztu itd.) oraz koszt poredni, jakim jest koszt
utrzymania statystycznej godziny gotowoci bojowej jednostki ratowniczo-ganiczej. Nastpnie
dokonano przeliczenia tej wartoci na statystyczny poar, mnoc j przez statystyczny czas
trwania akcji ganiczej. W tabeli 8. zamieszczono wyniki kolejnych etapw oblicze oraz ostateczn sum kosztw skadajcych si na statystyczny poar (suma kosztu bezporedniego
i kosztu staego).
Ryc. 18. Koszty stae w statystycznej akcji gaszenia poaru

Graficzne porwnanie kosztu poredniego, bezporedniego i oglnego kosztu statystycznego
poaru w analizowanych latach przedstawiono na rycinie 18. Pomimo skali logarytmicznej atwo
mona zauway, e koszt bezporedni stanowi ok. 1% wartoci kosztu cakowitego statystycznego poaru.
Warte podkrelenia jest to, e przy wszystkich uoglnieniach, jakie musiay by zastosowane do
przeprowadzenia tej analizy, do kosztw bezporednich nie zaliczano kosztw osobowych (uposaenie straaka i pochodne), ktre zostay uwzgldnione w kosztach staych, co zdecydowanie
zmniejsza warto kosztw bezporednich akcji ratowniczo-ganiczych. Takie podejcie powoduje zwikszenie rnicy w wielkoci kosztw porednich i bezporednich. Jego uzasadnieniem
jest fakt, e jak przyjto kosztem staym jest koszt utrzymania gotowoci do gaszenia poarw. W jego skadzie nie moe by pominite uposaenie straakw, ktrzy peni sub przez
24 godziny na dob. Zatem te koszty osobowe zawieraj si w kadej minucie prowadzonej akcji
ratowniczej czy ganiczej.
7. PODSUMOWANIE
W latach 2009-2013 w wojewdztwie kujawsko-pomorskim straacy rocznie gasili rednio
7640 poarw. Powodoway one rednio ok. 55 mln z strat w mieniu utraconym, ktre ulego
spaleniu. Jednoczenie w wyniku skutecznie prowadzonych dziaaniach ganiczych uratowano
mienie w wysokoci rednio ponad 270 mln z. Straty w mieniu to koszty pierwotne poarw,
ale nie naley pomija kosztw wtrnych, a wrd nich porednich i bezporednich kosztw
funkcjonowania sub ratowniczych. Koszty akcji ratowniczych s ujmowane w rnych analizach i wszdzie stosowane s uoglnienia i rny zakres prowadzonych analiz. Na przykad
udzia kosztw wszystkich wyspecjalizowanych sub w wartoci zdarze drogowych w Polsce
w 2012 r. wedug PANDORY2013 wynosi 2,13%22. Z oczywistych wzgldw niniejsza praca powicona jest Pastwowej Stray Poarnej.
Analiza kosztw dziaa ratowniczo-ganiczych jest rzadko spotykana w publikacjach zajmujcych si problematyk szeroko rozumianego ratownictwa, w tym zarzdzania kryzysowego.
Aspekt ekonomiczny dotyczcy zarzdzania kryzysowego podja Magdalena Gikiewicz, konkludujc swoj analiz m.in. stwierdzeniem, e istnieje konieczno podjcia bada ewaluacyjnych
oraz monitorowania finansowania zada z zakresu zarzdzania kryzysowego.23
Celem niniejszej pracy jest zwrcenie uwagi na konieczno opracowania metodyki okrelania
kosztw dziaalnoci interwencyjnej Pastwowej Stray Poarnej oraz innych podmiotw ratowniczych, co moe przyczyni si do lepszego gospodarowania rodkami publicznymi przekazywanymi na dziaalno sub ratowniczych. Poddano tu analizie struktur wydatkw komend
miejskich i powiatowych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego oraz wyodrbniono koszty dziaalnoci ratowniczo-ganiczej. Jednak podstawowym celem bya prba okrelenia statystycznej
wartoci kosztw, jakie ponosi Pastwowa Stra Poarna, realizujc interwencj gaszenia poaru.
Gaszenie poarw to tylko cz dziaa interwencyjnych PSP. Nie prowadzi si oddzielnego
rejestru wydatkw dla kadej interwencji z osobna. Konieczne wic byo ustalenie metody okrelenia wydatkw zwizanych z gaszeniem poarw i powysza praca jest tak prb. Czsto
spotyka si stwierdzenie, e zdarzaj si poary bez strat. Jednak ta opinia jest daleka od prawdy, co potwierdza niniejszy materia.
Naley zaznaczy, e przedstawiona w opracowaniu analiza z oczywistych wzgldw zostaa
przeprowadzona z duym uoglnieniem. Obecnie nie prowadzi si ksigowania wydatkw
w sposb umoliwiajcy ich przypisanie do prowadzonych akcji ratowniczo-ganiczych.
Dla ustalenia szczegowych skadnikw kosztw poarw konieczne byoby wdroenie metody
Activity Based Costing odpowiednio zaadaptowanej dla potrzeb Pastwowej Stray Poarnej.
Wizaoby si to z wyodrbnieniem dziaa PSP, ustaleniem kosztw wyodrbnionych dziaa
oraz ich nonikw. Dopiero wwczas mona prbowa przej do ustalenia, w jakim stopniu
dane dziaanie i jego noniki obciaj konkretn usug wiadczon przez jednostki ratowniczo-ganicze Pastwowej Stray Poarnej.
Konkludujc istnieje potrzeba opracowania metodyki liczenia kosztw gaszenia poarw oraz
prowadzenia akcji ratowniczych, a take kosztw dziaalnoci Pastwowej Stray Poarnej. Takie podejcie mogoby mie zastosowania w tworzeniu budetu zadaniowego, a take mogoby
przyczyni si do efektywniejszego zarzdzania rodkami finansowymi przekazywanymi na
dziaalno Pastwowej Stray Poarnej i krajowego systemu ratowniczo-ganiczego. Peniejsza
informacja o rzeczywistych kosztach ponoszonych przez pastwo w poarach mogaby rwnie
by rodkiem motywujcym do podejmowania dziaa na rzecz ograniczenia liczby poarw
i strat przez nie generowanych.
Tame.
M. Gikiewicz, Aspekt ekonomiczny zarzdzania kryzysowego w jednostkach samorzdu terytorialnego
[w:] B. Kogut (red.), Wspczesno oraz perspektywy krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Tom
I Rozwizania prawno-organizacyjne i ich konteksty, Wydawnictwo Szkoy Aspirantw PSP w Krakowie,
Krakw 2014.
22
23
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Analiza potencjau ratowniczego ochotniczych stray poarnych wczonych do krajowego

systemu ratowniczo-ganiczego, KG PSP, Warszawa 2011.
Analiza zabezpieczenia operacyjnego woj. kujawsko-pomorskiego, Dokumentacja KW PSP
w Toruniu.
Gikiewicz M., Aspekt ekonomiczny zarzdzania kryzysowego w jednostkach samorzdu terytorialnego [w:] Kogut B. (red.), Wspczesno oraz perspektywy krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Tom I Rozwizania prawno-organizacyjne i ich konteksty, Wydawnictwo
Szkoy Aspirantw PSP w Krakowie, Krakw 2014.
Kogut B., Charakterystyka krajowego systemu ratowniczo-ganiczego [w:] Kogut B. (red.),
Wspczesno oraz perspektywy krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Tom I Rozwizania prawno-organizacyjne i ich konteksty, Wydawnictwo Szkoy Aspirantw PSP w Krakowie, Krakw 2014.
Metoda oraz wycena kosztw wypadkw i kolizji drogowych na sieci drg w Polsce na koniec
roku 2012, Instytut Badawczy Drg i Mostw Zakad Ekonomiki, Warszawa 2013.
Patterson R., Kompendium terminw z zakresu rachunkowoci, Wydawnictwa Akademickie
i Profesjonalne, Warszawa 2008.
Rozkaz nr 6/2013 z dnia 29 marca 2013 r. kujawsko-pomorskiego komendanta wojewdzkiego
PSP w sprawie organizacji centralnego odwodu operacyjnego oraz wojewdzkiego odwodu
operacyjnego krajowego systemu ratowniczo-ganiczego, Dokumentacja KW PSP w Toruniu.
Rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r.
(Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239).
Rozporzdzenie ministra zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie wojewdzkiego planu dziaania systemu Pastwowe Ratownictwo Medyczne oraz kryteriw kalkulacji kosztw dziaalnoci zespow ratownictwa medycznego (Dz. U. z 2011 r., nr 3, poz. 6).
Sobaska I. (red.), Rachunek kosztw i rachunkowo zarzdcza, Wydawnictwo C.H. Beck,
Warszawa 2006.
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej (Dz. U. z 1991 r., nr 81, poz.
351 ze zm.).
Ustawa z dnia 31 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 12,
poz. 67 ze zm.).
Zasady analizowania zdarze dla jednostek organizacyjnych Pastwowej Stray Poarnej, KG
PSP KCKR, Warszawa 2012.
Strony internetowe
1.
2.
3.
4.
http://bi.pl/publications/art/28-rachunek-kosztow-dzialan-activity-based-costing-abc
http://bydgoszcz.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_kujawskopomorskie/portret_wojewodztwa/wojewodztwo_kujawsko-pomorskie.pdf
http://www.forum.bsmz.org/viewtopic.php?f=11&t=5297&sid=ca6fcb53db4d24af46c7795
2ef8a1510&view=print
http://www.krbrd.gov.pl/download/pdf/KOSZTY_WYPADKOW_DROGOWYCH_W_POLSCE_
W_2012_R_final.pdf
CZ VII
KOSZTY POARW W DZIAALNOCI
TOWARZYSTW UBEZPIECZENIOWYCH
CZ VII KOSZTY POARW W DZIAALNOCI TOWARZYSTW UBEZPIECZENIOWYCH
dr Piotr Majewski
Wysza Szkoa Bankowa w Toruniu
KOSZTY POARW W DZIAALNOCI TOWARZYSTW

UBEZPIECZENIOWYCH
1. Wstp ...... 761
2. Polski rynek ubezpiecze ...... 762
3. Charakterystyka ubezpiecze od ognia na tle ubezpiecze majtkowych ...... 768
4. Koszty odszkodowa za bezporednie i porednie koszty zwizane z poarami . 773
5. Ustalanie przyczyn poarw w dziaalnoci towarzystw ubezpiecze ..... 775
6. Przestpczo ubezpieczeniowa z udziaem ognia ..... 786
7. Pomoc organw pastwa dla ofiar poarw ..... 791
8. Prewencja poarowa w dziaalnoci zakadw ubezpiecze ..... 793
9. Podsumowanie ......... 795
Literatura . 796
1. WSTP
Brana ubezpieczeniowa od pocztku swego istnienia zwizana bya z ryzykiem poarowym.
Poary i ich tragiczne skutki oraz inne niekorzystne zdarzenia losowe skaniay ludzi do poszukiwania rozwiza agodzcych straty spowodowane ywioami. Ponad 200 lat temu zapocztkowano na ziemiach polskich tradycj ubezpieczania budynkw od ognia, a ubezpieczenia ogniowe stay si pierwszym masowym produktem ubezpieczeniowym, z ktrym zetknli si Polacy. Pomimo ogromnego postpu, jaki dokona si na przestrzeni lat w dziedzinie zapobiegania
i zwalczania poarw, ryzyko ogniowe wci znajduje si w podstawowym zakresie ochrony
ubezpiecze majtkowych. Zagadnienia zwizane z poarami stanowi integraln cz wiedzy
i praktyki zwizanej z rozwojem ubezpiecze.
Niniejszy rozdzia Czerwonej ksigi poarw ma na celu przyblienie wypywu, jaki poary i ich
szeroko pojte skutki wywieraj na funkcjonowanie wspczesnego rynku ubezpiecze w Polsce. Rozwaania nie ograniczaj si tylko do strat finansowych, za ktrych agodzenie odpowiedzialny jest zakad ubezpiecze. Ujcie kosztowe to tylko jeden z wielu aspektw poarw, ktre
maj wpyw na funkcjonowanie ubezpieczycieli.
Wspczesne ubezpieczenia majtkowe to nie tylko klasyczne ryzyka ogniowe znane z XIX
w. Obecnie ochrona ubezpieczeniowa nie ogranicza si jedynie do wypaty rodkw po zaistniaym poarze, ale take jest w stanie kompensowa dochody utracone przez zniszczone poarem
przedsibiorstwo niebdce w stanie kontynuowa swej dziaalnoci produkcyjnej czy usugowej. Nowoczesne rozwizania oferowane przez rynek s w stanie zapewni realn ochron oraz
moliwo kontynuacji dziaalnoci, nawet w przypadku wystpienia powanych szkd. Stosowanie nowoczesnych produktw ubezpieczeniowych wymaga jednak wiedzy i wiadomoci
zarwno po stronie klientw, jak i porednikw ubezpieczeniowych. Ubezpieczyciele maj take
niebagatelny wpyw na kreowanie podanych zachowa zwizanych z zapobieganiem poarom

oraz wymuszaj stosowanie zabezpiecze technicznych.
Strategia wspczesnego zakadu ubezpiecze nie moe ogranicza si wycznie do biernej roli
pieninej kompensacji skutkw zdarze zaistniaych w przeszoci. Kluczowym elementem
staje si prewencja i edukowanie klientw w celu minimalizacji ryzyka wystpienia szkody. Najpowaniejsz przeszkod w tej materii jest poziom wiadomoci klientw. Dotyczy to zarwno
wiadomoci wynikajcej z wiedzy o zjawiskach poarw, jak i szeroko pojtej wiadomoci
ubezpieczeniowej. Ubezpieczyciele powicaj niemae rodki na zwikszanie poziomu wiadomoci i edukowanie klientw. Dowody na skuteczno tej strategii zostay zawarte w dalszej
czci rozdziau.
Wystpienie poaru uruchamia w zakadzie ubezpiecze proces likwidacji szkody, ktrego
pierwszym etapem jest ustalenie odpowiedzialnoci za zaistniae zdarzenie. Wewntrzne dochodzenia poarowe nie odbywaj si bez wsppracy z organami cigania i przede wszystkim
Pastwow Stra Poarn. Ubezpieczyciele wypracowali modelowe rozwizania tej wsppracy
i postuluj dalsze jej zacienianie.
W dalszej czci poruszone zostay kwestie otoczenia, w jakim funkcjonuj ubezpieczyciele
w aspekcie problematyki poarw. S to m.in.: zjawisko przestpczoci ubezpieczeniowej wykorzystujce podpalenia mienia dla wyudzania odszkodowa oraz formy pomocy pastwa dla
ofiar poarw, majce niestety dwuznaczny wpyw na ksztatowanie wiadomoci ubezpieczeniowej.
Przedstawione czytelnikowi zagadnienia oraz dane liczbowe maj swoje rdo w wynikach
bada. Autor przeprowadzi je we wrzeniu 2014 r. w najwikszych polskich zakadach ubezpiecze, ktre charakteryzuj si stosowaniem nowoczesnych rozwiza nie tylko w konstrukcji
produktw, a przede wszystkim w szeroko pojtej prewencji i wsppracy z klientami oraz organami Pastwowej Stray Poarnej (PSP). W ramach bada zostay przeprowadzone wywiady
z kluczowymi ekspertami ryzyka poarowego odpowiedzialnymi za rozwj produktw i polityk
firm w tej dziedzinie. W badaniu uczestniczyli take brokerzy ubezpieczeniowi z wiodcych spek brokerskich zajmujcy si ryzykami poarowymi. Ograniczenia ilociowe niniejszego opracowania nie pozwalaj na szczegowe poruszenie wszystkich kwestii dotyczcych ryzyka poarowego w brany ubezpieczeniowej. Cz aspektw zostaa jedynie zasygnalizowana.
Autor rozdziau pragnie zoy serdeczne podzikowania za uzyskan pomoc dla Polskiej Izby
Ubezpiecze oraz wielu osb zatrudnionych w zakadach ubezpiecze za moliwo przeprowadzenia bada oraz udostpnienie danych liczbowych wraz z przykadami autentycznych szkd
poarowych, ktre pozytywnie wpyny na poziom merytoryczny niniejszej publikacji.
2. POLSKI RYNEK UBEZPIECZE

Pocztki idei ubezpiecze poszukiwa mona ju u wsplnot pierwotnych, ktre w rnych formach staray si agodzi skutki niekorzystnych zdarze losowych przy pomocy prostej idei polegajcej na solidarnej odpowiedzialnoci grupy za straty nalecych do niej jednostek. Burzliwy
rozwj ubezpiecze i pocztki formalizowania si zasad funkcjonowania i tworzenia wyspecjalizowanych instytucji odpowiedzialnych za udzielanie ochrony ubezpieczeniowej dokonay si
w czasach dalekich podry morskich i wielkich odkry geograficznych, czyli w XV i XVI w. Dwa
wieki pniej ubezpieczenia nosiy ju cechy samodzielnych umw zawieranych na pimie przez
niezalenych porednikw, a funkcjonujce wtedy zakady ubezpiecze uyway do szacowania
ryzyka zdobyczy statystyki i matematyki. Rozwj instytucji ubezpieczeniowych odbywa si
dziki potrzebom licznych mieszczan naraonych na ryzyko utraty ycia i mienia w poarach
miast. Stanowiy one wtedy powane zagroenie z uwagi na gst drewnian zabudow.
Rosnca popularno ubezpiecze ogniowych sprawia, e rynek ten sta si dla ubezpieczycieli
rwnie popularny jak ubezpieczenia morskie, od ktrych kilkaset lat wczeniej rozpocza si
idea nowoytnych ubezpiecze. Do pocztkw XX w. rynek ubezpiecze w Europie wyksztaci
si doskonale, oferujc wiele typw produktw cznie z ubezpieczeniami na ycie, OC i komunikacyjnymi.
Na ziemiach polskich istniao wiele projektw inicjacji dziaalnoci ubezpieczeniowej, jednak
dopiero po utracie niepodlegoci na skutek rozbiorw zrealizoway si one w sformalizowanej
postaci. Pocztki ubezpiecze zawizay si na terenie zaboru pruskiego. Podobnie jak w innych
terytoriach zalenych powoano dekretem Fryderyka Wilhelma III w 1803 r. do ycia Towarzystwo Ogniowe dla Miast w Prusach Poudniowych, a w 1804 r. Towarzystwo Ogniowe dla Wsi1.
Do ich zada naleaa ochrona budowli przed ogniem. Organizacje te miay charakter monopolu,
a przynaleno do nich bya obligatoryjna. Funkcj nadzorcz peniy 2 dyrekcje: warszawska
i poznaska. Orodki te przyczyniy si wydatnie do powstania 2 orodkw ubezpiecze na ziemiach polskich, a ich dziedzictwo procentuje do dzi. W krtkim czasie Towarzystwa Ogniowe
utworzono w wikszych polskich miastach. Instytucje te podlegay wielokrotnym transformacjom, skutkiem ktrych byy nie tylko zmiany nazw i struktury organizacyjnej, ale co najwaniejsze rozszerzanie zakresu ochrony o nowe ryzyka. Wprowadzono m.in. nowe typy ubezpiecze
majtkowych i osobowych, takie jak: ubezpieczenie byda, ubezpieczenie transportu ldowego
i rzecznego oraz ubezpieczenie od gradobicia. Szerzono te wiedz dotyczca sposobw gaszenia poarw.
Idea ubezpiecze znakomicie przyja si na ziemiach polskich. W tym samym czasie licznie powstaway prywatne zakady ubezpiecze: w 1860 r. Krakowskie Towarzystwo Ubezpiecze
Wzajemnych Florianka oraz w 1873 r. Bank Wzajemnych Ubezpiecze na ycie VESTA. Krtko potem powstali istniejcy do dzi najwiksi polscy ubezpieczyciele. 3 wrzenia 1920 r. zaoono w Poznaniu Towarzystwo Reasekuracyjne WARTA. W 1921 r. powoano Polsk Dyrekcj
Ubezpiecze Wzajemnych (PDUW) w formie instytucji samorzdowej. Kontynuujc tradycje
Dyrekcji Ubezpiecze, PDUW prowadzia dziaalno ubezpieczeniow w zakresie ochrony od
ognia, gradu, a take ubezpieczenia yciowe i emerytalne. W 1927 r. instytucja ta zmienia nazw na Powszechny Zakad Ubezpiecze Wzajemnych (PZUW) 2, od ktrego w prostej linii wywodzi si dzisiejsze PZU. Przedwojenny rynek ubezpiecze w Polsce charakteryzowa si wysokim stopniem rozwoju i nowoczesnoci. W latach powojennych rozwj ubezpiecze zosta spowolniony, jednak nie zaprzepaszczono idei ubezpieczania si. W dalszym cigu funkcjonoway
PZU i WARTA, a idea prewencji i ochrony przed poarami, szczeglnie na terenach wiejskich,
200 lat ubezpieczania, PZU S.A., Orodek Karta, Warszawa 2003, s. 9.
Kawiski M., Ubezpieczenia w rozwoju spoeczno-gospodarczym Polski, Wiadomoci Ubezpieczeniowe,
numer specjalny 2/2013, s. 18.
1
2
bya kontynuowana. Do dzi ubezpieczenie ogniowe budynkw w gospodarstwach rolnych jest

w Polsce zaliczane do ubezpiecze obowizkowych.
Pierwotna idea ubezpiecze polegajca na wykorzystaniu mechanizmu rozproszenia ryzyka
(z jednostki na grup) nie ulega zasadniczym zmianom. Ubezpieczenia wci wykorzystuj mechanizm rozoenia skutkw finansowych realizacji okrelonego ryzyka (np. poaru) na wiele
podmiotw zwanych wsplnot ryzyka. Czonkowie wsplnoty ryzyka tworz fundusz ubezpieczeniowy zarzdzany przez ubezpieczyciela. Z tego funduszu finansowane s straty poniesione
przez poszczeglnych poszkodowanych. Skadki opacaj solidarnie wszyscy czonkowie wsplnoty, ale szkody wystpuj jedynie u nielicznych, co pozwala pokry nawet wysokie straty jednostkowe. Dziki ubezpieczeniu w zamian za relatywnie niewielk skadk (stanowic niewielki procent wartoci ubezpieczonego mienia) mona otrzyma pewno utrzymania statusu materialnego mimo wystpowania ryzyka. Z ekonomicznego punktu widzenia mona wskaza, e
niepewn du strat (np. poar domu) zamienia si na pewn niewielk strat (skadk)3. Wysoko skadki skorelowana jest cile z prawdopodobiestwem zaistnienia szkody oraz wartoci ubezpieczonego majtku.4 Ubezpieczenia s wanym elementem finansw wpywajcym na
sytuacj nie tylko indywidualnych obywateli czy gospodarstw domowych, ale i stan gospodarki
narodowej. Brak ubezpiecze w przypadku powanych zdarze losowych doprowadza zwykle
do niemoliwoci kompensacji jego skutkw z oszczdnoci osb dotknitych nieszczciem
i przerzuca koszty na przykad na system opieki spoecznej finansowany z podatkw.
Forma i sposb funkcjonowania umowy ubezpieczenia okrelone s w Kodeksie cywilnym oraz
Ustawie o dziaalnoci ubezpieczeniowej, ktra wraz z innymi aktami prawnymi reguluje funkcjonowanie rynku ubezpiecze w Polsce.5 Umowy ubezpieczenia zawierane s przez ubezpieczajcych z dobrowolnie6 wybranym zakadem ubezpiecze. Umowa ubezpieczenia wraz z Oglnymi Warunkami Ubezpieczenia (OWU)7 stanowi integraln cz ubezpieczenia oraz okrela podstawowe prawa i obowizki stron umowy ubezpieczenia. Wspczesne ubezpieczenia gospodarcze dziel si na ubezpieczenia na ycie (dzia I) oraz ubezpieczenia majtkowe (dzia II)8. Suma
skadek zbieranych rocznie przez zakady ubezpiecze dziaajce w Polsce opiewa na kwot ok.
57 mld z. Warto ta odpowiada ok. 4% PKB. Szczegowe dane dotyczce ubezpiecze majtkowych znajduj si w tabeli 1.
Tame, s. 8.
Handschke J., Monkiewicz J., Ubezpieczenia. Podrcznik akademicki, Poltext, Warszawa 2010, s. 19.
5 Podstawy prawne funkcjonowania ubezpiecze w Polsce to Kodeks cywilny oraz pakiet 5 ustaw
ubezpieczeniowych z 22 maja 2003 r.: Ustawa o dziaalnoci ubezpieczeniowej, Ustawa o ubezpieczeniach
obowizkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych, Ustawa o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz rzeczniku ubezpieczonych,
Ustawa o porednictwie ubezpieczeniowym.
6 Za wyjtkiem ubezpiecze obowizkowych, ktrych kryteria okrela ustawa.
7 Oglne Warunki Ubezpieczenia (OWU) stanowi integraln cz umowy ubezpieczenia i okrelaj m.in.:
przedmiot ubezpieczenia, zakres odpowiedzialnoci zakadu ubezpiecze i sposb wyliczania wartoci
szkody.
8 Podzia ubezpiecze na dzia I i II wynika z zacznika do Ustawy o dziaalnoci ubezpieczeniowej.
3
4
Tabela 1. Skadka przypisana oraz odszkodowania i wiadczenia brutto w ubezpieczeniach majtkowych w latach 2011-2013 (tys. z)
2011
skadka
25 301 030
odszkodowania
13 739 522
rdo: Opracowanie wasne na postawie danych z KNF.
2012
26 265 235
14 044 906
2013
26 598 813
13 711 222
Ubezpieczenia od ognia wchodz w skad grupy 8., dziau II, ktra obejmuje ubezpieczenia
szkd spowodowanych ywioami obejmujce szkody rzeczowe nieujte w grupach 3-7, spowodowane przez:
1. ogie,
2. eksplozj,
3. burz,
4. inne ywioy,
5. energi jdrow,
6. obsunicia ziemi lub tpnicia.
Zbir ten zawiera take inne poza poarem ryzyka. Jednak te zwizane z dziaaniem ognia odgrywaj wiodc rol. Ryzyka ogniowe wchodz take w skad innych grup, jak na przykad
ubezpieczenie casco pojazdw ldowych, oraz rnych ubezpiecze odpowiedzialnoci cywilnej.
Z tego wzgldu bardzo trudno wyodrbni ze zagregowanych danych informacj, jaka cz
skadki przypada wycznie na ryzyko poarowe.
Konstrukcja wielu produktw ubezpieczeniowych, szczeglnie tych wystandaryzowanych skierowanych do klienta indywidualnego lub maego i redniego przedsibiorcy, opiera si na tzw.
formie pakietowej, gdzie za opat jednej skadki oferowana jest ochrona ubezpieczeniowa od
wielu ryzyk, w tym ogniowego. Zakres podstawowych ryzyk nosi nazw FLEXA (od ang. Fire,
Lightning, Explosion, Aircraft Landing) czyli obejmuje: ogie, uderzenie pioruna, eksplozj oraz
upadek statku powietrznego. W tabeli 2 przedstawiono podstawowe dane dotyczce grupy
8., ktra stanowi ok. 11% wartoci ubezpiecze majtkowych ogem.
Tabela 2. Skadka przypisana oraz odszkodowania i wiadczenia brutto w ubezpieczeniach grupy 8 w latach 2011-2013 (tys. z)
skadka
odszkodowania
2011
2 825 960
1 403 207
2012
2 901 726
1 149 553
2013
3 116 877
1 312 042

Wspomniane wczeniej obowizkowe ubezpieczenie od ognia i innych zdarze losowych budynkw wchodzcych w skad gospodarstwa rolnego z racji swojego obligatoryjnego charakteru
i niskiej skadki jest produktem wysoce popularnym. Posiada je ok. 85% rolnikw w Polsce9.
Walczak D., Uwarunkowania funkcjonowania systemu zabezpieczenia spoecznego rolnikw w Polsce,

TNOiK, Toru 2011.
9
Tabela 3. Obowizkowe ubezpieczenie budynkw rolnych w latach 2012-2013 (tys. z)

OBOWIZKOWE UBEZPIECZENIE BUDYNKW
W GOSPODARSTWACH ROLNYCH
2012
2013
liczba polis
1 524 017
1 930 816
skadka (tys. z)
418 781
434 102
odszkodowania (tys. z)
142 994
146 510

Warto zaznaczy, e umocowane historycznie obowizkowe ubezpieczenia ogniowe budynkw
dotyczce terenw wiejskich nie przekadaj si na ubezpieczenia budynkw na pozostaych
obszarach. Prowadzi to do wielu absurdw i patologii, gdzie na obszarze wsi stojce obok siebie
budynki nie podlegaj tym samym reimom ubezpieczenia, poniewa jedne z nich speniaj kryteria budynkw gospodarstwa wiejskiego, a inne na przykad nalece do przedsibiorcw czy
osb fizycznych nie. Widoczne jest to szczeglnie podczas masowych katastrof. Od kilku lat
pojawiaj si projekty objcia obowizkiem ubezpieczenia wszystkich budynkw.10 Szczeglnie
dotyczy to ryzyka powodziowego, jednak problem obowizkowoci w ubezpieczeniu budynkw
jest istotny take w aspekcie ryzyka poarowego.
Ubezpieczenia sprzedawane s przy wykorzystaniu kilku podstawowych kanaw dystrybucji.
Nale do nich: kana agencyjny (agenci wyczni oraz multiangenci), brokerzy ubezpieczeniowi,
banki oraz kana directowy, polegajcy na zakupie ubezpiecze przez Internet i telefon. Agenci
s to porednicy ubezpieczeniowi dziaajcy w imieniu zakadu ubezpiecze. czna liczba agentw w Polsce to ponad 35 tys. Prac agentw wspomagaj tzw. osoby wykonujce czynnoci
agencyjne, ktrych jest kilkukrotnie wicej ni agentw. W procesie zakupu produktu ubezpieczeniowego niezwykle wane jest, aby klient zapozna si z Oglnymi Warunkami Ubezpieczenia
przed zawarciem umowy. Szczeglnie istotny jest tu rzeczywisty zakres ochrony, jaki oferuje
konkretny produkt ubezpieczeniowy. W ubezpieczeniach dobrowolnych, jakimi s ubezpieczenia ogniowe, twrc OWU s zakady ubezpiecze, zatem tre warunkw u poszczeglnych
ubezpieczycieli istotnie si rni.
Wyniki przytoczonych poniej bada wskazuj, e poowa Polakw w ogle nie zapoznaje si
z treci OWU i polega na informacjach, jakie przedstawi im agent. Z tego wzgldu niezwykle
istotny staje si poziom wyksztacenia agentw ubezpieczeniowych. Najlepiej pod tym wzgldem wypadaj agenci wyczni reprezentujcy jednego ubezpieczyciela, ktry oferuje im rzetelny pakiet szkole. Znacznie gorzej sytuacja wyglda w przypadku multiagentw, szczeglnie
pracujcych samodzielnie, bd maych multiagencji. Podobnie le wypadaj pracownicy bankw sprzedajcy ubezpieczenia przy okazji oferowania produktw bankowych. Zdecydowanie
najlepiej pod wzgldem wiedzy i obsugi klienta sprawdzaj si brokerzy ubezpieczeniowi jest
ich ok. 2200. S to niezaleni porednicy ubezpieczeniowi reprezentujcy klienta wobec zakadu
ubezpiecze. Specyfika pracy brokera obsugujcego zwykle due podmioty gospodarcze, samorzdy czy grupy zawodowe oraz wymogi formalne dostpu do zawodu wpywaj na wysoki poziom profesjonalizmu. Za porednictwem brokerw sprzedawane jest niespena 20% ubezpieKowalewski E., Ubezpieczenie budynkw od ryzyk katastroficznych. Aspekty prawno-ekonomiczne, TNOiK,
Toru 2013, s. 53.
10
cze majtkowych. Brokerzy w ramach kompleksowej obsugi klienta oferuj szkolenia z zakresu prewencji poarowej oraz praktyczne wiczenia np. z uycia ganic.
Porednicy ubezpieczeniowi odgrywaj ogromn rol w procesie budowania wiadomoci
ubezpieczeniowej. Czsto to oni s jedynym rdem wiedzy ubezpieczeniowej, z jakim styka si
osoba chcca wykupi ubezpieczenie. Od wiedzy i kompetencji porednika zaley czsto sposb
postrzegania ryzyka przez klienta. Wedug opinii ekspertw odpowiedzialnych za ryzyka poarowe poziom merytoryczny wielu porednikw ubezpieczeniowych pozostawia wiele do yczenia. Dotyczy to w szczeglnoci multiagentw oraz pracownikw bankw. Na najwysze noty
zasuguj brokerzy ubezpieczeniowi.
Zakady ubezpiecze przykadaj du wag do szkolenia porednikw ubezpieczeniowych
z zagadnie dotyczcych ognia. Przykady takich dziaa zostay omwione w dalszej czci
opracowania, powiconej prewencji.
Prognozowanie rozwoju rynku ubezpiecze oraz postaw klientw wobec ryzyka odbywa si
w oparciu o wyniki bada. Poniej zostan przytoczone wybrane przykady wynikw analiz dotyczcych postrzegania ubezpiecze i ryzyka poarowego przez polskie spoeczestwo.
Stopie rozwoju rynku ubezpiecze zaley od wielu czynnikw, z ktrych najwaniejsze to:
poziom tzw. wiadomoci ubezpieczeniowej,
postrzeganie ryzyka, zaufanie do zakadw ubezpiecze,
cena produktw ubezpieczeniowych.
Kwestia zaufania do ubezpieczycieli od lat jest przedmiotem badania Diagnoza spoeczna. Wyniki badania z 2013 r. zamieszczono w tabeli 4.
Tabela 4. Zaufanie do ubezpieczycieli
ZAUFANIE DO ZAKADW
UBEZPIECZE
TAK, DUE
MAJTKOWYCH
% odpowiedzi
1,3
rdo: Diagnoza spoeczna 2013.
TAK,
UMIARKOWANE
25,9
NIE
NIE MAM ZDANIA
33,9
38,9
Polacy charakteryzuj si umiarkowanym zaufaniem do ubezpieczycieli (ufa im ponad 1/4 Polakw), cho naley zauway, e na przestrzeni ostatni lat wyniki te poprawiaj si. Stosunkowo
wielu respondentw (ok. 1/3) nie ufa ubezpieczycielom, a prawie 40% nie ma zdania. Opisywana sytuacja nie sprzyja rozwojowi ubezpiecze, cho optymizmem napawa tendencja poprawy
wynikw. Wyniki te przemawiaj za koniecznoci prowadzenia szeroko zakrojonych kampanii
edukacyjnych sucych budowaniu wiadomoci ubezpieczeniowej.
Mona pokusi si o stwierdzenie, e kolejne pokolenia powinny wykazywa si odmiennymi
postawami wobec ryzyk i wyszym poziomem wiadomoci ubezpieczeniowej. W tym celu zostao przeprowadzone badanie wrd studentw11. Dotyczyo ono postrzegania ubezpiecze
Badanie ankietowe studentw uczelni wyszych z Gdaska, Torunia, Poznania, Olsztyna i Warszawy,
przeprowadzone w okresie kwiecie-maj 2014 (n = 1297 osb) przez studentw ubezpieczeniowych k
naukowych z Uniwersytetu Gdaskiego, Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu, Wyszej Szkoy
Bankowej w Toruniu, Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego
w Olsztynie i Szkoy Gwnej Handlowej w Warszawie; opieka merytoryczna (kolejno alfabetyczna):
11
i ryzyka w yciu codziennym, ze szczeglnym uwzgldnieniem ryzyka poarowego. Wyniki tego

badania zaprezentowano poniej.
Na pytanie: Z czym ci si kojarz ubezpieczenia? zdecydowana wikszo ankietowanych
(62%) odpowiedziaa, e z bezpieczestwem. Dla 20% ubezpieczenia to strata pienidzy. 10%
respondentw nie wymienio konkretnego skojarzenia, a pozostaym 8% ankietowanych kojarz si one z czym innym (pytanie otwarte). Grupa ta posiada przewanie pozytywne spostrzeenia. Pomimo faktu, e ok. 2/3 respondentw kojarzy ubezpieczenia z bezpieczestwem, bardzo niepokoi fakt skrajnie negatywnego postrzegania ubezpiecze przez 1/5 ankietowanych.
Naley pamita, e badaniu poddana zostaa grupa ludzi modych pretendujcych do uzyskania
wyszego wyksztacenia i co wicej niemogca jeszcze posiada podstaw wynikajcych
z wczeniejszych zych dowiadcze i kontaktw z bran ubezpieczeniow.
O niskim poziomie wiadomoci ubezpieczeniowej wiadczy take fakt niskiej oceny wanoci
poszczeglnych ubezpiecze w yciu czowieka. Najwysze noty zebrao (obowizkowe, znane
kademu) OC komunikacyjne, ktre zostao ocenione nawet wyej ni ubezpieczenia na ycie.
Pytka wiadomo ubezpieczeniowa przekada si na podstawy dbania o wasne mienie i sposb wyboru produktu ubezpieczeniowego. Przeprowadzone w 2013 r. na zlecenie KNF badanie
(na reprezentacyjnej grupie 1000 osb)12 Postawy spoeczestwa polskiego wobec ubezpiecze wykazuje, e zaledwie 23% ankietowanych posiada ubezpieczenie mieszkania. Z kolei
30% respondentw sdzi, e nie potrzebuje ubezpieczenia, 28% tumaczy jego brak zbyt wysok
cen, a 19% twierdzi, e poza ubezpieczeniem ma inne waniejsze wydatki. Dziwi to szczeglnie
wobec faktu, e dobr polis ubezpieczenia mieszkania mona naby ju za ok. 200 z w skali
roku. 40% ubezpieczonych nie przeczytao nigdy treci umowy ubezpieczenia, a 53% zna zakres
oferty jedynie z zapewnie porednika ubezpieczeniowego. Jedynie poowa ubezpieczonych
samodzielnie dokonaa wyboru konkretnego produktu. Za reszt z nich decyzj podj agent lub
wybrali produkt za pomoc agenta. Zwykle wybr podyktowany jest znajomoci nazwy ubezpieczyciela i cen produktu. Mimo to 44% respondentw badania oczekuje pewnoci otrzymania
odszkodowania w razie zajcia zdarzenia losowego.
3. CHARAKTERYSTYKA UBEZPIECZE OD OGNIA NA TLE UBEZPIECZE

MAJTKOWYCH
Zjawiska poarw z powodu swej natury nale do zagadnie wyjtkowo skomplikowanych
i wymagajcych specjalistycznej wiedzy. Podobnie ryzyka poarowe w ubezpieczeniach majtkowych nale do najbardziej zoonych zagadnie wchodzcych w skad klasycznych ubezpiecze majtkowych. Wie si to z trudnociami zarwno na etapie budowania wiadomoci
ubezpieczeniowej, jak i w dalszym procesie zawierania umowy ubezpieczenia. Brak wiedzy
prowadzi do bagatelizowania ryzyka u klientw oraz do bdw w stosowaniu ubezpiecze.
Ch zakupu ubezpieczenia poarowego jest silnie skorelowana z postrzeganiem ryzyka. Wedug bada OBOP13 postrzeganie zagroenia poarami w spoeczestwie jest stosunkowo wysoMarcin Kawiski, Marek Kurowski, Krzysztof yskawa, Piotr Majewski, Sylwia Piekowska-Kamieniecka,
Damian Walczak.
12 Badanie TNS na zlecenie KNF, Postawy spoeczestwa polskiego wobec ubezpiecze, Warszawa 2013.
13 Badanie OBOP, Postawy Polakw wobec niecodziennych zdarze losowych, Warszawa 2013, BS/87/2013.
kie. Obawia si ich 61% Polakw, natomiast 39% bagatelizuje to ryzyko. Wysza wiadomo
zagroenia dotyczy tylko wypadkw drogowych, ktrych obawia si 81% ankietowanych. Bardzo podobnie ksztatuje si postawa przeciwdziaania zagroeniu. 65% badanych deklaruje podejmowanie dziaa majcych na celu uchronienie si przed poarem, a 35% nie przejawia takich stara. Nie jest znana natomiast specyfika tych czynnoci i skania do zastanowienia, na ile
s one skuteczne. Postrzeganie zagroenia wprost przekada si na skonno do ubezpieczania
si. Proporcje osb deklarujcych ch ubezpieczenia si od poaru w porwnaniu z nieprzekonanymi wynosz odpowiednio 61 i 39%. wiadomo zagroenia zaley te od moliwoci osobistego zetknicia si z niebezpieczestwem. O ile wypadki drogowe niestety zakorzeniy si
w powszechnej wiadomoci, to 84% Polakw znacznie niedoszacowuje liczb ofiar miertelnych poarw. Dzieje si tak prawdopodobnie dlatego, e zaledwie 4% ankietowanych osobicie
lub w krgu znajomych dowiadczyo utraty bliskiej osoby w wyniku poaru. Podobne odsetki 35% dotycz takich zjawisk jak zabjstwo lub poraenie piorunem czy prdem. Dla wypadkw
samochodowych wskanik ten wynosi 26%. Jest to jeden z wielu argumentw wskazujcych na
konieczno prowadzenia szeroko pojtej edukacji dotyczcej poarw, poniewa osobiste dowiadczenia czsto nie s wystarczajco przekonujce, aby skoni do zakupu ubezpieczenia.
Cytowane wczeniej badanie wiadomoci ubezpieczeniowej studentw dowodzi, e brak dowiadcze yciowych ludzi modych przekada si na bagatelizowanie ryzyk.
Tabela 5. Pytanie: Jakich zdarze losowych najbardziej si obawiasz? (w skali od 1 najmniej
do 5 najbardziej)
ZDARZENIE LOSOWE
poar
przewleka choroba
niepenosprawno
wypadek samochodowy
miertelna choroba
wamania do mieszkania
kradziey (np. portfela, laptopa)
1
2
3
24,01% 26,34% 22,06%
7,75% 11,24% 21,47%
10,28% 13,4% 18,77%
7,79% 11,21% 24,53%
9,73% 11,91% 16,58%
18,13% 27,08% 26,93%
17,88% 22,86% 24,81%
4
5
13,95% 13,64%
26,74% 32,79%
21,73% 35,83%
26,87% 29,6%
22,8% 38,99%
16,5% 11,36%
17,34% 17,11%
rdo: Opracowanie wasne na postawie bada wasnych autora.

Respondenci do najwaniejszych ryzyk, ktrych si obawiaj, zaklasyfikowali miertelne i przewlekle choroby, niepenosprawno i wypadki komunikacyjne. Poary postrzegane s jako znaczenie mniej grone, na poziomie podobnym do wama i kradziey. wiadczy to o maej wrd
ludzi modych wiadomoci ryzyk poarowych, a w szczeglnoci ich konsekwencji. Potencjalne
straty w wyniku poaru w mieszkaniu czy domu jednorodzinnym s nieporwnywalnie wiksze
ni w przypadku utraty mienia na skutek kradziey. Respondenci mogli take oceni dramatyzm
zwizany z poszczeglnymi ryzykami.
Tabela 6. Pytanie: Co twoim zdaniem bdzie dla ciebie najbardziej dramatyczne? (w skali od
1 najmniej do 5 najbardziej)
ZDARZENIE LOSOWE
1
2
3
poar
11,16% 14,52% 24,12%
przewleka choroba
4,13%
7,64% 19,33%
niepenosprawno
3,19%
3,82% 13,55%
wypadek samochodowy
4,92%
8,82%
22,4%
miertelna choroba
4,59%
5,29% 10,35%
wamanie do mieszkania
14,58% 24,76% 32,68%
kradzie (np. portfela, laptopa)
26,65% 27,04%
25%
4
22,56%
31,88%
23,68%
29,9%
14,32%
17,08%
11,29%
5
27,63%
37,02%
55,76%
33,96%
65,45%
10,89%
10,03%
Poary po raz kolejny uplasoway si znacznie poniej chorb i wypadkw komunikacyjnych.

Prawdopodobnie wynika to z braku osobistych dowiadcze ankietowanych zwizanych z byciem poszkodowanym w poarze.
Respondenci zostali poproszeni take o zadeklarowanie, jakiego rzdu rodki byliby skonni
przeznaczy na ochron przez wymienionymi ryzykami. Celem pytania byo okrelenie, czy zdaj sobie oni spraw z rzeczywistych kosztw ochrony ubezpieczeniowej i realiw rynkowych.
Tabela 7. Pytanie: Jak kwot miesicznie byby/byaby skonny/a powici, aby ubezpieczy nastpujce zdarzenia ktre mogyby Ci si przytrafi?
ZDARZENIE LOSOWE
poar
przewleka choroba
niepenosprawno
uszkodzenie/utrata samochodu
miertelna choroba
wamanie do mieszkania
0-9 z
69,24%
63,61%
63,61%
59,75%
63,15%
64,46%
10-99 z
22,05%
23,98%
22,44%
28,6%
20,82%
27,14%
> 100 z
8,71%
12,41%
13,96%
11,64%
16,04%
8,4%

Niezalenie od rodzaju ryzyka ok. 2/3 studentw biorcych udzia w badaniu deklarowao bardzo niskie wartoci, poniej 10 z miesicznie. Najwyraniej nie zdaj sobie oni sprawy z faktu,
e w tej cenie nie s w stanie naby realnej ochrony ubezpieczeniowej. Poary po raz kolejny
zostay wycenione najniej.
Postawy poszczeglnych obywateli przekadaj si niestety w pewnym stopniu na polityk zarzdzania podmiotami gospodarczymi. Szczeglnie dotyczy to maych i rednich firm stanowicych ponad 90% liczby funkcjonujcych w Polsce przedsibiorstw. Wskazuj na to wyniki badania przeprowadzonego wrd specjalistw odpowiedzialnych za ryzyko poarowe w najwikszych polskich zakadach ubezpiecze.
Eksperci biorcy udzia w badaniu zgodnie stwierdzaj, e poziom wiadomoci ryzyk poarowych w firmach zaley gwnie od postaw reprezentowanych przez zarzd przedsibiorstwa. Na
tym tle widoczne s pewne prawidowoci. Ryzyka poarowe nie s bagatelizowane w duych
zakadach, ktrych specyfika produkcji wie si ze zwikszonym niebezpieczestwem poarowym brana chemiczna, paliwowa, energetyczna itd. Pozytywne rozwizania przewaaj
w firmach z kapitaem zagranicznym, gdzie kultura organizacyjna wraz z zachowaniami preStrona 770 z 1042 / Powrt do spisu treci
wencji poarowej zostaa zaimportowana z zachodnich firm matek. W mniejszych i bardzo maych firmach sytuacja ochrony i wiadomoci poarowej wyglda zdecydowanie gorzej. Nie s to
jednak silne prawidowoci, a od tej reguy istnieje wiele wyjtkw. Spotykane s na rynku zarwno wzorowo zorganizowane mae firmy o kapitale polskim, jak i przykady braku koordynacji dziaa poarowych w oddziaach zagranicznych korporacji. Podejcie przedsibiorstw zaley
take od specyfiki dziaalnoci. Cz firm decyduje si na samoubezpieczenie, cz z racji rozproszonego ryzyka (infrastruktura techniczna i relatywna rozproszona po terenie kraju) w ogle
rezygnuje z kompleksowej ochrony ubezpieczeniowej.
Kolejna tendencja podkrelana przez przedstawicieli brany ubezpieczeniowej to zauwaalne
oszczdnoci kosztowe w zakresie ochrony poarowej. Dotycz one zarwno zakresu ochrony
w nabywanych produktach ubezpieczeniowych, jak i stosowania technicznych zabezpiecze
poarowych. Przedsibiorstwa dokonuj tylko tych wydatkw, ktre s absolutnie niezbdne,
zostay narzucone normami prawa bd wymogami ubezpieczyciela. Niewiele firm nie ulega
automatyzmowi cicia kosztw i inwestuje w dodatkowe niewymagane prawem zabezpieczenia
czy dobrowolnie interesuje si rozszerzeniem ochrony ubezpieczeniowej. Po raz kolejny uzalenione jest to gwnie od poziomu wiadomoci osoby zarzdzajcej przedsibiorstwem. Dotyczy
to gwnie przedsibiorstw, gdzie wiadomy zagroenia poarowego waciciel osobicie odpowiada za prowadzenie firmy.
Zdaniem specjalistw pracujcych w zakadach ubezpiecze na przestrzeni ostatnich kilku lat
w wielu obszarach widoczna jest poprawa sytuacji w przedsibiorstwach. W porwnaniu
z wczesnymi latami 90. mona mwi o ogromnym postpie. Przyczynia si do tego polityka
edukacyjna ubezpieczycieli i brokerw, przykady nagonionych duych szkd poarowych,
osobiste dowiadczenia firm po poarach oraz transfer dowiadcze z krajw zachodnich. Nie
jest to jednak prawidowo oglna i skorelowana jest niezmiennie z postaw kierownictwa
firmy wobec problemu poarw.
Sytuacja w polskich duych przedsibiorstwach zasadniczo nie odbiega od standardw stosowanych w krajach zachodnich zarwno pod wzgldem organizacyjnym, jak i technicznym. Problem umiejscowiony jest gwnie w szczegowych kwestiach. Dotyczy na przykad le przeprowadzanych szkole (czysto teoretycznych), braku zrozumienia roli polityki prewencji poarowej i zasady dziaania zabezpiecze technicznych u pracownikw niszego szczebla czy luk
w ochronie poarowej dotyczcych na przykad prowadzenia prac poarowo niebezpiecznych
przez podwykonawcw na terenie zakadu.
Eksperci zwracaj uwag na mniejsz szczegowo polskich przepisw dotyczcych ochrony
poarowej oraz na mniejsze wymagania samych zakadw ubezpiecze w procesie zawierania
umw ubezpieczenia. Na rynkach zachodnich ubezpieczyciele znacznie bardziej restrykcyjnie
podchodz do problemu wymogw rozwiza przeciwpoarowych. W naszym kraju postawa ta
uzaleniona jest od aktualnej koniunktury na rynku ubezpiecze. Im koniunktura jest gorsza,
tym ubezpieczyciele mniej restrykcyjnie podchodz do ryzyk poarowych.
W przypadku mniejszych firm ubezpieczyciele wskazuj na zdecydowanie niszy poziom samej
wiadomoci, a take na liczne uchybienia organizacyjne w zakresie prowadzenia przedsibiorstwa. Dotyczy to te doboru produktw ubezpieczeniowych. O ile waciciele firm przewanie
decyduj si na zakup produktw ubezpieczeniowych, to ich parametry nie s wystarczajce dla

zapewnienia wymaganego poziomu ochrony. Dotyczy to zwykle zakresu odpowiedzialnoci
ubezpieczyciela i wysokoci sum ubezpieczenia. Przyczyny wyboru nieadekwatnego stopnia
ochrony ubezpieczeniowej to zwykle: le pojte oszczdnoci, niska wiadomo, brak zaufania
do ubezpieczyciela i brak profesjonalizmu porednika ubezpieczeniowego. Agenci ubezpieczeniowi w porwnaniu z brokerami posiadaj o wiele skromniejsz wiedz dotyczc zjawisk poarw, zabezpiecze i wymogw prawnych. Bdy dotycz take ustalania wysokoci sumy
ubezpieczenia, wyboru niewaciwej metody wyceny majtku14 czy metody ustalania wysokoci
szkody (kosztorysowania). Efektem takich uchybie jest niepena ochrona ubezpieczeniowa,
a wypacane odszkodowanie nie pokryje zaistniaych strat. Problem ryzyk poarowych dotyczy
take ubezpiecze odpowiedzialnoci cywilnej zwizanej z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej. Dotyczy to gwnie firm remontowych, budowlanych, instalacyjnych itd. Podobnie jak
w klasycznych ubezpieczeniach majtkowych zakres i suma ubezpieczenia okazuj si niewystarczajce.
Eksperci zwracaj take uwag na niski poziom rozwoju nowoczesnych ubezpiecze majtkowych zwizanych z poarami. Rynek ubezpiecze oferuje podmiotom gospodarczym ubezpieczenie BI (Business Interruption). Celem tego rodzaju ubezpieczenia jest zapewnienie dopywu
rodkw finansowych do firmy po wystpieniu ryzyka podstawowego, np. poaru. Zniszczone
ywioem przedsibiorstwo nie jest w stanie kontynuowa dziaalnoci, nie wypracowuje zysku,
traci kontrahentw i z duym prawdopodobiestwem skazane jest na bankructwo. Zapobiega
temu ubezpieczenie BI. Jest to jedno z bardziej skomplikowanych ubezpiecze majtkowych.
Celem nadrzdnym polisy ubezpieczeniowej BI jest utrzymanie niezmienionego poziomu obrotw z ubezpieczonej dziaalnoci.
Przykadowo, jeli poar dotknie warsztat samochodowy to klasyczne ubezpieczenie majtkowe
pokryje straty zwizane z odtworzeniem budynku, infrastruktury i narzdzi. Natomiast ubezpieczenie Business Interruption zrekompensuje odpowiedni cz kosztw staych, utracony zysk
oraz koszty wynajmu pomieszczenia zastpczego do czasu odbudowy siedziby firmy. Ubezpieczenia BI s czsto tworzone indywidualnie dla poszczeglnych firm, uwzgldniajc specyfik
ich dziaalnoci. Dlatego tre i szczegowe warunki umowy ubezpieczenia mog si midzy
sob rni. Wysoki stopie komplikacji ubezpieczenia BI, wielo parametrw majcych wpyw
na konstrukcj OWU i wysoko sumy ubezpieczenia powoduj, e ubezpieczenie to wci jest
mao popularne na polskim rynku. Ubezpieczenie to nabywane jest przewanie przez due korporacje reprezentowane przez kapita zagraniczny, a jego stosowanie wynika z globalnej polityki
firmy. W przypadku mniejszych firm wiadomo zagroenia braku moliwoci kontynuacji
dziaalnoci jest bardzo niska, cho w ostatnich latach ronie.
Problematyka ubezpieczenia BI skania take do spostrzeenia, e znakomita cz przedsibiorstw nie posiada jakichkolwiek planw czy procedur awaryjnych na wypadek wystpienia
poaru. Problem ten nie dotyczy najwikszych firm, szczeglnie z bran chemicznej i paliwowej,
w strukturze ktrych istniej cae dziay odpowiedzialne na tworzenie i wdraanie omawianych
procedur.
Wyrnia si m.in. metody: wartoci nabycia, wartoci odtworzeniowej, wartoci ksigowej brutto
i netto.
14
Ubezpieczyciele podczas oceny ryzyka w przedsibiorstwach dokonuj jego klasyfikacji w zalenoci od wielu czynnikw. W brany ubezpieczeniowej teoretycznie nie ma ryzyk nieubezpieczalnych, problemem jest tylko wysoko skadki. W skrajnych przypadkach poziom skadki
stanowi bdzie duy procent sumy ubezpieczenia, co zniechci klienta do zakupu polisy. W zakresie ryzyk poarowych do szczeglnych obszarw ryzyka zaliczy naley brane chemiczn
i paliwow, ktre ubezpieczane s po spenieniu okrelonych wymogw okrelonych przepisami
i zaleceniami zakadw ubezpiecze. Do firm obarczonych wyjtkowo duym ryzykiem nale
take zakady produkcji i przetwarzania drewna, wytwrcy mebli, niektre rodzaje magazynw
oraz hodowcy drobiu. Podejcie ubezpieczycieli do zaostrzonych ryzyk poarowych, jak zostao
wczeniej zauwaone, zaley od koniunktury rynkowej i wpywa na wysoko skadki oraz na
poziom stawianych wymogw. W skrajnych przypadkach zawarcie umowy ubezpieczenia nie
jest moliwe. Przykadem ryzyka, ktre nie jest ubezpieczane w Polsce s ubezpieczenia lasw.
4. KOSZTY ODSZKODOWA ZA BEZPOREDNIE I POREDNIE KOSZTY ZWIZANE

Z POARAMI
Statystyki dotyczce poarw prowadzone przez ubezpieczycieli zasadniczo rni si od tych
dostarczanych przez Pastwow Stra Poarn. Pierwsz najbardziej istotn rnic jest liczba
zdarze odnotowywanych w skali roku. W przypadku ubezpieczycieli tych przypadkw jest
o rzd wielkoci mniej. Przyczyn tego stanu rzeczy jest fakt odnotowywania w statystykach PSP
najmniejszych nawet zdarze (may poar traw czy mietnika), ktre nie pocigaj za sob odpowiedzialnoci ubezpieczyciela. Ponadto wiele poarw dotyczy mienia, ktre z rnych
wzgldw nie jest ubezpieczone (uprawy, nieuytki, lasy, pustostany itd.).
Dane zawarte w poniszych tabelach pochodz od zakadw ubezpiecze majtkowych dziaajcych w 2014 r. na polskim rynku. Ankietowani ubezpieczyciele stanowi cznie ok. 95% rynku
ubezpiecze majtkowych w Polsce. Z tego wzgldu mona uzna ponisze badanie za reprezentatywne dla polskiego rynku ubezpiecze.
Tabela 8. Koszty poarw w latach 2011-2013 (ogem wszystkie rodzaje ubezpiecze)
2011
2012
2013
liczba szkd
14 595
15 376
14 486
warto wypaconych
303 718 230
391 825 984
280 871 220
odszkodowa (z)
rdo: Opracowanie wasne na postawie wynikw przeprowadzonych bada.
czna liczba zdarze poarowych ujtych w statystykach poarowych ubezpieczycieli to ok. 15
tys. incydentw rocznie. Na podstawie dostpnych danych trudno wyciga jednoznaczne wnioski dotyczce tendencji rozwojowych zjawiska. Poary, szczeglnie due, s zjawiskami wystpujcymi nieregularnie, co utrudnia wnioskowanie ze statystyk wartociowych. Do wikszej
liczby zdarze w roku 2012 moga przyczyni si wyjtkowo mrona zima. czny koszt, jaki
zakady ubezpiecze poniosy w wyniku poarw, to kwota pomidzy 300 a 400 mln z. Stanowi
to powan cz wypat z tytuu ubezpiecze majtkowych. W 2013 r. ubezpieczyciele majtkowi wypacili odszkodowania w cznej wartoci ponad 13,7 mld z. Warto zauway, e ponad
poow tej kwoty stanowi komunikacyjne ubezpieczenia OC i AC (cznie ok. 8,7 mln z). Nato-
miast wypaty z grupy 8., dziau II (ubezpieczenia szkd spowodowanych ywioami) to 1,3 mld
z. Zatem w 2013 r. odszkodowania zwizane z poarami stanowiy ponad 20% tej kwoty.
W poniszych tabelach zawarte s dane dotyczce zdarze poarowych z podziaem na poary
w przedsibiorstwach i obiektach uytecznoci publicznej, obiektach prywatnych, rolnych oraz
ubezpieczenia Business Interruption.
Tabela 9. Koszty poarw w latach 2011-2013 (ubezpieczenia mienia podmiotw gospodarczych i obiektw uytecznoci publicznej)
2011
5232
2012
5229
2013
4873
liczba szkd
warto wypaconych
186 909 137
259 097 565
170 113 917
odszkodowa [z]
Tabela 10. Koszty poarw w latach 2011-2013 (ubezpieczenia mienia osb indywidualnych)
2011
2012
liczba szkd
5577
6152
warto wypaconych odszkodowa
60 926 683
75 733 822
[z]
2013
5922
57 365 678
Warto poarw powstaych w obiektach przemysowych i uytecznoci publicznej 3-krotnie

przewysza kwot odpowiadajc stratom odnotowanym przez osoby fizyczne. Natomiast liczba
poarw obiektw nalenych do osb indywidualnych jest o ok. 20% (w zalenoci od roku)
nisza ni w obiektach przemysowych. Prawidowo ta jest zrozumiaa i wynika z o wiele
wikszego zakresu strat, jaki powoduj poary w przemyle. Stosunkowo may udzia odszkodowa dla osb fizycznych w oglnej sumie odszkodowa tumaczy naley faktem nieposiadania ochrony ubezpieczeniowej przez przewaajc cz wacicieli mieszka i domw. Znajduje
to take potwierdzenie w przytaczanych powyej wynikach bada.
Tabela 11. Koszty poarw w latach 2011-2013 (ubezpieczenia mienia gospodarstw rolnych)
2011
2012
liczba szkd
3774
3982
warto wypaconych
50 601 327
55 675 625
odszkodowa [z]
2013
3676
51 842 677
Jak wynika ze statystyk, poary w rolnictwie nale do zdarze czstych i powodujcych due
straty. Brokerzy zajmujcy si w praktyce zawodowej ubezpieczaniem duych gospodarstw rolnych zwracaj uwag na wzrost wiadomoci rolnikw, szczeglnie tych reprezentujcych mode pokolenie. W przypadku mniejszych gospodarstw sytuacja przedstawia si o wiele mniej optymistycznie. Skonno do minimalizacji ryzyka i stosowania ubezpiecze uzaleniona jest take od regionu kraju. Podobnie jak w przypadku przemysu wystpuj ogromne rnice indywidualne w podejciu do problematyki poarw.
Do interesujcych wnioskw prowadzi analiza szkd poarowych zwizanych z ubezpieczeniem
BI. rednio w skali roku dochodzi do zaledwie kilkunastu takich zdarze. Jest to szokujce na tle
blisko 5 tys. szkd ogniowych w przemyle w skali roku. Prawidowo ta nie napawa optymizmem, jest to doskonae potwierdzenie braku wiadomoci i maej popularnoci tego typu ubezpiecze. Na szczegln uwag zasuguje take bardzo wysoka warto przecitna tych szkd,
ilustrujca wysoko potencjalnych strat, na jakie naraeni s przedsibiorcy.
Tabela 12. Koszty poarw w latach 2011-2013 (ubezpieczenia BI)
2011
2012
liczba szkd
12
13
warto wypaconych
5 281 083
1 318 972
odszkodowa (z)
2013
15
1 548 948
Cytowani wczeniej specjalici z zakadw ubezpiecze i brokerzy zgodnie potwierdzaj trudnoci w zmianie mentalnoci osb zarzdzajcych przedsibiorstwami i przeamywaniu oporu
przed zakupem produktw BI. Podstawowe czynniki to wysoka cena i stopie skomplikowania
produktu. Zmiany w postrzeganiu ryzyka nastpuj zazwyczaj po zaistnieniu szkody. Niestety
w wielu przypadkach firmy nie s w stanie udwign ogromu strat i zmuszone s do zakoczenia dziaalnoci. Pomimo faktu, e ubezpieczenia tego rodzaju charakteryzuj si du dynamik
sprzeday istnieje wci ogromne pole do krzewienia wiadomoci w tym zakresie.
Przedmiotem badania dotyczcego finansowych skutkw poarw nie zostay objte zakady
ubezpiecze na ycie. Pomimo faktu, e w poarach co roku traci ycie ok. 500 osb, a ok. 4000
zostaje rannych, ubezpieczyciele yciowi nie ponosz z tego tytuu znaczcych strat. Dzieje si
tak z uwagi na relatywnie ma liczb ofiar w porwnaniu np. z wypadkami komunikacyjnymi
czy liczb osb zmarych na nowotwory. Ponadto, jak wynika z bada, zaledwie 18% Polakw
deklaruje posiadanie polisy na ycie. Okoo 24% ankietowanych posiada polisy grupowe, natomiast zwykle charakteryzuj si one nisk sum ubezpieczenia, np. 20 tys. z.
Przytoczone powyej dane w aden sposb nie obrazuj rzeczywistego poziomu strat, jakie
spowodowane s przez poary. Naley zauway, e z powodu niskiej wiadomoci ubezpieczeniowej przekadajcej si na brak korzystania z produktw ubezpieczeniowych wiele ofiar poarw nie otrzymuje jakichkolwiek rekompensat. Dotyczy to szczeglnie osb najbardziej potrzebujcych, charakteryzujcych si niskim statusem materialnym. W wyniku poarw trac oni
dorobek caego ycia, ulegaj poparzeniom, a w skrajnych przypadkach trac ycie. Niestety
dotyczy to take drobnych przedsibiorcw, ktrych straty przekadaj si take na konieczno
zwolnienia pracownikw. W takich przypadkach ciar kompensacji strat przerzucony jest na
pastwo. Stanowi to problem nie tylko natury ekonomicznej, lecz przede wszystkim spoecznej.
Zosta on bardziej szczegowo omwiony w dalszej czci rozdziau.
5.
USTALANIE PRZYCZYN POARW W DZIAALNOCI TOWARZYSTW

UBEZPIECZE
Wystpienie poaru i powstanie strat materialnych staje si pocztkiem wspuczestniczenia

zakadw ubezpiecze w procesie dochodze popoarowych. Z punktu widzenia ubezpieczyciela
kluczowe jest ustalenie przyczyn poaru, na podstawie ktrych okrela si odpowiedzialno
zakadu ubezpiecze oraz oszacowanie wartoci strat.
Kady zakad ubezpiecze posiada wasne wypracowane na przestrzeni lat i udoskonalane procedury postpowania. Zwykle stanowi one tajemnic handlow, szczeglny rodzaj know-how
decydujcy o przewadze konkurencyjnej. Na potrzeby niniejszej publikacji przedstawiciele najwikszych polskich zakadw ubezpiecze dokonali wskazania najwaniejszych problemw,
jakie dotycz dochodze popoarowych i wsppracy rnych organw w tym procesie. Wskazali te gwne przyczyny poarw.
Poza zakadem ubezpiecze w procesie dochodze popoarowych wystpuj take przedstawiciele organw cigania, Pastwowa Stra Poarna oraz rnego rodzaju specjalici i biegli powoywani przez zainteresowane strony. Eksperci zgodnie wskazali na brak jednoznacznych regu
postpowania w dochodzeniach. Przedmiotem kwestii spornych s m.in.:
kryteria udziau przedstawicieli policji i prokuratury w dochodzeniach,
brak jednoznacznego okrelenia kto i na jakich warunkach odpowiada za przeprowadzenie dochodzenia,
problem niskiej jakoci opinii wielu biegych powoywanych przez sdy i strony postpowania,
tendencja do zbyt szybkiego okrelania przyczyny poaru bez wnikliwej analizy ladw
na pogorzelisku.
W obecnym systemie prawnym brak jest jednoznacznych uregulowa, co prowadzi do wystpowania nieprawidowoci w procesie dochodze popoarowych. Jeeli skutkiem poaru s
straty w ludziach lub bardzo due straty materialne, to w procesie dochodzenia uczestnicz
przedstawiciele organw cigania. Niestety brak precyzyjnych norm prawnych sprzyja chaosowi, dochodzi do zadeptywania ladw, dublowania si kompetencji, pomijania kluczowych
elementw dochodzenia. Pomimo tego faktu ubezpieczyciele bardzo dobrze oceniaj jako
wsppracy z organami cigania i nie zgaszaj problemw w tym zakresie. Wskazuj jedynie na
konieczno zdobywania fachowej wiedzy dotyczcej poarw przez funkcjonariuszy publicznych.
Sytuacja dochodzeniowa w przypadku braku uczestnictwa prokuratury bywa rwnie zagmatwana. W przypadku sprzecznych konkluzji co do przyczyn poaru pomidzy zakadem ubezpiecze a poszkodowanym, strony powouj biegych, ktrych opinie rozstrzygane s ostatecznie
przez sdy. Uwidacznia si tu problem braku kompetencji przez cz tych specjalistw. Problem ten w Polsce dotyczy wszelkich rzeczoznawcw, nie tylko tych zajmujcych si poarami,
i wymaga natychmiastowego uregulowania. W obecnym reimie prawnym opinia wybitnego
eksperta poarowego z wieloletnim dowiadczeniem jest dla sdu rwnowana z ekspertyz
sporzdzon przez byego pracownika PSP, ktry na emeryturze dorabia sobie jako rzeczoznawca, o ile obaj s wpisani na list biegych.
rodowisko ubezpieczeniowe jednoznacznie wskazuje na potrzeb ustawowego okrelenia, jaki
podmiot powinien by odpowiedzialny za prowadzenie dochodze popoarowych. W opinii
ubezpieczycieli oczywistym wydaje si fakt, e podmiotem tym z racji posiadanej wiedzy, kompetencji i dowiadczenia powinna by Pastwowa Stra Poarna.
Due zakady ubezpiecze posiadajce dowiadczenie i know-how dysponuj wasnymi subami odpowiedzialnymi za prowadzenie dochodze. Zespoy te skadaj si z wysokiej klasy fachowcw legitymujcych si wyksztaceniem poarniczym i wiedz praktyczn z zakresu specyStrona 776 z 1042 / Powrt do spisu treci
fiki funkcjonowania rnych gazi przemysu. Uczestnicz oni w specjalistycznych szkoleniach

i konferencjach, gdzie przedstawiciele PSP i brany ubezpieczeniowej dokonuj wymiany dowiadcze. Przykadem takich dziaa jest m.in. konferencja Risk Engeneering Days omwiona
w czci opracowania powiconej prewencji.
Ubezpieczyciele szczegowo wypowiedzieli si take w kwestii najczstszych przyczyn poarw w rnego rodzaju obiektach. Najczciej wymienian okolicznoci powstawania poarw
jest tzw. czynnik ludzki. Dotyczy on nie tylko okolicznoci tak oczywistych jak nieostrone obchodzenie si z ogniem. Ryzykowne zachowania sprzyjajce poarom wynikaj wprost z niskiego poziomu wiadomoci wskazywanego we wczeniejszych fragmentach niniejszej publikacji.
Eksperci zwracaj uwag na organizacj procesw w przedsibiorstwach. Mimo teoretycznie
dopracowanej polityki ochrony poarowej zdarzaj si liczne luki sprzyjajce rozwojowi poarw. Jednym z aspektw tego rodzaju problemw jest brak wiedzy i poczucia odpowiedzialnoci
u szeregowych pracownikw firmy. Nie rozumiej oni skali zagroenia poarowego i nie potrafi
odpowiednio zachowa si w momencie zaistnienia poaru. Moe by to wynikiem braku odpowiednich szkole lub spowodowane jest ich zbyt teoretycznym charakterem. Czsto osoby legitymujce si wachlarzem szkole z zakresu BHP oraz poarnictwa nigdy osobicie nie posugiway si ganic i nie potrafi uruchomi alarmw poarowych. Inny istotny problem sygnalizowany przez ubezpieczycieli to kwestia nadzoru prowadzonego przez agencje ochroniarskie.
Na skutek le pojtych oszczdnoci mienia firmy czsto strzee tania firma ochroniarska, ktrej
pracownik nie orientuje si kompletnie w dziaaniu centralki poarowej i bagatelizuje pierwsze
oznaki poaru. Inne przyczyny to brak ostronoci przy prowadzeniu prac poarowo niebezpiecznych, takich jak spawanie. Nawet w przypadku odpowiednich procedur w firmie przyczyn
poaru moe by wykonywanie takich prac przez podmiot zewntrzny prowadzcy prace na
terenie firmy. Przyczyn poaru moe by paradoksalnie zbyt restrykcyjny zakaz palenia tytoniu
na terenie przedsibiorstwa, skutkujcy ukrywaniem si palcych pracownikw w pomieszczeniach do tego nieprzeznaczonych.
W duych obiektach przemysowych do poarw dochodzi take na skutek awarii technicznych.
Jednak ubezpieczyciele nie wskazuj na t przyczyn poarw jako szczeglnie gron na skutek
cigego odmadzania parku maszynowego i speniania wymogw narzucanych przez ubezpieczycieli. Do rozprzestrzeniania si poarw przyczyniaj si take naganne zachowania pracownikw firmy polegajce na tolerowaniu baaganu na halach produkcyjnych, skadowania materiaw atwopalnych w miejscach do tego nieprzeznaczonych, zastawiania drg poarowych (np.
meblami) czy lekcewaenia niesprawnoci infrastruktury przeciwpoarowej.
Jedn ze wskazywanych przyczyn poarw w pomieszczeniach biurowych i mieszkaniach jest
korzystanie i pozostawianie bez nadzoru urzdze elektrycznych i grzewczych (elektrowentylatory, podgrzewacze wody, kominki). Celowe podpalenia i inne patologiczne zachowania, takie
jak wzniecenie ognia pod wpywem alkoholu, stanowi marginaln przyczyn powstawiania
poarw ubezpieczonego mienia.
Problematyka ryzyka poarowego stanowi take podstaw dziaa Zadaniowej Grupy Roboczej
przy Komisji Ubezpiecze Majtkowych w Polskiej Izbie Ubezpiecze. Fachowcy z zakadw
ubezpiecze zaangaowani w prace w grupie zajmuj si wieloma aspektami praktycznej ochrony przeciwpoarowej, m.in. normami dotyczcymi instalowania staych urzdze ganiczych.
Na potrzeby niniejszej publikacji ubezpieczyciele udostpnili dokumentacj kilku szkd stanowic wzorowy przykad metodyki prowadzenia dochodze i prezentacj najczstszych przyczyn poarw.
Przykad nr 1 Poar w domu jednorodzinnym
Ubezpieczajcy/Ubezpieczony: Klient indywidualny
Zawarte umowy ubezpieczenia z polskim ubezpieczycielem: Kompleksowe ubezpieczenie domu
i ruchomoci domowych
Przyczyna szkody: Przyczyn szkody by poar, ktry powsta w obrbie tablicy bezpiecznikowej
na pitrze. Pomienie wydobywajce si z tablicy, poprzez kana, przez ktry wychodziy przewody instalacji elektrycznej, spowodoway zapalenie si elementw wewntrz stropu. Z uwagi
na utrudniony dostp tlenu atmosferycznego pocztkowo poar przebiega wolno. Wystpowao
arzenie si elementw palnych wewntrz przestrzeni stropu drewnianego znajdujcych si
pomidzy dwoma ssiednimi legarami. Gwatowny rozwj poaru oraz przejcie w spalanie
pomieniowe nastpiy po przepaleniu si pyty OSB pokrywajcej strop. Pomienie wwczas
rozprzestrzeniy si na elementy wiby dachowej. Po zauwaeniu pierwszych oznak poaru
wezwano stra poarn. Przybye zastpy SP ugasiy przedmiotowy poar, nie pozwalajc tym
samym na rozprzestrzenienie si ognia na ca poa dachu.
Mechanizm zdarzenia:
Przedmiot roszczenia: konstrukcja i pokrycie dachu, instalacja elektryczna budynku, instalacja

alarmowa budynku, automatyka instalacji domu inteligentnego, instalacja wodocigowa, instalacja solarna, podoga i schody z drewna egzotycznego, stolarka okienna i drzwiowa, wbudowane
meble, markowa odzie domownikw
Wypaty odszkodowania: wymiana zniszczonych instalacji oraz staych elementw obiektu
wypata rzdu 1 mln z, wypata za mienie i odzie domownikw rzdu kilkuset tysicy zotych
Problemy zidentyfikowane po poarze:
konieczno zlecenie prac restytucyjnych, ktre obejmoway osuszanie budynku po zalaniu podczas akcji ganiczej oraz czyszczenie elementw budynku z zabrudze popoarowych,
czyszczenie odziey nie przynioso wymaganych efektw przywrcenia mienia do stanu

przed szkod,
konieczno wykonania kosztownej reinstalacji caego systemu Inteligentny Dom,
konieczno zmiany instalacji alarmowej, ktra wadliwie zadziaaa przy wykryciu poaru w obiekcie,
szkoda powstaa w tablicy bezpiecznikowej w nowo oddanym budynku jednorodzinnym

posiadajcym wszelkie odbiory oraz badania wszystkich instalacji cznie z instalacj Inteligentny Dom. Z uwagi na to i rozmiar zniszcze brak byo moliwoci wykazania, czy
przyczyn byo wadliwe podczenie w tablicy, czy te zamontowanie w niej wadliwego
elementu.
Wnioski ze szkody:
rozmiar szkody byby znacznie mniejszy, gdyby waciwie podczono czujki przeciwpoarowe do systemu alarmowego. Bd ten z uwagi na wskazanie centrali wamania, a nie
poaru, skutkowa niewaciw ocen charakteru zdarzenia oraz du zwok w podjciu dziaa ganiczych,
suma ubezpieczenia ruchomoci domowych znacznie zaniona w stosunku do faktycznej

wartoci mienia,
konieczno analizy specjalistycznej dokumentacji w celu ustalenia, czy nie ma bdu

projektanta instalacji,
konieczno analizy metalograficznej w celu ustalenia, czy wykonawcy instalacji nie popenili bdw,
konieczno ustalenia, w jakiej kolejnoci byy pooone instalacje elektryczne, sterujce,

alarmowe itp. Instalacja alarmowa powinna by uoona jako ostatnia.
Ryc. 1. Stan miejsca zainstalowania tablicy bezpiecznikowej

rdo: Zdjcie z akt szkody udostpnione przez TU.
Ryc. 2. Widok spalonej tablicy bezpiecznikowej

Ryc. 3. Widok miejsca przepalenia legaru stropu nad wyjciem przewodw z tablicy bezpiecznikowej
Przykad nr 2 Poar w zakadzie przemysowym
Ubezpieczajcy/Ubezpieczony: zakad przemysowy (dalej: ZP)
Zawarte umowy ubezpieczenia z polskim ubezpieczycielem:
ubezpieczenie mienia od wszystkich ryzyk,
ubezpieczenie utraty zysku brutto.
Przyczyna szkody: Szkoda powstaa w pomieszczeniu specjalistycznych urzdze technicznych,

gdzie doszo do poaru oleju chodzcego te urzdzenia. Poar spowodowa zniszczenie kilku
urzdze bdcych na pocztku cigu technologicznego procesu produkcyjnego. Zasadniczy
proces produkcyjny realizowany by w ssiedniej, nieuszkodzonej hali. Bez zniszczonych przez

poar urzdze realizacja produkcji nie bya moliwa.
Przedmiot roszczenia:
urzdzenia techniczne cigu produkcyjnego,
straty zysku brutto powstae przez kilkunastomiesiczny postj zakadu wymagany na

wyprodukowanie, dostaw, monta i uruchomienie kilku nowych urzdze technicznych, a nastpnie usuwanie ich wad.
Wypaty odszkodowania:
wymiana zniszczonych urzdze technicznych i drobne prace budowlane rzd kilku

mln z,
straty z tytuu przestoju produkcyjnego i utraty zysku brutto rzd kilkudziesiciu mln
z, kilkanacie razy wicej ni straty materialne
Problemy zidentyfikowane po poarze:
maa ilo szkole zaogi ZP na wypadek poaru i zwizany z tym duszy czas inicjacji
akcji ganiczej, ktra jednak z racji posiadania wasnej jednostki SP przebiega szybko,
brak planu awaryjnego zapewnienia cigoci produkcji ZP na wypadek zdarze losowych,
unikalno urzdze wyprodukowanych w latach 60. XX w. i wyduony czas oczekiwania na wymian zastpienie nowymi,
zoono techniczna procesu dochodzenia do przyczyny powstania szkody,
ograniczony rynek firm dostarczajcych zniszczone urzdzenia,
kilkunastomiesiczny okres zakce w produkcji wynikajcy z oczekiwania na nowe

urzdzenia i usuwanie wad dostarczonych urzdze,
konieczno utrzymania goodwillu ZP wywizywanie si z dostaw wytwarzanych produktw do klientw,
konieczno przeorganizowania produkcji i ponoszenie zwikszonych kosztw wytwarzania w okresie oczekiwania na dostaw zniszczonych urzdze,
zoono procesu dochodzenia do wysokoci szkody z utraty zysku brutto, wymagajcego specjalistycznych analiz ekonomicznych i spojrzenia na okres dochodzenia wynikw finansowych sprzed poaru przez pryzmat m.in.: trendw rynkowych, sezonowoci
sprzeday produkcji, dziaa/zaniecha ZP, planw sprzedaowych, moliwoci gromadzenia zapasw i perspektywy czasu,
brak odpowiedzialnoci ubezpieczyciela za wady firmy dostarczajcej po poarze nowe

urzdzenia.
Wnioski ze szkody:
szkolenia zaogi na zasadzie poarowych alarmw wiczebnych na produkcji, nie tylko

posiadanie opracowa typu Raport bezpieczestwa czy Plan zapobiegania awariom.
Szkolenia BHP w salach wykadowych s warunkiem koniecznym, lecz niewystarczajcym skutecznego zarzdzania ryzykiem,
potrzeba posiadania planw awaryjnych zapewnienia cigoci produkcji i staa ich aktualizacja,
konieczno posiadania zarwno ubezpieczenia mienia od poaru i innych zdarze losowych lub mienia od wszystkich ryzyk, jak i komplementarnego z nimi ubezpieczenia
utraty zysku brutto (w latach poprzedzajcych rok powstania szkody ZP nie posiada
ubezpieczenia utraty zysku brutto),
identyfikacja wskich garde procesu produkcyjnego i stay monitoring,
stae podnoszenie poziomu bezpieczestwa pracy przez stosowanie rozwiza prewencyjnych,
wykonywanie zalece prewencyjnych rekomendowanych przez ubezpieczyciela,
potrzeba wyznaczenia koordynatora po stronie poszkodowanej firmy posiadajcego szerokie uprawnienia nadane przez zarzd na okoliczno zaistnienia szkody duych rozmiarw. Rol koordynatora byaby m.in. wsppraca z ubezpieczycielem w sytuacji zaistnienia szkody,
konieczno podpisywania umw z dostawcami o uznanej renomie i odpowiednim potencjale naukowo-technicznym.
Ryc. 4. Stan urzdze technicznych po poarze

Przykad nr 3 Poar w zakadzie energetycznym

Ubezpieczajcy/Ubezpieczony: zakad energetyczny (dalej: ZE)
Zawarte umowy ubezpieczenia z polskim ubezpieczycielem: Ubezpieczenie zawarte w ramach
koasekuracji, gdzie ubezpieczyciel nie by koasekuratorem wiodcym
Zawarte umowy ubezpieczenia z polskim ubezpieczycielem:
ubezpieczenie mienia od poaru i innych zdarze losowych,
ubezpieczenie utraty zysku brutto.
Przyczyna szkody: Szkoda powstaa wskutek poaru w komorach mynw wglowych bloku
energetycznego. Poar zainicjowa dalszy wybuch i wyrzut gorcego mieliwa do ukadu nawglania pieca. W przestrzeni w rejonie galerii nawglania nagromadzona bya mieszanka powietrzno-paliwowa o palnym/wybuchowym skadzie (powietrze o bardzo maej wilgotnoci,
nasycone pyem wglowym), ktra ulega zaponowi w trakcie wyrzutu gorcego mieliwa. Zapon pocztkowo rozprzestrzeni si deflagracyjnie (wybuch o poddwikowej prdkoci fali
uderzeniowej do kilkuset m/s). Ten rodzaj wybuchu jest powodowany przez zachodzc z odpowiednio du szybkoci reakcj spalania. Jego mechanizm polega na przekazywaniu energii
cieplnej przez promieniowanie i przewodnictwo od warstwy spalajcej si do warstwy nieobjtej reakcj. Narastanie prdkoci w ukadzie technologicznym skutkowao przyspieszaniem fali
uderzeniowej i przejciem w detonacj. Spalanie detonacyjne zniszczyo budynki techniczne,
urzdzenia i instalacje techniczne (tamocigi, przenoniki rewersyjne) na caym cigu nawglania, myny kulowe, kotownie oraz czciowo budynek bloku energetycznego.
Przedmiot roszczenia:
budynki techniczne, urzdzenia techniczne cigu nawglania i spalania bloku energetycznego,
straty z tytuu utraty zysku brutto w zwizku z utrat moliwoci produkcji energii elektrycznej na biomasie (utracone przychody z tytuu sprzeday praw majtkowych do
wiadectw pochodzenia energii odnawialnej, koszt zakupu dodatkowych uprawnie do
emisji CO2 do atmosfery).
Wypaty odszkodowania:
wymiana zniszczonych urzdze technicznych i prace budowlane rzdu ponad 20 mln

z,
straty z tytuu utraty zysku brutto rzdu kilkunastu mln z.

Problemy/przyczyny zidentyfikowane po wybuchu:

1.
2.
bdy popenione na wielu etapach procesu wspspalania biomasy z wglem w ZE:
w zakresie opracowania dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem urzdze cigw

nawglania po wprowadzeniu biomasy typu Agro do strumienia paliwa nie opracowano takiego dokumentu dla cigu nawglania po wprowadzeniu biomasy Agro, tym samym nie okrelono jednoznacznie warunkw technicznych dla urzdze cigw nawglania w zakresie ochrony przeciwwybuchowej oraz nie okrelono jednoznacznie wymaga w zakresie organizacji prac wykonywanych w strefach zagroonych wybuchem,
skutkiem czego nie opracowano instrukcji, ktra jednoznacznie precyzowaaby wymagania bezpieczestwa przy prowadzeniu procesu nawglania,
wprowadzanie biomasy do strumienia paliwa przy braku nadzoru nad eliminacj obecnoci cia staych wystpujcych w biomasie nie zabudowano separatorw kamienia,
w zakresie doboru parametrw technologicznych pracy mynw wglowych przy

wspmieleniu biomasy Agro i wgla za wysoko ustawiono prg zadziaania zabezpiecze automatyki, tzn. automatyka zabezpieczenia myna wglowego nr 5 powodowaa
wyczenie myna po przekroczeniu temperatury 155C mieszanki pyowo-powietrznej,
podczas gdy producent w dokumentacji techniczno-ruchowej dla myna okreli, e automatyka zabezpieczenia musi wyczy myn po przekroczeniu temperatury 135C
mieszanki pyowo-powietrznej mierzonej przed rozdzielaczem na wlocie do pyoprzewodw,
w zakresie doboru skadu paliwa, ktrym w dniu szkody nawglano zasobniki trzykotowe zespou mynowego bloku energetycznego do nawglania uyto m.in. wgla
o bardzo duej zawartoci czci lotnych, co przy bardzo niskiej wilgotnoci wzgldnej
powietrza w tym dniu oraz zamkniciu okien galerii nawglania wskutek panujcych
mrozw, przy jednoczesnym zawieszaniu si paliwa w zasobniku zespou mynowego
najprawdopodobniej spowodowao szybki wzrost stenia pyu w powietrzu po uniesieniu warstwy pyu tym samym utworzya si atmosfera wybuchowa,
w zakresie likwidacji stref zagroenia wybuchem pyu poprzez ograniczenie lub zlikwidowanie pylenia nie zbudowano odpylni na przesypach przenonikw tamowych,
w zakresie likwidacji potencjalnych rde zaponu mieszaniny wybuchowej nie zabudowano w mynach wglowych systemw szybkiego tumienia wybuchw pyu;
nieprzestrzeganie wewntrznego zarzdzenia w sprawie etatyzacji i organizacji pracy, co

spowodowao, e ruch urzdze w cigu nawglania by prowadzony przy zbyt maej obsudze osobowej.
Wnioski ze szkody:
ubezpieczony posiada pen ochron zarwno w zakresie szkody materialnej, jak i utraty zysku, ktra zagwarantowaa mu kompensat strat,
ubezpieczycielowi nie przekazano na etapie oceny ryzyka kompletnej penej wiedzy nt.
zagroe, ktre nioso wprowadzenie wspspalania paliwa z biomas do dziaajcego
zakadu energetycznego z urzdzeniami zaprojektowanymi pierwotnie do innej techniki

spalania,
biece stanowiskowe szkolenia zaogi s warunkiem koniecznym skutecznego zarzdzania ryzykiem. Identyfikacja wskich garde procesu produkcyjnego i stay monitoring
winny by realizowane faktycznie, a nie tylko proceduralnie,
stae podnoszenie poziomu bezpieczestwa pracy przez stosowanie rozwiza prewencyjnych. Wykonywanie zalece prewencyjnych rekomendowanych przez profesjonalnych rzeczoznawcw.
Ryc. 5. Stan budynkw technicznych cigu nawglania po wybuchu

Ryc. 6. Myny misowo-kulowe, w ktrych zainicjowa si poar

Ryc. 7. Kotownia po wybuchu widok od strony podajnikw

Ryc. 8. Zniszczona galeria podajnikw rewersowych na cigu nawglania

6.
PRZESTPCZO UBEZPIECZENIOWA Z UDZIAEM OGNIA
Problem wyudzania odszkodowa z ubezpiecze jest znany niemal tak dugo, jak istniej same
ubezpieczenia w polskiej gospodarce wolnorynkowej. Literatura przedmiotu dostarcza bardzo
wiele definicji przestpczoci ubezpieczeniowej. W praktyce bada nad przestpczoci ubezpieczeniow stosowniejsza wydaje si by definicja precyzujca zakres dziaania sprawcy do
nieuprawnionego pozyskiwania nienalenych odszkodowa i wiadcze. W myl powyszego
przestpczo ubezpieczeniowa to danie bezpodstawnego odszkodowania albo otrzymanie
takiego odszkodowania drog oszustwa15. Czyny te penalizowane s artykuami 286 i 298 Kodeksu karnego16. Tak rozumiana przestpczo dotyczca sfery wypaty rodkw z zakadw
ubezpiecze stanowi gwny obszar zainteresowania ubezpieczycieli.
Raport, The Impact of Insurance Fraud, Insurance Europe, Brussels 2013. rdo:
http://www.insuranceeurope.eu/uploads/Modules/Publications/fraud-booklet.pdf (dostp: 12.07.2014
r.).
16 art. 286 i 298 kk dotycz: podawania nieprawdziwych okolicznoci zaistnienia szkody oraz celowego
powodowania zdarzenia ubezpieczeniowego.
15
Proceder wyudzania odszkodowa rodzi dla brany ubezpieczeniowej wiele niekorzystnych

skutkw w postaci bezporednich strat finansowych, zwikszonych kosztw i czasu procesw
likwidacji szkd oraz utraty zaufania klientw. Bezporednie straty finansowe szacowane s
w skali Europy na kilka procent wpyww ze skadek17. W Polsce ubezpieczyciele majtkowi
w 2013 r. odnotowali z tego tytuu straty blisko 120 mln z.
Na przestrzeni lat radykalnej zmianie ulegy zarwno metody popeniania przestpstw, jak
i charakterystyka sprawcw. W pocztkowym okresie rozwoju zjawiska przestpczoci ubezpieczeniowej zdecydowan wikszo stanowili sprawcy nieprofesjonalni, ktrzy w brany ubezpieczeniowej postrzegali rdo szybkiego i atwego zarobku. Dziaali oni w pojedynk i przy
wykorzystaniu wasnej tosamoci. W miar doskonalenia technik prewencyjnych i metod wykrywania oszustw przez ubezpieczycieli byli oni stosunkowo szybko demaskowani.
Obecnie najgroniejsz i najliczniejsz grup sprawcw stanowi sprawcy profesjonalni, ktrzy
posiadaj odpowiednie wiedz i kapita pozwalajce na dokonywanie masowych wyudze. Staj si oni coraz bardziej zuchwali i nie wahaj si skorzysta z pomocy rzeczoznawcw, biegych
czy profesjonalnych porednikw w walce o odszkodowanie. W skrajnych przypadkach grupy
posuwaj si do korupcji pracownikw ubezpieczycieli i organw cigania.
W Polsce badania nad przestpczoci ubezpieczeniow prowadzone s od 2001 r. przez Polsk
Izb Ubezpiecze18. Wszystkie dziaajce w Polsce zakady ubezpiecze co roku raportuj
w ujciu liczbowym i wartociowym odnotowane przypadki wyudze i prb wyudze odszkodowa w poszczeglnych rodzajach ubezpiecze. Podzia ten jest konieczny, poniewa nie
w kadym wykrytym przypadku stwierdzenia prby wyudzenia ubezpieczyciele decyduj si na
skierowanie sprawy do organw cigania, lecz poprzestaj na odmowie wypaty odszkodowania/wiadczenia. Prewencja i ochrona rodkw finansowych jest w tym przypadku kwesti priorytetow, a faktyczne wykrycie sprawcy moe utrudnia fakt, e osob ubezpieczajc jest tzw. sup.
W poniszych tabelach zostay zawarte dane liczbowe ilustrujce udzia szkd z udziaem ognia
w caym wolumenie przestpstw ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach majtkowych.
Tabela 13. Przestpczo ubezpieczeniowa z uyciem ognia w latach 2011-2013 (ujcie ilociowe)
liczba ubezpieczenia od ognia i
innych ywiow (biznes)
liczba dzia II ogem
2011
2012
2013
80
50
48
4624
7753
7967

Zawarte w tabeli przykady stanowi niewielki odsetek wszystkich ujawnionych przypadkw
wyudze. Wynika to gwnie z faktu, e poary w porwnaniu na przykad ze zdarzeniami drogowymi s zjawiskiem stosunkowo rzadkim. Naley jednak zwrci uwag na wyjtkowo wysok warto przecitn tego typu przestpstw.
Raport, The Impact of, dz. cyt.
Autor niniejszego rozdziau od 2006 r. uczestniczy w pracach Komisji ds. Przeciwdziaania
Przestpczoci Ubezpieczeniowej PIU i jest odpowiedzialny za kolejne edycje badania Analiza danych
dotyczcych przestpstw ujawnionych w zwizku z dziaalnoci zakadw ubezpiecze czonkw
Polskiej Izby Ubezpiecze.
17
18
Naley zauway, e cytowane liczby nie stanowi caoci obserwowanego zjawiska wykorzystywania ognia jako generatora wyudze. Przytoczony podzia dotyczy jedynie szkd z ubezpieczeniach mienia w biznesie i wynika wprost z przyjtej metodyki badania przestpczoci przez
Polsk Izb Ubezpiecze. Celowe podpalenia firm wykorzystywane s czsto dla zamaskowania
realnych kopotw finansowych przedsibiorstwa.
Najwiksza warto wyudze ponad 75% caoci przypada na ubezpieczenia komunikacyjne. Jedna z metod stosowanych przez sprawcw polega na podpalaniu ubezpieczonych pojazdw, gwnie: trudno zbywalnych, nietypowych lub wczeniej uszkodzonych. Obecnie brak jest
dokadnych danych dotyczcych tej metody wyudze. Warto jednak zauway, e cao wyudze dotyczcych ubezpieczenia AC w 2013 r. to blisko 33 mln z.
Tabela 14. Przestpczo ubezpieczeniowa z uyciem ognia w latach 2011-2013 (ujcie wartociowe)
2011
2012
2013
warto ubezpieczenia od ognia

9 050 696
4 530 312
10 615 114
i innych ywiow (biznes) [z]
warto dzia II ogem [z]
88 076 103
103 316 149
119 739 165
Od pewnego czasu daje si zauway tendencja wzrostu powanych szkd kradzieowych i ogniowych wrd podmiotw gospodarczych. W 2007 r. odnotowano rekordow szkod, celowe
podpalenia magazynu, gdzie straty wyniosy ponad 20 mln z.
Sprawcami szkd s przedsibiorcy, ktrzy celowo staraj si upozorowa szkod w celu pozyskania rodkw. Zwykle okolicznoci towarzyszc jest spadek kondycji finansowej firmy na
krtko przed dokonaniem wyudzenia. Sfingowany poar czy rabunek staj si wtedy metod na
poprawienie stanu finansw firmy. Coraz czciej due szkody poarowe i biznesowe generuj
niestety zorganizowane grupy przestpcze. W proceder zaangaowane zostaj fikcyjne podmioty gospodarcze powizane acuchem udokumentowanych zalenoci, tak aby upozorowa realny przepyw towarw. Po zawarciu korzystnej umowy ubezpieczenia sprawcy powoduj
szkod i zgaszaj roszczenie uprawdopodobnione spreparowan dokumentacj.
Celowe podpalenia mieszka, domw, firm czy pojazdw znane byy ju u zarania dziaalnoci
ubezpieczeniowej. Jednak nowa prawidowo generowania duych szkd sugeruje konieczno
pooenia duego nacisku na weryfikacj roszcze zwizanych z poarami obiektw przemysowych o duych rozmiarach. Wydaje si celowym wprowadzenie szczegowych procedur
postpowania przy weryfikacji zasadnoci takich roszcze oraz szkolenie nie tylko kadr ubezpieczycieli, ale i pracownikw PSP pod ktem rozpoznawania prb wyudze. Szczeglnie wane
s tu wspomniane powyej kwestie wsppracy pomidzy ubezpieczycielem a organami PSP
w czasie dochodze popoarowych. Metody dziaania i okolicznoci, w jakich dziaaj sprawcy
podpale, s dobrze rozpoznane przez ubezpieczycieli.
Do najczciej wystpujcych scenariuszy nale19:
19
podpalenie obiektu ubezpieczonego na sum znacznie przekraczajc jego warto,
Klasyfikacja metod pochodzi z wewntrznych materiaw szkoleniowych jednego z ubezpieczycieli.

podpalenie obiektu po uprzednim wywiezieniu towaru i wyposaenia ew. zamianie wyposaenia na elementy wyeksploatowane i niepenowartociowe,
podpalenie obiektu w zwizku z trudnociami w zakresie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej,
podpalenie obiektu ubezpieczonego rwnoczenie w kilku rnych zakadach ubezpiecze w celu uzyskania wielu wiadcze z tytuu tej samej szkody,
antydatowanie polisy ubezpieczeniowej,
celowe powikszenie rozmiarw autentycznej szkody,
wyudzenie wiadczenia w zawyonej wysokoci przez przedkadanie sfaszowanej lub

przerobionej dokumentacji potwierdzajcej wysoko roszczenia,
podanie przez poszkodowanego nieprawdziwych okolicznoci zdarzenia, celem uzyskania wiadczenia za szkody nieobjte ubezpieczeniem (np. ukrycie faktu nieprzestrzegania przepisw przeciwpoarowych i zaniedba skutkujcych zaistnieniem poaru oraz
zwikszeniem rozmiarw szkody).
Jak zostao wspomniane powyej, kluczem do udowodnienia sprawcy jego winy s: rzetelnie
przeprowadzone dochodzenie popoarowe oraz analiza danych dotyczcych umowy ubezpieczenia pod ktem wyszukiwania powiza z innymi szkodami.
Poniej zostay zaprezentowane wybrane przykady dotyczce typowych mechanizmw dziaania sprawcw20:
Przykad 1 Zgoszenie kradziey po uprzednim zniszczeniu pojazdu przez

waciciela
Sprawa dotyczy spalenia samochodu Ford Explorer. Poszkodowany poda, e zapalenie pojazdu
nastpio w czasie jazdy, a rdo poaru znajdowao si pod desk rozdzielcz. Wtpliwoci
wzbudzi fakt, e jest to amerykaska wersja pojazdu, w Polsce praktycznie niezbywalna. Pojazd
zosta ubezpieczony na wysok kwot. Po ogldzinach pojazdu powoano biegego z zakresu
poarnictwa. Biegli jednoznacznie wykluczyli moliwo powstania poaru w okolicznociach
podanych przez poszkodowanego. Udowodniono, e istniay 3 niezalene rda ognia. Nie byo
wic moliwoci, aby poar powsta, jak twierdzi poszkodowany, w przedniej czci pojazdu
i rozprzestrzeni si. Spraw skierowano do organw cigania.
Przykad 2 Poar magazynu

Spaleniu uleg magazyn, w ktrym skadowane byy wyroby z drewna. Warto mienia zniszczonego w tym zdarzeniu to ok. 4 mln. z. Powoany biegy rewident w zakresie ksigowoci
ustali szereg nieprawidowoci w dokumentach obu firm, do ktrych naleay spalone obiekty
i towar. Ponadto sporzdzono ekspertyz dotyczc poaru, w wyniku ktrej ustalono, e przyczyn poaru byo podpalenie. Z przeprowadzonych przez biegego oblicze wynika, e aby wypaleniu ulegy wszystkie materiay podane w zgoszeniu przez poszkodowanego, poar musiaby trwa co najmniej 100 godzin, a w czasie trwania poaru (ok. 3 godziny) przy najkorzystniejszych warunkach spalania mogoby ulec wypaleniu maksymalnie do ok. 20% masy materiaw
Przykady pochodz z materiaw szkoleniowych ubezpieczycieli oraz analiz przestpczoci
ubezpieczeniowej PIU.
20
ulegajcych zwglaniu (drewno, pyta padzierzowa, papier) podawanej przez waciciela

w zgoszeniu szkody.
Przykad 3 Poar budynku mieszkalnego

Spaleniu uleg dom jednorodzinny ubezpieczony wraz ze znajdujcym si w nim mieniem na
wysok sum blisko 500 tys. z. W skad mienia wchodziy nietypowe przedmioty, m.in. d
pontonowa i skuter nieny. W toku ustale okazao si, e zarwno budynek, jak i znajdujce
si w nim mienie, byy ju w przeszoci przedmiotem podobnej szkody spaleniowej w innym
zakadzie ubezpiecze. Utracone przedmioty nie mogyby si zmieci w kubaturze domku.
W zgoszeniu szkody podano inne parametry spalonych przedmiotw (wymiary, warto, rok
produkcji). Waciciel zawyy warto budynku, twierdzc, e po poprzednim poarze zosta on
odbudowany. Zawyono take warto mienia skutera i odzi. Wikszo zgoszonych przedmiotw nie spalia si w poarze na pogorzelisku nie ujawniono charakterystycznych elementw metalowych.
Przykad 4 - Poar odzi na skutek kolizji pojazdw

W roszczeniu zgoszono spalenie drogiej odzi motorowej marki Ferrari, do ktrego doszo podczas przewoenia jej na przyczepce lawecie. Przyczyn poaru miaa by kolizja spowodowana
przez pojazd, ktry na skutek nieuwagi kierujcego nie zachowa naleytej ostronoci i najecha
na ty lawety. Szkoda miaa by zlikwidowana z OC sprawcy wypadku. Wtpliwoci ubezpieczyciela wzbudziy dziwne okolicznoci zaistnienia szkody oraz wysoka suma roszczenia opiewajca na ponad 200 tys. z. Na podstawie podjtych czynnoci ustalono, e przedstawiona przez
rzekomo poszkodowanego dokumentacja zakupowa odzi jest sfaszowana, a zarwno wymieniony w zgoszeniu typ odzi, jak i jej rzekomy sprzedawca nie istniej. Okazao si, e sprawca
i poszkodowany dziaali w porozumieniu.
Przykad 5 Poar linii technologicznej do produkcji buek

Poszkodowany zgosi straty zwizane z poarem linii technologicznej do produkcji buek na
kwot blisko 1,5 mln z. Przeprowadzone dochodzenie popoarowe wykazao rozbienoci pomidzy ladami ujawnionymi i zbadanymi na pogorzelisku a charakterystyk utraconego mienia.
Skonio to zakad ubezpiecze do sprawdzenia dokumentw pochodzenia urzdzenia, ktre
zostao nabyte za porednictwem firmy leasingowej. W toku dochodzenia ustalono, e urzdzenie okrelane w dokumentacji jako linia technologiczna do produkcji buek okazao si zwykym
zomem, a sama dokumentacja zostaa sfaszowana celem sztucznego podwyszenia ceny urzdzenia, a tym samym kwoty odszkodowania. Cena zostaa sztucznie podwyszona dziki kilku
transakcjom kupna-sprzeday pomidzy fikcyjnymi podmiotami.
Przykad 6 Podpalenie domu

W Jastrzbiu-Zdroju mczyzna, ktry popad w kopoty finansowe, podejrzewany jest o podpalenie domu jednorodzinnego, w ktrym znajdowaa si jego rodzina ona oraz picioro dzieci.
Tylko jednej osobie udao si przey. Sprawca, ktry w toku postpowania przyzna si do winy, pocztkowo twierdzi, e by to nieszczliwy wypadek i e kto wysya mu wiadomoci
z pogrkami. Przed poarem sprawca zawar polisy na ycie na rzecz swojej ony i dzieci.
W dniu poaru zapewni sobie alibi i utrudni ofiarom ucieczk z poncego domu. Wci toczy
si postpowanie w tej sprawie. Jest to jak dotd najtragiczniejszy w Polsce przypadek prby
wyudzenia wiadczenia z ubezpieczenia na ycie.
Polskie zakady ubezpiecze od ponad 20 lat walcz z problemem przestpczoci ubezpieczeniowej. Zjawisko to zostao stosunkowo dobrze rozpoznane, a w ostatnich latach brana dziki
szerokiemu wykorzystaniu narzdzi IT i baz danych Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego coraz bardziej skutecznie potrafi przeciwdziaa wyudzeniom odszkodowa. Eksperci
zakadw ubezpiecze odpowiedzialni za ryzyka poarowe wskazuj na tendencj spadkow
zdarze zwizanych z celowymi podpaleniami firm, ktre masowo pojawiay si we wczesnych
latach 90. oraz na pocztku kryzysu finansowego. Nie oznacza to jednak bagatelizowania problemu, poniewa nawet pojedyncza szkoda poarowa moe dla ubezpieczyciela oznacza wielomilionowe straty.
7. POMOC ORGANW PASTWA DLA OFIAR POARW

Powane poary pocigajce za sob ofiary w ludziach na szczcie nie nale do zjawisk czstych. Zwykle do zdarze takich dochodzi raz na kilka czy kilkanacie lat. Na przestrzeni ostatnich lat najpowaniejsze zdarzenia zwizane z poarami to: poar restauracji Kaskada w Szczecinie w 1981 r., poar w hali Stoczni Gdaskiej podczas koncertu grupy Golden Life w 1994 r.
oraz poar hotelu socjalnego w Kamieniu Pomorskim w 2009 r. Opini publiczn wstrzsny
take wybuch gazu w wieowcu w Gdasku w 1995 r. oraz analogiczne zdarzenie, do ktrego
doszo w tym roku w Sosnowcu.
Odrbn kategori stanowi poary i wybuchy w kopalniach. W trakcie opracowywania Czerwonej ksigi poarw w kopalni KHW S.A. KWK Mysowice-Wesoa w dniu 6 padziernika 2014 r.
doszo do tragicznego w skutkach wybuchu i nastpnie poaru. W tym zdarzeniu 37. grnikw
znalazo si w strefie zagroenia, 30. odnioso obraenia. Do dnia 21 padziernika spord
wszystkich poszkodowanych grnikw zmaro 5.21 W informacji udostpnionej przez Komisj
dziaajc w sprawie wypadku w KWK Mysowice-Wesoa stwierdzono, e akcja ratownicza
trwajc 29 dni bya jedn z najduszych w powojennej historii polskiego grnictwa. Uczestniczyo w niej 1449 zastpw ratowniczych z okrgowych stacji ratowniczych w Jaworznie, Bytomiu i Zabrzu oraz kopal KHW SA, JSW SA i KW SA22 .
Szczeglne pitno na opinii publicznej odcisno ze wzgldu na du liczb ofiar zdarzenie
z Kamienia Pomorskiego. Do tragicznego poaru budynku mieszkalnego doszo 13 kwietnia
2009 r. W obiekcie tym przebywao wwczas 77 osb, w tym skierowane tam przez opiek spoeczn samotne matki z dziemi. Konstrukcja budynku, rozbudowanego przy pomocy materiaw atwopalnych, sprzyjaa rozprzestrzenianiu si ognia. Na skutek poaru mier poniosy 23
osoby, a 21 zostao rannych. W toku dochodzenia wskazano na zwarcie instalacji elektrycznej
jako bezporedni przyczyn poaru. Skal tragedii powikszya szybko rozprzestrzeniania si
http://wiadomosci.wp.pl/kat,1329,title,Zmarlo-dwoch-kolejnych-gornikow-z-kopalni-MyslowiceWesola,wid,16973613,wiadomosc.html?ticaid=113cd3 (dostp: 14.11.2014 r.).

22 http://www.khw.pl/aktualnosci/aktualnosci2/Drugie-posiedzenie-Komisji-w-sprawie-wypadkuw-KWK-Myslowice-Wesola/idn:621.html (dostp: 14.11.2014 r.).
21
poaru oraz opnienia w alarmowaniu stray poarnej. Mieszkacy hotelu nie dzwonili na numer alarmowy, poniewa poar by tak duy, e sdzili, e kto inny ju wezwa pomoc23.
Na miejscu tragedii pojawili si przedstawiciele najwyszych wadz pastwowych. Zoono zapewnienie o pomocy dla ofiar katastrofy, w tym pochodzce z rezerwy budetowej rodki na
budow nowego domu dla poszkodowanych24.
W kontekcie tego tragicznego wydarzenia warto przytoczy wyniki bada dotyczce znajomoci numerw alarmowych oraz postaw spoecznych zwizanych z informowaniem sub ratowniczych o zagroeniu25. Wnioski z tego badania s niepokojce:
1. Na pytanie Czy zdarzyo si kiedy, e pan(i) osobicie lub kto z pana(i) najbliszej rodziny wzywa stra poarn? zadane reprezentacyjne grupie dorosych osb:
3% odpowiedziao, e wicej ni raz,
11% e raz,
85% e nigdy;
2. 2/3 (64-72%) ogu badanych jest zdania, e w przypadku raco niepotrzebnych wezwa sub wzywajcy powinien ponosi jakie opaty przeciw takim opatom jest 1/4
(22-28%) badanych;
3. Tylko 10% ludzi nie wiedziaoby, pod jaki numer dzwoni w razie nagej koniecznoci;
49% zna jednolity europejski numer 112, a 90% zna numer 112 lub jeden z numerw
997, 998, 999, ktre te daj kontakty z kad ze sub ratunkowych.
Zwykle tragiczne zdarzenia zwizane z katastrofami rodz potrzeb spoecznej dyskusji dotyczcej metod zabezpieczenia poarowego, ale przede wszystkim ponawiaj potrzeb odpowiedzi na pytanie: Kto powinien zapewni pomoc ofiarom poarw i innych zdarze losowych?.
Dwa przeciwstawne modele zakadaj obarczenie tym obowizkiem poszczeglnych obywateli,
np. przy pomocy ubezpiecze, lub zakadaj moliwo zapewnienia rekompensat przez administracj pastwow. Odpowied na to pytanie to bardzo powany problem wykraczajcy poza
ramy niniejszej publikacji. Z jednej strony niekwestionowan rol pastwa jest ochrona obywateli (np. zapewnienie lokali socjalnych), z drugiej zostao udowodnione naukowo, e najlepsza
metoda ochrony to stosowanie ubezpiecze, ktre zapewniaj ochron taniej i efektywniej.
Podstawowe pytanie dotyczy sposobu, w jaki pastwo pomaga ofiarom katastrof. O ile zapewnienie bezpieczestwa i realizacji podstawowych potrzeb jest niekwestionowane, to wiele kontrowersji rodz przypadkowa forma i zakres tej pomocy oraz pytanie: Czy rol pastwa jest
pena restytucja mienia poszkodowanych? Pomoc ta, finansowana z pienidzy podatnika, pozbawiona jest jakiejkolwiek formy kontroli. atwo udowodni, e tego typu dziaania niszcz
wiadomo ubezpieczeniow. Poszczeglne jednostki zniechca si do ubezpieczania si poprzez wysanie komunikatu, e pastwo pomoe w sytuacji kryzysowej. W rzeczywistoci tego
rodzaju pomoc odbywa si gwnie w przypadku katastrof masowych i w wietle jupiterw,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,6499002,Schetyna__Ogien_zaproszono_
na_korytarzu.html (dostp: 01.09.2014 r.).
24 http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,6493247,Prezydent_oglosil_zalobe__
premier_odwiedzil_ofiary.html (dostp: 01.09.2014 r.).
25 Badanie TNS, Suby ratownicze w naszej subie, K.045/12, Warszawa, lipiec 2012.
23
szczeglnie w czasie kampanii wyborczej. Dowiadczenie uczy, e zdecydowana wikszo ofiar

zdarze niemedialnych nie otrzymuje jakiejkolwiek pomocy publicznej.
Rozwizanie tego problemu nie jest proste i wymaga bdzie wielu lat budowania wiadomoci
ubezpieczeniowej i wykorzeniania roszczeniowej postawy spoeczestwa, ktrej rde doszukiwa mona si w minionym systemie gospodarczym. Wyniki bada wci wskazuj, e Polacy
oczekuj pomocy przede wszystkim od pastwa.26 Dostpne wyniki bada dotycz co prawda
ywiou przeciwstawnego, jakim jest woda, lecz mona zakada, e postawy spoeczne dotyczce pomocy publicznej s podobne zarwno dla poarw, jak i powodzi. Na pytanie Kto przede
wszystkim powinien pana/pani zdaniem udzieli pomocy ofiarom powodzi? 60% respondentw udzielio odpowiedzi, e wadze pastwowe, 25% wskazao na cae spoeczestwo, 12%
na wadze samorzdowe. Zaskakujce jest, e nie pada jakakolwiek odpowied dotyczca ubezpiecze. Zmiana biernych postaw spoecznych to olbrzymie wyzwanie nie tylko dla brany
ubezpieczeniowej.
Naley jednak podkreli, e w rozwizaniach przyjtych na wiecie oraz rozwijajcych si
w Polsce poza sektorem publicznym i ubezpieczeniowym bardzo istotn rol w finansowaniu
pomocy dla ofiar ywiow i katastrof peni organizacje pozarzdowe. Funkcjonowanie tych
instytucji opiera si na ideach filantropii i wolontariatu.
8. PREWENCJA POAROWA W DZIAALNOCI ZAKADW UBEZPIECZE

Teoria ubezpiecze wymienia 3 podstawowe ich funkcje. Jedn z nich jest funkcja prewencyjna,
przejawiajca si m.in. w dziaaniach prewencyjnych ubezpieczycieli. Ma ona take podstaw
w prawie ubezpieczeniowym, ktre w katalogu czynnoci ubezpieczeniowych wymienia: czynnoci zapobiegania powstawaniu albo zmniejszeniu skutkw wypadkw ubezpieczeniowych lub
finansowanie tych dziaa z funduszu prewencyjnego27.
W historii polskich ubezpiecze PZU (a wczeniej PZUW) niemale od pocztku swojej dziaalnoci wcza si w dziaania o charakterze prewencyjnym, szczeglnie duo uwagi powicajc
prewencji ogniowej. W zwizku z tym kierunki dziaa wczesnego Pastwowego Zakadu
Ubezpiecze skoncentrowane byy na eliminowaniu zagroe wystpienia poaru poprzez popraw stanu atwopalnej zabudowy wiejskiej oraz zapewnienie odpowiedniego wyposaenia.
W tym celu PZU dofinansowywa budow stranic OSP, zbiornikw przeciwpoarowych, zakup
specjalistycznego sprztu, fundowa nagrody za zwalczanie poarw i zapobieganie im. Z uwagi
na pojawiajce si poary powstae z winy dzieci budowa place zabaw oraz organizowa dziecice wiejskie. Z funduszu prewencyjnego wydawano take rnego rodzaju materiay informacyjne. Wszystkie te dziaania wymiernie wpyny na zmniejszenie czstotliwoci wystpowania
poarw na wsi.
Obecnie bogata tradycja dziaalnoci prewencyjnej ubezpieczycieli jest kontynuowana i polega
wci zarwno na edukowaniu, promowaniu bezpiecznych zachowa, jak i wspfinansowaniu
zakupw m.in. sprztu dla jednostek OSP i PSP. Ubezpieczyciele dysponuj funduszem prewencyjnym, z ktrego finansowane s tego typu wydatki. Due zakady ubezpiecze podejmuj
Badanie CBOS, Powd ocena dziaa wadz i pomocy udzielanej powodzianom, Warszawa lipiec 2010,
BS/108/2010.
27 Podstawa prawna art. 3, ust. 5, punkt 4 Ustawy o dziaalnoci ubezpieczeniowej.
26
w cigu roku kilkaset tego typu dziaa i przeznaczaj na prewencj poarow do kilkunastu
procent budetu dedykowanego szeroko pojtej prewencji. S to jak najbardziej uzasadnione
wydatki, ktre w dugim okresie zwracaj si w postaci obnionej szkodowoci.
Poniej zamieszczone zostay przykadowe zrealizowane cele prewencyjne w zakresie przeciwpoarowym:
od 2011 PZU realizuje wraz z azienkami Krlewskimi program poprawy bezpieczestwa muzeum. W jego ramach wykonano m.in. system indywidualnej ochrony dzie sztuki i zabytkw, zmodernizowano centrum kierowania i monitoringu oraz system telewizji
dozorowej,
wykonanie instrukcji bezpieczestwa poarowego dla budynku szkoy i/lub zakup

sprztu przeciwpoarowego i oznakowania,
zakup i monta hydrantw, ganic, sprztu przeciwpoarowego,
zakup i monta awaryjnego zasilania, zakup czujek dymowych, zakup kocw ganiczych,
zakup mat antypolizgowych,
zakup i monta klap odciajcych wybuch w celu zminimalizowania skutkw wybuchu

w obiekcie, klap oddymiajcych oraz budowa instalacji ganiczej na terenie firmy,
zakup urzdze do alarmu poarowego w celu poprawy bezpieczestwa przeciwpoarowego na terenie szkoy,
opracowanie dokumentacji projektowej, ekspertyzy rzeczoznawcy do spraw zabezpiecze przeciwpoarowych oraz wykonanie instalacji systemu sygnalizacji alarmu poaru,
przeprowadzenie modernizacji instalacji elektrycznej i wyposaenie budynkw w przeciwpoarowe wyczniki prdu w celu poprawy bezpieczestwa przeciwpoarowego,
zakup cikiego samochodu ratowniczo-ganiczego dla Ochotniczej Stray Poarnej

w celu poprawy bezpieczestwa przeciwpoarowego oraz bezpieczestwa publicznego
na terenie gminy,
zakup kamer termowizyjnych do wykonywania okresowych przegldw prewencyjnych pozwalajcych na wczeniejsze wykrycie miejsc mogcych stanowi potencjalne rdo poaru
i usunicie potencjalnych przyczyn oraz wykonanie analizy wybuchowoci, co pozwoli na
wprowadzenie dodatkowych zabezpiecze przeciwwybuchowych na terenie firmy,
budowa zbiornika przeciwpoarowego,
zakup odziey ochronnej dla straakw,
zakup nagrd i upominkw dla uczestnikw eliminacji wojewdzkich Oglnopolskiego

Turnieju Wiedzy Poarniczej.
Dziaalno prewencyjna ubezpieczyciela nie dotyczy jedynie akcji edukacyjnych i zakupu sprztu. Bardzo wanym elementem s dziaania podejmowane u klientw podczas oceny ryzyka,
bdcej jednym pierwszych etapw zawierania umowy ubezpieczenia. Underwriterzy lub inynierowie oceny ryzyka na podstawie analizy dokumentacji i/lub wizji lokalnej miejsca ubezpieczenia, a take ogldzin przedmiotw ubezpieczenia wskazuj miejsca podwyszonego ryzyka
i proponuj rozwizania, ktrych zastosowanie zmniejsza ryzyko powstania szkody jako takiej,
w tym ryzyko powstania szkody poarowej. Niejednokrotnie rekomendacje inynierw oceny
ryzyka, ktrzy analizuj rodzaj i skal zagroe, zwaszcza w segmencie klientw korporacyjnych, pozwalaj praktycznie bez ponoszenia kosztw poprawi poziom bezpieczestwa poaStrona 794 z 1042 / Powrt do spisu treci
rowego. Czasami zalecenia, rekomendacje ubezpieczyciela wymagaj od ubezpieczanych podmiotw nakadw inwestycyjnych, ale w tym przypadku mog oni liczy na wsparcie finansowe.
Fachowa wiedza z zakresu ochrony poarowej staje si tematem organizowanych przez ubezpieczycieli konferencji tematycznych. Do wiodcych tego typu inicjatyw naley konferencja Risk
Engeneering Days28, ktrej patronem jest Grupa PZU. Jak donosz organizatorzy, jest ona powicona zagadnieniom zwizanym z szeroko rozumianym zarzdzaniem ryzykiem oraz aspektom bezpieczestwa w przemyle i dedykowana jest dla wiodcych zakadw przemysowych
w Polsce, rodowisk naukowych oraz instytucji pastwowych. Podczas 2-dniowego spotkania
zaproszeni prelegenci naukowcy oraz przedstawiciele przemysu prezentuj problematyk
i kierunki prac zwizanych z zapewnieniem cigoci prowadzonej dziaalnoci przedsibiorstw.
Na konferencji prezentowane s metody rozwizywania problemw zwizanych z zarzdzaniem
ryzykiem operacyjnym, bezpieczestwem poarowym, wybuchowym oraz organizacj pracy.
Szkolenia i warsztaty z zakresu bezpieczestwa poarowego organizowane s take przez brokerw ubezpieczeniowych, ktrzy take zainteresowani s propagowaniem dziaa prewencyjnych. Warto podkreli praktyczny charakter tych dziaa, podczas ktrych pracownicy klienta
maj okazj nabywa i doskonali umiejtnoci, np. korzystania z ganic.
9. PODSUMOWANIE
Poary pomimo statystycznie maej czstoci wystpowania stanowi powane zagroenie dla
ycia i mienia ludzi. Zjawisko to jak zostao wyej wykazane jest przez spoeczestwo bagatelizowane, a stosowana ochrona ubezpieczeniowa nie jest w stanie zapewni realnego poziomu
ochrony, szczeglnie w przypadku gospodarstw domowych.
Wystpienie poaru niesie za sob powane konsekwencje, polegajce w optymistycznym wariancie na utracie majtku stanowicego dorobek ycia poszkodowanych. Niekiedy niestety poar koczy si mierci lub doznaniem powanych obrae ciaa.
Do podstawowych przyczyn powstawiania poarw naley tzw. czynnik ludzki. Dotyczy on kadego etapu, na ktrym mamy do czynienia z niebezpieczestwem poarowym i nie koncentruje
si wycznie na bezporednich zachowaniach prowadzcych do powstania poaru. Brak wiadomoci zagroenia i ze nawyki prowadz do niewaciwej organizacji procesw produkcji,
bagatelizowania zagroe, nieskutecznych szkole, braku stosowania waciwych rodkw
ochrony poarowej oraz bdw podczas wykonywania czynnoci zawodowych.
Podstawowa konkluzja wynikajca z niniejszego rozdziau to konieczno prowadzenia szeroko
zakrojonej kampanii edukacyjnej dotyczcej zarwno prewencji poarowej, skutkw poarw,
jak i budowania wiadomoci ubezpieczeniowej. Dziaalno prewencyjna wie si z ponoszeniem kosztw, lecz w dugim okresie s one niewspmiernie niskie w porwnaniu z bezporednimi i porednimi kosztami poarw. Biorc pod uwag wykazany powyej stan wiadomoci
ubezpieczeniowej i postrzegania ryzyk, w tym ryzyka poarowego, budowanie wiadomoci
i pozytywnych modeli zachowa nie bdzie procesem prostym ani szybkim. Przykady pozytywnych zmian w tym obszarze s na szczcie widoczne i napawaj optymizmem.
28
http://www.pzu.pl/red
Parafrazujc znane powiedzenie stan, w ktrym bdzie mona stwierdzi, e Polak mdry
przed szkod, przyczyni si do poprawy nie tylko wynikw finansowych ubezpieczycieli i budetu pastwa, ale przede wszystkim ograniczy liczb ludzkich tragedii, ktrych ofiary bywaj
przewanie nieubezpieczone.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
200 lat ubezpieczania, PZU S.A. Orodek Karta, Warszawa 2003.

Handschke J., Monkiewicz J., Ubezpieczenia. Podrcznik akademicki, Poltext, Warszawa 2010.
Kowalewski E., Ubezpieczenie budynkw od ryzyk katastroficznych. Aspekty prawnoekonomiczne, TNOiK, Toru 2013.
Walczak D., Uwarunkowania funkcjonowania systemu zabezpieczenia spoecznego rolnikw
w Polsce, TNOiK, Toru 2011.
Czapiski J., Diagnoza spoeczna 2013, Warunki i jako ycia Polakw raport, Warszawa 2013.
Kawiski M., Ubezpieczenia w rozwoju spoeczno-gospodarczym Polski, Wiadomoci
Ubezpieczeniowe, numer specjalny 2/2013.
Majewski P., Analiza danych dotyczcych przestpstw ujawnionych w 2013 r. w zwizku
z dziaalnoci zakadw ubezpiecze czonkw Polskiej Izby Ubezpiecze, Polska Izba
Ubezpiecze, Warszawa 2014.
Raport z badania CBOS, Postawy Polakw wobec niecodziennych zdarze losowych,
Warszawa czerwiec 2013, BS/87/2013.
Raport z badania CBOS, Powd ocena dziaa wadz i pomocy udzielanej powodzianom,
Warszawa lipiec 2010, BS/108/2010.
Raport z badania TNS na zlecenie KNF, Postawy spoeczestwa polskiego wobec ubezpiecze,
Warszawa 2013.
Raport z badania TNS, Suby ratownicze w naszej subie, K.045/12, Warszawa lipiec 2012.
Raport, The Impact of Insurance Fraud, Insurance Europe, Brussels 2013.
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o dziaalnoci ubezpieczeniowej, Dz. U. z 2003 r., nr 124, poz.
1151 z pon. zm.
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowizkowych, Ubezpieczeniowym
Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpiecze Komunikacyjnych, Dz. U. z 2003 r.,
nr 124, poz. 1152 z pon. zm.
Strony internetowe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
http://cbos.pl
http://gazeta.pl
http://piu.org.pl
http://pzu.pl
http://tnsglobal.pl
http://ufg.pl
http://wiadomosci.wp.pl/kat,1329,title,Zmarlo-dwoch-kolejnych-gornikow-z-kopalniMyslowice-Wesola,wid,16973613,wiadomosc.html?ticaid=113cd3
http://www.khw.pl/aktualnosci/aktualnosci2/Drugie-posiedzenie-Komisji-w-sprawiewypadku-w-KWK-Myslowice-Wesola/idn:621.html
http://www.knf.gov.pl
dr in. Dariusz Gobiewski

Powszechny Zakad Ubezpiecze S.A.
ROLA UBEZPIECZYCIELA W OGRANICZANIU STRAT POAROWYCH

W PRZEMYLE NOWE PODEJCIE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wstp ....... 797

Problematyka ubezpiecze przemysowych ...... 799
Straty w przemyle z perspektywy ubezpieczyciela ....................................... 800
Dziaania reaktywne vs proaktywne firm ubezpieczeniowych .. 802
Spoeczna odpowiedzialno w dziaalnoci firm ubezpieczeniowych .. 804
Audyt ubezpieczeniowy jako narzdzie nowego podejcia w ubezpieczaniu klientw
przemysowych ..... 805
7. Podsumowanie ...... 810
Literatura . 811
1. WSTP
Historia ubezpiecze ma swj pocztek jeszcze w staroytnoci. Pierwsze zapisy, ktre mog by
utosamiane z form ubezpieczania, moemy odnale w kodeksie Hammurabiego spisanym na
babiloskim obelisku. Zgodnie z prawem Hammurabiego dunik zostawa uwolniony od obowizku spacania swoich zobowiza w przypadku braku takiej moliwoci na skutek osobistych
problemw zwizanych ze mierci, niepenosprawnoci czy utrat majtku, np. w wyniku
powodzi lub poaru.
Pocztek wspczesnych ubezpiecze zwizany jest natomiast z londyskimi kawiarniami, ktre
peniy rol centrw biznesowych XVII-wiecznego Londynu, gdzie powstawaa nieoficjalna gieda Krlestwa Brytyjskiego. W okresie tym popularny staje si transport dbr z Nowego wiata
(gwnie Indii) do Europy. Transport taki by obarczony wwczas wysokim ryzykiem utraty
przewoonych towarw. W jednej z takich kawiarni, ktrej wacicielem by Edward Lloyd, zawarte zostay pierwsze kontrakty ubezpieczeniowe (do dzisiaj funkcjonuj ubezpieczeniowe
syndykaty Lloyda). W zamian za gwarancj zwrotu wartoci towarw w przypadku ewentualnej
ich utraty underwriterzy (nazwa okrelajca osob podejmujc decyzj o akceptacji ryzyka,
stosowana we wspczesnej nomenklaturze ubezpieczeniowej) oczekiwali premii za przyjmowane ryzyko. Jeden transport by najczciej gwarantowany wasnym podpisem przez kilku
underwriterw, std nastpowaa dywersyfikacja ryzyka (obecnie firmy w celu dywersyfikacji
ryzyka stosuj narzdzia w postaci koasekuracji i/lub reasekuracji).
Powstanie ubezpiecze poarowych na ldzie to konsekwencja wielkiego poaru Londynu
w 1666 r., podczas ktrego cakowitemu zniszczeniu ulego ok. 14 tys. budynkw. Underwriterzy dotychczas zaangaowani w ubezpieczenia morskie utworzyli firmy ubezpieczeniowe oferujce pokrycie szkd poarowych. Dodatkowo na popularnoci zyskiway inicjatywy polegajce
na powoywaniu jednostek poarowych w celu minimalizacji strat spowodowanych poarami
w ubezpieczanym majtku. Ubezpieczone budynki wyrniane byy specjalnymi oznaczeniami,

ktre pozwalay na identyfikacj ubezpieczonego mienia jednostkom poarniczym. Prowadzio
to do oczywistej dyskryminacji wacicieli nieubezpieczonych budynkw, ktrzy w przypadku
poaru ich majtku nie mogli liczy na pomoc ubezpieczeniowych jednostek ganiczych. Z czasem firmy ubezpieczeniowe wziy na siebie obowizek partycypacji w kosztach utrzymania
publicznych jednostek stray poarnej wiadczcych usugi poarnicze dla miast wczesnej Anglii.
Dynamiczny rozwj ubezpiecze przemysowych w XVIII i XIX w. to odpowied na postpujc
rewolucj przemysow. Zarwno w Europie, jak i Stanach Zjednoczonych ubezpieczenia przemysowe rozwijaj si bardzo dynamicznie wraz z ubezpieczeniami na ycie1. Pierwsze, niedoskonae maszyny napdzane par oraz rozwj procesw produkcyjnych z wykorzystaniem materiaw palnych byy przyczyn szeregu miertelnych wypadkw w fabrykach oraz powstawania zwikszonej liczby poarw i wybuchw. Wwczas przedsibiorcy, gwnie w branach wydobywczej, petrochemicznej i tekstylnej, zaczli czy swoje siy, tworzc wzajemne fundusze,
ktrych celem bya rekompensata powstaych strat zarwno osobowych, jak i strat w majtku2.
W tym okresie swj pocztek miay wspczenie najpotniejsze firmy ubezpieczeniowe, wrd
ktrych mona wymieni FM Global utworzon przez Allena Zachariaha i zrzeszajc wacicieli
fabryk wkienniczych3.
Kolejne przeomowe w historii ubezpiecze wydarzenia to katastrofy majce miejsce w XX w.,
wrd ktrych najbardziej dotkliwe dla ubezpieczycieli to katastrofy we Flixborough, Bhopalu,
Pasadenie, Exxon Valdez oraz na platformie wiertniczej Piper Alpha, ktre byy efektem dalszego
postpu technologicznego, gwnie procesowego, i w duej czci wynikay z niedoskonaoci
czowieka operatora, ktrego percepcja i zdolnoci przetwarzania duej liczby informacji oraz
zdolno podejmowania decyzji w sytuacji stresowej okazay si niewystarczajce i nienadajce za postpem przemysowym4. Te zdarzenia zakoczyy si dla firm ubezpieczeniowych powanymi problemami z wypacalnoci oraz utrzymaniem si na rynku i pokazay, e dotychczas
stosowane podejcie do ubezpieczania przemysu i szacowania m.in. wasnych udziaw w ryzyku (tzw. zachowka) wymagaj gruntownej weryfikacji.
Szereg zdarze o bardzo powanych konsekwencjach spowodowa bardzo dynamiczny rozwj
metod zarzdzania ryzykiem. W prace nad rozwojem metod kalkulacji ryzyka wczyy si intensywnie firmy ubezpieczeniowe, ktre aby przetrwa na rynku, musiay si nauczy rozumie
mechanizmy prowadzce do awarii w przemyle, odpowiednio je prognozowa i przeoy to na
wskaniki finansowe.
W Polsce pocztek ubezpiecze datowany jest na 1803 r., kiedy to powstaje Towarzystwo Ogniowe dla Miast w Prusach Poudniowych. W roku 1807 utworzone zostaje Towarzystwo Ogniowe dla Miast w Ksistwie Warszawskim, ktre miao charakter stowarzyszenia spoecznego.
R. Pearson, Insuring The Industrial Revolution. Fire Insurance in Great Britain, 1700-1850, Ashgate Publishing Company, Burlington 2004.
2 F.L. Hoffman, History of the Prudential Insurance Company of America 1875-1900, Prudential Press, New
York 1900.
3 FM Global, The FM Global Brand Story, Berkshire 2011.
4 F.P. Lees, Loss Prevention in The Process Industries, Butterworth, London 1996.
1
Z waniejszych dat warto przywoa rok 1921, kiedy zostaje powoana Polska Dyrekcja Ubezpiecze Wzajemnych, ktra ma charakter oglnopolskiej instytucji samorzdowej oferujcej ubezpieczenia ogniowe (obowizkowe), komunikacyjne oraz yciowe5.
Ubezpieczenia gospodarcze w Polsce rozpoczy swj rozwj po okresie transformacji gospodarczej i stworzeniu mechanizmw wolnorynkowych. Polskie ubezpieczenia mimo wieloletniej
stagnacji szybko nadrabiaj zalegoci w stosunku do zaawansowanych rynkw ubezpieczeniowych o ugruntowanej pozycji. Wpyw na to maj w szczeglnoci zarwno coraz wiksza wiadomo ryzyka wrd polskich przedsibiorcw ktrych firmy w ostatnich 2 dekadach znacznie zwikszyy swoj kapitalizacj, co spowodowao znaczny wzrost wymaga stawianych
w zakresie zarzdzania ryzykiem i jego transferu, jak i globalizacja oraz zwizana z tym procesem konkurencja wrd firm ubezpieczeniowych.
2. PROBLEMATYKA UBEZPIECZE PRZEMYSOWYCH

Dziaalno firm ubezpieczeniowych charakteryzuje tzw. odwrcony cykl sprzeday. Oznacza to,
e w momencie podejmowania decyzji ubezpieczeniowych ich konsekwencje nie s znane
a priori. Prognozowanie przyszoci jest zatem dla firm ubezpieczeniowych zasadnicz czci
prowadzonej dziaalnoci. W celu prognozy przyszych roszcze i stworzenia taryfy ubezpieczeniowej wykorzystywany jest zoony aparat oparty na badaniach rozkadw zmiennej losowej,
zwany matematyk ubezpieczeniow lub matematyk aktuarialn. Skuteczno zastosowanego
prognostycznego modelu matematycznego (najczciej modelu kolektywnego) uzaleniona jest
od kilku warunkw, wrd ktrych podstawowy to wystpowanie odpowiednio duej liczby
(w sensie statystycznym) zagroonych podmiotw o charakterze homogenicznym (jednorodnym)6. W przypadku ubezpiecze masowych, takich jak ubezpieczenia na ycie lub ubezpieczenia komunikacyjne, warunek ten jest do spenienia nawet w przypadku stosunkowo niewielkich
firm ubezpieczeniowych. W efekcie czego opracowane matematyczne modele aktuarialne dobrze si tam sprawdzaj w praktyce. W przypadku tych ubezpiecze, ze wzgldu na ograniczon
liczb czynnikw wpywu (czynnikw ryzyka), mona rwnie mwi o jednorodnoci analizowanych podmiotw. Odmiennie wyglda sytuacja w przypadku ubezpiecze przemysowych,
gdzie bardzo trudno jest mwi o jednorodnoci analizowanej grupy podmiotw7.
Wieloletnie analizy zakadw przemysowych wykonane przez autora wskazuj wrcz, e ze
wzgldu na du liczb i zmienno czynnikw ryzyka, kady z podmiotw przemysowych naley traktowa w sposb indywidualny. Dla przykadu analiza 2 podmiotw prowadzcych dziaalno w stosunkowo mao zoonej technologicznie brany, jak jest brana drzewna, i wykorzystujcych zblion konfiguracj parku maszyn, ze wzgldu na wystpujce i rnie oceniane
czynniki ryzyka zwizane np. z kultur organizacyjn, kultur bezpieczestwa czy wreszcie ekspozycj na zagroenia naturalne, sprawia, e podmioty te naleaoby rozpatrywa jako podmioty
heterogeniczne, dla ktrych wymagane jest stworzenie odrbnego modelu ryzyka, oraz tym samym wymagane jest indywidualne kwotowanie skadki ubezpieczeniowej. W przypadku bran,
gdzie wystpuj bardziej zoone procesy, rnice te jeszcze si pogbiaj.
http://www.pzu.pl/grupa-pzu/o-grupie/historia
A. liwiski, Ryzyko ubezpieczeniowe. Taryfy budowa i optymalizacja, Poltext, Warszawa 2002.
7 D. Gobiewski, Audyt ubezpieczeniowy, Poltext, Warszawa 2010.
5
6
W przypadku ubezpiecze przemysowych dochodzi jeszcze jeden czynnik, ktry stwarza powane trudnoci w procesie ubezpieczenia. Jest to dua coroczna zmienno wartoci portfela
ubezpiecze oraz dua zmienno jego morfologii. W przypadku ubezpieczania podmiotw
o duej wartoci majtku, np. z brany energetycznej, chemicznej lub petrochemicznej, utrata
pojedynczego podmiotu moe spowodowa powane zaburzenie przyjtych zaoe przez firmy
ubezpieczeniowe w procesie kwotacji. Rwnie zmiana morfologii portfela w wyniku zastpienia jednego duego podmiotu kilkoma mniejszymi o innej charakterystyce bdzie miaa powane konsekwencje.
Najwiksze jednak zagroenie i wynikajce z niego konsekwencje dla ubezpieczyciela w przypadku ubezpiecze przemysowych bd zwizane z wystpieniem pojedynczego zdarzenia lub
serii zdarze o charakterze powanej awarii przemysowej, np. w wyniku poaru i/lub wybuchu,
ktrych konsekwencje, zarwno bezporednie, jak i porednie, przekroczyy przyjty w procesie
ubezpieczania indeks maksymalnej wysokoci szkody8. Niewaciwe oszacowanie maksymalnej
ekspozycji w ryzyku bazujce na tym indeksie moe w konsekwencji doprowadzi do utraty
pynnoci czy w skrajnym przypadku do upadku firmy ubezpieczeniowej.
Ubezpieczenia przemysowe wymagaj zatem odmiennego, bo indywidualnego podejcia. Std
oprcz typowych dla struktur ubezpieczeniowych dziaw ubezpieczyciele przemysowi tworz
specjalizowane komrki inynieryjne odpowiedzialne za modelowanie i oszacowanie ryzyka
zwizanego ze zdarzeniami awaryjnymi, kalkulacj wskanikw maksymalnych szkd i dziaania prewencyjne zwizane z opracowywaniem rekomendacji w celu minimalizacji ryzyka.
3. STRATY W PRZEMYLE Z PERSPEKTYWY UBEZPIECZYCIELA

Programy ubezpieczeniowe oraz zakres oferowanej ochrony dla klientw przemysowych obejmuj szerok gam zagroe, ktrych realizacja bdzie powodowaa odpowiedzialno ubezpieczyciela. Oferowane obecnie na rynku programy ubezpieczeniowe obejmuj wszystkie fazy
funkcjonowania obiektu przemysowego, poczynajc od fazy projektu, budowy i montau poprzez faz eksploatacji na modernizacji lub demontau koczc.
W zalenoci od etapu w tzw. cyklu ycia i rodzaju oferowanej ochrony ubezpieczeniowej rne
s rwnie przyczyny roszcze do ubezpieczycieli. Analizy statystyk prezentowanych cyklicznie
przez firmy ubezpieczeniowe oraz instytucje i stowarzyszenia zrzeszajce firmy ubezpieczeniowe pokazuj, e jedn z dominujcych przyczyn roszcze i strat w przemyle, zarwno w ujciu
ilociowym, jak i jakociowym s poary9.
Zarwno poary, jak i wybuchy s rozpatrywane w procesie ubezpieczeniowej analizy ryzyka
jako zagroenia, ktrych konsekwencje mog spowodowa zdecydowanie najwiksze straty
bezporednie zwizane ze zniszczeniem i utrat majtku oraz mog by przyczyn najwikszych
strat porednich. Analiza strat porednich jest obecnie zagadnieniem znacznie bardziej zoonym w porwnaniu z analiz strat bezporednich.
K. Bjorlig, E. Penzenstadler, EML or PML Does It Make a Difference?, ERC Frankona, Munich 1997.
The International Association of Engineering Insurers, Engineering Insurance Premium and Loss Statistics
2010-2012, Delphi 2013.
8
9
Tabela 1. Popularne produkty ubezpieczeniowe oferowane przez firmy ubezpieczeniowe na

poszczeglnych fazach w cyklu ycia
FAZA CYKLU
OFEROWANY PRODUKT UBEZPIECZENIOWY
YCIA
specyfikacja,
wszystkie ryzyka budowy (contractors all risks CAR)/ wszystkie
projekt,
ryzyka montau (erection all risks EAR)
budowa i instalacja,
testy i odbir
ubezpieczenie utraty spodziewanego zysku w nastpstwie
techniczny,
zakcenia prac budowlano-montaowych (principals advance
modyfikacje,
loss of profits ALOP)
likwidacja
i demonta
ubezpieczenie mienia od wszystkich ryzyk (property damage PD)
ubezpieczenie maszyn od uszkodze (machinery breakdown MB)
ubezpieczenie utraty zysku w nastpstwie przerwy
w dziaalnoci (business interruption BI)
obsuga i utrzymanie
ubezpieczenie utraty zysku w nastpstwie uszkodze maszyn
(machinery loss of profits MLOP)
ubezpieczenie odpowiedzialnoci cywilnej (third part of liability)
rdo: Opracowanie wasne na podstawie Oglnych warunkw ubezpieczenia oferowanych
przez PZU S.A.
rdem strat porednich moe by jeden lub kilka z poniej wymienionych czynnikw:
utrata zysku przedsibiorstwa na skutek przestoju w prowadzonej dziaalnoci lub

zmniejszeniu zdolnoci produkcyjnych,
utrata kluczowych klientw,
utrata kluczowych pracownikw,
utrata wizerunku firmy na rynku,
utrata wartoci giedowej firmy,
kary umowne zwizane z dostawami mediw, odbiorami surowcw, dostarczaniem produktw gotowych i/lub serwisu,
odpowiedzialno karna oraz cywilna wynikajca z zapisw kodeksowych;
oraz w ujciu szerszym:
negatywny wpyw na wyniki finansowe dostawcw surowcw/pproduktw,
negatywny wpyw na spoecznoci lokalne, np. w wyniku utraty miejsc pracy,
negatywny wpyw na rodowisko naturalne,
negatywny wpyw na gospodark kraju poprzez zmniejszone wpywy podatkowe do budetu,
negatywny wpyw na bezpieczestwo polityczne kraju w przypadku bran o znaczeniu

strategicznym dla pastwa, np. infrastruktury krytycznej, petrochemii, chemii, energetyki.
Powyszy katalog nie zamyka wszystkich uwzgldnianych w analizach rde strat porednich.
Kade przedsibiorstwo naley w tym zakresie rozpatrywa indywidualnie, uwzgldniajc jego
uwarunkowania wewntrzne, relacje rynkowe, otoczenie, w ktrym realizuje swoj dziaalno,
oraz jego znaczenie dla gospodarki.
Naley podkreli, e nie wszystkie straty porednie mog podlega rekompensacie przez ubezpieczyciela. Niektre z nich nale do tzw. ryzyk nieubezpieczalnych, innych, natomiast ich pokrycie ze wzgldu na problem z modelowaniem i szacowaniem potencjalnych konsekwencji nie
jest oferowane przez ubezpieczycieli10.
Na uwag zasuguje fakt, e dla ubezpieczycieli finansowe straty porednie w wikszoci przypadkw znacznie przekraczaj straty bezporednie zwizane ze zdarzeniem szkodowym. Wynika to gwnie z wystpowania w duej czci procesw produkcyjnych tzw. wskich garde (ang.
bottle neck) i braku dywersyfikacji ryzyka wewntrz organizacji lub z wykorzystaniem firm kooperujcych. Kolejn przyczyn tego zjawiska jest brak planw kontynuacji dziaalnoci (ang.
contingency planning), ktre zawierayby opis dziaa podejmowanych w przedsibiorstwie
w przypadku wystpienia zdarzenia krytycznego i w zdecydowany sposb skracayby proces
decyzyjny oraz czas przestoju linii produkcyjnej lub caego zakadu. Oczywicie posiadanie samego planu kontynuacji dziaalnoci nie zapewnia skutecznoci jego realizacji w warunkach
rzeczywistej awarii. Powinien by on jeszcze regularnie testowany poprzez wiczenia i symulacje oraz cyklicznie aktualizowany z uwzgldnieniem zmian zachodzcych wewntrz i w otoczeniu przedsibiorstwa.
4. DZIAANIA REAKTYWNE VS PROAKTYWNE FIRM UBEZPIECZENIOWYCH

W procesie transferu ryzyka firmy ubezpieczeniowe przejmuj ryzyko lub jego cz od podmiotu ubezpieczajcego si. Wie si to z przyjciem odpowiedzialnoci za straty, ktre mog wystpi u ubezpieczajcego w zakresie zagroe pokrytych polis ubezpieczeniow i konsekwencji ich realizacji, zarwno bezporednich, jak i porednich. Dynamiczny rozwj globalnego rynku
ubezpieczeniowego oraz oferowanych dla przemysu produktw ubezpieczeniowych sprawia, e
zakres odpowiedzialnoci finansowej ubezpieczycieli zdecydowanie ronie. Wieloletnia tendencja na rynku ubezpieczeniowym wychodzenia w kierunku klientw i budowy tzw. kultury klientocentrycznej sprawiy, e obecnie produkty oferowane dla przemysu maj charakter produktw na bazie odpowiedzialnoci za tzw. wszystkie ryzyka (ang. all risks)11.
Oznacza to, e ubezpieczyciel przejmuje odpowiedzialno za wszystkie przyczyny zdarze
szkodowych poza przyczynami wyranie wyczonymi w polisie ubezpieczeniowej. Tendencja
do rozszerzania si zakresu odpowiedzialnoci ubezpieczycieli, postpujca globalizacja na rynku firm przemysowych i wzrost wzajemnych, czsto transgranicznych zalenoci w acuchu
dostawcw i odbiorcw czy wreszcie rozkwit nowych zagroe dla przemysu zwizany z coraz
bardziej zaawansowanymi technologiami produkcji czy z aktami cyberterroryzmu sprawiy, e
firmy ubezpieczeniowe rwnie rozpoczy proces zmian w swoim postrzeganiu problematyki
ubezpieczania przemysu.
Prognozy dugookresowe dla rynku ubezpieczeniowego wskazuj, e w najbliszej przyszoci
bdzie mona wydzieli 3 rodzaje firm ubezpieczeniowych: (1) ubezpieczyciele innowatorzy,
ktrzy wprowadzaj i planuj zmiany, dziaaj w sposb proaktywny, (2) naladowcy bd
musieli by wystarczajco zwinni, aby rozpozna lidera zmian i przyj podobn strategi (3)
pozostali bd skoncentrowani jedynie na celach krtkookresowych i w duszym czasie bd
10
11
J. Monkiewicz, Podstawy ubezpiecze. Tom I mechanizmy i funkcje, Poltext, Warszawa 2000.

J. Monkiewicz, Podstawy ubezpiecze. Tom II produkty, Poltext, Warszawa 2002.
zmierza ku upadkowi. Ubezpieczyciele kreujcy rynek ubezpieczeniowy niezalenie czy dziaaj na rynkach rozwijajcych si, czy te rozwinitych bd koncentrowa swoje dziaania na
nowoczesnym R&D (ang. research and development) nowych, innowacyjnych produktach oraz
analitycznych technikach podejmowania decyzji. Bd tworzy warto dodan w zakresie likwidacji szkd oraz serwisu zwizanego z zarzdzaniem ryzykiem12.
Stereotyp firmy ubezpieczeniowej, ktra koncentruje si wycznie na dziaaniach marketingowych i obsudze klienta w procesie likwidacji szkd w przypadku realizacji zdarze chronionych
polis, powoli odchodzi do przeszoci. Oczywicie dziaania reaktywne polegajce na kompensacji strat zwizanych z realizacj zagroe bd zawsze gwn funkcj ubezpiecze. Jednak
firmy ubezpieczeniowe coraz czciej wspieraj klienta w procesie sprawnego przywrcenia
dziaalnoci przedsibiorstwa, minimalizacji strat zwizanych z przestojem oraz zabezpieczenia
zakadu przez wystpieniem podobnych zdarze w przyszoci.
Firmy ubezpieczeniowe przykadaj coraz wiksz wag do funkcji prewencyjnego oddziaywania na klientw poprzez m.in. pogbianie wiadomoci kadry zarzdzajcej oraz osb odpowiedzialnych za bezpieczestwo i stymulacji poprawy poziomu bezpieczestwa przedsibiorstw,
ktrych celem jest zapobieganie wystpieniu samego zdarzenia szkodowego. Wystpienie szkody i jej rekompensata bd raczej zwizane z realizacj zdarzenia o charakterze losowym zwizanego z wystpowaniem ryzyka resztkowego (ang. residual risk).
W szczeglnoci proces ten dynamicznie postpuje w przypadku ubezpiecze przemysowych,
gdzie firmy ubezpieczeniowe staraj si by obecne ju na etapie projektw inwestycyjnych
i wspiera klientw oferowanym serwisem w zakresie zarzdzania ryzykiem i optymalizacji
podejmowanych decyzji. Wytworzona w ten sposb warto dodana tworzy przewag konkurencyjn, ale co jest zdecydowanie waniejsze buduje dugofalowe relacje partnerskie
z klientami przemysowymi. Podejmowanie dziaa proaktywnych przez ubezpieczycieli wymaga budowania odpowiednich kompetencji zespow inynierskich kompetencji o charakterze
multi- i interdyscyplinarnym. To z kolei wymaga od firm ubezpieczeniowych odpowiednich nakadw finansowych na: szkolenia kadry inynierw ryzyka, badania i rozwj oraz tworzenie
baz wiedzy, a take zmiany postrzegania firm ubezpieczeniowych przez klientw. Ta ostatnia
kwestia wymaga obecnie najwikszego nakadu pracy polskich firm ubezpieczeniowych.
ZDARZENIE LOSOWE
DZIAANIA PREDYKCYJNE
(MODELOWANIE RYZYKA)
DZIAANIA PREWENCYJNE
(DOBRA PRAKTYKA
ZALECENIA,
SZKOLENIA)
DZIAANIA REAKCYJNE
(PRZYWRCENIE
DZIAALNOCI,
REKOMPENSATA STRAT)
Ryc. 1. Dziaania podejmowane przez nowoczesne firmy ubezpieczeniowe

Price Waterhouse Coopers, Insurance 2020: Turning Change Into Opportunity, PwC Publisher, Londyn
2012.
12
5.
SPOECZNA ODPOWIEDZIALNO W DZIAALNOCI FIRM

UBEZPIECZENIOWYCH
Firmy ubezpieczeniowe wiadome nowych wyzwa przed nimi stojcych staraj si wykorzysta efekt synergii podejmowanych dziaa w kierunku zapewnienia bezpieczestwa swoich
klientw, czc kwestie wizerunkowe, biznesowe oraz rol odpowiedzialnoci spoecznej, ktra
coraz czciej jest im przypisywana. Nowoczesne, proaktywne spojrzenie na problemy zarzdzania ryzykiem wasnych klientw przynosi szereg korzyci zarwno dla samych firm ubezpieczeniowych, ich klientw, jak i spoeczestwa oraz gospodarki kraju. Dziaania firm ubezpieczeniowych idce w kierunku minimalizacji ryzyka wystpienia awarii w przemyle oraz pogbiania wiadomoci zarzdzajcych przedsibiorstwami odnonie konsekwencji ewentualnego
wystpienia zdarzenia awaryjnego na terenie ich przedsibiorstwa wpisuj si w polityk spoecznej odpowiedzialnoci biznesu (ang. corporate social responsibility) prowadzonej przez firmy
ubezpieczeniowe. Dziaania te przekadaj si bezporednio na bezpieczestwo prowadzonej
dziaalnoci, a w ujciu szerszym na bezpieczestwo gospodarcze pastwa. Ten rodzaj odpowiedzialnoci nabiera szczeglnego znaczenia w przypadku podmiotw o charakterze strategicznym dla gospodarki, w szczeglnoci obiektw infrastruktury krytycznej w tym rafinerii,
zakadw chemicznych, sieci przesyowych, lotnisk oraz przedsibiorstw, na terenie ktrych
wystpienie powanej awarii moe prowadzi do bardzo powanych konsekwencji dla spoeczestwa. Mowa tu przede wszystkim o zakadach sklasyfikowanych jako zakady duego ryzyka
oraz zakady zwikszonego ryzyka, zgodnie z klasyfikacj SEVESO13.
Dziaania proaktywne podejmowane przez firmy ubezpieczeniowe dla zapewnienia bezpieczestwa w tych podmiotach ma szczeglne znaczenie. Nie do przecenienia jest rwnie rola ubezpieczycieli w zapewnieniu cigoci acucha dostawcw i odbiorcw. Trend rynkowy zwizany
z powszechnie wykorzystywanym outsourcingiem oraz tendencja do wzajemnej, cisej kooperacji przedsibiorstw sprawiaj, e wstrzymanie dziaalnoci w jednym z zakadw pociga za
sob powane problemy z pynnoci finansow szeregu podmiotw uzalenionych poprzez
wiadczony serwis lub wytwarzane produkty. Dalszymi, naturalnymi konsekwencjami przestoju
dziaalnoci mog by utrata miejsc pracy i w ujciu gospodarczym spadek PKB. Wreszcie naley
sobie zdawa spraw, e wystpienie na terenie przedsibiorstwa awarii zwizanej z uwolnieniem substancji niebezpiecznej, poarem i/lub wybuchem niesie ze sob wymierne i dugookresowe straty dla rodowiska naturalnego, czsto straty nieodwracalne. Wystarczy tu wymieni
awari w elektrowni w Czarnobylu, zakadzie Sandoz w Schweizerhalle czy uwolnienie na platformie wiertniczej Deepwater Horizon, ktrego konsekwencje dla rodowiska naturalnego s
odczuwane do dnia dzisiejszego. Wreszcie nie sposb w tym miejscu nie wymieni strat ludzkich
spowodowanych zdarzeniami awaryjnymi. Praktycznie codziennie media donosz o zgonach
wystpujcych w wyniku poarw i wybuchw czy po prostu podczas obsugi maszyn i urzdze14.
W zakresie spoecznej odpowiedzialnoci oraz zapewnienia bezpieczestwa w przemyle, coraz
wiksze s oczekiwania spoeczestwa oraz instytucji pastwowych wzgldem firm ubezpieczeniowych. Jest to generalnie tendencja oglnowiatowa. W wielu krajach, np. Stanach Zjednoczo-
13
14
Dyrektywa 2003/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2003 r.

http://www.ciop.pl
nych, brak spenienia wymogw firm ubezpieczeniowych w zakresie zabezpiecze i tym samym
brak ochrony ubezpieczeniowej kocz dziaalno przedsibiorstwa, gdy partner taki staje si
niewiarygodny dla rynku. Tendencja jest rwnie widoczna w krajach europejskich, w szczeglnoci w Niemczech, gdzie wpyw firm ubezpieczeniowych na bezpieczestwo w przemyle jest
znaczcy. Utworzona przez Stowarzyszenie Niemieckich Towarzystw Ubezpieczeniowych jednostka VdS jest wyznacznikiem i kreatorem standardw w zakresie bezpieczestwa poarowego
dla caego przemysu. Jest to jednoczenie jednostka certyfikujca o ugruntowanej pozycji, dysponujca zaawansowanym parkiem laboratoryjnym, co pozwala na budow zaufania do certyfikowanych przez VdS wyrobw i usug.
6. AUDYT UBEZPIECZENIOWY JAKO NARZDZIE NOWEGO PODEJCIA

W UBEZPIECZANIU KLIENTW PRZEMYSOWYCH
Jedn z form dziaa proaktywnych podejmowanych przez firmy ubezpieczeniowe jest tworzenie wewntrz wasnych struktur komrek inynieryjnych, w skad ktrych wchodz inynierowie ryzyka i ktre odpowiedzialne s za prowadzenie procesw oceny ryzyka wystpienia zdarze awaryjnych u klientw przemysowych.
Definiowanie zakresu i celu
Zarzdzanie ryzykiem
Oszacowanie
czstoci/prawdopodobiestwa
realizacji zagroe/scenariuszy
zdarze
Ocena ryzyka
Oszacowanie konsekwencji
realizacji zagroe/scenariuszy
zdarze
Analiza ryzyka
Identyfikacja zagroe/
definiowanie scenariuszy zdarze
Oszacowanie ryzyka
Ocenianie ryzyka
- tolerancja ryzyka
- analiza opcji redukcji ryzyka
Kontrola/redukcja ryzyka
- podejmowanie decyzji
- implementacja/monitoring
Ryc. 2. Przebieg procesu analizy, oceny i zarzdzania ryzykiem

rdo: PN-IEC 60300-3-9:1999.
Proces oceny ryzyka wykonywany przez inynierw na polskim rynku ubezpieczeniowym funkcjonuje pod nazw audytu ubezpieczeniowego lub inspekcji prewencji szkd. Czasem spotykana
jest jeszcze nazwa lustracja, chocia odnosi si raczej do wykonania oglnego opisu procesw
zachodzcych w przedsibiorstwie bez przyjcia kryteriw oceny. Na chwil obecn w Polsce
nie wystpuj szkoy wysze przygotowujce absolwentw do podjcia zawodu inyniera ryzyka, std wiedza ta jest najczciej budowana i przekazywana wewntrz poszczeglnych firm
ubezpieczeniowych. Praca inyniera ryzyka ma charakter multidyscyplinarny, std powinien on
posiada bardzo szerokie kompetencje. Ze wzgldu na fakt, e dominujcymi przyczynami strat
w przemyle s zdarzenia poarowe oraz wybuchy, znajomo procesu spalania oraz tworzenia
si atmosfer wybuchowych jest jedn z podstawowych kompetencji inyniera ryzyka. Jednak
w praktyce przemysowej sam poar czy wybuch jest najczciej widoczn konsekwencj, zapocztkowan przez tzw. zdarzenie inicjujce, ktre moe mie swj pocztek np. w procesie technologicznym, wystpujcych reakcjach chemicznych czy przemianach fizycznych. W procesie
oceny ryzyka kluczow umiejtnoci inyniera ryzyka jest identyfikacja zagroe. Prawidowe
przeprowadzenie procesu identyfikacji zagroe wymaga umiejtnoci czenia wnioskowania
przyczynowo-skutkowego zarwno indukcyjnego, jak i dedukcyjnego15.
Podstawowa systematyka wykorzystywana w procesie oceny ryzyka bazuje na zaoeniu, e
zdarzenie inicjujce nie moe powsta bez udziau jednej z wymienionych poniej form energii16:
energii mechanicznej (zagroenia wystpujce w urzdzeniach wykonujcych ruch, np.

tncych, kruszcych, gncych),
energii elektrycznej (zagroenia zwizane z zasilaniem w energi elektryczn AC/DC),
energii chemicznej (zagroenia zwizane z substancjami: toksycznymi, atwopalnymi,

wybuchowymi, reaktywnymi),
energii kinetycznej (zagroenia zwizane z elementami w ruchu, np. z upadkiem obiektw),
energii potencjalnej (zagroenia zwizane z magazynowaniem energii: elementy pod cinieniem, elementy, ktre s naraone na gwatowne nieoczekiwane przemieszczenia),
energii termicznej (zagroenia zwizane z naraeniem na ekstremalnie wysokie lub niskie temperatury),
energii akustycznej (zagroenia zwizane z wystpowaniem wibracji, haasu itd.),
energii radiacyjnej (zagroenia zwizane z krtkimi falami energii, mikrofalami itd.),
energii atmosferycznej (zagroenia zwizane z warunkami pogodowymi: wiatr, powd,

sztorm, trzsienie ziemi).
Dobr praktyk wykorzystywan w procesie audytowania zakadw przemysowych jest posugiwanie si wykresami chronologicznymi (sieciami dziaa). Wykres chronologiczny pokazuje
wszystkie lub gwne operacje zachodzce w przedsibiorstwie, poczwszy od dostawy surowcw, energii i innych mediw, a skoczywszy na magazynowaniu i transporcie wytwarzanych
produktw lub wiadczonym serwisie. Umiejtno stworzenia struktury chronologicznej
D. Gobiewski, Risk Assessment for Insurance Purposes of High Risk Plants, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2007.
16 D. Gobiewski, Ocena ryzyka systemw technicznych dla celw ubezpieczeniowych z uwzgldnieniem
analizy bezpieczestwa funkcjonalnego, Konferencja naukowo-techniczna, Fundacja Rozwoju
Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2004.
15
przedsibiorstwa moe mie fundamentalne znaczenie dla zrozumienia funkcjonowania przedsibiorstwa i tym samym ogromny wpyw na wynik procesu analizy. Std powinno zosta wykonane ze szczegln starannoci.
Punkt sprzeday 1
Dostawca A
Magazyn
surowca 1
Fabryka 1
Magazyn
produktu 1
Dostawca B
Dostawca C
Punkt sprzeday 2
Punkt sprzeday 3
Magazyn
surowca 2
Fabryka 2
Magazyn
produktu 2
Punkt sprzeday 4
Ryc. 3. Wykres chronologiczny przykadowego przedsibiorstwa

rdo: Opracowania wasne.
W praktyce ubezpieczeniowej wskazuje si kilka celw przypisywanych procesowi audytowania. Z perspektywy ubezpieczyciela gwnym celem jest kwantyfikacja poziomu ryzyka, na podstawie ktrej w dalszym procesie ubezpieczania underwriterzy podejmuj decyzj o akceptowalnoci ryzyka oraz o warunkach ubezpieczenia. W tym celu firmy ubezpieczeniowe posuguj
si najczciej matryc ryzyka o charakterze jakociowym lub ocen punktow. Oczywicie podejcie zakadajce, e ryzyko wystpienia szkody w danym przedsibiorstwie mona sklasyfikowa, posugujc si miar charakteryzujc oglny poziom ryzyka w przedsibiorstwie, jest
bardzo duym uproszczeniem. Jednak dla celw ubezpieczeniowych czsto ocena taka jest wystarczajca. Jednak aby efektywnie zarzdza ryzykiem klientw wymagane jest stosowanie
znacznie bardziej zaawansowanych narzdzi oceny i prezentacji ryzyka. Do narzdzi takich
mona zaliczy profile ryzyka, ktre nios ze sob znacznie szersz informacj o ryzyku zwizanym z dziaalnoci przedsibiorstwa i pozwalaj na symulacj wpywu zastosowania kolejnych
barier ochronnych, np. w postaci systemw zabezpiecze poarowych lub przeciwwybuchowych, na ryzyko i tym samym na wysoko skadki ubezpieczeniowej netto. Zasady tworzenia
profili ryzyka oraz ich wykorzystania dla celw ubezpiecze zostay zaprezentowana w metodyce IRAM (insurance risk analysis methodology)17.
Kolejnym zasadniczym celem audytu jest oszacowanie indeksu maksymalnej szkody. Znajomo
indeksu pozwala firmom ubezpieczeniowym na podjcie decyzji o wasnej ekspozycji w ryzyku
oraz na podjcie dziaa zwizanych z dywersyfikacj (podziaem) ryzyka. Dywersyfikacja ryzyka nastpuje z zastosowaniem transferu jego czci poprzez koasekuracj i/lub reasekuracj do
innych podmiotw ubezpieczeniowych. Popularne indeksy wykorzystywane przez firmy ubez-
17
D. Gobiewski, Audyt ubezpieczeniowy, Poltext, Warszawa 2010.

pieczeniowe to: PML (probable maximum loss), EML (estimated maximum loss), MFL (maximum
foreseeable loss)18.
Czsto
zdarze
konsekwencje
A dua koncentracja majtku; brak systemw zabezpiecze
B dua koncentracja majtku; zabezpieczenia aktywne i/lub pasywne
C maa koncentracja majtku; zaawansowane systemy zabezpiecze
Ryc. 4. Przykadowe profile ryzyka

Proces szacowania indeksu maksymalnej szkody przebiega wedug poniszego oglnego schematu:
1. Wydzielenie stref potencjalnych strat (m.in. w wyniku podziau na kompleksy poarowe,
strefy zasigu oddziaywania fali nadcinienia powstaej w wyniku wybuchu, zakresu
rozwoju awarii w maszynie) zawierajcych obiekty budowlane, infrastruktur, instalacje, maszyny i urzdzenia, na podstawie scenariusza zdarze opracowanego zgodnie
z przyjtymi dla danej metodyki zaoeniami.
2. Oszacowanie wartoci poszczeglnych stref potencjalnych zniszcze (zawierajcych
w zalenoci od zakresu pokrycia ubezpieczeniowego: wartoci budynkw/budowli, infrastruktury, rodkw obrotowych, maszyn/urzdze/instalacji).
3. Oszacowanie konsekwencji porednich realizacji scenariusza przyjtego dla danego
kompleksu potencjalnych zniszcze z uwzgldnieniem wpywu na funkcjonowanie caego przedsibiorstwa, w tym wpywu na funkcjonowanie innych lokalizacji zakadu.
W praktyce szacuje si dugo czasu potrzebn na odtworzenie obiektw, maszyn,
urzdze, instalacji produkcyjnych w poszczeglnych strefach potencjalnych zniszcze
i na podstawie aproksymowanego zysku brutto w kolejnych okresach ubezpieczenia (liczonego metod sumy lub metod rnicy). Szacuje si konsekwencje zwizane z zaoonym czasem przestoju dla caego przedsibiorstwa.
4. Wskazanie strefy potencjalnych zniszcze, w ktrej czne konsekwencje: bezporednie
i porednie realizacji przyjtego scenariusza zdarze s najwiksze.
Report of Advanced Study Group No. 236 of The Insurance Institute of London, Estimated Maximum Loss
Assessments, London Market Practice, London 1995.
18
Czci audytu ubezpieczeniowego jest inspekcja fizyczna przedsibiorstwa, podczas ktrej inynierowie ryzyka analizuj, m.in. skuteczno zastosowanych systemw zabezpiecze poarowych. Dowiadczenie pokazuje, e bardzo czsto inwestycje w systemy zabezpiecze poarowych nie przynosz zakadanych efektw ze wzgldu na niewaciwy ich dobr, eksploatacj
oraz serwis.
Ryc. 5. Warstwy zabezpiecze w scenariuszach zdarze

Tabela 2. Warstwy zabezpiecze uwzgldniane w szacowaniu poszczeglnych indeksw maksymalnych strat
ELEMENTY
SCENARIUSZA ZDARZE
SKUTECZNY
zabezpieczenia aktywne
NIESKUTECZNY
zabezpieczenia bierne
akcja ganicza
wydzielenia przestrzenne
PML EML MFL

Wrd gwnych nieprawidowoci identyfikowanych podczas audytw ubezpieczeniowych
znajduj si:
niesprawne lub zablokowane bramy i drzwi poarowe,
niewaciwie wykonane i zabezpieczone przepusty w cianach przeciwpoarowych,
uszkodzone centrale poarowe,
niewaciwie zamontowane detektory poaru,
brak kalibracji detektorw gazu,
zbyt maa wydajno lub niesprawne hydranty zewntrzne oraz wewntrzne,
brak wyposaenia w szafach hydrantowych,
zamknite zawory na instalacjach tryskaczowych,

brak wiadomoci i odpowiednich kompetencji przedstawicieli firm ochrony odpowiedzialnych za przekazywanie informacji o alarmie do jednostek publicznej stray poarnej.
Powyej wymienione nieprawidowoci s wskazywane w raportach z audytw ubezpieczeniowych w formie zalece. Opracowanie i przedstawienie klientom zalece minimalizujcych poziom ryzyka jest kolejnym bardzo istotnym celem audytu ubezpieczeniowego. Zalecenia prewencji szkd mog dotyczy caego spektrum elementw zwizanych z funkcjonowaniem
przedsibiorstwa.
W oglnym podejciu zalecenia dotycz 4 podstawowych aspektw:
technicznego dotyczcego rozwiza konstrukcyjnych, zabezpiecze poarowych oraz

przeciwwybuchowych, ksztatowania niezawodnoci, zastosowania automatyki, monitoringu, remontw,
prawnego poprzez odwoywanie si do odpowiednich przepisw prawnych,
organizacyjnego poprzez tworzenie w przedsibiorstwie kultury bezpieczestwa, odpowiednich procedur i sub nadzorujcych bezpieczestwo, organizacja ewakuacji personelu i ludnoci z terenw zagroonych,
edukacyjnego poprzez promocj specjalistycznego ksztacenia kadr na uczelniach

technicznych i kursach oraz stae podnoszenie ich kwalifikacji.
Co jest warte podkrelenia, firmy ubezpieczeniowe tworz specjalne fundusze prewencyjne,

z ktrych pokrywane s czciowo lub w caoci koszty zwizane z realizacj prezentowanych
zalece prewencyjnych.
7. PODSUMOWANIE
Rola ubezpieczyciela w zapewnieniu bezpieczestwa i tym samym ograniczaniu strat poarowych w przemyle bdzie stale rosa. Rosncy udzia substancji i materiaw palnych w produkcji, wykorzystywane coraz to wysze temperatury oraz cinienia w procesach w powizaniu
z rosnc kumulacj majtku i tym samym wzrostem ekspozycji firm ubezpieczeniowych bd
powodoway coraz wiksze zainteresowanie ubezpieczycieli zarzdzaniem ryzykiem wystpienia zdarze poarowych i wybuchowych u swoich klientw. Dochodzi do tego rwnie szukanie
przewag na konkurencyjnym rynku ubezpieczeniowym i tym samym zwikszanie sprzeday
ubezpiecze. Klienci, mogc wybiera na szerokim rynku ubezpieczycieli, bd bliej si przygldali oferowanemu przez nich serwisowi dodatkowemu, w tym serwisowi wspomagajcemu
zarzdzanie ryzykiem.
wiadomo w zakresie bezpieczestwa prowadzonej dziaalnoci oraz zarzdzania ryzykiem
wrd klientw na polskim rynku wzrasta z kadym rokiem. Wzrastaj rwnie oczekiwania
wzgldem rynku ubezpieczeniowego. Ubezpieczyciel to ju nie tylko instytucja kompensujca
straty, ale take partner, ktry dy do ograniczenia ryzyka wystpienia szkody. Wspiera swoich
klientw poprzez realizowane programy szkoleniowe, seminaria, konferencje czy wreszcie
wspfinansuje inwestycje w bezpieczestwo bezporednio lub poprzez uwzgldnianie podejmowanych dziaa w wysokoci skadki ubezpieczeniowej.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Bjorlig K., Penzenstadler E., EML or PML Does It Make a Difference?, ERC Frankona, Munich
1997.
Dyrektywa 2003/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2003 r.
FM Global, The FM Global Brand Story, Berkshire 2011.
Gobiewski D., Audyt ubezpieczeniowy, Poltext, Warszawa 2010.
Gobiewski D., Ocena ryzyka systemw technicznych dla celw ubezpieczeniowych
z uwzgldnieniem analizy bezpieczestwa funkcjonalnego, Konferencja naukowo-techniczna,
Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2004.
Gobiewski D., Risk Assessment For Insurance Purposes of High Risk Plants, Fundacja
Rozwoju Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2007.
Hoffman F.L., History of the Prudential Insurance Company of America 1875-1900, Prudential
Press, New York 1900.
Lees F.P., Loss Prevention in the Process Industries, Butterworth, London 1996.
Monkiewicz J., Podstawy ubezpiecze. Tom I mechanizmy i funkcje, Poltext, Warszawa
2000.
Monkiewicz J., Podstawy ubezpiecze. Tom II produkty, Poltext, Warszawa 2002.
Pearson R., Insuring the Industrial Revolution. Fire Insurance in Great Britain 1700-1850,
Ashgate Publishing Company, Burlington 2004.
PN-IEC 60300-3-9:1999 Zarzdzanie niezawodnoci Analiza ryzyka w systemach technicznych.
Price Waterhouse Coopers, Insurance 2020: Turning Change Into Opportunity, PwC Publisher, Londyn 2012.
Report of Advanced Study Group No. 236 of The Insurance Institute of London, Estimated Maximum Loss Assessments, London Market Practice, London 1995.
liwiski A., Ryzyko ubezpieczeniowe. Taryfy budowa i optymalizacja, Poltext, Warszawa
2002.
The International Association of Engineering Insurers, Engineering Insurance Premium and
Loss Statistics 2010-1012, Delphi 2013.
Strony internetowe
1.
2.
http://www.pzu.pl/grupa-pzu/o-grupie/historia
http://www.ciop.pl
CZ VIII
ZAPOBIEGANIE POAROM
CZ VIII ZAPOBIEGANIE POAROM
dr in. Pawe Janik

ROLA I ZADANIA PREWENCJI POAROWEJ

1.
2.
3.
4.
Wstp ....... 813

Cele wspczesnej ochrony przeciwpoarowej .... 813
Podstawy prawne funkcjonowania ochrony przeciwpoarowej .......... 814
Obowizki wacicieli, zarzdcw oraz uytkownikw obiektw bd terenw w zakresie
zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu si poaru .. 816
5. Zadania kontrolno-rozpoznawcze realizowane przez Pastwow Stra Poarn 821
6. Bezpieczestwo poarowe w wietle dziaalnoci kontrolno-rozpoznawczej 829
7. Koszty ochrony przeciwpoarowej (prewencji poarowej) 846
Literatura . 854
1. WSTP
Niniejszy rozdzia zosta powicony omwieniu problematyki prewencji poarowej. Majc na
wzgldzie wielowymiarowo tego zagadnienia, ju na wstpie zasadne jest sprecyzowanie, e
na uytek przedmiotowego opracowania pod pojciem prewencji poarowej rozumiane bd
zarwno dziaania majce na celu zapobieganie powstaniu poaru, jak i zmierzajce do ograniczania jego rozprzestrzeniania si. Przy czym w drugim z wymienionych aspektw uwaga zostanie skoncentrowana przede wszystkim na powinnociach waciciela, zarzdcy lub uytkownika
obiektu. Tym samym, jako wykraczajca poza ramy rozpatrywanego rozdziau, zasadniczo analizie nie bdzie poddawana dziaalno operacyjno-ratownicza Pastwowej Stray Poarnej czy
ujmujc szerzej jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego.
W konsekwencji m.in. w trakcie omawiania poszczeglnych aktw prawnych z zakresu ochrony
przeciwpoarowej scharakteryzowane zostan przede wszystkim te ich treci, ktre odnosz si
do wskazanego powyej rozumienia prewencji poarowej. W kontekcie dziaalnoci prewencyjnej Pastwowej Stray Poarnej przyblione zostanie zagadnienie czynnoci kontrolnorozpoznawczych prowadzonych przez jej jednostki organizacyjne.
2. CELE WSPCZESNEJ OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ

W aktach prawnych wrd oglnych celw ochrony przeciwpoarowej1 wymienia si:
ochron ycia i zdrowia ludzi przebywajcych w obiektach i na terenach,
ochron mienia,
ochron rodowiska.
art. 2 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej (Dz. U. z 2009 r., nr 178, poz. 1380
z pn. zm.).
1
Przytaczajc kolejno powysze cele, brano pod uwag aktualnie obowizujce w naszym kraju
priorytety. Zatem jako podstawowy cel ochrony przeciwpoarowej, ktremu podporzdkowano
zasadnicze wymagania prawne, naley wskaza wanie ochron ycia i zdrowia ludzi. Dopiero
w dalszej kolejnoci, projektujc wymagania bezpieczestwa poarowego, bierze si pod uwag
straty materialne, jakie powoduj powstae poary oraz towarzyszce im zagroenia dla rodowiska.
Przyjmujc tak hierarchi wartoci, starano si z jednej strony wyway kwestie poszanowania
swobd obywatelskich oraz swobody dziaalnoci gospodarczej, a z drugiej uwzgldni potrzeby
w zakresie niezbdnych przedsiwzi technicznych i organizacyjnych sucych niedopuszczeniu do powstania poaru, a gdy on powstanie minimalizacji jego skutkw. Przy czym cigle
odczuwalna jest presja w kierunku liberalizacji wymaga bezpieczestwa poarowego, niestety
czsto postrzeganych przez zobowizanych do ich stosowania wycznie przez pryzmat nadmiernego ograniczania wspomnianych swobd czy to w kontekcie wprowadzania okrelonych nakazw i zakazw, czy te generowania kosztw finansowych.
Niekorzystn sytuacj potguj nadal niedostatecznie rozwinite mechanizmy motywacji rynkowo-ekonomicznej, np. stymulowanej poprzez rnicowanie skadek ubezpieczeniowych czy
te uomne mechanizmy dochodzenia roszcze przez ewentualnych poszkodowanych w poarach. Powysze uwarunkowania nie pozwalaj na implementacj daleko idcych zmian w podejciu do formalnego okrelania i egzekwowania wymaga bezpieczestwa poarowego. Std
pewnie jeszcze przez duszy czas dominowa bdzie sytuacja, w ktrej osiganie wspomnianych na wstpie celw ochrony przeciwpoarowej odbywa si bdzie w oparciu o administracyjne egzekwowanie do rozbudowanych ustawowych nakazw i zakazw.
W ocenie autora, nie naley jednak zaprzestawa dziaa, ktre docelowo spowoduj zastosowanie w szerszej skali mechanizmw oceny ryzyka poarowego oraz analiz w zakresie ekonomicznych aspektw ochrony przeciwpoarowej, w tym w relacji: poniesione nakady-szkodyuzyskane efekty. Aby to mogo nastpi, niezbdne jest rwnie pewne przewartociowanie
pragmatyki stosowanej czsto przez rodowisko prawnicze i sdy administracyjne polegajcej
na kwestionowaniu rozstrzygni, np. w formie decyzji organw administracyjnych niemajcych
bezporednich i precyzyjnych odniesie w brzmieniu przepisw prawnych, pomimo e ich zasadno wynika z zasad wiedzy technicznej, o ktrej przedmiotowe przepisy wspominaj.
Niech przedstawione w dalszej czci treci, zwaszcza te dotyczce analiz statystycznych, bd
przyczynkiem do szerszej dyskusji, ktra pozwoli zoptymalizowa rozwizania w zakresie prewencji poarowej nie na podstawie subiektywnych odczu podmiotw reprezentujcych rne
grupy interesu w omawianym obszarze, ale w oparciu o rzetelne analizy dotyczce kosztw spoecznych i ekonomicznych.
3. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ

Jak wspomniano na wstpie, o kwestiach ochrony przeciwpoarowej mona mwi zarwno
w wymiarze zapobiegania poarom, jak i prowadzenia dziaa zmierzajcych do ograniczenia
ich skutkw. W Polsce ujte s one w wielu aktach prawnych2, przy czym zasadniczy ich zbir
2
Patrz: wykaz aktw prawnych na kocu rozdziau.

zawarto w 2 rodzajach przepisw: przepisach tzw. przeciwpoarowych oraz technicznobudowlanych. Pierwsz cz wspomnianego zbioru stanowi wspomniana ju wczeniej Ustawa
z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej, ktra wraz z rozporzdzeniami ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie:
ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw,
przeciwpoarowego zaopatrzenia w wod i drg poarowych,
uzgadniania projektu budowlanego pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej
okrela zasadnicze wymagania w zakresie zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu si poarw.
Cz techniczno-budowlana to ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane wyznaczajca

m.in. ramy formalne w zakresie utrzymania obiektw, wraz z wieloma rozporzdzeniami dotyczcymi warunkw technicznych rnych grup wspomnianych obiektw, m.in.:
budynkw,
budowli rolniczych,
baz i stacji paliw,
sieci gazowych,
drg publicznych,
drogowych obiektw inynierskich,
autostrad patnych,
metra,
budowli hydrotechnicznych,
budowli kolejowych,
lotnisk.
Wymienione powyej grupy przepisw nie wyczerpuj dugiej listy aktw prawnych w mniejszym lub wikszym zakresie odnoszcych si zagadnie zwizanych z ochron przeciwpoarow.
W kontekcie tematyki rozdziau zasadne jest zwrcenie uwagi na nastpujce z nich:
ustaw z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, ktra zawiera m.in. nakazy dla pracodawcy w zakresie:
zapewnienia rodkw do zwalczania poarw i ewakuacji pracownikw,
wyznaczenia pracownikw do wykonywania dziaa w zakresie zwalczania poarw i ewakuacji pracownikw,

ustaw z dnia 28 wrzenia 1991 r. o lasach oraz rozporzdzenia dotyczce:
szczegowych zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw,
sporzdzania planu urzdzania lasu,

ustaw z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska wraz z rozporzdzeniami
dotyczcymi przeciwdziaania powanym awariom przemysowym w zakresie:
substancji niebezpiecznych decydujcych o zaliczeniu zakadw do zakadw

o zwikszonym lub duym ryzyku wystpienia powanej awarii przemysowej,
raportw o bezpieczestwie,
planw operacyjno-ratowniczych,
ustaw z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty wraz z aktami wykonawczymi dotyczcymi w szczeglnoci opiniowania pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej obiektw przeznaczonych na cele owiatowe oraz wypoczynek dzieci i modziey,
ustaw z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczestwie imprez masowych i wydane na jej

podstawie rozporzdzenie w sprawie zakresu instrukcji postpowania w przypadku powstania poaru lub innego miejscowego zagroenia w miejscu i w czasie imprezy masowej,
inne ustawy zawierajce wymg wydania przez organy Pastwowej Stray Poarnej opinii w zakresie ochrony przeciwpoarowej, w szczeglnoci dotyczce:
planowania zagospodarowania przestrzennego,
materiaw wybuchowych,
opieki nad dziemi do lat 3,
obiektw hotelarskich.
Z kolei kwestie funkcjonowania pionu kontrolno-rozpoznawczego Pastwowej Stray Poarnej

odpowiedzialnego za rozpoznawanie zagroe poarowych oraz nadzr nad przestrzeganiem
przepisw przeciwpoarowych reguluj Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray
Poarnej oraz rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji w sprawie czynnoci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pastwow Stra Poarn.
W kolejnych punktach omwione zostan wybrane aspekty powyszych uregulowa odnoszce
si do obowizkw wacicieli, zarzdcw lub uytkownikw obiektw bd terenw oraz dziaalnoci kontrolno-rozpoznawczej Pastwowej Stray Poarnej.
4. OBOWIZKI WACICIELI, ZARZDCW ORAZ UYTKOWNIKW OBIEKTW

BD TERENW W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU
I ROZPRZESTRZENIANIU SI POARU
Oglny zakres obowizkw waciciela obiektu lub terenu zosta okrelony w art. 4 wspominanej ju wczeniej Ustawy o ochronie przeciwpoarowej. Oprcz tego w przedmiotowym artykule
uregulowano zasady cedowania obowizkw waciciela obiektu na inne osoby, tj. zarzdc lub
uytkownika. Wskazano rwnie wymogi kwalifikacyjne dla osb wykonujcych, przede
wszystkim w imieniu waciciela obiektu, ale rwnie innych podmiotw (np. organw administracji samorzdowej), czynnoci w zakresie zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu si
poaru. Na rycinach 1-3 przedstawiono szczegy dotyczce przedmiotowych kwestii.
Ryc. 1. Obowizki waciciela obiektu budowlanego lub terenu w zakresie zapewnienia ochrony
przeciwpoarowej
Ryc. 2. Przekazanie obowizkw waciciela obiektu budowlanego lub terenu w zakresie zapewnienia ochrony przeciwpoarowej
Ryc. 3. Kwalifikacje do wykonywania czynnoci w zakresie ochrony przeciwpoarowej

Wymagania w zakresie sposobu realizacji i dokumentowania poszczeglnych powinnoci waciciela obiektu w kontekcie jego ochrony przeciwpoarowej uregulowano w 6 wspomnianego w poprzednim punkcie rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji
w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw dotyczcym obowizku opracowania i wdroenia instrukcji bezpieczestwa poarowego. Wymagany zakres przedmiotowego dokumentu przedstawiono poniej na rycinie 4. W tym miejscu
naley podkreli, e podczas dokonanej w 2010 r. nowelizacji omawianego przepisu doprecyzowano kwestie danych graficznych, jakie powinny zosta ujte w instrukcji oraz naoono obowizek przekazywania czci danych w niej zawartych (w odniesieniu do obiektw podlegajcych obowizkowi wyposaenia w system sygnalizacji poarowej) do waciwego miejscowo
komendanta powiatowego (miejskiego) PSP, celem ich wykorzystania na potrzeby planowania,
organizacji i prowadzenia dziaa ratowniczych, oraz oczywisty skdind wymg zapewnienia
dostpnoci rozpatrywanej instrukcji dla ekip ratowniczych.
Ryc. 4. Wymagania w zakresie instrukcji bezpieczestwa poarowego

Szczeglnym wymogiem okrelonym dla wybranej grupy obiektw jest obowizek ich wyposaenia w urzdzenia sygnalizacyjno-alarmowe oraz poczenia z obiektem komendy Pastwowej
Stray Poarnej lub innym obiektem wskazanym przez komendanta powiatowego (miejskiego)
PSP za pomoc tzw. systemu monitoringu poarowego. Graficzne ujcie wymogw formalnych
w zakresie rozpatrywanego monitoringu przedstawiono na rycinie 5.
Ryc. 5. Monitoring poarowy wymagania formalne

Wykaz obiektw podlegajcych pod omawiany obowizek obejmujcy w szczeglnoci obiekty,
w ktrych moe wystpi zagroenie dla duych grup ludzi, w tym o ograniczonej zdolnoci poruszania si (np. due obiekty handlowe, teatry, kina, hotele, szpitale, domy pomocy spoecznej),
lub cennego mienia (np. wyznaczone zabytki i archiwa czy okrelone orodki elektronicznego
przetwarzania danych) zawarto w 28 wyej wymienionego rozporzdzenia ministra spraw
wewntrznych i administracji w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw. Wedug stanu na dzie 31 grudnia 2012 r. przedmiotowy system
funkcjonowa ogem w 6012 obiektach spord 6776 zobowizanych do wyposaenia, co stanowi ok. 89% tych ostatnich. Ponadto prawie w 4 tys. przypadkw obiekty podczono dobrowolnie lub w ramach uzgodnionych rozwiza zamiennych.
Tabela 1. Stan monitoringu poarowego w Polsce na dzie 31 grudnia 2012 r.
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej.
Obowizki waciciela obiektu budowlanego zwizane z ochron przeciwpoarow okrelono

take w ustawie Prawo budowlane, w czci dotyczcej utrzymania obiektw budowlanych.
Zwizane s one przede wszystkim z obowizkiem prowadzenia ksiki obiektu oraz przeprowadzania okresowych (w zalenoci od rodzaju instalacji, co 5 lat lub corocznie) kontroli stanu
technicznego wspomnianych instalacji i urzdze, w tym elektrycznych, piorunochronnych, gazowych oraz przewodw kominowych. Niniejsze obowizki w ujciu graficznym przedstawiono
na rycinie 6.
Ryc. 6. Utrzymanie obiektw budowlanych

Na zakoczenie tej czci opracowania naley jeszcze wspomnie o obowizkach zarzdcy
obiektu bdcego jednoczenie pracodawc. Uregulowania w tym zakresie, przedstawione graficznie na rycinie 7., zawiera ustawa Kodeks pracy. Sprowadzaj si one w szczeglnoci, o czym
wspomniano ju wczeniej, do obowizku zapewnienia rodkw oraz wyznaczenia osb do realizacji okrelonych dziaa na wypadek poaru, w tym w zakresie ewakuacji i jego zwalczania.
Ryc. 7. Obowizki pracodawcy

5. ZADANIA KONTROLNO-ROZPOZNAWCZE REALIZOWANE PRZEZ PASTWOW

STRA POARN
Jak wspomniano ju wczeniej, zakres oraz sposb przeprowadzania przez Pastwow Stra
Poarn czynnoci kontrolno-rozpoznawczych okrelono w Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r.
o Pastwowej Stray Poarnej oraz w rozporzdzeniu ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 padziernika 2005 r. w sprawie czynnoci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pastwow Stra Poarn.
W wietle art. 23, ust. 3 wyej wymienionej ustawy czynnoci kontrolno-rozpoznawcze przeprowadzane s w zakresie:
1. kontroli przestrzegania przepisw przeciwpoarowych,
2. oceny zgodnoci z wymaganiami ochrony przeciwpoarowej rozwiza technicznych zastosowanych w obiekcie budowlanym,
3. oceny zgodnoci wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym,
4. ustalania spenienia wymogw bezpieczestwa w zakadzie stwarzajcym zagroenie
wystpienia powanej awarii przemysowej,
5. rozpoznawania moliwoci i warunkw prowadzenia dziaa ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpoarowej,
6. rozpoznawania innych miejscowych zagroe,
7. wstpnego ustalania nieprawidowoci, ktre przyczyniy si do powstania poaru, oraz
okolicznoci jego rozprzestrzenienia si,
8. zbierania informacji niezbdnych do wykonania analizy powanej awarii przemysowej
i formuowania zalece dla prowadzcego zakad.
Przedmiotowe czynnoci, co do zasady, realizowane s przez komendantw powiatowych (miejskich) Pastwowej Stray Poarnej na podstawie:
1. rocznego planu czynnoci kontrolno-rozpoznawczych,
2. zgoszenia zakadu o zwikszonym albo duym ryzyku wystpienia awarii przemysowej, o ktrym mowa w art. 250 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony
rodowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 i 1238),
3. zlecenia starosty, o ktrym mowa w art. 35, ust. 3, pkt 5 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998
r. o samorzdzie powiatowym,
4. polecenia sdu, prokuratora lub Najwyszej Izby Kontroli,
5. zgoszenia obiektu, dla ktrego przepisy prawa wymagaj wydania przez organy Pastwowej Stray Poarnej opinii lub zajcia przez nie stanowiska w zakresie ochrony
przeciwpoarowej,
6. zawiadomienia wjta, burmistrza lub prezydenta miasta o stwierdzeniu zagroenia
ycia lub zdrowia, niebezpieczestwa powstania szkd majtkowych w znacznych
rozmiarach lub naruszenia rodowiska, o ktrym mowa w art. 78 Ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 672 z pn. zm.),
7. wystpienia istotnych nowych okolicznoci w zakresie stanu bezpieczestwa na terenie dziaania komendy powiatowej (miejskiej) Pastwowej Stray Poarnej.
W praktyce scharakteryzowane powyej dziaania mona sprowadzi do 4 zasadniczych grup:
zwizanych z tzw. odbiorami obiektw, zgaszanymi do PSP przed przystpieniem do ich

uytkowania,
planowych kontroli tzw. okresowych,
kontroli tzw. doranych zwizanych z wnioskami, skargami lub inn form postulatw
okrelonych w prawie podmiotw; jak wyka zestawienia statystyczne przedstawione
w kolejnym punkcie, w tej grupie dominujce s czynnoci zwizane z wydawaniem rnego rodzaju opinii w zakresie stanu ochrony przeciwpoarowej,
kontroli, tak jak wymienione powyej, rwnie o charakterze doranym, jednak zwizanych z potrzeb dokonania analizy zaistniaych zdarze, poarw i powanych awarii
przemysowych.
Dokonane ustalenia kontrolne zapisywane s w protokoach z kontroli, a w przypadku ustalania

prawdopodobnych przyczyn i okolicznoci rozprzestrzenienia si zdarze take w opracowaniach w formie analizy dziaa ratowniczych.
Analiza taka obejmuje zgodnie z brzmieniem zacznika nr 13 do rozporzdzenia ministra spraw
wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego m.in. nastpujce kwestie:
opis podjtych dziaa ratowniczych,
informacje oglne dotyczce specyfiki zdarzenia i rodzaju zagroe oraz efektw prowadzonych dziaa ratowniczych,
zabezpieczenie zakadu pracy, obiektu (obszaru) lub terenu,
ocen podjtych dziaa i zastosowanych w obiekcie zabezpiecze.
Omwienie skutkw wybranych poarw w oparciu o przedmiotowe analizy zawarto w rozdziale 2. niniejszego opracowania.
W przypadku stwierdzenia nieprawidowoci wszczynane s postpowania administracyjne,
najczciej w formie decyzji, majce na celu doprowadzenie do usunicia stwierdzonych mankamentw. W nielicznych przypadkach konieczne jest zastosowanie decyzji zakazujcych dalszej
eksploatacji obiektu lub jego czci. Z kolei w przypadku nierealizowania przez zarzdzajcych
obowizkw wskazanych w decyzjach wszczynane s postpowania egzekucyjne, w ktrych
organy PSP peni jednoczenie rol wierzyciela oraz organu egzekucyjnego zobowiza o charakterze niepieninym. Dane statystyczne dotyczce powyszego obszaru zostan omwione
w kolejnym punkcie niniejszego rozdziau.
Oprcz omwionych powyej celw nadzorczo-egzekucyjnych czynnoci w rozpatrywanym zakresie dostarczaj informacji o charakterze rozpoznawczym, ktre poparte dodatkowo informacjami z zaistniaych zdarze pozwalaj na sporzdzanie rnego rodzaju analiz i zestawie wykorzystywanych nastpnie w dziaalnoci operacyjno-ratowniczej, informacyjno-edukacyjnej
czy zmierzajcej do udoskonalania rozwiza prawnych oraz techniczno-organizacyjnych.
Schematyczne ujcie omawianej dziaalnoci kontrolno-rozpoznawczej przedstawiono na rycinie 8.
Planowanie czynnoci kontrolnych odbywa si w komendach powiatowych i miejskich PSP na
podstawie analizy zagroe na danym terenie sporzdzanej w oparciu o metodyk wskazan

w zaczniku nr 1 do przywoywanego powyej rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych
i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego
systemu ratowniczo-ganiczego oraz z uwzgldnieniem miernikw opracowanych przez Komend Gwn PSP w 2010 r.3 w wietle ktrych kontrole przeprowadza si w nastpujcych
czasookresach:
corocznie w przypadkach obiektw, gdzie jest to wymagane przez prawo, np. w zakadach przemysowych stwarzajcych ryzyko powanej awarii przemysowej; w kontekcie kontroli corocznych, na podstawie dowiadcze z lat wczeniejszych; w procesie
planowania uwzgldnia si rwnie konieczno przeprowadzania kontroli doranych,
zwizanych przede wszystkim z odbiorami obiektw oraz wydawaniem opinii w zakresie ochrony przeciwpoarowej,
co najmniej raz na 5 lat w przypadku obiektw, ktrych projekty wymagaj uzgodnienia

pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej,
co najmniej raz na 10 lat w pozostaych obiektach podlegajcych kontroli.
Wspomniana metodyka oceny zagroenia sprowadza si do indeksowego ustalenia 5 stopni zagroenia:
ZI
bardzo mae zagroenie,
ZII
mae zagroenie,
ZIII rednie zagroenie,
ZIV
due zagroenie,
ZV
bardzo due zagroenie
w zakresie 16 wymienionych w arkuszu kalkulacyjnym (patrz: tab. 2) kryteriw (czynnikw)

zagroenia odniesionych w pierwszej kolejnoci do obszaru gminy, a nastpnie powiatu i wojewdztwa.
Instrukcja dotyczca ustalania wartoci miernikw w zakresie oceny stanu funkcjonowania pionu
kontrolno-rozpoznawczego komend powiatowych/miejskich oraz wojewdzkich Pastwowej Stray
Poarnej, KG PSP, Warszawa kwiecie 2014 r., materia niepublikowany.
3
Ryc. 8. Dziaalno kontrolno-rozpoznawcza PSP

Tabela 2. Arkusz kalkulacyjny do oceny stopnia zagroenia gminy
6. BEZPIECZESTWO POAROWE W WIETLE DZIAALNOCI

KONTROLNO-ROZPOZNAWCZEJ
Na podstawie gromadzonych przez Pastwow Stra Poarn danych dotyczcych wynikw
czynnoci kontrolno-rozpoznawczych oraz zaistniaych zdarze moliwe jest sformuowanie
okrelonych wnioskw co do stanu ochrony przeciwpoarowej w rnych grupach obiektw
w Polsce, co te zostanie uczynione poniej.
Czynnociami kontrolno-rozpoznawczymi obejmowanych jest corocznie rednio ponad 60 tys.
obiektw, wrd ktrych w szczeglnoci znajduj si:
obiekty uytecznoci publicznej (rednio 38%),
obiekty zamieszkania zbiorowego (rednio 13%),
obiekty mieszkalne wielorodzinne (rednio 9%),
obiekty produkcyjno-magazynowe (rednio 31%),
gospodarstwa rolne (rednio 4%),
lasy (rednio 5%).
W trakcie kontroli rocznie stwierdzanych jest rednio ponad 80 tys. nieprawidowoci (rednio
ok. 1,3 w przeliczeniu na 1 obiekt), przy czym przedmiotowa rednia 1,5 jest najwysza w obiektach uytecznoci publicznej, a najmniejsza 0,4 w lasach.
W okresie 2006-2013 wspomniane nieprawidowoci ujawniane byy rednio w 44% obiektw,
przy czym odsetek ten by najwikszy (53%) w gospodarstwach rolnych, a najmniejszy (23%)
w lasach. Na podkrelenie zasuguje fakt, e na przestrzeni kolejnych lat rozpatrywany parametr
ulega systematycznemu zmniejszaniu (37% w 2013 r.), co przy zaoeniu utrzymywania zasad
typowania obiektw do kontroli oraz jakoci samych kontroli na niezmienionym poziomie, mona uzna za wskanik pozytywny wiadczcy o poprawie warunkw ochrony przeciwpoarowej
w ogle obiektw. Szczegy dotyczce przedmiotowego zagadnienia w latach 2004-2013
przedstawiono w tabelach 3 i 4 oraz na rycinach 9-13.
Tabela 3. Zestawienie dziaa kontrolno-rozpoznawczych w wybranych grupach obiektw
w latach 2004-2013
OBIEKTY
UYTECZNOCI PUROK RODZAJ OGEM
BLICZNEJ
OBIEKTY
ZAMIESZKANIA
ZBIOROWEGO
OBIEKTY
MIESZGOSPOKALNE
DARSTWA
WIELOROROLNE
DZINNE
OBIEKTY
PRODUKCYJNE
I MAGAZYNOWE
LASY
RAZEM [%] RAZEM [%] RAZEM [%] RAZEM [%] RAZEM [%] RAZEM [%]
Skontrolowane 53 593
obiekty
Stwier2013
dzone
niepra- 62 290
widowoci
Skontro2012 lowane 53 485
obiekty
21 318 40
7214
13
4976
1366
3112
15 607 29
28 695 46
7888
13
4985
1190
842
18 690 30
20 994 39
7747
14
6710
13
1141
2935
13 958 26
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
Stwierdzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
68 306
30 726 45
9220
13
8969
13
1164
932
17 295 25
52 584
22 519 43
7922
15
4821
1192
3168
12 962 25
72 442
35 352 49 11 015 15
6284
1113
1174
17 504 24
53 549
22 449 42
15
5326
10
1502
3 056
13 439 25
75 017
36 883 49 10 688 14
7476
10
1534
1143
17 293 23
56 061
21 476 38
6990
12
1801
2783
14 918 27
80 575
34 177 42 12 561 16 11 263 14
1940
862
19 772 25
55 246
21 008 38
7304
13
4272
2382
3182
17 098 31
79 290
35 451 45
9464
12
6306
3535
885
22 258 28
58 337
21 111 36
7289
12
4098
1899
3478
20 462 35
102 699 37 387 36 10 682 10
4748
2637
1147
44 206 43
67 021
25 561 37
7474
11
4391
2756
4034
22 805 33
92 098
41 389 45
9420
10
4846
2838
1476
30 802 33
68 473
24 390 36
8714
13
4694
4208
3801
22 666 33
93 041
42 186 45 10 298 11
4781
3619
1409
30 748 33
7 777
8 093
14
72 479
25 108 35
7028
10
6327
6003
3693
24 320 34
99 298
43 240 44
9989
10
5879
4660
1500
34 030 34
63 048 23 938 38
7931
13
5214
2444
3126
5 20 222 31
82 506 36 549 45 10 123 12
6554
2423
1137
1 25 260 30
rednia
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwier2004
dzone
nieprawidowoci
Skontrolowane
obiekty
Stwierdzone
nieprawidowoci
rdo: Opracowanie wasne na postawie danych KG PPS.
Ryc. 9. Liczba skontrolowanych obiektw i stwierdzonych nieprawidowoci ogem oraz

w wybranych grupach obiektw rednia za lata 2004-2013
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych KG PSP.
Ryc. 10. Struktura skontrolowanych obiektw rednia za lata 2004-2013

Ryc. 11. Liczba stwierdzanych nieprawidowoci na jeden obiekt ogem oraz

w wybranych grupach obiektw rednia z lat 2004-2013
Ryc. 12. Obiekty skontrolowane oraz obiekty ze stwierdzonymi nieprawidowociami rednia

z lat 2006-2013
PRODUKCYJNE
I
MAGAZYNOWE
LASY
GOSPODARSTWA ROLNE
OBIEKTY
UYTECZNOCI PUBLICZNEJ
ZAMIESZKANIA ZBIOROWEGO
MIESZKALNE
WIELORODZINNE
ROK
OGEM
Tabela 4. Stosunek liczby obiektw z nieprawidowociami do liczby obiektw skontrolowanych w latach 2006-2013*)
Skontrolowane
liczba 53 593 21 318 7214 4976 1366 3112 15 607
liczba 19 775 7979 2256 1992 615
581
6352
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
37%
37%
31% 40% 45% 19%
41%
Skontrolowane
liczba 53 485 20 994 7747 6710 1141 2935 13 958
2012
liczba 22 306 8664 2837 3512 617
694
5982
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
42%
41%
37% 52% 54% 24%
43%
Skontrolowane
liczba 52 584 22 519 7922 4821 1192 3168 12 962
2011
liczba 22 661 10 132 3136 2339 662
880
5512
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
43%
45%
40% 49% 56% 28%
43%
Skontrolowane
liczba 53 549 22 449 7777 5326 1502 3056 13 439
2010
liczba 23 794 10 151 3337 2670 774
742
6120
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
44%
45%
43% 50% 52% 24%
46%
Skontrolowane
liczba 56 061 21 476 8093 6990 1801 2783 14 918
2009
liczba 25 989 9760 3781 3899 912
622
7015
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
46%
45%
47% 56% 51% 22%
47%
Skontrolowane
liczba 55 246 21 008 7304 4272 2382 3182 17 098
2008
liczba 25 664 10 298 3104 2416 1393 651
7802
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
46%
49%
42% 57% 58% 20%
46%
Skontrolowane
liczba 58 337 21 111 7289 4098 1899 3478 20 462
2007
liczba 28 191 10 751 3408 2266 1146 794
9826
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
48%
51%
47% 55% 60% 23%
48%
Skontrolowane
liczba 67 021 25 561 7474 4391 2756 4034 22 805
2006
liczba 31 411 12 047 3403 2221 1362 1001 11 377
Ze stwierdzonymi
nieprawidowociami %
47%
47%
46% 51% 49% 25%
50%
Skontrolowane
liczba 56 235 22 055 7603 5198 1755 3219 16 406
7498
red- Ze stwierdzonymi liczba 24 974 9973 3158 2664 935 746
nia
nieprawidowo%
44%
45% 42% 51% 53% 23% 46%
ciami
*) W latach wczeniejszych nie ewidencjonowano oglnej liczby obiektw ze stwierdzonymi
nieprawidowociami
rdo: Opracowanie wasne na postawie danych KG PSP.
2013
Ryc. 13. Odsetek skontrolowanych obiektw ze stwierdzonymi nieprawidowociami rednia

z lat 2006-2013
W kontekcie diagnozy stanu ochrony przeciwpoarowej istotna jest struktura stwierdzanych
uchybie. W tym zakresie niezbdne jest przyjrzenie si poszczeglnym grupom obiektw, poniewa wspomniana struktura rni si, nieraz zasadniczo, w zalenoci od specyfiki danej grupy. I tak w obiektach klasyfikowanych do kategorii zagroenia ludzi (ZL) gwne uchybienia dotycz:
drg ewakuacyjnych, zarwno w kontekcie warunkw konstrukcyjnych, jak i ich utrzymania (rednio do 30% w obiektach zamieszkania zbiorowego),
instalacji uytkowych (rednio do 35% w obiektach mieszkalnych wielorodzinnych),
instrukcji przeciwpoarowych (rednio do 19% w obiektach uytecznoci publicznej),
urzdze przeciwpoarowych (rednio do 15% w obiektach zamieszkania zbiorowego).
Z kolei w obiektach produkcyjnych i magazynowych, rwnie rolniczych, gwne nieprawidowoci koncentruj si wok:
instalacji uytkowych i technologicznych (rednio do 41% w obiektach rolniczych),
oznakowania znakami bezpieczestwa (rednio do 17% w obiektach produkcyjnomagazynowych),
instrukcji przeciwpoarowych (rednio do 15% w obiektach produkcyjnomagazynowych),
ganic (rednio do 15% w obiektach rolniczych),
urzdze przeciwpoarowych (rednio do 10% w obiektach produkcyjnomagazynowych),
magazynowania oraz przetwarzania materiaw (rednio do 10% w obiektach rolniczych).
Lasy, w szczeglnoci pastwowe, s obiektami, w ktrych dziki dobrej wsppracy ich zarzdcw z organami Pastwowej Stray Poarnej oraz angaowaniu przez nich znacznych si i rodStrona 834 z 1042 / Powrt do spisu treci
kw wasnych (m.in. system obserwacji poarw, bazy sprztu ratowniczego, utrzymywanie

wasnych zasobw ratowniczych, w tym samolotw ganiczych) skala stwierdzanych nieprawidowoci jest najmniejsza z wszystkich omwionych grup obiektw.
Niemniej w trakcie czynnoci kontrolno-rozpoznawczych stwierdzane s uchybienia w zakresie:
dojazdw poarowych (rednio 26%),
wykonania pasw przeciwpoarowych (rednio 20%); w tym zakresie due pitno odcisna majca miejsce na przestrzeni ostatnich 2-3 lat odmowa wykonywania pasw
przez zarzdcw linii kolejowych, wzdu tych linii, majca podoe w powstaym sporze
kompetencyjnym rozstrzygnitym dopiero przez sdy administracyjne,
rde wody do celw przeciwpoarowych (rednio 17%),
tablic informacyjnych i ostrzegawczych (rednio 17%),
usuwania gazi i odpadw eksploatacyjnych (rednio 10%).
Szczegowe dane w omwionym powyej zakresie przedstawiono w tabelach 5-10 oraz na rycinach 14-25.
Tabela 5. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach uytecznoci publicznej
w latach 2004-2013
INSTALACJE
UYTKOWE
ZAZNAJOMIENIE
Z PRZEPISAMI
INSTRUKCJE
PRZECIWPOAROWE
2013
2432
2635
2585
1437
695
2012
2320
2990
2889
1602
628
2011
2865
3746
3371
2159
773
2010
2897
4088
3474
2618
764
2009
2697
4107
3265
2630
688
2008
2855
4324
3578
2993
854
2007
3220
4546
3883
3509
710
2006
3356
5116
4485
3992
803
2005
3889
5004
4376
4656
502
2004
3238
5359
4392
5318
525
rednia 2977
4192
3630
3091
694
DROGI POAROWE
ZAOPATRZENIE
W WOD
GANICE
URZDZENIA
PRZECIWPOAROWE (SSP, SUG,
DSO, HYDRANTY)
DROGI EWAKUACYJNE (UTRZYMANIE)
ROK
DROGI EWAKUACYJNE (ZAGROENIE YCIA)
STRUKTURA NIEPRAWIDOWOCI STWIERDZANYCH W OBIEKTACH UYTECZNOCI

PUBLICZNEJ
335
354
440
450
413
382
432
432
328
314
388
4432
5112
5798
6335
6082
6140
6438
6732
6941
7524
6153
926
1056
1174
1206
1494
1353
1302
1431
b.d.
b.d.
1243
3659
4060
4840
4808
4445
4938
5242
5753
6519
7396
5166
Ryc. 14. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach uytecznoci publicznej

w latach 2004-2013
Ryc. 15. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach uytecznoci publicznej

rednia z lat 2004-2013
Tabela 6. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach zamieszkania zbiorowego

w latach 2004-2013
DROGI EWAKUACYJNE
(ZAGROENIE YCIA)
DROGI EWAKUACYJNE
(UTRZYMANIE)
URZDZENIA
PRZECIWPOAROWE
(SSP, SUG, DSO, HYDRANTY)
GANICE
ZAOPATRZENIE
W WOD
DROGI POAROWE
INSTALACJE
UYTKOWE
ZAZNAJOMIENIE Z
PRZEPISAMI
INSTRUKCJE
PRZECIWPOAROWE
STRUKTURA NIEPRAWIDOWOCI STWIERDZANYCH W OBIEKTACH ZAMIESZKANIA

ZBIOROWEGO
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
1058
1205
1403
1432
1801
1393
1553
1330
1662
1542
558
748
1004
1004
1337
846
1123
1012
1029
1088
934
1078
1210
1292
1418
1134
1191
1202
1307
1345
311
379
546
589
750
669
857
806
1042
1029
181
221
269
328
339
243
210
204
155
172
104
102
117
189
149
122
124
104
91
78
1095
1464
1695
1742
2219
1632
1882
1688
1814
1686
239
310
295
363
359
290
234
294
b.d.
b.d.
811
1190
1372
1325
1462
1144
1260
1138
1464
1745
rednia
1438
975
1211
698
232
118
1692
298
1291
ROK
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych Komendy Gwnej PSP.
Ryc. 16. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach zamieszkania zbiorowego

w latach 2004-2013
Ryc. 17. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach zamieszkania zbiorowego

Tabela 7. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach mieszkalnych wielorodzinnych w latach 2004-2013
INSTALACJE UYTKOWE
ZAZNAJOMIENIE
Z PRZEPISAMI
INSTRUKCJE
PRZECIWPOAROWE
2013
185
760
207
37
108
2012
431
1206
486
42
406
2011
314
1008
563
33
131
2010
408
1001
455
77
300
2009
683
1743
569
122
401
2008
382
700
816
38
194
2007
271
487
545
33
171
2006
356
464
660
38
294
2005
313
547
192
44
103
2004
350
435
476
61
71
rednia 369
835
497
53
218
DROGI POAROWE
ZAOPATRZENIE
W WOD
GANICE
URZDZENIA PRZECIWPOAROWE (SSP,

SUG, DSO, HYDRANTY)
DROGI
EWAKUACYJNE
(UTRZYMANIE)
ROK
DROGI EWAKUACYJNE (ZAGROENIE YCIA)
STRUKTURA NIEPRAWIDOWOCI STWIERDZANYCH W OBIEKTACH MIESZKALNYCH

WIELORODZINNYCH
306
385
423
413
408
408
540
384
507
526
430
1153
2409
1612
1595
2671
1382
1066
1039
1366
1581
1587
2
25
21
16
58
14
33
84
b.d.
b.d.
32
285
721
274
371
881
384
323
273
500
627
464
Ryc. 18. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach mieszkalnych wielorodzinnych

w latach 2004-2013
Ryc. 19. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach mieszkalnych wielorodzinnych

Tabela 8. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w gospodarstwach rolnych w latach 20042013

ZAZNAJOMIENIE Z PRZEPISAMI
INSTRUKCJE
PRZECIWPOAROWE
MAGAZYNOWANIE ORAZ
PRZETWARZANIE
MATERIAW
OZNAKOWANIE ZNAKAMI
BEZPIECZESTWA
62
33
36
31
38
72
31
57
25
54
44
INSTALACJE UYTKOWE
2
1
3
7
4
29
30
57
13
29
18
DROGI POAROWE
4
2
0
8
2
9
9
6
10
21
7
ZAOPATRZENIE W WOD
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
rednia
GANICE
ROK
ZAGROENIE YCIA LUDZI

(WARUNKI EWAKUACJI)
(STAN URZDZE I INSTALACJI
TECHNOLOGICZNYCH)
URZDZENIA
PRZECIWPOAROWE (SSP, SUG,
DSO, HYDRANTY)
STRUKTURA NIEPRAWIDOWOCI W GOSPODARSTWACH ROLNYCH
135
149
157
180
226
405
335
306
451
496
284
43
52
45
57
84
156
94
290
107
94
102
4
4
1
14
10
20
10
18
32
23
14
287
356
266
487
569
1117
864
825
1072
1885
773
31
54
46
86
83
134
60
76
106
63
74
100
129
100
152
191
433
123
178
159
190
176
98
85
82
128
132
159
187
260
294
388
181
111
111
145
127
179
441
247
295
274
436
237
Ryc. 20. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w gospodarstwach rolnych w latach 20042013

Ryc. 21. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w gospodarstwach rolnych rednia z lat

2004-2013
Tabela 9. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w lasach w latach 2004-2013
RDA WODY DO CELW PPO.
DOJAZDY POAROWE
WYPOSAENIE BAZ
SPRZTU
TABLICE
INFORMACYJNE I
OSTRZEGAWCZE
OBSERWACJA I ALARMOWANIE
UZGADNIANIE "
SPOSOBW
POSTPOWANIA NA
WYPADEK POWSTANIA
POARU ..."
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
rednia
USUWANIE GAZI I
ODPADW
EKSPLOATACYJNYCH
ROK
WYKONANIE PASW
PRZECIWPOAROWYCH
STRUKTURA NIEPRAWIDOWOCI W LASACH
184
287
272
100
116
108
151
208
260
223
191
44
79
56
71
57
67
80
185
141
192
97
102
91
151
228
139
116
182
236
150
194
159
190
203
283
364
205
236
240
295
252
259
253
20
10
23
26
35
31
59
143
50
63
46
77
114
139
126
128
121
149
205
266
255
158
5
7
1
15
10
7
3
8
b.d.
b.d.
7
31
23
35
49
59
32
39
24
59
32
38
Ryc. 22. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w lasach w latach 2004-2013

Ryc. 23. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w lasach rednia z lat 2004-2013

Tabela 10. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach produkcyjnych i magazynowych w latach 2004-2013
OZNAKOWANIE ZNAKAMI
BEZPIECZESTWA
DROGI POAROWE
ZAOPATRZENIE W WOD
GANICE
1032 1153 159

1006 1100 175
1109 959 173
1408 1028 238
1620 1233 229
1976 1369 292
2518 1444 277
3255 2039 304
3740 1501 301
4622 1212 409
222 1304 25
9 danych KG PSP
6
rdo: Opracowanie wasne na podstawie
MAGAZYNOWANIE ORAZ
PRZETWARZANIE
MATERIAW
1774
1716
1338
1383
1772
1738
1844
2081
1614
1798
1706
INSTRUKCJE
PRZECIWPOAROWE
106
103
92
146
133
174
178
422
351
296
200
ZAZNAJOMIENIE Z
PRZEPISAMI
198
201
175
188
224
298
324
340
394
472
281
INSTALACJE UYTKOWE
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
rednia

(STAN URZDZE I
INSTALACJI TECHNOLOGICZNYCH)
URZDZENIA
PRZECIWPOAROWE (SSP,
SUG, DSO, HYDRANTY)
ROK

(WARUNKI EWAKUACJI)
STRUKTURA NIEPRAWIDOWOCI W OBIEKTACH PRODUKCYJNYCH

I MAGAZYNOWYCH
2647
2604
2587
2895
3750
4006
4418
5235
5714
6309
4017
671
606
679
863
871
106
6
125
9
126
8
102
0
117
3
948
2181
2137
2341
2290
2425
2595
2818
3389
3470
3765
2741
617
658
648
759
952
1037
1274
1438
1515
1711
1061
2059
1693
1975
2049
2619
2829
3708
4019
4002
4904
298
6
Ryc. 24. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach produkcyjnych i magazynowych w latach 2004-2013
Ryc. 25. Struktura nieprawidowoci stwierdzanych w obiektach produkcyjnych

i magazynowych rednia z lat 2004-2013
Omwione powyej nieprawidowoci, z wyjtkiem zarzdzajcych terenami lenymi, wiadcz
o do niskiej kulturze bezpieczestwa poarowego wacicieli i zarzdcw obiektw w Polsce.
Bowiem o ile mona zrozumie trudnoci, gwnie finansowe, zwizane z usuniciem technicznych warunkw zagroenia ycia ludzi w budynkach wybudowanych wiele lat temu, niezgodnie
z akceptowalnymi obecnie standardami bezpieczestwa, o tyle niedbao o zapewnienie dronoci drg ewakuacyjnych, skadowanie na nich materiaw palnych, niezapewnianie przegldw okresowych instalacji i urzdze uytkowych oraz przeciwpoarowych czy wreszcie brak
opracowania i wdroenia instrukcji przeciwpoarowych, np. w zakresie ewakuacji, nie znajduj
ju adnego usprawiedliwienia.
Charakterystyczne jest rwnie to, e porwnywalny stopie zaniedba w zakresie bezpieczestwa poarowego jest stwierdzany niezalenie od skali zagroenia wystpujcego w danym
obiekcie. Przedstawione dane z kontroli uprawniaj do postawienia tezy, e do wdroenia bardziej rygorystycznych procedur bezpieczestwa poarowego nie skania nawet fakt uytkowania w obiekcie instalacji technologicznych, czsto z materiaami niebezpiecznymi poarowo.
W tym kontekcie w celu poprawy stanu ochrony przeciwpoarowej niezbdne wydaj si systematyczne dziaania edukacyjno-informacyjne, wskazujce np. na niewspmiernie due w stosunku do kosztw korzyci, jakie daje przeprowadzanie wicze ewakuacyjnych, czy uwiadamiajce, e niesprawne urzdzenie przeciwpoarowe nie speni swoje roli w czasie poaru, ktrego przyczyn z kolei moe by niesprawna instalacja elektryczna lub urzdzenia grzewcze.
Wystpowanie przez lata wci tych samych grup nieprawidowoci skania do sformuowania
kolejnego wniosku, e bez zmiany jakociowej w podejciu do zagadnie ochrony przeciwpoarowej przez wacicieli i zarzdcw obiektw nie bdzie moliwe znaczce podniesienie poziomu bezpieczestwa poarowego. W ocenie autora niebagateln rol do odegrania maj rwnie
zakady ubezpiecze, ktre dysponuj narzdziami motywacji ekonomicznej, a ktrych dotychczasowe zaangaowanie w tej sferze dalece odbiega od standardw funkcjonujcych w krajach
o rozwinitych gospodarkach rynkowych.
Oczywicie organy Pastwowej Stray Poarnej nie pozostaj bierne w obliczu stwierdzonych
nieprawidowoci, jednak naley mie wiadomo, e ich dziaania pokontrolne s ograniczone
tylko do skontrolowanych obiektw. Do tego w przypadku braku dobrej woli zarzdcy obiektu
s trudne do wyegzekwowania, w obliczu szerokiego wachlarza dostpnych moliwoci zaskarania stosowanych przez te organy rodkw administracyjnych i egzekucyjnych.
Jak wspomniano ju wczeniej, w przypadku stwierdzenia nieprawidowoci w pierwszej kolejnoci wszczynane s postpowania administracyjne, najczciej w formie decyzji (rednio 59%
wszystkich dziaa pokontrolnych), majce na celu doprowadzenie do usunicia stwierdzonych
mankamentw. W nielicznych przypadkach (rednio 0,7%) konieczne jest zastosowanie decyzji
zakazujcych dalszej eksploatacji obiektu lub jego czci. rednio w 5% przypadkw na kontrolowanych nakadane s mandaty karne.
Z kolei w przypadku nierealizowania przez zarzdzajcych obowizkw wskazanych w decyzjach wszczynane s postpowania egzekucyjne (rednio 1,6%). W tych postpowaniach organy
PSP, penic jednoczenie rol wierzyciela oraz organu egzekucyjnego zobowiza o charakterze
niepieninym, wystawiaj tytuy wykonawcze oraz stosuj rodki egzekucyjne, przede wszystkim grzywny w celu przymuszenia.
Z kolei w razie stwierdzenia nieprawidowoci, najczciej budowlanych, ktrych egzekwowanie
przynaley do kompetencji innych organw, informacja o nich przekazywana jest do tych organw (rednio 34% dziaa pokontrolnych). Dane statystyczne dotyczce powyszego obszaru
przedstawiono w tabeli nr 11 oraz na rycinach 26 i 27.
Tabela 11. Dziaania pokontrolne organw PSP w latach 2004-2013
prokuratury
sdw
grodzkich
MANDATY KARNE
POSTPOWANIA
EGZEKUCYJNE
WYSTPIENIA DO
INNYCH INSTYTUCJI I
ORGANW
37 052
35 563
32 781
26 838
26 227
27 793
25 092
23 818
23 196
20 938
27 930
w tym wstrzymanie robt i zakaz

eksploatacji
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
rednia
Ogem
ROK
DZIAANIA
OGEM
DZIAANIA POKONTROLNE ORGANW PSP W LATACH 2004-2013

DECYZJE
WNIOSKI
ADMINISTRACYJNE SKIEROWANE DO:
21 676
20 534
19 517
15 981
15 572
16 474
15 126
14 245
13 470
11 826
16 442
245
220
226
167
132
262
205
175
134
131
190
89
127
118
84
53
45
56
71
61
49
75
38
27
22
9
6
13
6
7
9
2
14
2156
2062
1970
1299
1280
1371
1183
1138
1101
1022
1458
629
586
522
418
379
371
407
372
357
546
459
12 464
12 227
10 632
9047
8937
9519
8314
7985
8198
7493
9482

Ryc. 26. Dziaania pokontrolne organw Pastwowej Stray Poarnej w latach 2004-2013
Ryc. 27. Dziaania pokontrolne organw Pastwowej Stray Poarnej rednia z lat 2004-2013
7. KOSZTY OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ (PREWENCJI POAROWEJ)

W Polsce dotychczas nie prowadzono systemowych bada w zakresie ustalenia kosztw zwizanych z prewencj poarow. Z tego wzgldu niemoliwe jest wskazanie udokumentowanych
danych dotyczcych caoksztatu tego zagadnienia. Majc powysze na uwadze, w niniejszym
opracowaniu zostanie podjta prba oszacowania rozpatrywanych kosztw, z uwzgldnieniem
danych z innych krajw oraz zasignitych ad hoc opinii kilku ekspertw zajmujcych si sporzdzaniem, czy te uzgadnianiem pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej, projektw obiektw budowlanych oraz urzdze przeciwpoarowych. W wietle tych ostatnich warto zabezpiecze przeciwpoarowych w zalenoci od rodzaju budynku to 3-5% wartoci budynku.
W jednym przypadku wskazano nawet warto do 30% kosztw inwestycji, ktr jednak ocenia
si jako mao prawdopodobn, dotyczc by moe obiektw o bardzo duym zagroeniu poarowym wymagajcych wysokiego standardu stosowanych urzdze zabezpieczajcych.
Nieco dokadniejsze dane mona znale w literaturze wiatowej. I tak w wietle raportu NFPA4
do okrelania kosztw ochrony przeciwpoarowej budynkw, zarwno biernej, jak i czynnej,
J.R. Jr. Hall, The Total Cost of Fire in The United States, National Fire Protection Association, March 2014,
s. 10.
4
w zalenoci od rodzaju budynku przyjmowane s wskaniki od 2,5% wartoci obiektu w przypadku budynkw mieszkalnych, przez 4% w przypadku budynkw administracyjnych, do 12%
w przypadku budynkw innych ni przeznaczone na pobyt ludzi. Co ciekawe, przedmiotowy
raport przedstawia statystyki uwzgldniajce caoksztat kosztw poarowych, w tym dotyczcych strat popoarowych, kosztw utrzymania stray poarnych czy ubezpiecze od ognia.
W ich wietle np. w 2011 r. koszty zabezpiecze przeciwpoarowych budynkw oszacowano na
31 mld dolarw, co stanowio 29% cakowitych kosztw poarowych w USA, ktre wyniosy
z kolei 108,4 mld dolarw. Koszty netto ubezpiecze od ognia w rozpatrywanym okresie osigny poziom 20,2 mld dolarw (19% kosztw cakowitych).
Z kolei w informacjach zawartych na stronach internetowych Niemieckiego Stowarzyszenia
Ochrony Przeciwpoarowej (VFDB) oraz stowarzyszenia Fire Safety Europe5 odnoszcych si do
wynikw brytyjskiego projektu badawczego The Potential Benefits of Fire Safety Engineering in
The European Union6 rozpatrywane koszty zabezpieczenia przeciwpoarowego budynkw
okrela si od 1 do 8% ich wartoci.
Uwzgldniajc powysze dane, w celu dokonania przyblienia w zakresie wielkoci kosztw
ochrony przeciwpoarowej budynkw w Polsce, za rozsdne uznano przyjcie wielkoci 5% ich
wartoci jako wskanika o charakterze urednionym w kontekcie objcia nim rnych rodzajw rozpatrywanych budynkw. Przyjmujc przedmiotowy wskanik, zastrzegajc przy tym
ponownie, e jest to czynione wycznie wobec braku dostpnych na chwil obecn wskanikw
z bada systemowych, oraz uwzgldniajc dane zawarte w Roczniku Statystycznym Gwnego
Urzdu Statystycznego7 mona pokusi si o dokonanie szacunkw, ktrych wyniki dla lat
2005, 2010 i 2012 zestawiono w tabeli 12.
Tabela 12. Szacunkowe koszty ochrony przeciwpoarowej budynkw w relacji do wielkoci
PKB w latach 2005, 2010 i 2012
LP.
ROK
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

(PKB)
[mln z]8
1
1.
2.
3.
2
2005
2010
2012
3
921 800
1 424 200
1 485 200
PRODUKCJA BUDOWLANOMONTAOWA
BUDYNKI [mln z]
4
20 730
36 881
41 858
SZACUNKOWE KOSZTY
OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ BUDYNKW
(5% WARTOCI Z KOLUMNY 4)
[mln z]
5
1037
1844
2093
ODSETEK
PKB
[%]
6
0,11
0,13
0,14
rdo: Opracowanie wasne na podstawie rocznikw statystycznych GUS-u.
http://www.vfdb.de/Research.115+M52087573ab0.0.html (dostp: 09.07.2014 r.);

http://www.firesafeeurope.eu/fire-safety/cost-of-fire (dostp: 09.07.2014 r.).
6 The Potential Benefits of Fire Safety Engineering in The EU (BeneFEU), report to DG Enterprise by Warrington Fire Research Group etc., July 2002, EC contract EDT/01/503480.
7 Praca zbiorowa, Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2013, Gwny Urzd Statystyczny,
Warszawa 2014 , s. 527 i 884.
8 Warto przeliczona z wartoci zawartej w cytowanym powyej roczniku statystycznym, wyraonej
w dolarach amerykaskich, wedug kursu NBP z dnia 09.07.2014 r.
5
Powysze dane s porwnywalne z omwionymi w dalszej czci niniejszego rozdziau stratami

poarowymi w ujciu przekrojowym. W kontekcie kosztw zwizanych z prewencj poarow
w Polsce dostpne s jeszcze dane dotyczce wielkoci skadki ubezpieczeniowej w zakresie
ubezpiecze od ognia i innych zdarze losowych (dzia II, grupa VIII)9. Ich wartoci, nieco wysze, ale te porwnywalne, jeli chodzi o rzd wielkoci, nieoszacowane powyej koszty zabezpieczenia obiektw, za lata 2010-2012 przedstawiono w tabeli 13.
Tabela 13. Skadka przypisana brutto w zakresie ubezpiecze od ognia i innych zdarze losowych (dzia II, grupa VIII) w latach 2010-2012
SKADKA PRZYPISANA BRUTTO W ZAKRESIE UBEZPIECZE OD
LP.
ROK
OGNIA I INNYCH ZDARZE LOSOWYCH (DZIA II, GRUPA VIII)
[tys. z]
1
2
3
1.
2010
2 396 626
2.
2011
2 825 960
3.
2012
2 901 726
rdo: Opracowanie wasne na podstawie:
Raport roczny Polskiej Izby Ubezpiecze 2011, Wydawca: Centrum Edukacji Ubezpieczeniowej na zlecenie PIU, Warszawa 2012
Raport roczny Polskiej Izby Ubezpiecze 2012, Wydawca: Centrum Edukacji Ubezpieczeniowej na zlecenie PIU, Warszawa 2013
Dla rozwijajcej si dyskusji na temat ekonomicznych aspektw ochrony przeciwpoarowej zasadne jest przedstawienie jeszcze jednego obszaru dostpnych danych, co prawda nie z zakresu
prewencji poarowej, ale dajcego poredni pogld na temat jej efektywnoci. Obszarem tym s
statystyki dotyczce strat popoarowych ewidencjonowanych przez Pastwow Stra Poarn.
Chocia s to wielkoci odnoszce si wycznie do strat bezporednich i okrelane jedynie szacunkowo przez dowodzcych dziaaniami ratowniczo-ganiczymi, cechuj si one pewn systematycznoci i porwnywalnoci. Z tego wzgldu mog by i s czsto wykorzystywane na potrzeby diagnozy poziomu ryzyka poarowego w rnych jego aspektach.
I tak, w wietle danych z lat 2004-2013 rednia wielko strat poarowych ogem wyniosa
nieco ponad 1 mld z, przy czym po raz pierwszy ten poziom osigny one w 2007 r. Wczeniej
ich wysoko oscylowaa w granicach 800 mln z. Rekordowy pod wzgldem wysokoci by rok
2008, w ktrym zanotowano straty na poziomie 1,6 mld z. W kolejnych 2 latach (2009 i 2010)
odnotowano tendencj malejc (odpowiednio ok. 1,3 i 1 mld z), by w kolejnych 2 latach (2011
i 2012) obserwowa wzrost, odpowiednio do poziomu 1,2 oraz 1,35 mld z. W roku 2013 poziom
strat poarowych zamkn si w kwocie poniej 1 mld z (999.885 tys. z). Wpyw na to miao
zmniejszenie si w stosunku do roku 2012 oglnej liczby poarw (o 31%) oraz zmniejszenie
liczby, a przede wszystkim wielkoci strat jednostkowych, w kluczowych grupach obiektw, tj.
produkcyjnych, magazynowych i uytecznoci publicznej. W efekcie straty poarowe w tych
grupach obiektw byy mniejsze ni w 2012 r. o 54% w przypadku obiektw produkcyjnych
Raport roczny Polskiej Izby Ubezpiecze 2011, Wydawca: Centrum Edukacji Ubezpieczeniowej na zlecenie
PIU, Warszawa 2012, s. 81.
Raport roczny Polskiej Izby Ubezpiecze 2012, Wydawca: Centrum Edukacji Ubezpieczeniowej na zlecenie
PIU, Warszawa 2013, s. 75.
9
oraz o 34% w przypadku obiektw magazynowych i uytecznoci publicznej. Oby niniejszy

trend utrzyma si w duszej perspektywie.
Analizujc przyczyny waha w zakresie wielkoci strat poarowych, naley wskaza na do
duy wspczynnik ich korelacji (patrz: ryc. 30) z liczb poarw, szczeglnie w ostatnich 5 latach (niemale rwnolegy przebieg linii wskanika strat i wskanika poarw). Jednak w analizowanym okresie zdarzay si odstpstwa od tej reguy. Na przykad w 2005 r. zanotowano
zmniejszenie wysokoci strat, pomimo zwikszonej liczby poarw, co najprawdopodobniej ma
zwizek z panujcymi wtedy warunkami atmosferycznymi, ktre przeoyy si na zwikszon
liczb poarw w lasach, rolnictwie oraz traw i nieuytkw, a wic poarw o niskim wskaniku
strat jednostkowych. Z kolei w rekordowym pod wzgldem wysokoci strat roku 2008 zanotowano zdecydowanie wysze od wartoci rednich straty jednostkowe w obiektach produkcyjnych, magazynowych oraz uytecznoci publicznej, odpowiednio 166, 119 i 56 tys. z, przy rednich: 103, 76 i 32 tys. z.
Grup obiektw, ktra silnie wpywa na oglny poziom strat poarowych, s obiekty przemysowe. Przy ich bardzo niewielkim udziale procentowym w oglnej liczbie poarw rednio
1,5% generuj przecitnie 22% ogu strat poarowych, przy redniej stracie jednostkowej,
o czym wspomniano ju powyej, na poziomie 103 tys. z. W rekordowym pod tym wzgldem
roku 2012 przedmiotowy wskanik osign warto 33%, przy najwyszej w analizowanym 10leciu omawianej stracie jednostkowej na poziomie 189 tys. z.
Drug grup obiektw generujcych najwysze straty jednostkowe (rednio 76 tys. z) s obiekty magazynowe, ktre pomimo jeszcze mniejszego ni w przypadku obiektw produkcyjnych
wskanika udziau w oglnej liczbie poarw (rednio 0,8%), generuj rednio 9% ogu strat
poarowych.
Z kolei grup obiektw, ktra globalnie generuje najwikszy odsetek strat poarowych (rednio
27%), s obiekty mieszkalne, w przypadku ktrych mona mwi o efekcie skali, zwizanej
z du liczb poarw w tych obiektach (ze wzgldu na masowy charakter ich wystpowania)
rednio 17% ogu poarw, przy relatywnie niskich stratach jednostkowych rednio 11 tys.
z. Podobna sytuacja ma miejsce w odniesieniu do grupy obiektw rolniczych, gdzie przy redniej liczbie poarw na poziomie 22% ogu generuj one rednio 17% ogu strat, przy stracie
jednostkowej na poziomie 5 tys. z.
Szczegowe dane w powyszym zakresie przedstawiono w tabelach 14-16 oraz na rycinach 2832.
W celu pogbienia analizy w zakresie okolicznoci, ktre oddziauj na wielko strat popoarowych, zasadne jest rwnie signicie do zestawie statystycznych dotyczcych poarw
w Polsce przedstawionych w rozdziale 3 niniejszej ksigi, w szczeglnoci w zakresie przyczyn
poarw.
Tabela 14. Straty poarowe ogem oraz w wybranych grupach obiektw w latach 2004-2013

Tabela 15. Poary w wybranych grupach obiektw w relacji do ogu poarw w latach
2004-2014
Ryc. 28. Straty poarowe ogem oraz w wybranych grupach obiektw w latach 2004-2013
Ryc. 29. Straty poarowe w wybranych grupach obiektw w stosunku do ogu strat poarowych w latach 2004-2013 w ujciu procentowym
Ryc. 30. Wskaniki liczby poarw i wysokoci strat poarowych w latach 2004-2013 w stosunku do roku bazowego 2004
Tabela 16. rednie straty w jednym poarze ogem oraz w wybranych grupach obiektw
w latach 2004-2013
OBIEKTY
PRODUKCYJNE
OBIEKTY
MAGAZYNOWE
[tys. z]
2013
8
33
10
7
2012
7
48
11
3
2011
7
38
11
5
2010
8
24
11
6
2009
8
52
13
6
2008
10
56
19
7
2007
7
24
11
5
2006
5
16
8
5
2005
4
19
6
3
2004
6
16
7
5
rednia
7
32
11
5
LASY
ROLNICTWO
OBIEKTY
MIESZKALNE, W
TYM
ZAMIESZKANIA
ZBIOROWEGO
OBIEKTY
UYTECZNOCI
PUBLICZNEJ
ROK
OGEM
REDNIE STRATY W JEDNYM POARZE OGEM ORAZ W WYBRANYCH GRUPACH OBIEKTW W LATACH 2004-2013
4
2
2
1
2
2
1
2
1
1
2
99
189
82
69
135
166
79
64
51
98
103
55
71
102
71
46
119
135
35
64
57
76
Ryc. 31. rednie straty w jednym poarze ogem oraz w wybranych grupach obiektw w latach
2004-2013
Ryc. 32. rednie straty w jednym poarze ogem oraz w wybranych grupach obiektw
Ryc. 33. Poary i straty poarowe w wybranych grupach obiektw w stosunku do ogu
poarw i strat poarowych (rednia za lata 2004-2013) w ujciu procentowym
8. PODSUMOWANIE
W niniejszym rozdziale omwiono kwestie prewencji poarowej rozumianej jako zapobieganie
powstawaniu i rozprzestrzenianiu si poarw. W tym kontekcie przybliono priorytety, otoczenie prawne oraz zakresy dziaa przynalenych do zarzdzajcych obiektami oraz do organw Pastwowej Stray Poarnej realizujcych czynnoci kontrolno-rozpoznawcze.
Przedmiotowa dziaalno kontrolna wobec niskiej kultury bezpieczestwa poarowego zarzdzajcych obiektami w Polsce oraz nadal niedostatecznie rozwinitych mechanizmw motywacji
ekonomicznej stanowi obecnie podstawow form egzekwowania przepisw przeciwpoarowych. Jednoczenie naley mie wiadomo ograniczonego oddziaywania tej formy nadzoru,
ze wzgldu na okrelone zasoby kadrowe pionu kontrolno-rozpoznawczego i w konsekwencji

ograniczony zasig dziaa kontrolnych, a take utrudnienia w zakresie skutecznej egzekucji
nakazywanych dziaa naprawczych, m.in. zwizane z korzystaniem przez cz zobowizanych,
z rnych a przy tym do licznych drg zaskarania decyzji i innych aktw wadczych wydawanych przez organy.
Z tego wzgldu zasadne jest poszukiwanie sposobw skutecznego oddziaywania na wiadomo zarzdzajcych obiektami w zakresie bezpieczestwa poarowego. Std te bdzie wynikao poparcie dla wszelkiego rodzaju dziaa edukacyjnych, kampanii informacyjnych i tym podobnych przedsiwzi.
Jednak majc wiadomo, e najwiksz skutecznoci cechuj si mechanizmy motywacji ekonomicznej oraz podkrelajc potrzeb jej rozwijania w naszym kraju, w niniejszym rozdziale
podjto rwnie prb omwienia danych w ocenie autora przydatnych w kontekcie pogbienia dyskusji w przedmiotowym zakresie, zwizanych z kosztami ochrony przed poarami (zabezpieczenie obiektw, ubezpieczenia od ognia) i stratami powstajcymi w ich nastpstwie.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Hall J.R. Jr., The Total Cost of Fire in The United States, National Fire Protection Association,
March 2014.
Praca zbiorowa, Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2013, Gwny Urzd Statystyczny, Warszawa 2014.
Praca zbiorowa, Raport roczny Polskiej Izby Ubezpiecze 2011, Centrum Edukacji Ubezpieczeniowej na zlecenie PIU, Warszawa 2012.
Praca zbiorowa, Raport roczny Polskiej Izby Ubezpiecze 2012, Centrum Edukacji Ubezpieczeniowej na zlecenie PIU, Warszawa 2013.
Rozporzdzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 4 marca 2004 r. w sprawie
szczegowych zasad i warunkw udzielania i cofania zezwolenia na zaoenie szkoy lub
placwki publicznej przez osob prawn lub osob fizyczn (Dz. U. z 2004 r., nr 46, poz. 438
z pn. zm.).
Rozporzdzenie ministra edukacji narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie
warunkw, jakie musz spenia organizatorzy wypoczynku dla dzieci i modziey szkolnej,
a take zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz. U. z 1997 r., nr 12, poz. 67 z pn.
zm.).
Rozporzdzenie ministra edukacji narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie
rodzajw innych form wychowania przedszkolnego, warunkw tworzenia i organizowania
tych form oraz sposobu ich dziaania (Dz. U. z 2010 r., nr 161, poz. 1080 z pn. zm.).
Rozporzdzenie ministra gospodarki i pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektw
hotelarskich i innych obiektw, w ktrych s wiadczone usugi hotelarskie (Dz. U. z 2006 r.,
nr 22, poz. 169 z pn. zm.).
Rozporzdzenie ministra gospodarki z dnia 10 padziernika 2013 r. w sprawie rodzajw
i iloci substancji niebezpiecznych, ktrych znajdowanie si w zakadzie decyduje
o zaliczeniu go do zakadu o zwikszonym ryzyku albo zakadu o duym ryzyku wystpienia
powanej awarii przemysowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1479).
10. Rozporzdzenie ministra gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunkw

technicznych, jakim powinny odpowiada bazy i stacje paliw pynnych, rurocigi
przesyowe dalekosine suce do transportu ropy naftowej i produktw naftowych i ich
usytuowanie (Dz. U. z 2005 r., nr 243, poz. 2063 z pn. zm.).
11. Rozporzdzenie ministra gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz. U. z 2013 r.,
poz. 640).
12. Rozporzdzenie ministra gospodarki, pracy i polityki spoecznej z dnia 29 maja 2003 r.
w sprawie wymaga, jakim powinien odpowiada raport o bezpieczestwie zakadu
o duym ryzyku (Dz. U. z 2003 r., nr 104, poz. 970 z pn. zm.).
13. Rozporzdzenie ministra gospodarki, pracy i polityki spoecznej z dnia 17 lipca 2003 r.
w sprawie wymaga, jakim powinny odpowiada plany operacyjno-ratownicze
14. Rozporzdzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r., nr 75,
poz. 690 z pn.zm.).
15. Rozporzdzenie ministra infrastruktury z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie przepisw
techniczno-budowlanych dotyczcych autostrad patnych (Dz. U. z 2002 r., nr 12, poz. 116
z pn. zm.).
16. Rozporzdzenie ministra infrastruktury z dnia 17 czerwca 2011 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada obiekty budowlane metra i ich usytuowanie (Dz.
U. z 2011 r., nr 144, poz. 859).
17. Rozporzdzenie ministra pracy i polityki spoecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie
wymaga lokalowych i sanitarnych dotyczcych obkw i klubw dziecicych
(Dz. U. z 2011 r., nr 69, poz. 367).
18. Rozporzdzenie ministra rolnictwa i gospodarki ywnociowej z dnia 7 padziernika 1997
r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budowle rolnicze i ich
usytuowanie (Dz. U. z 2014 r., poz. 81).
19. Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej
20. Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 padziernika 2005
r. w sprawie czynnoci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pastwow
Stra Poarn (Dz. U. z 2005 r., nr 225, poz. 1934).
21. Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r.
w sprawie przeciwpoarowego zaopatrzenia w wod i drg poarowych (Dz. U. z 2009 r.,
nr 124, poz. 1030).
22. Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 13 sierpnia 2009 r.
w sprawie zakresu instrukcji postpowania w przypadku powstania poaru lub innego
miejscowego zagroenia w miejscu i w czasie imprezy masowej (Dz. U. z 2009 r., nr 135,
poz. 1113).
23. Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r.

w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw
(Dz. U. z 2010 r., nr 109, poz. 719).
(Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239).
25. Rozporzdzenie ministra rodowiska z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie szczegowych
warunkw i trybu sporzdzania planu urzdzenia lasu, uproszczonego planu urzdzenia
lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1302).
26. Rozporzdzenie ministra rodowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie
(Dz. U. z 2007 r., nr 86, poz. 579).
27. Rozporzdzenie ministra rodowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegowych
zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego lasw (Dz. U. z 2006 r., nr 58, poz. 405 z pn.
zm.).
28. Rozporzdzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 10 wrzenia 1998 r.
w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budowle kolejowe i ich
usytuowanie (Dz. U. z 1998 r., nr 151, poz. 987).
29. Rozporzdzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 2 marca 1999 r.
w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogi publiczne i ich
usytuowanie (Dz. U. z 1999 r., nr 43, poz. 430 z pn. zm.).
30. Rozporzdzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 31 sierpnia 1998 r.
w sprawie przepisw techniczno-budowlanych dla lotnisk cywilnych (Dz. U. 1998 r., nr 130,
poz. 859 z pn. zm.).
31. Rozporzdzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 30 maja 2000 r.
w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogowe obiekty
inynierskie i ich usytuowanie (Dz. U. z 2000 r., nr 63, poz. 735 z pn.zm.).
32. Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczestwie imprez masowych (Dz. U. z 2013 r., poz.
611).
33. Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiaach wybuchowych przeznaczonych do uytku
cywilnego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1329 z pn. zm.).
34. Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu dziaalnoci gospodarczej w zakresie
wytwarzania i obrotu materiaami wybuchowymi, broni, amunicj oraz wyrobami
i technologi o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1017
z pn. zm.).
35. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej (Dz. U. z 2009 r., nr 178,
poz. 1380 z pn. zm.).
36. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1340
z pn. zm.).
37. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r., nr 21, poz. 94 z pn. zm.).
38. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232).
39. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. z 2012 r., poz. 647 z pn. zm.).
40. Ustawa z dnia 28 wrzenia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 r., nr 12, poz. 59 z pn. zm.).
41. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usugach turystycznych (Dz. U. z 2014 r., poz. 196).
42. Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziemi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2013 r., poz.
1457).
43. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409).
44. Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty (Dz. U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572
z pn. zm.).
Strony internetowe
1.
2.
http://www.vfdb.de/Research.115+M52087573ab0.0.html (dostp: 9.07.2014 r.).

http://www.firesafeeurope.eu/fire-safety/cost-of-fire (dostp: 9.07.2014 r.).
Piotr Cholajda
ROLA I ZADANIA PREWENCJI SPOECZNEJ

1. Wstp .......... 858
2. Prewencja spoeczna .......... 859
2.1. Rozwj prewencji spoecznej w Pastwowej Stray Poarnej .................. 861
2.2. Public Relations jako wany element komunikacji ze spoeczestwem 863
2.3. Rola prewencji spoecznej we wspczesnej PSP ...... 864
2.4. Skuteczna prewencja spoeczna a firmy i organizacje pozarzdowe .. 865
3. Wybrane przedsiwzicia z zakresu prewencji spoecznej 866
3.1. Kampanie spoeczne w prewencji spoecznej ..... 867
3.2. Wielkopolski Program Zapobiegania i Walki z Poarami...... 868
3.3. Dowiadczenia dzkich straakw w zakresie promocji bezpiecznych zachowa 870
3.4. Kampania spoeczna ,,NIE dla czadu ...... 872
Literatura . 881
1. WSTP
Dynamiczny rozwj nauki i techniki spowodowa ogromne moliwoci dla cywilizacji. ycie
ludzkie na ziemi przyspieszyo. Czowiek mg wreszcie lata, jeszcze szybciej jedzi, budowa
jeszcze wyej i gbiej, udoskonala leki i leczy kolejne grone choroby. Pojawiay si coraz
mniejsze komputery i wiksze ekrany TV. Moliwa staa si szybka wymiana informacji bezprzewodow transmisj danych. To wszystko spowodowao szybki rozwj spoecznoci krajw
uprzemysowionych i polepszenie komfortu ycia. Pojawiy si miliony samochodw na ulicach
i elektroniki w domach i urzdach. Zgodnie z logik powinno to spowodowa nie tylko podniesienie standardu ycia, lecz take zwikszenie poziomu bezpieczestwa spoecznoci i indywidualnych ludzi. W pewnych zakresach ycia tak si stao. Niestety wraz z rozwojem cywilizacyjnym i technologicznym pojawiy si take i nowe rda zagroe.
Pytanie, ktre warto zada, to czy w rozwinitym spoeczestwie, w ktrym funkcjonuje sprawny system ratowniczy, potrzebna jest prewencja spoeczna, nie do koca mierzalna i istniejca
na pograniczu dziaa administracji rzdowej i samorzdowej.
Skd w pewnym momencie pojawio si zapotrzebowanie na prewencj spoeczn. Aby to zrozumie naley przeledzi wane elementy wpywajce na popraw bezpieczestwa spoecznoci, ktre realizowane s nie tylko poprzez bezporednie profesjonalne dziaania ratowniczoganicze podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (KSRG), ale rwnie poprzez
inne formy dziaa.
Oprcz denia do posiadania skutecznego i najnowoczeniejszego sprztu ratowniczego oraz
najlepszych szkole dla ratownikw kadziono take nacisk na cay system informatyczny. Po
wielu analizach i biecych danych pewne parametry mimo wszystko zmieniay si tylko w minimalnym zakresie. Jak szybko dotrze pomoc sub ratowniczych uzalenione jest od wielu
czynnikw. Midzy innymi od poziomu rozwoju organizacyjnego i technologicznego pastwa
oraz jego zamonoci. Poza tym we wspczesnym wiecie s granice moliwoci sub ratowniczych, ktrych nie da si przekroczy nawet w rozwinitych i bogatych pastwach. Na przykad
czas dojazdu do miejsca zdarzenia uwarunkowany jest nateniem ruchu, rozmieszczeniem jednostek ratowniczych oraz prawidowymi i kompletnymi danymi adresowymi, ktre czasami s
nieprecyzyjne itd. Nawet bardzo szybkie pojazdy ratownicze nie s w stanie pojawi si na miejscu zdarzenia natychmiast po wezwaniu. To wszystko sprowadzao si do maksymy znanej od
setek lat: ,,Lepiej zapobiega ni leczy.
Zrozumiano, e do spraw dotyczcych bezpieczestwa w naszym otoczeniu naley angaowa
ludzi: mieszkacw i spoecznoci lokalne. Takie kierunki nastawione na wczesne wykrywanie
zagroe oraz waciwe reagowanie jeszcze przed przyjazdem sub ratowniczych, jeszcze przed
pojawieniem si zagroenia, to kierunki, ktre przyczyniaj si poprawy bezpieczestwa oraz
obnienia kosztw takich zdarze i ich nastpstw dugoterminowych. Te spostrzeenia stay si
fundamentem, na ktrym oparto wspczesn prewencj spoeczn.
Prewencja spoeczna narodzia si w demokracjach zachodnich. Dlaczego? Ot w pewnym momencie zauwaono tam (zrozumiano), e wzrost nakadw na dziaalno operacyjn sub ratowniczych nie przynosi oczekiwanych, proporcjonalnych do poniesionych nakadw, efektw.
Dlatego zgodnie z przytoczon ju wczeniej maksym wczono spoecznoci lokalne do budowy i realizacji strategii bezpieczestwa. Dziaania te okazay si trafne i przyczyniy si do ograniczenia liczby poarw oraz ich skutkw. Spoecznoci lokalne dziki wasnemu zaangaowaniu oraz pomocy ze strony instytucji pastwowych stay si bardziej wyczulone na wszelkie
symptomy zagroe, ktre wczeniej byy niedostrzegane lub ignorowane, gwnie z powodu
braku wiedzy i wyobrani.
2. PREWENCJA SPOECZNA
Dziaania Pastwowej Stray Poarnej (PSP) postrzegane z zewntrz to 2 podstawowe obszary:
operacyjny i prewencyjny. Istnieje jednak szereg dziaa, ktre mona nazwa komunikacj ze
spoeczestwem.
Za najwyszy poziom komunikowania w spoeczestwie uznaje si komunikowanie masowe.
Powstao ono w chwili narodzin pierwszego rodka komunikowania masowego, za jaki uwaa
si ksik drukowan, w poowie XV w. Nastpnie powstaa prasa, ktrej pocztki przypadaj
na XVII w. Ten obszar zosta kolejno wzbogacony przez kino, radio oraz telewizj, a w drugiej
poowie XX w. o nowe media Internet, sieci kablowe, satelitarne, telekomunikacyjne itd. Jest to
najszerszy proces komunikowania dostpny wspczesnym spoeczestwom. W jednym procesie uczestniczy bowiem najwiksza pod wzgldem liczebnoci rzesza ludzi. Na tym poziomie
procesy komunikowania s sformalizowane, kontrola i wadza zdefiniowane w sposb jasny,
role odbiorcy i nadawcy okrelone jednoznacznie, w odrnieniu od poziomw niszych komunikowania, w ktrych to wystpowaa pewnego rodzaju dowolno. W instytucjonalno-
organizacyjnym komunikowaniu zagadnienia dotyczce kooperacji, interakcji oraz formowania

standardw i norm staj si wic pierwszoplanowe1.
Rozpocznijmy jednak od podstawowych okrele i definicji.
Definicja sowa prewencja pochodzi z aciny praeventio znaczy tyle, co zapobieganie natomiast
praevenire wyprzedzi, zapobiec. Prewencja to zapobieganie (por. profilaktyka2). Prewencyjny
zapobiegawczy, niedopuszczajcy do powstania zjawiska uwaanego za niepodane3.
Prewencj dzielimy na pierwotn, wtrn i prewencj 3. stopnia:
prewencja pierwotna obejmuje dziaania zmierzajce do zmniejszenia wystpienia zaburze poprzez przeciwdziaanie czynnikom ryzyka, zanim spowoduj wystpienie zaburze,
prewencja wtrna oznacza powstrzymywanie rozwoju patologii po wykryciu wczesnych sygnaw zaburze,
prewencja 3. stopnia zapobieganie skutkom przebytej choroby oraz przeciwdziaanie

jej nawrotom4.
Prewencja to zatem zapobieganie zym zjawiskom i zagroeniom, usuwanie ich przyczyn. Skadaj si na ni rnego rodzaju dziaania prowadzone przez instytucje i suby pastwowe, organizacje spoeczne i inne podmioty, ktre musz (ze wzgldu np. na obowizki wynikajce
z ustaw) lub chc peni rol prewencyjn. S to np. policja, stra poarna, inspekcja pracy, towarzystwa ubezpieczeniowe, lokalne spoecznoci.
Dziaania te maj rnorodny charakter, ale przede wszystkim polegaj na uwiadamianiu, jakie
zachowania, albo ich brak, s rdem okrelonych zagroe, co jest dozwolone, a co zabronione,
i e naruszanie prawa jest karalne. W parze z uwiadamianiem id nierzadko kontrole stanu
przestrzegania przepisw i norm.
Prewencja jest skierowana z jednej strony na tych, ktrzy mog by sprawcami niedozwolonych
czynw, z drugiej na tych, ktrzy mog by poszkodowanymi. Dziaalno prewencyjna skierowana natomiast na potencjalnych sprawcw niedozwolonych czynw nie sprowadza si tylko
do szerzenia wiedzy.
Prewencja najczciej kojarzona jest z dziaaniami sub, ktre w ten sposb prbuj ograniczy
jakie niepodane zjawisko.
Cho w policji istniej oddziay prewencji to ich zadania tylko z nazwy kojarzone s z prewencja
spoeczn. Wcale to jednak nie przeszkadza tej formacji prowadzi take takich dziaa. Do najbardziej znanych ostatnio realizowanych kampanii Komendy Gwnej Policji naley 10 mniej
ratuje ycie. Takich akcji jest jednak duo wicej. We wsppracy z samorzdami, fundacjami
prowadzone s takie programy jak np. Policyjny program edukacyjny dla kilkunastoletnich
B. Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i publiczne, PWN, Warszawa 2007, s. 72.

Profilaktyka np. profilaktyka zdrowotna, spoeczna, poarowa; wg Sownika jzyka polskiego pod red.
M. Szymczaka, Warszawa 1988 profilaktyka dziaanie i rodki stosowane w celu zapobiegania.
3 http://www.slownik-online.pl/kopalinski/2F03F74505EFE64AC125658100092531.php (dostp:
24.04.2014 r.).
4 http://www.psychologia.edu.pl/slownik/id.prewencja/i.html (dostp: 24.04.2014 r.).
1
2
dzieci, yj normalnie, Bezpieczna szkoa, Mj dzielnicowy. Ponadto w kilkudziesiciu gminach powoano stowarzyszenia i fundacje, ktre wspieraj dziaania prewencyjne.
Pojcie prewencja najczciej kojarzy si z przestpczoci kryminaln, a walk z ni zajmuje si
przede wszystkim policja. U jej podstaw ley gwnie zapobieganie zagroeniom przez usuwanie
ich przyczyn. Policja nie dziaa jednak sama. Ograniczenie zagroe przestpczych w tym przeciwdziaanie przestpczoci nieletnich zaley bowiem rwnie od wspdziaania wielu instytucji i podmiotw. Programy realizowane w ramach takiej prewencji ukierunkowane s na najbardziej zagroone skutkami przestpczoci grupy spoeczne dzieci, modzie, kobiety, osoby
starsze i niepenosprawne, drobnych przedsibiorcw5.
Prewencj w innym jej wymiarze zajmuje si take Pastwowa Stra Poarna. Jej gwne zadania maj charakter kontrolno-rozpoznawczy i prowadzone s na rzecz ochrony przeciwpoarowej. Polega to na realizacji przedsiwzi majcych na celu ochron ycia, zdrowia, mienia lub
rodowiska przed poarem, klsk ywioow lub innym miejscowym zagroeniem. W razie
stwierdzenia nieprawidowoci PSP moe nakaza ich usunicie, wstrzymanie robt, zakaza
uywania maszyn, rodkw transportowych oraz eksploatacji pomieszcze, obiektw lub ich
czci, jeeli stwierdzone uchybienia mog powodowa zagroenie ycia ludzi lub bezporednie
niebezpieczestwo powstania poaru. Do zada PSP naley te m.in. ocena projektw budowlanych pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej.
Taki wymiar prewencji czyli dziaa kontrolno-rozpoznawczych ma raczej charakter egzekwowania przepisw prawa. Jest jednak jeszcze jedna formua dziaa prewencyjnych w PSP. Formua ta odnosi si do dziaa wykraczajcych poza ten zakres, a majcych wpyw na bezpieczestwo poarowe i powszechne. To prewencja spoeczna.
2.1. Rozwj prewencji spoecznej w Pastwowej Stray Poarnej

Zakres dziaalnoci PSP niezwizany typowo z ratownictwem, a funkcjonujcy praktycznie od
pocztku jej powstania, to rnego rodzaju akcje edukacyjne czy profilaktyczne. Na pocztku
nikt ich tak grnolotnie nie nazywa. Nie nazywano tych dziaa rwnie prewencj spoeczn.
Byy to po prostu pogadanki, zawody, wystawy czy spotkania i wycieczki do stranic, ktrych
celem byo propagowanie zasad bezpiecznego zachowania oraz umiejtnoci podejmowania
dziaa w sytuacji zagroenia, czy zaznajomienia lokalnych spoecznoci z zadaniami i moliwociami lokalnej suby ratowniczej.
Broszur i ulotek w tamtym okresie praktycznie nie byo. Wystarcza widok straaka, czerwonych
samochodw i emocje zwizane z ich dziaaniami. Ogromne pomienie i ludzie z nimi walczcy.
Informacje przekazywane podczas takich spotka gboko i na dugo zapaday w wiadomoci
ich uczestnikw, najczciej uczniw szk podstawowych i gimnazjalnych.
Dzi jednak mona jednoznacznie stwierdzi, e to byy mae klocki do budowy czego wyjtkowego. Czego, co w jasny i ciekawy sposb docierao do spoeczestwa. Mae kroki i dziaania,
ktre od roku 1992, czyli od powstania PSP, day podwalin pod szersze zrozumienie i postrzeganie takiego podejcia do budowania wiadomoci spoecznej w zakresie bezpieczestwa.
http://www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasla/337659,prewencja.html
Ryc. 1. Spotkanie z dziemi w warszawskim szpitalu

rdo: Fot. wasne Straacy w szpitalu dziecicym im. prof. dr. med. Jana Bogdanowicza
w Warszawie.
W tabeli 1 przedstawione zostay przykady prowadzonych przez straakw akcji promujcych
bezpieczestwo. Podzielone zostay ze wzgldu na organizatora: czyli te, ktre organizowali
straacy, i te najwiksze, w ktrych brali udzia.
Tabela 1. Wybrane akcje edukacyjne realizowane przez PSP
LP.
1.
2.
3.
NAZWA
Oglnopolski Turniej
Wiedzy Poarniczej
Dni Otwartych Stranic
Straakw Ratownikw
Podaruj Dzieciom Soce
ORGANIZATOR
wasne
wasne
KG PSP w porozumieniu z firm
Procter & Gamble
Operations Polska
S.A.
TEMAT
upowszechnianie wiedzy
z zakresu ochrony ppo.
o bezpiecznych zachowaniach
profilaktyka przeciw
oparzeniom u dzieci
i propagowanie bezpiecznych
zachowa
wylewanie lodowisk we
wsppracy ze szkoami
konkurs plastyczny dla
z zakresu bezpiecznych zachowa
5.
wasne
dzieci
w postaci tematycznych
konkursw plastycznych
promowanie bezpiecznych
6.
Bezpieczne Wakacje
wsppraca z policj
zachowa dzieci szczeglnie nad
wod i w lesie
przestrzeganie przed
niszczeniem rodowiska
7.
Nie Wypalaj Traw
wasne
i zagroeniem dla czowieka
poprzez wypalanie traw
Las Ponie Szybko
wsppraca z Lasami
ostrzeenia o skutkach
8.
Ronie Dugo
Pastwowymi
niebezpiecznych zachowa w lesie
najwikszy Piknik
pokazy sprztu oraz sprawnoci
9.
Straacki na Stadionie
wsppraca z ZG OSP
straakw, promocja
Narodowym
bezpiecznych zachowa
kampania majca na celu
10.
NIE dla Czadu
wasne
zwrcenie uwagi na
niebezpieczny tlenek wgla
rdo: Opracowanie wasne na podstawie Biuletynw Informacyjnych PSP.
4.
Bezpieczne Lodowiska
wasne
2.2. Public relations i rodki masowego przekazu w komunikacji ze

spoeczestwem
Spojrzenie na Public Relations (PR) jako na istotny element wizerunku firmy komercyjnej od
kilku ju lat jest po prostu niewiedz. PR stosuj w zasadzie wszyscy: od maych firm do wielkich
korporacji. S bardziej lub mniej zorientowane, czego dotyczy, jednak korzystaj z jego narzdzi.
Wrd podmiotw, ktre doczyy do grona korzystajcych z narzdzi PR s m.in. samorzdy,
urzdy gmin i miast, sport i polityka, a take suby mundurowe. Wiele instytucji dugo dorastao do wdroenia dziaa mogcych poprawi lub w ogle nawiza komunikacj ze spoeczestwem.
PSP nie musiaa przechodzi adnych dramatycznych chwil, aby jej dziaania zaczy szybko
przynosi efekty. Jeszcze klika lat temu jedynie jednolity tekst Ustawy o PSP lub Ustawy
o ochronie przeciwpoarowej mg wyjani wtpliwoci. Dlatego w ramach PR w PSP pojawili
si nieetatowi rzecznicy prasowi. Oni jako pierwsi odpowiadali na pytania i tumaczyli poszczeglne zawie procedury i dziaania jednostek stray. Jednak liczba pyta i tematw do wyjanienia wcale si nie zmniejszaa.
Pierwsze dostrzegy to urzdy, w ktrych spoeczestwo chciao otrzyma rzeteln i jednoznaczn informacj. Narzdziem, ktre uywane byo raczej do promocji firmy lub instytucji,
bya strona internetowa. Zawarte w niej informacje wskazyway na profil dziaalnoci, struktur
oraz produkty. To narzdzie informatyczne szybko jednak znalazo zastosowanie w instytucjach
pastwowych i samorzdowych. Dostrzeono w nim potencja i moliwoci takiej formuy przekazywania informacji, ktra moe przynie rozwizanie w komunikowaniu si ze spoeczestwem. Wydziay obywatelskie i prasowe poszczeglnych urzdw poprzez dedykowane w nich
podstrony mogy umieci formularze kontaktowe lub najczciej zadawane pytania. Waciwie
dobrane elementy PR w komunikacji ze spoeczestwem zdecydowanie poszerzyy dostp do
informacji. Jednostki PSP rwnie uruchamiay swoje strony internetowe. Ich pocztkowa jako
i czytelno byy do skromne. Rozbudowyway si jednak wraz z moliwociami i zapotrzebowaniem spoeczestwa.
Ustawa z dnia 6 wrzenia 2001 r. o dostpie do informacji publicznej wprowadzia wrcz obowizek udostpniania informacji publicznych:
artyku 2 ww. ustawy mwi, e: () kademu przysuguje, z zastrzeeniem art. 5, prawo dostpu do informacji publicznej, zwane dalej: prawem do informacji publicznej6,
artyku 4 ww. ustawy wskazuje podmioty zobowizane do udostpnienia takiej informacji: () obowizane do udostpniania informacji publicznej s wadze publiczne oraz
inne podmioty wykonujce zadania publiczne (...)7.
Jednym z obowizkw nakadanych na wskazane podmioty jest posiadanie Biuletynu Informacji

Publicznej (BIP), czyli serwisu internetowego, w ktrego treci mona bdzie znale wszystkie
informacje publiczne. To z jednej strony rozbudowao serwisy internetowe o moduy wymagane, a z drugiej strony wymusio w ogle posiadanie takiego serwisu.
https://www.bip.gov.pl/articles/view/41
Ustawa z dnia 6 wrzenia 2001 r. o dostpie do informacji publicznej, Dz. U. z 2001 r., nr 112, poz. 1198
z pon. zm.
6
7
Dzi wiele instytucji, w tym rwnie PSP, oddzielio BIP od serwisw internetowych. Gwn
przyczyn byy wymogi informatyczne stawiane serwisom BIP. Jedn z zalet takiego rozwizania
byo bardziej czytelne promowanie zarwno biecych formacji, jak i bezpiecznych zachowa na
ich stronach.
W jednostkach PSP powstao duo ciekawych i funkcjonalnych stron internetowych. W zalenoci od kreatywnoci poszczeglnych kierownikw jednostek organizacyjnych PSP oraz osb
zajmujcych si w nich promocj powstaway bardzo ciekawe tak graficznie, jak i informacyjnie materiay.
Ryc. 2. Akcja NIE dla czadu na stronie internetowej KG PSP

rdo: http://www.straz.gov.pl/page/index.php?str=5177 (dostp: 23.052014 r.).
2.3. Rola prewencji spoecznej we wspczesnej PSP

Dostp do informacji w cigu kilku ostatnich lat przeama kolejne bariery. Moliwo dostpu
do Internetu w komputerach mobilnych, a obecnie rwnie w telefonach komrkowych, wyznaczya nowe oczekiwania ich uytkownikw. Kady z nich chcia mie informacje o pogodzie, trasie dojazdu, rozkadzie jazdy, zajciach, godzinach otwarcia sklepw i urzdw. Kady uytkownik oczekuje atwego dostpu do informacji i szybkiego jej wyszukiwania. Ogromne iloci informacji znacznie skomplikoway i wyduaj ten proces. Podobnie lub jeszcze trudniej znale
informacje wane dla naszego bezpieczestwa. Tutaj z pomoc przyszy usprawnienia i algorytmy w wyszukiwarkach internetowych. Niestety tylko czciowo ten proces usprawniy. Dlatego wspczesna prewencja spoeczna to skomplikowane i nieatwe do realizacji wyzwanie.
Ilo informacji, ktra otacza nas kadego dnia powoduje u jednych osb mocne uzalenienie od
nich, a u innych podenerwowanie i irytacj. Bez narzdzi lub osb, ktre umiejtnie potrafi
odnale rzeczowe i prawdziwe informacje, mona le je zinterpretowa lub nawet popeni

bd.
Ryc. 3. Piknik straacki na Stadionie Narodowym

rdo: Fot. wasne Piknik z okazji 20-lecia powstania PSP na Stadionie Narodowym.
Dzisiejsza prewencja spoeczna to przede wszystkim umiejtne i precyzyjnie przygotowane informacje zawarte w przekazie akcji, programw i kampanii spoecznych czy edukacyjnoprewencyjnych. Drobiazgowo przeprowadzone analizy zagadnie, ktre prewencja spoeczna
powinna uwypukli i realizowa, to podstawa jej dzisiejszego wymiaru.
2.4. Skuteczna prewencja spoeczna a firmy i organizacje pozarzdowe

Prawidowe zrozumienie prewencji spoecznej w dziaaniach stray poarnej to wieloaspektowy
temat. Jednoczesne okrelenie dziaa prewencji jako systematycznych i skutecznych jest duym
wyzwaniem. Od wielu lat szereg dziaa nienazywanych prewencj spoeczn nioso si informacji drogami nieformalnymi. W rzeczywistoci powszechnego dostpu do sieci mona korzysta z narzdzi, ktre do niedawna zastrzeone byy tylko dla organizacji posiadajcych ogromne budety na realizacj swoich celw. Od kilku ju lat funkcjonowania kampanii spoecznych
rodki masowego przekazu zdecydowanie wzmocniy ich si. Odczuwalny ich przekaz dotyczy
rnych tematw. Tematw wanych z wielu wzgldw dla rnych ludzi. Dla jednych wane
tematy to ochrona rodowiska czy gince gatunki zwierzt, dla innych przemoc w rodzinie
i pomoc osobom ciko chorym.
W tym wymiarze przekazu bardzo dobrym sprzymierzecem s organizacje pozarzdowe, czyli
m.in. stowarzyszenia i fundacje. Niema rol peni te organizacje non profit oraz agencje reklamowe, ktre maj ogromny potencja ciekawych inicjatyw i dowiadczenie w przygotowaniu
i realizacji tak duych projektw. Przykadem takiej wsppracy s wsplne dziaania Komendy
Gwnej PSP i agencji Ambasada (ryc. 4). Modzi ludzie j tworzcy przygotowali niepowtarzalne
plakaty i spoty radiowe.
Ryc. 4. Reklama prasowa w kampanii spoecznej NIE dla czadu agencja Ambasada
rdo: http://ambasadabrandcommunications.blogspot.com/2012/02/ambasada-wkampanii-spoeczne-j-czad.html (dostp: 27.05.2014 r.)
3. WYBRANE PRZEDSIWZICIA Z ZAKRESU PREWENCJI SPOECZNEJ

PSP zgodnie z ustaw kompetencyjn zajmuje si organizacj i prowadzeniem dziaa
ratowniczych wszdzie tam, gdzie pojawia si zagroenie dla czowieka, rodowiska lub mienia.
Tak szerokie spektrum dziaalnoci oraz dua liczba interwencji realizowanych kadego roku
mog sugerowa, e na kontakty ze spoeczestwem brakuje ju miejsca. Tak jednak nie jest.
Dziaania stray poarnej s w wikszoci sezonowe. Wiosna to poary traw, lato poary
lasw, jesie i zima ofiary miertelne w poarach mieszka (dogrzewanie si). Wymagaj one
dziaa typowo operacyjnych czyli ratowniczo-ganiczych. To jednak jest ju usuwanie
skutkw, a nie przyczyn. Prewencja techniczna na co dzie zmaga si z wyegzekwowaniem
przepisw, ktre maj zapewni spoeczestwu okrelony poziom bezpieczestwa.
Dziaania promocyjne w zakresie bezpieczestwa, czyli prewencji spoecznej, to te dziaania
raczej sezonowe, czyli takie, ktre maj charakter cile zwizany z por roku i wystpujcymi
zagroeniami. Dlatego nikt nie promuje bezpiecznych zachowa nad wod w czasie jesieni czy
zimy. Podany efekt moe zapewni dobrze dobrana i uwypuklona informacja przekazana we
waciwym czasie. Nie oznaczao to jednak cakowitego zaprzestania prowadzenia pracy w tym
zakresie. Ten czas wykorzystany by na zbieranie statystyk, analiz i przygotowanie kolejnych
koncepcji.
Bardzo ciekawe s rwnie akcje i programy edukacyjne realizowane przez terenowe jednostki
organizacyjne PSP. Szeroko wpisuj si one w ten sposb w prewencj spoeczn, inspirujc
pomysami na podniesienie wiadomoci w zakresie bezpieczestwa powszechnego. Ich warto
dla lokalnych spoecznoci jest ogromna. Dla indywidualnych odbiorcw to nowe rdo informacji, a czasami i inspiracji. Wiele osb, ktre spotkay si w swoim yciu z podobnymi problemami, utosamia si z dziaaniami w zakresie promocji bezpiecznych zachowa. Osoby te czsto
wczaj si do dziaa prowadzonych w tym zakresie przez PSP.
Przykadw poszczeglnych dziaa i akcji w ostatnich latach jest do duo. Przedstawienie ich
wszystkich byoby niemoliwe. Te najciekawsze, ktre wyrniy si nie tylko swoim przesaniem, ale rwnie zasigiem i oryginalnoci, nios ze sob du warto dodan. Kilka z nich
warto pozna bliej.
3.1. Kampanie spoeczne w prewencji spoecznej

O kampaniach spoecznych mona przeczyta wiele w literaturze fachowej. Mona znale ich
definicje, elementy i charakterystyki. Mona pozna wiele ciekawych kampanii zrealizowanych
na wiecie. Przyjrzyjmy si charakterystyce tego elementu, ktry w wymiarze celu wydaje si
by bardzo wany dla prewencji spoecznej. Szczeglnie w kontekcie kampanii promujcych
bezpieczne zachowania.
Kampanie spoeczne s niezwykle wane w dzisiejszej przestrzeni spoecznej. Wspczesne
bombardowanie czowieka przernymi reklamami powoduje, e to one wskazuj, co w danej
chwili jest wane. Dlatego, aby informacje o istotnych sprawach w naszej rzeczywistoci dotary
do jak najwikszej czci spoeczestwa i przekonay j do akceptacji danego zjawiska czy problemu, potrzebna jest nie jednorazowa, a powszechna akcja reklamowa bd informacyjna.
Ankiety i wyniki bada wskazuj na bardzo wany czynnik, ktry moe decydowa o jej odbiorze. Sama informacja podana bez odpowiedniej, zachcajcej formy nie posiada czynnika perswazji. Takiego czynnika, ktry przekona nas do zrozumienia danego problemu, a w konsekwencji przyjcia odpowiedniej postawy. Informacja bez tego elementu jest raczej bierna i tak
te jest odbierana. Tu naley podeprze si sprawdzon formu stosowan w reklamach produktw czy usug. Reklama zawiera wanie oprcz informacji ciekaw formu i czynnik, ktry
mwi o zaletach tego produktu, np. ,,Bdziesz mg rozmawia z wszystkimi w sieci za 0 z. Ten
wymiar reklamy to jednak dobra wskazwka. Reklamy i kampanie spoeczne to przecie szerokie moliwoci ksztatowania postaw i zachowa. To zjawisko na wiecie znane i wykorzystywane ju od kilkudziesiciu lat.
W Polsce kampanie spoeczne to do nowe zjawisko. Jego pocztek day kampanie reklamujce
organizacje pozarzdowe chcce otrzyma na sw statutow dziaalno 1% podatku z rocznego
rozliczenia podatnika.
Kampanie spoeczne maj uwiadomi istnienie problemu, zwrci uwag na rozmiar zjawiska,
wzbudzi zainteresowanie danym problemem i poczucie zagroenia (maj uwiadomi, e to
zjawisko moe dotkn rwnie mnie), wywoa okrelone uczucia powodujce gotowo do
podjcia dziaa oraz maj zainicjowa akcj. Cele te w swojej warstwie praktycznej s zbiene
z celami modelu reklamy komercyjnej zwanej AIDA:
(A Attention, I Interest, D Desire, A Action)
Oba rodzaje, tj. zarwno kampania komercyjna, jak i spoeczna, posuguj si tymi samymi technikami i rodkami. Rnica jest wic tylko kwesti stylu prezentacji.8 Inna jest rwnie grupa
uczestnikw kampanii spoecznych, czyli nadawcw i odbiorcw. Nadawcami kampanii spoecznych mog by rnego rodzaju instytucje publiczne, prywatne, rzdowe, przedsibiorstwa
(np. energetyka), rnego rodzaju stowarzyszenia, a take banki, polityczne grupy interesw,
kocioy i religijne organizacje oraz fundacje charytatywne. Najczciej nadawcami kampanii
spoecznych s organizacje pozarzdowe, ktre s dobrowolnymi organizacjami dziaajcymi
niezalenie od struktur pastwowych czy politycznych. Organizacje pozarzdowe dziaaj na
rzecz spraw spoecznych i dobra publicznego, a swoj prac w duej mierze opieraj na zaanga8
www.abc-ekonomii.net.pl/s/aida.html
owaniu wolontariuszy. Leszek Staniej twierdzi, e kampanie spoeczne powstaj z inicjatywy

organizacji lub instytucji, ktre dochodz do wniosku, e pewne zjawiska spoeczne zale od
postaw spoecznych; e zjawiska negatywne, patologie spoeczne albo pewien stan wiadomoci
wymagaj interwencji, zmiany.9
Pozytywny odbir kampanii spoecznych wprowadzi wan zmian. Instytucje, ktre dostrzegy negatywne zjawiska, mogy wreszcie skorzysta z narzdzia, ktre dobrze przygotowane
mogo sta si silnym nonikiem informacji.
Teraz to wszystko zaczo si zmienia. Oczywicie s informacje wane i bardzo wane. Informacje z pozytywnym wydwikiem i te, ktre nie przysporz pozytywnych komentarzy. To
wszystko jednak zaleao od odbiorcy.
Same definicje, podzia i elementy kampanii spoecznych nie s w stanie odzwierciedli wymiaru
prezentowanych w nich treci. Kady z nas mgby wymieni kilka bardziej mu znanych. Bardzo
ciekawym rdem informacji w zakresie kampanii realizowanych w kraju i za jego granicami
jest serwis internetowy znajdujcy si na stronie www.kampaniespoleczne.pl. Autorzy serwisu
wymieniaj takie kampanie jak: kampanie polityczne, kampanie gospodarcze, kampanie wizerunkowe organizacji i instytucji, kampanie zwizane z 1%, komunikacja w rodzinie, konsumpcjonizm i konsumenci, kultura, marketing regionalny, obronno i bezpieczestwo, pomoc rozwojowa, pomoc spoeczna, praca i polityka zatrudnienia, prawa czowieka, profilaktyka zdrowie i uzalenienia, promocja zdrowia, przejrzysto instytucji, problem korupcji, raportowanie
spoeczne, rwnouprawnienie i tolerancja, spoeczna odpowiedzialno biznesu, walka z przemoc czy walka z wykluczeniem spoecznym.10 Jak mona zauway rnorodno i tematyka
kampanii jest szeroka. Przyjrzyjmy si jednak kampaniom, programom i akcjom, ktre w PSP
zrealizowane zostay w ramach prewencji spoecznej.
3.2. Wielkopolski Program Zapobiegania i Walki z Poarami

Wielkopolski Program Zapobiegania i Walki z Poarami Edukacja i Profilaktyka Poarowa to
program, ktry powsta w roku 2011 i wpisa si swoim charakterem w dziaania wielkopolskich straakw. Dziki swoim jasno okrelonym priorytetom i zasigowi zdecydowanie wyrnia si na tle innych dziaa jednostek PSP w Polsce. Moemy wic zapozna si z jego zaoeniami na stronie KW PSP w Poznaniu.
Kady mieszkaniec Wielkopolski ma prawo y w spoecznoci, ktra jest bezpieczna, zintegrowana i nowoczesna. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Wielkopolskiego do roku 2020 zakada,
e jednym z celw generalnych jest zapewnienie mieszkacom warunkw do podwyszania
poziomu ycia poprzez zapewnienie poczucia bezpieczestwa i perspektyw na przyszo oraz
zabezpieczenie dorobku ycia. Zaoenia Wielkopolskiego Programu Zapobiegania i Walki
z Poarami Edukacja i Profilaktyka Poarowa pozostaj take w cisej relacji z celami Strategii Rozwoju Ratownictwa i Ochrony Przeciwpoarowej Wojewdztwa Wielkopolskiego. Opracowanie i wdroenie programw edukacyjnych w zakresie przeciwdziaania zagroeniom ze
szczeglnym uwzgldnieniem zagroe poarowych zakada, e systemowa realizacja akcji edu-
M. Izdebski, Reklama spoeczna. Kreacja i skuteczno, Warszawa 2006, s. 11.

http://www.kampaniespoleczne.pl/kampanie
10
kacyjnych adresowanych do modziey i wybranych grup zawodowych spowoduje zmniejszenie

liczby poarw bdcych wynikiem nieostronoci, w ktrych gin ludzie (w praktyce zakada
si zmniejszenie liczby poarw z ok. 12 do 8 tys., a tym samym redukcj strat poarowych o ok.
40-50%).
Wielkopolski program jest wyjtkow inicjatyw edukacyjn i prewencyjn opracowan przez
zesp specjalistw z Komendy Wojewdzkiej Pastwowej Stray Poarnej w Poznaniu. Stanowi
wynik wieloletnich kontaktw wielkopolskiej stray poarnej ze specjalistami z Wielkiej Brytanii oraz korzystania z ich dowiadcze w realizacji podobnych programw, ktre przynosz
wymierne efekty w zakresie poprawy poczucia bezpieczestwa spoecznoci lokalnych.
W ramach ochrony ludnoci istotne znaczenie ma edukacja. Naley kierowa j zarwno do dorosych (w zrnicowanych formach szkolenia dla rnych grup), jak i dzieci oraz modziey na
kolejnych poziomach edukacyjnych, poprzez zastosowanie rnorodnych form, np. programw
Razem bezpieczniej oraz Bezpieczne ycie.
Program ten stanowi rwnie usystematyzowanie rozproszonych do tej pory dziaa edukacyjnych w spoecznoci Wielkopolski prowadzonych przez Pastwow Stra Poarn i nadanie im
statusu formalnego. Program zakada skuteczne przeciwdziaanie niepokojcej liczbie poarw,
zwaszcza tych z udziaem ofiar miertelnych, zapobieganie podpaleniom oraz antyspoecznym
zachowaniom, ktre mog by przyczyn powstania takich zdarze. Wrd wielu inicjatyw innych instytucji i organizacji wielkopolski program bdzie wanym elementem skadowym i skutecznym narzdziem propagowania zasad bezpiecznego postpowania, co w efekcie przyczyni
si do poprawy bezpieczestwa regionu Wielkopolski11.
W ramach realizacji programu, ale take promowanej profilaktyki, powstaa bardzo ciekawa
strona internetowa pod adresem www.edukacja.psp.wlkp.pl. W jej strukturze moemy znale
nie tylko podstawowe informacje o samym projekcie, ale rwnie ciekawe materiay do pobrania zarwno dla dzieci, jak i dorosych (ryc. 5).
W ramach promocji projektu kluczowego Komendy Wojewdzkiej Pastwowej Stray Poarnej
w Poznaniu Rozbudowa zintegrowanego systemu bezpieczestwa rodowiskowego i ekologicznego wojewdztwa wielkopolskiego, realizowanego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego wielkopolscy straacy rozdali mieszkacom Wielkopolski 7300
czujek czadu/dymu. Czujki rozdawano za darmo w ramach akcji promocyjno-edukacyjnych organizowanych przez komendy miejskie i powiatowe Pastwowej Stray Poarnych wrd osb,
ktre wypeniy ankiet i odpowiedziay na pytania dotyczce projektu kluczowego12.
http://www.edukacja.psp.wlkp.pl/
http://www.edukacja.psp.wlkp.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=38
&Itemid=117
11
12
Ryc. 5. Ulotka prewencyjna KW PSP w Poznaniu

rdo: http://www.edukacja.psp.wlkp.pl (dostp: 29.05.2014 r.).
3.3. Dowiadczenia dzkich straakw w zakresie promocji bezpiecznych

zachowa
Dowiadczenia dzkich straakw w zakresie dziaa operacyjnych i prewencyjnych s bardzo
bogate, ale rwnie trudne. Dowiadczenia operacyjne ze wzgldu na specyficzn zabudow
samego miasta odzi. Dotyczy to kamienic z tzw. studniami (wskich jednokierunkowych uliczek) oraz duych obiektw bdcych pustostanami po fabrykach. Dowiadczenia prewencyjne
natomiast ze wzgldu na trudne dowiadczenia w dotarciu z wiedz o waciwych zachowaniach do ludzi czsto bdcych na skraju ubstwa lub alkoholizmu. Dziaania przeprowadzane
w tym zakresie miay bardzo trudny pocztek. Samych mieszkacw odzi w ostatnich 20 latach
dotkno kilka tragicznych wydarze. Naley tu wspomnie o ,,strzaach policji na osiedlu studenckim, zawaleniach kamienic i poarach pustostanw, w ktrych zginli bezdomni.
Bardzo trudno byo budowa zaufanie do instytucji publicznych, do ktrych Pastwowa Stra
Poarna te naleaa. Przekadao si to na odbir informacji kierowanych do mieszkacw
przez te instytucje.
Rozpoczto od przystosowania sprztu ratowniczego do specyficznych warunkw urbanistycznych. Zamwiono specjalnie zbudowany podnonik, ktry mg wjecha w wskie dzkie bramy. Straacy z KM w odzi, jednostki ratownictwa wysokociowego nr 10 przy ul. Pojezierskiej
przeanalizowali i przewiczyli, a docelowo wprowadzili do dziaa we wspomnianych studniach
techniki wysokociowe. Zakupiono nowe pojazdy ratowniczo-ganicze i zaktualizowano procedury ratownicze.
Pozostawao jednak rodowisko. rodowisko, w ktrym powstaway kolejne tragiczne zdarzenia. Kolejne prby dotarcia w sposb konwencjonalny nie daway zadowalajcych efektw.
Wtedy pojawi si pomys promowania i ostrzegania w trakcie piknikw i imprez organizowanych przez rne instytucje i organizacje, szkoy i przedszkola. Rwnolegle uruchomiono strony
internetowe komendy wojewdzkiej oraz komend powiatowych. Od kilku jednak lat prowadzone s akcje o wiele wikszym wymiarze, wymiarze tak liczby ich odbiorcw, jak i skutecznoci
oddziaywania.
Jednym z ostatnich przykadw jest straackie miasteczko Bezpieczny dom na rynku Manufaktury w odzi, ktre powstao 21 wrzenia 2013 r. i przycigno kilka tysicy uczestnikw. Poszczeglne sektory miasteczka przybliyy uczestnikom akcji wszystkie obszary straackiej dziaalnoci: ratownictwo medyczne, wysokociowe, techniczne, chemiczno-ekologiczne oraz dziaania ratowniczo-ganicze i poszukiwawczo-ratownicze. W kadym z nich oprcz nowoczesnego
sprztu ratowniczo-ganiczego mona byo obejrze rwnie specjalistyczne samochody straackie.
Dom symbol bezpieczestwa nie jest wolny od zagroe, takich jak poar. Dlatego warto
wiedzie, jak je minimalizowa. Cennym poradom towarzyszyy pokazy umiejtnoci ratownikw, dla dzieci byo wiele atrakcji, a doroli otrzymali od straakw czujki dymu. Gocie Manufaktury zobaczyli rwnie, do czego suy kabina do dekontaminacji, w jaki sposb neutralizuje
si substancje ropopochodne, jak trudne jest uwalnianie osoby uwizionej z rozbitego samochodu oraz jak udziela pierwszej pomocy. Straacy pokazali, jak gasi poar oleju na kuchni oraz
jak niebezpieczny jest poar aerozoli.
Dzieci, ktre odwiedziy Bezpieczny dom mogy sprawdzi swoje umiejtnoci si na ciance
wspinaczkowej, a w strefie ratowniczo-ganiczej maluchy prboway swoich si w konkursie
sprawnociowym i przez chwil poczuy si, jak straacy w akcji. Ich zadaniem byo pokonanie
toru przeszkd, na ktrym trzeba byo przej przez tunel, zaoy strj i hem straacki, przebiec slalomem cz toru i strumieniem wody trafi do celu.
W centrum Bezpiecznego domu stay stanowiska organizatorw: Komendy Wojewdzkiej
Pastwowej Stray Poarnej w odzi i Fundacji Ogie Zabija. W namiocie stray poarnej doroli mogli uzyska porad prawn w zakresie ochrony przeciwpoarowej, a w strefie Fundacji
Ogie Zabija najmodsi poprzez zabaw uczyli si, jak unikn poaru w domu i jak wezwa
pomoc w razie zagroenia.
Tematem przewodnim akcji bya czujka dymu, czyli urzdzenie, ktre ostrzee nas przed zagroeniem. Co godzin straacy losowali czujki dymu wrd wszystkich osb, ktre wypeniy kupon i wrzuciy go do urny przed wejciem do miasteczka straackiego.
Przez cay dzie na scenie odbyway si wystpy artystyczne zespou taca nowoczesnego,
a animatorzy zabaw dla dzieci zadbali, aby najmodsi uczestnicy akcji mio spdzili sobotnie
popoudnie. Szczeglnym wydarzeniem byo uczestnictwo dziecicej Druyny Poarniczej OSP
z Wieruszowa. Czonkowie druyny w wieku od 5 do 9 lat prezentowali kunszt wyszkolenia
podczas gaszenia poaru, udzielania pierwszej pomocy i niczym kompania reprezentacyjna
wietnie zademonstrowali musztr straack. Nie zabrako rwnie sportowego akcentu podczas straackiego wydarzenia, ktrym by wystp zapanikw z klubu sportowego Budowlani13.
By to pocztek szerszej akcji, w ktrej bray udzia wszystkie komendy PSP z terenu wojewdztwa dzkiego. Straacy penicy funkcje nieetatowych rzecznikw prasowych kontaktowali si
z dziennikarzami telewizji oglnopolskich i lokalnych stacji radiowych. Informowali spoeczestwo o zagroeniach wynikajcych z nieprzestrzegania przepisw prawa dotyczcych zabezpieczenia i uytkowania budynkw mieszkalnych zarwno w kontekcie zagroenia poarowego,
jak i zatrucia tlenkiem wgla. W poszczeglnych miastach wojewdztwa dzkiego straacy organizowali poprzez lokalne media konkursy w zakresie bezpieczestwa, gdzie mona byo wygra czujniki dymu.
Ryc. 6. dzcy straacy podczas promocji bezpieczestwa

rdo: Fot. wasne.
3.4. Kampania spoeczna NIE dla czadu

Corocznie PSP interweniuje ok. 500 tys. razy. Miejscowe zagroenia oraz poary kadorazowo
stanowiy zagroenie dla zdrowia lub ycia. Od kilku jednak lat pojawiay si zdarzenia, ktre nie
miay wprost powizania z poarami czy wypadkami drogowymi. W nich jednak statystyki najwicej odnotowyway osb rannych i ofiar miertelnych. Ofiarami byy nawet cae rodziny. Zagroenia te zwizane byy z tlenkiem wgla potocznie okrelanym czadem. Poniej zamieszczono kilka spektakularnych zdarze, ktrych przyczyn by ten niezwykle niebezpieczny gaz.
13
http://www.straz.lodz.pl/page/42,aktualnosci.html?id=4072 (dostp: 30.05.2014 r.).

2007 r. ychlin koo Kutna (woj. dzkie) 31 grudnia. miertelne zatrucie tlenkiem wgla
6-osobowej rodziny (4 dorose osoby i 2 dzieci, niespena roczne i 3-letnie). Budynek nie by
podczony do sieci ciepowniczej. Gazowa kuchnia oraz piecyk gazowy w azience.
2010 r. yrardw (woj. mazowieckie). W nocy z niedzieli 3 stycznia na poniedziaek 4 stycznia
doszo do miertelnego zatrucia 4-osobowej rodziny, rodzicw i dzieci (18-letniej crki i 10miesicznego niemowlcia).
2011 r. Kutno (woj. dzkie). 6 osb trafio do szpitala z objawami zatrucia tlenkiem wgla.
Wrd poszkodowanych bya kobieta i 2 jej dzieci oraz zesp pogotowia ratunkowego, ktry
przyjecha udzieli im pomocy.
2012 r. Pabianice (woj. dzkie) 16 listopada. W kamienicy w centrum miasta zatrua si
4-osobowa rodzina, 2 rodzicw oraz 2 crki (9 i 13 lat). Przyczyn by prawdopodobnie nieszczelny piec wglowy.
Liczne zdarzenia z udziaem ofiar miertelnych przyczyniy si do przeprowadzenia szczegowej analizy przyczyn ich powstawania oraz opracowania przedsiwzi, ktre mogyby im zapobiec w przyszoci. Zakupy sprztu, wyposaenia oraz wyszkolenia nie zmieniyby sytuacji.
Wysyanie apeli do stacji telewizyjnych, stacji radiowych oraz portali internetowych z ostrzeeniami dotyczcymi miertelnego zagroenia, jakim jest tlenek wgla, najczciej spotykao si
z brakiem odzewu. Temat powraca jednak jak bumerang w chwili, gdy dochodzio do kolejnego
tragicznego zdarzenia. Zatrucie w azience. Zatrucie przy piecu wglowym. adnego ognia czy
dymu
W zasadzie brak konkretnych i powtarzalnych diagnoz spowodowa, e nikt nie czy tych zdarze przez kolejne lata w cao. Tylko z pobienych wylicze wynika, e na przeomie roku
2010 i 2011 (w sezonie grzewczym) odnotowano prawie 2800 osb zatrutych i 170 ofiar miertelnych. Mimo przyjmowanej pewnej granicy bdu przy tych wyliczeniach byy to bardzo due
liczby osb zatrutych i ofiar miertelnych.
Oczywicie pojawiy si osoby podwaajce t liczb. Dotyczyo to przede wszystkim braku wiarygodnych statystyk. Nawet przyjmujc, e jest to orientacyjna liczba, atwo zauway, e jej
zakres wartoci mg by tylko wikszy. Zaoenie poparte byo faktem, e przy wielu takich
zdarzeniach jednostki stray nie byy wzywane (zatrucia zgaszane z pominiciem stray poarnej).
Po zapoznaniu si z analiz i propozycj programu kampanii komendant gwny PSP gen. bryg.
Wiesaw Leniakiewicz przychyli si do zorganizowania kampanii w tym zakresie. W dniu
9 listopada 2011 r. konferencj prasow rozpocz pierwsz edycj kampanii ,,NIE dla Czadu.
Minister spraw wewntrznych obj kampani swoim patronatem. Przez cay okres grzewczy,
od rozpoczcia kampanii (jesieni) a do koca marca kadego roku, straacy PSP oraz instytucje
wsppracujce przekazyway informacje, ktre miay uwiadomi istnienie niewidocznego, bez
zapachu i smaku, miertelnego niebezpieczestwa, jakim jest tlenek wgla, zwany potocznie
czadem.
W ramach kampanii przekazywano rwnie materiay informujce, jak unikn zagroenia oraz
co zrobi, jeli ju do niego dojdzie. Przez ulotki, materiay wideo oraz spotkania z mieszkacami
docierano do osb potencjalnie zagroonych.
Czujniki tlenku wgla na cele kampanii zostay zakupione przez ministerstwo spraw wewntrznych i przekazane w kolejnych latach m.in. do Programu Pierwszego Polskiego Radia oraz
orodkw regionalnych TVP (grudzie 2013 r.). W ramach kampanii cyklicznie nadawane byy
audycje o zagroeniu i sposobach zapobiegania zatruciom tlenkiem wgla. Audycje emitowane
byy 2 razy w tygodniu i powtarzane w programach popoudniowych przez okres 10 tygodni.
Podczas tych audycji suchacze Polskiego Radia mogli otrzyma ww. czujki, odpowiadajc na
pytania tematyczne z zakresu bezpieczestwa. W audycjach uczestniczyli specjalici z zakresu
medycyny, kominiarstwa oraz straacy. Informowali oni o podstawowych zasadach bezpieczestwa, ktre pozwol unikn zatru. Zwracano te uwag na koniecznoci instalowania w domu
czujek czadu oraz dymu, ktre sygnalizuj zagroenie. Odpowiadali na pojawiajce si pytania
suchaczy oraz radzili, jak samemu mona ustrzec si przed tlenkiem wgla. Na wszystkich stronach internetowych jednostek PSP oraz w zakadce ,,NIE dla czadu strony www.straz.gov.pl
pojawiy si merytoryczne informacje, m.in. na temat tego, czym jest czad, jak udzieli pierwszej
pomocy, gdzie zainstalowa czujniki, jakie s najczstsze przyczyny zatru.
Zamieszczono rwnie informacje prasowe z caego kraju dotyczce ofiar tlenku wgla. Informacje z prawdziwych zdarze, m.in. opisanych w lokalnej i oglnokrajowej prasie. Takich,
w ktrych tlenek wgla sta si przyczyn utraty zdrowia lub ycia.
W ramach wsppracy z agencj Ambasada oraz yczliwoci wielu organizacji i osb przygotowano plakaty, stron internetow oraz wyemitowano spoty radiowe w liczbie ponad 20 tys.
w takich stacjach jak: Radio Zote Przeboje, Roxy, TOK FM. Grafiki przygotowane przez agencj
ukazay si w nastpujcych gazetach: Gazeta Wyborcza, Metro, Forum, Polityka.
Nawizano rwnie wspprac z najwikszymi stacjami telewizyjnymi: TVN, POLSAT, TVP INFO.
Polskie Towarzystwo Ubezpiecze (TPU), nawizujc do naszej kampanii, uruchomio swoj
akcj dotyczc tlenku wgla. Informacje oraz przykady zachowa byy propagowane przez
TPU przez 2 miesice. W ramach tej akcji PTU rozdysponowao 300 czujek osobom, ktre uzasadniy potrzeb posiadania takiego czujnika w swoim mieszkaniu.
W ramach kampanii promowane byy 3 materiay wideo, ktre udostpnione zostay dla
wszystkich jednostek PSP oraz rozesane lub przekazane oglnopolskim stacjom telewizyjnym
i radiowym wraz z prawami autorskimi do ich bezpatnego rozpowszechniania. Kady z nich
mia inn koncepcj. Kady jednak mwi o tym samym. To materiay nagrane na podstawie
prawdziwych wydarze o wymownym przesaniu: Nie lekcewa tlenku wgla.
Dziki uprzejmoci pani Izy wynajmujcej mieszkanie na Mokotowie w Warszawie, w centrum
stolicy zrealizowaem materia wideo Czad znw zabija (ryc. 7). Mieszkanie, ktre wynajmowaa, niestety idealnie nadawao si do tego materiau. Piecyk gazowy, le odprowadzone z niego spaliny i niedrone kratki wentylacyjne. Nic nie trzeba byo zmienia do nagrania. Szybko
naleao wszystko poprawi.
To trudne do uwierzenia, ale prawdziwe. Centrum duego miasta i o wos od tragedii.
Drugi materia wideo zosta zrealizowany na podstawie tragicznych wydarze, ktre miay miejsce w Konstancinie-Jeziornie pod Warszaw. Bohaterami byli pan Jzef Wilhelm Maxa i jego oStrona 874 z 1042 / Powrt do spisu treci
na. Obydwoje zatruli si tlenkiem wgla. Pan Jzef straci przytomno tu przed drzwiami wyjciowym z mieszkania (ryc. 8). Gdyby nie pomoc ssiadw mogo to skoczy si tragicznie. Na
pocztku niechtnie rozmawiali o tym, co si stao. Zgodzili si na realizacj filmu. W trakcie
nagra opowiadali przerywanym gosem z drcymi domi. Obydwoje z objawami zatrucia
przewiezieni zostali do szpitala. Prawdopodobn przyczyn byy le odprowadzone spaliny
z pieca ssiada. Teraz kupilimy czujnik tlenku wgla i dymu i jestemy spokojni podsumowali. Mwcie o tym, oby nikomu ju si to nie przydarzyo dodali.
Ryc. 7. Spot wideo ,,Czad znw zabija, 2010

Trzeci materia to ju profesjonalnie zrealizowany spot wideo z udziaem pana Adama Ferency
i straakw z KM PSP w Radomiu. Tym razem z dramaturgi, dobrze dobran muzyk i ciekawym scenariuszem. Spot szybko zainteresowa ludzi i wzmocni przekaz kampanii. Zrealizowano 2 wersje: dusz i krtsz. To tak, jak zobaczy zwiastun filmu i pniej ca jego tre.
Ryc. 8. Spot wideo ,,Zatruli si tlenkiem wgla, 2011

Ryc. 9. Ujcie z filmu ,,Czad zabija, KW PSP Warszawa, KM PSP Radom, 2012
rdo: Spot KW PSP w Warszawie.
Strona internetowa przygotowana przez agencj Cztery Czwarte we wsppracy z GK KG PSP
w ramach kampanii miaa by niezalenym kompendium wiedzy w tym zakresie. W spotach
radiowych oraz grafikach umieszczany by jej adres. Bya inna ni wszystkie strony jednostek
stray. To zwracao szczegln uwag. Spojrzenie nie straakw, lecz osb, ktre patrz na ten
temat z innej perspektywy.
Ryc. 10. Dom bez tlenku wgla widok strony internetowej www.czadusypia.pl
rdo: http://www.czadusypia.pl (dostp: 20.04.2014 r.).
Przykadem bardzo dobrej wsppracy z mediami bya wsppraca z Polskim Radiem. Od
pierwszej edycji kampanii w jej audycjach pojawiay si informacje i konkursy zwiazane
z zagroeniem, jakim jest tlenek wgla. Systematycznie pojawiajcym si komunikatem byy
informacje na stronie Polskiego Radia, gdzie mona byo odsucha audycj dotyczc zagadnie
kampanii14.
http://www.polskieradio.pl/7/473/Artykul/477291,Program-1-Polskiego-Radia-wspiera-kampanieNie-dla-czadu
14
Ryc. 11. Kampania NIE dla czadu na stronie internetowej Polskiego Radia
rdo: http://www.polskieradio.pl/7/473/Artykul/477291,Program-1-Polskiego-Radiawspiera-kampanie-Nie-dla-czadu (dostp: 20.04.2014 r.).
Ulotka informacyjna przygotowana zostaa wasnymi siami w gabinecie komendanta KG PSP
i umieszczona na stronie www.straz.gov.pl oraz przekazana do wszystkich jednostek PSP.
W ulotce zamieszczono czyteln grafik oraz informacje dotyczce ewentualnych miejsc powstawania tlenku wgla. Na odwrocie ulotki zamieszczono niezbdnik zachowania si w sytuacji
podejrzenia zatrucia tlenkiem wgla.
Wszystkie te materiay miay swoj formu zaciekawi. Przykadem jest ulotka (ryc. 12). Tlenek
wgla, gdzie nie ma paleniska? Co ma do tego gara? W kadej edycji pojawiay si nowe odsony
materiaw i podkrelenie innych elementw. Zatrucie tlenkiem wgla kojarzone byy do tej
pory gwnie z zatruciami w azience.
Po 3 latach prowadzenia kampanii mona jednoznacznie powiedzie, e zwikszya si w spoeczestwie wiadomo zagroe mogcych wystpowa przy braku prawidowej wentylacji we
wszystkich miejscach, gdzie dochodzi do niepenego spalania.
Przekazy medialne oraz informacje zwrotne od spdzielni mieszkaniowych oraz wjtw gmin,
osb dzwonicych i wysyajcych e-maile z pytaniami. Mona stwierdzi, e cel w wymiarze odzewu zosta osignity. To jednak efekt wieloletnich dziaa, aby mwi o zmianie postrzegania
zagroe tlenkiem wgla. Wymaga on, aby kampania bya realizowana przez co najmniej kilka
kolejnych lat. W tedy mona mwi o jej wydwiku i o efektach w postaci zmiany zachowa
ludzkich. Musimy jednak wiedzie, e jest to proces dugotrway. Statystyki te nie byy od razu
zdecydowanie mniejsze. Mog by pocztkowo nawet wiksze. Spowodowane jest to nadinterpretacj pewnych czynnikw jako zagroenia tlenkiem wgla. W rzeczywistoci jednak bdce
tylko udzco podobnymi.
Ryc. 12. Strona graficzna ulotki ostrzegajcej o miejscach moliwego powstania

rdo: http://www.straz.gov.pl/data/other/ulotka.jpg (dostp: 20.04.2014 r.).
Dziennikarze bdcy nieocenionym sprzymierzecem otrzymali peen zasb wiedzy, ktry wykorzystywany by podczas specjalnie przygotowanych programw czy omawiania zdarze zwizanych z zatruciami tlenkiem wgla. Tutaj szczeglnie wane stao si zaangaowanie zarwno
kierownictwa Komendy Gwnej, jak i rzecznika prasowego komendanta gwnego st. bryg.
Pawa Frtczaka oraz rzecznikw z caej Polski. Pojawiy si te materiay autorskie poszczeglnych komend PSP, ktre wzbogacay tematyk kampanii (tab. 2). Dla wielu innych osb kampania staa si zielonym wiatem we wsppracy ze spdzielniami mieszkaniowymi i instytucjami, ktre do tej chwili byy guche na gosy i zdarzenia na ich terenie. Takie inicjatywy byy bardzo potrzebne. Tylko w ten sposb mona byo dotrze we waciwy sposb do danego rodowiska.
Niestety kade dziaanie obarczone jest take trudnociami. Czasami nawet niepowodzeniami
w jej trakcie. W przypadku kolejnych edycji trudno byo przewidzie zagroenia, poniewa kampania w takim zakresie i charakterze w historii PSP nie zostaa jeszcze zorganizowana. Zagroeniami dla kolejnych edycji na pewno bd inne tematy w czasie jej trwania. Kryzys gospodarczy,
polityka oraz wydarzenia na wiecie bd czciej ledzone ni historie ofiar tlenku wgla. Kolejnym zagroeniem jest brak realnych rodkw finansowych zabezpieczonych na prowadzenie
kampanii zarwno w budecie KG PSP, jak i jednostek organizacyjnych PSP. Zagroeniem wewntrznym jest brak zrozumienia istoty kampanii czasami przez samych straakw. Wida to
w zestawieniach dziaa w poszczeglnych jednostkach PSP. Na szczcie liczba takich przykadw jest coraz mniejsza. Wicej jest tych osb, ktre wkadaj cae swoje serce, zaangaowanie
i czsto wolny czas. Te osoby wiedz, e robi co, co moe uratowa komu ycie.
Koordynacj kampanii zajmowa si Wydzia Informacji i Promocji w gabinecie komendanta
gwnego PSP z dyrektorem st. bryg. Dariuszem Malinowskim na czele. Straacy, a take media
tak oglnopolskie, jak i regionalne oraz lokalne zaznaczyli problem, ktrego nie da si rozwiza
nakazami, bez zrozumienia i przestrzegania zasad bezpieczestwa, zaczynajc od wasnego domu i rodowiska.
Niestety, jak wida po wielu przykadach podobnych kampanii spoecznych, nic nie trwa wiecznie. Dlatego organizacje, ktre zabiegaj o 1% podatku, corocznie przygotowuj nowe odsony
swoich spotw. Pracuj nad nimi zespoy dedykowane tylko do tego zadania i prowadzce dziaania przez okrgy rok.
Teraz w rzeczywistoci przekazu elektronicznego musimy znale i wdroy takie formy przekazu, ktre wpywaj na reakcje oraz decyzje odbiorcw, ktrym dedykowany jest ten przekaz.
Takie socjotechniki, ktre od wielu lat istniej w reklamie i rodkach masowego przekazu. Ta
wiedza jest jednak dostpna wycznie dla firm komercyjnych, ktre wykadaj niemae pienidze na szkolenie pracownikw i dostp do niej.
Tabela 2. Wybrane dziaania w ramach kampanii NIE dla czadu
LP.
1.
WYBRANE DZIAANIA W RAMACH KAMPANII NIE DLA CZADU WOJEWDZTWO

na terenie miasta Piotrkowa Trybunalskiego prowadzone byy dwie
dzkie
akcje yj bezpiecznie nie pozwl, aby czad odebra Ci ycie. Akcja
miaa na celu uwiadomienie mieszkacom zagroe stwarzanych
przez tlenek wgla, przyblienie mechanizmw powstawania
i sposobw zabezpieczenia si przed zagroeniem. Podczas tej akcji
skontrolowanych zostao ok. 120 mieszka, w 2 przypadkach
stwierdzono nieznaczne iloci wystpowania trujcego gazu
2.
zamieszczono ostrzeenie o zatruciach tlenkiem wgla w Bus TV
maopolskie
w Krakowie
3. poradnik postpowania na wypadek zatrucia, ktry zamieszczono na
maopolskie
okadce kalendarza ciennego Koa SITP przy KP PSP w Wadowicach
4.
KM PSP w Radomiu pod patronatem mazowieckiego komendanta
mazowieckie
wojewdzkiego PSP nagraa film edukacyjny oraz spot dotyczce
zagroenia zatrucia tlenkiem wgla (pene prawa autorskie do filmu
posiada KW PSP Warszawa)
5. KW PSP wydrukowaa 100 tys. ulotek i przekazaa do komend na teremazowieckie
nie wojewdztwa
6.
przekazywanie informacji o zagroeniach ze strony czadu oraz
maopolskie
o sposobach przeciwdziaania tym zagroeniom wacicielom lokali
wypoczynkowych poprzez monta czujek CO podczas kontroli
prewencyjnych w obiektach przed feriami zimowymi
7.
4136 plakatw i ulotek oraz 16 tys. powielonych przez
lskie
Przedsibiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej w witochowicach
8. archidiecezje, parafie materiay informacyjne zostay przekazane
lskie
i umieszczone na tablicach informacyjnych w kocioach (w razie
potrzeby byy powielane), ponadto podczas kaza ksia
informowali parafian o zagroeniach wynikajcych z CO
i niesprawnych technicznie urzdze grzewczych, wentylacyjnych
i kominowych
9. zorganizowanie konkursw dla dzieci na fraszk o zagroeniach CO
lskie
10.
konkursy radiowe o tematyce Spokojny sen i Czad stop
wielkopolskie
11. przeprowadzenie wykadw na Uniwersytecie Trzeciego Wieku w
warmiskoIawie
mazurskie
rdo: Opracowanie wasne na podstawie www.straz.gov.pl.
W ramach kolejnych edycji kampanii przygotowano materiay dydaktyczne w postaci ulotek,
pyt, zdj, materiaw wideo oraz skryptw. Wszystkie materiay udostpnione zostay w elektronicznych wersjach najbardziej popularnych programw. Materiay byy tworzone przez praStrona 879 z 1042 / Powrt do spisu treci
cownikw Gabinetu Komendanta Gwnego PSP, co spowodowao mniej pienidzy wydanych

z budetu KG PSP.
Podsumowujc, I, II i III edycja kampanii przeszy chrzest bojowy, borykajc si z wieloma problemami: zaczynajc od finansowych na technicznych i ludzkich koczc. Inicjatywa osigna
swj cel i jej kontynuowanie ma uzasadnienie. Pewien jestem rwnie, e poprzez t kampani
wskazany zostanie obszar dziaa inny ni wyszkolenie, sprzt i techniczne dziaania.
4. PODSUMOWANIE
Nowoczesny sprzt i nowatorskie metody szkolenia straakw to dzi jedyne sposoby, aby prowadzone dziaania ratowniczo-ganicze byy skuteczne. To jednak usuwanie skutku, a nie przyczyny zdarzenia.
Prewencja w wymiarze dotychczasowym, czyli dziaa kontrolno-rozpoznawczych nazywanych
rwnie prewencj techniczn, musi prawidowo zdiagnozowa zagroenia, a jednoczenie egzekwowa przepisy prawa. Brakuje jednak elementu, ktry najczciej jest przyczyn tragicznych zdarze, czyli czynnika ludzkiego. Czowiek poprzez swoje wiadome decyzje moe unikn czci zagroe, choby uywajc sprawnych urzdze i systematycznie je kontrolujc.
To wnioski oczywiste z punku widzenia krajw Europy i Ameryki Pnocnej. One postawiy wanie na prewencj popart przepisami prawa, a oddziaujc na wiadomo czowieka o rdach otaczajcych go zagroe. Wieloletnie kampanie i akcje promujce bezpieczestwo osigny swj cel. Ograniczyy liczb osb poszkodowanych i ofiar miertelnych w tragicznych zdarzeniach. Ograniczyy rwnie straty majtkowe pierwotne i wtrne. Pozytywne dowiadczenia
tych krajw s jednoznaczne.
Propagowa, mwi i przestrzega. Kada z tych formu jest rozwizaniem taszym ni straty
wynikajce z tragicznych zdarze. Opisane powyej przykady akcji i kampanii prewencyjnych
nazywamy dzi w szerszym wymiarze prewencj spoeczn. Ich koszt jest znikomy w stosunku
do efektw, jakie przynosz. Obecna rzeczywisto kreuje zachowania, ktre mog by trudne
do przewidzenia dla przecitnego czowieka. Tym bardziej naley wykorzysta narzdzia, ktre
mog oddziaywa na wiadomo w zakresie bezpieczestwa. Mog by rwnie filarem wieloletnich dziaa nie tylko w zakresie stray poarnej.
Jeli nadal masz wtpliwoci to naley zada sobie kilka prostych pyta:
Usuwamy skutki czy eliminujemy moliwe przyczyny?
Czy kolejne pokolenia, nasze dzieci i wnuki, powinny wiedzie, jak si zachowa w sytuacji zagroenia?
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
Biuletyn Informacyjny PSP 2012, KGSP, Warszawa 2013.

Biuletyn Informacyjny PSP 2013, KGSP, Warszawa 2014.
Cholajda P., Czadowa inicjatywa, Przegld Poarniczy 2013, nr 1.
Dobek-Ostrowska B., Komunikowanie polityczne i publiczne, PWN, Warszawa 2007.
Izdebski M., Reklama spoeczna. Kreacja i skuteczno, Warszawa 2006.
Strony internetowe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
http://www.abc-ekonomii.net.pl/s/aida.html
http://www.czadusypia.pl/zatrucie-czadem.html
http://www.edukacja.psp.wlkp.pl/
http://www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasla/337659,prewencja.html
http://www.kampaniespoleczne.pl/kampanie
http://www.polskieradio.pl/7/473/Artykul/477291,Program-1-Polskiego-Radia-wspierakampanie-Nie-dla-czadu
7. http://www.psychologia.edu.pl/slownik/id.prewencja/i.html
8. http://www.slownik-online.pl/kopalinski/2F03F74505EFE64AC125658100092531.php
9. http://www.straz.gov.pl/porady
10. http://www.straz.lodz.pl/page/42,aktualnosci.html?id=4072
CZ IX
ORGANIZACJA DOCHODZE POPOAROWYCH
W POLSCE
CZ IX USTALANIE PRZYCZYN POARW WYBRANE PROBLEMY
dr Barbara Ociowska
Szkoa Gwna Suby Poarniczej
ORGANIZACJA DOCHODZE POPOAROWYCH W POLSCE

1. Wstp ....... 883
2. Dochodzenia popoarowe ..... 883
2.1. Ustalanie przyczyn poarw w postpowaniu przygotowawczym ... 884
2.2. Cel postpowania przygotowawczego w sprawach poarw ................. 887
2.3. Ogldziny pogorzeliska ......... 889
2.4. Czynnoci przeprowadzane w zalenoci od decyzji prowadzcego postpowanie .. 894
3. Ustalanie przyczyn poarw na potrzeby zakadw ubezpiecze 895
4. Ustalanie przyczyn poarw na potrzeby postpowania sdowego. 896
4.1. Postpowanie karne........ 896
4.2. Postpowanie cywilne .............. 897
5. Rola Pastwowej Stray Poarnej w procesie ustalania przyczyn poarw..... 898
5.1. Ustalanie przypuszczalnej przyczyny poaru.......... 899
5.2. Ustalanie przyczyn poarw w ramach czynnoci kontrolno-rozpoznawczych 900
Literatura . 903
1. WSTP
W ramach projektu Opracowanie systemowych rozwiza wspomagajcych prowadzenie dochodze popoarowych wykorzystujcych nowoczesne technologie, w tym narzdzia techniczne
i informatyczne1 w Szkole Gwnej Suby Poarniczej zrealizowano zadanie 1. Charakterystyka obecnego systemu ustalania przyczyn poarw w Polsce wraz z ocen przygotowania pod
wzgldem merytorycznym i technicznym podmiotw uczestniczcych w procesie ustalania
przyczyn poarw. Powstae opracowanie uwzgldnia problematyk ustalania przyczyn poarw przez rne podmioty organy procesowe, firmy ubezpieczeniowe, Pastwow Stra Poarn. W niniejszym rozdziale zamieszczono streszczenie wymienionego opracowania.
2. DOCHODZENIA POPOAROWE
Dochodzenia popoarowe s to postpowania prowadzone w zwizku z zaistnieniem zjawiska
poaru lub wybuchu przestrzennego. W Polsce ustalaniem przyczyn poarw zajmuj si rne
podmioty. S to organy cigania, wymiaru sprawiedliwoci czy te uczestnicy rynku ubezpieczeniowego.
Projekt nr DOBR-BIO4/050/13009/2013 finansowany przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju:

Opracowanie systemowych rozwiza wspomagajcych prowadzenie dochodze popoarowych
wykorzystujcych nowoczesne technologie, w tym narzdzia techniczne i informatyczne (Metryka
wniosku nr 13009 w ramach konkursu BiO 4).
1
System postpowa w sprawach o poary mona zatem podzieli na:
ustalanie przyczyn poarw (wybuchw) w postpowaniu przygotowawczym,
ustalanie przyczyn poarw (wybuchw) na potrzeby zakadw ubezpiecze,
ustalanie przyczyn poarw (wybuchw) na potrzeby postpowania sdowego (karnego

i cywilnego).
Kada z wymienionych powyej aktywnoci posiada nieco odrbne unormowania prawne bdce podstaw prowadzenia czynnoci. Poza ustaleniem przyczyny powstania poaru nieco rni
si dalsze cele postpowa.
2.1. Ustalanie przyczyn poarw w postpowaniu przygotowawczym

Podstaw prowadzenia dochodze poarowych z punktu widzenia prawa karnego jest ustawa2
stanowica prawo karne materialne. Przestpstwo z art. 163 1 pkt. 1 kk zamieszczone w rozdziale normujcym odpowiedzialno karn za przestpstwa przeciwko bezpieczestwu powszechnemu cigane jest z oskarenia publicznego. Natomiast, gdy sprowadzenie poaru nie jest
zdarzeniem, ktre zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb albo mieniu w wielkich rozmiarach, to
zachowanie sprawcy powodujcego poar oceniane moe by w kategoriach niszczenia lub
uszkadzania mienia w rozumieniu przepisu art. 288 1 kk W takim przypadku ciganie sprawcy
nastpuje na wniosek pokrzywdzonego. Zoenie wniosku o ciganie karne przez pokrzywdzonego nadaje bieg postpowaniu, ktre dalej toczy si jak kade inne cigane z urzdu. Podstaw
proceduraln prowadzenia postpowania przygotowawczego jest prawo karne procesowe pod
postaci ustawy Kodeks postpowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 r.3 (dalej: kpk). Zgodnie
z art. 2 wymienionej ustawy postpowanie karne prowadzi si, aby:
sprawca przestpstwa zosta wykryty i pocignity do odpowiedzialnoci karnej, a osoba

niewinna nie poniosa tej odpowiedzialnoci,
przez trafne zastosowanie rodkw przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie

okolicznoci sprzyjajcych popenieniu przestpstwa osignite zostay zadania postpowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestpstw, lecz rwnie w zapobieganiu im
oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad wspycia spoecznego,
uwzgldnione zostay prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
rozstrzygnicie sprawy nastpio w rozsdnym terminie.
Co do zasady postpowanie prowadzone jest od jego wszczcia a do zakoczenia. Od tego etapu

uzalenione jest, czy zostanie wniesiony akt oskarenia lub te postpowanie zakoczy si umorzeniem, czy to z powodu niewykrycia sprawcy czynu zabronionego czy te braku znamion takiego czynu. Cele postpowania przygotowawczego s zbiene z celami postpowania karnego
i zostay okrelone w art. 297 kpk.
Postpowanie zatem realizowane jest w celu:
ustalenia, czy zosta popeniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestpstwo,
wykrycia i w razie potrzeby ujcia sprawcy,
zebrania danych stosownie do art. 213 i 214 kpk,
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 z pn. zm.).
Ustawa z dnia z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555
z pn. zm.).
2
3
wyjanienia okolicznoci sprawy, w tym ustalenia osb pokrzywdzonych i rozmiarw

szkody,
zebrania, zabezpieczenia i w niezbdnym zakresie utrwalenia dowodw.
Organ powoany do prowadzenia postpowania przygotowawczego po otrzymaniu zawiadomienia o popenieniu przestpstwa wydaje postanowienie o wszczciu lub odmowie wszczcia
postpowania przygotowawczego. Postanowienie o wszczciu ledztwa wydaje prokurator. Natomiast postanowienie o odmowie wszczcia ledztwa lub umorzeniu ledztwa wydaje prokurator albo policja. Postanowienie wydane przez policj wymaga zatwierdzenia przez prokuratora.
Wszczcie postpowania przygotowawczego poprzedza przeprowadzenie postpowania sprawdzajcego zgodnie z art. 307 kpk. Mog by wwczas podejmowane jedynie czynnoci zwizane
z uzupenieniem zawiadomienia o przestpstwie. Nie wykonuje si czynnoci wymagajcych
spisania protokou, nie przeprowadza si rwnie dowodu z opinii biegego. Jedynie w granicach
koniecznych dla zabezpieczenia dowodw i ladw przestpstwa przed ich zniszczeniem, znieksztaceniem lub utrat prokurator lub policja mog jeszcze przed wydaniem postanowienia
o wszczciu ledztwa przeprowadzi czynnoci procesowe w niezbdnym zakresie, w tym ogldziny na zasadzie wyraonej w art. 308 kpk. Postpowanie przygotowawcze realizuje policja
pod nadzorem waciwej prokuratury. Zadania policji w zakresie ustalania przyczyn powstania
poarw (wybuchw przestrzennych) wynikaj z Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 o Policji4.
Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt. 2 tej ustawy do podstawowych zada policji naley m.in.:
ochrona ycia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszajcymi
te dobra,
ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w rodkach publicznego transportu i komunikacji publicznej,
w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania,
wykrywanie przestpstw i wykrocze oraz ciganie ich sprawcw.
Z kolei zadania i cele prokuratury zostay ujte w Ustawie z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze5. Zgodnie z art. 3 1 powyszej ustawy do zada prokuratury naley m.in.:
prowadzenie lub nadzorowanie postpowania przygotowawczego w sprawach karnych

oraz sprawowanie funkcji oskaryciela publicznego przed sdami,
wytaczanie powdztw w sprawach karnych i cywilnych oraz skadanie wnioskw,
wsppraca z jednostkami naukowymi w zakresie prowadzenia bada dotyczcych problematyki przestpczoci, jej zwalczania i zapobiegania oraz kontroli,
koordynowanie dziaalnoci w zakresie cigania przestpstw, prowadzonej przez inne

organy pastwowe,
wspdziaanie z organami pastwowymi, pastwowymi jednostkami organizacyjnymi

i organizacjami spoecznymi w zapobieganiu przestpczoci i innym naruszeniom prawa,
podejmowanie innych czynnoci okrelonych w ustawach.
W przypadku zdarze na terenach wojskowych czynnoci z zakresu ustalania przyczyny powstania poaru bdzie prowadzia andarmeria Wojskowa pod nadzorem prokuratury wojsko4
5
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1991 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2011 r., nr 287, poz. 1687).
Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2011 r., nr 270, poz. 1985 z pn. zm.).
wej. andarmeria Wojskowa realizuje swoje dziaania na podstawie art. 3 2 Ustawy z dnia 24
sierpnia 2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych6 wobec:
onierzy penicych czynn sub wojskow,
onierzy niebdcych w czynnej subie wojskowej w czasie noszenia przez nich mundurw oraz odznak i oznak wojskowych,
pracownikw zatrudnionych w jednostkach wojskowych:

w zwizku z ich zachowaniem si podczas pracy w tych jednostkach,
w zwizku z popenieniem przez nich czynu zabronionego przez ustaw pod
grob kary, wicego si z tym zatrudnieniem,
osb przebywajcych na terenach lub w obiektach jednostek wojskowych,
innych osb ni okrelone w pkt. 1-4, podlegajcych orzecznictwu sdw,
wojskowych albo jeeli wynika to z odrbnych przepisw,
osb niebdcych onierzami, jeeli wspdziaaj z osobami, o ktrych mowa w pkt.

1-5, w popenieniu czynu zabronionego przez ustaw pod grob kary albo te jeeli dokonuj czynw zagraajcych dyscyplinie wojskowej albo czynw przeciwko yciu lub
zdrowiu onierza albo mieniu wojskowemu,
onierzy si zbrojnych pastw obcych, przebywajcych na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej oraz czonkw ich personelu cywilnego, jeeli pozostaj w zwizku z penieniem
obowizkw subowych, o ile umowa midzynarodowa, ktrej Rzeczpospolita Polska
jest stron, nie stanowi inaczej.
Z art. 4 ust. 1 powyszej ustawy wynikaj zadania andarmerii Wojskowej i s to:
zapewnianie przestrzegania dyscypliny wojskowej,
ochranianie porzdku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz

w miejscach publicznych,
ochranianie ycia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami naruszajcymi te dobra,
wykrywanie przestpstw i wykrocze, w tym skarbowych, popenionych przez osoby,

o ktrych mowa w art. 3 ust. 2, ujawnianie i ciganie ich sprawcw oraz ujawnianie i zabezpieczanie dowodw tych przestpstw i wykrocze,
zapobieganie popenianiu przestpstw i wykrocze oraz innym zjawiskom patologicznym, a w szczeglnoci: alkoholizmowi i narkomanii w Siach Zbrojnych,
wspdziaanie z polskimi oraz zagranicznymi organami i subami waciwymi

w sprawach bezpieczestwa i porzdku publicznego oraz policjami wojskowymi,
zwalczanie
klsk
ywioowych,
nadzwyczajnych
zagroe
rodowiska
i likwidowanie ich skutkw oraz czynne uczestniczenie w akcjach poszukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych majcych na celu ochron ycia i zdrowia oraz mienia,
wykonywanie innych zada okrelonych w odrbnych przepisach.
Do organw cigania zalicza si rwnie Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego dziaajc na

podstawie Ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych

(Dz. U. z 2001 r., nr 123, poz. 1353).
6
Wywiadu7. Do zada ABW naley m.in. rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagroe godzcych w bezpieczestwo wewntrzne pastwa oraz jego porzdek konstytucyjny, w szczeglnoci suwerenno i midzynarodow pozycj, niepodlego, nienaruszalno jego terytorium,
a take obronno pastwa, rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie przestpstw terroryzmu
i innych przestpstw godzcych w bezpieczestwo pastwa, godzcych w podstawy ekonomiczne pastwa (art. 5 1 pkt 2).
Analizujc powysze zakresy obowizkw wynikajce z odpowiednich aktw prawnych, naley
stwierdzi, e rol organw cigania niezalenie od miejsca powstania poaru czy te wybuchu
jest ustalenie, czy dane dziaanie (zaniechanie dziaania) mona zakwalifikowa jako czyn zabroniony oraz jakie dany czyn stanowi przestpstwo. W przypadku, gdy organ prowadzcy postpowanie dojdzie do wniosku, e dany poar nie by spowodowany czynem zabronionym,
wwczas dochodzenie czy te ledztwo zostaje zakoczone na zasadzie art. 17 1 kpk, a sprawa
nie znajduje si ju w zainteresowaniu organw cigania. W przypadku, gdy organ dojdzie do
wniosku, e poar zosta spowodowany czynem niedozwolonym, a sprawca jest znany, postpowanie z fazy w sprawie (ac. in rem) przechodzi w faz przeciwko konkretnej osobie (ac. in
personam), formuowane s zarzuty, sporzdzany jest akt oskarenia, ktry kierowany jest do
sdu. Ten etap koczy postpowanie przygotowawcze.
2.2. Cel postpowania przygotowawczego w sprawach poarw

Celem postpowania przygotowawczego jest ustalenie, czy poar by zdarzeniem losowym, czy
te by wynikiem przestpstwa (celowego dziaania), tj. czy poar powsta w wyniku dziaania
przestpczego (czynu zabronionego), czy te na skutek zaniechania dziaania przez osob odpowiedzialn za bezpieczestwo poarowe obiektu. Postpowanie wyjaniajce ma ustali
wszystkie okolicznoci sprawy w drodze zebrania wiadomoci i dowodw zwizanych z popenieniem przestpstwa oraz doprowadzi do wykrycia i ujcia sprawcy lub sprawcw przestpstwa. Ma te na celu zebranie ich danych osobowych, a take zebranie i utrwalenie dowodw dla
sdu w procesie karnym (orzekania o winie i karze).
W Polsce do wszczynania i prowadzenia postpowa przygotowawczych w sprawach o poary
s uprawnione niej wymienione organy:
prokurator w odniesieniu do wszczynania i prowadzenia ledztw oraz dochodze,
policja w odniesieniu do wszczynania i prowadzenia dochodze oraz prowadzenia

ledztw (z polecenia prokuratora).
Jedn z form postpowania wyjaniajcego s czynnoci sprawdzajce. Pozwalaj one ustali,

czy zawiadomienie o popenieniu czynu zabronionego (przestpstwa) albo informacja o poarze
s prawdziwe i czy w zwizku z tym zasadne jest wszczcie postpowania wyjaniajcego. Konieczne jest rwnie przeprowadzenie czynnoci w niezbdnym zakresie w celu zabezpieczenia
ladw i dowodw przestpstwa przed ich utrat lub znieksztaceniem jeszcze przed wydaniem
postanowienia o wszczciu postpowania wyjaniajcego.
Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego i Agencji Wywiadu (t.j.
Dz. U. z 2010 r., nr 29, poz. 154 z pn. Zm.).
7
W przypadku poaru, o ktrym zostay powiadomione: policja i prokuratura, jeeli nie nastpio
umorzenie przed wszczciem, mog mie miejsce 2 niej wymienione formy postpowania wyjaniajcego:
dochodzenie,
ledztwo.
Ju od momentu skierowania na miejsce poaru patrolu policyjnego zaczyna si proces, ktry
zwizany jest z czynnociami majcymi na celu ustalenie przyczyny poaru. Na tym etapie patrol
policyjny poza utrzymaniem porzdku i bezpieczestwa w miejscu zdarzenia ma rwnie obowizek zapewni zabezpieczenie pogorzeliska przed jakimikolwiek zmianami do czasu przyjazdu grupy dochodzeniowo-ledczej. W zalenoci od sytuacji moe by wspomagany przez inne
patrole policyjne skierowane zgodnie z doranymi potrzebami na miejsce zdarzenia.
Utrzymanie pogorzeliska w stanie niezmienionym do czasu przyjazdu grupy dochodzeniowoledczej jest niezbdnym i bardzo wanym dziaaniem zwikszajcym prawdopodobiestwo
prawidowego ustalenia przyczyny poaru.
Kierowana na miejsce poaru grupa dochodzeniowo-ledcza skada si co najmniej z 2 osb:
prowadzcego ogldziny i technika policyjnego. W przypadku niektrych poarw w ogldzinach bierze udzia biegy z zakresu poarnictwa. S jednak takie przypadki prowadzonych postpowa wyjaniajcych w sprawach o poary, gdzie prowadzcy postpowanie wyjaniajce
nie powouje biegego, lecz np. korzysta z meldunku ze zdarzenia sporzdzanego przez jednostk ratowniczo-ganicz Pastwowej Stray Poarnej, w ktrym wskazana jest prawdopodobna
przyczyna poaru. Ma to najczciej miejsce w odniesieniu do takiego poaru, ktry w ocenie
prowadzcego postpowanie wyjaniajce nie stanowi zagroenia dla ycia lub zdrowia wielu
osb bd mienia wielkich rozmiarw, a wskazana w meldunku ze zdarzenia przyczyna poaru
nie nosi znamion czynu zabronionego.
Pord wszystkich poarw zdarzaj si poary szczeglne, wice si ze zgonem wielu osb
lub poary wyrniajce si rozlegoci i wielkimi, materialnymi stratami. W takich przypadkach prowadzone postpowania wyjaniajce s nadzorowane bezporednio przez prokuratorw, a kierowane na miejsca zdarze grupy dochodzeniowo-ledcze skadaj si z wikszej ni
standardowo liczby osb, w tym rwnie biegych o rnych specjalnociach. Przy tego typu
poarach ogldziny s kilkuetapowe i mog odbywa si w czasie duszym ni jeden dzie.
Pierwszy etap toczcego si postpowania wyjaniajcego koczy si razem z zakoczeniem
wszystkich czynnoci na miejscu poaru. Zdarzaj si przypadki, e ju po zakoczeniu tego etapu (nawet po upywie roku i wicej) w czasie toczcego si jeszcze postpowania wyjaniajcego zachodzi konieczno przeprowadzenia dodatkowych ogldzin. Ma to miejsce wtedy, gdy
w czasie prowadzonego postpowania wyjaniajcego pominito jak czynno bd pojawiaj
si nowe okolicznoci, a ich zbadanie wymaga ponownego obejrzenia miejsca poaru. Przeprowadzenie takich ogldzin jest determinowane stanem pogorzeliska lub spalonego obiektu i wymaga szczeglnej uwagi, gdy ujawniane ponownie lady i zabezpieczane dowody rzeczowe
mogy z czasem zosta zmienione, choby z powodu oddziaywania na nie zmiennych warunkw
atmosferycznych.
W toku prowadzonego postpowania wyjaniajcego kolejnymi czynnociami s przesuchania:
pokrzywdzonego, wiadkw, podejrzanego (-ych), a take: przeszukanie, eksperyment ledczy,
konfrontacja oraz wizja lokalna. W przypadku niektrych poarw zabezpieczana jest dokumenStrona 888 z 1042 / Powrt do spisu treci
tacja techniczna obiektw, linii technologicznych i prowadzonych procesw. Jest to niezbdne,

gdy przyjta wersja powstania poaru wskazuje na bodziec energetyczny bdcy wynikiem stanu awaryjnego urzdzenia bd nieprawidowego przebiegu procesu technologicznego.
W procesie postpowania wyjaniajcego w sprawie poaru wszystkie wymienione powyej
czynnoci maj na celu doprowadzenie do ustalenia przyczyny poaru oraz penego wyjanienia
okolicznoci jego powstania i rozwoju. Ponadto prowadzcy postpowanie wyjaniajce chc
ustali, czy poar by zdarzeniem losowym, czy te powsta w wyniku czynu zabronionego.
Oznacza to, e ju na etapie postpowania wyjaniajcego moe mie miejsce zatrzymanie
i aresztowanie sprawcy.
2.3. Ogldziny pogorzeliska

W granicach koniecznych dla zabezpieczenia ladw i dowodw poaru przed ich utrat, znieksztaceniem lub zniszczeniem prokurator albo policja mog w wypadkach niecierpicych zwoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczciu ledztwa lub dochodzenia, przeprowadzi w niezbdnym zakresie czynnoci procesowe, a zwaszcza dokona ogldzin, w razie potrzeby z udziaem biegych (art. 308 1 kpk) oraz specjalistw (art. 205 kpk). Ogldziny maj na
celu ujawnienie na miejscu poaru, osobach (art. 207 kpk) i zwokach (art. 209 kpk) oraz na ich
odziey ladw umoliwiajcych wyjanienie przyczyn i okolicznoci poaru, a take identyfikacj przypuszczalnego sprawcy8.
Zgodnie z art. 143 1 pkt 3 kpk przebieg ogldzin miejsca poaru dokumentuje si w protokole.
Kodeks postpowania karnego w rozdziale XVI zatytuowanym Protokoy dopuszcza moliwo
sporzdzania protokou ogldzin na formularzu sporzdzonym wedug innego wzoru ni powszechnie ustalony, a jedynie cile okrela w art. 148, jakie informacje powinien zawiera protok. Na postawie art. 148 1 kpk protok spisany w trakcie ogldzin miejsca zdarzenia powinien zawiera: oznaczenie czynnoci, jej czasu i miejsca oraz osb w niej uczestniczcych; przebieg czynnoci oraz owiadczenia i wnioski jej uczestnikw; wydane w toku czynnoci postanowienia i zarzdzenia, a jeeli postanowienie lub zarzdzenie sporzdzono osobno, wzmiank
o jego wydaniu, w miar potrzeby stwierdzenie innych okolicznoci dotyczcych przebiegu
czynnoci. Nadto, 2 wyej wskazanego artykuu stanowi, e: wyjanienia, zeznania, owiadczenia i wnioski oraz stwierdzenia okrelonych okolicznoci przez organ prowadzcy postpowanie
zamieszcza si w protokole z moliw dokadnoci. Osoby biorce udzia w czynnoci maj
prawo da zamieszczenia w protokole z pen dokadnoci wszystkiego, co dotyczy ich praw
lub interesw. Sporzdzony protok wymaga podpisania przez osoby uczestniczce w ogldzinach, po uprzednim jego odczytaniu i uczynieniu o tym wzmianki. Ponadto w wietle 2 art. 150
kpk, podpisujc protok, osoba biorca udzia w czynnoci moe zgosi zarzuty co do jego treci, ktre naley wcign do protokou wraz z owiadczeniem osoby wykonujcej czynno
protokoowan. Natomiast zgodnie z art. 151 kpk jakiekolwiek skrelenia, poprawki i uzupenienia dokonane w treci protokou wymagaj szczegowego omwienia, powiadczonego
przez osoby podpisujce protok. Protok ogldzin miejsca poaru powinien odzwierciedla
stan faktyczny i opis widocznych zmian stanu miejsca poaru, w szczeglnoci: charakteryzujce
poar, uyte siy i rodki oraz ustalenia dokonane w trakcie ogldzin; dane obejmujce temaZ. Choroszewski, Taktyka wykrywania sprawcw poarw. Wybrane zagadnienia, Wysza Szkoa Policji,
Szczytno 2005, s. 32.
8
tycznie podstawowe zakresy informacji gromadzonych i dokumentowanych w trakcie ogldzin

oraz majce charakter dokumentacyjny i obejmujce jedynie przewidziane w kpk uwagi kocowe co do przebiegu czynnoci, sugestie zgaszane przez uczestnikw czynnoci, zaalenia oraz
informacje o podjtych jeszcze w trakcie ogldzin pierwszych decyzjach dotyczcych wykorzystania w procesie wykrywczym dowodw rzeczowych oraz ladw ujawnionych i zabezpieczonych do bada9.
Protok ogldzin moe by take uzupeniony o szkic, ktry poprzez swoj form graficzn odzwierciedla zaistnia na miejscu zdarzenia sytuacj. W szkicu zapisuje si dane dotyczce zdarzenia, dat, godzin rozpoczcia i ukoczenia szkicowania, podpis wykonawcy, podpis prowadzcego ogldziny i ewentualne podpisy innych osb biorcych udzia przy jego wykonaniu.
Wykonuje si go zazwyczaj w skalach: 1:100 (dla duych pokoi, sal wykadowych itd.) oraz
1:200 (tzw. szkic oglny, ktry przedstawia usytuowanie miejsca ogldzin na tle wikszego terenu). Szkic ten mona wykona w razie koniecznoci utrwalenia: pooenia miejsca poaru
w stosunku do otoczenia; miejsca poaru jednoczenie z elementami otaczajcej miejscowoci
lub obiektu, na ktrym rwnie wykryto lady podczas ogldzin (np. teren przylegy, droga
przyjcia i odejcia sprawcy itp.); 1:50 (dla maych pokoi); 1:10 zwany szkicem szczegowym,
ktry przedstawia waciwe miejsce poaru lub fragmenty oraz ujawnione lady lub dowody
rzeczowe, majc na uwadze ich wzajemne pooenie; 1:5, 1:2, 1:1, a nawet 2:1, 5:1 zwane szkicami specjalnymi, ktre sporzdza si w celu precyzyjnego odzwierciedlenia najbardziej istotnych fragmentw poaru, np. pozycji zwok, wzajemnego pooenia ladw o maych wymiarach
itp.10. Z uwagi na okolicznoci poaru mona sporzdzi kilka szkicw szczegowych odzwierciedlajcych fragmenty oglnego obrazu. W przypadku poaru budynku wykonuje si szkic poszczeglnych piter w przekroju poziomym z oznaczeniem urzdze majcych znaczenie dla
wyjanienia przyczyny poaru, np. piece, kominy, instalacje wietlne, a take szkice odwzorowujce w przekrojach pionowych rozmieszczenie klatek schodowych, kanaw kominowych, instalacji elektrycznej itp.11 Szkic przede wszystkim powinien zawiera: strony wiata (w celu waciwej orientacji szkicu w terenie naley oznaczy na nim strzak kierunek pnocny); te fragmenty miejsca poaru, ktre maj rzeczywisty zwizek z poarem; skal, w ktrej wykonano
szkic; sytuacj meteorologiczn (np. kierunek wiatru); miejsca, z ktrych fotografowano lub
filmowano poar. Obiekty, lady i przedmioty naley oznaczy odpowiednimi znakami topograficznymi, symbolami liczbowymi lub literowymi, ktre nastpnie naley opisa w legendzie;
ognisko (ogniska) poaru; dowody rzeczowe ujawnione podczas ogldzin itp.12 Ponadto na szkicu naley umieci imi, nazwisko, stanowisko oraz podpis osoby wykonujcej szkic.
Poza tym przebieg czynnoci protokoowanych moe by utrwalony za pomoc urzdzenia rejestrujcego obraz lub dwik, o czym naley przed uruchomieniem urzdzenia poinformowa
osoby biorce udzia w przeprowadzanej czynnoci procesowej (art. 147 1 kpk).
Tame, s. 54.
B. Hoyst, Kryminalistyka, Wydawnictwa Prawnicze PWN, s. 590 i 592; take: Z. Choroszewski, Taktyka
wykrywania, dz. cyt., s. 55.
11 M. Kulicki, Kryminalistyka. Wybrane problemy teorii i praktyki ledczo-sdowej, UMK, Toru 1994, s. 306307.
12 Zarzdzenie nr 4 komendanta gwnego policji z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie wprowadzenia do
uytku subowego zbiorw, znakw umownych policji.
9
10
Dokumentacja fotograficzna ze wzgldu na to, e w trakcie ogldzin zarwno w procesie ujawniania ladw kryminalistycznych, jak i ich zabezpieczania nastpuje ingerencja w miejsce zdarzenia, zmieniajca jego pierwotny wygld spenia niezwykle istotn rol w procesie dowodzenia. Utrwalenie wygldu miejsca jeszcze przed faz statyczn (ingerencj technika kryminalistyki) oraz po fazie dynamicznej (ujawnieniu ladw) powinno umoliwi waciwe wnioskowanie na temat przebiegu samego zdarzenia13.
Zdjcia14 powinny odzwierciedla opis tego, co przedstawiaj zgodnie z informacjami podanymi
w protokole i na szkicu miejsca oraz powinny by ponumerowane i ostemplowane. Dokumentacja fotograficzna stanowi powinna wic cao, wynikajc z przebiegu ogldzin i treci protokou ogldzin. Zdjcia powinny by umieszczone od ogu do szczegu, tak by pozwalay na
dobr orientacj w wygldzie miejsca poaru i tematycznie odnosiy si do poprzednich uj.
Dokumentacja fotograficzna (tablica pogldowa) powinna zawiera podpis wyjaniajcy, jakiego
protokou jest zacznikiem, a take dane dotyczce: daty i miejsca jej wykonania, rodzaju i marki aparatu fotograficznego, marki i numeru fabrycznego obiektywu i dugoci ogniskowej, rodzaju i czuoci filmu, rodzaju papieru fotograficznego, liczby zdj wykonanych i wklejonych oraz
podpis sporzdzajcego dokumentacj15.
Czytelne wydruki zdj lub odbitki pozytywowe naley doczy do akt sprawy16. Do utrwalania
obrazu dla celw procesowych, np. ogldzin, mona uywa zarwno nonikw analogowych,
jak i cyfrowych17. Nonik, na ktrym utrwalono zapis obrazu, bdzie nonikiem pierwotnym. Po
zakoczeniu czynnoci ogldzin zapis z nonika pierwotnego cyfrowego mona skopiowa
w formie cyfrowej i wwczas taki zapis bdzie nonikiem wtrnym18. Dopuszczalne jest rwnie
kopiowanie zapisu utrwalonego zarwno na noniku pierwotnym, jak i wtrnym, wwczas taki
zapis bdzie nonikiem kopii19. Kady z wymienionych nonikw musi mie sporzdzon metryk identyfikacyjn, ktr naley opatrzy numerem nadanym zgodnie z kolejnoci wykonywania zapisw i ich kopii w danej sprawie20.
Protok ogldzin miejsca poaru, dokumentacja fotograficzna i szkic musz ze sob korespondowa, za fakt utrwalenia przebiegu ogldzin za pomoc urzdzenia rejestrujcego obraz lub
I. Bogusz, Dokumentacja fotograficzna z ogldzin miejsca zdarzenia z uwzgldnieniem makrofotografii

i fotografii w wietle UV, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2013, s. 16.
14 Wyrnia si nastpujce rodzaje zdj: zdjcia oglnoorientacyjne utrwalenie wygldu miejsca
poaru (wykonane na pocztku etapu ogldzin oglnoorientacyjnych, zaraz po wstpnym rozpoznaniu,
z czterech stron wiata); zdjcia sytuacyjne utrwalenie wygldu samego miejsca poaru, po uprzednim
oznaczeniu dowodw rzeczowych i ladw ujawnionych podczas ogldzin; zdjcia fragmentaryczne
utrwalenie wygldu najbardziej istotnych czci miejsca zdarzenia; zdjcia szczegowe utrwalenie
wygldu samych ladw i przedmiotw ujawnionych podczas ogldzin. Zob.: I. Bogusz, Dokumentacja
fotograficzna, dz. cyt., s. 16-17.
15
S. Szczepaczyk, Cyfrowy aparat fotograficzny (w M. Zajder, M. Goc, Nowoczesno ogldzin procesowokryminalistycznych. Studia i materiay, Wysza Szkoa Policji, Szczytno 1999, s. 116-120, 125-132.
16
13 rozporzdzenia ministra sprawiedliwoci z dnia 14 wrzenia 2012 r. w sprawie rodzaju urzdze
i rodkw technicznych sucych do utrwalania obrazu lub dwikw dla celw procesowych (Dz. U. z 2012 r.,
poz. 1090).
17
Tame 1.
18
Tame 2.
19
Tame 2 ust. 7.
20
I. Bogusz, Dokumentacja fotograficzna, dz. cyt., s. 20.
13
dwik oraz wykonania szkicu musi zosta odnotowany w protokole ogldzin, po czym dokonany zapis lub wykonany szkic staj si jego zacznikiem21.
Przed przystpieniem do waciwych ogldzin i sporzdzeniem szczegowego planu dziaania
kierujcy ogldzinami powinien dokona caociowego przegldu miejsca poaru (tzw. ogldziny oglnoorientacyjne). Taka moliwo oceny miejsca ogldzin daje moliwo przygotowania
konkretnego planu ogldzin i zakrelenia granic obszaru, ktry bdzie im podany22.
W dalszej kolejnoci kierujcy ogldzinami wytycza sobie oraz grupie ogldzinowej plan dziaania, rwnoczenie decydujc o wyborze metody prowadzenia ogldzin miejsca poaru, biorc
pod uwag wypracowane przez taktyk kryminalistyczn metody: obiektywn, subiektywn lub
mieszan.
Przed przystpieniem do przeprowadzenia badania pogorzeliska koniecznym jest, aby funkcjonariusze Pastwowej Stray Poarnej poczynili odpowiednie zmiany w celu zabezpieczenia terenu, wykonali przejcia, umoliwili dostp do ogniska poaru i innych obiektw itp.
Pierwsz czynnoci, ktr powinien przeprowadzi kierujcy ekip ogldzinow, a nastpnie
lub wraz z nim wszyscy uczestnicy zespou jest oglnoorientacyjne zapoznanie z miejscem
pogorzeliska, jego otoczeniem, przebiegiem zdarzenia i jego skutkami.
Dokonanie caociowego ogldu spalonego terenu dotyczy nastpujcych elementw:
obszar i obiekty,
uksztatowanie terenu i jego cechy,
czas trwania poaru,
wystpowanie moliwych zagroe,
pora roku, dnia w momencie zaistnienia zdarzenia,
warunki owietlenia oraz
stwierdzenie warunkw atmosferycznych w chwili przybycia na miejsce poaru.
Lokalizujc miejsce powstania poaru, czonkowie grupy ogldzinowej powinni opiera si na

licznych informacjach zgromadzonych w trakcie ogldzin wstpnych, a wic m.in. na danych
uzyskanych od funkcjonariuszy stray poarnej, wasnych spostrzeeniach, zeznaniach osb
poszkodowanych bd wiadkw. Wstpnie uzyskana wiedza powinna by nastpnie zweryfikowana na podstawie ladw kryminalistycznych ujawnionych w czasie prowadzenia ogldzin
szczegowych miejsca poaru23.
W nastpnej kolejnoci przeprowadza si ogldziny obszaru wok miejsca poaru, zw. ogldzinami zewntrznymi. Celem ich jest moliwo ewentualnego ujawnienia oraz zabezpieczenia
porzuconych lub zgubionych przez sprawcw przedmiotw, ktre mogy by uyte do wiado-
B. Hoyst, Kryminalistyka, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2010, s. 556.

81 ust. 5 zarzdzenia nr 1426 komendanta gwnego policji z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie metodyki
wykonywania czynnoci dochodzeniowo-ledczych przez suby policyjne wyznaczone do wykrywania
przestpstw i cigania ich sprawcw.
23 R. Wodarczyk, Dziaania kryminalistyczne, medyczne i organizacyjne w sytuacjach zdarze masowych ze
szczeglnym uwzgldnieniem identyfikacji genetycznej zwok i szcztkw ludzkich z pogorzeliska, Wysza
Szkoa Policji, Szczytno 2010, s. 158.
21
22
mego wzniecenia poaru, a take ladw traseologicznych nadajcych si do identyfikacji24. Celem ogldzin zewntrznych jest rwnie okrelenie lokalizacji obiektw ssiadujcych i ich palnoci, co bdzie dawao podstaw do oceny moliwoci rozprzestrzenienia si poaru na inne
obiekty (mienie w wielkich rozmiarach).
Po przeprowadzeniu ogldzin zewntrznych lub rwnolegle z nimi naley przystpi do szczegowego badania samego pogorzeliska, s to tzw. ogldziny szczegowe. Stanowi one zesp
czynnoci taktycznych i techniczno-kryminalistycznych zmierzajcych do odtworzenia przebiegu poaru, przeprowadzanych w sposb planowy, z uwzgldnieniem waciwoci badanego
miejsca poaru przy pomocy sprztu i rodkw sucych do ujawniania, badania oraz zabezpieczania ladw kryminalistycznych i dowodw rzeczowych25. Celem tych czynnoci badawczych
maj by ustalenia na podstawie cech charakteryzujcych proces spalania, centrum ogniska poaru i dokadne jego zbadanie wraz z zabezpieczeniem znajdujcych si tam ladw kryminalistycznych i dowodw rzeczowych.
Ustalajc ognisko poaru na podstawie charakterystycznych cech procesu spalania, dy naley
do zaobserwowania i zbadania nastpujcych ladw i zmian:
lady intensywnoci dziaania pomieni s nimi na og cakowicie zwglone, przepalone, wypalone przedmioty atwopalne (gwnie elementy drewniane),
uszkodzenia i stopienia instalacji elektrycznych, farb itd.,
kierunek osmale i okopce przy otworach, framugach okiennych, kratach wentylacjach,
intensywno poaru,
kierunek dymienia,
miejsce wystpowania smug dymu spalinowego ze zmianami koloru materiaw z otoczenia oraz
miejsce odpadnicia tynku, pknicia cian budynkw lub tzw. spuchnicia tynku na skutek przegrzania murw, jak i pknicia rodkw transportu itd.
Celem umiejscowienia tych ladw i powizanych ze zdarzeniem dowodw rzeczowych na terenie popoarowym rozgrzebuje si i sukcesywnie przesypuje pogorzelisko oraz przebiera popi26. Po przeprowadzeniu ogldzin szczegowych nastpuje etap ogldzin kontrolnych, ktre
polegaj na powtrnym sprawdzeniu miejsca poaru celem zweryfikowania, czy nic nie zostao
pominite27.
Finaln czynnoci na miejscu poaru s tzw. ogldziny kocowe, ktre polegaj na dokumentowaniu przebiegu i wynikw ogldzin szczegowych, jak rwnie na sklasyfikowaniu oraz
wymienieniu zabezpieczonego materiau dowodowego, wyliczeniu i przeanalizowaniu wynikw
przeprowadzonych eksperymentw oraz technicznego zabezpieczenia ujawnionych ladw28.
Tame.
83 ust. 1 zarzdzenia nr 1426 komendanta gwnego policji z dnia 23 grudnia 2004 r.(), dz. cyt.
26 R. Wodarczyk, Dziaania kryminalistyczne, dz. cyt., s. 159.
27 80 ust. 2 zarzdzenia nr 1426 komendanta gwnego policji z dnia 23 grudnia 2004 r.(), dz. cyt.
28 M. Kulicki, Kryminalistyka. Wybrane, dz. cyt., s. 296-303.
24
25
Ogldziny miejsca poaru stanowi gwne rdo informacji niezbdnych do prowadzenia postpowania przygotowawczego. Powinny one swoim zakresem obejmowa zewntrzny opis
miejsca zdarzenia oraz wyniki przeszukania pogorzeliska.
Prowadzc ogldziny miejsca poaru, naley respektowa kilka regu wypracowanych przez
praktyk, to znaczy:
dokonanie ogldzin miejsca poaru w moliwie najkrtszym czasie po ugaszeniu poaru,
niedopuszczenie do poruszania si po obszarze objtym ogldzinami osb niepowoanych,
niedopuszczenie do dokonywania zmian na pogorzelisku majcych na celu usuwanie lub

zacieranie ladw, a take niedopuszczenie do pozostawiania ladw dezinformujcych,
sporzdzanie okresowych zdj palcego si obiektu, a w razie poarw w wielkich rozmiarach filmowanie ich,
operacyjne zabezpieczenie ogldzin, tj. oficjalne i nieoficjalne pozyskiwanie wiadomoci

o spalonym obiekcie, genezie poaru, miejscu, w ktrym pojawi si dym lub pomie,
osobach pokrzywdzonych, faktycznym bd przypuszczalnym sprawcy itd.,
prowadzenie w jednym czasie w miejscu poaru czynnoci procesowych z prac operacyjn oraz wzajemnie udzielanie sobie informacji o uzyskiwanych wynikach29.
2.4. Czynnoci przeprowadzane

postpowanie
zalenoci
od
decyzji
prowadzcego
Kady poar jest inny, co powoduje, e czynnoci, ktre musz by przeprowadzone w toku postpowa wyjaniajcych, mog si rni. O tym, w jaki sposb bdzie prowadzone postpowanie wyjaniajce, decyduje prokurator (policjant), ktremu zostaa powierzona sprawa. Uzyskujc informacje o tym, z jakim poarem bdzie mia do czynienia (przeznaczenie i wielko obiektu, rozlego zniszcze, rodzaj dziaalnoci prowadzonej w obiekcie itp.), przystpuje do przygotowania si i rodkw zarwno w zakresie skadu grupy dochodzeniowo-ledczej, jak i te
w zakresie sprztowym. Na miejscu zdarzenia w pierwszej kolejnoci zostaje okrelony obszar,
ktry bdzie poddany ogldzinom i ktry powinien by zabezpieczony przed wejciem osb
niepowoanych. Prowadzcy postpowanie wyjaniajce okrela rwnie skad grupy dochodzeniowo-ledczej oraz ustala to, czy bdzie powoany biegy lub biegli, a take jakiej specjalnoci. Kluczowym elementem w procesie ustalania przyczyn poarw s prawidowo przeprowadzone ogldziny miejsca poaru, a take waciwie ujawnione i zabezpieczone lady oraz dowody rzeczowe. Prowadzcy postpowanie wyjaniajce poza czynnociami zaplanowanymi, takimi jak np. przesuchania wiadkw, w zalenoci od sytuacji podejmuje doranie decyzje o tym,
kiedy i jakie czynnoci bd wykonywane. Wynika to z faktu, e w toku prowadzonego postpowania pojawiaj si nowe okolicznoci, ktre determinuj wykonanie kolejnych czynnoci, np.
w czasie prowadzonych ogldzin zachodzi konieczno uycia specjalistycznego sprztu, ktry
umoliwi dotarcie do miejsca, gdzie znajdowao si rdo ognia. Dotarcie do miejsca, w ktrym
proces spalania zosta zainicjowany, moe determinowa kolejn czynno, jak jest np. zabezpieczenie dowodw rzeczowych. Oznacza to, e prowadzcy postpowanie wyjaniajce musi
29
Z. Choroszewski, Taktyka wykrywania, dz. cyt., s. 3-35.

podejmowa na bieco decyzje o wykonywaniu kolejnych czynnoci, ktre s niezbdne w procesie ustalenia przyczyny poaru.
Od decyzji podejmowanych przez prowadzcego postpowanie wyjaniajce w duej mierze
zaley kocowy efekt prowadzonego dochodzenia (ledztwa), tj. ustalenie przyczyny powstania
poaru oraz wskazanie i zatrzymanie sprawcy. W znacznej wikszoci poarw decyzj o skadzie zespou przeprowadzajcego ogldziny podejmuje dyurny jednostki policji.
3. USTALANIE PRZYCZYN POARW NA POTRZEBY ZAKADW UBEZPIECZE

Zakady ubezpiecze nazywane rwnie towarzystwami ubezpiecze dziaaj na podstawie
Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o dziaalnoci ubezpieczeniowej30. Zgodnie z art. 16 powyszej
ustawy po otrzymaniu informacji o wypadku ubezpieczeniowym zakad ubezpiecze podejmuje
postpowanie dotyczce ustalenia stanu faktycznego zdarzenia, zasadnoci zgoszonych roszcze i wysokoci wiadczenia, a take informuje osob wystpujc z roszczeniem pisemnie lub
w inny sposb, na ktry osoba ta wyrazia zgod, jakie dokumenty s potrzebne do ustalenia
odpowiedzialnoci zakadu ubezpiecze lub wysokoci wiadczenia, jeeli jest to niezbdne do
dalszego prowadzenia postpowania. W celu przeprowadzenia postpowania zakad ubezpiecze na zasadzie art. 25 powyszej ustawy moe wnioskowa do sdw, prokuratur, policji oraz
innych organw i instytucji o udostpnienie informacji w zakresie zada przez ten zakad ubezpiecze wykonywanych i w celu ich wykonania, w zwizku z wypadkiem lub zdarzeniem bdcym podstaw ustalania odpowiedzialnoci, jeeli s one niezbdne do ustalenia okolicznoci
tych wypadkw i zdarze losowych oraz wysokoci odszkodowania lub wiadczenia.
Zakad ubezpiecze moe korzysta z uprawnie strony procesowej zarwno w postpowaniu
karnym, jak i cywilnym. Na etapie postpowania sdowego zakad ubezpiecze moe wystpowa w charakterze oskaryciela posikowego lub powoda cywilnego.
Zapisy o postpowaniu w przypadku zdarze losowych znajduj si rwnie w oglnych warunkach ubezpiecze (OWU), czyli dokumencie stanowicym integraln cz umowy ubezpieczenia. Oglne warunki ubezpiecze zatwierdzane s decyzj zarzdu danego zakadu ubezpiecze.
W przypadku ubezpiecze obowizkowych zastosowanie ma Ustawa z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowizkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych31. Zgodnie z art. 13 powyszej ustawy zakad ubezpiecze
wypaca odszkodowanie lub wiadczenie z tytuu ubezpieczenia obowizkowego na podstawie
uznania roszczenia uprawnionego z umowy ubezpieczenia w wyniku ustale, zawartej z nim
ugody, prawomocnego orzeczenia sdu lub w sposb okrelony w przepisach Ustawy z dnia
6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta32. W celu wypaty odszkodowania zakad ubezpiecze prowadzi swoje ustalenia dotyczce okolicznoci powstania szkody.
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o dziaalnoci ubezpieczeniowej (t.j. Dz. U. z 2010 r., nr 11, poz. 66 z pn.
zm.).
31 Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowizkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 392).
32 Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r., poz.
159 i 742).
30
4. USTALANIE PRZYCZYN POARW NA POTRZEBY POSTPOWANIA SDOWEGO

Postpowanie przed sdami powszechnymi mona podzieli na:
postpowanie karne,
postpowanie cywilne.
4.1. Postpowanie karne

Podstaw prawn prowadzenia postpowania karnego przed sdami powszechnymi jest wiele
aktw prawnych. Wrd najwaniejszych mona wymieni:
prawo karne procesowe33,
Konstytucja RP34,
ratyfikowane umowy midzynarodowe,
prawo cywilne procesowe35 w zakresie okrelonym przez prawo karne procesowe,
przepisy ustrojowe okrelajce organizacj sdw, prokuratury, adwokatury, radcw

prawnych, organw cigania36,
akty wykonawcze do Kodeksu postpowania karnego.
Celem postpowania karnego jest osignicie stanu sprawiedliwoci prawnomaterialnej (cel ten
sprowadza si do procesu kwalifikacji prawnej czynu, czyli subsumpcji czynu) oraz osignicie
stanu sprawiedliwoci proceduralnej. Postpowanie sdowe jest drugim etapem postpowania
karnego.
Wraz z aktem oskarenia do sdu kierowane s akta sprawy z zacznikami. Nastpuje na tym
etapie kontrola formalna aktu oskarenia. W razie stwierdzenia brakw w akcie oskarenia jest
on zwracany do oskaryciela publicznego w celu usunicia brakw w terminie 7 dni. Po uzupenieniu brakw do sdu przesyany jest nowy akt oskarenia. Wyznaczany jest wwczas termin
rozprawy gwnej, wyznaczany jest sdzia prowadzcy spraw lub te czonkowie skadu orzekajcego. Rozprawa odbywa si jawnie. W rozprawie uczestniczy oskarony. W pierwszej kolejnoci odczytywany jest akt oskarenia. Przewodniczcy poucza oskaronego o prawie do skadania wyjanie, odmowy wyjanie i odpowiedzi na pytania i pyta oskaronego, czy przyznaje
si do zarzutw i czy chce zoy wyjanienia i jakie. Ponadto po przesuchaniu oskaronego jest
on pouczany o prawie do zadawania pyta osobom przesuchiwanym oraz do skadania wyjanie co do kadego przeprowadzonego dowodu. Nastpnie przeprowadzany jest przewd sdowy, a po jego zamkniciu sd udziela gosu stronom. Ostatni gos zabiera oskarony. Po za-
Ustawa z dnia z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555
z pn. Zm.).
34 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 z pn. Zm.).
35 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 101).
36 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1991 r. o policji (t.j. Dz. U. z 2011, z 1991 r., nr 287, poz. 1687), Ustawa z dnia
20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2011 r., nr 270, poz. 1599 z pn. Zm.), Ustawa z dnia 24
sierpnia 2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych (Dz. U. z 2001 r., nr 123,
poz. 1353), Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego i Agencji Wywiadu (t.j.
Dz. U. z 2010 r., nr 29, poz. 154 z pn. Zm.), Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze
(t.j. Dz. U. z 2002 r., nr 123, poz. 1058 z pn. Zm.), ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sdw powszechnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 427 z pn. Zm.), Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(t.j. Dz. U. z 2010 r., nr 10 poz. 65 z pn. Zm.).
33
koczeniu mowy kocowej sd przeprowadza narad w celu wyrokowania. Po podpisaniu wyroku sd ogasza go publicznie.
4.2. Postpowanie cywilne

Prawo cywilne odrnia winy: umyln i nieumyln. Wobec obu postaci winy nie ma
jednoznacznych definicji. Kryteria rozpoznawania winy umylnej s bardziej precyzyjne.
W praktyce orzecznictwa cywilnego przyjto uwaa, e wina umylna jest dziaaniem,
w ktrym sprawca wyrzdza szkod lub wiadomie przyzwala na jej zaistnienie, np. chce
podpali magazyn, czyni odpowiednie przygotowywania i osobicie go podpala, zleca podpalenie
lub przyzwala na jego podpalenie.
W zakresie winy nieumylnej s zasadniczo 2 interpretacje.
W opracowaniach dotyczcych oglnej teorii prawa cywilnego wina nieumylna traktowana jest
jako: lekkomylno i niedbalstwo (z wyrnieniem w niedbalstwie formy kwalifikowanej race niedbalstwo).
Obecnie obowizujcy Kodeks cywilny w winie nieumylnej nie odnosi si do lekkomylnoci
(de facto kwalifikujc j jako win umyln), a race niedbalstwo zrwnuje co do skutkw
z win umyln (art. 757, 777 1, art. 788 3, art. 791 2, art. 827, art. 89137).
Kodeks cywilny nie przywouje i nie sankcjonuje formy niekwalifikowanej niedbalstwa, czyli
niedbalstwa zwykego. Ta forma niedbalstwa nie ma kodeksowych skutkw.
W interpretacji oglnej lekkomylno to stan, kiedy sprawca liczy si z moliwoci wystpienia szkody, lecz bezpodstawnie przypuszcza, e jej uniknie, natomiast niedbalstwo to stan, kiedy
sprawca nie liczy si z moliwoci wystpienia szkody, cho powinien j przewidzie.
W przypadku poarw podstaw inicjowania postpowania cywilnego jest wystpienie szkody,
ktra nie zostaa zrekompensowana. Postpowania cywilne mog przebiega niezaleenie od
wynikw postpowa przygotowawczych. Moe zosta wytoczone powdztwo w sytuacjach,
w ktrych nie wszczto postpowania przygotowawczego z uwagi na brak znamion czynu zabronionego, wszczte postpowanie umorzono, jak rwnie gdy sprawa zakoczya si postawieniem zarzutu (zarzutw).
W kadym z tych 3 przypadkw postpowania mogy by prowadzone bez udziau biegych
z zakresu poarnictwa. Brak udziau biegych w czynnociach sprawdzajcych lub postpowaniach przygotowawczych moe by w pniejszych postpowaniach cywilnych istotnym utrudnieniem w ustaleniu stanu faktycznego powstania i przebiegu zdarzenia. Jeeli uczestniczcy
w czynnociach biegy skoncentruje si wycznie na ustaleniu, czy poar by wynikiem czynu
zabronionego i czy stanowi zagroenie dla ycia, zdrowia wielu osb lub mienia w wielkich
rozmiarach, moe to rwnie wpyn negatywnie na wynik postpowania cywilnego. Jest o tyle
istotne, e na etapie postpowania przygotowawczego czynnoci wykonywane na miejscu zdarzenia i wytworzona dokumentacja bd wykorzystywane na rne potrzeby i s w zasadzie
jedynym dostpnym w przyszoci materiaem dowodowym dokumentujcym przyczyn, miejsce i przebieg poaru.
37
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., nr 16, poz. 93 z pn. Zm.).
Inicjacja postpowania polega na zoeniu do waciwego sdu cywilnego pozwu. Pozew powinien spenia wymogi formalne zgodnie z art. 187 ustawy38. Sd, rozpatrujc pozew, sprawdza,
czy nie wystpiy uchybienia formalne, nastpnie wzywa powoda do dokonania wpisu sdowego
i po jego wpywie kieruje spraw do rozpoznania. Jednoczenie do strony pozwanej kierowany
jest odpis z pozwu wraz z zacznikami oraz pismo, w ktrym sd zakrela termin na zoenie
odpowiedzi na pozew. Strony mog skada pisma przygotowawcze. Wyznaczany jest termin
rozprawy gwnej, na ktrej przeprowadzane s wskazane dowody, takie jak zeznania wiadkw, dowody z dokumentw. Do akt sprawy mog zosta doczone akta postpowania przygotowawczego, karnego, szkodowego oraz prywatne opinie. Jednym z elementw tego postpowania jest dopuszczenie dowodu z opinii biegego z zakresu poarnictwa. Naley podkreli, e na
etapie postpowania cywilnego w zdecydowanej wikszoci przypadkw nie ma ju moliwoci
dokonywania ogldzin miejsc zdarzenia. Nawet jeeli na miejscu zdarzenia nie dokonywano
zmian, to upyw czasu w sposb naturalny moe deformowa pogorzelisko i znajdujce si na
nim dowody. Jest wic wysoce prawdopodobne, e przeprowadzenie ogldzin nie doprowadzi
do ujawnienia ladw, jak ma to miejsce w przypadku przeprowadzenia ogldzin tego samego
miejsca bezporednio po ugaszeniu poaru. Sd, oceniajc cay zgromadzony w sprawie materia
dowodowy, wydaje wyrok koczcy postpowanie.
5. ROLA PASTWOWEJ STRAY POARNEJ W PROCESIE USTALANIA PRZYCZYN

POARW
Pastwowa Stra Poarna w oparciu o zapisy Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej
Stray Poarnej39 to zawodowa, umundurowana i wyposaona w specjalistyczny sprzt formacja, przeznaczona do walki z poarami, klskami ywioowymi i innymi miejscowymi zagroeniami.
Do podstawowych zada Pastwowej Stray Poarnej nale:
1. rozpoznawanie zagroe poarowych i innych miejscowych zagroe,
2. organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie poarw, klsk ywioowych
lub likwidacji miejscowych zagroe,
3. wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynnoci ratowniczych w czasie klsk
ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe przez inne suby ratownicze,
4. ksztacenie kadr dla potrzeb Pastwowej Stray Poarnej i innych jednostek ochrony
przeciwpoarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludnoci,
5. nadzr nad przestrzeganiem przepisw przeciwpoarowych,
6. prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpoarowej oraz
ochrony ludnoci,
7. wsppraca z szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbdnym do realizacji jego zada ustawowych,
8. wspdziaanie ze straami poarnymi i subami ratowniczymi innych pastw oraz ich
organizacjami midzynarodowymi na podstawie wicych Rzeczpospolit Polsk
umw midzynarodowych oraz odrbnych przepisw,
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 101).
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 12, poz. 68
z pn. zm.).
38
39
9. realizacja innych zada wynikajcych z wicych Rzeczpospolit Polsk umw midzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich okrelonych.
5.1. Ustalanie przypuszczalnej przyczyny poaru

Funkcjonariusz Pastwowej Stray Poarnej bdcy kierujcym dziaaniem ratowniczym (KDR)
po przeprowadzonej akcji ratowniczej w czasie poaru, klski ywioowej lub likwidacji miejscowego zagroenia zobowizany jest do stworzenia dokumentacji dotyczcej zdarzenia. Obowizek ten wynika z zapisw rozporzdzenia ministra spraw wewntrznych i administracji
z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego40.
Podstawowym dokumentem, jaki musi zosta sporzdzony przez kierujcego dziaaniem ratowniczym (KDR) jest informacja ze zdarzenia, ktrej wzr zosta okrelony w ww. rozporzdzeniu.
W pozycji 29. informacji ze zdarzenia wpisywana jest przypuszczalna przyczyna zdarzenia. KDR
ma do dyspozycji 2 puste wersy oraz miejsce na wpisanie kodu. Poniej przedstawiono cz
informacji ze zdarzenia z pozycj 29.
Zgodnie z ww. rozporzdzeniem KDR w pustych wierszach sporzdzi ma krtki opis przypuszczalnej przyczyny powstaego zdarzenia oraz zakwalifikowa t przyczyn do jednego z okrelonych kodw zdarze. Kody podzielone s na te, odnoszce si do przyczyn powstania poarw i te, ktre dotycz powstania miejscowych zagroe.
W przypadku kodw dotyczcych przyczyn powstania poarw KDR zobowizany jest zakwalifikowa przyczyn do jednego z 37 kodw:
1. nieostrono osb dorosych (NOD) przy posugiwaniu si ogniem otwartym,
w tym papierosy, zapaki,
2. NOD przy wypalaniu pozostaoci rolinnych na polach,
3. NOD przy posugiwaniu si substancjami atwopalnymi i pirotechnicznymi,
4. NOD przy prowadzeniu prac poarowo niebezpiecznych,
5. NOD w pozostaych przypadkach,
6. nieostrono osb nieletnich (NON) przy posugiwaniu si ogniem otwartym,
w tym papierosy, zapaki,
7. NON przy wypalaniu pozostaoci rolinnych na polach,
8. NON przy posugiwaniu si substancjami atwopalnymi i pirotechnicznymi,
9. NON przy prowadzeniu prac poarowo niebezpiecznych,
10. NON w pozostaych przypadkach,
11. wady urzdze i instalacji elektrycznych, w szczeglnoci: przewody, osprzt owietlenia, odbiorniki bez urzdze grzewczych,
12. nieprawidowa eksploatacja urzdze i instalacji elektrycznych,
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239).
40
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
wady elektrycznych urzdze ogrzewczych, w szczeglnoci: piece, grzaki, kuchnie,

nieprawidowa eksploatacja elektrycznych urzdze ogrzewczych,
wady urzdze ogrzewczych na paliwo stae,
nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo stae,
wady urzdze ogrzewczych na paliwo cieke,
nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo cieke,
wady urzdze ogrzewczych na paliwo gazowe,
nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo gazowe,
wady urzdze mechanicznych,
nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych,
wady procesw technologicznych,
nieprzestrzeganie reimw technologicznych,
nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych,
wady rodkw transportu,
nieprawidowa eksploatacja rodkw transportu,
samozapalenia biologiczne,
samozapalenia chemiczne,
wyadowania atmosferyczne,
wady konstrukcji budowlanych,
nieprawidowa eksploatacja konstrukcji budowlanych,
elektryczno statyczna,
podpalenia umylne, w tym akty terroru,
poary jako nastpstwo innych miejscowych zagroe,
inne przyczyny,
nieustalone.
Naley podkreli, e zapisy sporzdzone w punkcie 29. przez KDR opieraj si gwnie na jego
wasnych spostrzeeniach oraz na informacjach uzyskanych od straakw uczestniczcych
w zdarzeniu. Z uwagi na fakt, e KDR sporzdzajcy pniej dokumentacj jest na miejscu zdarzenia jako jeden z pierwszych, posiada najobszerniejsz wiedz odnonie przebiegu zdarzenia.
To, czy kierujcy akcj posiada wiedz choby podstawow w zakresie ustalania przyczyn poarw wpywa na prawidowo okrelenia przypuszczalnej przyczyny powstania poaru. Przyczyn wpywajc na brak moliwoci prawidowego ustalenia s konsekwencje postanowie
zawartych w kpk. Zgodnie z nimi KDR po zakoczeniu akcji nie ma prawa nic zmienia w pogorzelisku. W zwizku z tym zatrzymuje si w swoich dziaaniach na fazie statycznej ogldzin miejsca poaru.
5.2. Ustalanie przyczyn poarw w ramach czynnoci kontrolno-rozpoznawczych

Niezalenie od wskazania przez KDR przypuszczalnej przyczyny poaru funkcjonariusze PSP dla
wybranych poarw zobowizani s wskazywa wstpn przyczyn ich powstania i rozprzestrzeniania si na podstawie przeprowadzanych czynnoci kontrolno-rozpoznawczych. Aktem
prawnym regulujcym zakres oraz kompetencje osb wykonujcych czynnoci kontrolnorozpoznawcze jest rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 paStrona 900 z 1042 / Powrt do spisu treci
dziernika 2005 r. w sprawie czynnoci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez

Pastwow Stra Poarn41.
W art. 13 ust. 6 Ustawy o PSP42 przedstawione s zadania komendanta powiatowego Pastwowej Stray Poarnej. Jednym z zada jest wstpne ustalanie przyczyn oraz okolicznoci powstania i rozprzestrzeniania si poaru oraz miejscowego zagroenia. Artyku 23 ust. 3 powyszej
ustawy mwi o zakresie, w jakim wykonywane s czynnoci kontrolno-rozpoznawcze, jednym
z nich jest: wstpne ustalanie nieprawidowoci, ktre przyczyniy si do powstania poaru oraz
okolicznoci jego rozprzestrzenienia si.
Zgodnie z powyszym, to do komendanta powiatowego PSP naley decyzja o przeprowadzeniu
czynnoci kontrolno-rozpoznawczych w budynku, innym obiekcie budowlanym lub terenie. Niestety czynnoci te nie mog by wykonane bezporednio po zaistnieniu zdarzenia, albowiem
o zamiarze oraz terminie przeprowadzenia czynnoci naley zawiadomi kontrolowanego pisemnie.
Rozpoczcie czynnoci kontrolno-rozpoznawczych po poarze moe rozpocz si nie wczeniej
ni 7 dni po otrzymaniu przez kontrolowanego zawiadomienia (upowanienia) bd natychmiast, w przypadku kiedy powzito informacj o moliwoci wystpowania w miejscu ich przeprowadzania zagroenia ycia ludzi lub bezporedniego niebezpieczestwa ponownego powstania poaru.
Czynnoci kontrolno-rozpoznawcze powinny by obligatoryjnie przeprowadzone w przypadku
poarw:
bardzo duych (wszystkich),
rednich i duych, gdy:

wystpiy wypadki bd bezporednie zagroenie dla ycia i zdrowia ludzi,
poary powstay w obiektach wanych dla kraju oraz obiektach uytecznoci publicznej i zamieszkania zbiorowego,
wystpiy istotne utrudnienia w prowadzeniu dziaa ratowniczych,
nie ustalono przypuszczalnej przyczyny powstania zdarzenia lub gdy istniej
wtpliwoci co do prawidowoci ustalenia przyczyny,
wystpia zwikszona palno w danej grupie obiektw w okrelonym przedziale czasowym;
maych, gdy:
wystpiy wypadki z ludmi, gdy przypuszczalna przyczyna poaru nie zostaa
wskazana,
wystpia zwikszona palno w danej grupie obiektw w okrelonym przedziale czasowym.

Po przeprowadzonej kontroli winien by sporzdzony dokument: Protok ustale z czynnoci
kontrolno-rozpoznawczych w zakresie ochrony przeciwpoarowej. Do uytku wewntrznego
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 padziernika 2005 r. w sprawie
czynnoci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pastwow Stra Poarn (Dz. U. z 2005
r., nr 225, poz. 1934).
42 Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 12, poz. 68
z pn. zm.).
41
wydziaw prewencji PSP wprowadzono Ramowe zasady prowadzenia czynnoci kontrolnorozpoznawczych z zakresu wstpnego ustalania przyczyn oraz okolicznoci powstawania i rozprzestrzeniania si poaru.
W dokumencie tym okrelono, co powinien zawiera protok w zalenoci od charakteru, miejsca i rozmiarw poaru i s to:
nazwa, przeznaczenie obiektu i adres,
waciciel, uytkownik obiektu,
data i godzina powstania poaru,
okolicznoci wykrycia poaru,
okolicznoci wypadkw z ludmi,
wielko poaru, materiay, urzdzenia, obiekty, jakie ulegy zniszczeniu,
dane o obiekcie, w ktrym powsta poar:

wymiary obiektu, ilo kondygnacji,
konstrukcja cian, stropw i dachu,
wyposaenie w instalacje uytkowe,
wyposaenie w instalacje sygnalizacyjno-alarmowe, stae urzdzenia ganicze,
sprzt i urzdzenia ratownicze,
oglna charakterystyka prowadzonego procesu technologicznego;
czasy: swobodnego rozwoju, lokalizacji i likwidacji poaru,
opis okolicznoci i przyczyn powstania poaru:

ustalenia z ogldzin miejsca poaru,
ustalenia miejsca wystpowania najwyszej temperatury,
ustalenia miejsca, rda i przyczyny poaru;
opis okolicznoci i przyczyn rozprzestrzeniania si poaru:

kierunki i drogi rozprzestrzeniania si poaru,
elementy budowlane, instalacyjne, technologiczne oraz wystrj i wyposaenie
wntrz, majce wpyw na rozprzestrzenianie si poaru,
utrudnienia w prowadzeniu akcji ganiczej;
naruszenia norm i przepisw dotyczcych ochrony przeciwpoarowej, majce wpyw na

powstanie i rozprzestrzenianie si poaru.
6. PODSUMOWANIE
Zgodnie z obowizujcym w Polsce prawem zdecydowan wikszo dochodze popoarowych
prowadz organy cigania. Od ich przygotowania do prowadzenia postpowa, w tym niezwykle
wanej czynnoci, jak s ogldziny pogorzeliska, zaley moliwo ustalenia ogniska poaru,
jego przyczyny, czynnikw, ktre doprowadziy do jego powstania lub rozprzestrzenienia.
W niektrych postpowaniach funkcj pomocnicz peni biegli z zakresu poarnictwa. Jednak
ich udzia nie jest obligatoryjny. Z tego wzgldu konieczne jest merytoryczne przygotowanie
osb prowadzcych dochodzenia popoarowe do badania poarw, zarwno pod ktem ujawniania i interpretowania ladw poarowych, jak i diagnozowania narusze przepisw z zakresu
ochrony przeciwpoarowej.
Ustalanie przyczyn poarw prowadzone jest rwnie przez straakw Pastwowej Stray Poarnej. Naley jednak pamita, e nie maj oni prawa przeszukiwania pogorzeliska czy przesuchiwania wiadkw. Std te m.in. ustalana przypuszczalna przyczyna poaru po zakoczeniu
akcji ratowniczo-ganiczej lub przyczyna ustalana podczas czynnoci kontrolnorozpoznawczych nie musi by i czsto nie jest przyczyn rzeczywist.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Bogusz. I., Dokumentacja fotograficzna z ogldzin miejsca zdarzenia z uwzgldnieniem makrofotografii i fotografii w wietle UV, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2013.
Choroszewski Z., Taktyka wykrywania sprawcw poarw. Wybrane zagadnienia, Wysza
Szkoa Policji, Szczytno 2005.
Hoyst B., Kryminalistyka, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2010.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483
z pn. zm.).
Kulicki M., Kryminalistyka, wybrane problemy teorii i praktyki ledczo-sdowej, UMK, Toru
1994.
Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 24 padziernika
2005 r. w sprawie czynnoci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pastwow Stra Poarn (Dz. U. z 2005 r., nr 225, poz. 1934).
(Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239).
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz.
101).
Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2011 r., nr 270, poz. 1599
z pn. zm.).
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o dziaalnoci ubezpieczeniowej (t.j. Dz. U. z 2010 r., nr 11,
poz. 66 z pn. zm.).
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowizkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j.
Dz. U. z 2013 r., poz. 392).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., nr 16, poz. 93 z pn.
zm.).
Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego i Agencji Wywiadu
(t.j. Dz. U. z 2010 r., nr 29, poz. 154 z pn. zm.).
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 12,
poz. 68 z pn. zm.).
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych (Dz. U. z 2001 r., nr 123, poz. 1353).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 z pn. zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz.
555, z pn. zm.).
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1991 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2011 r., nr 287, poz. 1687).
19. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
(Dz. U. z 2012 r., poz. 159 i 742).
20. Wodarczyk R., Dziaania kryminalistyczne, medyczne i organizacyjne w sytuacjach zdarze
masowych ze szczeglnym uwzgldnieniem identyfikacji genetycznej zwok i szcztkw ludzkich z pogorzeliska, Wysza Szkoa Policji, Szczytno 2010.
21. Zajder M., Goc M., Nowoczesno ogldzin procesowo-kryminalistycznych. Studia i materiay,
Wysza Szkoa Policji, Szczytno 1999.
22. Zarzdzenie nr 1426 komendanta gwnego policji z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie
metodyki wykonywania czynnoci dochodzeniowo-ledczych przez suby policyjne wyznaczone do wykrywania przestpstw i cigania ich sprawcw.

METODY I RODKI W USTALANIU RDA ORAZ PRZYCZYNY POARU

1. Wstp ....... 905
2. Zastosowanie analizy naukowej w ustalaniu przyczyny poaru ....... 907
3. Metody ujawniania miejsca rda poaru........... 909
3.1. Metoda badania warstwowego ... 911
3.2. Metoda penowymiarowych map zwar elektrycznych ...... 913
3.3. Popoarowa rekonstrukcja miejsca zdarzenia ....... 914
3.4. Termowizja ..... 916
3.5. Psy pogorzeliskowe ..... 917
Literatura . 922
1. WSTP
Poary towarzysz czowiekowi od zawsze. Na pocztku budziy lk, jednak z czasem czowiek
opanowa ogie, nauczy si go przechowywa, rozpala i wykorzystywa w celach obronnych,
do ogrzewania, sporzdzania posikw, karczowania terenw pod przysze uprawy itd. Od samego pocztku by rwnie wykorzystywany przez czowieka do celw innych ni pokojowe.
Ogie z uwagi na swoj tajemniczo oraz ogromn si w nim drzemic by zaliczany przez
staroytnych filozofw do jednego z czterech ywiow stanowicych podstaw istnienia wiata
materialnego. Ju wtedy ogie traktowano jako bardzo wany pierwiastek, gdy w nim bya sia
zdolna do przemian pozostaych trzech ywiow: powietrza, wody i ziemi.
Dawniej postpowania w sprawach poarw ograniczay si gwnie do ujawnienia sprawcy
i ukarania go1. Z uwagi na brak wiedzy o rozwoju poaru, fizykochemii spalania, prowadzone
ustalenia dotyczce przyczyn i okolicznoci ich powstawania byy bardzo oglne i prymitywne.
Jedne z pierwszych zapisw dotyczcych podpale i karania ich sprawcw mona spotka ju
w rzymskim Prawie dwunastu tablic z roku 455 p.n.e. Za wiadome sprowadzenie poaru podpalenie wedug tego prawa sprawcy poaru grozia nawet kara spalenia ywcem2.
Rozwj naukowy bada przyczyn poarw moliwy by dopiero w czasach nam wspczesnych
wraz z rozwojem nauk cisych i przyrodniczych w XIX i XX w. Zastosowanie podstaw naukowych w dochodzeniach popoarowych miao miejsce tak naprawd dopiero w 2. po. XX w., gdy
Sygit B., Guzewski P., Zastosowanie osigni nauki w procesie ustalania przyczyn poarw [w:] Gruza E.,
Goc M., Tomaszewski T. (red.), Co nowego w kryminalistyce przegld zagadnie z zakresu zwalczania
przestpczoci, Stowarzyszenie Absolwentw Wydziau Prawa i Administracji UW, Warszawa 2010, s. 321.
2 J.R. Almirall, K.G. Furton, Analysis and Interpretation of Fire Scene Evidence, CRC Press LLC, Boca Raton
2004, s. 3.
1
zrozumiano, e istotnym elementem profilaktyki poarowej moe by identyfikacja oraz analiza

przyczyn poarw. Od tego czasu zaczto szczegowo bada natur ognia, analizowa okolicznoci powstawania poarw, wdraa technologie oraz programy zapobiegajce ich powstawaniu. Pozwolio to po raz pierwszy na wprowadzanie wiadomych oddziaywa profilaktycznych
zarwno w aspektach materiaowym, technologicznym, konstrukcyjnym, jak i organizacyjnym
oraz spoecznym. Rozwj nauk cisych i rozwj technologiczny w XX w. w sposb szczeglny
przyczyniy si do poprawy standardw bezpieczestwa oraz znalazy praktyczne zastosowanie
w usprawnieniu procesu ustalania przyczyn poarw.
Podstawy rozwaa dotyczcych procesu spalania i nastpnie bada poarowych, rozwoju poaru oraz ustalania przyczyn poarw byy moliwe dziki odkryciom naukowym i pracom badawczym prowadzonym w XVIII i XIX w., gwnie przez Antoina Lavoisiera, Charlesa Fuoriera,
Michaela Faradaya, Ludwiga Boltzmana oraz Jamesa Maxwella3.
Pierwsze prby usystematyzowania metodyki ustalania przyczyn poarw datowane s na lata
40. XX w. i czy si je z organizacj pierwszego seminarium pod hasem Annual Arson Seminar
zorganizowanego w na Uniwersytecie Purdue w USA4. Pocztki rozwaa w zakresie dochodze
popoarowych, cho prowadzone w murach uniwersyteckich, nie byy wwczas oparte na solidnych podstawach naukowych. Wrd licznych ekspertw wygaszajcych pogldy w tej dziedzinie dominowao wwczas arystotelesowskie podejcie: ipse dixit5, ktre w lunej interpretacji
mona przetumaczy: tak jest, bo ja mwi, e tak jest6. Jednak zauwaenie problemu zagroe poarowych i rozpoczcie rozwaa i dyskusji w zakresie dochodze popoarowych doprowadziy w kocu do wdroenia osigni nauki i techniki rwnie w tej dziedzinie. Od tego momentu wiedza anegdotyczna charakterystyczna dla pocztkowego okresu bada przyczyn poarw, bya sukcesywnie wypierana przez wiedz opart na podstawach nauki. Faktyczne zastosowanie podstaw naukowych w tej dziedzinie miao miejsce dopiero na przeomie lat 70. i 80.
ubiegego wieku7. Warto zauway, e w tym wanie okresie powstaway na wiecie pierwsze
komputerowe modele rozwoju poaru8, ktre dzisiaj s ju powszechnym narzdziem stosowanym przez projektantw obiektw oraz inynierw bezpieczestwa poarowego. Rwnie
w Polsce w roku 1989 zostaa opublikowana pierwsza praca, w ktrej przedstawiono praktyczne zastosowanie matematyczno-komputerowego modelu badania przyczyn poarw9.
Pomimo tego, jeszcze wspczenie mona spotka si z publikacjami opierajcymi si na utartych w XIX i XX w. mitach10, co dowodzi, e konieczne jest cige upowszechnianie wiedzy w krgach ekspertw uczestniczcych w badaniach poarowych. Pastwa, w ktrych po raz pierwszy
J. Lentini, Scientific Protocols for Fire Investigation, CRC Press, Taylor & Francis Group, Boca Raton, FL,
2006.
4 P. Kennedy, Applying Fire Science To Fire And Explosion Investigations [w:] P. Kennedy, ISFI 2006 Proceedings 2nd International Symposium on Fire Investigation Science and Technology, National Association of
Fire Investigators, Sarasota 2006, s. 3.
5 Ipse dixit ac. On tak powiedzia.
6 J. Lentini, dz. cyt., s. 1.
7 P. Kennedy, dz. cyt., s. 3.
9 Ibidem.
10 J. Lentini, dz. cyt., s. 433-470.
3
wprowadzono naukowe podejcie w dochodzeniach popoarowych, to Stany Zjednoczone Ameryki, Kanada i Wielka Brytania. W latach 90. XX w. do tej grupy pastw doczya rwnie Szwecja, wprowadzajc nowy program w dochodzeniach popoarowych11.
2. ZASTOSOWANIE ANALIZY NAUKOWEJ W USTALANIU PRZYCZYNY POARU

Podstaw wspczesnego procesu ustalania przyczyny poaru jest usystematyzowane podejcie
oparte na analizie naukowej. W pastwach rozwinitych, ktre wdroyy podstawy naukowej
analizy, udao si wypracowa i wdroy metodyk prowadzenia dochodze popoarowych oraz
ustale przyczyn powstania poarw i ich rozprzestrzenia si.
Dziki temu podniesiono jako materiau dowodowego przygotowywanego do postpowania
sdowego, co bezporednio przeoyo si nie tylko na wzrost wykrywalnoci sprawcw przestpstw poarowych, ale rwnie na skuteczno ich karania. Najwczeniej metodyczne podejcie z zastosowaniem podstaw naukowych wdroono w Stanach Zjednoczonych Ameryki,
a w Europie w Wielkiej Brytanii i Szwecji.12
Wspczesna metodyka bada poarowych w zakresie ustalania przyczyn poarw oparta jest
na analizie naukowej, ktrej oglne podstawy s opisane w normie amerykaskiej NFPA 921:
Guide for Fire and Explosion Investigations. Naukowe podejcie w dochodzeniach popoarowych obejmuje niej wymienione etapy (ryc. 1):
rozpoznanie problemu to okrelenie, czy dane zdarzenie wymaga podjcia czynnoci

zmierzajcych do jego wyjanienia; jest to wane zadanie, gdy w tym momencie podejmowana jest decyzja o moliwociach w zakresie zapobiegania ponownym przypadkom
wystpienia zdarzenia lub zdarze podobnych,
zdefiniowanie problemu jeli poar lub wybuch uznano za problem, ktry naley rozwiza, wwczas uruchamiana jest procedura zmierzajca do wyjanienia przyczyn jego
zaistnienia; ekspert prowadzcy spraw okrela metodyk postpowania przy rozwizywaniu problemu; zadania do wykonania powinny by przemylane i realizowane
w zaplanowanej wczeniej kolejnoci; etap obejmuje wstpne ogldziny miejsca zdarzenia, analiz podobnych przypadkw, ktre miay ju miejsce wczeniej,
gromadzenie danych po zdefiniowaniu problemu kolejny etap to gromadzenie danych

pochodzcych z poczynionych obserwacji lub innych bezporednich rde informacji;
na tym etapie przeprowadza si rwnie eksperymenty, ktre pomog wyjani mechanizm powstania poaru lub wybuchu; zebrane dane stanowi zbir informacji empirycz-
U. Erlandsson, Dochodzenia popoarowe w Szwecji [w:] P. Guzewski (red.), Badanie przyczyn

powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji, Izba Rzeczoznawcw SITP,
Pozna 2005, s. 50.
12 Wicej na temat zastosowania podstaw nauki w dochodzeniach popoarowych mona znale w pracach: B. Sygit, P. Guzewski, Zastosowanie osigni nauki w procesie ustalania przyczyn poarw [w:] Gruza
E., Goc M., Tomaszewski T. (red.), Co nowego w kryminalistyce przegld zagadnie z zakresu zwalczania
przestpczoci, Stowarzyszenie Absolwentw Wydziau Prawa i Administracji UW, Warszawa 2010;
P. Guzewski, Standardy NFPA 921 i NFPA 1033 wyznacznikiem nowej jakoci w ustalaniu przyczyn poarw
[w:] Pikulski S., Romaczuk-Grcka M., Orowska-Zieliska B. (red.), Tosamo polskiego prawa karnego,
Pracownia Wydawnicza ElSet, Olsztyn 2011 oraz B. Sygit, P. Guzewski, Podstawy naukowe w dochodzeniach popoarowych [w:] Guzewski P., Rosak M. (red.), Wybrane zagadnienia z problematyki dochodze
popoarowych, Wydawnictwo Instytutu Badawczego Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji,
Warszawa 2011.
11
nych, poniewa bazuj one na obserwacji lub dowiadczeniu i mog by zweryfikowane

na tej samej drodze,
analiza danych informacje oraz pozyskane dane podlegaj analizie indukcyjnej; ekspert
w oparciu o posiadan wiedz oraz dowiadczenie stara si na podstawie zebranych informacji dokona uoglnie niezbdnych do sformuowania wnioskw; w tej analizie
odrzucane s wszelkie informacje i dane mao wiarygodne, niesprawdzone czy te o charakterze subiektywnym; pod uwag brane s te dane i informacje, ktre moliwe s do
potwierdzenia/zweryfikowania na drodze obserwacji czy te eksperymentu,
konstruowanie hipotez na podstawie sformuowanych wnioskw tworzone s hipotezy

wyjaniajce przyczyn poaru lub wybuchu oraz jego przebieg; hipotezy powinny opiera si wycznie na zebranych wczeniej danych empirycznych,
badanie hipotez badanie przyjtej hipotezy odbywa si na zasadzie dedukcyjnego rozumowania, w czasie ktrego porwnuje si przyjt hipotez ze wszystkim zebranymi
wczeniej danymi i informacjami; badanie moe by kognitywne lub dowiadczalne; jeli
przyjta hipoteza nie moe by potwierdzona na drodze rozumowania dedukcyjnego, to
powinna by odrzucona jako nieudowodniona i naley w takiej sytuacji podda badaniu
kolejn hipotez;
moe to wymaga zebrania nowych danych i przeprowadzenia nowych dowiadcze;

zgodnie z tym schematem naley rozpatrzy wszystkie przyjte hipotezy a do wyonienia tej, ktra da si udowodni; jeli takiej hipotezy nie uda si na sformuowa, wwczas
naley przyj, e przyczyna poaru lub wybuchu jest nieokrelona,
przyjcie ostatecznej hipotezy hipoteza, ktra w peni odpowiada i zgodna jest z wnioskami wypywajcymi z analizy dedukcyjnej oraz pokrywa si z wynikami przeprowadzonych bada i eksperymentw, moe by przyjta za prawidow; przyczyna poaru
lub wybuchu moe by w takim przypadku okrelona zgodnie z postawion i udowodnion hipotez13.
Praca zbiorowa, NFPA 921-2014: Guide for Fire and Explosion Investigations, NFPA, Quincy, MA, 2014,
s. 19.
13
Ryc. 1. Zastosowanie analizy naukowej w ustalaniu przyczyny poaru

rdo: Praca zbiorowa, NFPA 921-2014: The Guide for Fire and Explosion Investigations,
NFPA, Quincy, MA, 2014, s. 921-16.
3. METODY UJAWNIANIA MIEJSCA RDA POARU

Ustalanie miejsca, gdzie poar mia swj pocztek, prowadzone jest bezporednio po ugaszeniu
poaru, w trakcie procesowych ogldzin miejsca zdarzenia. W praktyce ledczej ogldziny s
jedn z szeregu czynnoci wykonywanych przez organa cigania w ramach badania miejsca
zdarzenia14. Kodeks postpowania karnego nie definiuje tego pojcia, wskazujc jedynie w art.
207 i 208 rodzaje ogldzin oraz w art. 143, 147, 148, 150 kpk sposoby ich dokumentowania15.
Celem ogldzin jest znalezienie, ujawnienie i zabezpieczenie poszczeglnych przedmiotw
znajdujcych si na miejscu zdarzenia, ktre mog posuy jako rodki dowodowe w toku postpowania przygotowawczego i sdowego16.
Badanie miejsca zdarzenia, w ramach ktrego jedn z wielu wykonywanych czynnoci s ogldziny procesowe, to zgodnie z J. Widackim zesp wzajemnie powizanych dziaa o charakterze procesowym i pozaprocesowym prowadzonych przez organa cigania w celu wszechstronnego wyjanienia okolicznoci zaistniaego zdarzenia, ustalenia jego charakteru, wskazania
J. Widacki (red.), Kryminalistyka, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1999, s. 16.
Tame, s. 15.
16 B. Hoyst, Kryminalistyka, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000, s. 383.
14
15
ewentualnych sprawcw oraz zebrania materiau dowodowego w oparciu o ustalenia poczynione na miejscu jego ujawnienia17.
Kryminalistyczne badanie miejsca zdarzenia wg B. Hoysta to czynnoci taktyczno-techniczne
dokonywane w ramach procesu karnego, polegajce na systematycznych i szczegowych spostrzeeniach, badaniach i analizach przeprowadzanych w danym miejscu, zmierzajcych do odtworzenia przebiegu zdarzenia, utrwalenia zastanej sytuacji, ujawnienia, utrwalenia i zabezpieczenia ladw oraz rde informacyjnych18.
Ogldziny pogorzeliska oraz terenu przylegego przeprowadza si w celu:
wyjanienia okolicznoci, ktre doprowadziy do powstania poaru oraz jego rozwoju,
ujawnienia ladw i dowodw rzeczowych oraz ich zabezpieczenia na potrzeby prowadzonego postpowania,
ustalenia sprawcy poaru.
Ustalanie przyczyny poaru podczas kryminalistycznego badania miejsca zdarzenia sprowadza

si do odnalezienia na pogorzelisku ogniska poaru, a w nim rda inicjujcego proces spalania
oraz materiaw palnych w jego bezporednim otoczeniu, ktre przyczyniy si do rozprzestrzenienia si ognia i tym samym poaru.
Tradycyjne metody lokalizacji ogniska poaru oparte s o niej wymienione rda:
rda osobowe: wiadkowie zdarzenia, uczestnicy akcji ratowniczo-ganiczej (straacy,

policjanci),
zdjcia oraz nagrania filmowe z miejsca akcji ratowniczo-ganiczej (straacy, policjanci,

osoby postronne),
analiza ladw rozwoju poaru w obiekcie (lady wypalenia, oddziaywania termicznego,

zadymienia oraz lady przemieszczenia si ognia).
Przy ustalaniu miejsca powstania poaru pomocne mog by rwnie badania zapisw z licznych urzdze monitorujcych wspczesne obiekty, takich jak:
rejestratory automatycznych systemw wykrywania i gaszenia poaru19,
rejestratory systemw antywamaniowych,
nagrania z kamer monitoringu w obiekcie CCTV20 (monitoring zewntrzny i wewntrzny).
Ponadto coraz czciej w lokalizacji miejsca rda poaru w duych obiektach lub w przypadku
wielkopowierzchniowych poarw lasw i upraw wykorzystuje si zdjcia lotnicze, zdjcia
z bezzaogowych statkw latajcych typu Dron oraz zdjcia satelitarne.
Wraz z rozwojem nauki i techniki powstay nowe sposoby i metody wspomagajce ujawnianie
miejsca, gdzie poar mia swj pocztek. Cz z tych metod zostaa zaadaptowana z innych obJ. Widacki (red.), dz. cyt., s. 16.
B. Hoyst, dz. cyt., s. 382.
19 AUSP automatyczne urzdzenia sygnalizacji poaru: czujki wykrywajce zjawiska towarzyszce
poarowi (dym, pomie, wzrost temperatury) oraz centralki poarowe; AUG automatyczne urzdzenie
ganicze: urzdzenia tryskaczowe lub zraszaczowe do automatycznego gaszenia poaru i zabezpieczania
przed rozprzestrzenieniem si poaru w obiekcie.
20 CCTV Closed-Circuit Television systemy telewizji dozorowej, inaczej telewizja przemysowa.
17
18
szarw nauk, takich jak metoda archeologiczna w badaniu pogorzeliska, a cz zostaa powstaa
tylko i wycznie z myl o ustalaniu miejsca rda poaru, jak metoda penowymiarowych map
zwar elektrycznych. Poniej metody te wraz z innymi zostan w skrcie przedstawione.
3.1. Metoda badania warstwowego

Ju dawno zauwaono liczne podobiestwa, jakie wystpuj w strukturze pogorzeliska oraz na
stanowiskach odkrywek archeologicznych. Wspln cech obu tych miejsc jest ukad warstwowy, ktry jest badany poprzez staranne zdejmowanie/odkrywanie kolejnych, coraz gbiej zalegajcych warstw. Wspczenie z duym powodzeniem wykorzystuje si metodyk badania
warstwowego stosowan w archeologii w pracach odkrywkowych na pogorzelisku. Jedyne rnice, jakie wystpuj pomidzy tymi dwoma zgoa rnymi dziedzinami, dotycz czasu powstawania ukadu warstwowego bdcego przedmiotem zainteresowania ekspertw, skali miejsca
zdarzenia i celw do osignicia.
Naukowe podstawy bada archeologicznych zostay wdroone przez Augustusa H.L.F. PittRiversa.21 W swoich pracach Pitt-Rivers zwrci uwag na 2 wane elementy w pracy archeologa. Po pierwsze ukad warstwowy powstaje w sposb naturalny wraz z upywem wiekw i jest
swoistym zapisem sekwencji zdarze, ktre kiedy wystpiy. Po drugie prace odkrywkowe
prowadz do nieodwracalnych zmian i wszelkie informacje zostan utracone, o ile nie zadba si
o szczegowe ich udokumentowanie.22, 23
Spostrzeenia powysze w peni odnosz si rwnie do bada pogorzeliska. Prace odkrywkowe
mona przeprowadzi tylko raz i rwnie prowadz one do nieodwracalnych zmian. Tym samym naley prowadzi je metodycznie z zachowaniem zasad penego dokumentowania (szkice,
zdjcia, opisy) kolejno usuwanych warstw. Prace chaotyczne prowadz do bezpowrotnego
zniszczenia nie tylko ukadu warstwowego, ale rwnie do utraty ladw i dowodw, ktre mogyby potwierdzi wstpnie przyjt przyczyn poaru.
Na pogorzelisku najgbiej le warstwy, w ktrych znajduj si elementy i pozostaoci po spalonych materiaach, ktre opady na twarde podoe w pocztkowym etapie rozwoju poaru. Na
wierzchu zalegaj najczciej elementy konstrukcyjne obiektu, ktre charakteryzuj si najwiksz odpornoci na oddziaywanie ognia (ryc. 2).
Precyzyjne usuwanie kolejnych warstw pozwala na odtworzenie kolejnoci postpowania zniszcze w obiekcie zarwno w odniesieniu do elementw wykoczenia i wyposaenia, jak i elementw konstrukcyjnych. Szczegowe badania in situ kolejno usuwanych warstw pozwalaj odtworzy nie tylko kolejno zniszcze nastpujcych po sobie w konstrukcji obiektu, lecz take odtworzy rozwj poaru, w tym rwnie kierunki jego przemieszczania si. Obserwacje poczynione podczas prac odkrywkowych uatwiaj dotarcie do miejsca, gdzie znajdowao si ognisko
poaru oraz jego rdo poaru.
R. Cooke, R. Ide, Principles of Fire Investigation, The Institution of Fire Engineers, Leicester 1985, s. 109.
Tame.
23 Praca zbiorowa, NFPA 921: The Guide for Fire and Explosion Investigations, NFPA, Quincy, MA, 2004,
s. 114.
21
22
- elementy konstrukcyjne pomieszczenia,

obiektu (belki drewniane, metalowe
kratownice, cegy itd.)
- instalacje elektryczne oraz osprzt
znajdujcy si pod tynkiem,
podwieszonym sufitem itd.
- tynk ze cian i sufitu w pomieszczeniu
- szko okienne
- zasony, firany, kotary itd.
- pokrycia podogowe (dywany,

chodniki, wykadziny itd.)
- podoga w pomieszczeniu
Ryc. 2. Ukad warstwowy zgliszczy na posadzce pomieszczenia objtego poarem

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: R. Cooke, R. Ide, Principles of Fire Investigation,
The Institution of Fire Engineers, Leicester 1985, s. 126.
Zgodnie ze wspczesn metodyk prowadzenia ogldzin pogorzeliska w miejscu ogniska poaru ustala si obecno wszelkich instalacji, urzdze elektrycznych, materiaw palnych oraz
innych rzeczy, ktre mogy przyczyni si do powstawania i rozprzestrzeniania si poaru. Mog
tam znajdowa si wartociowe lady i dowody, ktre wskazuj na sprawc poaru (np. w przypadku podpalenia). Badanie warstwowe pogorzeliska poczone z analiz sekwencyjn zdarze
opracowan w toku postpowania przygotowawczego pozwala zweryfikowa zeznania wiadkw i przyjte wstpnie hipotezy co do przebiegu poaru i jego przyczyny.
Prace odkrywkowe na pogorzelisku prowadzone s w celu:
24
zlokalizowania ogniska poaru (ew. ognisk poaru),
ujawnienia miejsca rda poaru (ew. rde poaru), a w nim czynnika inicjujcego
spalanie materiaw palnych,
rekonstrukcji pomieszczenia/obiektu (geometria obiektu, wyposaenie itd.),
analizy zdarze zaistniaych w obiekcie przed poarem,
ujawnienia dowodw rzeczowych mogcych mie bezporedni zwizek z przyczyn poaru i sprawc poaru,
ujawnienia ladw uycia cieczy palnych,
analizy czasu trwania poaru i temperatury24.
Tame, s. 111.
Zastosowanie metody odkrywkowej w badaniach pogorzeliska moe przyczyni si do znaczcej

poprawy jakoci zabezpieczonego materiau dowodowego, ktry moe by nastpnie z powodzeniem wykorzystany w postpowaniu procesowym.
3.2. Metoda penowymiarowych map zwar elektrycznych

Metoda penowymiarowych map zwar elektrycznych po raz pierwszy zostaa zaprezentowana
przez Davida Reitera oraz Dana Churchwarda w roku 2005 podczas konferencji Fire & Materials
w San Francisco (USA)25 i nastpnie w Polsce podczas II Midzynarodowej Konferencji Badanie
przyczyn powstawania poarw26.
Metoda polega na szczegowym badaniu instalacji elektrycznej na pogorzelisku w celu ujawnienia obecnoci zwar i ladw ukw elektrycznych. Ich umiejscowienie pozwala w niektrych
przypadkach zlokalizowa miejsce pocztku poaru w pomieszczeniu lub obiekcie. Rozwijajcy
si poar powoduje zmiany oraz zniszczenia na elementach wyposaenia, wykoczenia pomieszcze, w konstrukcji pomieszczenia, w tym rwnie na instalacjach elektrycznych i przewodach zasilajcych urzdzenia elektryczne. Energia cieplna z rozwijajcego si poaru, oddziaujc na instalacje elektryczne, powoduje zwglenie izolacji przewodw. Poniewa zwglenie to
(ang. char) jest w istocie wglem, a wgiel jest pprzewodnikiem, to na przewodach bdcych
pod zasilaniem w czasie rozwoju poaru dochodzi do zwar elektrycznych oraz ukw. Zjawisko
to nosi nazw zwarcia-przez-zwglenie (ang. arcing-through-char)27. Mechanizm powstawania
zwar na przewodach elektrycznych przez przewodzenie zwglonej izolacji tych przewodw
wczeniej szczegowo opisa V. Babrauskas.28 Pocztkowe zwglenie pozostawia wyrane lady
w postaci stopienia przewodw miedzianych w danym miejscu. Stopienie to przypomina wygldem nacicie (ang. notch) na kablu, a jeli zwarcie uszkodzio wizk przewodzc, to na jej kocach pojawi si zaokrglenia. Przewodniki uoone w rurkach kablowych lub na szynach kablowych wykonanych z metalu mog pozostawi rwnie lady na tych elementach w postaci
wytopie w obudowie rurek lub bezporednio na szynie.
Wystpienie zwarcia elektrycznego powoduje znaczny wzrost natenia prdu pyncego przez
zasilany obwd. Gwatowny wzrost natenia prdu wywouje automatyczn reakcj bezpiecznika, ktry powinien odczy napicie po pierwszym lub drugim zwarciu. Po odczeniu prdu
dalsze zwarcia nie s ju moliwe. Jeeli na danym przewodzie doszo do kilku zwar, wwczas
zwarcie najbardziej oddalone od rda prdu prawdopodobnie powstao jako pierwsze29. Analiza zwar ujawnionych na przewodach elektrycznych moe tym samym wskaza miejsce, gdzie
ogie w pierwszej kolejnoci zniszczy dany obwd elektryczny.
Dziki analizie miejsc wystpowania zwar na obwodach elektrycznych w badanym pomieszczeniu/obiekcie mona przeledzi rozwj poaru. Metod mapy zwar elektrycznych mona
D. Reiter, L. West, Ful-Scale Arc Mapping Tests [w:] Praca zbiorowa, Fire and Materials 2005 Conference
Papers, Interscience Communications Ltd, London 2005.
26 D. Reiter, L. West, Metoda penowymiarowych zwar (ukw) elektrycznych [w:] P. Guzewski (red.),
Badanie przyczyn powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji, Izba
Rzeczoznawcw SITP, Pozna 2005, s. 197.
27 Praca zbiorowa, NFPA 921-2014: The Guide, dz. cyt., s. 109.
28 V. Babrauskas, Ignition Handbook, Fire Science Publishers, Issaquah, WA, 2003, s. 312.
29 J. DeHaan, Kirks Fire Investigation, Pearson Education, New Jersey 2002, s. 329.
25
wykorzysta przy ustalaniu ogniska poaru w duych obiektach handlowych, przemysowych

lub mieszkalnych. Metod penowymiarowych map zwar elektrycznych mona bada zarwno
instalacje elektryczne w obiekcie, jak i przewody zewntrzne czce odbiorniki prdu z gniazdami zasilajcymi.
Zastosowanie tej metody wymaga:
dokadnego odtworzenia przebiegu wszystkich instalacji elektrycznych w badanym

obiekcie/pomieszczeniu,
zbadania stanu zabezpiecze na poszczeglnych obwodach elektrycznych,
ujawnienia i szczegowego zbadania instalacji elektrycznych na pogorzelisku,
ustalenia sposobu prowadzenia instalacji w obiekcie (natynkowa, podtynkowa, w rurkach instalacyjnych itd., rodzaj zastosowanych oson na instalacji itd.).
Ograniczenia tej metody to:
wpyw wentylacji poarowej na miejsca oraz kolejno powstawania zwar na instalacjach elektrycznych,
zniszczenia ladw zwar oraz zmiany w przebiegu instalacji elektrycznych lub ich
zniszczenie podczas dziaa ratowniczo-ganiczych.
Skuteczno metody zaproponowanej przez Davida Reitera i Dana Churchwarda zostaa potwierdzona w badaniach eksperymentalnych przeprowadzonych w Marshal Township w Pensylwanii (USA) w roku 2001.
3.3. Popoarowa rekonstrukcja miejsca zdarzenia

Popoarowa rekonstrukcja miejsca zdarzenia to jedna z czciej stosowanych metod we wspczesnych dochodzeniach prowadzonych w sprawach o poary. Przez wiele lat miaa zastosowanie jedynie do fizycznego odtworzenia miejsca poaru. Na podstawie zgliszczy i dajcych si
zidentyfikowa pozostaoci na pogorzelisku odtwarzano umiejscowienie elementw wyposaenia oraz skadowanych materiaw przed poarem. Analiza zgliszczy pozwalaa rwnie wycign wnioski, co do kierunkw rozwoju poaru oraz iloci materiaw skadowanych
w obiekcie objtym poarem. Zrekonstruowane miejsce zdarzenia mona byo porwna z informacjami zebranymi od wiadkw czy te ze zdjciami lub filmami wykonanymi w tym miejscu w okresie poprzedzajcym wystpienie poaru. W niektrych okolicznociach mona dziki
niej ujawni lady wskazujce na kierunek rozwoju poaru i miejsce wystpienia rda ognia.
Dopiero od niedawna, dziki zastosowaniu podstaw naukowych, rekonstrukcja wesza w nowy
wymiar i obja swym zasigiem szereg dziaa, dziki ktrym moliwe jest obecnie sprawniejsze ustalanie okolicznoci powstania i rozprzestrzeniania si poarw. Prekursorami naukowego podejcia do popoarowej rekonstrukcji miejsca zdarzenia s dr David J. Icove (The University of Tennessee, Knoxville, TN) oraz dr John D. DeHaan (Fire-Ex Forensics, Inc., Vallejo, CA). Swoje wieloletnie dowiadczenia w tym obszarze zebrali w pracy Forensic Fire Scene Reconstruction,
ktrej pierwsze wydanie zostao opublikowane w 2004 r.30 Zgodnie z definicj podan w normie
NFPA 921 popoarowa rekonstrukcja miejsca zdarzenia to proces odtworzenia podczas analizy
30
D. Icove, J. DeHaan, Forensic Fire Scene Reconstruction, Pearson Education, New Jersey 2004.
popoarowej stanu fizycznego miejsca zdarzenia poprzez usunicie zgliszczy i przywrcenie na

pierwotne miejsce kluczowych elementw31.
W ujciu naukowym wspczesny zakres rekonstrukcji jest o wiele szerszy i obejmuje:
analiz moliwych do identyfikacji ladw zniszcze poarowych (lady zmian termicznych na powierzchniach),
analiz tzw. czynnika ludzkiego (owiadczenia wiadkw, wywiad, zachowanie, gotowo do obrony, drogi ewakuacji),
badanie ladw ludzkiej dziaalnoci (obraenia termiczne, rany, odciski palcw, obuwia,
krople krwi),
zastosowanie metod naukowych opartych na prawach naukowych i badaniach (badanie

rozwoju poaru, dynamika, prewencja poarowa, modelowanie rozwoju poaru, analiza
ladw, analiza zaistniaych przypadkw)32.
David J. Icove i John D. DeHaan z uwagi na zoono wielu czynnikw, ktre naley wzi pod
uwag podczas ustalania przyczyny poaru, proponuj stosowanie si do procedury 6 krokw
przy korzystaniu z metody rekonstrukcji miejsca poaru opartej na podstawach naukowych
(ryc. 3):
krok 1 udokumentowanie rozwoju poaru, ladw zniszcze ogniowych oraz ich przetworzenie,
krok 2 ocena zniszcze termicznych spowodowanych na skutek dziaania gorcych gazw i dymw (konwekcja, kondukcja, radiacja),
krok 3 ustalenie wstpnych warunkw w chwili powstania poaru (obcienie ogniowe, rozmieszczenie materiaw palnych, systemy wentylacji i klimatyzacji w obiekcie,
rozmieszczenie drzwi i okien itd.),
krok 4 zestawienie informacji osobowych (informacje uzyskane od wiadkw, sub ratowniczych) z informacjami z przeprowadzonych ogldzin pogorzeliska,
krok 5 przeprowadzenie oblicze inynierskich do okrelenia wielkoci poaru, wzrostu poaru, iloci wydzielonego ciepa i dymu, modelowanie rozwoju poaru
z zastosowaniem specjalistycznego oprogramowania,
krok 6 sformuowanie wnioskw we wnioskach powinna by wskazana waciwie

udowodniona hipoteza dotyczc przyczyny poaru, naley rwnie wskaza podstawy
wykluczenia innych hipotez33.
Praca zbiorowa, NFPA 921-2014: The Guide, dz. cyt., s. 15.

D. Icove, J. DeHaan, Forensic Fire Scene Reconstruction, Pearson Education, New Jersey 2009, s. 37-42.
33 D. Icove, J. DeHaan, Forensic Fire Scene Reconstruction, Pearson Education, New Jersey 2009, s. 38.
31
32
KROK 1
udokumentowanie rozwoju poaru, ladw zniszcze ogniowych oraz
ich przetworzenie
KROK 2
ocena zniszcze termicznych spowodowanych na skutek dziaania
gorcych gazw i dymw (konwekcja, kondukcja, radiacja)
KROK 3
ustalenie wstpnych warunkw w chwili
powstania poaru
KROK 4
zestawienie informacji osobowych (informacje od wiadkw,
ratownikw) z informacjami z przeprowadzonych ogldzin pogorzeliska
KROK 5
przeprowadzenie oblicze inynierskich do okrelenia wielkoci
poaru, wzrostu poaru, iloci wydzielonego ciepa i dymu
KROK 6
sformuowanie wnioskw kocowych uzasadnienie przyjtej
wstpnie hipotezy
Ryc. 3. Sze krokw w ustalaniu przyczyn poarw

rdo: D. Icove, J. DeHaan, Forensic Fire Scene Reconstruction, Pearson Education,
New Jersey 2009, s. 37-42.
3.4. Termowizja
Termowizja, inaczej okrelana te termografi, to dziedzina nauki zajmujc si rejestrowaniem,
przetwarzaniem i wizualizowaniem promieniowania podczerwonego34. Kade ciao, ktrego
temperatura jest wysza od zera absolutnego, jest rdem promieniowania podczerwonego.
Obraz powstay na skutek badania termowizyjnego to termogram, czyli zwizualizowany obraz
promieniowania z przedstawieniem rozkadu temperatur badanej powierzchni. Najbardziej rozW Polsce prekursorem wykorzystania termowizji w kryminalistyce jest prof. zw. dr hab. Hubert Koecki
z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
34
powszechnionym przyrzdem do badania widma promieniowania podczerwonego s kamery

termowizyjne.
Kamery termowizyjne znalazy szerokie zastosowanie w przemyle, budownictwie, medycynie,
w wojsku, ochronie rodowiska oraz ratownictwie. Dziki moliwoci zdalnego pomiaru temperatury obiektu w szerokim zakresie temperaturowym oraz wysokiej czuoci sigajcej nawet
0,01oC kamery termowizyjne znalazy zastosowanie rwnie w dziaaniach operacyjnych policji
i stray poarnej. Dla zastosowa stray poarnej wykonywane s specjalne kamery z moliwoci wykonywania pomiarw w zakresie temperatur do 1000oC.
Dziki moliwociom, jakie oferuj wspczesne kamery termowizyjne, mona okrela w obiekcie strefy, gdzie podczas poaru wystpiy najwysze temperatury. W dziaaniach taktycznych,
w przypadku silnego zadymienia obiektu, kamery termowizyjne uywane s do lokalizowania
ogniska poaru znajdujcego si wewntrz obiektu. Termowizja w szerokim zakresie wykorzystywana jest od wielu lat w dziaaniach ratowniczo-ganiczych straakw w Szwecji. Kamery
mog by uyte rwnie do badania pogorzeliska bezporednio po zakoczeniu akcji ratowniczo-ganiczej. Badanie rozkadu temperatur na pogorzelisku pozwala na zlokalizowanie miejsc
o najwyszej temperaturze, ktre czsto pokrywaj si z miejscem, gdzie znajdowao si ognisko
poaru. Podobnie jak w przypadku innych metod wskazane jest czenie tej techniki z innymi
metodami ustalania ogniska poaru.
W przypadku pogorzelisk o duych rozmiarach, np. po poarach zaistniaych na terenach lenych, upraw rolnych itd., nowe moliwoci ustalania kierunkw rozwoju poaru oraz miejsca
jego pocztku daj zdjcia lotnicze oraz satelitarne. Z powodzeniem metody te wykorzystywane
s obecnie w USA (Kalifornia) oraz we Woszech35. Analiza zdj lotniczych i satelitarnych
w poczeniu z analiz warunkw METEO pozwala zredukowa powierzchni ogniska poaru,
dziki czemu moliwe jest przeprowadzenie szczegowych ogldzin pod ktem ustalenia przyczyny poaru oraz odnalezienia dowodw wskazujcych na sprawc na stosunkowo niewielkiej
powierzchni.
3.5. Psy pogorzeliskowe

Pierwsze udokumentowane wykorzystanie psw w obszarze dochodze popoarowych miao
miejsce w Wielkiej Brytanii w r. 1964. W orodku szkoleniowym dla psw poszukiwawczych
Karenswood International Ltd. w Birmingham przeprowadzono pierwsze testy sprawdzajce
moliwo wykorzystania psa do pracy na pogorzelisku.36 Przedmiotem testw byo ustalenie,
czy pies moe efektywnie pracowa na miejscu poaru i czy bdzie przydatny do wskazywania
na pogorzelisku miejsc wystpowania pozostaoci po oglnodostpnych cieczach atwopalnych
(etylina, olej napdowy, benzyna lotnicza, nafta, rozpuszczalniki itd.). Praca psw w tym zakresie miaa przyczyni si do wzrostu efektywnoci ujawniania podpale, w ktrych sprawca do
wzniecenia poaru posuy si ciecz atwopaln. Pomimo potwierdzenia w praktyce skutecznoci zastosowania psw w tym obszarze badania przeprowadzone w tamtym czasie nie zostay
docenione zarwno przez oficjalne wadze w Wielkiej Brytanii, jak i przez ubezpieczycieli. Z poG. Vadal, Dochodzenia poarowe na terenach lenych [w:] Praca zbiorowa, 1o Convegno Internazionale
Investigating the Causes of Fire Conference Papers, Rzym 26 luty 2008 r.
36 http://www.karenswood.co.uk/htm_site/sd/fire.htm.
35
wodu braku zainteresowania tak metod, a przede wszystkim z powodu braku rodkw finansowych, zaniechano kontynuowania prac nad projektem.
Prace w tym kierunku wznowiono w orodku Karenswood International Ltd. dopiero po upywie 26 lat (1990 r.), po badaniach przeprowadzonych na pocztku lat 80. ubiegego stulecia
w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Na podstawie analizy literatury mona stwierdzi, e to wanie w Anglii, w Birmingham zapocztkowano pionierski program przygotowania psw pogorzeliskowych w zakresie ujawniania miejsc wystpowania pozostaoci po cieczach atwopalnych na miejscu poaru.
Pierwsze naukowe badania w zakresie przydatnoci psw do ujawniania miejsc uycia cieczy
atwopalnych na terenie pogorzeliska, okrelanych te terminem akcelerantw poarowych lub
przyspieszaczy poaru 37, byy przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych na pocztku lat 80.
ubiegego stulecia. Kilkuletnie badania prowadzone przez Bureau of Alcohol, Tobacco and Firearms (ATF) i National Laboratory zakoczyy si sukcesem. Udowodniono, e psy z bardzo
wysok skutecznoci ujawniaj miejsca obecnoci cieczy palnych na pogorzelisku.
W wyniku bada wykazano, e:
1. jest moliwe przygotowanie psw do ujawniania pozostaoci po akcelerantach poarowych na pogorzeliskach,
2. psy zdolne s ujawnia ladowe iloci pozostaoci po cieczach atwopalnych rzdu 0,01
l (w analizach laboratoryjnych prowadzonych metod chromatografii gazowej minimalna ilo cieczy palnej mogca by zidentyfikowana to ok. 0,1-0,5 l!),
3. psy przygotowane metodycznie wedug specjalnie opracowanego programu osigaj ponad 90% skuteczno w ujawnianiu miejsc podpale z uyciem akcelerantw; pozostae
10% dotyczyo wskaza niepotwierdzonych w badaniach laboratoryjnych, co wynika
gwnie z faktu, e pies zdolny jest wykry iloci cieczy palnych mniejsze ni s moliwe
do ujawnienia metodami wspczesnych analiz laboratoryjnych, a take byo spowodowane przypadkami, gdzie pozostaoci cieczy palnej znajdoway si w gbszych warstwach pogorzeliska, a prbka do bada zostaa pobrana z warstw wierzchnich, nieskaonych ciecz paln uyt do podpalenia,
4. psy potrafi odrni zapach cieczy palnej spord szeregu innych zapachw obecnych
na terenie pogorzeliska zblionych do zapachu waciwego dla okrelonej cieczy palnej,
np. guma z opon samochodowych w czasie poaru ulega rozkadowi na proste wglowodory, ktre nastpnie mog czy si ze sob, tworzc inne wglowodory wystpujce
np. w etylinie samochodowej38.
W 1984 r. opracowano pilotaowy program, zgodnie z ktrym przeszkolono metodycznie
pierwszego psa do pracy na pogorzelisku by to labrador retriever o imieniu Nellie. Gwnym
Przyspieszacze poaru, in. akceleranty poaru, to czynniki wzmagajce rozwj poaru, np. ciecze
atwopalne uywane przez sprawcw podpale w celu zintensyfikowania spalania tak, aby w krtkim
czasie zosta osignity zamierzony przez sprawc cel (spalenie obiektu) oraz aby akt podpalenia si
powid.
38 Z tego samego wzgldu rwnie w tradycyjnych badaniach pogorzeliska lub spalonych pojazdw naley
unika pobierania prbek z miejsc, gdzie spaleniu ulegy opony z uwagi na moliwo wskazania
w badaniach chromatograficznych w tych prbkach frakcji wystpujcych w etylinie samochodowej.
37
celem programu byo sprawdzenie suszno przyjtych zaoe oraz zweryfikowanie opracowanej metodyki przygotowania psw do penienia funkcji nowego systemu wykrywczego.
W maju 1986 r. przystpiono do szkolenia pierwszego psa pogorzeliskowego z przeznaczeniem
do pracy w policji. Bya to suka rwnie rasy labrador retrievier o imieniu Mattie, ktra po
przeszkoleniu miaa obj sub w pierwszym zespole K-9 przeznaczonym do walki z podpalaczami. Szkolenie zrealizowano przy wspudziale Policji Stanowej w Connecticut i zakoczono je
w sierpniu 1986 r.39
Mattie, labradorka o czarnym umaszczeniu, bya szkolona przez policjantw Jamesa Butterwortha i Douglasa Lancelota penicych sub w Connecticut State Police (CSP). James Butterworth
i Douglas Lancelot byli specjalistami od szkolenia psw na potrzeby policji. Szkolenie Mattie,
oparte na metodzie Pawowa, odbywao si pod kierunkiem Boba Nolla i Joe Toscano z ATF-u.
Bob Noll mia w tym czasie ju wieloletnie dowiadczenie w zakresie przygotowywania psw do
wykrywania adunkw wybuchowych. Po zakoczeniu szkolenia Mattie potrafia rozpoznawa
i wskazywa na pogorzelisku 17 rnych cieczy palnych.
Kolejnym krokiem we wdraaniu psw pogorzeliskowych do codziennej pracy sub dochodzeniowych byo podpisanie rocznej umowy pomidzy ATF i CSP dotyczcej oglnych zasad finansowania przedsiwzicia oraz biecej analizy osigni psa. W cigu roku dokadnie obserwowano prac Mattie w rzeczywistych warunkach w celu potwierdzenia przydatnoci nowej metody w ujawnianiu ladw zbrodniczych podpale z uyciem akcelerantw poarowych. W czasie
caej swojej suby Mattie wzia udzia w ponad 400 badaniach rnych pogorzelisk. Ostatecznie przesza na zasuon emerytur w 1997 r. po 11 latach owocnej suby. Pozytywny wynik
szkolenia pilotaowego spowodowa, e badania kontynuowano w kolejnych latach. I tak w roku
1992 przeprowadzono obserwacj kolejnych 3 psw przygotowanych metodycznie w CSP zgodnie z opracowanym wczeniej programem pilotaowym. Szczegowa analiza pracy psw wykazaa, e w 184 badaniach pogorzelisk rednia skuteczno psw wyniosa 92%, co uznano za
bardzo dobry wynik. Praca psw pozwolia w tym czasie zaoszczdzi ok. 1472 godzin pracy
czowieka i obniya liczb pobranych prbek do bada laboratoryjnych do ok. 1000. Tym samym znacznemu zredukowaniu ulegy koszty przeprowadzonych analiz laboratoryjnych, gdy
zabezpieczonych prbek na pogorzeliskach byo wielokrotnie mniej ni w przypadku prbek
zabezpieczanych przez ekspertw pracujcych bez udziau psw.
W programie bada oraz w opracowanym pniej programie szkolenia psw pogorzeliskowych
zaoono przygotowanie psw do ujawniania 16 rnorodnych cieczy atwopalnych zestawionych w trzech grupach: ciecze cikie, rednie i lekkie. Podczas testu pies musi pozytywnie
wskaza miejsca, gdzie rozlano odparowane w 50% wybrane ciecze palne, w sumie 9, po
3 z kadej wyej wymienionej grupy.40
Na podstawie bada pilotaowych przeprowadzonych w CSP przy wspudziale ATF opracowano pierwszy program szkolenia psw do ujawniania miejsc podpale z uyciem cieczy palnych
Praca zbiorowa, ATF Canine Accelerant Detection Program, Bureau of the Alcohol, Tobacco and Firearms,
Department of the Treasury, US.
40 Praca zbiorowa, North American Police Work Dog Association, Bylaws and Certification Rules, NAPWDA
Headquarters, Perry, Ohio, 2002.
39
National Canine Accelerant Detection Program (CADP). Program ten skierowany by do ekspertw oraz instytucji zajmujcych si dochodzeniami popoarowymi i mia za zadanie wspomc
ich w metodach instrumentalnych stosowanych do tej pory.
Pojawienie si nowej, skutecznej metody ujawniania miejsc na pogorzelisku, gdzie moga znajdowa si ciecz atwopalna, zostao rwnie zauwaone przez National Fire Protection Association (NFPA). W roku 1998 do normy NFPA 921: Guide for Fire and Explosion Investigations41
wprowadzono zapisy dotyczce przewodnikw i psw wspomagajcych badanie pogorzeliska
(pkt 12.5.9 Canine Teams, 14.5.3 Collection of Evidence for Accelerant Testing, 14.5.3.5
Canine Teams). W normie zwrcono uwag, e samo wskazanie przez psa na pogorzelisku miejsca wystpowania cieczy atwopalnej nie moe stanowi dowodu w sprawie. Dopiero pobranie
prbki z miejsca wskazanego przez psa oraz uzyskanie potwierdzenia w postaci pozytywnego
wskazania w badaniach laboratoryjnych czyni takie wskazanie dowodem w sprawie (pkt
14.5.3.5 normy NFPA 921).
Dowiadczenia uzyskane w badaniach pilotaowych podczas szkolenia pierwszych zespow
K-9 przeprowadzone w CSP przy wspudziale ATF-u, a przede wszystkim pozytywne wyniki
tych bada, zaowocoway wzrostem zainteresowaniem t metod badania pogorzeliska ze strony innych instytucji zwizanych z ustalaniem przyczyn powstania poarw w USA. O sukcesie tej
metody moe wiadczy liczba psw przeszkolonych i pracujcych na terenie Stanw Zjednoczonych w roku 1995. Pod koniec tego roku w USA w 39 stanach pracowao ponad 200 zespow K-9. W tym czasie zespoy takie pracoway rwnie w 3 prowincjach w Kanadzie.
Obecnie psy pogorzeliskowe wykorzystywane s rwnie w Europie. Mona je spotka przede
wszystkim w Wielkiej Brytanii, w Niemczech, w Szwajcarii. Do wdroenia psw pogorzeliskowych w pracy wydziaw ustalajcych okolicznoci powstawania poarw przygotowuje si
take stra poarna w Republice Czeskiej.
4. PODSUMOWANIE
Rozwj nauki i techniki daje ekspertom uczestniczcym w dochodzeniach popoarowych coraz
lepsze moliwoci skutecznego ustalania przyczyn poarw oraz ich sprawcw. Jednak nadal
warunkiem niezbdnym do osigania sukcesw w tym wyjtkowo wymagajcym obszarze bada kryminalistycznych jest dobre przygotowanie ekspertw oraz zaplecza naukowobadawczego. Same narzdzia oraz techniki nie s w stanie zastpi pracy ekspertw na miejscu
zdarzenia. Bdy popenione podczas procesowych ogldzin miejsca poaru nie daj si naprawi w pniejszych etapach prowadzonego postpowania i bezporednio przyczyniaj si do
niskiego wskanika karalnoci podejrzanych w sprawach o poary. Problem waciwego wyszkolenia ekspertw dotyczy zdecydowanej wikszoci pastwa wiata, w tym rwnie i Polski.
Rozwj nauk informatycznych zblia nas coraz bardziej do rzeczywistego zastosowania matematycznych modeli rozwoju poaru w badaniach ich przyczyn. Ju dzisiaj dopuszcza si w postpowaniach prowadzonych przed sdami korzystanie z analiz komputerowych, cho nadal
wymagane jest potwierdzenie ich wynikw tradycyjnymi metodami.
41
Praca zbiorowa, NFPA 921-1998: The Guide, dz. cyt.

Rozwj techniki take przyczynia si do podniesienia skutecznoci ujawniania miejsc pocztku

rozwoju poaru, a tym samym uatwia ujawnienie i udowodnienie ich przyczyny. Obecnie wikszo obiektw wyposaonych jest w kamery przemysowe CCTV lub kamery internetowe, ktre
s nieocenionym rdem informacji nie tylko o rozwoju poaru w jego pocztkowym stadium,
ale czasami i o jego sprawcy. Adresowalne czujki w systemach automatycznego wykrywania
poarw, ktre dzisiaj s standardem, pozwalaj zidentyfikowa niezwykle ma przestrze
w obiekcie, gdzie pojawiy si pierwsze oznaki rozwijajcego si poaru.
Eksperci cigle poszukuj nowych rozwiza, nowych metod w badaniach pogorzelisk. Prbuje
si obecnie zastpi psy pogorzeliskowe urzdzeniami elektronicznymi (mierniki PID i FID),
ktrych czuo i selektywno zbliaj si do czuoci receptorw wchowych psw. Szwedzcy
eksperci wykorzystuj kamery termowizyjnej do ustalania miejsca rda poaru, a eksperci
w USA i Woszech korzystaj z kamer umieszczonych na satelitach do analiz rozwoju poaru,
w tym rwnie ustalania miejsca ich pocztku na duych obszarach lenych.
W kryminalistyce take mona zauway rozwj nowych metod badania ladw na miejscach
przestpstw, gdzie dodatkowo wystpi poar. Dziki badaniom przeprowadzonym w Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji Instytut Badawczy w Warszawie moliwe stao
si ujawnienie na przedmiotach zabezpieczonych na pogorzelisku ladw linii papilarnych
w stanie nadajcym si do identyfikacji. Dziki pracom badawczym dr Renaty Wodarczyk (Wysza Szkoa Policji w Szczytnie) w szerszym zakresie moliwe jest obecnie badanie ladw DNA
zabezpieczonych na pogorzelisku.
Zarwno w Polsce, jak i na wiecie prowadzi si obecnie liczne badania w obszarze zwizanym
z dochodzeniami popoarowymi, jednak wyranie widoczne jest zbyt mae zaangaowanie
podmiotw odpowiedzialnych za bezpieczestwo poarowe i ustalanie przyczyn poarw
w przygotowanie ekspertw. Niewtpliwie wspczenie jest to nadal sabe ogniowo w systemie
dochodze popoarowych i wymaga wdroenia standardw wymaga oraz standardw szkoleniowych, nadzoru i weryfikacji pracy i wiedzy eksperckiej. Do chwili obecnej jedynie w Stanach
Zjednoczonych Ameryki okrelono minimalny standard wiedzy eksperta zajmujcego si ustalaniem przyczyn poarw norma: NFPA 921: Guide for Fire and Explosion Investigations42 oraz
standard kwalifikacji ekspertw norma: NFPA 1033: Standard for Professional Qualifications
for Fire Investigator43. W USA rwnie stworzono bogate zaplecze szkoleniowe przygotowujce
ekspertw z tego obszaru. W Europie rozwizania w podobnym zakresie, a wic o charakterze
systemowym, mona spotka jedynie w Wielkiej Brytanii.
Praca zbiorowa, NFPA 921-2014: The Guide for Fire and Explosion Investigations, NFPA, Quincy, MA,
2014.
43 Praca zbiorowa, NFPA 1033-2014: Standard for Professional Qualifications for Fire Investigator, NFPA,
Quincy, MA, 2014.
42
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Almirall J.R., Furton K.G., Analysis and Interpretation of Fire Scene Evidence, CRC Press LLC,
Boca Raton 2004, s. 3., Borowski P., Dochodzenia popoarowe zagadnienia wybrane, Arkady, Warszawa 1974.
Babrauskas V., Ignition Handbook, Fire Science Publishers, Issaquah, WA, 2003.
Cooke R., Ide R., Principles of Fire Investigation, The Institution of Fire Engineers, Leicester
1985.
DeHaan J., Kirks Fire Investigation, Pearson Education, New Jersey 2002.
Erlandsson U., Dochodzenia popoarowe w Szwecji [w:] Guzewski P. (red.), Badanie przyczyn
powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji, Izba Rzeczoznawcw SITP, Pozna 2005.
Guzewski P., Standardy NFPA 921 i NFPA 1033 wyznacznikiem nowej jakoci w ustalaniu
przyczyn poarw [w:] Pikulski S., Romaczuk-Grcka M., Orowska-Zieliska B. (red.), Tosamo polskiego prawa karnego, Pracownia Wydawnicza ElSet, Olsztyn 2011.
Hoyst B., Kryminalistyka, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000.
Icove D., DeHaan J., Forensic Fire Scene Reconstruction, Pearson Education, New Jersey 2004.
Icove D., DeHaan J., Forensic Fire Scene Reconstruction, Pearson Education, New Jersey 2009.
Kennedy P., Applying Fire Science to Fire and Explosion Investigations [w:] Kennedy P., ISFI
2006 Proceedings 2nd International Symposium on Fire Investigation Science and Technology, National Association of Fire Investigators, Sarasota 2006.
Lentini J., Scientific Protocols for Fire Investigation, CRC Press, Taylor & Francis Group, Boca
Raton, FL, 2006.
Praca zbiorowa, ATF Canine Accelerant Detection Program, Bureau of the Alcohol, Tobacco
and Firearms, Department of the Treasury, US.
Praca zbiorowa, NFPA 1033-2014: Standard for Professional Qualifications for Fire Investigator, NFPA, Quincy, MA, 2014.
Praca zbiorowa, NFPA 921-1998: The Guide for Fire and Explosion Investigations, NFPA,
Quincy, MA, 1998.
Praca zbiorowa, NFPA 921-2014: Guide for Fire and Explosion Investigations, NFPA, Quincy,
MA, 2014.
Praca zbiorowa, North American Police Work Dog Association, Bylaws and Certification
Rules, NAPWDA Headquarters, Perry, Ohio, 2002.
Reiter D., West L., Ful-Scale Arc Mapping Tests [w:] Praca zbiorowa, Fire and Materials 2005
Conference Papers, Interscience Communications Ltd, London 2005.
Reiter D., West L., Metoda penowymiarowych zwar (ukw) elektrycznych [w:] P. Guzewski
(red.), Badanie przyczyn powstawania poarw zbir referatw z II midzynarodowej konferencji, Izba Rzeczoznawcw SITP, Pozna 2005.
Sygit B., Guzewski P., Podstawy naukowe w dochodzeniach popoarowych [w:] Guzewski P.,
Rosak M. (red.), Wybrane zagadnienia z problematyki dochodze popoarowych, Wydawnictwo Instytutu Badawczego Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Warszawa
2011.
Sygit B., Guzewski P., Zastosowanie osigni nauki w procesie ustalania przyczyn poarw
[w:] Gruza E., Goc M., Tomaszewski T. (red.), Co nowego w kryminalistyce przegld zagadStrona 922 z 1042 / Powrt do spisu treci
nie z zakresu zwalczania przestpczoci, Stowarzyszenie Absolwentw Wydziau Prawa

i Administracji UW, Warszawa 2010.
21. Vadal G., Dochodzenia poarowe na terenach lenych [w:] praca zbiorowa, 1o Convegno Internazionale Investigating the Causes of Fire Conference Papers, Rzym 26 luty 2008 r.
22. Widacki J. (red.), Kryminalistyka, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1999.
23. Wolanin J. (red.), Matematyczno-komputerowy model kryminalistycznego badania przyczyn
i okolicznoci poarw, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1989.
dr in. Rafa Porowski, Daniel Maozi

NAUKOWE METODY WSPOMAGAJCE PROCES USTALANIA PRZYCZYN

POWSTAWANIA POARW
1. Wstp ....... 925
2. Podstawy rozwoju poarw ...... 925
2.1. Moc poaru ........................................................................................................ 929
2.2. Strumie ciepa oddziaujcy na materiay palne 931
2.3. Wysoko pomienia ................................................................................ 931
2.4. Temperatura wydzielajcych si gazw poarowych 932
2.5. Szybko wytwarzania warstwy dymu z poarw i temperatura warstwy dymu 932
2.6. Gsto optyczna dymu oraz widoczno w dymie .... 935
2.7. Czas potrzebny do wypenienia dymem pomieszczenia... 936
2.8. Zjawisko rozgorzenia.... 936
2.9. Zjawisko cigu wstecznego. 940
3. Komputerowe metody analiz poarowych... 952
4. Badania waciwoci poarowych.... 959
4.1. Pomiar szybkoci wydzielania ciepa... 959
4.2. Badania reakcji na ogie..... 960
4.3. Pomiar toksycznoci produktw spalania.. 970
4.4. Pomiar dymotwrczoci..... 970
4.5. Badania ogniowe w penej skali.. 971
Literatura . 973
1. WSTP
Rozwj technologiczny w XX w. oraz lepsze zrozumienie zjawisk zachodzcych podczas spalania
niewtpliwie pozwoliy na usprawnienie procesu ustalania przyczyn poarw. Biegli z zakresu
poarnictwa najczciej powoywani s w celu udzielenia odpowiedzi na pytania:
co byo przyczyn powstania poaru,
czy stanowi on zagroenie dla ycia, zdrowia wielu osb lub mienia w wielkich rozmiarach,
czy poar by wynikiem czynu zabronionego, w tym czy do poaru doszo w wyniku racych zaniedba, przejawiajcych si m.in. nieposzanowaniem obowizujcych przepisw i standardw bezpieczestwa.
W celu udzielenia jednoznacznej odpowiedzi na tak postawione pytania biegli coraz czciej
i coraz mielej korzystaj z moliwoci, jakie daje stale zwikszajca si moc obliczeniowa komputerw oraz umiejtnie wykorzystuj dostpne wyniki bada waciwoci poarowych wyrobw budowlanych oraz materiaw wyposaenia wntrz.
2. PODSTAWY ROZWOJU POARW

Poar to zoone zjawisko, wice ze sob wiele interakcji pomidzy fizycznymi oraz chemicznymi procesami1. Wzajemne oddziaywanie pomidzy pomieniem, paliwem, utleniaczem oraz
otoczeniem jest zalenoci nieliniow, a ilociowe oszacowanie tych procesw jest bardzo zoonym mechanizmem, a tym samym trudnym do realizacji. Zjawiska zachodzce podczas poarw w zamknitych pomieszczeniach dotycz przede wszystkim wymiany ciepa i masy pomidzy paliwem i otoczeniem. Poar w zamknitym pomieszczeniu moe si rozwija na wiele sposobw, w zalenoci od geometrii pomieszczenia i jego wentylacji oraz rodzaju i iloci paliwa
biorcego udzia w procesach spalania. Rozwj poaru w pomieszczeniu rozpoczyna si od zaponu materiaw palnych, po ktrym generowana jest dua ilo energii w wyniku rozprzestrzeniania si pomieni. Na tym etapie poar jest kontrolowany gwnie przez paliwo, a oprcz
energii produkowane s rwnie toksyczne produkty spalania. Gorce gazy poarowe otacza
zimne powietrze, w wyniku czego powstaje kolumna konwekcyjna poaru transportujca produkty spalania w kierunku przestrzeni podsufitowej zamknitego pomieszczenia, w wyniku
rnicy gstoci pomidzy gorcymi gazami poarowymi, a powietrzem. Kolumna konwekcyjna
poaru powodowa bdzie formowanie si warstwy gorcych gazw poarowych oraz jej rozprzestrzenianie si w caej kubaturze pomieszczenia. Podczas tego etapu, zjawiska fizyczne zachodzce w warstwie podsufitowej gorcych gazw poarowych, obejmuj przede wszystkim
tworzenie si strumieni cieplnych zawierajcych due gradienty temperatury, ktre oddziauj
termicznie na konstrukcj budynku oraz zjawiska chemiczne, w tym powstawanie rnych
zwizkw toksycznych szkodliwych na ludzkiego organizmu. Poary wystpujce w pomieszczeniach podzieli mona na trzy zasadnicze fazy2:
1
2
I faza to faza rozwoju poaru (tzw. przedrozgorzeniowa lub pre-flashover), charakteryzujca si nisk redni temperatur oraz stosunkowo wolnym tempem rozwoju, uzalenionym przede wszystkim od waciwoci reakcji na ogie materiaw znajdujcych
D. Drysdale, An introduction to Fire Dynamics, Wiley-Interscience Publication, 1987.

Tame, s. 2.
si w bezporednim ssiedztwie rda ognia. Od momentu zainicjowania poaru, spalajcy si materia ogrzewa otoczenie, powodujc rozprzestrzenianie si ognia. W wyniku
spalania powstaje coraz wicej gorcych produktw spalania wypeniajcych pomieszczenie,
II faza to poar w peni rozwinity (porozgorzeniowa faza poaru lub post-flashover).

Podczas tej fazy ktrej wszystkie palne przedmioty pal si a pomienie wypeniaj cae
pomieszczenie,
III faza to okres spadku, formalnie zdefiniowany jako faza poaru, ktrej pocztek okrela spadek do 80 procent szczytowej wartoci temperatury.
Poszczeglne fazy rozwoju poaru w pomieszczeniach zamknitych w funkcji temperatury

w czasie przedstawiono na rycinie 1.
Ryc. 1. Przebieg rozwoju poaru wyraony redni temperatur w funkcji czasu. Lini przerywan wyraono rozwj poaru w przypadku niewystpienia zjawiska flashover
rdo: D. Drysdale, An introduction to Fire Dynamics, Wiley-Interscience Publication, 1987.
Zjawiskiem przewanie towarzyszcym przejciu z fazy rozwoju poaru do fazy poaru w peni
rozwinitego jest tzw. rozgorzenie lub z ang. flashover. Zjawisko to jest znane oraz opisywane od
dziesicioleci przez naukowcw z caego wiata. Rozwj poaru w pomieszczeniach i zwizane
z tym obliczenia jego charakterystycznych parametrw, dla kadego zaoonego scenariusza
poarowego, zale od wielu czynnikw, a w szczeglnoci od3:
miejsca jego powstania w odniesieniu do rozmieszczenia materiaw palnych

w pomieszczeniu,
rodzaju i iloci wystpujcych w pomieszczeniu materiaw palnych,
moliwych reakcji chemicznych pomidzy materiaami, jeeli ich opakowania ulegn

zniszczeniu w wyniku poaru,
usytuowania materiaw palnych w stosunku do cian, stropw itp.,
moliwoci dopywu tlenu,
obecnoci i skutecznoci urzdze przeciwpoarowych i ganic,
PD 7974-1, PD 7974-2, PD 7974-3, PD 7974-7 Application of Fire Safety Engineering Principles to The
Design of Buildings Part 1, Part 2, Part 3 i Part 7, British Standards.
3
zmian w zakresie palnoci materiaw w wyniku ich starzenia si,
i innych.
Od wielu lat prowadzone s badania majce na celu okrelenie moliwego przebiegu rozwoju
poarw wewntrznych4,5. Dotychczas brak jest jednak dokadnych danych dla rnych scenariuszy poaru i wartoci jego parametrw, dlatego te coraz czciej stosuje si do tego celu zaawansowane modele komputerowe. Matematyczny opis przebiegu poaru jest to zesp nieliniowych rwna rniczkowych, uzupenionych rwnaniami algebraicznymi. Ich efektywne
rozwizanie jest moliwe tylko za pomoc komputerowej techniki obliczeniowej, na przykad
metod CFD6, tj. Numerycznej Dynamiki Pynw. Cech charakterystyczn wszystkich modeli jest
zaoenie o dobrym mieszaniu si gazw w pomieszczeniu, co pozwala na urednienie niektrych parametrw poaru w caej objtoci pomieszczenia. Przedstawione poniej algorytmy s
w mniej lub bardziej uproszczonej postaci zapisywane w modelach komputerowych jako numeryczne schematy postpowania, ktre zezwalaj na uzyskanie gotowych danych dotyczcych
poszczeglnych parametrw poaru. Jednym z podstawowych parametrw jest szybko wydzielania ciepa, z ang. HRR (Heat Release Rate). Szybko wydzielania ciepa od dawna uznawana byo jako gwny parametr poaru, poniewa okrela jego wielko. Aby odpowiedzie sobie
na pytanie Jak wielki jest poar?, naley zmierzy szybko wydzielania ciepa. Parametr HRR
dla kadego palcego si przedmiotu mierzony jest eksperymentalnie w kW. Okrela si go jako
szybko, przy ktrej reakcje spalania wydzielaj ciepo. Zaleno HRR od szybkoci ubytku
masy przedstawia si nastpujcym wzorem:
HRR = hc mf
gdzie:
hc ciepo spalania (kJ/kg), mf szybko ubytku masy (kg/s)
Szybko wydzielania ciepa decyduje o dynamice rozwoju poarw, gdy dopyw powietrza
wymaganego do potrzymania procesw spalania jest do duy, a charakterystyka poarowa
materiau palnego wpywa na szybko spalania. Podczas drugiej fazy rozwoju poaru warto
HRR ronie w czasie. Dla wielu materiaw i wyrobw budowlanych warto HRR jest mierzona
w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci CNBOP-PIB. Na Rycinach 2 i 3 pokazano warto HRR podczas spalania standardowego krzesa oraz krzesa nowoczesnego. Wyranie wida, e moc poaru generowana podczas spalania tych wyrobw znacznie si od siebie
rni.
J.G. Quintiere, Fundamentals of fire phenomena, Wiley, 2006.

P.H. Thomas, Fires and Flashover in Rooms A Simplified Theory, Fire Safety Journal, 1980/81, nr 3.
6 CFD z ang. Computational Fluid Dynamics Numeryczna Dynamika Pynw.
4
5
Ryc. 2. Moc poaru podczas spalania standardowego krzesa

rdo: J. R. Lawson, Firefighters protective clothing and thermal environments of structural fire
fighting, National Institute of Standards and Technology, USA, 1997.
Spalanie nowoczesnego krzesa stosowanego obecnie w budynkach i obiektach budowlanych
wytworzyo maksymaln warto mocy poaru wynoszc ponad 2100 kW. Taka moc poaru
mogaby w atwy sposb doprowadzi do zjawiska rozgorzenia w typowym pomieszczeniu
mieszkalnym. Zjawisku flashover dla typowego pomieszczenia mieszkalnego towarzyszy moc
poaru na poziomie ok. 1000 kW, a wpyw na to zjawisko maj przede wszystkim geometria
pomieszczenia, stosowane materiay palne (elementy wyposaenia), moc poaru oraz warunki
wentylacji. Nowoczesne materiay i wyroby budowlane skadajce si na wyposaenie budynkw i obiektw budowlanych zostay powszechnie wprowadzone do stosowania w latach 80. XX
w. Dodatkowo, budynki i obiekty budowlane s konstruowane w sposb zapewniajcy oszczdzanie energii, co w konsekwencji przekada si na promowanie rozwoju poaru.
Ryc. 3. Moc poaru podczas spalania nowoczesnego krzesa

rdo: Lawson J.R., Firefighters protective clothing and thermal environments of structural fire
2.1. Moc poaru

Energia wytwarzana przez poar, zwana inaczej moc poaru wpywa znaczco na temperatur
w pomieszczeniu objtym poarem. W ostatnich latach przeprowadzono wiele bada dowiadczalnych zwizanych z okreleniem wartoci mocy poaru, jakie mog by wytwarzane podczas
spalania rnych rodzajw paliw oraz podczas typowych poarw w obiektach budowlanych
(tab. 1). Szybko wytwarzania tej energii rwna jest szybkoci straty masy paliwa podczas jego
ciepa spalania, co wyraa wzr7, 8 :
Q m f hc
gdzie:
Q moc poaru (kW)
mf szybko ubytku masy paliwa (kg/s)
hc ciepo spalania paliwa (kJ/kg)
Tabela 1. rednia moc poaru wytwarzana podczas poaru wybranych obiektw i pomieszcze
REDNIA WARTO MOCY
POARU NA JEDNOSTK
RODZAJ OBIEKTU/POMIESZCZENIA
POWIERZCHNI
[kW/m2]
sklepy
550
biura
290
pokoje hotelowe
250
obiekty przemysowe
90-620
galeria sztuki
250
pomieszczenia magazynowe z niewielk iloci materiaw
250
palnych
pomieszczenia szpitalne, w ktrych przebywaj chorzy
250
sala lekcyjna w szkole
250
lokal mieszkalny
250
recepcja w hotelu
250
obiekt magazynowy zawierajcy materace wypeniane
500
piank
centrum handlowe
500
biblioteka
500
kino/teatr
500
obiekt magazynowy zawierajcy stos palet drewnianych,
1250
o wysokoci 0,5 m
obiekt magazynowy zawierajcy stos plastikowych butelek
4320
w kartonach, o wysokoci 4,6 m
obiekt magazynowy zawierajcy stos palet drewnianych, o
6000
wysokoci 3 m
rdo: PD 7974-1, PD 7974-2, PD 7974-3, PD 7974-7 Application of fire safety engineering
principles to the design of buildings Part 1, Part 2, Part 3 i Part 7, British Standards.
Wzrost wartoci mocy poaru w duym stopniu zaley od przyjtej krzywej poaru, tzw. gorcej
warstwy podsufitowej oraz geometrii pomieszczenia. W wikszoci poarw okoo 35% energii
7
8
L.G. Bengtsson, Enclosure Fires, Swedish Rescue Services Agency, 2001.

NFPA Fire Protection Handbook, 20th edition, National Fire Protection Agency, 2008.
opuszcza kolumn konwekcyjn ognia jako promieniowanie. W poarach w pomieszczeniach

zamknitych cz energii zasila podsufitow warstw dymu. Gwnym zjawiskiem zwizanym
z moc poaru jest konwekcja energii do grnej warstwy dymu w pomieszczeniu za pomoc
kolumny konwekcyjnej ognia (ryc. 4).
Ryc. 4. Konwekcja energii podczas poaru do grnej warstwy dymu w pomieszczeniu

rdo: L. G. Bengtsson, Enclosure fires, Swedish Rescue Services Agency, 2001.
Jeeli kolumna ognia wzrasta, to tym samym zasysane jest powietrze z dolnej warstwy pomieszczenia, ograniczajc temperatur i podnoszc szybko przepywu masy. Zmiana mocy poaru w
czasie, przebiegajca wedug ustalonego wzorca, ma na celu okrelenie jego przyblionego przebiegu w odniesieniu do poarw rzeczywistych. W przypadku poaru rozprzestrzeniajcego si
w poziomie, ilo ciepa moe by okrelona wzorem9:
q t2
gdzie:
q ilo wydzielajcego si ciepa (kW)
staa okrelajca przebieg krzywej poaru (kW s-2)
t czas od momentu inicjacji (s).
Takie zaoenia zostay zaakceptowane w kilku wiatowych standardach dotyczcych zagadnie
zwizanych z usuwaniem dymu poarowego (np. amerykaskie normy NFPA, British Standards
itp.), gdzie klasyfikuje si poary wedug szybkoci ich rozprzestrzeniania si, jako wolne, rednie, szybkie i bardzo szybkie. Wartoci staej dla poszczeglnych szybkoci rozwoju poaru
przedstawiono w tabeli 2. W celu praktycznego zastosowania tych wartoci, w tabeli 3 podano
przykadowe szybkoci rozprzestrzeniania si poaru w zalenoci od rodzaju obiektu i pomieszczenia.
Tabela 2. Poary rozprzestrzeniajce si z rn szybkoci
CZAS DO OSIGNICIA MOCY
STAA [kW s-2]
1000 kW [s]
wolne
584
0,00293
rednie
292
0,01172
szybkie
146
0,04689
bardzo szybkie
73
0,18760
th
rdo: SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, 4 edition, Society of Fire Protection
Engineers, 2008.
ROZPRZESTRZENIANIE SI
POARU
D. Drysdale, dz. cyt., s. 2.

Tabela 3. Poary rozprzestrzeniajce si z rn szybkoci w zalenoci od rodzaju obiektu

ROZPRZESTRZENIANIE SI
POARU
galeria obrazw
wolne
lokal mieszkalny
rednie
pomieszczenie biurowe
rednie
recepcja hotelowa
rednie
pokj gocinny w hotelu
rednie
sklep
szybkie
magazyn przemysowy lub pomieszczenie produkcyjne
bardzo szybkie
rdo: SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, 4th edition, Society of Fire Protection
Engineers, 2008.
RODZAJ OBIEKTU/POMIESZCZENIA
2.2. Strumie ciepa oddziaujcy na materiay palne

W przypadku wielu poarw w zamknitych pomieszczeniach, istotnym jest oszacowanie wartoci strumienia promieniowania cieplnego wytwarzanego podczas spalania materiau palnego
w kierunku innych materiaw palnych (np. stanowicych elementy wykoczenia wntrz),
umieszczonych w okrelonej odlegoci od miejsca poaru, w celu oszacowania, czy istnieje ryzyko zaponu tych materiaw, a mianowicie10,11:
q'
q
12.56 R0
gdzie:
q strumie ciepa (kW/m2)
q ilo wydzielajcego si ciepa (kW)
R0 odlego naraonego promieniowaniem paliwa (m)
2.3. Wysoko pomienia

Obliczenia dotyczce wysokoci pomienia podczas poaru w pomieszczeniach wedug Alperta
i Warda (1963 r.) mona uzyska za pomoc wzoru12:
H f 0,011(k Q) 0, 4
gdzie:
Hf wysoko pomienia (m)
k wspczynnik dotyczcy cian w naraonym przez poar pomieszczeniu:
k=1 gdy w pomieszczeniu blisko rda poaru nie ma cian
k=2 gdy paliwo zgromadzone jest blisko ciany
k=4 gdy paliwo zgromadzone jest w naroniku cian
Q moc poaru przypadajca na jednostk powierzchni (kW/m2)
10
SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, 4 th edition, Society of Fire Protection Engineers, 2008.
NFPA, dz. cyt., s. 7.
12
PD 7974-1, 2, 3, 7, dz. cyt., s. 4.
11
2.4. Temperatura wydzielajcych si gazw poarowych

Za pomoc poniszego wzoru wyprowadzonego rwnie przez Alperta i Warda mona oceni
temperatur kolumny gazw wytwarzanych przez poar13:
0,222(k Q) 2 / 3
T
H 5/3
gdzie:
T maksymalny przyrost temperatury (C) ponad temperatur w pomieszczeniu
Q cakowita moc poaru (W)
k wspczynnik dotyczcy cian w naraonym przez poar pomieszczeniu
H odlego od materiaw palnych (m)
2.5. Szybko wytwarzania warstwy dymu z poarw i temperatura warstwy

dymu
Istnieje wiele sposobw kontroli warstwy dymu w pomieszczeniach podczas poarw, dziki
ktrym istnieje moliwo bezpiecznej ewakuacji mieszkacw, jak rwnie szybkiego zlokalizowania i ugaszenia poaru przez ekipy ratownicze. Kontrola dymu powinna zapewnia przytrzymywanie poziomu warstwy dymu powyej wysokoci gowy ewakuujcych si ludzi, co cile zwizane jest z prawidowym zaprojektowaniem systemu usuwania dymu i ciepa. Pomocne
w tym zakresie s modele komputerowe, ktre zostan omwione w dalszej czci tego opracowania. Projektujc systemy usuwania dymu i ciepa naley wykona kilka podstawowych oblicze dotyczcych wartoci i parametrw warstwy dymu. Podczas wczesnej fazy rozwoju poaru
w pomieszczeniu, produkty spalania materiaw palnych unosz si do grnej warstwy pomieszczenia tworzc warstw gorcych gazw poarowych. Jeeli pomieszczenie, w ktrym powsta poar jest szczelne i zamknite, uniemoliwia to przemieszczanie si warstwy dymu do
ssiednich pomieszcze. Szybko warstwy dymu zaley czciowo od szybkoci spalania, ale
take od dopywu powietrza, ktre zasysane jest przez kolumn ognia przed powstaniem warstwy dymu. Szybko wytwarzania warstwy dymu w kadej wysokoci nad rdem poaru moe by wyraona wzorem14:
M 0,071 Q1 / 3 z 5 / 3 (1 0,026 Q 2 / 3 z 5 / 3 )
gdzie:
M szybko wytwarzania warstwy dymu nad rdem poaru
Q moc poaru przypadajca na jednostk powierzchni (kW/m2)
z wysoko warstwy dymu nad rdem poaru (m)
W roku 1963 Thomas wyprowadzi rwnanie, ktre na szerok skal byo wykorzystywane
w Wielkiej Brytanii do oblicze zwizanych z wentylacj pomieszcze. W rwnaniu tym wykorzystano fakt, i cakowity dopyw powietrza do kolumny ognia jest proporcjonalny do jego powierzchni15:
13
SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, dz. cyt., s. 10.

15
PD 7974-7:2003, Application of Fire Safety Engineering Principles to The Design of Buildings Part 7: Probabilistic Risk Assessment, British Standards.
14
M 0,096 Pf 0 y 3 / 2 ( g
T0 1 / 2
)
Tf
gdzie:
Pf rednica poaru (m)
y odlego midzy podog a warstw dymu poniej poziomu sufitu pomieszczenia (m)
0 gsto powietrza (kg/m3)
T0 temperatura powietrza (K)
Tf temperatura kolumny ognia (K)
g przypieszenie ziemskie = 9,81 m/s2
Zakadajc, e 0= 1,22 kg/m3, T0= 290 K oraz Tf = 1100 K, otrzymuje si wwczas wyraenie
w postaci16:
M 0,53 Pf
Rwnanie to sprawdza si jedynie przy poarach, w ktrych warto wysokoci pomienia rwna jest 1 lub mniejsza. Badania naukowe przeprowadzone przez Veghte i innych17 wskazuj na
typowe zakresy temperatur podczas poarw w pomieszczeniach, ktre oddziaywujc na ludzk skr powoduj okrelone oparzenia. Na podstawie tych bada, stwierdzono, e organizm
ludzki odczuwa zaczyna dyskomfort lub lekki bl podczas naraenia skry na oddziaywanie
temperatury o wartoci 48C, a oparzenie II stopnia pojawia si przy naraeniu skory na temperatur 55C. Oczywicie nie oznacza to, e oparzenie II stopnia wystpi natychmiast po kontakcie
ludzkiej skry z gazem, ciecz lub gorc powierzchni emitujcymi temperatur 55 C. Jedynie
dugotrwae naraenie skry na wysokie temperatury powodowa bdzie wzrost temperatury
organizmu do pewnej wartoci krytycznej, w ktrej straty ciepa chronice skr, nie bd dalej
funkcjonowa i wwczas pojawi si oparzenie. Straty ciepa w skrze kontroluje przepyw krwi
w organizmie, promieniowanie cieplne z powierzchni skry oraz lokalne straty ciepa w wyniku
pocenia si powierzchni skry. Przykadowo, naraenie ludzkiej skry na strumie wody o temperaturze 55C stanowi bdzie oczywicie pewien dyskomfort, ale na pewno nie spowoduje
oparzenia, jeli odsuniemy szybko rk ze strumienia wody, lub gdy j szybko schodzimy zimn
wod. Jednake pozostawienie rki w tym strumieniu wody przez duszy okres spowodowa
moe oparzenie. Zalenoci te oraz zakresy temperatur powodujcych okrelone obraenia dla
skry ludzkiego organizmu obrazuje rycina 5. Badania przeprowadzone przez Stolla18 wskazuj,
e oddziaywanie strumienia cieplnego o wartoci 0,45 W/cm2 przez okres 30 s na organizm
ludzki powoduje wystpowanie oparze II stopnia. Ponadto, 30-sekundowe oddziaywanie poaru pomieszczenia emitujcego moc poaru na poziomie 600 kW moe spowodowa oparzenia
czowieka zlokalizowanego w odlegoci 6 m od drzwi pomieszczenia objtego tym poarem. Na
podstawie danych eksperymentalnych19 z trzech poarw pomieszcze, podczas ktrych zmierzone moce poaru wynosiy kolejno 360, 480 i 600 kW, stwierdzono, e nawet straacy
w ubraniach ochronnych mog by naraeni na wystpowanie oparze II stopnia bez ich bezporedniego kontaktu z pomieniem.
16

Tame.
18
Tame.
19
17
Ryc. 5. Wartoci progowe temperatury podczas naraenia na oddziaywanie ludzkiego organizmu powodujce wystpowanie oparze
Chwilowe zniszczenie tkanki skrnej wystpuje ju przy oddziaywaniu temperatury o wartoci
72C. Poary z tzw. wstpnym rozgorzeniem (pre-flashover), pomimo tego, e okrelane s jako
mae, to charakteryzuj si zakresem temperatur, ktre podczas dugotrwaego naraenia
straakw wyposaonych w ubrania ochronne, mog powodowa wystpowanie oparze skry.
Temperatura pomienia podczas poarw pre-flashover moe osiga wartoci do 700C20. Ponadto, strumie promieniowania cieplnego emitowany z takich poarw, mierzony przy pododze pomieszczenia moe osiga wartoci od 1 do 4 W/cm2. Temperatura powietrza w warstwie
podsufitowej podczas testowego poaru pre-flashover w wyniku zaponu standardowego kosza na mieci wynosia od 100 do 400C21. Na rycinie 6 przedstawiono zakres temperatur wystpujcych na poziomie podogi pomieszczenia testowego podczas poaru typu pre-flashover.
Ryc. 6. Zakres temperatur wystpujcych na poziomie podogi pomieszczenia testowego podczas poarw typu pre-flashover
20
21

Tame.
Statystyki poarowe na caym wiecie22 wskazuj jednoznacznie, e wikszo oparze wrd

straakw biorcych udzia w dziaaniach ratowniczo-ganiczych wystpuje podczas poarw,
w ktrych doszo do zjawiska penego rozgorzenia, czyli flashover. Na rycinie 7 przestawiono
zakres temperatur wystpujcych na poziomie podogi oraz temperatury gazw poarowych
w pomieszczeniu testowym podczas poaru, w ktrym wystpio zjawisko flashover.
Ryc. 7. Zakres temperatur wystpujcych na poziomie podogi pomieszczenia testowego podczas poarw, w ktrych wystpio zjawisko flashover
2.6. Gsto optyczna dymu oraz widoczno w dymie

Ograniczona widoczno w warunkach silnego zadymienia jest czsto pierwsz rzecz, ktra
powoduje powane ograniczenia w sprawnym przeprowadzeniu ewakuacji ludzi z obszarw
zagroonych poarem. W tym celu oblicza si gsto optyczn dymu mierzon na metr odcinka
drogi, ze wzoru23, 24:
Dm f b
Vt
gdzie:
D gsto optyczna dymu na 1 metr odcinka drogi (dB/m)
Dm masowa gsto optyczna dla okrelonego materiau palnego (m2/kg)
Vt cakowita objto dymu (m3)
fb cakowita masa spalonego materiau palnego (kg).
Znajc warto gstoci optycznej dymu widoczno podczas zadymienia mona obliczy ze
wzoru25:
10
D
S odlego zapewniajca widoczno w warstwie dymu (m),
D gsto optyczna dymu na 1 metr odcinka drogi (dB/m),
S
Tame, s. 14.
Drysdale D., dz. cyt., s. 2.
24 SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, dz. cyt., s.10.
25 Tame.
22
23
2.7. Czas potrzebny do wypenienia dymem pomieszczenia

W celu obliczenia czasu potrzebnego do wypenienia dymem pomieszczenia zaangaowano szereg modeli numerycznych. Dziki wielu pracom badawczym, ktre prowadzono udao si okreli t zaleno. Ustalono, i czas niezbdny do wypenienia kubatury pomieszczenia warstw
dymu od wierzchoka poncego materiau wedug Coopera (1982) naley wyrazi jako26:
A
t f 200 0,6
Q
gdzie:
tf czas wypenienia (s)
A powierzchnia podogi pomieszczenia (m2)
Q moc poaru (kW)
2.8. Zjawisko rozgorzenia

Zjawisko rozgorzenia lub flashover, obok zjawiska backdraft jest ze wzgldu na swj dynamiczny charakter jednym z najwikszych zagroe stojcych przed straakami podczas dziaa ganiczych prowadzonych w obiektach budowlanych. Prby dokadnego definiowania oraz opisania wszystkich czynnikw mogcych mie wpyw na zaistnienie zjawiska rozgorzenia od lat maja wpyw na rozwj rodkw ganiczych oraz technik gaszenia poarw w pomieszczeniach.
W literaturze mona znale kilka mniej lub bardziej precyzyjnych definicji rozgorzenia. Powstaa na podstawie obserwacji: Nage rozprzestrzenienie si pomienia przez niezapalone gazy
poarowe zbierajce si pod sufitem, czy charakteryzowana mechanizmami dziaania: Przejcie od poaru kontrolowanego przez paliwo do poaru kontrolowanego przez wentylacj. Za
najbardziej precyzyjn, naukow definicj przyjmuje si jednak okrelenie, i rozgorzenie jest to
moment przejcia pomidzy faz wzrostu poaru, a faz poaru rozwinitego27. Badania prowadzone na pocztku lat 80. pod nadzorem Thomasa z angielskiego Fire Research Station doprowadziy do stwierdzenia, i wspomniane przejcie nastpuje w wyniku osignicia wewntrz
pomieszczenia stanu niestabilnoci termicznej28. Powszechnie uwaa si, i do mechanizmw
napdowych zjawiska flashover naley przede wszystkim wpyw sumy strumieni cieplnych,
radiacyjnego i konwekcyjnego, rodzaj wentylacji w pomieszczeniu, a take objto samego pomieszczenia. Dokadne opisanie zjawiska flashover, a co za tym idzie ustalenie ilociowej zalenoci wszystkich parametrw fizycznych wydaje si, ze wzgldu na zoono procesu zadaniem
niemal niewykonalnym. Dla przykadu Zdanowski i inni w swojej pracy29 przedstawili uproszczony model mechanizmw wymiany ciepa i spalania prowadzcych do rozgorzenia. Model
fizyczny przedstawia si nastpujco. Na drodze promieniowania i naturalnej konwekcji cz
energii wyzwolonej w I fazie poaru wskutek spalania objtych ogniem materiaw powoduje
nagrzewanie, a nastpnie termiczny rozkad (piroliz) materiaw nie objtych poarem z wydzieleniem palnych produktw gazowych. Prdy konwekcyjne umoliwiaj transport produktw pirolizy z powierzchni materiaw staych do atmosfery gazowej powodujc rwnoczenie
P.H. Thomas, dz .cyt.., s. 5.
28 M. Zdanowski, A. Teodorczyk, S. Wjcicki, A Simple Mathematical Model of Flashover In Compartment
Fires, Fire and Materials, 10 (1986).
29 R.D. Peackok, Defining Flashover for Fire Hazard Calculations, Fire Safety Journal, 32, 1999.
26
27
jej mieszanie oraz ujednorodnienie. Z upywem czasu zmienia si skad atmosfery. Wskutek
przebiegu reakcji chemicznych w pomieszczeniu i pirolizy materiaw, ktrych szybko wzrasta, ze wzrostem temperatury podwysza si zawarto paliwa w mieszaninie gazowej. Maleje
zawarto tlenu oraz nieznacznie wzrasta ilo skadnikw obojtnych. Skad mieszaniny modyfikowany jest cigle wymian gazow z atmosfer zewntrzn. W momencie, w ktrym mieszanina gazowa tworzca atmosfer pomieszczenia osiga skad odpowiadajcy dolnej granicy samozaponu w danej temperaturze, nastpuje zapon wymuszony i kinetyczne oraz laminarne
spalanie mieszaniny powodujce rozprzestrzenianie si pomieni na cae pomieszczenie. Analiza
procesu prowadzcego do rozprzestrzeniania pomieni umoliwia wyodrbnienie nastpujcych zjawisk fizycznych i przemian chemicznych stanowicych jego istot:
wymiana ciepa midzy rdem poaru powstaym w wyniku procesu spalania,

a otaczajc atmosfer i nie objtymi ogniem materiaami,
termiczny rozkad materiaw nie objtych poarem z wydzielaniem produktw gazowych, transport masy z obszaru heterogenicznych reakcji pirolizy i konwekcyjne mieszanie skadnikw atmosfery pomieszczenia
reakcje chemiczne w mieszaninie gazowej atmosfery pomieszczenia modyfikujce jej

skad,
osignicie wskutek cigych, nastpujcych w czasie zmian odpowiedniej temperatury

i charakterystycznego dla niej skadu i stanu energetycznego mieszaniny gazowej, umoliwiajce zapon mieszaniny i rozprzestrzenianie si pomienia.
Wrd czynnikw wpywajcych na czas do wystpienia zjawiska flashover mona wyrni

bardzo wiele elementw majcych bezporedni wpyw na czas od momentu powstania poaru
do wystpienia zjawiska rozgorzenia. Pierwsze prby zbadania znaczenia poszczeglnych czynnikw na czas do wystpienia flashover podjto ju w latach 60. XX w.
Tabela 4. Parametry i warianty bada przeprowadzonych podczas prac badawczych pod patronatem CIB
PARAMETR
ksztat pomieszczenia
usytuowanie rda zaponu
wysoko paliwa
otwory wentylacyjne
gsto paliwa
cigo paliwa
materia cienny
powierzchnia rda zaponu
WARIANT 1
1x2x1
w rogu
160 mm
pena szeroko
20 mm
jeden duy stos
brak
16 cm2
WARIANT 2
2x1x1
na rodku
320 mm
1/4 szerokoci
60 mm
21 maych stosw
twarda pyta pilniowa
144 cm2
rdo: S. Lee, K. Harada, A simplified formula for occurrence of flashover and corresponding
heat release rate, Procedia Engineering 62, 2013.
W programie pod patronatem Consil Internationale du Batiment (CIB) wzio udzia dziewi
laboratoriw z USA, Kanady, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Holandii, Szwecji, Australii oraz Japonii.
Poszczeglne laboratoria przeprowadziy badania dla kadego z omiu przedstawionych w tabe-
li 4 parametrw, wedug dwch alternatywnych wariantw. Byy to badania w maej skali, gdzie
paliwem byy odpowiednio ustawione drewniane stosy30.
W trakcie bada obiektem zainteresowania naukowcw byo przede wszystkim porwnanie
czasw do osignicia przez pomienie warstwy podsufitowej, jak rwnie czasw do przejcia
z powolnego do szybkiego mechanizmu rozprzestrzeniania pomienia ponad powierzchni materiau palnego oraz przede wszystkim czasw do momentu osignicia spalania pomieniowego
ponad ca powierzchni stosu. Ten ostatni parametr uznano za czas do wystpienia zjawiska
flashover (tFO). Na podstawie uzyskanych wynikw wycignito nastpujce wnioski:
czas do zaistnienia zjawiska w minimalnym stopniu zaley od ksztatu pomieszczenia,

rozmiaru otworw wentylacyjnych oraz sposobu rozoenia paliwa (cigo),
znacznie wikszy wpyw na czas tFO miay pozostae parametry, takie jak usytuowanie
oraz rdo zaponu, wysoko lokalizacji paliwa, gsto paliwa oraz materia pokrycia
ciennego,
centralna lokalizacja rda zaponu spowodowaa skrcenie czasu do wystpienia rozgorzenia ze wzgldu na szybkie rozprzestrzenianie pomienia w pierwszej fazie rozwoju
poaru, a zwikszenie powierzchni zaponu zmniejszao parametr tFO.
Na podstawie bada stwierdzono rwnie, e drewno o niszej gstoci powoduje szybsze rozprzestrzenianie si poaru, std rednica poaru wzrasta z wiksz prdkoci i flashover ma
miejsce duo wczeniej. W badaniach zaobserwowano w prawdzie i palno materiaw ciennych skraca czas do wystpienia flashover, jednak wpyw tego parametru by nieznaczny. Istnieje jednak inny, znacznie waniejszy czynnik wpywajcy na szybko wystpienia zjawiska rozgorzenia zwizany ze cianami pomieszczenia. Jest nim bezwadno cieplna materiau, z ktrego wykonano ciany, uzaleniona przede wszystkim od gstoci materiau. Na podstawie bada
wykonanych w 1962 r. w Fire Research Station w Wielkiej Brytanii, gdzie testowano kilka poarw w penej skali, otrzymano szereg wynikw przedstawionych w tabeli 5. Na podstawie tych
danych wida rnice w czasie do wystpienia flashover, w zalenoci od gstoci materiau
ciennego.
Tabela 5. Zaleno czasu do osignicia flashover od gstoci materiau ciennego
MATERIA CIENNY
GSTO [kg/m3]
CZAS DO FLASHOVER [min]
cega
1600
23,5
lekki beton A
1360
23
lekki beton B
800
17
warstwa azbestu
320
8
wknista pyta izolacyjna
300
6,75
rdo: S. Lee, K. Harada, A simplified formula for occurrence of flashover and corresponding
heat release rate, Procedia Engineering 62, 2013.
Graham i inni31 dokadnie zbadali wpyw bezwadnoci cieplnej cian pomieszczenia na rozwj
flashover. Rycina 8. obrazuje wyniki tych bada, gdzie to wspczynnik bezwadnoci cieplnej
przyjmujcy wartoci od 0 do 1, gdzie 1 jest najnisz moliw bezwadnoci, natomiast 0 najS. Lee, K. Harada, A Simplified Formula For Occurrence of Flashover And Corresponding Heat Release Rate,
Procedia Engineering 62, 2013.
31 P.H. Thomas, dz. cyt., s. 5.
30
wysz, to bezwymiarowy wspczynnik temperatury, to bezwymiarowy wspczynnik czasu.
Ryc. 8. Zmiany temperatury w czasie dla materiaw o rnej bezwadnoci cieplnej

rdo: P. H. Thomas, Fires and Flashover in Rooms A Simplified Theory, Fire Safety Journal,
3 (1980/81).
Na podstawie ryciny 8. jednoznacznie wida, i im wysza bezwadno cieplna materiau, tym
czas do wystpienia zjawiska flashover jest duszy. W przypadku wynikw oznaczonych
o rozgorzenie nie nastpio w ogle. Za podstawowe warunki konieczne do wystpienia zjawiska rozgorzenia przyjmuje si wystpienie w strefie podsufitowej okrelonej temperatury lub
osignicie granicznej wartoci strumienia promieniowania cieplnego skierowanego na materiay palne, znajdujce si w niszej strefie. Wyniki bada dotyczcych minimalnych warunkw
koniecznych do zaistnienia zjawiska flashover przedstawiono w tabeli 6.
Tabela 6. Wyniki bada minimalnych warunkw koniecznych do zaistnienia flashover
AUTOR
TEMPERATURA [C]
STRUMIE CIEPA [kW/m2])
Hgglund
600
brak danych
Fang
450, 600
17, 33
Budnick i Klein
673, 771
15
Lee i Breese
650
17, 30
Babrauskas
600
20
Fang i Breese
20
70692
Quintiere i McCaffrey
600
17,7 i 25
Thomas
520
22
Parker i Lee
Brak danych
20
rdo: V. Babrauskas, Estimating Room Flashover Potential, Fire Technology 16, 94, 1980.
Odnoszc si natomiast do kryterium temperaturowego, to zakres temperatury jest do szeroki, od 450 do 771C. Naley to tumaczy rnymi definicjami zjawiska flashover wykorzystywanymi przez badaczy oraz faktem, e w czasie przejcia ukadu w stan niestabilnoci termicznej
wystpuj due gradienty temperatury. Odrzucajc jednak wartoci skrajne, granice przyj
mona jako 600-700C. Zakres minimalnych strumieni ciepa wynosi od 15 do 33 kW/m2. Na
podstawie powyszych bada umownie przyjmuje si nastpujce minimalne warunki potrzebne do wystpienia zjawiska flashover:
temperatura grnej warstwy gazw 600C,

strumie ciepa na poziomie podogi 20 kW/m2.
Zjawisko flashover, zwane inaczej rozgorzeniem, uznaje si za moment przejcia midzy dwoma
fazami rozwoju poaru (faz wzrostu poaru i faz poaru rozwinitego). Polega ono na szybkim
rozprzestrzenieniu pomienia z obszaru miejscowego spalania na powierzchni wszystkich palnych materiaw znajdujcych si w granicach pomieszczenia. Na przestrzeni kilku ostatnich
dziesicioleci pojawio si wiele opracowa dotyczcych mechanizmw powstawania zjawiska
flashover. Dowiadczalnie zbadano wpyw kilku podstawowych parametrw na dynamik zjawiska rozgorzenia32. Pord nich przede wszystkim wyrnia si geometri pomieszczenia
i sposb jego wentylowania, wysoko materiau palnego oraz jego gsto, sposb umieszczenia rda zaponu, a take rodzaj materiau, z ktrego wykonano ciany w pomieszczeniu objtym poarem. Rozwj prac nad poznaniem zjawiska flashover znacznie przyspieszy w momencie pojawienia si moliwoci komputerowego symulowania poarw z wykorzystaniem modeli
numerycznych33. Spord kilku istniejcych rodzajw modeli najbardziej optymalnymi do badania zjawiska rozgorzenia wydaj si by modele strefowe, w ktrych geometri dzieli si jedynie
na kilka stref.
2.9. Zjawisko cigu wstecznego

W ostatnich latach powstaa znaczna liczba publikacji naukowych w literaturze wiatowej traktujcych o zjawisku cigu wstecznego lub ognistego podmuchu (ang. backdraft)34. Niewtpliwie
wpyny na to tragiczne zdarzenia jakie miay miejsce w USA w przecigu ostatnich kilkunastu
lat. W Polsce zjawisko to nie jest tak powszechnie znane i badane. Backdraft okrelany jest jako
spalanie pomieniowe majce miejsce w wyniku wejcia utleniacza (najczciej powietrza) do
pomieszczenia wypenionego zgromadzonymi produktami niezupenego i niecakowitego spalania oraz rozkadu termicznego (pirolizy). Schematycznie zjawisko to przedstawiono
na rycinie 935. W pomieszczeniu zamknitym wybucha poar. Pomieszczenie jest na tyle szczelne, e nie pozwala na dopyw wieego powietrza z zewntrz w duych ilociach i na tyle nieszczelne, e nie zachodzi znaczny wzrost cinienia w pomieszczeniu na skutek wzrostu iloci
produktw spalania. Temperatura w pomieszczeniu stopniowo ronie, poar zuywa tlen nagromadzony w pomieszczeniu powodujc stopniowy spadek jego stenia. Na skutek spadku
iloci tlenu poar stopniowo zanika jednoczenie nie pozwalajc na zupene spalenie si poncych przedmiotw, dominujcym zjawiskiem zaczyna by piroliza. Pomieszczenie wypenia si
wic produktami niezupenego i niecakowitego spalania o stosunkowo wysokiej temperaturze
<200-300C (ryc. 9-1). Na skutek nagego otwarcia pomieszczenia (wybicie szyby, otwarcie
drzwi) w powstaym otworze pojawiaj si dwa strumienie gazw o przeciwnych kierunkach
ruchu: pierwszy wieego powietrza poruszajcy si w dolnej czci powstaego otworu
w kierunku do pomieszczenia i drugi produktw niezupenego spalania nagromadzonych
w grnej czci pomieszczenia wypywajcy z pomieszczenia przez grn cz otworu (ryc. 92). Napywajce doem wiee powietrze miesza si z produktami niezupenego spalania (ryc. 9J.G. Quintiere, dz. cyt., s. 5.
B.J. McCaffrey, J.G. Quintiere, M.F. Harklerod, Estimating Room Temperatures and The Likehood of Flashover Using Fire Data Correlations, Fire Technology 17(2), 1981.
34 D.T. Gottuk, M.J. Peatross, J.P. Farley, F.W. Williams, The Development And Mitigation of Backdraft:
A Real-Scale Shipboard Study, Fire Safety Journal 33, 2009.
35 Tame, s. 22.
32
33
3). W momencie, gdy bogata w tlen mieszanina gazw dotrze do rda zaponu, ktrym najczciej jest rdo poaru, ktry stopniowo zanik, nastpuje zapon znacznej objtoci wymieszanych z powietrzem gazw (ryc. 9-4). Powstae pomienie dodatkowo powoduj powstanie przepywu turbulentnego w pomieszczeniu, zwikszajc szybko mieszania si pozostaych gazw
ze wieym powietrzem (ryc. 9-5). Nastpuje przyspieszenie pomieni, nagy wzrost objtoci
i cinienia gazw. Z otworu wypywa struga gorcych produktw spalania, ktrej moe towarzyszy rwnie fala uderzeniowa (ryc. 9-6). Ponce, wypywajce gazy przeksztacaj si nastpnie w kul ognia. Zjawisko backdraft jest szczeglnie niebezpieczne dla straakw w momencie
wchodzenia do pomieszcze, w ktrych stwierdzono obecno poaru. Czas trwania powstaej
strugi jest uzaleniony gwnie od objtoci pomieszczenia (iloci nagromadzonych gazw)
i wielkoci otworu w jakim struga powstaje. W ostatnich latach powstao wiele prac naukowych,
ktre miay gwnie na celu okrelenie granicznych warunkw powstania backdraft. Znajomo
tych warunkw jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczestwa subom poarniczym prowadzcym akcje ganicze.
Ryc. 9. Schemat powstania backdraft

rdo: D. T. Gottuk, M.J. Peatross, J. P. Farley, F. W. Williams, The development and mitigation of
backdraft: a real-scale shipboard study, Fire Safety Journal 33, 2009.
Celem tego opracowania jest przyblienie zjawiska backdraft oraz okrelenie warunkw koniecznych do jego zaistnienia na podstawie najnowszych publikacji naukowych w iteraturze
wiatowej. Poza pracami czysto eksperymentalnymi przytoczono najnowsze badania numeryczne opisujce zjawisko cigu wstecznego. Po raz pierwszy wzmianka o zjawisku backdraft pojawia si w roku 191436. Zjawisko to, jeszcze nie byo prawidowo zidentyfikowane i nazwano je
wybuchem dymu. Nastpne prby wyjanienia backdraft doprowadziy do tego, ze nazwano je
zaponem gazw albo zaponem czstek sadzy w temperaturach niszych ni 500C37. Do pocztku lat 80. praktycznie istniaa jedna publikacja, ktra opisywaa wystpowanie zjawiska
cigu wstecznego. Badania te przeprowadzono w 1976 r. w skali laboratoryjnej 38 i byy wynikiem poaru jaki wystpi w roku 1975 w hali, w ktrej skadowano piankowe materace39.
W pomieszczeniu o objtoci 1,4 m3 skadowano piank uywan do wypeniania materacy, po
jej podpaleniu, kiedy znaczna cz tlenu zostaa zuyta, spalanie pomieniowe pianki ustao
i nastpowaa jej powolna piroliza. Po uchyleniu jednej ze cian i przyoeniu pomienia przy
pododze, nastpowa wybuch zgromadzonych gazw. Analiza danych zebranych w latach 1972197640 obejmujcych 127 poarw z eksplozjami majce miejsce w Wielkiej Brytanii, Stanach
Zjednoczonych i Kanadzie wykazaa, ze a w 109 z nich wystpi backdraft. Znaczne zainteresowanie zjawiskiem w latach 90. nastpio w USA po kilku spektakularnych poarach, w ktrych
zginli straacy. Chocia poary z udziaem backdraft zdarzay si duo wczeniej41 42, dopiero
nagoniona w prasie mier trzech straakw podczas poaru hotelu w Nowym Jorku w 1994
r.43 skonia wiat nauki do gbszej analizy tego zjawiska. W roku 1993 zjawisko cigu wstecznego eksperymentalnie oraz numerycznie przebada Fleischmann44. Raport z bada obejmowa:
badania wstpne majce na celu opisa podstawowe cechy zjawiska,
badania z wykorzystaniem sonej wody w maej skali,
badania kocowe w iloci 28 z wykorzystaniem palnika metanowego.
Badania wstpne obejmoway 23 eksperymenty. Oprzyrzdowanie pozwalao na pomiar temperatury na rnych wysokociach objtoci, przepywu masowego paliwa, cinienia w pomieszczeniu, jak rwnie wieloci kuli ognia wytworzonej podczas zjawiska backdraft. Modyfikowanymi parametrami byy: przepyw masowy metanu, czas wczenia palnika, moment otwarcia
i liczba otworw. Jedynie 8 eksperymentw doprowadzio do zjawiska backdraft.
Przykadowe wskazania temperatur na rnych wysokociach w pomieszczeniu pokazano na
rycinie 11. Po pocztkowym wzrocie temperatury nastpuje jej spadek na skutek obniania si
zawartoci tlenu w pomieszczeniu, po ok. 120 s pomie odrywa si od palnika i zaczyna rozprzestrzenia si tu przy powierzchni podogi. Zjawisko to jest prawdopodobnie spowodowane
36
P. Steward, Dust and Smoke Explosions, NFPA Quarterly 7, 1914.

C.L. Roblee, Backdraft, Fire Chief, December 1977.
38 P.J. Pagni, T.M. Shih, Excess Pyrolyzates, 16th Symposium on Combustion, The Combustion Institute,
Pittsburgh, PA, 1976.
39 Anon, Fatal Mattress Store Fire at Chatham Dockyard, Fire 67, 1975.
40 W.M. Croft, Fires Involving Explosions A Literature Review, Fire Safety Journal 3, 1980.
41 D. Russel, Seven Fire Fighters Caught in Explosion, Fire Engineering, 1983.
42 Backdraft: A Horrible Reality that Kills or Maims in Seconds, Fire Fighting in Canada, April-May, 1980.
43 R.W. Bukowski, Modelling Backdraft: The Fire At 62 Watts Street, National Fire Protection Association
Journal 89, 1995.
44 C.M. Fleischmann, Backdraft Phenomena, National Institute of Standards and Technology, Report no.
NIST-GCR-94-646, 1994.
37
nierwnomiernym steniem tlenu w warstwie podogowej, do ktrej tlen w niewielkiej iloci

dociera z nieszczelnoci stanowiska. Otwarcie pomieszczenia nastpio w 180 s i po ok. 5 s dao
si zaobserwowa backdraft z kul ognia (pik temperatury od ok. 190 s. Czas od momentu
otwarcia klapy do wystpienia backdraft wynosi od 4,1 do 6,4 s. Zaobserwowano rwnie, e im
wikszy by czas opnienia zaponu tym backdraft przebiega w sposb bardziej dynamiczny.
Wyjanieniem jest tutaj duszy czas mieszania si powietrza z gazami a tym samym wiksza
objto mieszaniny w granicach palnoci.
Ryc. 10. Schemat stanowiska do badania backdraft

rdo: W. G. Weng, W. C. Fan, Critical condition of backdraft in compartment fires: a reducedscale experimental study, Journal od Loss Prevention in the Process Industries 16, 2003.
Ryc. 11. Pomiar temperatury na rnych wysokociach w pomieszczeniu. Od gry: h=1,02 m,

h=0,72 m, h=0,42 m, h=0,12 m
rdo: W. G. Weng, W. C. Fan, Critical condition of backdraft in compartment fires: a reducedscale experimental study, Journal od Loss Prevention in the Process Industries 16, 2003.
Kolejny etap bada obejmowa badania z wykorzystaniem sonej wody. Badania tego typu przeprowadza si w maej skali i polegaj one na obserwacji rozprzestrzeniania si pynu o wikszej
gstoci (sona woda) w pynie o mniejszej gstoci (czysta woda). Dziki wprowadzeniu wspczynnika wyporu, odpowiednich liczb podobiestwa i bezwymiarowych prdkoci moliwe jest
okrelenie w sposb ilociowy proces mieszania si dwch strumieni pynu o rnych gstoStrona 943 z 1042 / Powrt do spisu treci
ciach podobnie jak ma to miejsce w przypadku tworzenia backdraft. Analiza wynikw pokazaa,
e bezwymiarowa prdko obu strumieni (wlotowego gstego i wylotowego rzadszego) jest
niezalena od wspczynnika wyporu, a zaley jedynie od pooenia i ksztatu otworu. Ostatnim
etapem bada byy eksperymenty okrelajce warunki brzegowe konieczne do zaistnienia zjawiska backdraft. Wykorzystano w tych eksperymentach termopary, analizatory gazw, czujniki
cinienia, szybka kamer cyfrow oraz przepywomierze. Przeprowadzone badania dowiadczalne wykazay, e do zaistnienia backdraft powinny by spenione nastpujce warunki:
stenie paliwa w pomieszczeniu musi by >10%, dla ste paliwa >15% pojawia si
dua kula ognia, ktrej rednica ronie wraz ze wzrostem stenia paliwa, podobny
trend wykazuj rejestrowane wartoci nadcinienia,
rdo ognia musi by relatywnie mae (zastosowano palnik 70 kW) tak, eby stenie
tlenu malao w sposb ustabilizowany.
Bodcem do kolejnych bada okaza si poar 1 pitra w trzykondygnacyjnym hotelu w Nowym

Jorku przy ulicy Watts, ktry spowodowa mier 3 straakw45. Podczas zdarzenia wystpi
backdraft o niespotykanie dugim czasie trwania ok. 6,5 min, a pomienie objy praktycznie ca
klatk schodow budynku, odcinajc straakw od wyjcia. Jak pokazay pniejsze ogldziny
miejsca zdarzenia, poar strawi jedynie okoo poow powierzchni pierwszego pitra i drewniane schody na klatce schodowej. Reszta pomieszcze w budynku pozostaa praktycznie nietknita.
Ryc. 12. Schemat 3-kondygnacyjnego hotelu i 1pitra z poarem przy ulicy 62 Watts w Nowym
Jorku, w ktrym mia miejsce 6,5 min backdraft
rdo: C. M. Fleischmann, Backdraft Phenomena, National Institute of Standards and
Technology, Report no. NIST-GCR-94-646, 1994.
Dalsze badania wykazay, e rdem zaponu by palnik pilotowy w piecyku gazowym, ktry
zapali plastikow torb na mieci pooon na nim. Pomienie objy kolejne elementy znajdujce si w pobliu oraz drewnian podog. Do momentu wejcia straakw do pomieszczenia,
poar trwa ok. 60 min. Domownicy potwierdzili, e wszystkie okna oraz drzwi byy pozamykane. Kana wentylacyjny okapu zapewni pocztkowo stae cinienie w pomieszczeniu, a po obnieniu si warstwy spalin poniej jego poziomu zapewni wentylacj dymu. Poar zgoszono
w momencie gdy jeden z ssiadw zauway dym wydostajcy si z komina budynku. Kolejne
45
C.M. Fleischmann, dz. cyt., s. 25.

badania w zakresie zjawiska cigu wstecznego przeprowadzili Weng i Fan46. Eksperymenty miay na celu okrelenie warunkw granicznych, dla ktrych backdraft moe zaistnie oraz jeli do
niego dojdzie, to o jakiej bdzie intensywnoci. Stanowisko badawcze skadao si z pomieszczenia o wymiarach 1,2 x 0,6 x 0,6 m z zamykanym otworem o wymiarach 0,2 x 0,6 m, pooonym
centralnie na jednym z bokw. Podczas kadego eksperymentu rejestrowano temperatury na
rnych poziomach w badanej objtoci, udziay objtociowe paliwa, CO i CO2 w badanej objtoci oraz nadcinienie generowane przez backdraft. Znaczna ilo przeprowadzonych eksperymentw pozwolia na okrelenie istotnych dla wystpienia zjawiska parametrw oraz ich granicznych wartoci. Najwaniejszym parametrem determinujcym backdraft okaza si udzia
niespalonego paliwa w mieszaninie (w tym przypadku by to metan). Dla udziaw metanu
w mieszaninie w iloci przewyszajcej 9,8% backdraft mia miejsce (ryc. 13). Zawarto tlenku
wgla bya praktycznie staa (ok. 0,5%) we wszystkich przeprowadzonych eksperymentach (ryc.
14), skd mona wycign wniosek o jego niskim wpywie na backdraft. Zawarto tlenu
w zakresie 13,5-14,5% rwnie nie wykazaa trendu mogcego mie jakikolwiek wpyw na wystpowanie tego zjawiska. Wystpujce nadcinienia cile zale od zawartoci niespalonego
paliwa w mieszaninie. W trakcie eksperymentw rejestrowano rwnie wielko wytworzonej
w trakcie backdraft kuli ognia. Jej zasig w poziomie rwnie wykaza zaleno wprost proporcjonaln do zawartoci paliwa.
Ryc. 13. Wpyw zawartoci niespalonego paliwa na wystpowanie backdraft

rdo: A. Chen, L. Zhou, B. Liu, W. Chen, Theoretical analysis and experimental study on critical
conditions of backdraft, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 24, 2010.
W.G. Weng, W.C. Fan, Critical Condition of Backdraft In Compartment Fires: A Reduced-Scale Experimental
Study, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 16, 2003.
46
Ryc. 14. Wpyw zawartoci O2, CO i CO2 na wystpowanie backdraft

Ryc. 15. Wpyw zawartoci niespalonego paliwa na wystpujce nadcinienia i backdraft

Najnowsze badania eksperymentalne i teoretyczne47 ukierunkowano na poznanie oglnych zalenoci, ktre mog opisywa poary cia staych i ciekych, mogce doprowadzi do zjawiska
backdraft. Zauwaono, e wystpowanie cigu wstecznego jest zalene od udziau paliwa w powietrzu. Jednoczenie warto graniczna udziau paliwa jest rna dla rnych materiaw palnych. Przebadane poary drewna i n-heptanu wykazay, e krytyczne wartoci udziaw niespalonych gazw dla tych substancji wynosz odpowiednio 8,7% oraz 2,5%. Aby zapali dowolny
gaz w powietrzu, musi si on znajdowa w zakresie steniowym granic palnoci, zaproponowano wprowadzenie parametru odpowiadajcego stosunkowi udziau niespalonych gazw
w objtoci do dolnej granicy palnoci danej mieszaniny. Z przeprowadzonej analizy wynika, e
niezalenie od zastosowanego materiau, warto wspczynnika jest bardzo zbliona i rwna
ok. 1,4, co oznacza, e stenie gazw palnych w objtoci musi by co najmniej 1,4 razy wiksze
ni dolna granica palnoci takiej mieszaniny. Zaleno t dla drewna i n-heptanu przedstawiono
na rycinie 16.
47
A. Horvat, Y. Sinai, Numerical Simulation of Backdraft Phenomena, Fire Safety Journal 42, 2007.
Ryc. 16. Wpyw parametru na wystpowanie backdraft dla drewna (lewy) i n-heptanu (prawy)
rdo: Horvat A., Sinai Y., Numerical simulation of backdraft phenomena, Fire Safety Journal
42, 2007.
Wprowadzony parametr pozwoli rwnie na okrelenie jego granicznej wartoci dla wystpowania kuli ognia ( = 1,84), tu po zjawisku backdraft, jak rwnie zasigu (w tym wypadku
dugoci) kuli. Zaleno na zasig (L) kuli ognia wyglda zatem nastpujco:
L = 0,42 0,74
Wyej opisana zaleno jest wynikiem aproksymacji wynikw bada dowiadczalnych, co
przedstawiono na rycinie 17.
Ryc. 17. Zaleno na zasig kuli ognia w funkcji parametru

rdo: Horvat A., Sinai Y., Numerical simulation of backdraft phenomena, Fire Safety Journal
42, 2007.
Jedne z pierwszych oblicze numerycznych w zakresie zjawiska cigu wstecznego przeprowadzi Fleischmann48. Symulacje przeprowadzono w geometrii o wymiarach 0,3 x 0,15 m dla przepywu sonej wody. Na rycinie 18 przedstawiono przykadowe wyniki uzyskane na podstawie
symulacji przepywu sonej wody oraz zdjcia z bada dowiadczalnych. W eksperymencie ze
wzgldu na zastosowanie fenolaftalenu w komorze (pH ~6,8) i wodorotlenku sodu (pH ~11,7)
w komorze zewntrznej, strefa mieszania si dwch strumieni przybieraa barw czerwon, co
na przytoczonych czarno-biaych zdjciach odpowiada barwie czarnej. Na rycinie 19 znajduje si
48
Fleischmann C.M., dz. cyt., s. 25.

porwnanie profili prdkoci w otworze, uzyskane za pomoc symulacji i bada eksperymentalnych. Jak wykazay porwnania profili prdkoci oraz dalsze obliczenia zawarte w tej pracy,
symulacje wykazuj prawidowe odwzorowanie przepywu strumieni w komorze, zarwno pod
wzgldem jakociowym, jak i ilociowym.
Ryc. 18. Symulacja numeryczna (lewy) i eksperyment (prawy) przepywu sonej wody
Ryc. 19. Profil prdkoci wzdu wysokoci otworu w pomieszczeniu po rnych czasach od
otwarcia. Linie symulacje numeryczne (linia ciga t = 4 s, linia punktowa t = 8 s), punkty
dane eksperymentalne (kwadraty t = 4 s, koa t = 8 s)
Kolejne symulacje przeprowadzono w programie CFAST49, wykorzystujcym do oblicze modele
strefowe. Symulacja, ktr przeprowadzono miaa na celu odwzorowa warunki zaistniae
w opisanym ju wczeniej poarze w Nowym Jorku50. Symulacja ta obejmowaa pomieszczenie
objte poarem oraz klatk schodow z otworami wentylacyjnymi na grze oraz otwartymi
drzwiami na dole. Zaoono do symulacji, e drzwi zostay otwarte po 37,5 min od momentu
rozpoczcia oblicze. Zarejestrowana szybko wydzielania ciepa (ang. HRR Heat Release Rate) oraz rednie stenie tlenu w pomieszczeniu i na klatce schodowej przedstawiono na rycinie
2051. Na podstawie przeprowadzonych kalkulacji, zauwaono nagy spadek stenia tlenu
w pomieszczeniu do ok. 8%, a nastpnie poar coraz wolniej zuywa tlen, ktry osign stenie ok. 5% po czasie 37,5 min. Po otwarciu drzwi nastpi nagy dopyw tlenu do mieszkania, po
Tame, s. 32.
Tame.
51
Tame.
49
50
wymieszaniu si z produktami niezupenego spalania nastpi zapon tej mieszaniny i wypyw

przez otwr drzwiowy. Zjawisko to przedstawiono na rycinie 21, na ktrym wida wyrany
wzrost temperatury na klatce schodowej do ok. 1200C. Zmierzona moc poaru w przekroju
drzwi osigna warto prawie 5 MW. Czas trwania przepywu pomieni przez otwr drzwiowy
wynis ok. 7 min, co wykazuje zgodno z zarejestrowanym rzeczywistym czasem trwania zjawiska backdraft (6,5 min).
Ryc. 20. Szybko wydzielania ciepa (HRR) w mieszkaniu (lewy) i rednie stenie tlenu
w mieszkaniu i na klatce schodowej (prawy) zarejestrowana podczas symulacji komputerowej
rdo: C.M. Fleischmann, Backdraft Phenomena, National Institute of Standards and
Ryc. 21. Temperatury w warstwie podsufitowej w mieszkaniu i klatce schodowej (lewy)

i szybko wydzielania ciepa z przekroju drzwi wejciowych do mieszkania (prawy)
rdo: C.M. Fleischmann, Backdraft Phenomena, National Institute of Standards and
Pomimo tego, e przytoczona symulacja numeryczna bazowaa na pewnych zaoeniach pocztkowych, ktre mog mie wpyw na uzyskane wyniki, to mimo wszystko udowodnia, e moliwe jest trwanie zjawiska backdraft przez tak dugi okres. Analiza wynikw wykazaa rwnie, e
na dugotrwao backdraft maj wpyw takie czynniki jak kubatura pomieszczenia, stopie
szczelnoci otworw okiennych i drzwiowych, pooenie otworw wentylacyjnych oraz moment
otwarcia pomieszczenia. Kolejnym bardzo wanym wnioskiem z analizowanego zdarzenia jest
nieefektywno wyposaenia jednostek stray poarnej w przypadku zaistnienia tak dugotrwaStrona 949 z 1042 / Powrt do spisu treci
ego oraz dynamicznego zjawiska. Kolejne symulacje numeryczne zjawiska backdraft przeprowadzili Horvat i inni52, 53. Modelowana geometria bya identyczna, jak w eksperymentach prowadzonych w Lund University w Szwecji w 2000 r. [31]. Do oblicze uyto programu CFX-5 oraz
modelowania typu DES (ang. Detached Eddy Simulation), czyli pewnego rodzaju hybrydy dwch
modeli turbulencji RANS (ang. Reynolds Averaged Navier-Stokes) i LES (ang. Large Eddy Simulation). Przykadowe kontury temperatury i stenia metanu uzyskane w symulacji przedstawiono
na rycinie 22. Symulacja pokazaa, e spalanie ma miejsce nie tylko w samej objtoci, ale rwnie poza ni, jeli po zaponie cinienie gazw ronie wystarczajco szybko. Mieszanina palna
znajdujca si przy otworze zostaje wypchnita, a po zaponie tworzy kul ognia. Zjawisko to
zaobserwowali rwnie Chen i inni54.
Ryc. 22. Rozkad temperatury i stenia metanu w symulacji backdraft w programie CFX-5
rdo: A. Horvat, Y. Sinai, Numerical simulation of backdraft phenomena, Fire Safety Journal
42, 2007.
Podczas bada eksperymentalnych, zjawisko backdraft wystpowao po czasie opnienia (od
momentu otwarcia otworu do zauwaenia pomieni na zewntrz) od 15 do 46 s. Czas opnienia
zaponu uzyskany w symulacji wynis 11,4 s. Naley jednak zauway, e jest to czas zaponu
w tylnej czci objtoci, std warto ta jest nieznacznie zaniona. Ponadto dowiadczalna warto czasu opnienia wykazuje cechy stochastyczne, bez wyranej zalenoci od parametrw
pocztkowych. Wpyw wystpowania przeszkd na rozwj backdraft przebadali numerycznie
Perez-Jimenes i inni55. Odwzorowane stanowisko podobnie jak w pracach56, 57 zaczerpnito
A. Horvat, Y. Sinai, dz. cyt., s. 30.

A. Horvat, Y. Sinai, D. Gojkovic, B. Karlsson, Numerical and Experimental Investigation of Backdraft,
Combustion Science and Technology 180, 2008.
54 A. Chen, L. Zhou, B. Liu, W. Chen, Theoretical Analysis And Experimental Study On Critical Conditions of
Backdraft, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 24, 2010.
55 C. Perez-Jimenez, G.J. Guigay, A. Horvat, Y. Sinai, J.M. Fransse, Influence of Obstacles On The Development
of Gravity Current Prior To Backdraft, Fire Technology 45, 2009.
56 A. Horvat, Y. Sinai, dz. cyt., s. 30.
52
53
z bada prowadzonych w Lund University58. Przeszkody miay na celu modyfikacj przepyw

w momencie otwarcia okna. Wytwarzajcy si dolny strumie wieego powietrza mia przez to
odmienny charakter. Symulacje numeryczne wykazay, e przeszkody znacznie opniaj (ok. 2krotnie) wystpienie backdraft, jednoczenie zwikszajc dugotrwao zjawiska po jego wystpieniu. Moe mie to istotny wpyw na prowadzenie dziaa ratowniczo-ganiczych w miejscach gsto wypenionych przeszkodami np. stoem, krzesami, fotelami lub szafkami w budynkach z otwartymi powierzchniami biurowymi. Inne symulacje odwzorowujce badania dowiadczalne z Lund University przeprowadzili Ferraris i inni59. Do oblicze tych wykorzystano program FDS (ang. Fire Dynamics Simulator). Jest to darmowy program, powszechnie ju uywany
do oblicze rozprzestrzeniania si poaru i dymu w obiektach budowlanych. Po pewnych modyfikacjach kodu rdowego, ktre wprowadzili autorzy pracy60 moliwe jest uycie programu do
oblicze zjawiska backdraft (ryc. 23). Podobnie jak w innych pracach61, 62, obliczenia wykazay,
e spalanie gazw moe mie miejsce rwnie poza analizowan objtoci, jeli sam proces
spalania bdzie wystarczajco dynamiczny. Ponadto, nie wszystkie gazy zawieraj si w granicach palnoci i osigaj j dopiero po wyjciu z objtoci. Opnienie zaponu w symulacjach
wynioso 18 s, co stanowi warto blisz do wynikw bada eksperymentalnych, ni uzyskane
w poprzednich pracach.
Ryc. 23. Symulacja zjawiska backdraft w programie FDS

rdo: C. Perez-Jimenez, G.J. Guigay, A. Horvat, Y. Sinai, J.M. Fransse, Influence of obstacles on
the development of gravity current prior to backdraft, Fire Technology 45, 2009.
A. Horvat, Y. Sinai, D. Gojkovic, B. Karlsson, Numerical and Experimental Investigation of Backdraft,

Combustion Science and Technology 180, 2008.
58 D. Gojkovic, Initial Backdraft Experiments. Report 3121, Department of Fire Safety Engineering, Lund
University, Sweden, 2000.
59 S.A. Ferraris, J.X. Wen, S. Demble, Large Eddy Simulation of The Backdraft Phenomenon, Fire Safety Journal 43, 2008.
60 Tame.
61 A. Horvat, Y. Sinai, dz. cyt., s. 30.
62 A. Horvat, Y. Sinai, D. Gojkovic, B. Karlsson, dz. cyt, s. 35.
57
3. KOMPUTEROWE METODY ANALIZ POAROWYCH

Zrozumienie zjawisk zachodzcych podczas poarw w zamknitych pomieszczeniach stanowi
podstawy funkcjonowania ochrony przeciwpoarowej, zarwno w aspekcie bezpieczestwa
poarowego konstrukcji budowlanych, jak rwnie rekonstrukcji zdarze po powstaniu zjawiska poaru. Analiza rozwoju poaru opiera si zatem przede wszystkim na badaniach dowiadczalnych, zarwno w maej, redniej, jak i duej skali, ale rwnie coraz czciej powszechnie
stosowanymi metodami analizy rozwoju poaru s symulacje komputerowe zjawisk towarzyszcym poarom. Technologie komputerowe oraz zwizane z tym zaawansowane numeryczne
metody obliczeniowe umoliwiy znaczcy postp w zastosowaniu komputerw do symulacji
rnorodnych problemw inynierskich, wczajc w to poary budynkw. Modele komputerowe s w uyciu od jakiego czasu w projektowaniu i analizie funkcjonalnoci dziaania urzdze
przeciwpoarowych. Programy te umoliwiaj, w relatywnie krtkim czasie, prowadzenie
skomplikowanych oblicze uwzgldniajcych wpyw wielu czynnikw oddziaujcych na konstrukcje budowlane. Oprcz doboru oraz projektowania urzdze przeciwpoarowych, modele
komputerowe mog te by uywane do szacowania wpywu poaru na ludzi oraz mienie. Dostarczaj szybszych i bardziej precyzyjnych danych szacunkowych dotyczcych wpywu poaru
i krokw podjtych do zapobiegania lub kontrolowania poaru, ni wiele innych metod uywanych wczeniej. O ile metody analitycznych oblicze dostarczaj dobrych danych dotyczcych
niektrych skutkw poaru (na przykad przewidywanie czasu do momentu rozgorzenia), to nie
s dobrze dopasowane do wszechstronnych analiz obejmujcych zalene od czasu interakcje
procesw fizycznych i chemicznych obecnych w rozwijajcych si poarach. Modele rozwoju
poaru dziel si przede wszystkim na modele stochastyczne i deterministyczne. Stochastyczne
lub probabilistyczne modele rozwoju poaru traktuj to zjawisko jako sekwencj nastpujcych
po sobie zdarze. Zapis numeryczny tych modeli odnosi si do przejcia jednego zdarzenia
w drugie, np. od zaponu materiau palnego do etapu spalania. Prawdopodobiestwa tych zdarze przypisywane s poszczeglnym punktom modelujcym przejcie od zdarzenia do zdarzenia na podstawie wynikw bada eksperymentalnych, danych statystycznych lub analizy podobnych sytuacji w warunkach rzeczywistych. Deterministyczne modele rozwoju poaru przedstawiaj zjawisko poaru jako szereg rwna numerycznych w oparciu o podstawy fizyki, w tym
termodynamiki i mechaniki pynw oraz chemii. Modele deterministyczne reprezentuj niecige zmiany parametrw fizycznych zwizanych z oddziaywaniem poaru. Modele komputerowe
opisujce zjawisko poaru w zamknitych pomieszczeniach dziel si na modele przestrzenne
i modele strefowe. W modelach przestrzennych (tzw. field models) pomieszczenie dzielone jest
na wiele stref. Dla kadego z takich drobnych elementw okrelane s: prdko gazu, temperatura i jego skad. Z kolei modele strefowe (tzw. zone models) mona podzieli na jednostrefowe,
takie, ktre dziel pomieszczenie na jedn stref (tzw. integralne) oraz dwustrefowe, ktre dziel zwykle pomieszczenie na dwie strefy, w tym gorc grn i zimn doln. Modele jednostrefowe przeznaczone s do modelowania poarw przede wszystkim w ich drugiej fazie ich rozwoju
tzw. post-flashover. Natomiast modele dwustrefowe przeznaczone s przede wszystkim do modelowania pierwszej fazy poarw, czyli tzw. pre-flashover.
Modele strefowe pozwalaj na szybkie uzyskanie wynikw oblicze przy zastosowaniu obecnych komputerw, w tym daj moliwo prowadzenia szybkiego oszacowania czasu do poStrona 952 z 1042 / Powrt do spisu treci
wstania w pomieszczeniu objtym poarem zjawiska flashover oraz pozwalaj na dostarczenie

danych wejciowych do zastosowania deterministycznych modeli rozwoju poaru. Jak ju
wspomniano podstawow zasad modeli strefowych w analizie rozwoju poaru jest podzia
pomieszczenia na grn stref zawierajc gorce gazy poarowe i doln stref zawierajc
zimne powietrze. Wyniki oblicze prowadzone wedug modeli strefowych dostarczaj uytkownikowi danych o stanie rwnowagi termodynamicznej pomidzy tymi strefami w funkcji czasu.
Ponadto, modele strefowe dziel analizowane pomieszczenie na mae przestrzenie kontrolne,
dla ktrych obliczane s zasady zachowania masy i energii w wyniku rozwoju poaru. Wymiana
ciepa w modelach strefowych opiera si o prawa mechaniki pynw, przy dodatkowym koniecznym zaoeniu, e w kadym analizowanym przypadku rozwoju poaru w pomieszczeniu
gorce gazy poarowe s chwilowo przenoszone z poaru do grnej strefy pomieszczenia. Niektre modele strefowe umoliwiaj obliczenia wymiany ciepa przez konwekcj ze strefy gorcych gazw poarowych do cian pomieszczenia lub sufitu. Najbardziej powszechnymi programami obliczeniowymi wykorzystujcymi strefowe modele rozwoju poaru s CFAST, BRANZFIRE, FIRST, O-Zone, ASET, czy B-RISK63. Przykadowo CFAST64 jest dwustrefowym modelem poarw wykorzystywanym do obliczenia rozkadu dymu, gazw poarowych oraz temperatury
poprzez system podzielonych stref budynku w czasie poaru. Program pozwala na analizowanie
stref w zakresie od 1 m3 do 1000 m3. Wielko poaru zaley od wielkoci symulowanej strefy.
Rwnania wykorzystane do modelowania w programie CFAST przyjmuj posta zagadnienia
pocztkowego rwna rniczkowych zwyczajnych. Rwnania s uzyskiwane przy uwzgldnieniu zasad zachowania masy i energii, wykorzystaniu rwnania stanu gazu doskonaego oraz
przy uwzgldnieniu zalenoci energii wewntrznej od gstoci. Rwnania te przedstawiaj jako
funkcj czasu parametry takie, jak cinienie, wysoko warstwy, temperatur przy skumulowanej masie i entalpi w kadej z dwch warstw.
CFAST rozwizuje te rwnania w celu okrelenia rodowiska w danym przedziale strefowym.
Program ten rozwizuje rwnie szereg algorytmw w celu okrelenia masy oraz entalpii stanowicych rdo tych rwna rniczkowych. Program stworzono rwnie do przewidywania
zachowania si konstrukcji budynkw w warunkach poarowych w celu okrelenia warunkw
bezpieczestwa poarowego. Zastosowane w nim modele numeryczne pozwalaj rwnie na
okrelenie powstawania zwizkw chemicznych z poaru, takich jak tlenki wgla, ktre stanowi istotne zagroenia dla ludzi znajdujcych si w badanym rodowisku poarowym.
Modele polowe lub po prostu modele CFD (Computational Fluid Dynamics), czyli numeryczna
dynamika pynw to powszechnie stosowana metodyka umoliwiajca prowadzenie szczegowych analiz obliczeniowych zagadnie zwizanych z przepywem pynw. Zjawiska przepyww
wystpuj praktycznie we wszystkich dziedzinach zastosowa gospodarki oraz w warunkach
przemysowych. Zakres zastosowa CFD zwiksza si wraz ze wzrostem wydajnoci komputerw oraz rozwojem metod numerycznych. CFD to technologia pozwalajca na modelowanie
przepywu pynw oraz ekspertyz w aplikacjach majcych zastosowanie w przemyle energetycznym, chemicznym, petrochemicznym i przetwrczym. Inynierowie pracujcy w tych branach przemysu mog rozwizywa trudne problemy w skomplikowanej geometrii, ze wzgldn
63
64

http://www.nist.gov/el/fire_research/cfast.cfm
atwoci. Powszechne wykorzystanie narzdzi CFD dotyczy take przetwrstwa tworzyw

sztucznych, przemysu wkienniczego (np. przepyw gazw toksycznych przez odzie ochronn
), przetwrstwa spoywczego i wiele innych gazi przemysu.
Ryc. 24. Wyniki analizy rozwoju poarw w pomieszczeniu zamknitych z wykorzystaniem

programu CFAST
rdo: http://www.nist.gov/el/fire_research/cfast.cfm
Uytkownikami pakietw obliczeniowych do symulacji przepyww s naukowcy z orodkw
badawczych oraz akademickich, projektanci urzdze przepywowych oraz inynierowie, ktrzy
w swojej praktyce zawodowej maj styczno z problematyk przepywu pynw. Moliwo
przewidywania wydajnoci specyfiki produktu przed jego produkcj pozwala na skrcenie czasu
projektowania. Z tego wzgldu symulacje przepyww stay si integraln czci procesu projektowania w wielu firmach. Niektre z nich zrezygnoway z fazy bada modelowych, czy budowy prototypu, na rzecz projektowania realizowanego wycznie na drodze numerycznej. Redukuje to znacznie koszty projektowania nowych konstrukcji oraz powoduje obnienie do wysokich kosztw eksploatacji. Rozwizania obliczeniowe nie s jednak tanie. Tworzenie skomplikowanych geometrii wymaga czasu oraz wykwalifikowanego personelu. Przy drobnej siatce
obliczeniowej, proces wygenerowania wynikw moe trwa nawet wiele tygodni. Fundamentaln zasad modeli CFD jest rozwizywanie rniczkowych rwna czstkowych dla zasad zachowania masy, pdu i energii wewntrz przestrzeni objtej poarem oraz w przestrzeniach
otaczajcych. Rwnania te s rozwizywane w ujciu czasowo-przestrzennym w zakresie profilu
temperatury, cinienia, prdkoci przepywu gazw, stenia produktw gazowych. Najbardziej
powszechnymi programami obliczeniowymi wykorzystujcymi modele CFD rozwoju poaru s

Fire Dynamics Simulator, JASMINE, SOFIE, SMARTFIRE, FLUENT Fire Simulation Module, czy
FireFOAM65.
Fire Dynamics Simulation (FDS) jest to program komputerowej (obliczeniowej) dynamiki pynw (CFD), w ktrej przepyw gazu jest wymuszany termicznie. Program rozwizuje numerycznie uproszczone rwnania Naviera-Stokesa, odpowiednie dla przepywu o niskich prdkociach
Macha, napdzanego termicznie z naciskiem na proces rozprzestrzeniania si dymu i wymiany
ciepa od poaru66. Rniczki czstkowe rwna zachowania masy, pdu i energii s aproksymowane jako rnice skoczone, a rozwizanie jest uaktualniane w czasie na trjwymiarowej,
prostoliniowej siatce. Radiacja jest modelowana technik objtoci skoczonych na tej samej
siatce. Tzw. czstki lagranowskie uywane s do symulacji dymu, zraszaczy i wtrysku paliwa.
Smokeview jest programem stowarzyszonym z FDS, ktry generuje obrazy i animacje wynikw.
W ostatnich latach, jego twrca, Glenn Forney doda do programu Smokeview moliwo wizualizacji pomienia i dymu w cakiem realistyczny sposb, przez co daje on uytkownikowi moliwo oszacowania np. widzialnoci w pomieszczeniu objtym poarem. Celem opracowania
programu FDS byo jego praktycznie uycie w zagadnieniach poarniczych jak rwnie jako narzdzie do lepszego poznania dynamicznego zjawiska jakim jest poar. Udowodniono, e FDS5
moe by efektywnie uyty w zagadnieniach inynierskich do symulowania nastpujcych zjawisk:
transport ciepa i produktw spalania od pomienia dla niskich prdkoci gazu,
piroliza i spalanie bezpomieniowe,
radiacyjny i konwekcyjny transport ciepa pomidzy gazem i powierzchniami cia staych,
aktywacja tryskaczy, czujnikw ciepa i dymu.
Program FDS rozwizuje numerycznie rwnania Naviera-Stokesa odpowiednie dla wolnych

przepyww, termicznie sterowanych, ze szczeglnym uwzgldnieniem wytwarzania dymu
i transportu ciepa od poaru. Gwny algorytm to jawny schemat typu predykator-korektor,
drugiego rzdu dokadnoci w przestrzeni i czasie. Turbulencja jest traktowana w formie LES
(Large Eddy Simulation) Smagorinskyego67. W programie FDS mona przeprowadzi take symulacj typu DNS, czyli Direct Numerical Simulation, jednak tego typu symulacje wymagaj niezwykle gstej siatki obliczeniowej. LES jest domylnym modelem turbulencji. W wikszoci aplikacji uywa si jednostopniowej reakcji, po ktrej produkty spalania s ledzone poprzez dwuparametrowy model udziaw w mieszaninie. Udzia w mieszaninie jest zachowawcz wartoci
skalarn, ktra okrela masowy udzia jednego lub wicej komponentw gazowych w danym
pooeniu przestrzennym. Domylnie, dwa skadniki s jawnie obliczane. Pierwszy z nich to
udzia masowy niespalonego paliwa, natomiast drugi to udzia masowy spalin, czyli np. masa
produktw spalania pochodzcych od paliwa. Dwustopniowa reakcja chemiczna moe by rwnie uyta z trjparametrowym modelem udziaw. Pierwszy stopie to utlenianie paliwa do
tlenku wgla CO, nastpnie druga reakcja to utlenienie tlenku wgla do dwutlenku wgla CO2.
http://code.google.com/p/fds-smv/
67 D. Drysdale, dz. cyt., s. 2.
65
66
Trzy udziay w mieszaninie dla takiego modelu to: niespalone paliwo, ilo paliwa, ktre spalio
si w pierwszym stopniu, ilo paliwa, ktre spalio si w drugim stopniu. Udziay masowe poszczeglnych reagentw i produktw mona obliczy z wartoci udziaw oraz parametrw stanu. Wielostopniowy model reakcji chemicznych jest rwnie moliwy do zastosowania w tym
programie. Radiacyjna wymiana ciepa jest ujta w modelu poprzez rozwizanie rwnania
transportu dla tzw. gazu szarego oraz dla pewnego zakresu przypadkw. Rwnanie jest rozwizywane przy wykorzystaniu techniki podobnej do metody objtoci skoczonych dla transportu
konwekcyjnego. Metoda ta przy uyciu 1000 ktw dyskretnych wymaga ok. 20% cakowitego
obcienia procesora. W porwnaniu do zoonoci zjawiska promieniowania, nie wydaje si to
by duy koszt. Wspczynniki absorpcji dla mieszanin gazu i sadzy s oceniane przy pomocy
modelu wskopasmowego tzw. RADCAL. Krople cieczy mog absorbowa i rozprasza promieniowanie. Jest to wana cecha programu w przypadkach symulowania urzdze tryskaczowych.
FDS bazuje na zaoeniu, e prdkoci przepywu na siatce obliczeniowej s mae (tzn. o liczbie
Ma 0,3 102 m/s). To zaoenie wyklucza uycie programu w takich zagadnieniach jak przepywy bliskie prdkoci dwiku czyli np. wybuchy, dawienie przepywu w dyszach, czy te
detonacje lub propagacja fal uderzeniowych. Poniewa model obliczeniowy zosta stworzony na
potrzeby analizy rozwoju poarw w skalach rzeczywistych, moe by on uyty prawidowo jeli
szybko wydzielania ciepa z poaru jest dokadnie okrelona oraz transport ciepa i produktw spalania stanowi cel symulacji. W takich przypadkach program ten jest w stanie przewidzie
pola prdkoci oraz temperatur z dokadnoci 10-20% w stosunku do pomiarw eksperymentalnych, w zalenoci od dokadnoci siatki obliczeniowej. W przypadku scenariuszy rozwoju
poarw, w ktrych dokadna warto szybkoci wydzielania ciepa nie jest znana, a jedynie
szacowana, niedokadnoci wynikw bd wiksze. Istnieje kilka powodw tego zjawiska:
dokadne wartoci parametrw opisujcych waciwoci materiaw palnych i paliw s

nieznane lub ciko jest je uzyska;
fizyczne procesy spalania, promieniowania, wymiany ciepa s bardziej skomplikowane

ni ich matematyczny opis w programie FDS.
W wikszoci zastosowa uywa si modelu spalania opartego na udziaach poszczeglnych

skadnikw w mieszaninie. Udziay w mieszaninie s zachowawcz wielkoci skalarn, dla paliwa bdzie to ilo paliwa w danym punkcie przestrzeni podzielona przez ilo substancji w tym
punkcie. W swojej najprostszej formie model zakada, e spalanie jest kontrolowane mieszaniem, a reakcja pomidzy paliwem i tlenem jest nieskoczenie szybka i niezalena od temperatury. Dla wielkoskalowych, dobrze wentylowanych poarw takie zaoenie wydaje si by prawidowe jednak dla poarw w przestrzeniach sabo wentylowanych lub jeli obecne s takie
czynniki jak np. due iloci pary wodnej, czy dwutlenku wgla, paliwo oraz utleniacz mog si
miesza, natomiast nie powinny si spala. Aby uwzgldni tego rodzaju zjawiska wprowadzono
modele empiryczne, ktre cz szybko spalania ze skadem otaczajcej poar atmosfery. Fizyczne mechanizmy lece u podstaw tego zjawiska s bardzo skomplikowane oraz cile zwizane z temperatur pomienia i lokalnego rozcignicia pomienia. aden z tych parametrw nie
jest uwzgldniany w symulacjach wielkoskalowych poarw. Obecnie FDS uywa prostych, empirycznych zalenoci czcych rozwj poaru ze steniem produktw spalania i nie bdzie
uywa innych do czasu powstania pewnych modeli wielkoskalowych. Pierwsza wersja FDS zoStrona 956 z 1042 / Powrt do spisu treci
staa publicznie udostpniona w lutym 200068. Poza zestawem FDS/Smokeview opracowanym

w amerykaskim instytucie NIST, istnieje kilka dedykowanych do FDS dodatkw udostpnianych komercyjnie lub jako darmowe. Do prowadzenia analiz rozwoju poaru przez uytkownikw nie posiadajcych umiejtnoci programowania, istnieje moliwo korzystania z komercyjnego graficznego interfejsu uytkownika PyroSim firmy Thunderhead Engineering z USA.
Plikiem wejciowym dla FDS jest plik tekstowy. PyroSim umoliwia wykorzystanie wszystkich
funkcji dostpnych w FDS poprzez okienkowy interfejs eliminujc dugotrwao i bdy, jakie
uytkownik mg popeni podczas przygotowywania pliku tekstowego. Ponadto Pyrosim umoliwia prowadzenie symulacji zarwno jednoprocesorowych, jak rwnie wieloprocesorowych.
Ryc. 25. Wynik analizy rozwoju poaru w pomieszczeniach zamknitych z wykorzystaniem

programu Fire Dynamics Simulator
rdo: http://code.google.com/p/fds-smv/
Alternatywnym rozwizaniem dla programu FDS w zakresie moliwoci wykorzystania modeli
CFD jest darmowy program FireFOAM. Program oparty jest na silniku i modelach bezpatnego
kodu CFD OpenFOAM69. Moliwoci obliczeniowe kodu s ograniczone wycznie przez wiedz
i umiejtnoci uytkownika. Program nie posiada graficznego interfejsu, a uytkownik powinien
posiada wiedz z zakresu programowania w jzykach C oraz C++. Kod FireFOAM jest wci
w trakcie doskonalenia. Obecnie za pomoc FireFOAM mona wykona obliczenia przepyww
turbulentnych, spalania mieszanin uwarstwionych, promieniowania termicznego, pirolizy paliw
staych, rozpadu kropel oraz wykorzysta metody i modele zaimplementowane w kodzie OpenFOAM. Standardowo w FireFOAM jest wbudowane podstawowe narzdzie do wizualizacji wynikw oblicze.
68
69
http://www.openfoam.org/
Ryc. 26. Wynik analizy rozwoju poaru w pomieszczeniach zamknitych z wykorzystaniem

programu FireFOAM
rdo: http://www.openfoam.org/
Istotnym elementem analiz poarowych, szczeglnie z punktu widzenia ubezpiecze oraz innych
aspektw spoeczno-ekonomicznych, jest analiza poziomu ryzyka wystpienia zjawiska poaru.
Ryzyko od zawsze byo czci ludzkiej dziaalnoci, a jego waciwa ocena stanowia od zawsze
wyzwanie. Podobnie przedstawia si to w zakresie ochrony przeciwpoarowej. Kada decyzja
zwizana z bezpieczestwem poarowym jest obarczona ryzykiem. Dlatego te analiza ryzyka
poarowego stanowi usystematyzowane podejcie majce na celu ograniczanie do minimum
potencjalnych skutkw poarw. W podejciu tym istnieje wiele technik i metodyk analizy ryzyka zarwno w ujciu jakociowym, jak rwnie ilociowym. Oglny schemat analizy ryzyka poarowego obejmuje nastpujce kroki:
identyfikacja poszczeglnych zagroe poarowych,
kwalifikacja potencjalnych skutkw oraz oszacowanie prawdopodobiestwa wystpienia zagroenia poarowego,
identyfikacja moliwych sposobw kontroli i zapobiegania zagroeniom,
oszacowanie wpywu ww. sposobw na ryzyko wystpienia poaru,
wybr efektywnych systemw zabezpiecze.
Analiza ryzyka poarowego rozpoczyna si zawsze od identyfikacji zagroe. Powszechnie stosowan metod identyfikacji zagroe poarowych jest lista kontrolna. Skada si ona z cigu
uoonych w kolejnoci pyta o stan bezpieczestwa poarowego analizowanego obiektu lub

obszaru w oparciu o wymagania przepisw prawa lub norm i standardw. Kolejnym krokiem
bdzie opracowanie bazy scenariuszy poarowych realnie moliwych do wystpienia zdarze
z uwagi na zidentyfikowane zagroenia, a nastpnie za pomoc np. metody analizy drzewa zdarze lub drzewa bdw okrelenie prawdopodobiestwa wystpienia cigu tych zdarze wraz
z ich skutkami70. Po tym etapie przeprowadza si identyfikacj moliwych do zastosowania systemw bezpieczestwa, a na podstawie symulacji komputerowych z zastosowaniem modeli
strefowych lub polowych dla wczeniej zidentyfikowanych scenariuszy, ale przy uwzgldnieniu
systemw bezpieczestwa, okrela si wpyw tych zabezpiecze na poziom ryzyka wystpienia
zjawiska poaru. Ostatnim krokiem bdzie zatem wybr waciwych zabezpiecze organizacyjnych lub technicznych, przy racjonalizacji rodkw ekonomicznych w analizowanym przypadku.
Analiz ryzyka poarowego przeprowadzi mona rwnie w sposb w peni zautomatyzowany
za pomoc dostpnego oprogramowania, na przykad za pomoc programu B-RISK71.
4. BADANIA WACIWOCI POAROWYCH

Badania dowiadczalne waciwoci poarowych stosowanych w budownictwie materiaw
oraz wyrobw budowlanych stanowi od wielu lat nie tylko obowizek prawny, ale przede
wszystkim zapewnienie bezpieczestwa poarowego budynkw i obiektw budowlanych. Pomiar waciwoci palnych i toksycznych moe rwnie stanowi zasadniczy wkad w analizach
poarowych, w tym na potrzeby ustalania przyczyn poarw. Okrelenie szybkoci wydzielania
ciepa, dymotwrczoci, czy toksycznoci obok kompleksowych bada reakcji na ogie wyrobw
budowlanych i odpornoci ogniowej elementw konstrukcyjnych, stanowi integralne podejcie
do oceny waciwoci poarowych.
4.1. Pomiar szybkoci wydzielania ciepa

Pomiar szybkoci wydzielania ciepa (HRR, Heat Release Rate) dostarcza kluczowych informacji
w definiowaniu charakterystyk poarowych materiaw i wyrobw budowlanych oraz informacji do ustalenia wielkoci poaru. Szybko wydzielania ciepa z poncych materiaw ma bezporedni wpyw na temperatur otoczenia, rozmiar poaru oraz wytwarzanie toksycznych gazw poarowych. Wane jest zatem, aby pomiar parametru HRR wykonany by z waciwym
zrozumieniem ogranicze tego pomiaru. Najbardziej powszechn metod pomiaru HRR jest kalorymetria oparta na zuyciu tlenu. Metoda ta wykorzystuje kombinacj pomiarw z gazw spalinowych, aby obliczy szybko wydzielania ciepa. Wrd metod kalorymetrii w pomiarach
szybkoci wydzielania ciepa powszechnie znany oraz stosowany w laboratoriach badawczych
jest kalorymetr stokowy. Na rycinie 27 przedstawiono kalorymetr stokowy stosowany w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci CNBOP-PIB.
Metoda badawcza kalorymetru stokowego opiera si na popartej obserwacjami zasadzie, e
ciepo spalania jest proporcjonalne do zapotrzebowania na tlen w tym procesie. Zakada si
wic, e z kadego 1 kg zuytego tlenu otrzymuje si 13 100 kJ energii. Badanie polega na poddaniu prbki dziaaniu promieniowania cieplnego pochodzcego od stokowego promiennika
ciepa w atmosferze powietrznej. Natenie promieniowania cieplnego jest z gry ustalone przez
70
71
ISO 16732-1, Fire safety engineering. Fire risk assessment. Part 1: General, ISO.
http://www.branz.co.nz/cms_display.php?sn=75&st=1&pg=13964
osob wykonujc pomiar. W czasie badania dokonuje si rejestracji okrelonych parametrw

oraz obserwacji caego zjawiska. Metoda kalorymetru stokowego pozwala oszacowa wpyw
materiau na rozwj poaru. Badania wykonywane s w maej skali. Zgodnie z normami ISO
5660-172 i ISO 5660-273 naley rozpocz akwizycj danych ze wszystkich czujnikw. Rejestracja
powinna trwa 1 min w celu ustalenia poziomu odniesienia przy wyczonym stanowisku badawczym. Czstotliwo prbkowania powinna wynosi 0,2 Hz (pomiar co 5s). Jeeli przewiduje
si du zmienno i gwatowno procesu naley zwikszy czstotliwo. Pomiar szybkoci
wydzielania ciepa z prbki umoliwia oszacowanie dynamiki rozwoju poaru w rzeczywistych
warunkach, jak rwnie dostarcza danych wejciowych do uruchomienia symulacji rozwoju
poaru w pomieszczeniach przy uyciu modeli CFD, w tym programu Fire Dynamics Simulator.
Ryc. 27. Kalorymetr stokowy do pomiaru szybkoci wydzielania ciepa podczas poarw,
stosowany w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci CNBOP-PIB
rdo: Zdjcie wasne.
4.2. Badania reakcji na ogie

Waciwoci poarowe wyrobw budowlanych i materiaw stosowanych do wyposaania
wntrz maj ogromne znaczenie szczeglnie w pocztkowej fazie rozwoju poaru. Ich odpowiedni dobr moe by istotnym elementem zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczestwa poarowego, na przykad poprzez opnienie lub nawet uniemoliwienie zaponu (w odniesieniu do pewnej grupy inicjatorw poaru), a take zmniejszy prdko rozprzestrzeniania
si poaru i tym samym zmniejszy wielko strat zwizanych z niszczycielskim dziaaniem
ognia.
Poar w budynku moe rozprzestrzenia si w bardzo szybkim tempie, powodujc ogromne
straty materialne i stwarzajc zagroenie dla przebywajcych tam osb. Std te w przepisach
ISO 5660-1, Reaction to fire tests. Heat release, smoke production and mass loss rate. Part 1: Heat release rate (cone calorimeter method).
73 ISO 5660-2, Reaction to fire tests. Heat release, smoke production and mass loss rate. Part 1: Smoke
production rate (dynamic measurement).
72
zawarte zostay wymagania dotyczce ochrony przeciwpoarowej, ktre naley uwzgldnia

podczas projektowania budynku i jego eksploatacji.
Wymagania w zakresie bezpieczestwa poarowego wyrobw budowlanych mog si rni
w zalenoci od przeznaczenia pomieszczenia i budynku, w ktrym wyroby s instalowane.
Rozporzdzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690, z pn. zm.)
precyzuje wymagania stawiane elementom budynkw i stosowanych w nich wyrobom budowlanym. W zakresie bezpieczestwa poarowego wymagania te odnosz si przede wszystkim do
reakcji na ogie wyrobw budowlanych, rozprzestrzeniania ognia i odpornoci ogniowej.
W systemie europejskim wyroby budowlane klasyfikowane s w sposb znacznie rnicy si
od stosowanych w Polsce opisowych okrele dotyczcych stopnia palnoci materiaw.
W krajowych przepisach techniczno-budowlanych dotyczcych stopnia palnoci i waciwoci
poarowych nadal funkcjonuj okrelenia:
materiay niepalne,
materiay palne, ktre dziel si na:

niezapalne,
trudno zapalne,
atwo zapalne,
a take materiay nierozprzestrzeniajce ognia, sabo rozprzestrzeniajce ogie czy samogasnce.
Natomiast wymagania europejskie stosuj system Euroklas, klasyfikujcy materiay budowlane
pod wzgldem reakcji na ogie jako klasy: A1, A2, B, C, D, E, F wraz z kryteriami dodatkowymi
uwzgldniajcymi wydzielanie dymu oraz wystpowanie poncych kropli.
Do poszczeglnych wymaga przypisane s znormalizowane metody bada. W przypadku bada reakcji na ogie wyrobw budowlanych podstaw klasyfikacji stanowi norma PN-EN
13501-1 Klasyfikacja ogniowa wyrobw budowlanych i elementw budynkw Cz 1: Klasyfikacja na podstawie bada reakcji na ogie.
Dlatego te w zaczniku nr 3 do Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury okrelono relacje pomidzy dotychczasow klasyfikacj opisow (niepalny, niezapalny, trudno zapalny, atwo zapalny, niekapicy, samogasncy, intensywnie dymicy) i systemem Euroklas.
Metody badawcze wykorzystywane w procesie klasyfikacji w zakresie reakcji na ogie oparte s
na symulacji warunkw rozwoju poaru w pomieszczeniu, ktry moe si rozwin i ewentualnie osign rozgorzenie. Symulowane warunki w poszczeglnych metodach maj za zadanie
odzwierciedla rzeczywiste warunki poaru, ktry moe mie miejsce w obiektach budowlanych.
Tabela 7. Cechy palnoci stosowane w rozporzdzeniu a klasy reakcji na ogie wedug PN-EN
13501-1
CECHY PALNOCI
KLASY REAKCJI NA OGIE
STOSOWANE W ROZPORZDZENIU
WEDUG PN-EN 13501-1+A1:2009
A1;
niepalne
A2-s1, d0 ; A2-s2, d0 ; A2-s3, d0 ;
A2-s1, d1 ; A2-s2, d1 ; A2-s3, d1 ;
A2-s1, d2 ; A2-s2, d2 ; A2-s3, d2 ;
niezapalne
B-s1, d0 ; B-s2, d0 ; B-s3, d0 ;
B-s1, d1 ; B-s2, d1 ; B-s3, d1 ;
B-s1, d2 ; B-s2, d2 ; B-s3, d2 ;
C-s1, d0 ; C-s2, d0 ; C-s3, d0 ;
Podstawowe
C-s1, d1 ; C-s2, d1 ; C-s3, d1 ;
palne
trudno zapalne
C-s1, d2 ; C-s2, d2 ; C-s3, d2 ;
D-s1, d0 ; D-s1, d1 ; D-s1, d2 ;
D-s2, d0 ; D-s3, d0 ;
D-s2, d1 ; D-s3, d1 ;
atwo zapalne
D-s2, d2 ; D-s3, d2 ;
E-d2 ; E ;
F
A1 ;
A2-s1, d0 ; A2-s2, d0 ; A2-s3, d0 ;
niekapice
B-s1, d0 ; B-s2, d0 ; B-s3, d0 ;
C-s1, d0 ; C-s2, d0 ; C-s3, d0 ;
D-s1, d0 ; D-s2, d0 ; D-s3, d0 ;
co najmniej E
samo gasnce
dodatkowe
A2-s3, d0 ; A2-s3, d1 ; A2-s3, d2 ;
B-s3, d0 ; B-s3, d1 ; B-s3, d2 ;
C-s3, d0 ; C-s3, d1 ; C-s3, d2 ;
intensywnie dymice
D-s3, d0 ; D-s3, d1 ; D-s3, d2 ;
E ; E-d2 ;
F
rdo: Rozporzdzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690,
z pn. zm.).
Tabela 8. Cechy palnoci stosowane w rozporzdzeniu a klasy reakcji na ogie wedug PN-EN
13501-1 (dla posadzek, w tym wykadzin podogowych)
OKRELENIA DOTYCZCE
PALNOCI STOSOWANE
W ROZPORZDZENIU
KLASY REAKCJI NA OGIE

ZGODNIE Z: PN-EN 13501-1+A1:2010
niepalne
A1fl; A2fl-s1; A2fl-s2
trudno zapalne
Bfl-s1; Bfl-s2; Cfl-s1; Cfl-s2
atwo zapalne
Dfl-s1; Dfl-s2; Efl; Ffl
intensywnie dymice
A2fl-s2; Bfl-s2; Cfl-s2; Dfl-s2; Efl; Ffl
rdo: Rozporzdzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw

technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690,
z pn. zm.).
W tabeli 9 przedstawiono kryterium tej klasyfikacji, odnoszce si do materiaw budowlanych

z wyjtkiem wyrobw podogowych i kabli. W oparciu o uzyskane wyniki bada przeprowadzonych zgodnie z podanymi metodami badawczymi oraz poddajc je kryterium tej klasyfikacji,
ostatecznie przyporzdkowuje si badany wyrb do jednej z klas reakcji na ogie.
Tabela 9. Kryteria klasyfikacji w oparciu o wymagania PN-EN 13501-1
KLASA
METODY BADANIA
PN-EN ISO 1182(a)
i
A1
PN-EN ISO 1716
PN-EN ISO 1182 (a)
lub
A2
PN-EN ISO 1716

i
PN-EN 13823
PN-EN 13823
B
PN-EN ISO 11925-2 :

Ekspozycja = 30 s
PN-EN 13823
PN-EN ISO 11925-2:

Ekspozycja = 30 s
PN-EN 13823
i
PN-EN ISO 11925-2:
Ekspozycja = 30 s
PN-EN ISO 11925-2:

Ekspozycja = 15 s
KLASYFIKACJA
DODATKOWA
KRYTERIA KLASYFIKACJI
T 30C i m < 50 %
i tf = 0 (tj. nie wystpuje ustabilizowane spalanie pomieniowe
PCS 2,0 M J/kg (a)
i PCS 2,0 MJ/kg (b c)
i PCS 1,4 MJ/m2 (d)
i PCS 2,0 MJ/kg (e)
T 50C
i m 50 %
i tf 20 s
PCS 3,0 M J/kg (a) i
PCS 4,0 MJ/ m2 (b) i
PCS 4,0 MJ/m2 (d) i
PCS 3,0 MJ/kg (e)
FIGRA 120W/s i
LFS < krawdzi prbki i
THR600s 7,5 MJ
FIGRA 120W/s i
THR600s 7,5 MJ
Fs 150 mm w czasie 60 s
FIGRA 250W/s i
THR600s 15 MJ
FIGRA 250W/s
wydzielanie dymu
i ponce krople/czstki
wydzielanie dymu
wydzielanie dymu
wydzielanie dymu
ponce krople/czstki
waciwo uytkowa nieokrelona
(a)
Dla wyrobw homogenicznych i skadnikw zasadniczych wyrobw niehomogenicznych.

(b) Dla wszystkich skadnikw drugorzdnych zewntrznych wyrobw niehomogenicznych.
(d) Dla dowolnego drugorzdnego skadnika wewntrznego wyrobw niehomogenicznych.
(e) Dla wyrobu, jako caoci.
rdo: PN-EN 13501-1 Klasyfikacja ogniowa wyrobw budowlanych i elementw budynkw
Cz 1: Klasyfikacja na podstawie bada reakcji na ogie
W przypadku klas reakcji na ogie wyrobw podogowych, stosuje si zasady podane w tabeli
10. Klasyfikacja ta definiuje siedem gwnych klas tj.: A1fl, A2fl, Bfl, Cfl, Dfl, Efl i Ffl. Najnisza klasa
Ffl, okrela wyroby, dla ktrych nie zdefiniowano adnych wymaga.
Tabela 10. Klasy reakcji na ogie dla posadzek wg PN-EN 13501-1
KLASA
METODY BADANIA
PN-EN ISO 1182 (1)
i
A1fl
PN-EN ISO 1716
PN-EN ISO 1182 (1)

lub
PN-EN ISO 1716
A2fl
i
PN-EN ISO 9239-1
Bfl
Cfl
Dfl
Efl
Ffl
KRYTERIA KLASYFIKACJI
T 30C i
m < 50 % i
tf = 0 (tj. nie wystpuje ustabilizowane)
spalanie pomieniowe)
PCS 2,0 M J/kg (1) i
PCS 2,0 MJ/kg (2) i
PCS 1,4 MJ/m2 (3) i
PCS 2,0 MJ/kg (4)
T 50C i
m < 50 % i
tf 20 s
PCS 3,0 M J/kg (1) i
PCS 4,0 MJ/kg (2) i
PCS 4,0 MJ/m2 (3) i
PCS 3,0 MJ/kg (4)
krytyczny strumie 8,0 kW/m2
PN-EN ISO 9239-1

i
PN-EN ISO 11925-2:
Ekspozycja = 15 s
PN-EN ISO 9239-1

i
PN-EN ISO 11925-2:
Ekspozycja = 15 s
PN-EN 9239-1
i
PN-EN ISO 11925-2:
Ekspozycja = 15 s
PN-EN ISO 11925-2:

Ekspozycja = 15 s
KLASYFIKACJA
DODATKOWA
-
wydzielanie
dymu
wydzielanie
dymu
wydzielanie
dymu
wydzielanie
dymu
-
waciwo uytkowa nieokrelona
(1) Dla wyrobw homogenicznych i zasadniczych skadnikw wyrobw niehomogenicznych.

(2) Dla jakiegokolwiek zewntrznego drugorzdnego skadnika wyrobw niehomogenicznych.
(3) Dla jakiegokolwiek wewntrznego drugorzdnego skadnika wyrobw niehomogenicznych.
(4) Dla caego wyrobu.
rdo: PN-EN 13501-1 Klasyfikacja ogniowa wyrobw budowlanych i elementw budynkw
Cz 1: Klasyfikacja na podstawie bada reakcji na ogie
Wykonujc badania w zakresie reakcji na ogie naley pamita, e zgodnie z zapisami normy
klasyfikacyjnej PN-EN 13501-174, potencjalny udzia wyrobu w rozwoju poaru nie zaley wycznie od jego wewntrznych waciwoci i oddziaywania cieplnego, lecz rwnie w duym
stopniu od sposobu jego kocowego zastosowania w konstrukcji budowlanej. Dlatego te niezwykle istotnym jest, aby wyrb ten by badany w stanie odzwierciedlajcym jego kocowe zastosowanie. Przystpujc do bada warto mie te wiadomo, e niektre materiay budowlane zostay z przyporzdkowane do okrelonych klas bez koniecznoci prowadzenia dodatkowych bada.
Wikszo znormalizowanych metod badawczych, ktre znalazy zastosowanie w nowym systemie klasyfikacji wyrobw budowlanych to znane od wielu lat metody ISO. Metod opracowan
specjalnie na potrzeby nowej klasyfikacji jest norma PN-EN 13823 Badania reakcji na ogie
wyrobw budowlanych Wyroby budowlane, z wyczeniem podogowych, poddane oddziaywaniu termicznemu pojedynczego poncego przedmiotu, tzw. SBI.
Badania niepalnoci wg PN-EN ISO 118275
Metoda wg PN-EN ISO 118276 pozwala na badanie pod wzgldem niepalnoci wyrobw budowlanych (materiaw) homogenicznych i zasadniczych skadnikw niehomogenicznych. Badanie
polega na poddaniu w wysokiej temperaturze serii prbek uformowanych w ksztat walca. Pomiar opiera si na analizie zachodzcych zjawisk termodynamicznych podczas podgrzewania
prbki w wysokiej temperaturze, w kanale pieca, ktry jest dopasowany do ksztatu prbki. Na
to stanowisko badawcze skada si przede wszystkim piec elektryczny z ukadem do mocowania
i wprowadzania prbek.
Przed badaniem prbka poddawana jest procesowi sezonowania, a nastpnie suszeniu do uzyskania staej masy. Przed przystpieniem do pomiaru naley jeszcze prbk ostudzi
w eksykatorze do czasu osignicia temperatury rwnej temperaturze otoczenia. Badanie prowadzone jest do momentu uzyskania kocowej rwnowagi cieplnej. Otrzymana rwnowaga
cieplna objawia si tym, e rnica temperatur pomidzy rodkiem prbki, a ciankami wewntrznymi pieca nie przekracza 2C przez 10 min.
Podczas tego badania naley obserwowa, czy nie zachodzi proces spalania pomieniowego.
W przypadku jego zajcia wskazane jest zmierzy czas jego trwania. Po zakoczeniu pomiaru
naley okreli ubytek masy, ktry ostatecznie jest wyraony w postaci procentowej.
PN-EN 13501-1, Klasyfikacja ogniowa wyrobw budowlanych i elementw budynkw Cz 1:

Klasyfikacja na podstawie bada reakcji na ogie.
75 PN-EN ISO 1182, Badania reakcji na ogie wyrobw Badania niepalnoci.
76 Tame.
74
Ryc. 28. Stanowisko do badania niepalnoci, stosowane w Zespole Laboratoriw Procesw

Spalania i Wybuchowoci CNBOP-PIB
rdo: Zdjcie wasne.
Pomiary ciepa spalania wg PN-EN ISO 171677
Badanie wg PN-EN ISO 171678 pozwala okreli ciepo spalania wyrobw i materiaw budowlanych. Metoda ta pozwala na okrelenie dwch wartoci ciepa spalania, tj. bezporednio obliczana jest warto ciepa spalania brutto (QPCS) dla danego materiau, ktr nastpnie mona
przeliczy na warto ciepa spalania netto (QPCI). Pod pojciem ciepa spalania (ciepo spalania
brutto) jest rozumiana ilo energii cieplnej wydzielajcej si podczas cakowitego spalenia jednostki masy materiau, wyraona w MJ/kg.
Proces spalania niewielkiej iloci prbki jest przeprowadzany w bombie kalorymetrycznej,
wstawianej do wntrza naczynia kalorymetrycznego napenionego wod destylowan. Zapon
realizowany jest poprzez iskr elektryczn. Po zainicjowaniu spalania materiau obserwuje si
wzrost temperatury w naczyniu kalorymetrycznym, co zwizane jest z emisj na zewntrz wydzielajcego si ciepa. Ostatecznie ciepo spalania jest obliczane na podstawie bilansu cieplnego
pomidzy ciepem emitowanym z naczynia kalorymetrycznego, a ciepem przyjmowanym przez
paszcz kalorymetryczny. W metodzie tej jest wany zarwno pomiar i rejestracja temperatury
w naczyniu kalorymetrycznym, jak i w zewntrznym paszczu wodnym.
PN-EN ISO 1716, Badania reakcji na ogie wyrobw Okrelanie ciepa spalania brutto (wartoci
kalorycznej).
78 Tame.
77
Ryc. 29. Stanowisko do ciepa spalania, stosowane w Zespole Laboratoriw Procesw

rdo: Zdjcie wasne.
Oddziaywanie termiczne pojedynczego poncego przedmiotu wg PN-EN 1382379
Badanie to ocenia potencjalny wpyw wyrobu na rozwj poaru i jest podstaw do ustalenia
klasy reakcji na ogie A2, B, C, D. Metoda badania w redniej skali, opracowana na potrzeby klasyfikacji, pozwala na okrelenie zblionych charakterystyk co badanie w penej skali (Room
Corner Test), w sposb prostszy i taszy. Stanowisko, badawcze skada si z: pomieszczenia
badawczego, urzdzenia do bada (wzek, rama, palniki, okap, kolektor i przewody), systemu
oddymiania i aparatury pomiarowej. Pomieszczenie badawcze posiada wymiary: wysoko 2,4
m, szeroko i dugo 3x3 m. Jedna ciana pomieszczenia posiada otwr do wsunicia wzka do
pomieszczenia badawczego. Na wzku mocuje si prostopadle dwie czci elementu prbnego
o wymiarach:
krtkie skrzydo: (495 5) mm x (1500 5) mm,
dugie skrzydo: (1000 5) mm x (1500 5) mm.
U dou pionowego naroa stanowiska znajduje si palnik piaskowy. Do stalowej ramy zamontowany jest drugi palnik. Nad okapem za kolektorem poprowadzony jest przewd oddymiajcy w ksztacie litery J, skadajcy si z rury o rednicy wewntrznej 315 mm, izolowanej wen
mineraln, odporn na wysok temperatur, o gruboci 50 mm. Na przewodzie odprowadzania
spalin znajduje si sekcja czujnikw, w ktrej skad wchodz: sonda cinieniowa, cztery termoelementy, sondy do pobierania prbek gazu i systemu pomiaru osabienia wizki wiata (tzw.
sekcji pomiarowej). Rol ukadu pomiarowego peni analizator stenia tlenu, dwutlenku wgla,
termoelementy oraz ukad osabienia wiata.
Po wsuniciu wzka z zamocowanym obiektem (w postaci dwch prostoktnych skrzyde, usytuowanych wzgldem siebie pod katem prostym wzgldem ich wysokoci) i ustaleniu przepywu
objtociowego w systemie oddymiania na 0,6 m3/s, wcza si rejestrowanie wartoci temperatury otoczenia i temperatur w przewodzie wentylacyjnym przez co najmniej 300 s. Nastpnie
zapala si pomienie pilotowe obu palnikw. Po wykonaniu tych czynnoci rozpoczyna si pomiar czasu oraz automatyczn rejestracj pozostaych danych. Po upywie 120 s od rozpoczcia
badania naley zapali i odpowiednio wyregulowa palnik pomocniczy. Po upywie 300 s naley
PN-EN 13823, Badania reakcji na ogie wyrobw budowlanych Wyroby budowlane, z wyczeniem
posadzek, poddane oddziaywaniu termicznemu pojedynczego poncego przedmiotu.
79
przeczy zasilanie propanem z palnika pomocniczego na palnik gwny, usytuowany u dou

pionowego naroa prbki. Przez okres 1260 s naley obserwowa zachowanie elementu prbnego w czasie spalania (rozprzestrzenianie pomienia, wystpowanie spadajcych poncych
czstek i kropli). Po upywie 1560 s naley zakoczy zasilanie palnika gwnego gazem i zatrzyma automatyczn rejestracj danych.
Na podstawie wartoci rejestrowanych danych wyznaczane s wartoci parametrw klasyfikacyjnych:
FIGRA wskanik szybkoci wzrostu poaru,
THR600s cakowite ciepo wydzielone z prbki w okresie pierwszych 600s oddziaywania pomieni palnika gwnego,
LFS rozprzestrzenianie pomienia po dugim skrzydle elementu prbnego,
SMOGRA szybko wydzielania dymu (maksimum ilorazu wydzielania dymu z prbki

i czasu wystpowania tego maksimum),
TSP600s cakowite wydzielanie dymu z elementu prbnego

w okresie pierwszych 600 s oddziaywania pomieni palnika gwnego,
wydzielanie dymu [m2/s2], ktre w systemie euroklas s oznaczone jako s1, s2, s3 oraz
spadajce krople/czstki w skrcie charakteryzujce produkt jako d0, d1, d2,
prbki
ktre s podstaw do ilociowego okrelenia klasy reakcji na ogie w oparciu o wymagania PNEN 13501-180.
Ryc. 30. Stanowisko badawcze wg PN-EN 13823, stosowane w Zespole Laboratoriw Procesw
rdo: Zdjcie wasne.
Badania przy dziaaniu pojedynczego pomienia wg PN-EN ISO 11925-281
Badanie jest wykorzystywane do okrelenia klasy reakcji na ogie B, C, D, E. W skad stanowiska
badawczego wg PN-EN ISO 11925-282 wchodzi: komora spalania z aroodpornymi przeszklo-
PN-EN 13501-1, dz. cyt., s. 54.

PN-EN ISO 11925-2, Badania reakcji na ogie Zapalno wyrobw poddawanych bezporedniemu
dziaaniu pomienia Cz 2: Badania przy dziaaniu pojedynczego pomienia.
82 Tame.
80
81
nymi drzwiami, palnik wraz z konstrukcj mocowania umoliwiajc prac palnika w pionie
i pod ktem 45 w stosunku do osi pionowej oraz uchwyt do prbek.
Badanie polega na przyoeniu do powierzchni lub krawdzi badanej prbki znormalizowanego
pomienia o wysokoci 20 mm i obserwacji zachodzcych po tym zjawisk, takich jak: zapalenie
prbki po czasie przyoenia 15s lub 30 s, czas, po ktrym pomie osignie odlego 150 mm
powyej punktu przyoenia wystpienie zapalenia papieru filtracyjnego (miara wystpienia
poncych kropel).
Ryc. 31 Stanowisko badawcze wg. PN-EN ISO 11925-2, stosowane w Zespole Laboratoriw
Procesw Spalania i Wybuchowoci CNBOP-PIB
rdo: Zdjcie wasne.
Badania reakcji na ogie posadzek wg PN-EN ISO 9239-183
Stanowisko badawcze skada si z komory wykonanej z pyt wapniowo cementowych oraz
dopasowanej pyty aroodpornej o wymiarach 110 x 1100 mm, umieszczonej tak, aby caa dugo prbki bya widoczna podczas badania. rdem strumienia energii cieplnej jest pyta
z porowatego ogniotrwaego materiau umieszczonego w metalowej ramie, o powierzchni promieniujcej 300 x 450 mm.
Ocena reakcji na ogie pokry podogowych polega na obserwacji rozprzestrzeniania si pomienia po powierzchni i rwnoczesnym badaniu iloci wydzielonego dymu. Podstawowe kryteria klasyfikacji to krytyczny strumie cieplny (CHF lub HF-30). Z otrzymanej krzywej profilu
strumienia cieplnego, naley przeliczy zaobserwowane odlegoci rozprzestrzeniania si pomienia na kW/m2 i okreli krytyczny strumie cieplny. W przypadku, gdy jest to wymagane
naley poda wyniki pomiaru intensywnoci wydzielania dymu poprzez przedstawienie maksymalnej wartoci osabienia wizki wiata i cakowitego wydzielania dymu, obliczonego jako
caka zadymienia w czasie badania, wyraone iloczynem %min.
PN-EN ISO 9239-1, Badania reakcji na ogie posadzek Cz 1: Okrelanie waciwoci ogniowych
metod pyty promieniujcej.
83
Ryc. 32. Stanowisko badawcze wg. PN-EN ISO 9239-1, stosowane w Zespole Laboratoriw
Procesw Spalania i Wybuchowoci CNBOP-PIB
rdo: Zdjcie wasne.
4.3. Pomiar toksycznoci produktw spalania

Toksyczno produktw rozkadu i spalania materiaw oceniana zgodnie z wymaganiami normy PN-88-B-0285584 Ochrona przeciwpoarowa budynkw. Metoda badania wydzielania toksycznych produktw rozkadu i spalania materiaw w oparciu o badania emisji gazw toksycznych (tlenku i dwutlenku wgla, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, chlorowodoru i cyjanowodoru) podczas rozkadu prbek w trzech temperaturach: 450C, 550C i 750C. Wyznaczone dla
wszystkich badanych gazw, w oparciu o wyniki bada emisji i graniczne stenia produktw
rozkadu lub spalania LC50, wskaniki toksykometryczne stanowi podstaw do wyznaczenia
wypadkowego wskanika toksykometrycznego WLC50SM, ktry suy do klasyfikacji materiaw.
Kryteria klasyfikacji zestawiono w poniszej tabeli.
Tabela 11. Kryteria klasyfikacji toksycznoci produktw rozkadu i spalania materiaw
WACIWOCI TOKSYCZNE PRODUKTW
WLC50SM [g/m3]
ROZKADU I SPALANIA MATERIAW
bardzo toksyczne
15
toksyczne
> 15 40
> 40
umiarkowanie toksyczne
rdo: PN-88/B-02855 Ochrona przeciwpoarowa budynkw. Metoda badania wydzielania
toksycznych produktw rozkadu.
4.4. Pomiar dymotwrczoci

Badania waciwoci dymotwrczych materiaw budowlanych i materiaw wyposaenia
wntrz mog by wykonywane zgodnie z nastpujcymi normami:
PN-EN 13823:200485 (s1, s2, s3 kryteria dodatkowe w zakresie wydzielania dymu wg

PN-EN 13501-1),
PN-EN ISO 9239-186 (s1, s2 kryteria dodatkowe w zakresie wydzielania dymu wg PNEN 13501-1),
PN-88-B-02855, Ochrona przeciwpoarowa budynkw Metoda badania wydzielania toksycznych

produktw rozkadu i spalania materiaw.
85 PN-EN 13823, dz. cyt., s. 57.
84
PN-89-B-0285687 Ochrona przeciwpoarowa budynkw. Metoda badania waciwoci

dymotwrczych materiaw.
W badaniach przeprowadzanych zgodnie z PN-89-B-0285688, prbka poddawana jest dziaaniu

strumienia cieplnego emitowanego przez promiennik podczerwieni. Materia ulega rozkadowi
termicznemu i spalaniu w obecnoci pomienia pilotowego i bez pomienia pilotowego, przy
rnych wartociach gstoci strumienia cieplnego. Produkty rozkadu termicznego i spalania
materiau, gromadzce si w komorze powoduj zmian kontrastu wzorca optometrycznego, co
jest podstaw fotometrycznego badania wspczynnika osabienia kontrastu oraz jego zmian
w trakcie badania.
W warunkach badania wyznacza si dwa parametry:
warto maksymalnej szybkoci zmian wspczynnika osabienia kontrastu m,
maksymaln warto wspczynnika osabienia kontrastu Ym.
Norma podaje take kryteria klasyfikacji materiaw. Materiay dzieli si na:
materiay o maej intensywnoci dymienia

Ym 800 m2/kg
m 7 m2/kg *s
materiay redniej intensywnoci dymienia

800 Ym 1400 m2/kg
7 m 20 m2/kg *s
materiay intensywnie dymice

Ym 1400 m2/kg
m 20 m2/kg *s
materiay zawice materiay, ktrych produkty rozkadu termicznego i spalania pozostae w niewielkich ilociach w przewentylowanej komorze (50 wymian powietrza), powoduj podranienie oczu.
4.5. Badania ogniowe w penej skali

Biegy powoany przez organ procesowy do ustalenia przyczyny powstania poaru w celu potwierdzenia lub zanegowania postawionej przez siebie hipotezy dotyczcej inicjacji, rozwoju
poaru i jego skutkw moe oprze si na wynikach przeprowadzonego eksperymentu badawczego w skali rzeczywistej lub zblionej do rzeczywistej. Wybr odpowiedniej metody i obszaru
bada determinuje przede wszystkim zakres pyta zawartych w postanowieniu o powoaniu
biegego. Przesanki, ktrymi powinien kierowa si biegy przy wyborze odpowiedniej metody
powinny obejmowa przede wszystkim:89 trafno i niezawodno metody, zasadno kosztw
niezbdnych do przeprowadzenia eksperymentu, popularno zastosowanej metody.
PN-EN ISO 9239-1, dz. cyt., s. 60.

PN-89-B-02856 Ochrona przeciwpoarowa budynkw. Metoda badania waciwoci dymotwrczych
materiaw.
88 Tame.
89 P. Guzewski, Eksperyment badawczy w sprawach o poary [w:] P. Guzewski (red.), Badanie przyczyn
powstawania poarw. Zbir referatw z I midzynarodowej konferencji, Izba Rzeczoznawcw SITP
Delegatura Pozna, Pozna 2003.
86
87
Przeprowadzony eksperyment badawczy powinien by jednoznaczny i zrozumiay dla organu

procesowego. W tym celu z kadego z bada powinno zosta sporzdzone sprawozdanie, w ktrym jasno zostan przedstawione:90
cel eksperymentu,
rodki, jakie zastosowano do jego przeprowadzenia,
sposb i warunki przeprowadzenia badania, ktre to powinny jak najbardziej zblione

do warunkw rzeczywistych, istniejcych podczas opiniowanego poaru,
sformuowane na podstawie przeprowadzonego eksperymentu wnioski.
Wnioski powinny zosta wykorzystane w procesie udowadniania lub negowania postawionych

wczeniej hipotez zwizanych z rozwojem poaru i umoliwi udzielenie odpowiedzi na postawione biegemu pytania.
Eksperyment badawczy w skali rzeczywistej i jego wyniki mog by rwnie elementem poarowej rekonstrukcji miejsca zdarzenia, ktra to zostaa szerzej opisana w rozdziale pod tytuem
Metody i rodki w ustalaniu rda oraz przyczyny poaru.
5. PODSUMOWANIE
Poczwszy od lat 80. XX w. wspomagane komputerowo modele rozwoju poaru rozwijano
w czoowych orodkach badawczych na caym wiecie na potrzeby prowadzenia zaawansowanych analiz poarowych, zarwno na etapie projektowania budynkw, oddania ich do uytkowania, wszelkich zmian w ich funkcjonalnoci, ale take na etapie dochodzenia przyczyn po powstaniu poaru. Modele poarowe stanowi doskonae narzdzie do rekonstrukcji zdarze
w trakcie rozwoju poaru w pomieszczeniach zamknitych oraz testowania zaoonych hipotez
w toku postpowania dochodzeniowego. Powszechnie stosowane metodyki analiz poarowych
na potrzeby rekonstrukcji przebiegu poaru91 zakadaj opracowanie od kilku do kilkunastu,
w zalenoci od stopnia zoonoci problemu, najbardziej prawdopodobnych scenariuszy rozwoju poaru oraz przeprowadzenie szczegowej ich oceny pod ktem ustalenia rzeczywistego
przebiegu poaru. W pewnych przypadkach wystarczy zastosowanie tzw. rcznych oblicze
podstawowych parametrw poarowych, a w innych koniecznym bdzie wykonanie zaawansowanych symulacji komputerowych wraz z przygotowaniem materiaw wsadowych do oblicze,
z zastosowaniem modeli strefowych lub polowych. Istniej rwnie przypadki analiz poarowych, w ktrych koniecznym moe si okaza zastosowanie narzdzi GIS na potrzeby wizualizacji potencjalnych skutkw poaru na terenach ssiadujcych z miejscem powstania poaru.
Szczeglne zagroenie dla ycia i zdrowia ludzi stanowi dym i znajdujce si w nim toksyczne
produkty spalania. Zagadnienie to zostao szerzej opisane w rozdziale pod tytuem Czynniki naraenia podczas poarw, a przyblione w niniejszym rozdziale metody badania dymotwrczoci i toksycznoci s metodami funkcjonujcymi od wielu lat i jedynymi przywoanymi w krajowych przepisach techniczno-budowlanych. Z uwagi na powysze naley rwnie wspomnie
90
91
Tame.
NFPA, Fire Protection Handbook, 20th edition, National Fire Protection Agency, 2008.
o innych, mniej popularnych w naszym kraju metodach badania tych parametrw, takich jak PNEN ISO 5659-292 i ISO/TS 1970093.
Jednym z elementw, ktry moe biegemu pomc potwierdzi lub zanegowa postawion przez
niego hipotez jest znajomo i umiejtne wykorzystanie dostpnych wynikw bada waciwoci poarowych wyrobw budowlanych oraz materiaw wyposaenia wntrz. Wiedza ta jest
szczeglnie przydatna podczas okrelania miejsca i sposobu inicjacji poaru oraz odtwarzaniu
kierunkw jego rozprzestrzeniania si w I fazie rozwoju poaru, a niezbdna przy koniecznoci
udzielenia odpowiedzi na pytanie czy poar by wynikiem czynu zabronionego, w tym czy do
poaru doszo w wyniku racych zaniedba, przejawiajcych si m.in. nieposzanowaniem obowizujcych przepisw i standardw bezpieczestwa.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Drysdale D., An introduction to Fire Dynamics, Wiley-Interscience Publication, 1987.

Quintiere J.G., Fundamentals of Fire Phenomena, Wiley, 2006.
Anon, Fatal Mattress Store Fire at Chatham Dockyard, Fire 67, 1975.
Babrauskas V., Estimating Room Flashover Potential, Fire Technology 16, 94, 1980.
Bukowski R.W., Modelling Backdraft: The Fire At 62 Watts Street, National Fire Protection
Association Journal 89, 1995.
Chen A., Zhou L., Liu B., Chen W., Theoretical Analysis And Experimental Study On Critical
Conditions of Backdraft, Journal of Loss Prevention in The Process Industries 24, 2010.
Croft W.M., Fires Involving Explosions A Literature Review, Fire Safety Journal 3, 1980.
Ferraris S.A., Wen J.X., Demble S., Large Eddy Simulation of The Backdraft Phenomenon, Fire
Safety Journal 43, 2008.
Gottuk D.T., Peatross M.J., Farley J.P., Williams F.W., The Development And Mitigation of
Backdraft: A Real-Scale Shipboard Study, Fire Safety Journal 33, 2009.
Horvat A., Sinai Y., Numerical Simulation Of Backdraft Phenomena, Fire Safety Journal 42,
2007.
Horvat A., Sinai Y., Gojkovic D., Karlsson B., Numerical and Experimental Investigation Of
Backdraft, Combustion Science and Technology 180, 2008.
Lee S., Harada K., A Simplified Formula For Occurrence of Flashover And Corresponding Heat
Release Rate, Procedia Engineering 62, 2013.
McCaffrey B.J., Quintiere J.G., Harklerod M.F., Estimating Room Temperatures and The Likehood of Flashover Using Fire Data Correlations, Fire Technology, 17(2), 1981.
Peackok R.D., Defining Flashover for Fire Hazard Calculations, Fire Safety Journal, 32, 1999.
Perez-Jimenez C., Guigay G.J., Horvat A., Sinai Y., Fransse J.M., Influence of Obstacles On The
Development of Gravity Current Prior To Backdraft, Fire Technology 45, 2009.
Quintiere J.G., Fundamentals of Enclosure Fire Zone Models, J. Fire Prot. Eng. 1(2), 1989.
Roblee C.L., Backdraft, Fire Chief, December 1977.
Russel D., Seven Fire Fighters Caught in Explosion, Fire Engineering, 1983.
PN-EN ISO 5659-2, Tworzywa sztuczne Wytwarzanie dymu Cz 2: Oznaczanie gstoci optycznej dymu
metod testu jednokomorowego.
93
ISO/TS 19700, Controlled Equivalence Ratio Method for The Determination of Hazardous Components of
Fire Effluents.
92
19. Thomas P.H., Fires and Flashover in Rooms A Simplified Theory, Fire Safety Journal,
3 (1980/81).
20. Weng W.G., Fan W.C., Critical Condition of Backdraft In Compartment Fires: A Reduced-Scale
Experimental Study, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 16, 2003.
21. Zdanowski M., Teodorczyk A., Wjcicki S., A Simple Mathematical Model of Flashover In Compartment Fires, Fire and Materials, 10 (1986).
22. Bengtsson L-G., Enclosure Fires, Swedish Rescue Services Agency, 2001.
23. Gojkovic D., Initial Backdraft Experiments, Report 3121, Department of Fire Safety Engineering, Lund University, Sweden, 2000.
24. Fleischmann C. M., Backdraft Phenomena, National Institute of Standards and Technology,
Report no. NIST-GCR-94-646, 1994.
25. NFPA Fire Protection Handbook, 20th edition, National Fire Protection Agency, 2008.
26. Pagni P.J., Shih T.M., Excess Pyrolyzates, 16th Symposium on Combustion, The Combustion
Institute, Pittsburgh, PA, 1976.
27. SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, 4th edition, Society of Fire Protection Engineers, 2008.
28. Rozporzdzenie ministra infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r., nr 75, poz. 690, z pn. zm.).
29. ISO 5660-1, Reaction To Fire Tests. Heat Release, Smoke Production and Mass Loss Rate, Part
1: Heat Release Rate (Cone Calorimeter Method), ISO.
30. ISO 5660-2, Reaction To Fire Tests. Heat Release, Smoke Production and Mass Loss Rate. Part
1: Smoke Production Rate (Dynamic Measurement), ISO.
31. ISO 16732-1, Fire Safety Engineering. Fire Risk Assessment. Part 1: General, ISO.
32. ISO/TS 19700, Controlled Equivalence Ratio Method for The Determination of Hazardous
Components of Fire Effluents.
33. PD 7974-1, Application of Fire Safety Engineering Principles to The Design of Buildings Part
1: Initiation And Development of Fire Within The Enclosure of Origin, British Standards.
2: Spread of Smoke And Toxic Gases Within And Beyond The Enclosure of Origin, British
Standards.
3: Structural Response and Fire Spread Beyond The Enclosure of Origin, British Standards.
36. PD 7974-7:2003, Application of Fire Safety Engineering Principles to The Design of Buildings
Part 7: Probabilistic Risk Assessment, British Standards.
37. PN-88-B-02855, Ochrona przeciwpoarowa budynkw Metoda badania wydzielania toksycznych produktw rozkadu i spalania materiaw.
38. PN-89-B-02856 Ochrona przeciwpoarowa budynkw. Metoda badania waciwoci dymotwrczych materiaw.
39. PN-EN ISO 1182, Badania reakcji na ogie wyrobw Badania niepalnoci.
40. PN-EN ISO 1716, Badania reakcji na ogie wyrobw Okrelanie ciepa spalania brutto (wartoci kalorycznej).
41. PN-EN ISO 5659-2, Tworzywa sztuczne Wytwarzanie dymu Cz 2: Oznaczanie gstoci
optycznej dymu metod testu jednokomorowego.
42. PN-EN ISO 9239-1, Badania reakcji na ogie posadzek Cz 1: Okrelanie waciwoci ogniowych metod pyty promieniujcej.
43. PN-EN ISO 11925-2, Badania reakcji na ogie Zapalno wyrobw poddawanych bezporedniemu dziaaniu pomienia Cz 2: Badania przy dziaaniu pojedynczego pomienia.
44. PN-EN 13823, Badania reakcji na ogie wyrobw budowlanych Wyroby budowlane, z wyczeniem posadzek, poddane oddziaywaniu termicznemu pojedynczego poncego przedmiotu.
45. PN-EN 13501-1, Klasyfikacja ogniowa wyrobw budowlanych i elementw budynkw Cz
1: Klasyfikacja na podstawie bada reakcji na ogie.
Strony internetowe
1.
2.
3.
4.
http://www.branz.co.nz/cms_display.php?sn=75&st=1&pg=13964
http://www.nist.gov/el/fire_research/cfast.cfm
http://www.openfoam.org/
CZ X
BEZPIECZESTWO POAROWE
DZISIAJ I JUTRO
CZ X BEZPIECZESTWO POAROWE DZISIAJ I JUTRO
Nikolay Bruschlinsky, PhD, Professor,

Sergei Sokolov, PhD, Professor,
Peter Wagner, PhD
German Fire Protection Association
CTIF Centre of Fire Statistics
RYZYKO POAROWE I ZAPOBIEGANIE POAROM DZISIAJ I PROGNOZY

NA PRZYSZO
1. Wstp ........... 978
2. Obecne problemy bezpieczestwa oraz rodzaje zagroe .... 979
3. Triada: zagroenie-ryzyko-bezpieczestwo ........... 981
4. Szacowanie ryzyka ......... 987
5. Ryzyko wystpienia poaru oraz jego rodzaje ....... 989
6. Ryzyko wystpienia poaru jako funkcja wielu zmiennych ..... 991
7. Zarzdzanie ryzykiem poarowym ..... 997
8. Algorytmy przeciwpoarowe dla kadego rodzaju ochranianego obiektu .... 999
9. Ryzyko poarowe w duych aglomeracjach miejskich.... 1000
10. Rozwj zagroenia poarowego w wybranych niemieckich miastach.....1005
11. Sytuacja poarowa w czasach staroytnych.....1016
12. Rozkad poarw na poszczeglnych kontynentach.... 1018
13. Historyczna rekonstrukcja sytuacji poarowej na wiecie... 1020
14. Prognoza ekspertw dotyczca sytuacji poarowej w przyszoci 1022
15. Komentarze do prognoz zagroenia poarowego.. 1024
16. Prognoza sytuacji poarowej na wiecie 1027
17. Podsumowanie ........... 1033
Literatura ... 1034
1. WSTP
W najsynniejszej ksice napisanej przez Jamesa Braidwooda (1800-1861), opublikowanej
w 1866 r., autor opisa przede wszystkim zagadnienia zwizane z ochron przeciwpoarow
oraz postpowaniem w przypadku poaru w obszarach wiejskich oraz miejskich1. Braidwood
nazwany zosta zaoycielem pierwszej na wiecie stray poarnej w Edynburgu w 1824 r.
Z czasem zosta on dyrektorem London Fire Engine Establishment, nazwanej pniej London
Fire Brigade.
W tej samej dekadzie Conrad Dietrich Magirus (1824-1895) napisa podobn ksik na temat
organizacji i szkolenia straakw w Niemczech. Magirus zaoy ochotnicz stra poarn
w miecie Ulm. By te producentem pierwszej na wiecie obrotowej drabiny2.
W 1913 r. Gustav Effenberger zaproponowa wspczesny podzia rozwoju ochrony przeciwpoarowej na nastpujce etapy:
pierwszy przed wynalezieniem hydronetki,
drugi od czasu wynalezienia hydronetek do czasu ich wyposaenia w we (1672),
trzeci ochrona przeciwpoarowa przed zaoeniem profesjonalnych jednostek stray

poarnej w poowie XIX w.,
czwarty czasy wspczesne.
Effenberger opisa relacj, jaka wystpuje w ukadzie czowiek-ogie w nastpujcy sposb:

nigdy aden czynnik nie odegra tak wanej roli w ludzkiej cywilizacji, jak odegra i nadal
odgrywa ogie3.
Hans G. Kernmayer opisa nie tylko historie rozwoju bezpieczestwa poarowego, edukacji poarniczej, praktycznych dowiadcze jednostek stray poarnej, lecz take historie najwikszych
poarw na wiecie i organizacj stray poarnych. W tych czasach pojcie ryzyka wystpienia
poaru nie byo jeszcze znane4.
Pocztek rozwoju oglnej teorii ryzyka i bezpieczestwa, kontynuowanej obecnie, przypada na
2. po. XX w. Historycznie teoria ta powstaa wiele lat temu i bya pierwotnie kojarzona z rozwojem transportu morskiego oraz miast. Pierwsze prby dotyczyy szacowania ryzyka zaginicia
statku w wyniku katastrofy morskiej, utraty mienia w wyniku poaru itd. Ryzyko zdefiniowane
zostao jako stosunek czstotliwoci zaginicia statku do rednich kosztw lub stosunek czstotliwoci wystpienia poaru do rednich kosztw spalonego mienia.
Do 2. po. XX w. ryzyko jako pojcie byo przedmiotem rozwaa gwnie w dziedzinie systemw ekonomicznych i teorii ekonomicznych (zagadnienia dotyczce ubezpiecze, inwestycji,
rozwoju biznesu).
J. Braidwood, Fire Prevention and Fire Extinction, London, Bell and Dally 1866.
C.D. Magirus, Alle Theile des Feuerlschwesens, Ulm 1850.
3 G.Effenberger, Die Welt in Flammen, Hannover 1913.
4 H.G. Kernmayer, Der Goldene Helm Werden, Wachsen, und Wirken der Feuerwehren, 3rd edition 2000
(1st edition 1956), Landsberg/Lech.
1
2
W 2. po. XX w. stao si jednak jasne, e metodologia oceny ryzyka moe by bardzo przydatna
do analizy rnych systemw (spoecznych, technologicznych, biologicznych, ekonomicznych
itd.). Istotnie, od tego czasu teoria ryzyka i bezpieczestwa zaczy si intensywnie rozwija.
Do chwili obecnej wydano wiele publikacji powiconych tym zagadnieniom, w ktrych przedstawiono liczne interpretacje i definicje w teorii ryzyka. W tym rozdziale autorzy proponuj ich
wasny zestaw podstawowych poj z zakresu teorii ryzyka i bezpieczestwa, a nastpnie pojcia te prbuj powiza z teori ryzyka poarowego.
Gwne myli przedstawione w niniejszym rozdziale zaczerpnite zostay z publikacji Humanity
and Fires5. Wikszo wykorzystanych tu midzynarodowych danych statystycznych pozyskanych zostao z publikacji Centre of Fire Statistics of CTIF6.
2. OBECNE PROBLEMY BEZPIECZESTWA ORAZ RODZAJE ZAGROE

Na przestrzeni dziejw czowiek stawia czoo przernym ywioom, takim jak:
trzsienia ziemi,
powodzie,
burze,
poary lasw,
dzikie zwierzta.
Odkd te wydarzenia zaczto dokumentowa, mamy wgld w histori rozwoju zagroe. Cho
z pewnoci wystpoway one duo wczeniej. Z czasem w spoeczestwie coraz czciej dochodzio do konfliktw pomidzy rnymi grupami ludzi zarwno na poziomie rodzinnym, rnego
rodzaju grup i zwizkw, plemiennym, jak i spoecznoci na poziomie pastw. Ich celem byy
przede wszystkim obrona lub forsowanie interesw reprezentowanych przez dane grupy spoeczne. W efekcie realne stao si zagroenie zwizane z wystpowaniem wojen.
Wraz z rozwojem intelektualnym czowieka, opanowaniem przez niego zasad obchodzenia si
z ogniem, rzemiosa oraz rozwojem w obszarze produkcji i technologii zaczy powstawa nowe
zagroenia. W szczeglnoci naley tu wymieni zagroenia zwizane z wystpowaniem poarw, ktre czsto wywoywane byy przez ludzi z powodu zych pobudek lub nieumiejtnego
obchodzenia si z ogniem. Poary powodoway w tamtych czasach ogromne zniszczenia. W tym
miejscu mona take wspomnie o szeregu innych zagroe, ktre pojawiay si wraz z rozwojem ludzkoci, takich jak katastrofy budowlane czy niekontrolowane wycieki trujcych substancji w czasie produkcji lub podczas transportu.
Pojawianie si miast dao moliwo rozwizywania problemw spoeczno-ekonomicznych
w nowy i bardziej komfortowy sposb. Niemniej jednak miasta byy rwnie przyczyn rozpowszechnienia masowych zachorowa i chorb epidemicznych (m.in. ospy wietrznej).
N.N.Bruschlinsky, S.V. Sokolov, P. Wagner, Humanity and Fires, Fundacja Edukacja i Technika
6 N.N. Bruschlinsky, S.V. Sokolov, P. Wagner, J. Jr. Hall, World Fire Statistics, Report 1 (1995), , Report 17
(2012), Centre of Fire Statistics of CTIF.
5
Przez setki kolejnych lat poary niszczyy cae miasta. Ich mieszkacy umierali jednak take
w wyniku wojen, chorb epidemicznych oraz katastrof naturalnych odciskajcych brutalne pitno na yciu spoecznym.
Nowa zdecydowanie bardziej zoona grupa zagroe pojawia si na przeomie XVIII i XIX
w., kiedy na wiecie nastpia rewolucja przemysowa. Nadal obserwujemy to zjawisko wystpujce wraz z dynamicznie przebiegajcym rozwojem naukowo-technologicznym, ktry charakteryzuj intensywne zmiany socjoekonomiczne, pojawienie si nowych rodzajw materiaw
i form energii, a take szybko postpujcy proces przetwarzania informacji. Procesom tym towarzysz nowe rodzaje zagroe (zagroenia od rodkw chemicznych, radioaktywno itd.).
Krok po kroku zagroenia obejmoway coraz wiksze obszary, zmieniay si pod wzgldem form
propagacji, aby w kocu swym zasigiem obj cay wiat. Zagroenia przybray charakter zagroe globalnych, w coraz wikszym stopniu wpywajc na losy cywilizacji i ycie na ziemi.
Problem ten jest tematem wnikliwych docieka filozoficznych, naukowych i socjologicznych,
jednak to nie jemu powicona zostaa uwaga w dalszej czci niniejszego opracowania. Moemy
jedynie doda, e obecny wiat jest zoony, wielowarstwowy i dynamiczny zarzdzany przez
nierozwizywalne sprzecznoci.
Do koca XX i w pocztkach XXI w. cywilizacja stawiaa czoa wanym spoecznym problemom
bdcym efektem przyspieszonego rozwoju ludzkoci. Przyszo Ziemi zaley od tego, jak bdziemy potrafili problemy te rozwiza. Do problemw tych nale m.in. zagadnienia z zakresu
ochrony rodowiska, eksploatacji nowych rodzajw energii, podboju oceanw oraz eksploracji
zewntrznej przestrzeni kosmicznej.
Mona natomiast jednoznacznie stwierdzi, e w 3. tysicleciu ludzko zacza wkracza w now er egzystencji: od tej bowiem pory potencja ludzi zwizany z moliwoci oddziaywania
na otoczenie sta si porwnywalny do moliwoci oddziaywania si natury.
Na pocztku XX w. uczony akademicki V.I. Vernadskij7 wspomnia o tym zjawisku: () istnienie
czowieka, jego umys staje si wiatowy, siga po energi geologiczn, co zmieni oblicze naszej
ziemi (). Pod koniec XX w. inny uczony akademicki N.N. Moizeev8 sformuowa wasny pogld
dotyczcy tego samego zagadnienia w sposb nastpujcy: () w tym samym czasie, gdy jestemy dumni z tego faktu, powinnimy take odczuwa strach przed fatalnymi skutkami, o ktrych
do niedawna nie mylelimy, a ktre mog nie tylko doprowadzi do zagady naszej cywilizacji
ale (i to jest dzi absolutnie oczywiste) rwnie mog zakoczy ycie na Ziemi.
Powysze oznacza, e kada osoba ponosi odpowiedzialno za postp w obszarze nauki i technologii oraz co znacznie waniejsze kady uytkownik osigni nauki zostaje skonfrontowany z istotnymi postulatami dotyczcymi:
V.I. Vernadskij (28.02.1863-06.01.1945) rosyjski uczony, myliciel i osoba publiczna XX w., czonek
Cesarskiej Akademii Nauk w St. Petersburgu, jeden z zaoycieli i pierwszy prezes Ukraiskiej Akademii
Nauk, twrca wielu naukowych szk; reprezentant filozofii rosyjskiego kosmizmu (russian cosmism);
twrca nauki biogeochemii.
8 N.N. Moiseev rosyjski uczony w dziedzinie mechaniki oglnej i matematyki stosowanej; czonek
Akademii Nauki ZSRR (pniej Rosyjskiej Akademii Nauki); zaoyciel i prezes wielu szk naukowych;
podstawowy zakres prac naukowych: fizyka ciaa staego w pynach, metody numeryczne fizyki
matematycznej, teoria optymalizacji zarzdzania, analizy systemowe itd.
7
rozwaenia realnych zgodnoci i wspzalenoci wystpujcych w rodowisku naturalnym,
niedopuszczenia do eksploatowania rodowiska powyej naturalnych maksymalnych

obcie,
zbyt duej ingerencji w zoone wewntrzne relacje w rodowisku naturalnym,
niezaprzeczania prawom natury oraz
nieinicjowania nieodwracalnych negatywnych procesw.
Wyszczeglniamy kilka rodzajw zagroe, ktre zaczy zagraa ludzkoci na pocztku XXI w.:
zagroenia kosmiczne kolizja Ziemi z innym obiektem kosmicznym (takim jak kometa,
asteroidy itd.),
zagroenia ekologiczne globalne zmiany klimatu, powikszajce si obszary pustynne,

erozja gleby, zuycie naturalnych i biologicznych zasobw, kontaminacja rodowiska
i wiele innych,
zagroenia naturalne wszystkie rodzaje zagroe naturalnych,
zagroenia technologiczne wypadki, eksplozje, poary i inne,
zagroenia biologiczne, ekonomiczne, spoeczne i polityczne,
zagroenia generowane przez wojny oraz utrat informacji (Internet itd.).
Oglnie mwic, stajemy dzisiaj naprzeciw rnego rodzaju zagroe, wywodzcych si z rnych miejsc oraz grup. Z abstrakcyjnego, matematycznego punktu widzenia matryc zagroe
moemy rozumie jako nieograniczon siatk. W obrbie siatki mona wyszczeglni wiele rnorodnych pod wzgldem skomplikowania elementw. Zoone efekty wszystkich zagroe, ich
liczba oraz natenie prowadz do kryzysu systemu, ktry moe skutkowa powanym zagroeniem dla istniejcych cywilizacji.
Z powyszych powodw wynika, e na obecnym etapie rozwoju poszczeglnych pastw oraz
caej ludzkoci kwestia dotyczca zagwarantowania ludziom bezpieczestwa jest bardzo trudnym i wanym problemem. Innymi sowy, dotyczy to skutecznych rozwiza wszystkich sytuacji
kryzysowych, bezpiecznego egzystowania cywilizacji, a take wykreowania warunkw pozwalajcych na dalszy pomylny rozwj caej ludzkoci. Rozwizanie tego trudnego problemu wymaga
wysiku wszystkich spoecznoci, wszystkich midzynarodowych organizacji, wszystkich krajw
i oczywicie sektora nauki i technologii9.
3.
TRIADA: ZAGROENIE-RYZYKO-BEZPIECZESTWO
Aby zapewni bezpieczestwo dowolnego obiektu lub innego systemu, naley przeciwdziaa
zagroeniom. Analizujc problemy bezpieczestwa (dowolnego obiektu), powinno si mie na
uwadze 2 fundamentalne pojcia zagroenie i bezpieczestwo. Oba musz zosta zdefiniowane. Z pozoru wydaje si to proste. Bezpieczestwo oznacza brak jakichkolwiek zagroe. Jednak
obok 2 przywoanych powyej poj naley uwzgldni jeszcze jedno ryzyko. W ostatnich dekadach eksperci prowadzili oywione dyskusje dotyczce tego pojcia. Ryzyko w pewnym sen-
T. Wilmot, European Fire Costs The Wasteful Statistical Gap, The University of Sussex, Centre for
Contemporary European Studies, Brighton 1979.
9
sie czy oba przywoane poprzednio terminy. Dlatego te podstawowa triada w teorii ryzyka
i bezpieczestwa intensywnie si rozwija i jest przedmiotem licznych dyskusji.
Terminy te, zwaszcza ich relacje z innymi pojciami, nadal musz by badane. Wikszo literatury technicznej, w ktrej poruszono zagadnienia zwizane z bezpieczestwem, powicao
niewiele uwagi terminowi: zagroenie. Czsto uywany on jest intuicyjnie, jako podstawowy
termin powizany z pojciami zagroenie oraz numer alarmowy.
W sowniku terminw Ministerstwa ds. Sytuacji Nadzwyczajnych Obrony Cywilnej Rosji moemy odnale nastpujc definicj: () Zagroenie oznacza moliwo wystpienia szkd materialnych, fizycznych lub na podou psychicznym w stosunku do ludzi, spoeczestw lub pastw. Zagroenie razem z sytuacj zagroenia, ryzykiem oraz niebezpieczestwem jest jednym z najwaniejszych terminw bezpieczestwa narodowego i w hierarchii terminologii zajmuje miejsce midzy pojciami nagy wypadek oraz niebezpieczestwo.
Biorc pod uwag ich zasig oraz moliwe negatywne skutki, zagroenia mog by sklasyfikowane jako zagroenia globalne, regionalne, krajowe, lokalne i specyficzne. Definicja ta w naszym pojciu obejmuje pewne sporne i/lub trudne do poczenie aspekty, w zwizku czym nie
bdzie w tym miejscu omawiana.
Ryc. 1. Triada: zagroenie-ryzyko-bezpieczestwo

Inna zaczerpnita z literatury definicja zagroenia brzmi nastpujco: () zagroenie oznacza
charakterystyczne rodowisko otaczajce ludzi, ktre polega na moliwoci wystpienia negatywnych oddziaywa mogcych powodowa negatywne skutki () dla nich samych i/lub ich
rodowiska. W literaturze technicznej nie udao si odnale innych definicji pojcia zagroenie.
Odnonie terminu bezpieczestwo wszyscy eksperci podzielaj jeden, ten sam punkt widzenia.
W tym miejscu omawiana jest szczegowo definicja zaczerpnita z przywoanego powyej
sownika: Bezpieczestwo to stan zabezpieczenia ywotnych interesw ludzi, spoeczestwa
i pastwa wobec wewntrznych i zewntrznych zagroe. Bezpieczestwo jest poza jedzeniem, piciem, ubraniem, zamieszkaniem i dostpem do informacji najwaniejsz potrzeb
czowieka. Ta gwna naukowa kategoria ukazuje si w integralnej formie jako znak witalnoci i stabilnoci ycia rnych obiektw w prawdziwym wiecie, w wewntrznej i zagranicznej
polityce, polityce obronnej, ekonomicznej, ekologicznej, socjalnej i polityce zdrowia publicznego,
a take polityce informacji i technologii.
Krtko mwic, bezpieczestwo oznacza stan ochrony obiektu przed zagroeniami wszelkiego
rodzaju. W tym zgadzaj si wszyscy specjalici, zostao to zapisane we wszystkich deklaracjach,
ustawach, dokumentach normatywnych itd. Niemniej jednak nadal niejasne jest, w jaki sposb
naley zapewni odpowiedni stan bezpieczestwa.
Pojcie ryzyko czy wikszo omwionych powyej zagadnie. Dlatego najwiksz uwag naley skoncentrowa na tym wanie terminie. W przywoanym ju sowniku obrony cywilnej
wskazano 6 definicji terminu ryzyko. Poniej przywoujemy niektre z nich:
ryzyko moliwo wystpienia zagroenia wskutek nieszczcia w zwizku z podjtymi

dziaaniami lub rwnie dziaania, ktrych spodziewane skutki wi si z zagroeniem,
indywidualne ryzyko prawdopodobiestwo lub czstotliwo wystpowania szkodliwych skutkw okrelonego rodzaju w wyniku pewnych zagroe,
ryzyko akceptowalne poziom ryzyka akceptowany w aspekcie czynnikw ekonomicznych, socjalnych i ekologicznych,
ryzyko naturalne przewidywane socjoekonomiczne straty powstae w wyniku niebezpiecznych procesw naturalnych lub waciwoci.
W prawie krajowym mona przeczyta nastpujc definicj ryzyka: Ryzyko to moliwo wystpienia szkd dla ycia i zdrowia obywateli w odniesieniu do mienia fizycznego lub podmiotw prawnych, jak rwnie pastw i/lub mienia lokalnego lub rodowiska, jak rwnie wiata
upraw i wiata zwierzt z uwzgldnieniem wagi zniszcze.
Przyjrzymy si teraz kilku definicjom, ktre s powszechnie uznawane za doktryny (niektre
z nich s trudne do zrozumienia):
ryzyko moliwo wpywu dziaa czowieka lub skutkw tych dziaa na uniwersalne
wartoci ludzkie,
ryzyko wystpienia sytuacji nietypowych ilociowa miara zagroenia. Ryzyko jest produktem pewnej liczby (lub prawdopodobiestwa) sytuacji nietypowych w cigu roku
oraz spodziewanych skutkw wystpienia tych sytuacji,
ryzyko naturalne moliwo wystpienia niepodanych skutkw wskutek naturalnych

procesw lub waciwoci,
ryzyko technologiczne moliwo wystpienia niepodanych skutkw spowodowanych zarwno przez waciwoci technologiczne, jak i degradacj rodowiska przez odpady przemysowe,
ryzyko potencjalne niebezpieczestwo wystpienia technologicznych lub naturalnych

zdarze majcych swoje konsekwencje w postaci szkd dla zdrowia populacji lub w formie materialnych zniszcze dla osb trzecich.
Ryc. 2. Schemat zapewnienia bezpieczestwa dowolnego systemu w ramach elementw A, ,

Z Niebezpieczestwo, RA, , RZ Ryzyko, R*A, , R*Z Bezpieczestwo i S Zoony system
Stopie krytycznoci niebezpieczestwa oraz jego wzajemne skutki odzwierciedlaj poziom
ryzyka systemw socjoekonomicznych oraz ich komponentw. Termin kategoria ryzyka, tj. rozmiar moliwych zagroe oraz konsekwencji ich wystpienia, wyraony w formie ilociowej,
integruje oba pojcia niebezpieczestwo oraz podatno. To unikalny system.
Kontynuujc: () w kontekcie racjonalnego podejcia ryzyko uwaane jest za moliwo
(prawdopodobiestwo) wystpienia lub wystpowanie niebezpieczestw lub niepodanych
zdarze i/lub ilociowych szkd. Aktualne ryzyko mierzone jest jako wynik prawdopodobiestwa ich wystpienia oraz skutki.
Naley w tym miejscu podkreli znaczenie socjotechnicznych aspektw ryzyka, ale nie bd one
szczegowo omawiane w ramach niniejszego opracowania. Wicej ni kilka tuzinw innych
przykadw zaczerpnitych z rozmaitych publikacji mona by przywoa w tym miejscu, jednak
adna z nich nie moe wnie nowych treci.
Zatem na podstawie przedstawionych dotychczas informacji mona sformuowa gwne wnioski:
zagroenie (niebezpieczestwo) to przede wszystkim moliwo (lub inklinacja) wystpienia zniszcze w odniesieniu do dowolnego chronionego obiektu, a take charakterystyka rodowiska. W tym miejscu nie podano odpowiedzi na pytanie, przeciwko komu
lub czemu niebezpieczestwo jest skierowane,
bezpieczestwo to stan ochrony obiektu przed rnymi rodzajami niebezpieczestw,
ryzyko to moliwe niebezpieczestwo wystpienia nieszczcia, prawdopodobiestwo

lub czstotliwo wystpowania szkodliwych skutkw, spodziewanych zniszcze, ilociowo mierzonych zagroe, moliwo wystpowania niechcianych konsekwencji, potencjalnego niebezpieczestwa wystpowania zdarze, miara moliwych zagroe oraz
konsekwencje ich wystpowania, moliwo (prawdopodobiestwo) pojawiania si sytuacji niebezpiecznych.
Podsumowujc, termin bezpieczestwo oznacza warunki zapewnienia ochrony przed niebezpieczestwem.

Tabela 1. Podstawowe pojcia w zakresu teorii ryzyka i bezpieczestwa
TERMIN
DEFINICJA
ADNOTACJA
zagroenie
zjawisko majce rne pochodzenie (fizyczne,

chemiczne, biologiczne, ekonomiczne, spoeczne
itd.), ktre moe powodowa szkody dla spoeczestwa, ludzi oraz chronionego obiektu
A, B, C
ryzyko
ilociowe charakterystyki moliwego wystpienia

zagroe oraz ich konsekwencji, ktre mierzone s
w odpowiednich jednostkach
RA, RB, RC,
zarzdzanie
ryzykiem
szczegowa analiza zoonych wskanikw (ekonomicznych, inynieryjnych, spoecznych itd.)

ukierunkowanych na redukcj wartoci ryzyka do
akceptowalnego poziomu r*
Rj Rj* (j=A, B, )
bezpieczestwo
aktualny stan ochrony obiektu (systemu), dla ktrego wartoci wszystkich ryzyk nie przekraczaj
wartoci krytycznej
R*A, R*B, , R*Z

W tym miejscu wszyscy specjalici s zgodni, ale pozostaje niejasne, jak naley rozumie zapewnienie bezpieczestwa i jak stan ten ma by osignity. Nomenklatura staje si tym bardziej
trudna, gdy zbliamy si do pojcia niebezpieczestwo i jeszcze bardziej niezrozumiaa przy
pojciu ryzyko. Oczywicie ryzyko i niebezpieczestwo jawi si jako synonimy od czasu, gdy
czsto tumaczone s przy pomocy innych odpowiadajcych terminw. Kierujemy nasz uwag
ku okolicznociom, ktre wszyscy eksperci okrelaj ryzykiem, uywajc sformuowania prawdopodobiestwo wystpienia zdarzenia pomnoone przez wielko strat, ktre moe ono spowodowa. Ma to charakter podobny do aksjomatu (lub odpowiedniej przysigi), cho oczywicie nim nie jest.
Poniej zobrazujemy teraz nasze stanowisko wobec przytaczanych problemw, ktre po raz
pierwszy byo opublikowane w 1997 r. i pniej kilkukrotnie zmieniane. Po pierwsze na wiecie istnieje wiele rnorodno zjawisk (w najbardziej obszernym tego sowa znaczeniu), ktre
mog spowodowa tak lub inn szkod w stosunku do dowolnego chronionego obiektu.
Zjawiska te mog by rnej natury:
pioruny kuliste,
tsunami,
zwarcia elektryczne,
wirusy,
rewolty,
konflikty militarne,
ataki terrorystyczne itd.

Zjawiska te dokadnie odzwierciedlaj termin niebezpieczestwo. Zatem jest ono zjawiskiem

(fizycznym, chemicznymi, biologicznym, ekonomicznym, socjalnym lub innym), dla ktrego charakterystyczne jest powodowanie zniszcze w spoeczestwie, rodowisku oraz dowolnym
chronionym obiekcie. Przy czym kade zidentyfikowanie niebezpieczestwa oznacza pewien
potencja, czyli niekoniecznie zostanie ono zrealizowane. Ryzyko jest wic moliwoci wystpienia konkretnego zagroenia.
Od czasu, gdy pojcie ryzyko jest w przypadku wystpienia niebezpieczestwa praktycznie zawsze powizane z moliwoci powstania zniszcze lub strat (w mieniu, finansowych, zdrowotnych, w reputacji itd.), w wikszoci przypadkw straty s ilociowe. Straty mog by mierzone
w rnych jednostkach, aczkolwiek zmierzenie strat nie zawsze jest moliwe. Dla przykadu:
ryzyko utraty dobrego imienia lub reputacji przez dan osob bez wzgldu, czy spowodowane
jest ono przez przypadek lub z wasnej winy nie moe by zmierzone ilociowo. Dlatego rozrnia si ryzyko jakociowe (niemierzalne) i ilociowe (mierzalne). W dalszej czci niniejszego
opracowania skupimy si na ryzyku ilociowym.
Zatem moemy sformuowa nastpujc definicj: ryzyko jest jakociow charakterystyk moliwoci wystpienia danego zagroenia. Nawimy do tego, e kade niebezpieczestwo moe
zosta scharakteryzowane przez wiele rnych ryzyk. Ryzyka te maj rne poziomy, atrybuty
i parametry. Dla przykadu, z jednej strony musimy rozwaa czstotliwo wystpienia niebezpieczestwa, a z drugiej strony rny poziom lub zakres skutkw wystpowania tego niebezpieczestwa. Dlatego te moemy wpywa na ryzyko, ktre godzimy si podj, okrelajc poszczeglne czynniki wpywajce na poziom ryzyka, co oznacza, e mona ryzykiem zarzdza.
Tak wic, moemy minimalizowa zagroenia, ktre mog dotkn jakiegokolwiek chronionego
obiektu, czyli zmniejszy ich negatywne skutki.
Niemniej jednak zasadniczo niemoliwe jest cakowite wyeliminowanie wszystkich ryzyk
oddziaujcych na dany obiekt (zredukowanie ich do wartoci zera). Mona to wytumaczy zarwno cig niekompletnoci i relatywnoci naukowych koncepcji odnoszcych si do zagroenia i ryzyka, jak i ograniczonymi moliwociami inynierskimi i ekonomicznymi spoeczestwa. Takie ryzyko okrelane jest mianem ryzyka tolerowalnego lub akceptowalnego. Oznacza to
take, e w rzeczywistoci absolutne bezpieczestwo (brak jakichkolwiek niebezpieczestw), co
do zasady, nie jest moliwe do osignicia.
Niezalenie od tego, dziki rozsdnemu zarzdzaniu ryzykiem moemy zredukowa poziom
zagroenia danego obiektu, tzn. moemy zwikszy poziom bezpieczestwa do poziomu maksymalnego w danych warunkach. Tylko w ten sposb moemy wpywa na stan bezpieczestwa
obiektu (chronic go przed niebezpieczestwami ze strony otoczenia). Inaczej mwic: bezpieczestwo to stan ochrony obiektu, przy ktrym wartoci wszystkich ryzyk zagraajcych temu
obiektowi nie przekraczaj akceptowalnego poziomu.
Ponownie naley podkreli, e to sformuowanie oznacza jedynie, e na obecnym poziomie
rozwoju ludzkoci niemoliwe jest obnienie poziomu zagroe w ramach istniejcych systemw. Dlatego te dany system (obiekt) musi by postrzegany przez pryzmat definicji jako bezpieczny. By moe kolejnym pokoleniom uda si zredukowa poziom niebezpieczestw. Zatem,
naturalne i w naszym rozumieniu jedyne logiczne jest sformuowanie i umieszczenie fundaStrona 986 z 1042 / Powrt do spisu treci
mentalnych terminw z zakresu teorii ryzyka i/lub bezpieczestwa w ramach triady zagroenieryzyko-bezpieczestwo, gdzie zarzdzanie ryzykiem jawi si jako dodatkowe pojcie, brzmice
jak poniej.
Terminy niebezpieczestwo, zagroenie i numer alarmowy z racji swojej natury s synonimami. Rni si od siebie jedynie pewnymi niuansami. Wszystkie te pojcia mona opisa przez
pryzmat okrelonej liczby cech.
Kiedy redukujemy warto ryzyka, uzyskujemy akceptowalny poziom bezpieczestwa konkretnego chronionego obiektu (osoby, spoeczestwa, pastwa, systemu technicznego, ekonomicznego czy socjalnego). Schemat ilustrujcy te zagadnienia pokazany zosta na rycinie 1. Faktycznie schemat ten ilustruje rwnie algorytm zapewniania bezpieczestwa.
Podsumowujc, wszystkie omwione definicje przedstawione zostay w tabeli 1 oraz zilustrowane w formie graficznej na rycinie 2. Ponadto, naley pamita, e procedura (oraz definicja!)
ryzyka rozumianego jako prawdopodobiestwo wystpienia niebezpiecznej sytuacji i redniej
szkody powstaej wskutek tego zdarzenia nie mog by traktowane w sposb uniwersalny, gdy
w rzeczywistoci kady przypadek jest szczeglny. W nastpnym rozdziale, zagadnienie to
omwione zostanie bardziej szczegowo.
4.
SZACOWANIE RYZYKA
W poprzednim rozdziale zacytowalimy twierdzenia zaczerpnite z literatury, w ktrych ryzyko

rozumiane byo jako wynik prawdopodobiestwa wystpienia niebezpiecznego incydentu
i rednich wyrzdzonych wskutek tego szkd. Oglnie ujmujc, techniczna literatura midzynarodowa opisuje problem ryzyka i bezpieczestwa, zaczynajc od pojedynczej sformalizowanej
definicji terminu ryzyka R:
(1)
W powyszym wzorze P oznacza prawdopodobiestwo wystpienia destrukcyjnego incydentu;
U oznacza matematyczne oczekiwania (redni warto) szkd. Oczywicie mona rwnie
przedstawion formu opisa w formie zintegrowanej, aczkolwiek nic to nie zmieni w jej charakterze.
W ramach tych rozwaa prawdopodobiestwo rozumiane jest jako czstotliwo charakteryzujca wystpowanie zdarzenia powodujcego nieszczcie, ktra moe by mierzona w okrelonych jednostkach. Prawdopodobiestwo incydentu wypadkowego nie zawsze daje si zmierzy.
Stwierdzenie to ilustruje pewn podatno i/lub prawidowo wyraenia (1). Ponadto wyraenie to w naszej opinii jest zaledwie jedn z wielu wyobraalnych form definicji pojcia ryzyko
i w omawianych tu relacjach jest powizane ze szkodami powstaymi wskutek wystpienia konkretnego niebezpieczestwa.
Moe by to zilustrowane za pomoc przykadu. Zakadamy, e Nobiekt oznacza liczb obiektw
pozar
okrelonego rodzaju. Dalej zakadamy, e przez pewien czas T (lata) cznie N obiekt
poarw
pozar
wybucho w obiektach, powodujc czn szkod Ccznie
wyraon w jednostkach monetarnych
(tutaj uylimy dla przykadu waluty euro ).
W tym przypadku, ryzyko Rpoar (wybuchu poaru w obiektach okrelonego rodzaju) moe by
obliczone przy uyciu nastpujcej formuy:
(2)
Waciwie wycena ta uywana jest w rwnaniu na obliczenie prawdopodobiestwa (1).
Nastpnie oczywiste staje si, ktre rwnanie ma by stosowane jako formua do obliczania
redniej wartoci zniszcze powstaych wskutek poaru:
(3)
Otrzymana wielko rwna jest wartoci U w rwnaniu (1).
Zatem ryzyko wystpienia szkd Rcznie przewidywanych w wyniku moliwego poaru w danym
rodzaju obiektu moe by obliczone w sposb nastpujcy:
(4)
Oznacza to, e:
(5)
Zatem najprostsza, ale jednoczenie jedyna rozsdna i logiczna, interpretacja rwnania przedstawiona zostaa w (1). W rzeczywistoci to zaledwie jedna z wielu form definicji terminu ryzyko, ktra nie moe w peni speni wymaga rwnania uniwersalnego. W celu oszacowania ryzyka wybuchu poaru w konkretnym obiekcie wystarczajce jest odwoanie si do rwnania (2).
Oczywiste jest rwnie, e indywidualne i spoeczne ryzyko, np. zniszcze lub mierci w wyniku
poaru czy w wyniku wielu innych zagroe, nie moe zosta policzone przy zastosowaniu formuy (1). Aczkolwiek, warto t oszacowa mona przy pomocy rwna podobnych do (2).
W rnych obszarach nauki i praktyki stosowanych jest wiele rnorodnych metod obliczania
ryzyka wystpienia zagroe:
teoria prawdopodobiestwa,
teoria niezawodnoci,
kilka teorii wytrzymaoci,
mechanizmy destrukcji,
biece badania itd.
Niektre z tych zagadnie zilustrowane zostay poniej w rozdziale Zarzdzanie ryzykiem poarowym.
Niniejszy rozdzia chcielibymy podsumowa nastpujcym stwierdzeniem. Oczywicie oglna

teoria ryzyka i bezpieczestwa gdyby moga zosta wykreowana miaaby bardzo szczegln
struktur. Skadaa by si z niezbyt obszernej czci gwnej opisujcej fundamentalne pojcia teorii i oglne metody, ktra pokazywaaby drogi rozwizania pewnych problemw i zagadnie. W kolejnej czci specjalici w zgodzie z nieograniczon liczb istniejcych niebezpieczestw na wiecie rozbudowaliby szczegowe teorie bezpieczestwa.
Oczywistym jest, e zagadnienia dotyczce zabezpieczenia np. przed wybuchem reaktora termonuklearnego nie mog by rozwizywane przy uyciu tych samych metod, co sprawy zwizane
z ochron ludzi i zwierzt przed rozmaitymi chorobami. Dlatego te w dalszych rozwaaniach
koncentrujemy si jedynie na badaniu grupy metod zwizanych z zapewnieniem bezpieczestwa na wypadek poaru.
5. RYZYKO WYSTPIENIA POARU ORAZ JEGO RODZAJE

Na wstpie wprowadzona zostanie definicja pojcia poar, ktra jest podstawow stosowan
w niniejszym rozdziale. Poar oznacza niekontrolowany proces spalania, ktry powoduje szkody
zarwno dla spoeczestwa, jak i w rodowisku. Definicja ta rni si od wielu innych oglnie
stosowanych definicji dziki swojej logice i prostocie.
Zgodnie z wynikami przedstawionymi w poprzednim rozdziale moemy teraz sformuowa definicje podane poniej (po raz pierwszy zostay one podane w 1999 r.):
zagroenie poarem niebezpieczestwo powstania i rozprzestrzeniania si niekontrolowanego procesu spalania (poaru), ktre powoduje zniszczenia w spoeczestwie, rodowisku i chronionym obiekcie,
ryzyko wystpienia poaru charakterystyka ilociowa moliwoci wystpienia zagroenia poarem oraz jego skutkw, zazwyczaj mierzona przy uyciu odpowiedniej jednostki,
zarzdzanie ryzykiem wystpienia poaru opracowanie i wdroenie systemu rodkw

(inynieryjnych, ekonomicznych, socjalnych i innych metod) pozwalajcych zredukowa
ryzyko wystpienia poaru do akceptowalnego poziomu,
bezpieczestwo poarowe stan ochrony obiektu przed poarem, przy ktrym warto
ryzyka wystpienia dowolnego poaru nie przekracza odpowiednich wartoci krytycznych.
Jak wspomniano powyej, wiele rodzajw ryzyk odpowiadajcych kademu z niebezpieczestw

charakteryzuj indywidualne aspekty dla danego zagroenia. Ryzyko wystpienia poaru zostanie omwione poniej.
Wrd podstawowych rodzajw ryzyka wystpienia poaru wymieni naley:
ryzyko R1 kontaktu (naraenia) czowieka z poarem (z jego niebezpiecznymi czynnikami) w zdefiniowanym przedziale czasowym. Aktualnie ryzyko to szacowane jest za pomoc poniszego wzoru:
(1)
ryzyko R2 mierci czowieka w wyniku poaru (ofiara poaru). Do oszacowania tego ryzyka, stosowany jest wzr:
(2)
ryzyko R3 stania si ofiar poaru w okrelonym przedziale czasowym szacowane jest

przy uyciu nastpujcego wzoru:
(3)
Zaleno midzy poszczeglnymi rodzajami ryzyka przedstawia si nastpujco:

R3 = R1 x R2
(4)
Ryzyko R1 charakteryzuje moliwo wystpienia niebezpieczestwa poaru, podczas gdy ryzyka R2 i R3 opisuj pewne konsekwencje wystpienia ryzyka.
W tym miejscu przedstawimy kilka przykadw ryzyka wystpienia poaru, eksponujc szkody
materialne powstae wskutek poaru:
Ryzyko R4 bezporednie szkody materialne powstae w wyniku poaru:

pozar
(5)
Ryzyko R5 zburzenie budynkw w wyniku poaru:

budynek
pozar
(6)
Omawiajc specyfik ryzyka wystpienia poaru, naley wspomnie o nastpujcych zagadnieniach:
traumatyczny stan osb (cywilnych oraz straakw) wskutek rnych rodzajw obrae,
wystpowanie poarw, ktre mona pogrupowa w zalenoci od przyczyn ich wystpienia (wyadowania atmosferyczne, podpalenia, zwarcia elektryczne, instalacja ogrzewcza, zabawa dzieci z ogniem itd.),
wystpowanie poarw oraz rozprzestrzenianie poarw w budynkach o rnej funkcji

i przeznaczeniu, rnej wysokoci (liczba piter), rnej odpornoci ogniowej itd.
Wszystkie wymienione ryzyka wystpienia poaru le w obszarze zainteresowania firm ubezpieczeniowych, producentw technologii przeciwpoarowych oraz architektw. Mona by opisa tysice rodzajw ryzyka poaru, ktre charakteryzowayby takie lub inne aspekty bezpieczestwa poarowego.
W tym miejscu naley wymieni kilka dodatkowych rodzajw ryzyka, takich jak:
ryzyko wystpienia poaru, ktre odnosi si do skutecznoci technicznego wyposaenia

jednostek stray poarnej,
ryzyko wystpienia poaru, ktre odnosi si do efektywnoci technicznych standardw

przeciwpoarowych,
efektywno organizacji sub poarniczych w miastach itd.
Mona wymieni rwnie ryzyko wystpienia faszywych alarmw poarowych oraz zego funkcjonowania przeciwpoarowych systemw ganiczych, brak wody do gaszenia, a take opnienie w przybyciu pojazdw straackich na miejsce poaru. Miejmy na uwadze, e wielko ryzyka
wystpienia poaru, ktre naley analizowa w celu zapewnienia satysfakcjonujcego poziomu

bezpieczestwa poarowego, jest znaczna. Z jednej strony ryzyka te oceniaj moliwo wystpienia ryzyka poaru, z drugiej strony obejmuj oszacowanie moliwoci wystpienia konsekwencji tych poarw (uwzgldniajc okolicznoci, ktre mog przyczynia si do rozprzestrzeniania poaru). Dlatego do oszacowania ryzyka wystpienia poaru musz by znane czstotliwo wystpowania poaru w obiektach takiego lub innego rodzaju i przypuszczalna skala spodziewanych zniszcze o charakterze spoecznym, ekonomicznym i ekologicznym wskutek takich
lub innych warunkw brzegowych. Ryzyka wystpienia poarw s czsto mierzone przy wykorzystaniu statystyk lub metod prawdopodobiestwa.
Na zakoczenie odnotujmy, e dla przykadu w Rosji ryzyko wystpienia poaru po raz pierwszy
badane byo w poowie lat 70., a systematyczne badania w tym kierunku rozpoczto w roku
1990.
6. RYZYKO WYSTPIENIA POARU JAKO FUNKCJA WIELU ZMIENNYCH

W celu omwienia dugoterminowej strategii redukowania ryzyka wystpienia poaru (zmniejszania zagroenia wystpienia poaru) naley w pierwszej kolejnoci odpowiedzie na 2 pytania:
Gdzie i dlaczego powstaj poary?
Ktre poary powoduj ofiary (ofiary miertelne)?
Mona rwnie sformuowa takie pytanie: Ktre czynniki wpywaj na ryzyko wystpienia
poaru oraz jego skutki?.
W Rosji, szczegowe analizy statystyczne odnoszce si do rozprzestrzeniania poarw, przez
pryzmat poarw obiektw i przyczyn poarw, byy opracowywane przez wicej ni 20 lat.
Wyniki od 2012 r. podane zostay w tabelach 2 i 3.
Tabela 2 ilustruje rozkad poarw oraz ofiar w zalenoci od obiektu, gdzie poar powsta. Naley w tym miejscu wspomnie, e odnoszc si do zasad gromadzenia danych poarowych
w Rosji poary mieci, poary krzeww i k nie s uwzgldniane w statystykach. Poary lasw
s dokumentowane w specjalnych statystykach. Zatem poary te rwnie nie s uwzgldniane
w oglnych statystykach poarowych.
Z tabeli 2 wynika, e 69,5% (zarejestrowanych) poarw, 92% poarw miertelnych i 31,9%
bezporednich materialnych zniszcze dotyczy poarw mieszka. Poary w innych budynkach
(uwzgldniajc konstrukcje miejskie) osigaj 8%, skutkuj 3% wszystkich ofiar poarw
i 52,9% bezporednich zniszcze materialnych (ryc. 3 i 4).
Means of
transportation
15%
Open air and
others
8%
Other buildings
8%
Dwelling houses
68,3
Ryc. 3. Rozkad poarw w zalenoci od rodzaju obiektu w Rosji w 2012 r.

Other buildings
3%
Open air and

others
4%
Dwelling houses
91%
Means of
transportation
2%
Ryc. 4. Rozkad ofiar poarw w zalenoci od miejsca wystpowania poarw w Rosji w 2012 r.
Natural factor
1%
Technical factor
27%
Social factor
72%
Ryc. 5. Rozkad poarw w zalenoci od czynnikw wywoujcych poar (Rosja, 2012 r.)
Technical factor
18%
Natural factor
0%
Social factor
82%
Ryc. 6. Rozkad ofiar poarw w zalenoci od przyczyn powstania poaru (Rosja, 2012 r.)
Tak wic 77% wszystkich poarw w 2012 r. miao miejsce w budynkach, powodujc 94%
wszystkich ofiar poarw oraz bezporednie zniszczenia materiale na poziomie 70,6% wszystkich szkd powstaych w wyniku poarw. Doliczajc poary w rodkach transportu (prawie
92% wszystkich poarw naley do tej kategorii), skutkowao 96% wszystkich zarejestrowanych ofiar miertelnych i 84% wszystkich bezporednich zniszcze (Rosja, 2012 r.).
W tabeli 3 przedstawiono rozkad poarw w zalenoci od przyczyn ich wystpienia w Rosji
w 2012 r. Do kadego wymienionego w tabeli poaru przyporzdkowano czynnik, ktry go wywoa. W tym kontekcie nieostrone obchodzenie si z otwartym ogniem wywoao wicej ni
poow wszystkich ofiar miertelnych poarw (64,7%) i 34,8% poarw. Bezporednie zniszczenia materialne powstae wskutek tych poarw osigny 11,9% wszystkich zniszcze powstaych wskutek poarw. Wszystkie te poary spowodowane zostay przez czynnik ludzki, co
oznacza, e ich przyczyny byy spoeczne.
Natural factor
2%
Technical factor
41%
Social factor
57%
Ryc. 7. Rozkad poarw w zalenoci od czynnika, ktry wywoa poar (Rosja, 2012 r.)
Na rycinach 5-7 przedstawiono w formie graficznej dane zamieszczone w tabeli 3. Dane te wyranie pokazuj, e 71% wszystkich poarw w Rosji wywoanych zostao czynnikiem ludzkim
(co oznacza, e zostay one spowodowane przez czynnik spoeczny). 82% wszystkich ofiar poarw i 57% cakowitych bezporednich zniszcze spowodowanych zostao przez ten wanie
czynnik.
Zatem, podzielilimy wszystkie przyczyny poarw na 3 kategorie: naturalne, technologiczne

i spoeczne. Naturalnymi przyczynami s energia soneczna, wyadowania atmosferyczne, samozapalenia substancji i materiaw oraz inne. Przyczyny technologiczne, ktre skutkuj wystpowaniem poarw oraz powoduj zniszczenia obejmuj usterki i awarie linii energetycznych,
wyposaenia, urzdze i systemw cieplnych oraz innych systemw inynieryjnych itd.
Do przyczyn spoecznych poarw nale dziaania czowieka powodujce wystpowanie poarw, takie jak: podpalenia, nieumiejtne obchodzenie si z otwartym ogniem, palenie papierosw, zabawy dzieci z ogniem i nieprzestrzeganie przepisw przeciwpoarowych w domach oraz
miejscach pracy.
Tabela 2. Wystpowanie poarw i ofiar miertelnych poarw w zalenoci od miejsca poaru
w Rosji w 2012 r.
MIEJSCA POARU
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
F [1000]
N
[%]
K
113,250 69,4 69,4
24,266 14,9 84,3
6,151
3,8 88
mieszkania
rodki transportu
inne
zakady
4,554
2,8
produkcyjne
budynki handlowe
3,831
2,3
magazyny
na otwartym
3,738
2,3
powietrzu
pustostany
2,328
1,4
inne budynki
1,593
1
budynki
0,969
0,6
administracyjne
budynki miejskie
0,952
0,6
budynki
0,68
0,4
gospodarcze
placwki
0,333
0,2
edukacyjne
placwki kultu0,323
0,2
ralne
placwki zdrowia
0,217
0,1
razem
163,185 100
D [1000]
N
[%]
K
10,74
92 90,3
0,145
1,2
97
0,278
2,4 100
S [1 000 000]
N
[%]
K
4933,67 31,9 31,9
2035,43 13,1 45
2353,22 15,2 60,2
90,8
0,204
1,7
93,5
2538,42
16,4 76,6
93,2
0,017
0,1
93,9
2289,23
14,8 91,4
95,5
0,019
0,2
97,4
173,45
1,1
92,5
96,9
97,9
0,135
0,062
1,2
0,5
94,2
95,9
56,13
24,2
0,4
0,2
92,9
93,1
98,5
0,012
0,1
94,8
478,28
3,1
96,1
99
0,038
0,3
95,2
101,87
0,7
96,8
99,5
0,022
0,2
94,5
316,73
98,9
99,7
0,001
94,9
59,62
0,4
99,2
99,9
0,001
95,6
99,33
0,6
99,9
100
0,003
0
11,677 100
100
29,82
0,2 100
15 489,40 100
gdzie: n liczba poarw, k liczba (%), F [1000] poary w 1000, D [1000] ofiary miertelne
w 1000, S [1 000 000] bezporednie zniszczenia materialne w mln rubli
Ryc. 8. Ryzyko jako funkcja wielu zmiennych

Tabela 3. Wystpowanie poarw w zalenoci od przyczyn w Rosji w 2012 r.
PRZYCZYNY POARU
F
[1000]
[%]
D
[1000]
[%]
S
[%]
[1 000 000]
56,724
34,8
7,538
64,6
1835,54
11,9
40,891
25,1
1,974
16,9
5366,72
34,6
24,401
15
1,208
10,3
775,71
17,513
10,7
0,276
2,4
4171,22
26,9
techn.,
spo.
techn.,
spo.
spo.
11,989
7,3
0,045
0,4
718,16
4,6
spo.
1,371
0,8
0,168
1,4
54,81
0,4
techn.,
spo.
1,17
0,7
0,003
173,89
1,1
spo.
0,649
0,4
0,014
0,1
296,29
1,9
techn.,
spo.
0,809
0,5
0,048
0,4
58,71
0,4
techn.,
spo.
0,542
0,3
0,003
222,2
1,4
nat.
0,735
0,5
0,005
67,56
0,4
nat.
techn.,
spo.
techn.,
spo.
techn.,
spo.
11
nieostrone obchodzenie si
z otwartym ogniem
niewaciwa obsuga urzdze
elektrycznych
grzewczych
podpalenia
niewaciwa obsuga rodkw
transportu/pojazdw
gazowych
nieprzestrzeganie zasad ochrony
przeciwpoarowej
w czasie prac spawalniczych
niedokadne serwis
i konserwacja instalacji
technicznych
nieprzestrzeganie zasad ochrony
przeciwpoarowej podczas uytkowania
urzdze grzewczych
samozapalenia substancji
i materiaw
uderzenia piorunw
12
wybuchy
0,18
0,1
0,039
0,3
52,4
0,3
13
nieznane przyczyny
1,406
0,9
0,161
1,4
1298,82
8,4
14
inne przyczyny
4,805
2,9
0,195
1,7
397,37
2,6
100
15 489,4
100
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
razem
163,185 100 11,677
CZYNNIK
spo.
gdzie: F [1000] poary w 1000, D [1000] ofiary miertelne w 1000, S [1 000 000]
bezporednie szkody materialne w mln rubli
W tym miejscu naley podkreli, e technologiczne przyczyny poarw w znacznej mierze s

powodowane przez czynnik ludzki, poniewa ludzie czsto ponosz odpowiedzialno za niewaciw instalacj oraz uytkowanie wyposaenia, urzdze czy konstrukcji technicznych.
W tabela 4 przedstawiono rne przyczyny poarw pogrupowane w kategorie w pastwach:
USA (2007), Nowa Zelandia (1998), Rosja (2012).
Wyranie wida z tej tabeli, e w wymienionych pastwach ryzyko wystpowania poarw jest
w znacznej mierze powodowane przez czynniki naturalne, technologiczne i spoeczne. Inaczej
mwic, czynniki te tworz funkcj wypadkow z wieloma zmiennymi dla poszczeglnych krajw, jak i dla caego wiata. Do zmiennych tych nale m.in.:
poziom zuycia energii,
spoywanie tytoniu,
spoywanie alkoholu,
naduywanie lekw,
lokalne warunki klimatyczne,
narodowa specyfika dziedzictwa kultury,
inne wpywy dotyczce poszczeglnych krajw lub kontynentw.
Tabela 4. Klasyfikacja przyczyn poarw oraz ich udzia procentowy (%) w 3 pastwach
CZYNNIK
NATURALNY
USA
3
Nowa Zelandia
7
Rosja
1
PASTWO
CZYNNIK
TECHNICZNY
38
25
28
CZYNNIK
SPOECZNY
59
68
71
100
Analityczny opis tych czynnikw to zadanie na przyszo. Dotychczas do zbadania odpowiedniego czynnika stosowana jest ponisza formua:
(1)
gdzie:
S symbolizuje czynnik spoeczny i spoeczne przyczyny poarw
T symbolizuje przyczyny techniczne
N symbolizuje przyczyny naturalne
Czynniki te zostay sklasyfikowane wedug ich wagi.
Oczywicie, wikszo tych czynnikw zalena jest od czasu. Odpowiednio wszystkie ryzyka
poarowe mog by opisane w funkcji czasu :
(2)
Powysze zostao zilustrowane w formie schematu na rycinie 8.
Zatem zarzdzanie ryzykiem poarowym oznacza zarzdzanie wymienionymi powyej czynniki,
przy czym gwnym celem jest zmniejszanie ryzyka poaru do poziomu akceptowalnego.
Zaleno ryzyka poaru od czasu pozwala bada dynamik odpowiednich procesw majcych
nieodzowny wpyw na ryzyko poarowe (w celu oceny efektywnoci zarzdzania ochron przeciwpoarow).
Teraz zbadamy czynniki wpywajce na ryzyko poarowe.
7. ZARZDZANIE RYZYKIEM POAROWYM

Rozdzia ten powicony jest oglnym aspektom zarzdzania ryzykiem wszystkich rodzajw
poarw. Zasadniczo wszystkie rodki oraz metody wykorzystywane do zapewnienia bezpieczestwa poarowego, wszystkie osignicia naukowe w tym zakresie oraz wyposaenie, urzdzenia i rodki ochrony przeciwpoarowej stanowi element zarzdzania ryzykiem poarowym.
Analizujc ten problem bardziej szczegowo, mona zauway, e zarzdzanie ryzykiem poarowym jest przede wszystkim uzalenione od czynnikw naturalnych.
Przez ostatnie wieki (XX, XIX i moliwe, e jeszcze wczeniej) ludzi czsto dotykay poary spowodowane wyadowaniami atmosferycznymi lub samozapaleniami substancji i materiaw. Ryzyko wystpowania takich rodzajw poaru byo wzgldnie wysokie. Sytuacja zmienia si znaczco, gdy tylko wdroone zostay odpowiednie metody i rodki ochrony przed wyadowaniami
atmosferycznymi oraz szczegowo przebadane zostay fizyczne i chemiczne aspekty procesw
samozapalenia materiaw. W obu przypadkach sformuowane i zastosowane zostay odpowiednie rekomendacje dotyczce sposobw zapobiegania takim poarom. W rezultacie zmniejszya si liczba poarw powodowanych przez uderzenia piorunw oraz samozapalenia.
Niemniej jednak te przyczyny poarw s nadal aktualne w Rosji, co zobrazowane zostao
w tabeli 3. W 2002 r. odnotowano 963 poary (0,4% wszystkich zarejestrowanych poarw)
spowodowane samozapaleniem si substancji i materiaw i 668 poarw (0,3% wszystkich
odnotowanych poarw) spowodowanych uderzeniami piorunw.
Latem 2004 r. mia miejsce poar chiskiej rzeki na odcinku ok. 1,5 km spowodowany samozapaleniem nagromadzonych w jej korycie z fosforu (!). Takie jak ten, nietypowe poary zdarzaj si bardzo rzadko. Ryzyko ich wystpienia jest bliskie zeru, aczkolwiek ryzyko wystpienia
takich poarw, jak pokazuje przykad, jest realne.
W dalszym cigu bdziemy przyglda si zarzdzaniu ryzykiem jako kwestii czynnikw technologicznych. W Rosji poary spowodowane nieprzestrzeganiem instrukcji w zakresie funkcjonowania urzdze elektrycznych i wyposaenia zajmuj 2. miejsce w rankingach przyczyn poarw badanych w dugim przedziale czasu (patrz: tab. 3). W 2002 r. 20,6% wszystkich poarw
spowodowanych byo nieprzestrzeganiem instrukcji dotyczcych obchodzenia si z urzdzeniami. W wyniku tych poarw odnotowano 16,5% ofiar miertelnych, natomiast szkody materialne bdce ich efektem stanowiy prawie 30% wszystkich szkd poarowych. Sytuacja wyglda podobnie rwnie w innych krajach. Pomimo tego, e poary te wystpoway w systemach
i urzdzeniach oraz innym wyposaeniu, ich przyczyn byy niewaciwa produkcja, instalacja
i/lub obsuga. Dlatego te bardziej suszne byo zakwalifikowanie przyczyn tych poarw do
kategorii czynnikw socjotechnicznych.
Bez wtpienia mona oddziaywa na ryzyko poarowe zwizane z uytkowaniem wyposaenia

i urzdze elektrycznych, dlatego te jest ono jednym z problemw analizowanych w ujciu zarzdzania ryzykiem.
Peen kompleks rodkw i metod, uwzgldniajc specjalne systemy przeznaczone do zabezpieczenia przed zwarciem w urzdzeniach elektrycznych (powodujcych znaczc cz wszystkich
poarw elektrycznych), moe przyczynia si do minimalizowania ryzyka poarowego dotyczcego wszystkich poarw tej kategorii. Efekty te bd widoczne dopiero w nastpnych dekadach.
Podobnych tendencji mona si spodziewa w odniesieniu do wszystkich innych technologicznych przyczyn poarw (spowodowanych czynnikami socjotechnologicznymi). W zwizku
z przewidywanym rozwojem cywilizacji w zakresie nauki i technologii przewiduje si, e ryzyko
wystpienia tych poarw zmaleje ju w XXI w.
Sytuacja zwizana z ryzykiem poarowym spowodowanym czynnikami spoecznymi jest znacznie trudniejsza. Szanse na zmniejszenie takiego rodzaju ryzyka s wzgldnie mae, tak wic rozwizanie tej kwestii w krtkim przedziale czasu nie jest moliwe. Sprawa ta zwizana jest z faktem, e ludzie sami, ludzko z jej etycznymi niedoskonaociami, przyczyniaj si do powstawania wikszoci wszystkich poarw. Ironizujc, stale rosnca populacja ludnoci inicjuje rozwj i wzrost zagroenia poarowego, podczas gdy pozostajca w mniejszoci cz tej populacji
prbuje walczy z zagroeniem poarowym (przeciwdziaa wystpowania poarw i ich rozprzestrzenianiu si). Imponujcym przykadem tego zjawiska s poza poarami spowodowanymi nieostronym obchodzeniem si z ogniem umylne podpalenia. W Rosji 7-8% wszystkich
zarejestrowanych poarw powstaje wskutek podpale (uwzgldniajc poary, w ktrych podpalenia s domniemane, nie za udowodnione). W Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii i Stanach
Zjednoczonych Ameryki przecitnie 25-30% wszystkich poarw kwalifikowanych jest jako
podpalenia. Poary lasw (z zaledwie 12%, w ktrym przyczyn byo uderzenie pioruna) nie s
wliczone. Zatem mona jedynie stwierdzi, e wikszo wszystkich poarw lasw spowodowanych byo aktywnoci czowieka, z coraz wikszym udziaem podpale jako gwnej przyczyny poarw lasw.
Kiedy mwi si o duej liczbie poarw spowodowanych nieostronym obchodzeniem si
z otwartym ogniem, bierze si rwnie pod uwag, e poary te spowodowane s nie tylko przez
brak ostronoci, ignorancj czy brak wiedzy zwizanej z obchodzeniem si z palnymi rdami
czy atwopalnymi substancjami i materiaami, lecz take przez palenie, spoywanie alkoholu
oraz naduywanie narkotykw i inne podobne przyczyny. Zarzdzanie takim ryzykiem poarowym jest niezwykle zoone.
Aby rozwija now kultur bezpieczestwa na Ziemi (uwzgldniajc bezpieczestwo poarowe) konieczne jest zaangaowanie szerokiego grona ludzi z udziaem pedagogw, psychologw,
socjologw, przedstawicieli mediw i innych rodowisk. W wielu krajach dziaania takie zostay
ju zainicjowane. W Stanach Zjednoczonych Ameryki ekspert Schaenman10 przez wiele lat skuPhilip Schaenman czonek grupy badawczej w Instytucie Urbanistyki oraz dyrektor prowadzonego
w niej programu identyfikowania najlepszych praktyk efektywnoci wadz lokalnych. By
przewodniczcym i zaoycielem TriData, przedsibiorstwa zajmujcego si doradztwem w zakresie
10
tecznie prowadzi w ramach dziaalnoci CTIF wiele programw. Opracowa programy dotyczce instrukcji ochrony przeciwpoarowej dla kadej grupy spoecznej w rnych krajach
uwzgldniajc rwnie spoecznoci midzynarodowe. Programy te zostay rozpowszechnione
wrd wszystkich zainteresowanych instytucji i organizacji, takich jak przedszkola, szkoy,
uczelnie oraz w szeregu innych instytucji publicznych.
Niestety jak pokazuj wiatowe statystyki poarowe tego typu dziaania, wane dla budowy
ochrony przeciwpoarowej, nie s jeszcze wystarczajco efektywne. Do wielu poarw dochodzi
w mieszkaniach. W Stanach Zjednoczonych domy mieszkalne wyposaone zostay w czujki dymu oraz systemy tryskaczowe. Skuteczno takich rozwiza w zakresie redukowania ryzyka
poarowego jest wystarczajca, ale wie si ze znacznymi inwestycjami. Inny przykad rwnie
pochodzi ze Stanw Zjednoczonych, gdzie w celu zredukowania ryzyka poarowego w mieszkaniach spowodowanego paleniem papierosw w ku zaczto produkowa niepaln pociel (papieros moe w niej wypali jedynie niewielk dziur).
Inne metody zarzdzania ryzykiem poarowym w obszarze czynnikw spoecznych polegaj na
produkcji ognioodpornych zabawek, urzdze gospodarstwa domowego, mebli itd. Dziaania te
przyczyniaj si do postpu w walce z poarami w gospodarstwach domowych i mieszkaniach.
W kadym razie jasne jest, e ryzyko poarowe wywoane czynnikami spoecznymi jest duo
trudniejsze do zarzdzania ni ryzyko spowodowane czynnikami naturalnymi i technologicznymi.
Oczywicie istnieje wiele innych niewymienionych tu rodkw i metod wpywajcych na
ryzyko poarowe: przepisy przeciwpoarowe w zakresie bezpieczestwa konstrukcji, systemy
detekcji poaru i alarmy przeciwpoarowe, systemy gaszenia poarw, wyposaenie jednostek
stray poarnej i inne. Nie bd one jednak omawiane szczegowo w ramach niniejszego opracowania.
8. ALGORYTMY PRZECIWPOAROWE DLA KADEGO RODZAJU OCHRANIANEGO

OBIEKTU
Opierajc si na podsumowaniu poprzedniego rozdziau, moemy teraz sformuowa oglny
algorytm dotyczcy bezpieczestwa poarowego dowolnego chronionego obiektu. Odpowiedni
algorytm pokazany zosta na rycinie 9.
Na rycinie 9 wyranie wida, e analiza ryzyka poarowego dowolnego obiektu zaczyna si od
identyfikacji i oszacowania wszystkich zagroe poarowych waciwych dla tego obiektu. Zatem, okrelane s aktualne wartoci ryzyka poarowego. W nastpnym kroku wyznaczane s
tolerowalne wartoci ryzyka i porwnywane s one z obecnymi wartociami ryzyka. Po tym
nastpuje wybr metod i technologii odpowiednich dla danej sytuacji, ktre wdroone zostan
w celu zredukowania ryzyka (lub ich opracowanie). Ostatecznie metody te oraz technologie s
wdraane w praktyce w danym obiekcie w celu zapewnienia akceptowalnego poziomu bezpieczestwa poarowego.
bezpieczestwa publicznego. Uznany na wiecie ekspert w zakresie analizowania i oceny dziaalnoci

suby medycznej, ochrony przeciwpoarowej i pomiaru wydajnoci usug dostarczanych przez
administracj lokaln. Schaenman posiada ponadtrzydziestoletnie dowiadczenie w zakresie prowadzenia
studiw efektywnoci, auditw oraz bada naukowych w obszarze pomiarw efektywnoci.
Opisana tu oglna procedura moe by w dalszym cigu ulepszana i uszczegawiana w zakresie

poszczeglnych jej etapw. W takim procesie czsto stosowana jest metoda drzewa zdarze. Nie
bdziemy w tym miejscu omawia procesu zapewniania bezpieczestwa poarowego poszczeglnych obiektw. Chcielibymy jedynie wspomnie, e nawizujc do ostatnich publikacji
wszystkie wypracowane dotychczas standardy szacowania ryzyka poarowego oraz ich praktyczne zastosowanie s dalekie od zapewnienia perfekcyjnego rozwizania, poniewa uwzgldniaj one nadal wiele budzcych wtpliwo lub niewaciwie ocenianych zagadnie.
Ryc. 9. Algorytm bezpieczestwa poarowego w dowolnym rodzaju chronionego obiektu

9. RYZYKO POAROWE W DUYCH AGLOMERACJACH MIEJSKICH

Opisana powyej metodologia oceny ryzyka poarowego pozwala nam przestudiowa sytuacj
zwizan z poarami i ich dynamik w miastach. Aby zilustrowa ten punkt, zbadalimy dynamik ryzyk poaru R1, R2, R3 w 18 miastach w rnych miejscach wiata w latach 2000-2012. Do
badania wybrane zostay miasta milionowe Azji (Tokio, Ho Chi Minh, Hongkong) i Europy (Moskwa, Ryga, Talin, Petersburg, Zagrzeb, Pary, Berlin, Kijw, Rzym, Bukareszt, Belgrad, Budapeszt i Warszawa). Dla kadego z miast obliczone zostay wartoci ryzyka poarowego R1, R2, R3
w kadym roku oraz rednia warto kadego ryzyka na przestrzeni lat (tab. 5-7 oraz ryc. 1015).
Najwiksze rednie wartoci ryzyka R1 moemy zaobserwowa w Talinie, Nowym Jorku, Rzymie
i Wiedniu. W tych miastach kadego roku dochodzi do 4-8 poarw na 1000 mieszkacw. Najmniejsze rednie wartoci ryzyka R1 moemy zaobserwowa w miastach Azji (R1 = 0,1 w m, R1 =
0,5 w Tokio), patrz: ryc. 10.
Interesujce jest, e warto ryzyka R1 w Tokio jest 12 razy mniejsza ni w Nowym Jorku. Jednoczenie w Tokio, w Nowym Jorku i wielu innych miastach (z wyjtkiem Rzymu, Wiednia i Belgradu) ryzyko R1 w latach 2000-2012 stopniowo malao (tab. 5).
Inaczej wyglda sytuacja z ofiarami miertelnymi w tych miastach. Warto ryzyka R2 w 10 z 18

miast jest znacznie mniejsza od 1. Oznacza to, e na kade 100 poarw w tych miastach przypada rednio mniej ni jedna ofiara miertelna. Dla przykadu w Nowym Jorku w ostatnich latach, R2 = 0,2, co oznacza, e na 500 poarw przypadaa 1 ofiara miertelna, natomiast w Rzymie 1 ofiara miertelna przypadaa na 1000 poarw. Jednoczenie w Moskwie, Petersburgu
oraz w Ho Chi Minh przypaday 3-4 ofiary miertelne na 100 poarw.
Tabela 5. Dynamika ryzyka poarowego R1 w wybranych duych miastach w przedziale czasowym 2000-2012

Wielko ryzyka R3 w miastach znajduje si w przedziale od 0,2 (w Ho Chi Minh, Hongkongu
i Rzymie) do 5,8 (w Petersburgu). Dla przykadu w Petersburgu mamy 6 ofiar miertelnych na
100 000 mieszkacw, a w Rzymie, Hongkongu i w Ho Chi Minh ryzyko to wynosi 0,2. Oznacza
to 1 ofiar mierteln na 0,5 mln ludzi.
Ta statystyczna analiza pozwala nam oceni sytuacj zwizan z wystpowaniem poarw i ich
dynamik na caym wiecie, ale wpyw czynnikw rnego rodzaju na ryzyko poarowe wymaga
osobnych bada.
14
Ho Chi Minh (Minimum average value: 0,1)
12
Tallinn (Maximum average value: 8,0)
10
Average of all Cities: 2,6
Risk R1
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ryc. 10. Dynamika ryzyka poaru R1 w latach 2000-2012 w wybranych miastach

Tallinn
8,0
New York City
6,0
Rome
4,2
Riga
4,1
Vienna
4,1
Warsaw
3,5
Paris
2,8
Berlin
2,2
Belgrade
2,0
Budapest
1,8
Zagreb
1,8
Kiev
1,6
St.Petersburg
1,5
Hong Kong
1,2
Moscow
1,0
Bucharest
0,9
Tokyo
0,5
Ho Chi Minh
0,1
0
Risk R1
Ryc. 11. rednie ryzyko poarowe R1 w wybranych miastach

Tabela 6. Dynamika ryzyka poarowego R2 w wybranych duych miastach w latach 2000-2012
9
Ho Chi Minh (Maximum average value: 4,2)
Rome (Minimum average value: 0,05)

6
Risk R1
4
3
2
1
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Ryc. 12. Dynamika ryzyka poaru R2 w latach 2000-2012 w wybranych miastach

2012
Ho Chi Minh
4,2
St.Petersburg
4,0
Moscow
3,4
Tokyo
2,1
Kiev
1,7
Belgrade
1,6
Riga
1,6
Bucharest
0,9
Budapest
0,7
Warsaw
0,6
Tallinn
0,5
Zagreb
0,4
Berlin
0,4
Paris
0,3
New York City
0,2
Vienna
0,2
Hong Kong
0,2
Rome
0,1
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
Risk R2

Tabela 7. Dynamika ryzyka poarowego R3 w wybranych miastach w latach 2000-2012
4,5
10
Rome (Minimal average value: 0,2)
Riga (Maximal average value: 6,6)

Risk R3
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ryc. 14. Dynamika ryzyka poarowego R3 w wybranych miastach w latach 2000-2012

Riga
6,6
St.Petersburg
5,8
Tallinn
4,1
Belgrade
3,4
Moscow
3,3
Kiev
2,6
Warsaw
2,3
New York City
1,4
Budapest
1,2
Tokyo
1,0
Bucharest
0,8
Zagreb
0,7
Paris
0,7
Vienna
0,7
Hong Kong
0,2
Rome
0,2
Ho Chi Minh
0,2
Berlin
0,0
Risk R3

10. ROZWJ ZAGROENIA POAROWEGO W WYBRANYCH NIEMIECKICH

MIASTACH
Rozdzia zawiera opis rozwoju zagroe poarowych w wybranych niemieckich miastach w latach 1900-2009. Ten wybrany przedzia czasu odzwierciedla wikszo zmian na tle historycznym, przemysowym, politycznym i kulturalnym majcych miejsce w czasie wybranego okresu
100 lat:
1901 odkurzacz (Wlk. Brytania),

1901 samolot z silnikiem nr 21 G. Weisskopf (Niemcy, USA),
1906 witaminy Ch. Eijkman (Holandia) i F.G. Hopkins (Wlk. Brytania),
1906 radiostacja R.A. Fessenden,
1911 model atomu E. Rutherford (Nowa Zelandia, Wlk. Brytania),
1913 tama produkcyjna H. Ford (USA),
1915 oglna teoria wzgldnoci A. Einstein (Szwajcaria/Niemcy),
1916 czog W. Tritton i W.G. Wilson (Wlk. Brytania),
1921 autostrada Avus w Berlinie (Niemcy),
1924 telewizor W.K. Zworykin (Rosja) / J.L. Baird (Wlk. Brytania),
1926 rakiety na paliwo cieke R.H. Goddard (USA), W. von Braun (Niemcy),
1928 penicylina A. Fleming (Wlk. Brytania),
1928 kolorowa telewizja J.L. Baird (Wlk. Brytania),
1935 magnetofon I.G. Farben i AEG Telefunken (Niemcy),
1936 helikopter H. Focke (Niemcy),
1936 komputer binarny K. Zuse (Niemcy),
1945 kuchenka mikrofalowa P. LeBaron Spencer (USA),
1947 tranzystor J. Bearden i W. Brattain (USA),
1947 aparat Polaroid E.H. Land (USA),
1950 karta kredytowa R. Schneider,
1954 radio tranzystorowe Regency Electronics (USA),
1954 elektrownia atomowa (Rosja),
1957 satelita Sputnik (Rosja),
1961 pierwsza rakieta kosmiczna z czowiekiem na pokadzie (Jury Gagarin, Rosja),
1969 zaogowy lot na Ksiyc (N. Armstrong, E. Aldrin, M. Collins, Apollo 11, USA),
1972 telefon komrkowy Deutsche Bundespost (Niemcy),
1977 komputer osobisty Apple II S. Jobs i S. Woniak (USA),
1981 kamera wideo Sony Corporation (Japonia),
1981 system operacyjny MS-DOS (Bill Gates, USA),
1986 stacja kosmiczna MIR (Rosja),
1989 Nintendo Gameboy (Japonia).
Wszystkie wymienione rozwizania techniczne miay gboki wpyw na ycie ludzi, w szczeglnoci mieszkacw duych miast: sieci ulic pene samochodw, rodkw transportu publicznego
(tramwaje, autobusy, metro, pocigi i lotniska), infrastruktury elektrycznej, wodocigowej i gazowej, nowych przekanikw telekomunikacyjnych (radio, telewizja, telefonia kablowa i komrkowa), supermarkety i domy towarowe, teatry kina itd. ycie w miastach stao si bardziej wygodne. Ale w tym samym czasie opracowano rwnie kilka systemw i organizacji bezpieczestwa.
Ju pod koniec XIX w. w niemal kadym duym miecie funkcjonowaa profesjonalna stra poarna. Poniej przedstawiono rozwj zagroe poarowych w Berlinie (we wschodniej czci
Niemiec), Norymberdze (na poudniu) i w Dsseldorfie (w zachodniej czci kraju).
Berlin pooony jest we wschodniej czci Niemiec, w odlegoci 100 km od granicy z Polsk. Od
Morza Batyckiego oddalony jest o ok. 200 km w kierunku poudniowym. Miasto podzielone jest
na 12 dzielnic. Berlin jest najwikszym (891 km2) oraz najludniejszym (ponad 3 mln mieszkacw) miastem Niemiec. Wicej ni 18% powierzchni jest zalesione; ponad 7% to obszary wodne
(jeziora, rzeki); 41% powierzchni zajmuj budynki. Kolejne 12% to ogrody, a 4% tereny uprawne. Istnieje wysoko rozwinita infrastruktura transportowa: metro (146 km), pocigi podmiejskie (332 km), tramwaje (294 km), drogi wodne dla statkw (186 km) i ponad 5000 km ulic.
Przemys skupia si gwnie na usugach i produkcji. W sektorze bezpieczestwa funkcjonuj
2 najwaniejsze organizacje:
Berliska Stra Poarna (Berliner Feuerwehr) (98 jednostek, ok. 5500 zawodowych
i ochotniczych straakw, 6800 poarw, 17 700 wezwa do pomocy technicznej, 292
tys. wezwa w zakresie ratownictwa medycznego, 2800 faszywych alarmw i 40 tys.
wezwa do ledztwa lub obserwacji),
Berliska Policja (17 tys. policjantw, 1,3 mln pocze alarmowych, 700 tys. wyjazdw do wypadkw)11, 12.
Ryc. 16. Berlin na historycznych mapach; w grnym rzdzie od lewej Berlin i Clln w roku
1652 (6 tys. mieszkacw), Berlin w roku 1789 (149 875 mieszkacw), Duy Berlin w roku
1920 (3 879 409 mieszkacw); w dolnym rzdzie od lewej Berlin w roku 1938 (4 347 875
mieszkacw), Berlin od 1945 do zjednoczenia po okresie zimnej wojny (ok. 2,1 mln mieszkacw w Berlinie Zachodnim oraz 1,1 mln mieszkacw w Belinie Wschodnim) oraz Berlin w roku
2012 (3 375 000 mieszkacw)
Miasto Berlin zostao zaoone w roku 1237. Pierwsza zawodowa stra poarna w Niemczech
powstaa w Berlinie w 1851 r. Na rycinie 16 przedstawiono niektre z gwnych etapw rozwoju miasta, poczynajc od maej wioski rybackiej, koczc na jednym z wikszych miast Europy.
11
12
Berliner Feuerwehr, Jahresbericht 2010 (Annual Report of Fire Brigade).

Statistisches Jahrbuch Berlin 2012 (Statistical Yearbook).

5,0
4,5
P [1.000.000]
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Ryc. 17. Rozwj zaludnienia oraz powierzchni Berlina w latach 1900-2009

Obliczajc rozwj zagroe poarowych w miecie Berlin w przedziale czasowym 1900-2009,
w pierwszej kolejnoci analizowano rozwj populacji (ryc. 17). W latach 1900-1920 w Berlinie
mieszkao ok. 2 mln osb na powierzchni cznej 66 km2. W roku 1920 na podstawie ustawy
poczono 50 wiosek i miast otaczajcych Berlin, tworzc Duy Berlin. Powierzchnia miasta
wzrosa do 878 km2. Od tego momentu Berlin sta si jednym z najwikszych miast wiata
(3. miejsce po Londynie i Nowym Jorku). Po drugiej wojnie wiatowej w wyniku wydarze politycznych (podzia miasta na 4 sektory) zachodnia cz Berlina liczya rednio 2,1 mln osb
(475 km2), natomiast wschodni cz w tym samym czasie zamieszkiwao ponad 1 mln mieszkacw (403 km2). W rok po zakoczeniu okresu zimnej wojny i procesu zjednoczenia dwch
pastw niemieckich Berlin ponownie sta si najwikszym niemieckim miastem: 3,4 mln mieszkacw (891 km2).
18
16
14
F [1.000]
12
10
8
6
4
2
0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Ryc. 18. Rozwj liczby poarw w Berlinie w latach 1900-2009

Nastpnie analizie poddano zmiany w liczbie poarw w Berlinie w wyej wymienionym przedziale czasu (ryc. 18)13,14,15. W roku 1900 oficjalne statystyki poarw wyglday nastpujco:
ugaszono ogem 1809 poarw, 80,5% poarw zostao zaklasyfikowanych jako poary mae,
9,6% stanowiy poary redniej wielkoci, natomiast 4,1% wszystkich poarw zaklasyfikowano
jako poary kominowe. Tylko 5,7% zarejestrowanych poarw sklasyfikowano jako due poary. Po powstaniu Duego Berlina statystyki za rok 1923 wyglday nastpujco: ugaszono ogem 2381 poarw, 73% poarw zostao zaklasyfikowanych jako poary mae, 15,3% stanowiy
poary redniej wielkoci i 5% wszystkich poarw stanowiy poary kominowe. Tylko 6,7%
zarejestrowanych poarw zostao sklasyfikowanych jako due poary.
Berliner Feuerwehr, Jahresberichte (Annual Report of Fire Brigade) 1900 / / 2009.

Statistisches Jahrbuch Berlins (Statistical Yearbook) 1900 / / 2009.
15 Verwaltungsbericht der Stadt Berlin (Report of City Administration) 1900 / / 2009.
13
14
25 lat pniej, po zakoczeniu drugiej wojny wiatowej, zagroenie poarowe w Berlinie zilustrowa mona przy uyciu poniszych danych. W 1946 r. oficjalnie zanotowano 2330 poarw.
Analizujc liczb poarw wedug ich wielkoci: 53% poarw sklasyfikowano jako mae poary, 29,1% stanowiy poary redniej wielkoci, 0,4% poary kominowe, ok. 0,6% poarw zaklasyfikowano jako powizane z wybuchami, 16,9% zarejestrowanych poarw zostao sklasyfikowanych jako poary due. Statystyki z lat 1945-1989 dotycz jedynie zachodniej czci Berlina. Wicej interesujcych szczegw na temat wschodniej i zachodniej czci Berlina w wymienionym czasie mona znale w publikacji16.
Przytaczajc dane z rocznikw statystycznych Berliskiej Stray Poarnej (Berlin Zachodni)
zauwaalna jest tendencja wzrostowa liczby poarw na przestrzeni lat: 1596 (1950 r.), 2758
(1960 r.), 5455 (1970 r.), 7000 (1980 r.) i 6602 (1989 r.). Pierwszy rocznik statystyczny o dziaalnoci zjednoczonej Berliskiej Stray Poarnej odpowiedzialnej za cae miasto zosta opublikowany w roku 1991: oglna liczba poarw wyniosa 14 392, 95,6% poarw zaklasyfikowano
jako mae poary, 3,6% stanowiy poary redniej wielkoci, tylko 0,8% zarejestrowanych poarw zostao sklasyfikowanych jako due poary.
6
5
R1
4
3
2
1
0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Ryc. 19. Rozwj wskanika ryzyka R1 w Berlinie w latach 1900-2009

Ryzyko poaru R1 definiuje si jako: ryzyko dotknicia jednej osoby skutkami poaru na prze-
F
3
;
10 P a
1900
strzeni jednego roku (ryc. 19). Wspczynnik R1 w roku 1900 wynosi R1 0.96
F
3
. Odpowiednio na przestrzeni tych
10 P a
1925
25 lat pniej jego warto osigna R1 0.88
F
3
ulego zmniejszeniu o warto 1,09. Oznacza to, e ryzyko
10 P a
1900/ 1925
lat ryzyko R1
byo stabilne na przestrzeni 25 lat. W pierwszym roku po zakoczeniu drugiej wojny wiatowej,
w warunkach politycznej i fizycznej izolacji Berlina Zachodniego, ryzyko R1 wynosio:
F
R11946 1.16 3
; oznacza to, e porwnywalnie ryzyko
10 P a
F
R11946/1925 3
10 P a wzroso o 1,3.
Patrzc wstecz na pocztek XX w., mona zauway, e rozwj wspomnianego czynnika ryzyka
dotknicia jednej osoby skutkami poaru, na przestrzeni roku zmienia si bardzo nieznacznie,
przez co nie mia wikszego wpywu na bezpieczestwo. Taki punkt widzenia jest jednak zudN.N. Bruschlinsky, S.V. Sokolov, P. Wagner, Humanity and Fires, Fundacja Edukacja i Technika
16
ny, poniewa nastpne dziesiciolecia pokazuj co zupenie innego. W latach 50. i 60. ubiegego
wieku sytuacja finansowa mieszkacw Berlina Zachodniego znacznie si zmieniaa: rosa liczba
nowoczesnych urzdze elektrycznych, samochodw, zwikszao si zapotrzebowanie na energi elektryczn oraz benzyn itd. ycie w wielkim miecie stawao si coraz bardziej komfortowe. Supermarkety oraz sklepy zapewniajce zaopatrzenie we wszelkie towary, kina i teatry oferujce wysoki poziom kultury. Miasto zaczo si stawa atrakcyjne rwnie dla ludzi z zewntrz: turystw, a take imigrantw z zagranicy. Pomijajc inne kwestie, napyw ludnoci spo1950
1960
1970
wodowa znaczny wzrost wspczynnika ryzyka: R1 0.74 , R1 1.25 , R1 2.57 ,
R11980 3.69 .
W roku 1990 warunki geopolityczne ulegy istotnej zmianie. Zjednoczenie Niemiec doprowadzio do zderzenia odmiennego systemu poarniczego z odmienn infrastruktur. W tym czasie
F
3
4.18 . Zaled10 P a
1991
poziom ryzyka wyraony wspczynnikiem osign warto: R1
wie
17
lat
mino
zanim
jego
warto
powrcia
do
poziomu
lat
60.
F
3
2.23 .
10 P a
2009
XX w.: R1
Drugim miastem poddanym obserwacji jest Norymberga. Jest to miasto w niemieckim kraju
zwizkowym Bawaria, w regionie administracyjnym rodkowej Frankonii (poudniowe Niemcy). Pooone nad rzek Pegnitz i kanaem Ren-Men-Dunaj, znajduje si ok. 170 km na pnoc od
Monachium. Liczba ludnoci na koniec 2011 r. wynosia 510 602 osb, co stawiao Norymberg
na 14. miejscu pod tym wzgldem. Norymberga bya, wedug pierwszej udokumentowanej
wzmianki o miecie z 1050, przedstawiana jako cesarski zamek lecy pomidzy Frankoni
Wschodni i marchi Bawarii Nordgau. Od 1050 r. do 1571 r. miasto powikszyo si i znacznie
wzroso na znaczeniu ze wzgldu na swoje pooenie na gwnych szlakach handlowych.
Norymberga wielu ludziom wci kojarzy si z tradycyjnymi piernikami, kiebasami i rcznie
robionymi zabawkami. Zegarki kieszonkowe wytwarzano tu ju w XVI w. W XIX w. Norymberga
staa si przemysowym sercem Bawarii z takimi firmami jak Siemens i MAN, posiadajcymi
swoje bazy w miecie. Nadal jest wanym orodkiem przemysowym z siln pozycj na rynkach
Europy rodkowej i Wschodniej. Wytwarza si tu produkty z takich obszarw jak: urzdzenia
elektryczne, produkty mechaniczne i optyczne, pojazdy silnikowe, przybory pimiennicze i rysownicze oraz produkty drukowane. Mocno rozwinite s rwnie gazie automatyki, energetyki i technologii medycznej. Firma Siemens jest wci najwikszym przemysowym pracodawc
w regionie norymberskim. Tutaj znajduje si take 1/3 wszystkich agencji badajcych rynek
niemiecki. Midzynarodowe Targi Zabawek w Norymberdze s najwiksz tego rodzaju imprez
na wiecie. W miecie kadego roku organizowanych jest rwnie kilka specjalistycznych targw
Hi-Tech, przycigajcych ekspertw z kadego zaktka globu.
Ryc. 20. Norymberga na historycznych mapach. Od lewej do prawej Norymberga w roku 1650
(ok. 40 tys. mieszkacw), Norymberga w roku 1858 (59 177 mieszkacw), Norymberga w
roku 2001 (491 307 mieszkacw)
Przepisy dotyczce bezpieczestwa poarowego s znane ju od XIII-XIV w. Pierwsza znana regulacja prawna zostaa opublikowana w 1449 r. W latach 1848-75 powstay pierwsze organizacje samopomocy bezpieczestwa przeciwpoarowego, dziaajce na zasadzie wolontariatu. Dzi
na pocztku 2. dekady XXI w. Norymberga posiada zastpy zawodowej stray poarnej (5 jednostek, 542 straakw i 128 pojazdw) oraz dobrze rozwinity system ochotniczej stray poarnej
(18 jednostek, w sumie 619 straakw ochotnikw i 46 pojazdw)17.
0,6
P [1.000.000]
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Ryc. 21. Zmiany liczby ludnoci w Norymberdze w latach 1900-2009

W 1900 r. w Norymberdze mieszkao cznie 261 081 osb (ryc. 21). Oficjalne dane pokazuj, e
w obrbie miasta miao miejsce w sumie 88 poarw. 30,7% poarw zaklasyfikowano jako
mae poary, 11,4% stanowiy poary redniej wielkoci, 15,9% zarejestrowanych poarw zostao sklasyfikowanych jako due poary, 42% wszystkich poarw zostao ugaszonych przed
przyjazdem stray poarnej.
W roku 1940 populacja Norymbergi wynosia 429 400 mieszkacw. W tym roku oficjalnie odnotowano 240 poarw. Wrd tej liczby 42,1% poarw zaklasyfikowano jako mae poary,
25% stanowiy poary redniej wielkoci, natomiast 11,3% zarejestrowanych poarw zostao
sklasyfikowanych jako poary due. 21,7% wszystkich poarw zostao ugaszonych przed przyjazdem stray poarnej.
17
AGBF: Handbuch der Berufsfeuerwehren Deutschlands, 2010.

Rok 1976 przynis najwiksz liczb poarw w XX w.: w sumie 1054, z czego 82% zaklasyfikowano jako mae poary, 13,3% stanowiy poary redniej wielkoci, a 4,7% zarejestrowanych
poarw zostao sklasyfikowanych jako due poary. Zaprzestano notowania liczby poarw
ugaszonych przed przyjazdem stray poarnej. Dodatkowo wymieni naley ok. 270 tzw. faszywych zgosze (w dobrej wierze), 200 faszywych pocze przez automatyczne systemy
wykrywania poar oraz blisko 200 alarmw zoliwych (w zej wierze). W 2009 r. w Norymberdze miao miejsce 758 poarw. Wrd tej liczby 91,8% zostao zakwalifikowanych jako mae
poary, 4,7% jako poary redniej wielkoci, a 0,3% jako due poary, a 3,2% wszystkich poarw zostao okrelonych jako inne poary18, 19,20.
1,2
1,0
F [1.000]
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
1995
2000
2005
Ryc. 22. Liczba poarw w Norymberdze w latach 1900-2009

2,5
2,0
R1
1,5
1,0
0,5
0,0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
Ryc. 23. Rozwj wskanika ryzyka R1 w Norymberdze w latach 1900-2009

Obliczone na podstawie tych danych wyjciowych (rozwoju liczby ludnoci oraz liczby poarw)
ryzyko, e jedna osoba zostanie dotknita skutkami poaru w okresie jednego roku (ryc. 23),
mona przedstawi nastpujco:
F
3
. 25 lat pniej wspczynnik ten osign war10 P a
1900
R1 wynis w 1900 r.: R1 0.34
1925
to R1
F
F
1900/ 1925
0.67 3
3
Odpowiednio ryzyko R1
zwikszyo si 1.9710 P a
10 P a .
krotnie. W pierwszym roku po zakoczeniu drugiej wojny wiatowej ryzyko R1 wynioso:
Feuerwehr Nrnberg, Jahresberichte (Annual Report of Fire Brigade) 1900 / / 2009.

Statistisches Jahrbuch Nrnbergs (Statistical Yearbook) 1900 / / 2009.
20 Verwaltungsbericht der Stadt Nrnberg (Report of City Administration) 1900 / / 2009.
18
19
F . Na przestrzeni ostatnich dziesicioleci wspczynnik ryzyka systemaR11946 0.98 3
10 P a
tycznie rs: R11950 0.58 , R11960 0.59 , R11970 1.14 , R11980 1.82 , R11990 1.48 i R12000 1.74 .
Nastpnie analizie poddano rozwj ryzyka poaru w miecie Dsseldorf.
Pierwsza pisemna wzmianka o Dsseldorfie pochodzi z roku 1135. Miasto jest stolic niemieckiego landu Nadrenia Pnocna-Westfalia oraz centrum aglomeracji Ren-Ruhr liczcej ponad 10
mln mieszkacw. W Dsseldorfie znajduj si krajowe i midzynarodowe instytucje finansowe
i agencje ubezpieczeniowe oraz jedna z najwikszych niemieckich gied. Kilka innych duych
firm ma swoje siedziby w miecie (moda, kosmetyki i uroda, energetyka, hutnictwo, ubezpieczenia, transport lotniczy, przemys chemiczny).
Ryc. 24. Dsseldorf na historycznych mapach. Od lewej do prawej: Dsseldorf w roku 1887
(123,8 tys. mieszkacw), w roku 1894 (166,5 tys. mieszkacw) oraz w 2010 r. (588 tys.
mieszkacw)
Na rycinie 25 przedstawiono rozwj liczby ludnoci Dsseldorfu w latach 1900-2009. Wykres
przedstawia w gruncie rzeczy ten sam obraz, co w przypadku Norymbergi.
0,8
0,7
P [1.000.000]
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
Ryc. 25. Zmiany liczby ludnoci w Dsseldorfie w latach 1900-2009

2000
2005

3,0
2,5
F [1.000]
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
Ryc. 26. Zmiany liczby poarw w Dsseldorfie w latach 1900-2009

2000
2005
W roku 1900 w miecie Dsseldorf mieszkao cznie 213 711 osb (ryc. 25). Cytujc oficjalne
dane, w obrbie miasta miao miejsce cznie 321 poarw. Informacje o wielkoci poarw
znane s od roku 1902, w ktrym 58,4% zaklasyfikowano jako mae poary, 16% stanowiy poary redniej wielkoci, 4,2% zarejestrowanych poarw zostao sklasyfikowanych jako due
poary, a 21,4% wszystkich poarw okrelono jako poary kominowe.
W roku 1940 populacja Dsseldorfu wynosia 542,8 tys. mieszkacw. W tym samym roku zarejestrowano oficjalnie 360 poarw. Wrd tej liczby 59,7% zaklasyfikowano jako mae poary,
29,4% stanowiy poary redniej wielkoci i 10,8% zarejestrowanych poarw zostao sklasyfikowanych jako due poary. Liczby poarw kominowych w tym roku nie wskazano.
Rok 1976 przedstawia nastpujcy podzia poarw wedug wielkoci: 1632 poarw ogem,
89,6% poarw sklasyfikowanych jako mae poary, 6,7% stanowiy poary redniej wielkoci,
a 2,1% zarejestrowanych poarw zostao sklasyfikowanych jako due. 21,4% wszystkich poarw okrelono jako poary kominowe. Dodatkowo naley wymieni ok. 371 tzw. faszywych
alarmw (w dobrej wierze) i 240 zoliwych (w zej wierze).
W 2009 r. w miecie Dsseldorf miao miejsce 2847 poarw. Wrd tej liczby 96,1% okrelono
jako mae poary, 3,2% jako poary o redniej wielkoci, natomiast 0,7% jako due poary
(ryc. 27)21,22,23.
100
Small zize fires
Middle size fire
Large size fires
F [%]
80
60
40
20
0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
Ryc. 27. Relacje wielkoci poarw w Dsseldorfie (1900-2009)

Feuerwehr Dsseldorf, Jahresberichte (Annual Report of Fire Brigade) 1900 / / 2009.

Statistisches Jahrbuch Dsseldorfs (Statistical Yearbook) 1900 / / 2009.
23 Verwaltungsbericht der Stadt Dsseldorf (Report of City Administration) 1900 / / 2009.
21
22
2000
2005

6,0
5,0
R1
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Ryc. 28. Rozwj wskanika ryzyka R1 w Dsseldorfie w latach1900-2009

Obliczone na podstawie tych danych wyjciowych (rozwoju liczby ludnoci oraz liczby poarw)
ryzyko, e jedna osoba zostanie dotknita skutkami poaru w okresie jednego roku (ryc. 28),
mona przedstawi nastpujco. R1 w roku 1900 osign warto R1
1900
lat pniej wspczynnik osign warto R1
1925
1.50 3
. 25
10 P a
1.09 3
. W pierwszym roku po za10 P a
F
. Na przestrzeni
3
10 P a
koczeniu drugiej wojny wiatowej ryzyko R1 wynioso: R11946 0.53
ostatnich dziesicioleci wspczynnik ryzyka systematycznie rs: R11950 0.93 , R11960 1.01 ,
R11970 1.69 , R11980 2.59 , R11990 2.82 , R12000 3.77 .

Nastpnym etapem naszych analiz bdzie prba zilustrowania rozwoju ryzyka, poniesienia
mierci na skutek poaru (ofiary miertelne poarw). Zaznaczy naley, e trudno byo znale
wystarczajc ilo danych statystycznych o miertelnych ofiarach poarw w miastach w przedziale czasowym 1900-2009. Niestety dostpne dane dotycz tylko lat 1980-2009. Ryciny 29-31
odzwierciedlaj rozwj zagroenia poarowego R2 (jest to liczba zgonw na 100 poarw)
w danym okresie. Jako oglne podsumowanie mona zauway, e w tym czasie ryzyko R2
zmniejszyo si znacznie.
1,4
1,2
1,0
R2
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
Ryc. 29. Zmiany wspczynnika ryzyka R2 w Berlinie w latach 1980-2009

2008
1,8
1,6
1,4
R2
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Ryc. 30. Zmiany wspczynnika ryzyka R2 w Norymberdze w latach 1980-2009

0,6
0,5
R2
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Ryc. 31. Zmiany wspczynnika ryzyka R2 w Dsseldorfie latach 1980-2009

Podsumowujc, mona wycign wnioski, e ryzyko odniesienia obrae przez jedn osob
w wyniku poaru w okresie jednego roku zaley w duym stopniu od czynnikw takich jak:
gsto zaludnienia w danym obszarze,
sytuacja spoeczna przewaajcej czci ludnoci,
zuycie energii (energii elektrycznej, wody, gazu, paliwa itd.),
to kulturowe dotyczce stosowania uywek (tyto, alkohol, narkotyki),
inne cechy spoeczestwa (niewystarczajco zbadane na obecnym etapie).
Niniejsza publikacja moe by rozszerzona o bardziej szczegowe informacje. W opracowaniu

zaproponowano przeprowadzenie bada innych zagroe poarowych z uwzgldnieniem przyczyn poarw w zalenoci od rodzaju obiektu objtego poarem. Jednak z powodu braku krajowych baz danych statystycznych na temat poarw w tym zakresie proponowane badanie zostao odoone na przysze lata.
11. SYTUACJA POAROWA W CZASACH STAROYTNYCH

Specjalici szacuj, e w czasach Jezusa Chrystusa Ziemi zamieszkiwao ok. 230 mln ludzi (Kapitza24). Okoo 1-1,5% z nich stanowili mieszkacy miast. Tylko w staroytnym Rzymie mieszkao ponad 1 mln ludzi. Pozostae 98,5% populacji zasiedlao mae osady wiejskie.
S.P. Kapitza (14.02.1928-14.08.2012) rosyjski fizyk, wiceprezydent Akademii Nauk Przyrodniczych;

syn laureata nagrody Nobla Petera Kapitzy, twrca fenomenologicznego modelu hiperbolicznego wzrostu
wiatowej populacji.
24
Poniej oszacowano ryzyko poaru R1 i R1 . Jak wynika z zapisw rzymskiego prawnika i historyka Ulpianusa25, kadego dnia w staroytnym Rzymie dochodzio do kilku poarw. Zamy,
e rednio byy to 2-3 poary dziennie. Oznacza to, e co roku byo ich ok. 1000.
W tym przypadku, warto ryzyka poaru (poary na osob na rok) dla staroytnego Rzymu
byaby rwna:
R1
1,000
F
F
0.001
110 3
1,000,000
Pa
P a
(1)
Przyjmijmy t warto dla wszystkich miast staroytnego wiata:

F
R1u 1 10 3
P a
(2)
Natomiast dla obszarw wiejskich zakada si, e:

F
R1r 0.3 10 3
Pa
(3)
To jest ok. 3 razy mniej ni w spoecznociach miejskich, biorc pod uwag bardzo nisk gsto
ludnoci wiejskiej i jej praktycznie zerowe zuycie energii na osob.
Z powyszego wynika, e liczb poarw w staroytnym wiecie mona wstpnie obliczy za
pomoc nastpujcego wzoru:
f
NCB
2.3 108 0.015 1103 0.985 0.3 103 71,415
(4)
Tak wic naley wzi pod uwag, e oszacowanie wartoci ryzyka poaru i liczby ludzi yjcych
na Ziemi w wiecie staroytnym jest mocno przyblione. Niemniej jednak mona powiedzie, e
oglna liczba poarw na naszej planecie w staroytnym wiecie wynosia ok. 65-75 tys. na rok.
Przyjmujc warto:
F
(5)
R1r 0.5 10 3
Pa
dla obszarw wiejskich, liczba poarw osiga warto ok. 117 tys. rocznie.
Przyjmijmy, e te szacunki s wiarygodne. Od tego czasu populacja ludzi na Ziemi wzrosa 30krotnie, podczas gdy liczba poarw na planecie wzrosa 100-krotnie, jednak istniej tego przyczyny. Jedn z nich jest ogromne zuycie energii. Co do zagroenia poarowego, to wzroso ono
zaledwie 3-4 krotnie!
Dodajmy do tego, e prawie 2,8 mln osb znajduje si w chwili obecnej w Rzymie, a rocznie wystpuje tu ok. 14-15 tysicy poarw, czyli na dzie dzisiejszy dla Rzymu mamy nastpujce
wartoci:
F
R1 5 103
P a
W zwizku z tym ryzyko poaru wzroso 5-krotnie w cigu 2 tys. lat.
25
Gnaeus Domitius Annius Ulpianus, rzymski prawnik.

(6)
Tabela 8. Rozkad dni o okrelonej liczbie poarw

LICZBA POARW NA
0
1
2
3
4
5
6
7 8 9 OGEM
DZIE
liczba dni o okrelonej
24,5 66,2 89,4 80,5 54,3 29,3 13,2 5,1 1,7 0,8
365
liczbie poarw
W odniesieniu do drugiego zagroenia poarowego dotyczcego szacowania ofiar miertelnych
poarw (liczba ofiar na poar) mona przyj, e na kade 100 poarw przypadaj rednio 1-2
ofiary:
V
R2 110 2 2 10 2
F
(7)
Ryzyko to ulegao nieznacznym zmianom w czasie. Oznacza to, e w staroytnym wiecie rocznie
poary pochaniay ok. 600 do 2000 ofiar, co rwnie wydaje si cakiem prawdopodobne.
Obecnie zbliona liczba ludzi (rednio 1300) rocznie ginie w poarach w Japonii, a populacja
Japonii wynosi 128 mln ludzi.
Na zakoczenie chcielibymy odnie si do szacunkw dokonanych przez rzymskiego historyka
Ulpianusa odnonie czstotliwoci poarw w staroytnym Rzymie. W tym celu bdziemy korzysta z rozkadu Poissona26, ktry jak wiemy reguluje rozkad poarw w kadym miecie.
Powyej postawilimy hipotez stwierdzajc, e co roku w staroytnym Rzymie miao miejsce
tysic poarw. Oznacza to, e rednia dzienna liczba poarw w staroytnym Rzymie bya rwna 2,7 (parametr prawa Poissona):
2.7( f / d )
(8)
W tym przypadku rozkad Poissona liczby poarw na dzie wyglda nastpujco. Tabela 8 pokazuje, e w staroytnym Rzymie jedynie w ok. 25 dniach w roku nie powstawa aden poar.
W pozostae dni powstao od 1 do 10 poarw, przy czym 8 i wicej poarw zdarzao si rednio 2-3 razy w roku. Najczciej wystpoway 2-3 poary dziennie. Zatem oszacowanie dokonane przez Ulpianusa wydaje si by poprawne i pomogo nam odtworzy sytuacj poarow
w staroytnym wiecie.
A teraz, majc tak wygodny i prosty zestaw narzdzi, moemy sprbowa oceni rozkad poarw na poszczeglnych kontynentach naszej planety.
12. ROZKAD POARW NA POSZCZEGLNYCH KONTYNENTACH

Wspominalimy ju wczeniej, jak przedstawia si rozkad poarw na kontynentach pod koniec XX w. Od tego czasu badania pozwoliy nam znacznie przybliy ten obraz. W chwili obecnej
mamy dostp do podstawowych statystyk poarniczych z ponad 80 krajw wiata, zaludnionych
przez 3/4 ludzi yjcych na naszej planecie, praktycznie we wszystkich krajach Europy, Australii
i Oceanii, wikszoci krajw Ameryki Pnocnej (z wyjtkiem Meksyku i kilku mniejszych krajw), poowy z krajw azjatyckich (w tym tych najwikszych Chin i Indii). O wiele mniej informacji posiadamy z krajw Ameryki Poudniowej, a take krajw afrykaskich (w tym zakresie
26
Simon Denis Poisson, 21.06.1781-25.04.1840, francuski matematyk i fizyk.

mamy stosunkowo wiarygodne statystyki poarowych dla krajw Afryki Pnocnej i Poudniowej, natomiast nie wiemy prawie nic o sytuacji poarowej w ubogich krajach Afryki rodkowej).
Niemniej jednak w oparciu o pewne dodatkowe informacje udao si oceni sytuacj poarow
w tych krajach i zauwaylimy, e w poprzednim badaniu dokonalimy przeszacowania. Uznalimy rwnie za konieczne wydzielenie krajw byego Zwizku Radzieckiego (Rosja, Ukraina,
Biaoru i Modawia), ktre maj wasny wkad w sytuacj poarow na Ziemi. Wyniki naszych
najnowszych bada przedstawiono w tabeli 9.
Jak wynika z tabeli 9, w 2004 r. na Ziemi yo 6,45 mld ludzi. Odnotowano wtedy 6,9 mln poarw, w ktrych zgino 72 tys. ludzi. Oznacza to, e rocznie jeden poar przypada na okoo tysic
osb, a rednio 1 ofiara miertelna przypada na kade 100 poarw, czyli na 100 tys. osb przypada 1 ofiara miertelna poaru.
W odniesieniu do powyszych danych naley zauway, co nastpuje. Po pierwsze poary s
zapisywane w rny sposb w rnych krajach. Wikszoci krajw odnotowuje wypalanie odpadw, k, traw, krzakw itd., ale w niektrych krajach (np. niektre pastwa byego ZSRR) na
razie nie istnieje system rejestracji poarw. Po drugie poary lasw w wielu krajach nie s
uwzgldniane w oglnych statystykach poarowych, gdy s rejestrowane oddzielnie. To znaczy,
e liczba poarw na Ziemi w rzeczywistoci jest nieco wysza ni 6,9 mln wskazane w tabeli
9. Szacujemy j na ok. 7,5-8 mln poarw.
Po trzecie w tabeli 9 dane dotyczce Europy, Ameryki Pnocnej, Australii i Oceanii, krajw byego ZSRR (europejskich i azjatyckich) s wiarygodne, poniewa oparte s na oficjalnych danych
statystycznych z krajw z tych regionw. Margines bdu dla Azji wynosi ok. 15-20%, w Ameryce Poudniowej i Afryce jest to ok. 20-30%. Taki jest status obecnych statystyk poarowych na
caym wiecie, jednake s one cigle doskonalone.
Tabela 9. Rozkad poarw w pastwach (2004)
LP.
OBSZAR
1
2
3
4
5
6
7
8
Europa, bez byego ZSRR

Ameryka Pnocna
Ameryka Poudniowa
Azja, bez byego ZSRR
Afryka
Australia, Oceania
bye ZSRR (Europa)
bye ZSRR (Azja)
wiat
P
516
520
375
3,84
907
33
205
74
6,450
REDNIA LICZBA POARW

F
D
R1
R2
2
4,8
3,9
0,2
2,1
5,3
4,1
0,3
0,6
2
1,5
0,4
1,5
30,9
0,4
2
0,3
4
0,3
1,5
0,1
0,2
3,9
0,2
0,3
23,7
1,5
7,7
0
1,2
0,5
3
6,9
72,1
1,1
1,1
R3
0,93
1,03
0,53
0,8
0,44
0,61
11,56
1,62
1,12
gdzie:
P [1 000 000] populacja w milionach, F [1000] poary w tysicach, D [1000] ofiary miertelne poarw w tysicach, R1 liczba poarw na 1000 mieszkacw, R2 liczba ofiar miertelnych na 100 poarw, R3 liczba ofiar miertelnych na 100 000 mieszkacw
Sytuacja poarowa w europejskiej czci krajw byego ZSRR (Rosja, Ukraina, Biaoru i Modawia) mocno wyrnia si na tym tle (dotyczy to przede wszystkim miertelnych ofiar poarw).
Liczba ofiar poaru w tym regionie wynosi prawie 35% wszystkich ofiar poarw na caym
wiecie. Nie bdziemy analizowa tutaj, dlaczego tak jest, ale wartoci parametrw zagroenia
poarowego na caym wiecie, bez europejskiej czci byego ZSRR, prezentuj si nastpujco:
R1 = 1,05; R2 = 0,72; R3 = 0,73 (wartoci R2 i R3 znacznie zmniejszyy si). Zauwamy na zakoczenie, e moglimy podzieli rosyjskie dane na czci europejsk i azjatyck, ale to nie miaoby
wikszego znaczenia.
Wemy pod uwag komentarze. Bdziemy ich uywa w dalszej czci, a na razie sprbujemy
odtworzy sytuacj poarow na Ziemi czasw staroytnych do dnia dzisiejszego.
13. HISTORYCZNA REKONSTRUKCJA SYTUACJI POAROWEJ NA WIECIE

Aby dokona tego odtworzenia, musimy przede wszystkim zna wielko populacji naszej planety Q() w rnych punktach w czasie , a take oszacowa podstawowe wspczynniki ryzyka
poarowego R1() i R2(). Udzia () populacji miejskich w caej populacji Ziemi jest praktycznie
pomijalny a do poowy XVIII w. n.e. Warto 3% oglnej populacji przekroczy dopiero
w pierwszej wierci XIX w. n.e. Ale poczwszy od XIX w., wspczynnik () staje si bardzo
istotny, a w wieku XX branie go pod uwag stao si koniecznoci.
W tym przypadku, opierajc si na rnych rdach literaturowych, moemy przedstawi
wstpne dane niezbdne do rekonstrukcji sytuacji poarowej na caym wiecie wraz z jej konsekwencjami (tab. 10).
Tabela 10 wymaga jednak stosownego komentarza. Przede wszystkim dane w pierwszym wierszu tabeli s czysto hipotetycznie, poniewa nie mamy adnych informacji dotyczcych liczby
poarw w tak odlegej przeszoci. Jednak oczywistym dla nas jest, e z powodu niskiej gstoci
zaludnienia oraz wiadomoci zagroe zwizanych z ogniem nie mogo by wielu poarw
w tamtym okresie.
Tabela 10. Odtworzenie sytuacji poarowej na wiecie wraz z konsekwencjami
LP.
Y
PT
PU
R1
R2
F
D
-4
-3
1
-5000
30
0
1 10
5 10
3
15
2
0 (C.B)
230
0,01
3 10-4
2 10-2
75
1500
3
1000
305
0,01
3 10-4
2 10-2
100
2000
4
1500
440
0,01
4 10-4
2 10-2
180
4000
-4
-2
5
1800
950
0,03
4 10
1.5 10
380
6000
6
1900
1,65
0,14
7 10-4
1.5 10-2
1200
17 000
7
1960
3,019
0,3
12 10-4
1.2 10-2
3600
43 000
-4
-2
8
2000
6,055
0,47
12 10
1.0 10
7300
73 000
gdzie:
Y rok, PT populacja w milionach, PU populacja miast w %, R1 liczba poarw na jednego
mieszkaca, R2 liczba zgonw na jeden poar, F liczba poarw w tysicach, D zgony spowodowane poarami
Nawizujc do drugiego wiersza w powyszej tabeli, przeprowadzilimy do szczegowe badanie sytuacji poarowej w wiecie staroytnym, a otrzymany wynik wydaje si nam cakowicie
wiarygodny. Chcielibymy zwrci uwag, e wszdzie moglimy uy estymacji przedziaowej,
ale ze wzgldu na dogodno wizualizacji danych ograniczylimy si do przyblionych estymacji

punktowych.
W trzecim wierszu mamy zachowane te same wartoci zagroe poarowych co w staroytnym
wiecie, poniewa niewiele si zmienio w rozwoju naszej cywilizacji w cigu pierwszego tysiclecia naszej ery.
W redniowieczu zagroenie poarowe wzroso nieco ze wzgldu na du liczb wojen, wzrost
gstoci zaludnienia i rozwoju dziaalnoci gospodarczej. Historyczne dokumenty przedstawiaj
dowody ogromnych poarw, gdy pony cae miasta zamieszkiwane przez dziesitki tysicy
mieszkacw i nierzadko poary te pocigay za sob wiele ofiar nawet do kilku tysicy osb.
Naszym zdaniem wszystkie te dane s w peni zgodne z wynikami cytowanymi w czwartym
wierszu tabeli 10, z ktrego wynika, e w wiekach XIV-XVI n.e. co roku wystpowao ok. 200 tys.
poarw, w ktrych gino przecitnie 4 tys. osb rocznie (szacunki liczby poarw mog by
zawyone).
Sytuacja poarowa zacza ulega pogorszeniu na przeomie XVIII-XIX w., kiedy miaa miejsce
rewolucja przemysowa, wielko populacji eksplodowaa, a w gospodarce zaczy by wykorzystywane coraz bardziej zrnicowane rda energii. Sytuacja skomplikowaa si jeszcze bardziej w XX w., kiedy populacja Ziemi wzrosa prawie 4-krotnie, a w powszechnym uytku znalazy si liczne atwopalne substancje i materiay oraz technologie niebezpieczne z punktu widzenia poarowego. Wtedy te pojawiaj si pierwsze narodowe statystyki poarw, znacznie uatwiajce tworzenie naszego zestawienia.
Dla przykadu w 1867 r. imperium rosyjskie zamieszkiwao 80 mln ludzi i wystpio w tym roku
20 tys. poarw (czyli R1 = 2,5 10-4). Na pocztku XX w. w Imperium Rosyjskim zamieszkanym
przez 126 mln osb rocznie wystpowao ok. 65-70 tys. poarw, ktre pochaniay ok. 3 tys.
ofiar miertelnych.
Na pocztku XX w. w Stanach Zjednoczonych yo ok. 80 mln mieszkacw. Zanotowano tam ok.
0,5 mln poarw, ktre pochony ok. 5 tys. ofiar miertelnych.
Na przeomie XIX i XX w. Imperium Rosyjskie i Stany Zjednoczone zamieszkiwao cznie ok. 200
mln mieszkacw. Miejsce miao ok. 600 tys. poarw, ktre pochony ok. 8 tys. ofiar miertelnych.
Dwa najwiksze pastwa pod wzgldem liczby ludnoci Chiny i Indie w tym czasie zamieszkiwao ok. 450 mln mieszkacw, jednak na podstawie naszych szacunkw liczba poarw bya
relatywnie niska nie wicej ni 70-90 tys., ktre mogy pochon ycie 2-3 tys. ludzi.
Bye Imperium Rosyjskie, nastpnie ZSRR i Wsplnota Niepodlegych Pastw, Stany Zjednoczone, Chiny i Indie w XX w. zamieszkiwane byy przez niemal poow wszystkich ludzi na Ziemi.
Tak wic na pocztku XX w., kiedy kraje te zamieszkiwao ok. 40% populacji, miao tam miejsce
ok. 700 tys. poarw, ktre pochony ok. 10-11 tys. ofiar miertelnych. We wszystkich pozostaych pastwach wiata, zamieszkiwanych przez okoo miliard ludzi, doszo w tym czasie do ok.
0,5 mln poarw, ktre pochony ok. 6-7 tys. ofiar miertelnych. By moe w przyszoci bdziemy w stanie bardziej uszczegowi te dane.
WLK. BRYTANIA
FRANCJA
NIEMCY
JAPONIA
AUSTRIA
RAZEM
133,5
100
123,7
40
10
2712,8
0,5
0,4
0,4
0,05
24,1
ZSRR
USA
PASTWO
CHINY
Tabela 11. Sytuacja poarowa wybranych pastw w roku 1960
poary [tys.]
98,6 2132,3 74,6
ofiary miertelne
9,8
11,4
2
[tys.]
Dla roku 1960 mamy znacznie bardziej wiarygodne dane statystyczne suce potwierdzeniu
naszych szacunkw (tab. 11). We wszystkich pozostaych krajach wiata (w tym: Indie, Brazylia,
Pakistan, Bangladesz, Meksyk, RPA itd.) zanotowano okoo miliona poarw i ok. 20 tys. ofiar
miertelnych. Naszym zdaniem nie ma podstaw do tego, by wtpi w dokadno tych szacunkw.
Mamy zatem nadziej, e zaprezentowane dane dotyczce sytuacji poarowej na naszej planecie
w staroytnoci, redniowieczu, nowoytnej i wspczesnej historii s wystarczajco dokadne.
Podobne podejcie pozwala nam patrze w przyszo, uwzgldniajc dynamik sytuacji poarowej na Ziemi.
14. PROGNOZA EKSPERTW DOTYCZCA SYTUACJI POAROWEJ W PRZYSZOCI

W latach 1980-1990, gdy powaga problemu poarw staa si widoczna dla caego wiata, powstaa pewna liczba publikacji majcych na celu przedstawienie problemu poarw w przyszoci. Krtko opiszemy 4 z pord nich:
H.W. Emmons The Further History of Fire Science,
D. Robins Global Fire Protection. Will International Standards Work?,
A.E. Cote Will Fire Safety Standards Survive The 21st Century?,
J.R. Hall Fire Protection and The Future.
Najwczeniejsza z powyszych publikacji (w druku ukazaa si na pocztku lat 80. ubiegego

wieku), ktra naszym zdaniem jest bardzo oryginalna w swej formie, a zarazem fundamentalna
w swojej treci to artyku profesora Howarda Wilsona Emmonsa27. Profesor Emmons by najbardziej szanowanym specjalist w kwestii bezpieczestwa poarowego na wiecie w XX w. Artyku The Further History of Fire Science napisa z perspektywy koca XXIII w., jak gdyby wszystkie dokonane postpy nauki z dziedziny poarnictwa w poprzednich wiekach byy mu znane.
Zacytujemy podsumowanie tej wspaniaej pracy, a w nastpnym rozdziale postaramy si poda
kilka uwag na temat tego artykuu (jak i innych wymienionych prac).
Po pierwsze powinnimy przytoczy cytat: Rozpoczem t Histori nauki poarniczej 300 lat
temu, w poowie XX w. Wybraem t dat pocztkow, poniewa bya wtedy ju dobrze rozwinita wiadomo spoeczna odnonie powagi zagroe poarowych, a take szeroko rozpo-
27
Howard Wilson Emmons (1912-1998), professor Harvard University (USA).

wszechnione normy i standardy w zakresie bezpieczestwa. Oczywicie byy one prawie wycznie empiryczne, ale rozwj technik informatycznych sprawi, e opracowanie teorii ilociowej stao si moliwe.
Wycigajc wnioski z XX w., profesor Emmons napisa: Moemy spojrze na lata 1950-2000 jak
na okres, w ktrym opracowano podstawowe idee nauki poarniczej, ktrych zasadnicze czci
skadowe zostay zidentyfikowane, podstawowy charakter wyjaniony. Zauwaono konieczno
oparcia bezpieczestwa poarowego na symulacjach komputerowych, ktrych pierwsze prby
wdraania miay miejsce wanie w tym okresie. Opracowano metody rozwizywania problemw 3D, ale byy one stosowane okazjonalnie, raczej w trakcie projektw badawczych. Gwnym powodem tego byy komputery, ktre byy zbyt wolne, a due maszyny obliczeniowe zwyczajnie zbyt drogie.
Profesor Emmons widzia rozwj nauk poarniczych w XXI w. przede wszystkim w kontekcie
rozwoju i praktycznego stosowania na szerok skal mineralnych, niepalnych materiaw (do
roku 2025), a take wiza go z wynalezieniem ok. roku 2030 komputerw optycznych nowej
generacji pozwalajcych cakowicie zreorganizowa teoretyczne podstawy nauki poarniczej
w cigu 50 lat, tj. od 2030 do 2080 r.
Zgodnie z przewidywaniami profesora Emmonsa na pocztku XXII w. nowe pomysy, nowe metody matematyczne, a take bardzo wydajne komputery ostatecznie umoliwi pene zrozumienia problemu turbulencji, co z kolei pozwoli rozwiza wszystkie problemy dynamiki spalania.
W XXIII w. autor tego artykuu przewiduje ostateczny czwarty wielki przeom oparty na odkryciach i uproszczeniach w chemii kwantowej, ktry pozwoli nam stworzy odpowiednie fizyczne i chemiczne modele poaru.
Pod koniec XXIII w., kiedy dynamika poaru i chemia byy tak zaawansowane, e nie stanowiy
ju ekscytujcych kierunkw badawczych i ostatecznie pod koniec XXIII w. stan wiedzy z dziedziny toksykologii osign praktyczn granic, chocia wiele fizjologicznych problemw pozostaje w XXIV w. nierozwizanych, dziedziczymy wielki rozwj inynierii, ktry zapewnia nam
ycie w rodowisku niemale pozbawionym poarw. Tak podsumujemy streszczenie artykuu
profesora H.W. Emmonsa.
W 1988 r. Brytyjscy specjalici przedstawili na midzynarodowej konferencji w Australii raport
wskazujcy konieczno stworzenia midzynarodowych norm ochrony przeciwpoarowej. Poruszyli w nim problemy protoplasty systemu ochrony przeciwpoarowej istniejcego w staroytnych Chinach, pierwsze midzynarodowe standardy organizacji ochrony przeciwpoarowej
na terenie Imperium Rzymskiego oraz zainteresowanie redniowiecznych firm ubezpieczeniowych racjonaln organizacj ochrony przeciwpoarowej, ktrej celem jest zmniejszenie strat
powodowanych przez poary. Nastpnie przedstawiono histori utworzenia i organizacji usug
ochrony przeciwpoarowej w Londynie, Paryu i Nowym Jorku, obecne standardy i prby poprawy ich w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Hiszpanii, Nowej Zelandii, Australii,
Singapurze, Hongkongu, Chinach i Tokio.
D. Robins zaj si w swoich badaniach konkretnymi obszarami ryzyka, takimi jak:
czas potrzebny jednostkom ochrony przeciwpoarowej do przyjazdu na miejsce poaru,
rozmieszczenie helikopterw,
tworzenie jednostek szybkiego reagowania,
liczby pracownikw poszczeglnych oddziaw,
monta czujnikw dymu i systemw tryskaczowych w budynkach (w tym w domach

mieszkalnych),
standardy wiadczenia opieki medycznej w nagych wypadkach itd.
D. Robins pod koniec swojego niewtpliwie skrupulatnego i ciekawego raportu doszed do nastpujcego wniosku: obecne polityczne, gospodarcze, klimatyczne i inne rnice pomidzy krajami wiata s tak wielkie, e midzynarodowe standardy ochrony przeciwpoarowej, jeeli nie
s legend, to co najmniej mitem, a jeli s w ogle moliwe, to nie s praktyczne.
Przyjrzyjmy si w skrcie dwm kolejnym publikacjom w tym samym obszarze.
3 kwietnia 1991 r. w Worcester Polytechnic Institute (USA) odbya si konferencja Projektowanie bezpieczestwa poarowego w XXI w.. A.E. Cote28 przedstawi tam raport, ktrego fragmenty opublikowano w NFPA Journal. Raport Cotea szczegowo opisuje system przepisw i standardw obowizujcych w USA w dziedzinie bezpieczestwa poarowego, proces ich opracowywania oraz ich efektywno. Ten kraj ma ok. 89 tys. przyjtych standardw bezpieczestwa
poarowego, z czego 50 tys. to standardy pastwowe do obowizkowego przestrzegania, a pozostae s dobrowolne. Lista skada si z szeciu organizacji odpowiedzialnych za ich rozwj
i doskonalenie, z ktrych najbardziej widoczn i uznan jest National Fire Protection Association
(NFPA). W dalszej czci analizuje szczegowo trendy w obszarze szkd spowodowanych przez
poary (1880-1987) i ofiar w ludziach (1913-1988). W raporcie przedstawi 10 poarw, ktre
spowodoway maksymaln liczb ofiar miertelnych (od 1865 r.) i maksymalne szkody materialne (od 1835 r.). Celem zaprezentowania tych przykadw byo w opinii autora wykazanie
efektywnoci wynikajcej z wdraania ulepszonych przepisw przeciwpoarowych.
Ostatnia cz raportu zawiera prognozy twierdzce, e normy bezpieczestwa poarowego bez
wtpienia przetrwaj rwnie w XXI w.: Mog one [przepisy] znacznie rni si od tych, ktre
mamy teraz (Cote), ale musz by bardziej precyzyjne i doskonae. Zdaniem autora mona to
osign tylko z wykorzystaniem komputerowych modeli rozwoju poaru.
T sam prognoz, z nowymi rozwiniciami, potwierdza w swoim artykule J.R. Hall. Zauway on
jednoczenie, e poprawa modelowania, metod bada czy innych danych wyjciowych bdzie
prowadzi do zmniejszenia kosztw systemw bezpieczestwa poarowego, a nie zwikszania
poziomu samego bezpieczestwa poarowego.
Tutaj zakoczymy podsumowanie prognoz dokonanych przez specjalistw, a nastpny rozdzia
zawiera bdzie nasze komentarze do tych prognoz.
15. KOMENTARZE DO PROGNOZ ZAGROENIA POAROWEGO

Bardziej waciwym jest, aby rozpocz nasze krtkie komentarze od powyszych prognoz dotyczcych perspektyw poarowych przedstawionych przez A.E. Cotea oraz J.R. Halla. Nie ma wtpliwoci, e przepisy ochrony przeciwpoarowej w XXI w. bd miay zupenie inny charakter
w porwnaniu do tych z XX w. Profesor Emmons mia absolutn racj, kiedy zauway, e przeArthur Cote Wiceprezes i gwny inynier w National Fire Protection Association (NFPA, USA), byy
sekretarz NFPA, Standards Council.
28
pisy ochrony przeciwpoarowej, ktre pojawiy si w poowie XX w., byy cakowicie empiryczne i w rzeczywistoci nie miay powanych podstaw naukowych. Jednak ju pod koniec XX w.
konserwatywne przepisy bezpieczestwa przeciwpoarowego staway si coraz bardziej elastyczne, dostosowujc si do nowych koncepcji i zasad wdraanych w budownictwie i przemyle.
Zatem A.E. Cote i J.R. Hall mieli racj, twierdzc, e przepisy ochrony przeciwpoarowej w XX w.
mogyby by znacznie bardziej zindywidualizowane, elastyczne i znacznie bardziej zalee od
wynikw modelowania dla rnych obiektw. Jedyne, co naley mie na uwadze, e do tej pory
modelowanie matematyczne poarw jest bardzo niedoskonae (omwilimy to wystarczajco
szczegowo w rozdziale powyej). Jego dokadno jest zbyt saba dla powanego praktycznego
zastosowania i nie przewiduje si szybkich zmian w tym zakresie jeszcze przez dugi czas (nie
wczeniej ni w poowie XXI w., co cakiem rozsdnie przewidzia w swoim artykule profesor
H.W. Emmons.
Naszym zdaniem profesor Emmons przeoczy 2 wane aspekty w swoich dociekaniach. Po
pierwsze praktycznie odnis si do kwestii wielowymiarowoci losowego charakteru procesu
dynamiki poaru, ktry jeli wzi go pod uwag znacznie zwikszy poziom odpowiednioci
modelu poaru w odniesieniu do rzeczywistego procesu rozwoju poaru. Po drugie co naszym
zdaniem jest najwaniejsze cakowicie zignorowa przyczyny, z powodu ktrych powstaj poary, nie postrzegajc ich jako zagroenia, z ktrym naley walczy. To dlatego, e mia nadziej
i wierzy, e rozwj materiaw niepalnych, stworzenie solidnej teorii poarowej, a tym samym
norm poarniczych wysokiej dokadnoci, mogoby w czasie 300 lat uczyni ycie ludzkoci
niemale pozbawionym poarw.
W wikszoci z powyszych rozdziaw tego opracowania widzielimy ten sam wynik, co nie
pozwala nam zgodzi si z konkluzj przedstawion przez H.W. Emmonsa: ok. 75% wszystkich
poarw, ktre powstay, powstaj i bd powstawa (przynajmniej w dajcej si przewidzie
przyszoci), bd powstawa z winy kogo, kto podpali las, pole, dom, samochd czy spowodowa wybuch wiadomie lub pod wpywem alkoholu, przez niedbalstwo podczas palenia lub
przez zaniedbanie w wykonywaniu swojego zawodu itd.
Dlatego wszystkie przysze postpy naukowe i techniczne ludzkoci w dziedzinie przeciwpoarowej, tak entuzjastycznie opisane przez profesora H.W. Emmonsa, nie mog w istotny sposb
wpyn na czstotliwo wystpowania poarw, cho oczywicie mog znacznie zagodzi ich
skutki i ograniczy ich rozwj. W celu rzeczywistego zmniejszenia liczby poarw naley
w znacznym stopniu poprawi poziom etyki i moralnoci gatunku ludzkiego.
Ten problem zosta rwnie poruszony przez D. Robinsa w jego raporcie opracowanym w Australii. Mwic o rzeczywistych trudnociach zwizanych ze zmniejszeniem czasu potrzebnego
jednostkom stray poarnej do przyjazdu na miejsce poaru w nowoczesnych miastach, zauwaa, co nastpuje: W mojej opinii, znacznie wikszy efekt zostanie osignity poprzez praktyki
zapobiegania poarom. Pewne kroki w tym kierunku zostay podjte w Tokio. Zmniejszenie liczby wezwa alarmowych i tym samym poarw to powd do dumy dla tokijskich straakw.
Prowadz oni ogromn akcj propagandow majc na celu zwikszenie wiadomoci spoeczestwa na temat zagroe poarowych. Wykorzystuj takie media jak: radio, telewizja, autoStrona 1025 z 1042 / Powrt do spisu treci
busy, metro, prasa itd. Chocia poprzez zmniejszenie liczby wyjazdw alarmowych moe doj
do zwolnie straakw gaszcych poary, to w tym samym czasie poziom zatrudnienia w oddziaach prewencji bdzie zwikszany w celu podejmowania skutecznych dziaa w zakresie
minimalizowania szkd poarowych.
Co do zasadniczych elementw raportu przedstawionego przez Robinsa pragniemy potwierdzi,
e naprawd nie jest moliwe opracowanie globalnych standardw ochrony przeciwpoarowej.
Jednak inna rzecz jest moliwa: opracowanie jednolitej teorii dziaa przeciwpoarowych, na
podstawie ktrych takie normy mog by zaprojektowane dla kadego kraju, biorc pod uwag
wszystkie jego polityczne, gospodarcze, geograficzne i inne aspekty.
Teoria ta zostaa rozwinita przez autorw niniejszego opracowania. Jest dobrze znana i stosowana w Europie i Azji, gdzie wielokrotnie bya nagradzana. Teoria opiera si na rzeczywistej
probabilistyczno-statystycznej analizie wzorcw zwizanych z dziaalnoci wszelkich sub
przeciwpoarowych na wiecie. Wykorzystuje nie tylko analityczne i symulacyjne modele opracowane przez autorw, lecz take technologie informatyczne zwane STRES i KOSMAS. Technologie te stosowane s obecnie w ponad 30 miastach i regionach Rosji, Niemiec, Chorwacji, Estonii,
Turcji i innych krajw (ryc. 32 i 33).
Ryc. 32. CIS-KOSMAS system symulacji rednio- i dugoterminowego planowania dziaalnoci

jednostek ochrony przeciwpoarowej
Wic losowy charakter dziaalnoci kadej stray poarnej i suby ratowniczej opisany jest
przez te same modele matematyczne, jednake wartoci parametrw zawartych w tych modelach rni si dla kadej z usug, dla kadego kraju i dla kadego miasta. Dlatego poprzez okrelenie wartoci tych parametrw za pomoc metod statystycznych dla kadej suby i dla kadego regionu opartego na teorii zunifikowanej mona opracowa standardy dziaa dla kadej ze
sub w dowolnym miejscu na Ziemi.
Tutaj powinnimy podsumowa nasze krtkie komentarze na temat prognoz dokonanych przez
specjalistw w zakresie zwalczania poarw na Ziemi w przyszoci.
Ryc. 33. STRES system do analizy danych statystycznych do rednio- i dugoterminowego

planowania dziaalnoci jednostek ochrony przeciwpoarowej
16. PROGNOZA SYTUACJI POAROWEJ NA WIECIE

Dopiero teraz, powoujc si na wszystkie poprzednie fragmenty tej pracy, moemy sprbowa
dokona prognozy dotyczcej sytuacji poarowej na Ziemi w przewidywalnej przyszoci, postrzegajc j jako jeden spoeczny i gospodarczy supersystem. W tym celu musimy przede
wszystkim dysponowa wiedz o prognozach w zakresie dynamiki liczebnoci populacji P()
naszej planety i szacunkowej dynamiki gwnych zagroe poarowych R1 , R2 i R3 .
Majc te dane, powinnimy by w stanie oszacowa liczb poarw N
, a take liczb ofiar
miertelnych poarw D w dowolnym momencie.

Prognoz dynamiki wzrostu liczby ludnoci zaczerpnlimy z publikacji S.P. Kapitza, zaprezentowanej na rycinie 34 i w tabeli 13 Przyjmijmy warto ryzyka R1 od czasw staroytnych do
roku 2000 z tabeli 10 i dodajmy do tego prognoz obejmujc przedzia czasowy do koca XXII
w. wcznie (tab. 12).
Graficzne przedstawienie dynamiki wartoci zagroe poarowych pokazano na rycinie 35.
Najoglniej dynamik ryzyka po 2000 r. skomentowa mona w nastpujcy sposb. Do 2025 r.
ryzyko poaru bdzie trudno obniy w zwizku z brakiem istotnych zmian cywilizacyjnych
w yciu spoecznoci globalnej w pierwszych 25 latach XXI w. W poowie XXI w. wsplne wysiki
wszystkich ludzi majce na celu zapobieganie poarom stopniowo zaczn mie swj wpyw
i zagroenia poarowe zostan nieco zagodzone. Proces ten nasili si nieznacznie w 2. po. XXI
w., by bezobjawowo osign pewien stay poziom pod koniec XXII w. Mona wstpnie zaoy,
e do koca XXIII w. warto ryzyka bdzie w przyblieniu rwna wartoci ryzyka notowanego
w pnym redniowieczu. Jednak teraz mamy zarwno moliwoci, jak i argumenty do szczegowego przeprowadzenia analizy tego procesu.
Tabela 12. Dynamika wspczynnika ryzyka R1 fires *104
people
5000
0
(P.N. (P.N. 1000 1500 1800 1900 1960 2000 2025 2050 2100 2200
E.)
E.)
R1
1
3
3
4
4
7
12
12
11
9
5
3
LATA
Wspczynnik ryzyka poarowego R1 , ktry charakteryzuje moliwo, e czowiek zostanie

naraony na poarowe zagroenie w czasie (przedziale czasowym) , moe by przedstawiony
za pomoc poniszej sumy:
R1 = R1N + R1T + R S
(1)
gdzie:
R1N naturalne czynniki ryzyka R1

R1T technogeniczne czynniki ryzyka R1
R1S spoeczne czynniki ryzyka R1
Omwmy dynamik kadego z czynnikw indywidualnie.
Ryc. 34. Dynamika zmian populacji (Kapitza)

Czynnik naturalny R1 w rzeczywistoci charakteryzuje naturalny poziom zagroenia poarowego, ktry rozwin si na naszej planecie na dugo przed powstaniem ludzkoci i ktry zaleN
y od rnych naturalnych procesw fizycznych i chemicznych. Zasadniczo warto R1 jest
staa i jako tak naley j traktowa.
N
Po tym, jak ludzie zaludnili Ziemi, poary zaczy wystpowa w ich spoecznociach w wyniku
ludzkich zachowa i prowadzonej dziaalnoci gospodarczej. Jednak ryzyko wystpowania poaru byo stosunkowo niskie, natomiast ryzyko rozprzestrzeniania si ognia (w przypadku wystpowania poaru) z powodu historycznych praktyk budowlanych (bez wydzielonych stref poaStrona 1028 z 1042 / Powrt do spisu treci
rowych, bez mediw ganiczych itd.) byo wysokie. W rzeczywistoci sytuacja taka miaa miejsce
do XVIII w.
Zatem w staroytnoci i redniowieczu, kiedy na Ziemi yo niewielu ludzi (okoo kilkuset milionw), liczba poarw bya rwnie niewielka, jednak kiedy ju wystpoway, osigay ogromne
rozmiary i powodoway ogromne straty w ludziach (nierzadko cae osiedla gsto pooonych,
chaotycznie rozmieszczonych budynkw byy trawione przez ogie). Tutaj naley rwnie wzi
pod uwag poary miejskie spowodowane dziaaniami wojennymi. Nie wystpoway one bardzo
czsto, ale zawsze byy wyjtkowo destrukcyjne. Przez cay ten czas naturalne N i spoeczne
S czynniki zagroenia poarowego odgryway najwiksz rol. Technogeniczny czynnik w tym
czasie jeszcze nie by istotny i nie przekracza poziomu naturalnego.
Ryc. 35. Dynamika zmian poszczeglnych czynnikw ryzyka

Sytuacja poarowa zacza si radykalnie zmienia na caym wiecie (w szczeglnoci w krajach
rozwinitych) w XIX w., a zwaszcza w wieku XX. Byo to spowodowane okrelonymi procesami
spoecznymi i gospodarczymi. Po pierwsze tempo wzrostu liczby ludnoci na Ziemi gwatownie
zwikszyo si. Tylko w XX w. wzroso 4-krotnie. Po drugie rewolucja naukowo-techniczna doprowadzia do wzrostu znaczenia wszystkich bran, ktre wymagaj ogromnych iloci energii,
ze wszelkich rodzajw rde. Po trzecie na planecie nastpi intensywny proces urbanizacji
poczony z rosnc konsumpcj alkoholu. Po czwarte palenie tytoniu stao si epidemi ogarniajc ca planet.
Wszystkie te czynniki spowodoway gwatowny wzrost ryzyka wystpienia poaru wraz ze
wzrostem liczby poarw na caym wiecie, a take coraz powaniejsze skutki poarw (ofiary
miertelne i ranni, zniszczenia mienia itd.). Na tym etapie czynniki spoeczne i technogeniczne
zaczy przewaa. Na rycinie 35 wyrniono powstanie i dynamik wartoci nowego zagroenia poarowego zagroenia zwizanego z urzdzeniami elektrycznymi i elektrycznymi sieciami
zasilajcymi.
Dalszy przebieg wydarze moe by prognozowany w nastpujcy sposb. W nadchodzcych

wiekach wzrost populacji Ziemi bdzie kontynuowany (jednak ze znacznie mniejsz prdkoci). Zuycie energii ze wszystkich rde (tradycyjnych i nowoczesnych) utrzyma tendencj
wzrostow, podczas gdy liczba systemw i technologii nastawionych na oszczdzanie energii
bdzie rosn. Niemniej jednak zagroenia poarowe w gospodarce wiatowej mog wzrasta.
Wszystko to doprowadzi do zwikszenia ryzyka poarowego i w konsekwencji wzrostu liczby
poarw i skali ich skutkw na caym wiecie. Z drugiej strony nauka i inynieria bezpieczestwa poarowego i techniczne rozwizania, ktre pojawiy si i zostay opracowane w tym zakresie w XX w., przyczyni si w duym stopniu do stabilizacji sytuacji poarowej oraz zmniejszenia liczby zagroe poarowych w wieku XXI i nastpnych stuleciach.
Jednoczenie wane jest, aby zdawa sobie spraw z faktu, e wszystkie czynniki zagroenia
poarowego mona podzieli na stae i zmienne.
Zarwno naturalne, jak i spoeczne czynniki (podpalenia, nieostrono podczas palenia papierosw, zabawy z ogniem itd.) mog by okrelane jako stae wane czynniki. Czynniki technogeniczne naley przypisa do zmiennych czynnikw i przyczyny powodujcych nage pojawianie
si nowych zagroe. Ponadto niektre z nich zanikaj z czasem i staj si nieaktualne, a na ich
miejsce pojawiaj si nowe. Na przykad poary lasw na wiecie, ktre powstaj przede
wszystkim na skutek nieostronoci czowieka w obchodzeniu si z ogniem w lesie (ogniska,
palenie tytoniu), to 65% wszystkich poarw, z powodu podpalenia 29%, a ze wzgldu na zjawiska naturalne (gwnie wyadowania atmosferyczne) 6%. Rocznie powstaje ok. 150 tys. poarw lasw w Rosji, USA, Kanadzie i Brazylii. rednia powierzchnia takiego poaru wynosi ok.
1,5 tys. ha.
Jest praktycznie niemoliwe, aby wyeliminowa wszystkie te czynniki w dajcej si przewidzie
przyszoci, gdy s one na staym poziomie, pomimo prowadzenia ogromnych kampanii prewencyjnych.
Poary powodowane przez uywanie uczywa do owietlenia pomieszcze, palnikw gazowych
do ogrzewania czy grzejniki naftowe s ju przewanie przeszoci, cho tego typu urzdzenia
nadal s w uyciu w krajach Azji i Afryki. Poary nadal s powodowane przez uywanie kuchenek, piecykw i innych systemw grzewczych, chocia te zagroenia poarowe mog (i musz)
by efektywnie zmniejszenie do poziomu dopuszczalnego.
Jednoczenie od koca XIX w. powstay i nadal powstaj nowe rda energii (energia elektryczna, atomowa, jdrowa itd.), procesy techniczne (spawanie gazowe, spawanie elektryczne itd.)
czy obiekty, ktre wymagaj ochrony (centra komputerowe, elektrownie atomowe, rurocigi,
zakady petrochemiczne, pojazdy kosmicznych, stacje orbitalne itd.). Wszystkie z nich s bardzo
niebezpieczne pod wzgldem poarowym. Postp naukowy i techniczny cigle bdzie generowa nowe rda zagroe poarowych, a w konsekwencji nowe rodzaje ryzyka.
Tak wic system monitorowania wszystkich zagroe poarowych staje si najwaniejszym,
poniewa umoliwia wykrywanie, analiz, ocen i opracowanie sposobw oraz rodkw do zarzdzania kadym z nich (jeli to moliwe).
Zatem na razie jest praktycznie niemoliwe, aby wpyn na naturalny czynnik zagroenia poarowego. Chocia systemy monitorowania z Kosmosu i nowe osignicia w dziedzinie ochrony
odgromowej mog niewtpliwie da pewien pozytywny efekt w przyszoci.
Technogeniczny czynnik i powizane z nim technogeniczne ryzyko (w tym np. zagroenia poarowe w odniesieniu do urzdze elektrycznych) bez wtpienia stan si coraz atwiejsze w zarzdzaniu w najbliszych dekadach, dziki osigniciom naukowym i technicznym, a ludzko
osignie najwikszy sukces w zakresie walki z ogniem w tej dziedzinie. W zwizku z tym prognoza autorstwa profesora H.W. Emmonsa wzbudza zaufanie i szacunek (patrz: rozdzia "Prognoza ekspertw dotyczca sytuacji poarowej w przyszoci.).
Najtrudniejszym w ocenie jest czynnik spoeczny, czyli jedyny czynniki zwizany z zachowaniem
ludzi w przyszych wiekach. Dla przypomnienia, zgodnie z prognozami i modelami opracowanymi przez S.P. Kapitz liczba ludnoci w okresie najbliszych 3 stuleci podwoi si.
Badalimy wpyw alkoholu i palenia tytoniu na ryzyko powstania poaru. Wiadomym jest, e
aktywna kampania antynikotynowa ruszya w krajach rozwinitych na pocztku XXI w. (w USA,
we Francji, w Wielkiej Brytanii i in.). Zamy, e liczba osb palcych na wiecie znaczco obniy si. Moemy rwnie zaoy, e naduywanie alkoholu na Ziemi bdzie rwnie stopniowo
spada.
Procesy te musz mie pozytywny wpyw na dynamik ryzyka poaru. Jak widzimy, ryzyko poarowe moe zmniejszy si 3-4 razy w porwnaniu z pocztkiem XXI w. (co znajduje odzwierciedlenie w tabeli 12), ale mao prawdopodobnym jest, e moe si ono zmniejszy jeszcze bardziej, czyli e poziom ryzyka poaru powrci do wartoci z XV-XVIII w.
Faktem jest, e moralne i etyczne cechy ludzi yjcych w dajcej si przewidzie przyszoci (jeli mamy jakkolwiek przyszo) raczej nie ulegn istotnym zmianom (podobnie jak w caej
historii ludzkoci). Nie wydaje si, by podpalenia, akty terrorystyczne i naduywanie rnych
rodkw odurzajcych mogy cakowicie znikn z powierzchni Ziemi. Do tych argumentw naley doda interesujce dane z raportu wykonanego przez zesp ekspertw Instytut Antropologii i Ewolucji Rosyjskiej Akademii Nauk mwice, e ju w roku 2050 rednia dugo ycia na
Ziemi moe wzrosn do 95 lat (i do 106 lat w Japonii!). Ju w roku 2015 starzy ludzie bd stanowi 12% populacji wiatowej. Statystyki pokazuj, e ta szczeglna grupa ludnoci znajduje
si w specjalnej strefie ryzyka pod wzgldem zagroenia poarowego.
Wszystkie te fakty nie mog by zlekcewaone przy dokonywaniu prognoz dotyczcych przyszej sytuacji poarowej na Ziemi. Jedyne, co naszym zdaniem nie znajduje zastosowania do wykorzystania w badaniu, to po pierwsze prognozy dokonane przez niektrych naukowcw
w oparciu o teori ewolucji Darwina, wedug ktrych w najbliszej przyszoci ludzko czekaj
mutacje na ogromn skal, a po drugie prognozy futurologw stwierdzajce, e ludzie zaczn
zmienia si w cyborgi, czyli istoty, ktre maj organizmy cybernetyczne. Uwzgldnienie
wszystkich tych okolicznociach jest naprawd poza naszymi zainteresowaniami i moliwociami.
Biorc pod uwag wszystkie uwagi, wnioski i zastrzeenia dokonane powyej, moemy przej
do kocowej czci opracowania i wszystkich naszych bada oglnych.
W tabeli 13 zamieszczono przewidywania dynamiki zmian populacji na Ziemi Q() a do roku

2200 (Kapitza).
W tym przypadku korzystamy ze wzoru:
N f = R1 Q()
(2)
i danych z tabeli 12 i 13 zawierajcych prognostyczne wartoci liczby poarw na Ziemi w dajcej si przewidzie przyszoci (tab. 13).
Ustalilimy liczb ofiar miertelnych spowodowanych przez poary w 1. po. XXI w. (3. kolumna
w tabeli 12) przy pomocy odpowiedniej korelacji R2 1 10 (1 ofiara miertelna na 100
2
poarw), jako e warto ta bya do stabilna na przestrzeni ostatnich 150 lat.

Tabela 13. Prognoza sytuacji poarowej na Ziemi do roku 2200
LATA
POPULACJA ZIEMI,
[mln mieszkacw]
LICZBA ZGONW W WYNIKU

POARU
[x 1000 osb]
74
88
81
56
48
LICZBA POARW
[x 1000]
2000
6150
2025
8000
2050
10 000
2100
11 200
2200
12 000
7400
8800
8100
5600
4800
Tabela 14. Prognoza sytuacji poarowej na wiecie do 2050 r.
1
2
3
4
5
6
KONTYNENT
Europa
Ameryka Pnocna
Ameryka Poudniowa
Azja
Afryka
Australia i Oceania
razem
P
700
850
850
5750
1813
37
10 000
R1
2,5 10-3
2 10-3
2 10-3
0,4 10-3
0,3 10-3
2,5 10-3
0,8 10-3
R2
0,7 10-2
0,4 10-2
0,4 10-2
1,5 10-2
1,5 10-2
0,2 10-2
0,8 10-2
F
1750
1700
1700
2300
544
93
8087
D
12 000
7000
7000
34 000
5000
200
65 200
Moemy podej do kwestii redniookresowej prognozowania wiatowej sytuacji poarowej (do

2050 r.) bardziej rygorystycznie, biorc pod uwag potencjaln dynamik populacji i zagroenie
poarowe kluczowe na kadym kontynencie planety (tab. 14).
Tak wic w 2050 r. na Ziemi bdzie powstawao ok. 8,1 mln poarw, w ktrych zginie ok. 81
tys. ludzi (czyli liczba poarw i ich ofiar bdzie w przyblieniu taka sama jak na pocztku XXI
w.). Jednak naley wzi pod uwag, e liczba ludnoci planety wzronie 1,5 razy, przy zaoeniach przyjtych w opracowaniach Kapitzy i innych rde dotyczcych dynamiki zmian liczby
ludnoci. Poza tym mamy przyj, e ryzyko R1 zmniejszy si w Europie, Ameryce Pnocnej
i Australii 1,5-1,6 razy, ktre mog by zasug zarwno czynnej walki z paleniem tytoniu, piciem alkoholu i zaywaniem narkotykw, jak i technicznych osigni ludzkoci. Przyjmuje si
rwnie, e warto R1 nieco zwikszy si w Ameryce Poudniowej i pozostanie bez zmian

w Azji i Afryce.
Niektre zmiany zostay dokonane po ekstrapolacji wartoci ryzyka R2 . Przyjmujc je, bralimy
pod uwag dynamik tego ryzyka w USA, krajach Europy i Azji, a take rozwijajc si sytuacj
demograficzn w Rosji i innych krajach byego ZSRR.
Wszystko to, w naszej opinii, pozwala traktowa t prognoz z pewnym zaufaniem (na podstawie caego szeregu rnych argumentw).
3 104 i R22200 0.5 102 . Wartoci te odpowiadaj wartociom
2200
Zamy zatem, e R1
osiganym w pierwszych wiekach naszej ery. Wwczas otrzymamy jak poniej:
N 2200
3600000 fires i D2200=18 000 osb.
f
Wartoci te odpowiadaj wiatowej sytuacji poarowej w poowie ubiegego wieku.
W kadym razie, ycie prawie bez poarw w przyszoci, ktre profesor Emmons przewidywa, niestety nie jest ludzkoci gwarantowane tak dugo, jak wartoci kluczowych ryzyk poarowych bd pozostawa nawet na najbardziej minimalnym poziomie. Powodem, dla ktrego ta
prognoza jest nieprawidowa, jak ju wspomniano wczeniej jest to, e nie wzito pod uwag
dynamiki zmian populacji ludnoci na Ziemi, a take moralnych i etycznych niedoskonaoci
ludzkoci.
17. PODSUMOWANIE
Rozwj ludzkiej cywilizacji powizany jest z du liczb zagroe. Poary odgrywaj ogromn
rol we wszystkich dziedzinach ycia. Obecne rozdziay bardzo krtko przypominaj historyczny punkt rozpoczcia bada. Autorzy przedstawili nowe podejcie w okrelaniu zagroe poarowych. Opisujc triad zagroenie-ryzyko-bezpieczestwo, omwili metody szacowania ryzyka.
Gwny nacisk pooony zosta na ryzyko poarowe i jego rodzaje, co pozwolio ukaza charakter zagroe poarowych w funkcji wielu zmiennych. Na podstawie danych z rnych przykadw wykazano, e najwiksze znaczenie w analizie ryzyka odgrywaj czynniki spoeczne, technogeniczne i naturalne. W opracowaniu przedstawiono logiczny algorytm bezpieczestwa przeciwpoarowego moliwy do zastosowania w rnego rodzaju obiektach.
Znajc metodologi obliczania gwnego ryzyka poarowego, eksperci s w stanie okreli zagroenie poarowe na kadym poziomie. Autorzy opracowania przedstawili badania poarw
i dynamiki poarw w wielu miastach naszego globu. Inny przykad ukaza rozwj zagroe
poarowych w duych miastach na przestrzeni 100 lat. Patrzc wstecz, autorzy przedstawili
rekonstrukcj sytuacji poarowej w wiecie staroytnym. Opierajc si na wynikach rekonstrukcji sytuacji poarowej na caym wiecie wraz z jej konsekwencjami, autorzy omwili prognozy
zagroe poarowych do XXII w.
Podsumowujc tre opracowania, naley stwierdzi, e ryzyko poarowe moe by analizowane i obliczane przez zastosowanie solidnej metodologii i moe by pomocne w rozwoju lokalnych, regionalnych i krajowych strategii w zakresie bezpieczestwa poarowego.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
AGBF: Handbuch der Berufsfeuerwehren Deutschlands, 2010.

Berliner Feuerwehr, Jahresbericht 2010 (Annual Report of Fire Brigade).
Berliner Feuerwehr, Jahresberichte (Annual Report of Fire Brigade) 1900 / / 2009.
Braidwood J., Fire Prevention and Fire Extinction, London, Bell and Dally 1866.
Bruschlinsky N.N., Sokolov S.V., Wagner P., Hall J. Jr., World Fire Statistics, Report 1 (1995),
, Report 17 (2012), Centre of Fire Statistics of CTIF.
Bruschlinsky N.N., Sokolov S.V., Wagner P., Humanity and Fires, Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2010.
Effenberger G., Die Welt in Flammen, Hannover 1913.
Feuerwehr Dsseldorf, Jahresberichte (Annual Report of Fire Brigade) 1900 / / 2009.
Feuerwehr Nrnberg, Jahresberichte (Annual Report of Fire Brigade) 1900 / / 2009.
Kernmayer H.G., Der Goldene Helm Werden, Wachsen, und Wirken der Feuerwehren, 3rd
edition 2000 (1st edition 1956), Landsberg/Lech.
Magirus C.D., Alle Theile des Feuerlschwesens, Ulm 1850.
Statistisches Jahrbuch Berlin 2012 (Statistical Yearbook).
Statistisches Jahrbuch Berlins (Statistical Yearbook) 1900 / / 2009.
Statistisches Jahrbuch Dsseldorfs (Statistical Yearbook) 1900 / / 2009.
Statistisches Jahrbuch Nrnbergs (Statistical Yearbook) 1900 / / 2009.
Verwaltungsbericht der Stadt Berlin (Report of City Administration) 1900 / / 2009.
Verwaltungsbericht der Stadt Dsseldorf (Report of City Administration) 1900 / / 2009.
Verwaltungsbericht der Stadt Nrnberg (Report of City Administration) 1900 / / 2009.
Wilmot T., European Fire Costs The Wasteful Statistical Gap, The University of Sussex, Centre for Contemporary European Studies, Brighton 1979.
NOTKI BIOGRAFICZNE
NOTKI BIOGRAFICZNE
Autorzy opracowania:
prof. zw. dr hab. Bogusaw Sygit prof. zw. Uniwersytetu dzkiego, Kierownik Zakadu Kryminalistyki na Wydziale Prawa i Administracji. Autor przeszo 30 ksiek i ponad 200 artykuw
naukowych w tym licznych publikacji z zakresu prawno-karnej ochrony przed poarami. Przez
blisko 30 lat (do 1992 r.) by prokuratorem, nadzorujc i prowadzc m.in. wiele ledztw
w sprawach o poary. By np. czonkiem grupy ledczej powoanej w sprawie poaru FSO
w Warszawie w 1986 r. Byy czonek Zespou Doradczego Prokuratora Generalnego ds. poarowych. Prowadzi liczne szkolenia i wykady z zakresu metodyki wyjaniania spraw o poary dla
funkcjonariuszy policji i stray poarnej. Czonek honorowy Polskiego Towarzystwa Ekspertw
Dochodze Popoarowych (2011 r.).
mgr Dariusz Falecki absolwent Filologii Germaskiej Uniwersytetu Wrocawskiego (2001).
Naczelnik Wydziau Naukowo-Owiatowego w Centralnym Muzeum Poarnictwa w Mysowicach, wykadowca przedmiotu Historia Poarnictwa w Szkole Gwnej Suby Poarniczej
w Warszawie. Autor artykuw o historii poarnictwa publikowanych na amach Przegldu
Poarniczego. Pasjonat historii lska i lskiego poarnictwa.
in. Dawid Bodalski absolwent Wydziau Inynierii Produkcji Politechniki Warszawskiej
(2013). Modszy specjalista w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej PIB w Jzefowie. Kontynuuje edukacj
na Wydziale Inynierii Produkcji Politechniki Warszawskiej na kierunku Zarzdzanie i Inynieria Produkcji.
mgr in. Marcin Grabarczyk absolwent Wydziau Mechanicznego Energetycznego i Lotnictwa
Politechniki Warszawskiej (2012). W latach 20122014 by pracownikiem Zespou Laboratoriw Spalania i Wybuchowoci w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej
Pastwowy Instytut Badawczy w Jzefowie, gdzie zajmowa si zagadnieniami zwizanymi
z wybuchowoci pyw i reakcj na ogie wyrobw budowlanych. Doktorant w Zakadzie Silnikw Lotniczych Wydziau Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej.
Zainteresowania naukowe obejmuj tematyk termodynamicznych i chemicznych aspektw
procesw spalania i wybuchowo oraz bezpieczestwa transportu i magazynowania paliw.
mgr Martyna Strzyewska absolwentka Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego
(2010) i studiw podyplomowych Zapobieganie poarom i awariom w Szkole Gwnej Suby
Poarniczej (2014). Specjalista w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci
w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut Badawczy
w Jzefowie. Zajmuje si zagadnieniami zwizanymi z wybuchowoci pyw i badaniami w zakresie reakcji na ogie wyrobw budowlanych.
m. bryg. mgr in. Robert Mazur absolwent dziennych studiw inynierskich (2002) oraz
uzupeniajcych studiw magisterskich (2004) Wydziau Inynierii Bezpieczestwa Poarowego
Szkoy Gwnej Suby Poarniczej. Absolwent studiw podyplomowych na Wydziale Informatyki Wyszej Polsko-Japoskiej Szkoy Technik Komputerowych (2006). Absolwent studiw III
stopnia Wydziau Cybernetyki Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie na kierunku InStrona 1035 z 1042 / Powrt do spisu treci
NOTKI BIOGRAFICZNE
formatyka (2011). Od 2014 roku doktorant Wydziau Informatyki Wyszej Polsko-Japoskiej

Akademii Technik Komputerowych. Ukoczy szereg kursw i szkole dotyczcych wykorzystania systemw informacji przestrzennej (GIS) w bezpieczestwie powszechnym oraz analityki na
bazie danych ORACLE. W latach 2002-2011 asystent, kierownik laboratorium, wykadowca
Szkoy Gwnej Suby Poarniczej (obecna Katedra Inynierii Bezpieczestwa). Podczas suby
peni funkcj Dyspozytora, Dowdcy Zastpu, Pomocnika Dyurnego Operacyjnego Miejskiego
Stanowiska Kierowania m. st. Warszawa, Zastpcy Dyurnego Operacyjnego Kraju. Od 2011 roku pracuje na stanowisku starszego specjalisty w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa
i Ochrony Ludnoci Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej. Na co dzie zajmuje si zastosowaniem analizy danych i technologii GIS w procesie planowania operacyjnego Pastwowej
Stray Poarnej.
st. bryg. mgr in. Tadeusz Jopek absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie
(1988) i Prywatnej Wyszej Szkoy Ochrony rodowiska w Radomiu (2008). Naczelnik Wydziau
Planowania Operacyjnego i Analiz Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony
Ludnoci Komendy Gwnej PSP w Warszawie. Od ponad 11 lat biegy sdowy z zakresu poarnictwa przy Sdzie Okrgowym w Radomiu. Autor publikacji zwartej Zasady postpowania
z butlami acetylenowymi poddanymi dziaaniu ognia, ciepa lub wielokrotnym uderzeniom
(2013) oraz licznych opracowa z obszaru ochrony przeciwpoarowej ukazujcych si na amach kwartalnika Bezpieczestwo i Technika Poarnicza (wyd. CNBOP-PIB), Przegldu Poarniczego (wyd. KG PSP), Magazynu W Akcji, Ochrony Przeciwpoarowej (wyd. SITP), Elektro Info.
Autor wielu ekspertyz i opinii z zakresu ustalania przyczyn poarw oraz analiz z prowadzonych
dziaa ratowniczych, analiz z zakresu wyposaenia sprztowego jednostek organizacyjnych
PSP i OSP. Wykadowca w Szkole Gwnej Suby Poarniczej w przedmiotach z zakresu planowania operacyjnego i kierowania dziaaniami ratowniczymi, przygotowania obiektw do prowadzenia dziaa ratowniczych. Ukoczy szereg szkole specjalistycznych w kraju i za granic.
Uczestniczy w przygotowaniu projektw uregulowa prawnych dotyczcych obszaru ochrony
przeciwpoarowej, a take w opiniowaniu projektw opracowanych przez inne podmioty.
st. kpt. mgr in. Wojciech Klapsa absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie
(2004) i Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie (2006) wydziau chemii. Starszy specjalista w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci w Centrum NaukowoBadawczym Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowym Pastwowy Instytut Badawczy w Jzefowie. Autor lub wspautor artykuw o tematyce bezpieczestwa poarowego oraz waciwoci palnych materiaw budowlanych. W CNBOP-PIB zajmuje si tematyk ekspertyz technicznych budynkw, opinii sdowych w zakresie ustalania przyczyn poarw oraz badaniami w zakresie reakcji na ogie wyrobw budowlanych.
lic. Sylwester Suchecki absolwent Wydziau Nauk Spoecznych Wyszej Szkoy Gospodarki
Euroregionalnej w Jzefowie (2010), gdzie uzyska dyplom licencjata. Modszy specjalista
w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci w Centrum Naukowo-Badawczym
Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut Badawczy w Jzefowie, gdzie zajmuje si zagadnieniami zwizanymi z reakcj na ogie wyrobw budowlanych.
in. Damian Bk absolwent Wydziau Inynierii Produkcji Politechniki Warszawskiej (2013).
Modszy specjalista w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci w Centrum
NOTKI BIOGRAFICZNE
Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut Badawczy w Jzefowie,

gdzie zajmuje si zagadnieniami zwizanymi z wybuchowoci pyw i bezpieczestwem substancji palnych.
mgr in. Anna Dziechciarz w 2012 r. uzyskaa dyplom in. technologii chemicznej na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznaskiej, a w 2013 dyplom mgr in. inynierii chemicznej teje uczelni. Modszy specjalista w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut
Badawczy w Jzefowie, gdzie zajmuje si zagadnieniami zwizanymi z wybuchowoci pyw
i bezpieczestwem substancji palnych.
dr n. med. Mariusz Nowak absolwent lskiego Uniwersytetu Medycznego (1983). W roku
2011 obroni prac doktorsk. Wspautor licznych prac naukowych, zwaszcza w zakresie leczenia tlenem hiperbarycznym. W 2012 roku zaproszony do zoenia sprawozdania na temat
zatru tlenkiem wgla i perspektyw jego leczenia hiperbari przed Senack Komisj Zdrowia.
W 2014 roku prezentowa medyczne aspekty zatrucia czadem i dymem przed Senackim Zespoem Straakw. Od 2005 roku Dyrektor Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich.
prof. nadzw. dr hab. n. med. Marek Kawecki profesor nadzwyczajny Akademii TechnicznoHumanistycznej w Bielsku-Biaej. Chirurg, absolwent lskiego Uniwersytetu Medycznego
(1977), ktry nada mu rwnie stopie doktora (1984), a pniej doktora habilitowanego nauk
medycznych (2010). Autor i wspautor kilkuset prac, opublikowanych w czasopismach i na
zjazdach, zarwno krajowych, jak i zagranicznych; redaktor dzie zwartych; recenzent w krajowych i zagranicznych czasopismach medycznych; wsptwrca trzech patentw medycznych;
promotor prac licencjackich, magisterskich i doktorskich. Wielokrotnie nagradzany za osignicia naukowe i dydaktyczne. Wsporganizator corocznego Midzynarodowego Forum Oparzeniowego Europy rodkowej i Wschodniej, zaoyciel i przewodniczcy Sekcji Oparze Towarzystwa Chirurgw Polskich. W Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich piastuje
stanowisko Zastpcy Dyrektora ds. Medycznych.
mgr Joanna Skotnicka magister filologii polskiej, absolwentka Uniwersytetu lskiego (1998)
oraz podyplomowo zarzdzania zasobami ludzkimi Szkoy Zarzdzania Uniwersytetu lskiego (2000). Redaktorka, autorka i korektorka ksiek i artykuw. W Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich prowadzi Dzia Naukowo-Dydaktyczny, bibliotek oraz czuwa
nad prac i rozwojem Sekcji Oparze Towarzystwa Chirurgw Polskich.
lek. med. Grzegorz Knefel absolwent lskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
(1989), specjalista Anestezjologii i Intensywnej Terapii. W latach 1989-1999 pracownik Katedry
i Kiniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralnego Szpitala Klinicznego w KatowicachLigocie, a od 1999 Centrum Leczenia Oparze w Siemianowicach lskich. Od 2002 roku zajmuje
si terapi hiperbaryczn (HBO). Kierownik Pracowni Hiperbarii Tlenowej C.L.O. Autor i wspautor licznych opracowa w dziedzinie zastosowania HBO w leczeniu oparze i ran przewlekych. Ukoczy kursy specjalistyczne: Hyperbaric Medical Training (NIX Medical Center, San
Antonio, USA 2002), Introduction to Hyperbaric Medicine and Level 1 (Medical Examiner of
Divers) (DDRC Healthcare Plymouth 2010) oraz stae w KMHiRM w Gdyni (2005, 2006) i Karolinska Universitetsslujhuset w Sztokholmie (2004, 2005). Wielokrotny uczestnik konferencji
NOTKI BIOGRAFICZNE
naukowych organizowanych przez European Underwater and Baromedical Society oraz European Burn Association.
lek. med. Ireneusz Ryszkiel absolwent lskiej Akademii Medycznej w Katowicach (1995),
specjalista chirurgii oglnej i zdrowia publicznego. Od 2009 roku dyrektor wydziau ds. zdrowia
w lskim Urzdzie Wojewdzkim, odpowiedzialny i nadzorujcy z ramienia Wojewody sprawy
organizacyjne systemu Pastwowe Ratownictwo Medyczne na terenie woj. lskiego.
prof. dr hab. n. med. Wojciech Gaszyski absolwent Wydziau Lekarskiego Wojskowej Akademii Medycznej. Specjalista z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii oraz medycyny ratunkowej. Kolejno uzyska stopie naukowy doktora nauk medycznych, stopie naukowy doktora habilitowanego, tytu naukowy profesora nadzwyczajnego, stanowisko profesora zwyczajnego. Jest Kierownikiem Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytetu Medycznego
w odzi. W przeszoci by Naczelnym Specjalist WP z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii, konsultantem krajowym w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, konsultantem
wojewdzkim dla wojewdztwa dzkiego z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii, konsultantem wojewdzkim w dziedzinie medycyny ratunkowej, penomocnikiem wojewody dzkiego ds. ratownictwa medycznego. Autor 375 publikacji w czasopismach naukowych krajowych
i zagranicznych w tym 100 dotyczcych bada i problematyki ratownictwa medycznego i medycyny katastrof, 150 dotyczcych anestezjologii i intensywnej terapii. Promotor 61 rozpraw doktorskich oraz opiekun czterech habilitacji. Recenzent w kilkudziesiciu przewodach doktorskich,
opiniowa kilkanacie dorobkw i rozpraw na stopie doktora habilitowanego oraz postpowania o nadanie tytuw i stopni profesorskich. Autor programu nauczania medycyny katastrof
w Akademiach Medycznych. By recenzentem i opiniodawc prac naukowych i programw nauczania z zakresu ratownictwa medycznego. Wspzaoyciel i organizator oraz Prezes Polskiego
Towarzystwa Medycyny Stanw Nagych i Katastrof. Wsporganizator Zjazdw i konferencji
o zasigu midzynarodowym i krajowym o tematyce anestezjologii intensywnej terapii i ratownictwa medycznego. By wspzaoycielem Polskiej Rady Resuscytacji, czonkiem komitetu wykonawczego PRR. Wspinicjator powoania Polskiej Grupy ds. Sepsy. Czonek i wspautor programu badania i leczenia sepsy w Polsce. Kolejn kadencj peni funkcj prodziekana Wydziau
Nauki o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w odzi na kierunku Ratownictwo Medyczne.
dr Marek Giergiczny absolwent Midzywydziaowych Studiw Ochrony rodowiska Uniwersytetu Warszawskiego (2001). W 2001 roku rozpocz prac w Katedrze Mikroekonomii Wydziau Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. W 2006 uzyska tytu doktora. Od
2007 do 2009 by zatrudniony jako senior researcher w Centre Tecnlgic Forestal de Catalunya
w Barcelonie. Obecnie jest zatrudniony na stanowisku adiunkta na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW. Prowadzi rwnie badania w ramach Warszawskiego Orodka Ekonomii Ekologicznej
UW. Jego zainteresowania naukowe obejmuj ekonomi rodowiska i zasobw naturalnych,
ekonomiczne aspekty ochrony przyrody i nierynkowe metody wyceny.
m. bryg. dr in. Mariusz Pecio absolwent studiw II stopnia na Wydziale Inynierii Bezpieczestwa Poarowego SGSP. W 2008 roku obroni doktorat w Instytucie Finansw w Akademii
Finansw w Warszawie (temat dysertacji: Szacowanie ryzyka poarowego i skadki ubezpieczeniowej). Od 2001 roku zatrudniony na Wydziale Inynierii Bezpieczestwa Poarowego
SGSP, obecnie na stanowisku adiunkta w Zakadzie Bezpieczestwa Poarowego Budynkw,
NOTKI BIOGRAFICZNE
rzeczoznawca ds. zabezpiecze przeciwpoarowych. Autor wielu publikacji, referatw na konferencjach naukowych, uczestnik programw i projektw badawczych o zasigu krajowym i midzynarodowym.
dr Krzysztof Gieburowski absolwent Uniwersytetu Warmisko Mazurskiego w Olsztynie
(2006) i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1992). W roku 2011 uchwa Rady
Wydziau Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie, na podstawie przedoonej rozprawy doktorskiej Umorzone postpowania przygotowawcze o apownictwo. Analiza nieprawidowoci. Studium karnoprocesowe i kryminalistyczne, uzyska stopie
doktora nauk prawnych w zakresie prawa, postpowania karnego. Od ponad 28 lat czynnie zajmuje si problematyk pracy dochodzeniowo-ledczej i operacyjnej prowadzonej przez organy
cigania w sprawach karnych. Wykadowca Zamiejscowego Wydziau Administracji Uniwersytetu Szczeciskiego w Jarocinie i Wyszej Szkoy Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu. Autor lub wspautor kilkunastu opracowa naukowych, w tym artykuu pt. Ofiara zabjstwa w czynnociach taktyczno-ledczych organw cigania. Uwagi wybrane. Czonek Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego.
prof. nadzw. dr hab. Ryszard Szczygie prof. nadzw. Instytutu Badawczego Lenictwa, kierownik Laboratorium Ochrony Przeciwpoarowej Lasu, z wyksztacenia lenik i straak. Jest
autorem lub wspautorem: 143 prac naukowo-badawczych z zakresu ochrony przeciwpoarowej lasu, 10 projektw midzynarodowych (m.in. Fire Paradox, ForFire, EFFMIS,EUFOFINET),
120 publikacji naukowych i popularnych, ponad 20 wdroe nowych konstrukcji sprztu i technologii w Lasach Pastwowych oraz patentu. Wygosi ponad 100 referatw na konferencjach
midzynarodowych i krajowych. Opracowa kilkadziesit ekspertyz dotyczcych m.in. analiz
poarw wielkoobszarowych, w tym w Kuni Raciborskiej. By ekspertem Swiss Agency for
Development and Cooperation w zakresie projektu bezpieczestwa przeciwpoarowego lasw
i torfowisk w strefach skaenia promieniotwrczego na Biaorusi. Prowadzi dziaalno dydaktyczn i szkoleniow, bdc wsporganizatorem studiw podyplomowych Ochrona przeciwpoarowa lasu w SGSP. Peni szereg funkcji w tym: dyrektora CNBOP, z-cy dyrektora ds. naukowo-badawczych w IBL, krajowego koordynatora oglnoeuropejskich konferencji ministerialnych na temat ochrony lasw w Europie oraz polskiego reprezentanta w komisji ds. poarw
lasu CTIF.
st. bryg. mgr in. Tomasz Leszczyski absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej (1985)
i Uniwersytetu Warszawskiego (1999). W latach 1992-2006 Komendant Powiatowy (do 1999
Rejonowy) Pastwowej Stray Poarnej w wieciu n/W.; od 2006 r. Kujawsko-Pomorski Komendant Wojewdzki Pastwowej Stray Poarnej w Toruniu. Autor publikacji z zakresu zarzdzania kryzysowego i krajowego systemu ratowniczo-ganiczego. Wsporganizator Stowarzyszenia Sportu i Ochrony Przeciwpoarowej KOPERNIK w Toruniu oraz Kujawsko-Pomorskiego
Oddziau Stowarzyszenia Inynierw i Technikw Poarnictwa w Bydgoszczy.
dr Piotr Majewski adiunkt w Katedrze Finansw i Bankowoci, Wysza Szkoa Bankowa
w Toruniu. Uczestnik prac Komisji ds. Przeciwdziaania Przestpczoci Ubezpieczeniowej Polskiej Izby Ubezpiecze. Stay prelegent Konferencji Przestpczo Ubezpieczeniowa w Szczecinie. Autor projektw badawczych i kilkudziesiciu publikacji dotyczcych przestpczoci ubezpieczeniowej.
NOTKI BIOGRAFICZNE
dr in. Dariusz Gobiewski absolwent wydziau Elektrotechnika i Automatyka Politechniki

Gdaskiej, doktor nauk technicznych ze specjalizacj w modelowaniu ryzyka obiektw elektroenergetycznych. Absolwent Szkoy Biznesu Politechniki Warszawskiej, gdzie uzyska tytu Master
of Business Administration. Twrca autorskiej metodyki analizy ryzyka dla celw ubezpiecze
Insurance Risk Analysis Methodology (IRAM). Wykadowca akademicki w zakresie zarzdzania ryzykiem w przedsibiorstwach. Autor szeregu publikacji i prac naukowych w zakresie
ubezpieczenia obiektw podwyszonego ryzyka, infrastruktury krytycznej oraz zarzdzania
ryzykiem. Od 2009 r. kieruje pracami zespou inynierw ryzyka PZU SA.
dr in. Pawe Janik absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie (1993) i Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (2000), gdzie ukoczy studia doktoranckie w zakresie ubezpiecze. Absolwent studiw podyplomowych w zakresie informatyki na Politechnice dzkiej
oraz studiw podyplomowych w zakresie zarzdzania kryzysowego w Szkole Gwnej Suby
Poarniczej. Peni obowizki dyrektora Biura Rozpoznawania Zagroe w Komendzie Gwnej
Pastwowej Stray Poarnej (KG PSP). Przedstawiciel KG PSP w dziaajcym przy Komisji Europejskiej Komitecie Kompetentnych Wadz ds. Wdraania Dyrektywy SEVESO II. Autor kilkudziesiciu publikacji w obszarze ochrony przeciwpoarowej oraz rozpoznawania, analizowania,
oceny i zapobiegania zagroeniom.
st. kpt. mgr in. Piotr Cholajda absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie
(2004) i Politechniki Czstochowskiej (2004). Ukoczy studia podyplomowe ,,Zarzdzanie zasobami ludzkimi w Wyszej Szkole Zarzdzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej (2010). Zastpca Dyrektora w Komendzie Gwnej PSP, obecnie oddelegowany do Zespou Suby Informacyjnej Ministra Spraw Wewntrznych. Pomysodawca i koordynator kampanii prewencyjnoedukacyjnej Komendanta Gwnego PSP ,,NIE dla Czadu, ktrej wsporganizatorem jest MSW
i Polskie Radio. Pomysodawca i administrator nowych witryn internetowych KW PSP w odzi
i KG PSP (zaoenia, tematyka, pozycja, grafiki, funkcjonalno panelu administracyjnego).
Uczestnik wielu oglnopolskich i regionalnych programw telewizyjnych i radiowych realizowanych w zakresie bezpieczestwa poarowego. Pomysodawca i realizator wasnych materiaw video w tym zakresie. Realizator cyklu wsppracy na rzecz chorych dziemi z fundacjami
i stowarzyszeniami charytatywnymi oraz Warszawskim Hospicjum dla dzieci, Szpitalem Matki
Polki w odzi oraz Szpitalem Dziecicym w Warszawie przy ul. Niekaskiej. Uczestnik licznych
konferencji i szkole z obszaru Public Relations organizowanych w Wyszej Szkole Policji
w Szczytnie oraz na Uniwersytecie Jagielloskim.
bryg. dr Barbara Ociowska absolwentka Wydziau Chemii Uniwersytetu Warszawskiego
(1982). Od 1982 roku pracuje w Zakadzie Badania Przyczyn Poarw Szkoy Gwnej Suby
Poarniczej w Warszawie, obecnie na stanowisku adiunkta kierownika zakadu. Prowadzi zajcia z przedmiotw: metodyka bada przyczyn poarw i analizy popoarowe. W 2006 obronia rozpraw doktorsk pt. Badanie wpywu zwglajcych si materiaw wykoczeniowych na
toksyczno rodowiska podczas poaru w budynku w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie. Od ponad 20 lat peni funkcj biegego sdowego z zakresu poarnictwa. Autorka lub
wspautorka ponad 1000 opinii popoarowych. Braa udzia w pracach komisji powoywanych
przez Komendanta Gwnego PSP i Ministrw Spraw Wewntrznych. Uczestniczy w projektach
NOTKI BIOGRAFICZNE
badawczych. Zainteresowania naukowe to przede wszystkim badanie przyczyn poarw i badanie emisji gazw toksycznych podczas rozkadu termicznego staych materiaw palnych.
dr in. Rafa Porowski absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie. W roku
2010 ukoczy studia doktoranckie na Wydziale Mechanicznym, Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Temat rozprawy doktorskiej dotyczy bada dowiadczalnych oraz symulacji numerycznych przejcia do detonacji w mieszaninach gazowych. W roku 2008 ukoczy
studia podyplomowe pt. Hydrogen Safety Engineering w University of Ulster w Irlandii Pnocnej. W latach 2009-2010 w ramach prestiowego stypendium Polsko-Amerykaskiej Komisji
Fulbrighta pracowa w California Institute of Technology, gdzie w Explosion Dynamics Laboratory zajmowa si badaniami dowiadczalnymi propagacji fal uderzeniowych oraz detonacji
w mieszaninach heterogenicznych. W roku 2013 ukoczy studia podyplomowe na Wydziale
Mechanicznym, Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej pt. Energetyka Jdrowa.
Obecnie pracuje w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania i Wybuchowoci w CNBOP-PIB
w Jzefowie.
Nikolay N. Bruschlinsky prof. dr. habilitated, professional mathematician (retired Col. of State
Fire Service) State Fire Safety Institute of EMERCOM Moscow, Russia. Member of professional
bodies: National Academy of Fire Safety Science of Russia, German Fire Protection Association,
CTIF Center of Fire Statistics.
Sergei V. Sokolov prof. dr. habilitated, fire engineer (retired Col. of State Fire Service) State
Fire Safety Institute of EMERCOM Moscow, Russia. Member of professional bodies: National
Academy of Fire Safety Science of Russia, German Fire Protection Association, CTIF Center of
Fire Statistics.
Peter Wagner dr. eng., fire engineer (Lieutenant Colonel) Berlin Fire and Rescue Academy
Berlin, Germany. Member of professional bodies: National Academy of Fire Safety Science of
Russia, German Fire Protection Association, CTIF Center of Fire Statistics.
Redaktorzy opracowania:
dr in. Piotr Guzewski absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie (1988)
i Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu (2003). Gwny specjalista w Centrum NaukowoBadawczym Ochrony Przeciwpoarowej Pastwowy Instytut Badawczy w Jzefowie. Od ponad
20 lat ekspert ds. bada przyczyn poarw. Pomysodawca i organizator cyklu midzynarodowych konferencji Research into the causes of fire oraz warsztatw z dochodze popoarowych.
Autor programw szkoleniowych oraz licznych opracowa z obszaru dochodze popoarowych
i metodyki ustalania przyczyn poarw. Ukoczy kursy specjalistyczne: Fire Science and Fire
Investigation (Uniwersytet w Edynburgu, Edynburg 2005); Fire Investigator Course (Fire
Service College, Centrex NTC, Moreton-in-Marsh 2006); The Principles of Electrical Fires Short
Course, Interscience Communication Ltd, San Francisco 2009). Wspzaoyciel i prezes Polskiego Towarzystwa Ekspertw Dochodze Popoarowych. W roku 2014 obroni rozpraw doktorsk na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego pt. Prawnokryminalistyczne aspekty ustalania przyczyn poarw.
NOTKI BIOGRAFICZNE
bryg. dr in. Dariusz Wrblewski absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej (1994), doktorat o specjalnoci bezpieczestwo pastwa uzyskany w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie (2001). Ukoczone programy dla wyszej kadry menaderskiej, a take kursy dla kadry
kierowniczej PSP oraz administracji publicznej. Sub rozpocz w SGSP w pionie liniowym
w 1994 roku, stanowiska kierownicze zajmowa od 2002 r. w Centrum Edukacji Bezpieczestwa
Powszechnego SGSP, a nastpnie prac podj na stanowisku Zastpcy Dyrektora ds. naukowobadawczych CNBOP. Od 2009 r. do 2014 r. Dyrektor CNBOP-PIB. Od maja do grudnia 2014 r.
Doradca Komendanta Gwnego PSP. Od 1 stycznia 2015 r. zosta powoany na II kadencj na
stanowisko Dyrektora CNBOP-PIB. W swoim naukowo-dydaktycznym dorobku posiada: 40 projektw naukowo-badawczych, autor lub wspautor ponad 90 publikacji zwartych i artykuw
w pismach branowych. Prelegent na konferencjach krajowych i zagranicznych, a take wykadowca podczas wicze, warsztatw i treningw podczas szkole i kursw. Do waniejszych
osb szkolonych w latach 20002013 naleeli przedstawiciele: administracji pastwowej, kadry
menaderskiej przedsibiorstw, Pastwowej Stray Poarnej oraz zagranicznych szk ochrony
cywilnej zwizanych z bezpieczestwem. Za propagowanie wiedzy i promocj nauki polskiej na
arenie midzynarodowej odznaczony Krzyem Oficerskim Orderu Wynalazczoci (Belgia).
m. bryg. mgr in. Daniel Maozi absolwent Szkoy Gwnej Suby Poarniczej w Warszawie (1999). Obecnie peni sub w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpoarowej
Pastwowym Instytucie Badawczym w Jzefowie w Zespole Laboratoriw Procesw Spalania
i Wybuchowoci na stanowisku gwnego specjalisty. Autor lub wspautor licznych artykuw
o tematyce bezpieczestwa poarowego, waciwoci palnych materiaw budowlanych oraz
wielu ekspertyz zwizanych z ustalaniem przyczyn poarw. W CNBOP-PIB zajmuje si przede
wszystkim tematyk zwizan z badaniami w zakresie reakcji na ogie wyrobw budowlanych
oraz ustalaniem przyczyn poarw.

Czerwona Księga Pożarów

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Czerwona Księga Pożarów

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CZERWONA

CENTRUM NAUKOWO-BADAWCZE OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ

CZERWONA KSIGA POARW

Publikacja opracowana w ramach projektu nr DOBR-BIO4/050/13009/2013

Projekt realizowany przez konsorcjum w skadzie:

Opracowanie pod redakcj:

Skad i przygotowanie wersji elektronicznej:

Grafika na okadce made by Freepik.com

Copyright by Wydawnictwo CNBOP-PIB, Jzefw 2014

B. Hoyst, Kryminalistyka, LexisNexis, Warszawa 2010, s. 342.

w obszarze postpowa prowadzonych w sprawach o poary oraz opracowanie innowacyjnego

Strona 8 z 1042 / Powrt do spisu treci

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

prof. zw. dr hab. Bogusaw Sygit

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

Strona 9 z 1042 / Powrt do spisu treci

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

2. ETYMOLOGIA SOWA POAR

PRBY (POZAUSTAWOWE) ZDEFINIOWANIA POARU

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

fizyczno-chemiczny ywioowy proces spalania, tzn. niekontrolowany,

spoeczny nieuzasadniony spoecznie, tzn. spoecznie szkodliwy, a wic wymagajcy

ekonomiczny wyrzdzajcy szkody, tzn. powodujcy straty materialne w majtku

poar to samorzutne niekontrolowane rozprzestrzenianie si ognia powodujce straty,

poar to palenie si budynkw, lasw itp., ogie ogarniajcy du przestrze,

poar to niszczce, ywioowe dziaanie ognia wymagajce jego likwidacji,

poar niekontrolowane dziaanie ognia powodujce straty ludzkie lub materialne,

poar to spalanie nieuzasadnione spoecznie wyrzdzajce szkody.

P. Borowski, F. Pawowski, Poary. Przyczyny, przebieg, dochodzenia, Wydawnictwo Arkady, Warszawa

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

spalaniu w wybranym ukadzie termodynamicznym i powodujcych okrelone zmiany stanu

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

PRAWNE POJCIE POARU

4.1. Poar na gruncie ustawodawstwa karnego

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

od roku do lat 10 w przypadku dziaania umylnego,

od 3 miesicy do lat 5 w przypadku nieumylnoci czynu.

Jeeli sprowadza bezporednie niebezpieczestwo wystpienia zdarzenia okrelonego w art.

od 6 miesicy do lat 8 w przypadku dziaania umylnego,

do lat 3 w przypadku dziaania nieumylnego.

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

4.2. Poar na gruncie przepisw prawa o ochronie przeciwpoarowej

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

Podobne spostrzeenia poczyni P. Borowski w pracy Dochodzenia poarowe. Zagadnienia wybrane,

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

Bednarek B. (red.), Program szkolenia inspektorw ochrony przeciwpoarowej, Komenda

Strona 19 z 1042 / Powrt do spisu treci

POAR JAKO POJCIE JZYKOWE I PRAWNE

Strona 20 z 1042 / Powrt do spisu treci

CZ I ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI W POLSCE

ZARYS ROZWOJU OCHRONY PRZECIWPOAROWEJ W POLSCE DO 1992 R.

Strona 22 z 1042 / Powrt do spisu treci

CZ I ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI W POLSCE

2. BEZPIECZESTWO POAROWE W POLSCE OD REDNIOWIECZA DO 1. PO. XIX W.

2.1. Nowe prdy w odrodzeniu

CZ I ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI W POLSCE

Ryc. 1. Wiadra i szpryce, historyczny sprzt ganiczy

CZ I ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI W POLSCE

3. OCHRONA PRZECIWPOAROWA W OKRESIE ZABORW

3.2. Zabr pruski

E. Burzyski, Z. Radwaski, Dzieje ochrony przeciwpoarowej w Polsce, Szkoa Oficerw Poarnictwa,

CZ I ROZWJ OCHRONY PRZED POARAMI W POLSCE