GEODEZIJA

nastavnik:

Dr Pavel Benka
literatura:
Konti S.: Geodezija, Nauka, Beograd, 1995.
Mihajlovi K. - Lazi B.: Geodezija, umarski
fakultet - Geokarta, Beograd, 1992.
http://polj.uns.ac.rs/~geodezija/
1

 Predispitne obaveze:
Redovno pohaanje (5)
Elaborat

(15)

Dva teoretska testa (30)

Ispitne obaveze
Pismeni ispit

(30)

Usmeni ispit

(20)
(100)
2

Geodezija
Merenja na terenu i obrada izmerenih veliina u
cilju izrade umanjenog prikaza dela ili cele
Zemljine povrine. Umanjeni prikaz nazivamo
plan ili karta odreenog podruja
GEO Zemlja
DEZIS Meriti, deliti
Via (nauna) geodezija: odreivanje oblika
Zemlje, razvijanje geodetskih mrea, raunanja
na zakrivljenoj povrini
Nia (praktina) geodezija: Masovna merenja
na terenu i izrada topografskih planova,
raunanja u ravni

Primena Geodezije:
kartografija
graevinarstvo
vodoprivreda
poljoprivreda
izrada i realizacija inenjerskih projekata
informacioni sistemi katastar, GIS
Geodezija se javlja jo u Mesopotamiji i starom
Egiptu (nakon povlaenja vode izlivenog Nila,
trebalo je ponovo oznaiti granice parcela)
Na naim teritorijama, masovniji premer poinje
krajem 18. veka na teritoriji tadanje AustroUgarske.
Geodetska sluba generaltaba srpske vojske
osnovana 1878. g.
4

Utvrivanje oblika i veliine Zemlje

Pitagora (IV p. n. e.) doao je do zakljuka da
je Zemlja zakrivljena posmatrajui brodove
koji su isplovljavali na puinu.

Eratosten (276-195 p.n.e.) odredio je priblinu

veliinu Zemlje (greka oko 2%)

Aleksandrija

Asuan

21. juna
= 7.2
l= 5000
stadija

Njutn (17. vek) je tvrdio da Zemlja nije u obliku

sfere, ve obrtnog elipsoida

J
Merenja duine jednog stepena meridijana u
Laplandiji i Peruu koja je sprovela Francuska
akademija nauka potvrdile Njutnovu teoriju.
7

Stvarni oblik zemlje: Geoid

Najpriblinije matematiki definisano telo: obrtni
elipsoid

Elipsoid:
GRS80 (dravni koordinatni sistem)
WGS84 (globalni elipsoid)
Bessel (ranije korien za dravni koordinatni
sistem, referenc elipsoid - Evropa)

S
6357 km
6378 km

Kordinatni sistem na Geoidu (geografske

koordinate) , dobijaju se astronomskim
merenjima.

Geodetske koordinate , dobijaju se

merenjem na povrini Zemlje i raunanjem na
elipsoidu.
10

Apsolutna visina vertikalno rastojanje od

nulte nivovske povri
Relativna visina (visinska razlika) vertikalno
rastojanje do nivovske povri koja prolazi kroz
neku taku

H a-b
Nivo mora

Hc

Ha

Hb
NNP

11

Kartografske projekcije
Sadraj sa Zemljine povrine (zakrivljena povr) se
prikazuje na planu ili karti (ravan). Pri preslikavanju
sa zakrivljene povri u ravan, neizbene su
deformacije. Matematiki odnosi putem kojih se sa
Zemljine povri take preslikavaju u ravan karte
nazivamo kartografskim projekcijama.
Podela kartografskih projekcija:
Prema projekcionoj povri
Prema poloaju projekcione povri
Prema centru projekcije
Prema vrsti deformacija
12

Prema vrsti i poloaju projekcione povri:

13

Prema poloaju centra

projekcije:
Gnomonike (u
centru Zemlje)
Stereografske (na
antipodnoj taki)
Spoljne (izvan
Zemlje)
Ortografska (u
beskonanosti)

14

Prema vrstama deformacija:

Komforne (zadrava se jednakost uglova)
Ekvidistantne (zadrava se jednakost duina
po odreenim pravcima)
Ekvivalentne (zadrava se jednakost
povrina)
Opte

15

UTM projekcija: dravni koordinatni sistem

Poetni meridijan Grini
GRS80 elipsoid
Poprena cilindrina
projekcija, irina meridijanske
zone 6 stepeni (centralni
meridijan 21, zona 34)
Komforna projekcija
Rasecanjem cilindra po
izvodnici dobija se ravan
Projekcija Ekvatora je E osa
Projekcija centralnog
meridijana je N osa
16

UTM projekcija cela Srbija pada u

34 . meridijansku
zonu
Koordinatni sistem
34. meridijanske
zone

17

Gaus-Krigerova projekcija: prethodni dravni

koordinatni sistem
Poetni meridijan Grini
Beselov elipsoid
Poprena cilindrina
projekcija, irina meridijanske
zone 3 stepena (zone 6 i 7)
Komforna projekcija
Rasecanjem cilindra po
izvodnici dobija se ravan
Projekcija Ekvatora je Y osa
Projekcija centralnog
meridijana je X osa
18

Dravni koordinatni
sistem sedme
meridijanske zone

19

Granica izmeu 6. i 7. zone na teritoriji Vojvodine

20

Merenje uporeivanje dve istorodne veliine od

kojih je jedna etalon.
SI sistem mera
Jedinice koje se koriste u geodeziji:
Duine: jedinica je metar (m)
U prolosti je definicija metra bila kao
1/40 000 000 deo Zemljinog meridijana
Od 1984. metar je definisan kao duina koju
pree svetlost u vakumu za 1/299792458 deo
sekunde (3.33564095*10-9 sec)
Dekadni sistem: km, cm, mm ...

21

Stare jedinice za duinu (zvanino se ne koriste)

1 hvat (beki) = 1.896484 m
1 hvat = 72 cola
1 col (palac) = 2.634 cm
1 in = 2.54 cm
Mere za povrinu:
1m2
1 ar = 100 m2 ;
1 ha = 100 ari = 10000 m2
1 km2 = 100 ha

Stare mere:
1 kj = 0.57546 ha
1 kj = 1600 hv2
1 hv2 = 3.60 m2
22

Jedinice za uglove:
1 rad kada je l = r
Sekasgezimalna podela:
Pun krug = 360, prav ugao 90
1= 60
1 = 60
Centezimalna podela
Pun krug 400g, prav ugao 100g
1g = 100c
1c = 100cc
23