1.

Probleemstelling
Als we lekkere pannenkoeken of een ander warm gerechtje willen
maken hebben we keukenapparaten nodig.
Schrijf er hier eens een aantal op:
- .
- .
-
Voor een oven of kookplaten hebben we natuurlijk dure elektriciteit
(of gas) nodig.
Elektriciteit kunnen we opwekken op drie manieren:
1. Langs chemische weg = elektrische energie uit een batterij.

2. Met mechanische of bewegingsenergie = elektriciteit uit een

generator zoals de dynamo of alternator.

3. Met licht = elektrische energie langs de zonnecel.

www.spreekbeurten.info/elektriciteit.html
www.electrabel.nl
www.elektriciteit.2link.be
2

2. Zelf elektriciteit opwekken

De elektrische energie die in het vorige punt besproken werd kunnen
we ook zelf opwekken.
1. Langs chemische weg
Plaats twee plaatjes van verschillende metalen,
liefst zink en koper, in een geleidende vloeistof.
Hoe zuurder de vloeistof hoe beter.
We prikken de twee plaatjes in een aardappel of
citroen en verbinden deze dan met een voltmeter.
Lees af op de voltmeter hoeveel spanning we kunnen
opwekken: .. volt
Let er wel op dat je de rode geleider van de voltmeter met
het koperen plaatje verbindt en de zwarte geleider met het
zinken plaatje.
Hierbij maken we gelijkstroom = we hebben een vaste + en
een vaste pool. (vgl met een batterij)
2. Langs mechanische weg
a. een fietsdynamo
b. een generator om een GSM op te laden.

a.

b.

Een soortgelijk toestel zit onder de motorkap van een

wagen, maar daar ontstaat dan wisselstroom .
Dit toestel noemen we een alternator.
3. Met zonlicht
We plaatsen onze rekenmachine
in het licht.
Dat levert gelijkspanning op.

Wij maken tijdens de les TO zelf een oventje dat geen elektriciteit
nodig heeft maar de warmte van de zon gebruikt.
Zon oven noemen we een zonneoven en wordt gebruikt in
ontwikkelingslanden om te koken en te bakken gedurende de dag.
Er zijn verschillende types van zonneovens: de rondvormige modellen
met een paraboolspiegel of de meer rechthoekige modellen met
warmte opvang.

In dit project maken

we een rechthoekige
zonneoven met
warmteopvang

Opdracht: (groepswerk)
Geef 3 voordelen die een zonneoven
geeft t.o.v. andere manieren van voedsel bereiden.

Geef ook twee nadelen

www.09722.07sc.thinkquest.nl/index.php?id=32
www.vluchteling.org/pagina/buthnan-koken-op-zonne-energie
4

3. Zonne-energie
De zon is een milieuvriendelijke energiebron.
Leg uit (groepswerk)

Van de zon kunnen we zowel het licht als de warmte gebruiken.

1. Het zonlicht gebruiken we om elektriciteit te maken via
zonnecellen of fotovoltasche cellen.

Het zonlicht wordt direct omgezet in elektriciteit.

Wanneer er licht op de zonnecel valt wordt het geheel een :
wisselstroombron/gelijkstroombron (schrap wat fout is)
Het zonlicht wordt niet alleen gebruikt om elektriciteit op
te wekken.
Waarvoor nog?
a.
b.
Opdracht
Geef drie voorbeelden waar men zonnecellen gebruikt :
a. .
b. .
c. .

2. De zonnewarmte gebruiken we om (water) op te warmen.

Denk maar eens aan een tuinslang met water die een paar uur in
de tuin op het gras ligt.
Zo een systeem om water op te warmen met de zon noemen we
een zonnecollector.

De meest toegepaste vorm van collector is de zonneboiler.

Dat is een installatie die water verwarmt met de zon.
De installatie bestaat uit een zonnecollector die op het dak van
een woning wordt geplaatst en de warmte opvangt.
De collector is een grote zwarte bak waarin kleine buisjes met
een transportvloeistof lopen. Die vloeistof wordt door de zon
opgewarmd en stroomt door het opslagvat. De transportvloeistof
geeft haar warmte af aan het water in het vat zodat het water
opgewarmd wordt en in de badkamer of keuken kan gebruikt
worden.

Met een zonneoven gebruiken we de warmte rechtstreeks om

voedsel op te warmen.

www.zonne-energie.com
www.zonne-energie.startkabel.nl
www.top50solar.nl
7

Lees het onderstaande

krantenartikel eens
aandachtig.

Innovatief project in Nepal: koken op zonne-energie!

Stichting vluchteling steunt in Nepal een innovatief project
waarbij Bhutanese
vluchtelingen koken op zonneenergie. De vluchtelingen
krijgen daarvoor een
zogenoemde zonneoven: een
kooktoestel dat er uitziet als
een enorme satellietschotel
waarmee je kunt koken zonder
petroleum, hout of kolen te
gebruiken. Dus geen houtkap
meer, geen giftige dampen en
vluchtelingen hoeven geen
brandstof meer te kopen voor
het koken. dat is beter voor het milieu en beter voor de
vluchtelingen Na een korte training kunnen rijst klaarmaken in
slechts 20 minuten en eieren en aardappels koken zonder water.
Het grootste deel van de bevolking van Nepal kookt op hout. In
totaal komt 80% van de verbruikte energie uit de bossen. En
door de gestage bevolkingsgroei wordt dat alleen maar meer
waardoor er veel bos met erosie verdwijnt. Het eindresultaat
is dat Nepal n van de snelst ontbossende landen ter wereld
is geworden. Hout is schaars en petroleum en kolen zijn duur.
De meeste vluchtelingen kunnen dat niet betalen en gassen die
vrijkomen bij het opstoken van deze brandstoffen zijn
schadelijk voor het milieu en de gezondheid: de luchtwegen en
de ogen worden er door aangetast.
De zonneoven is een goed alternatief.
In het zuidoosten van Nepal leven 106 000 Buthanese
vluchtelingen in kampen. Dankzij Europese steun krijgen deze
mensen zonneovens zodat ze op klimaatverantwoorde wijze gezond
kunnen koken.
Zo werkt de zonneoven
De werking van deze oven is gebaseerd op reflectie en
absorptie van zonnestraling. Twee vluchtelingengezinnen maken
8

samen gebruik van n zonneoven. Daarnaast krijgen ze twee

grote zwarte pannen. De pan met eten komt op een ijzeren
plateau te staan in het middelpunt van de oven waar alle
opgevangen zonnestralen worden geconcentreerd. De temperatuur
kan hierbij tot meer dan 200C oplopen. Tijdens het koken kun
je van de pan weglopen en iets anders gaan doen. Om de tien
minuten moet je wel controleren of de zonneoven nog optimaal
naar de zon gedraaid is. Volgens de eerste ruwe berekeningen
kan de zonneoven gemiddeld ongeveer 60% van de tijd worden
gebruikt. In Nepal regent het ook wel eens en s ochtends
staat de zon niet hoog genoeg waardoor er alleen s middags en
s avonds op gekookt kan worden.

Opdracht: (groepswerk)
Haal uit het bovenstaande artikel 5 voordelen die een zonneoven
geeft t.o.v. andere manieren van voedsel bereiden.

www.09722.07sc.thinkquest.nl/index.php?id=32
www.vluchteling.org/pagina/buthnan-koken-op-zonne-energie
9

4. Zonneoven
1. Materiaal
Wat hebben we nodig?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

platte pizza of patisseriedoos

aluminiumfolie
huishoudfolie
zwart karton
breekmes, schaar
lijm
satstokje of rietje

2. bewerkingen
Om onze zonneoven te maken moeten we een aantal bewerkingen
uitvoeren in de juiste volgorde.
De tekeningen laten de verschillende bewerkingen en volgorde
zien, de tekst geeft een juiste beschrijving van wat je moet doen.
- Meet op het deksel een snijlijn
op 2cm van de rand af.
- Snij of knip op de afgemeten lijn een
bovenflap uit het deksel.

- Kleef aluminiumfolie op de bovenflap en

de binnenkant van de doos.
- Plaats een zwarte ondergrond op de
bodem van de doos.

10

- Span huishoudfolie over het gat in het

deksel van de doos. Doe dit aan de
binnenzijde en kleef vast met plakband
(vraag iemand om je te helpen).
- Maak een klein gaatje in het deksel en de
bovenflap van je zonneoven.
- Hierin plaats je het satstokje, je kan nu
de bovenspiegel onder de gewenste hoek
plaatsen.
5. Een woordje uitleg
De energie van de zon bestaat uit licht en warmte. De sterkte van
de straling kan op de middag tot 1000 watt per vierkante meter
bedragen. Dat is dus twintig keer meer dan een gewone gloeilamp van
50 watt.
Door spiegel te gebruiken, wordt al de energie weerkaatst naar het
centrum van de doos. Het zwarte oppervlak slorpt de warmte
op,daardoor stijgt de temperatuur aanzienlijk. De huishoudfolie
zorgt er dan nog eens voor dat de warmte gevangen blijft in de doos.

Met onze zelfgemaakte

zonneoven kunnen we op
zeer zonnige dagen
temperaturen halen die
meer dan 90c bedragen.
Opgepast dus!!

Professionele
zonneovens bereiken
een temperatuur
tussen 120C en
160C

11

6. Wist je dat
Vandaag wordt de zonneoven in ontwikkelingslanden gebruikt ter
vervanging van andere energiebronnen zoals brandhout en butaangas.
In 1870 al gebruikte het Franse vreemdelingenlegioen dergelijke
toestellen om voedsel te bereiden.

7. De voedingsdriehoek
De voedingsdriehoek is een piramide waar we al ons voedsel kunnen in
onderbrengen.
Het belangrijkste voedsel vormt de basis van de piramide en is
onmisbaar (we moeten het zeker dagelijks gebruiken), hoe meer het
voedsel naar boven gerangschikt is hoe minder belangrijk.
Helemaal bovenaan staat de restgroep, dit voedsel is niet zo gezond
en je mag er niet te veel van eten.
De driehoek bestaat uit acht groepen.
We beginnen bovenaan.
1. restgroep : zoetigheden, snoepjes, frisdranken, mayonaise,
2. vetstoffen : margarine, boter, olie,
3. vlees, vis, eieren of vervangproducten
4. melkproducten : melk, kaas, yoghurt,
5. fruit : banaan, appel, peer, kiwi,
6. groenten : sla, tomaat, erwten,
7. graanproducten een aardappelen : brood, ontbijtgranen, pasta,
8. water : thee, koffie, soep, water,

12

De eigenlijke basis is geen voedingsgroep maar wel de

lichaamsbeweging.

Met onze zonneoven kunnen we rijst koken, een eitje bakken, een
kleine pannenkoek bereiden, chocolade over speksnoepjes laten
smelten, een stukje pizza opwarmen,
Opdracht
Deel de voedingsmiddelen van hierboven eens in volgens de
voedingsdriehoek.
Voedingsmiddel
..
..
..
..
..

groep

..
..
...

www.vig.be
13

8. Gezondheid
De lekkernij die we met onze zonnebarbecue kunnen maken zijn niet
altijd zo gezond voor de tanden, we moeten ze dus heel goed
verzorgen.
Hoe doen we dat?
1. goede mondhygine: - gebruik tandpasta met fluor
- poets na elke maaltijd je tanden
- poets je tanden vooral van boven naar beneden
2. suikerverbruik beperken: elk snoepje valt je tanden 45 min lang aan
3. bezoek je tandarts minstens twee maal per jaar

Probeer ook eens een gezond gerechtje te bedenken voor in je

zonnekoker.
Vb:

www.gezondheid.be

14

9. Bespreking
Plaats je
zonneoven in de
zon met daarin
een thermometer
ipv een stuk
voedsel.

Welke maximum
temperatuur haal
je?
C

Bespreek eens in groep hoe je de temperatuur van je

zonneoven nog zou kunnen verhogen.
Maak hieronder eerst een schets en pas dan je zonneoven
aan of maak een ander model.

15

10. Beroepen
Opdracht
Geef 3 beroepen die met zonne-energie te maken hebben.
- ..
-
- ..
Opdracht
Kleef hieronder of op een A4 blad 3 prentjes van beroepen
die met elektriciteit of zonne-energie te maken hebben.

Welke richtingen op school (of een andere school) kan je volgen

om n van bovenstaande beroepen te kunnen uitoefenen?
.
.
.

16

11. Kruiswoordraadsel

Verticaal
1. Een zonnecel produceert ... stroom.
5. Wat vormt de basis van onze voedingspiramide?

Horizontaal
2. Zonlicht zet men om in elektriciteit dmv ...
3. Toestel om langs mechanische weg elektriciteit op te wekken.
4. Stof in tandpasta aanwezig om onze tanden te beschermen.
6. Voorwerp om gelijkstroom op te wekken.
7. Welke strijdmacht gebruikt reeds lang zonnebarbecue's om hun voedsel op te warmen?
8. Toestel om zonnewarmte om te zetten in warm water.
9. Andere benaming voor piramide die ons voedsel naar belangrijkheid rangschikt.
10. Onze grootste energiebron.

17

12. Evaluatie
Hieronder vind je een evaluatiefiche, geef jezelf een beoordeling en zet
een kruisje onder een gezichtje.
Ik ken er alles van en kan zo de leerkracht zijn plaats
innemen.
Ik weet er veel van, mits een beetje oefenen gaat het
zeker nog beter.
Ik weet voldoende om me uit de slag te kunnen trekken,
veel oefenen is de boodschap.
Het kan veel beter, ik deed mijn best niet of moet
eens met de leerkracht praten over een extra oefening.

Ik kan vertellen op welke

drie manieren dat je
energie kan opwekken.
Ik kan vertellen welke 2
energievormen we van de
zon kunnen gebruiken.
Ik kan zelfstandig een
eenvoudig stappenplan
volgen om een zonneoven
te maken
Ik kan een
voedingsdriehoek
gebruiken.

Opmerkingen leerkracht:

18

13. Moeilijke woorden

Moeilijke woorden die je niet begrijpt schrijf je in de eerste

kolom. Daarna zoek je met de ganse groep in een
woordenboek of op het internet naar een verklaring, je
bevindingen schrijf je in een groene kleur in de
verklaringskolom. Woordjes die dan nog niet gevonden zijn
leggen we voor aan de ganse klas en verduidelijken we in een
zwarte kleur.

Moeilijk woord

Woordverklaring

19