ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ 1ο ΜΕΡΟΣ
από τους Μυκηναϊκούς χρόνους ως το
τέλος των Περσικών πολέμων

2o ΕΠΑ.Λ. ΡΟΔΟΥ 2009-10

 «Πολύχρυσες
Μυκήνες».
Έτσι περιέγραψε ο

Όμηρος το βασικό
κέντρο των Μυκηναίων
Ελλήνων. Έως τις
ανασκαφές του Χάινριχ
Σλήμαν (Heinrich
Schliemann) το 1876,
δεν υπήρχε καμία
απόδειξη που να
βεβαίωνε τα λεγόμενα
του Ομήρου.
 Μυκηναϊκή Εποχή (1600-1100
π.χ.)
• Το επίθετο «μυκηναϊκός» προέρχεται από την
πρώτη αρχαιολογική θέση στην οποία
εντοπίστηκε, τις Μυκήνες, που αποτελούν και ένα
από τα σημαντικότερα κέντρα του. Άλλα κέντρα
ήταν η Τίρυνθα, η Θήβα, η Πύλος, η Αθήνα.
• Οι γνώσεις μας για την κοινωνική οργάνωση και το
πολιτικό σύστημα των μυκηναϊκών βασιλείων
στην εποχή της ακμής τους προέρχονται από τις
πινακίδες Γραμμικής Β γραφής που βρέθηκαν
κυρίως στην Πύλο, αλλά και στην Κνωσό.
• Ανώτατος άρχοντας ενός μυκηναϊκού
 βασιλείου είναι ο wa-na-ka (ἄναξ). Η
 αρχηγία του στρατού ήταν ίσως υπόθεση
 ενός άλλου ανώτατου αξιωματούχου,
 του ra-wa-ke-ta («αρχηγός του λαού»,
 από το λαός + ἄγω).
 

 Πολλά στοιχεία της ιστορικής

ελληνικής θρησκείας εντοπίζονται και
στο Μυκηναϊκό Πολιτισμό. Οι ιερές
τελετουργίες γίνονταν συνήθως στο
ύπαιθρο ή σε ιερά κορυφής. Τα ιερά
κτίσματα που μαρτυρούνται μόνο σε
ελάχιστες εικονιστικές παραστάσεις
είχαν τη μορφή υπαίθριου τεμένους με
τρίκλιτο αρχιτεκτονικό σχέδιο. Το
γεγονός ότι μυκηναϊκά ιερά έχουν
εντοπιστεί κάτω από ναούς της
Αρχαιότητας αποτελεί μια σαφή
ένδειξη ότι ορισμένοι τόποι λατρείας
της Μυκηναϊκής εποχής διατήρησαν
την ιερή τους σημασία και σε
μεταγενέστερες περιόδους. Οι
Μυκήνες, Ταφικός
παραδόσεις του Ομήρου οι σχετικές με


περίβολος Α, τάφος IV.

Αργυρό ρυτό σε σχήμα
ταυροκεφαλής.
τις θρησκευτικές δοξασίες συνδέουν
τη μυκηναϊκή λατρεία με τη θρησκεία
 και τα ταφικά έθιμα της κλασικής
Ελλάδας και ιδιαίτερα με τη λατρεία
των ηρώων.
 Στη μυκηναϊκή εικονογραφία επαναλαμβάνεται συχνά η
απεικόνιση μιας επιβλητικής γυναικείας μορφής, στην
οποία αναγνωρίζεται η "μητέρα-θεά ", η σημαντικότερη
θεότητα της Μινωικής Κρήτης. Τα διάφορα σύμβολα που
συνοδεύουν τις θρησκευτικές παραστάσεις δείχνουν ότι
στη μητέρα-θεά αποδίδονταν πολλές διαφορετικές
ιδιότητες. Οι ασπίδες την παρουσιάζουν ως θεά του
πολέμου, ενώ τα ζώα και τα πουλιά που κρατά στα χέρια
της αποδίδουν την ιδιότητα της Πότνιας Θηρών, δηλαδή
της θεάς στη δικαιοδοσία της οποίας ανήκαν η γέννηση και
ο θάνατος των ζώων
•
• Στα κείμενα των ανακτορικών πινακίδων αναφέρονται
ονόματα θεών του ελληνικού δωδεκάθεου όπως ο Δίας, η
Ήρα, ο Ποσειδών, η Άρτεμις, ο Ερμής και ο Διόνυσος, ενώ
ιδιαίτερα συχνή είναι η αναφορά στη "Πότνια θηρών", μια
πρώιμη τοπική θεότητα που ταυτίζεται με τη θεά Αθηνά.
Μαζί με αυτές διαπιστώθηκε η λατρεία και άλλων
άγνωστων μέχρι τότε θεοτήτων, οι οποίες φαίνεται ότι
έχασαν τη σημασία τους στο μεταγενέστερο ελληνικό
Ο Σλήμαν, αισιόδοξος, ονόμασε ετούτο το
εύρημα ως τη νεκρική μάσκα του ίδιου του
Αγαμέμνονα. Βρέθηκε πάνω στο πρόσωπο
ενός από τα σώματα στους τάφους.
Βρέθηκαν και δύο άλλες μάσκες. η καθεμιά
με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά,
πράγμα που σημαίνει ότι ήσαν πορτρέτα των
νεκρών. Ενώ οι μάσκες και άλλα εξαιρετικά
αντικείμενα που βρέθηκαν στους τάφους,
τους χαρακτηρίζουν ως βασιλικές ταφές, πιο
σύγχρονες αρχαιολογικές έρευνες
χρονολογούν τους τάφους στον 16ο αιώνα
π.Χ.. ή τριακόσια χρόνια πριν από τον
υποτιθέμενο χρόνο του βίου του
Αγαμέμνονα. Παρά την ανακολουθία, το
εύρημα εξακολουθεί να είναι γνωστό ως 'η
μάσκα του Αγαμέμνονα'. Τα ευρήματα στις
Μυκήνες τοποθετούν την εκλέπτυνση του
ελληνικού πολιτισμού στην αυγή των
μυκηναϊκών χρόνων.»
 Μυκήνες, κάτω ακρόπολη. Ο "Κρατήρας των
πολεμιστών"

Πύλος. Πινακίδα Γραμμικής Β με καταγραφές

στρατιωτικών και ναυτικών συμφωνιών για την
άμυνα της Πύλου.
 Μυκήνες. Η τοιχογραφία της "Μυκηναίας".

Μυκήνες. Το ανακουφιστικό τρίγωνο της

Πύλης των Λεόντων.

Μυκήνες. Αναπαράσταση της

πρόσοψης του "θησαυρού του Ατρέως".
 • Η κατάρρευση των Μυκηναϊκών κέντρων προήλθε από:
Ø η φυσική καταστροφή,
Ø η εξωτερική εισβολή και
Ø οι εσωτερικές διαμάχες
 Ο μύθος της Καθόδου των Δωριέων, που έπλασαν οι
Έλληνες της πρώτης χιλιετίας π. Χ. για να εξηγήσουν την
καταγωγή τους, δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί
αρχαιολογικά.


 Η συνδυασμένη ερμηνεία των γραπτών πηγών και των

αρχαιολογικών δεδομένων υποδεικνύει τις στενές σχέσεις
του μυκηναϊκού πολιτισμού με τον κόσμο της
Αρχαιότητας, κυρίως με τον κόσμο των ομηρικών επών.
Παρά τη χρονική διάσταση μεταξύ της Μυκηναϊκής
εποχής
και ο πολιτικός καιπου
χάρτης της συγγραφής
παραδίδονται των επών,
στον Όμηρο, φαίνεται
ταιριάζουν καλύτερα ότι οι
στη Μυκηναϊκή επ
μορφές του υλικού πολιτισμού, το κοινωνικό πλαίσιο και ο
πολιτικός χάρτης που παραδίδονται στον Όμηρο,
ταιριάζουν καλύτερα στη Μυκηναϊκή εποχή, όπου η Ιλιάδα
αντικατοπτρίζει την εποχή της ακμής του μυκηναϊκού
πολιτισμού, ενώ η Οδύσσεια το διάστημα της φθοράς του.
Έτσι, σήμερα εικάζεται ότι τα γεγονότα, τα πρόσωπα και
οι καταστάσεις που πέρασαν μέσω του προφορικού λόγου
στα ομηρικά έπη και στις μυθολογικές παραδόσεις της
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (1100 π.Χ.-800 π. Χ. )
  Η περίοδος από το 1100 π. Χ.
ως το 800 π. Χ. είναι μία
περίοδος μεταβατική, κατά την
οποία συνέβησαν εξελίξεις,
συντελουμένων των οποίων
βρίσκουμε μία διαμορφωμένη
κατάσταση στην έναρξη της
αρχαϊκής εποχής. Η περίοδος
αυτή πέρα από ‘σκοτεινοί
αιώνες’, είναι γνωστή και με
άλλες ονομασίες, όπως ομηρική
εποχή, γεωμετρική εποχή, λόγω
των αλλαγών που σημειώνονται
στην τεχνοτροπία της
κεραμεικής, ή εποχή του
σιδήρου, καθώς από το 1100 π.
Χ. και εξής γενικεύεται η χρήση
ωτογραφία, γεωμετρικά αγγεία από την Πάρο. Πρόκειται για έναν ομαδικό τάφο του τέλους του 8ου αιώνα π.χ., που περιείχε περίπου σαράντ

του υλικού αυτού για την

κατασκευή όπλων ή σκευών.
 Η περίοδος αυτή
χαρακτηρίζεται σκοτεινή από
ιστορική άποψη καθώς δεν
υπάρχουν άμεσες πηγές γι’

• Kατά τους Σκοτεινούς χρόνους και τη
Γεωμετρική περίοδο
αναπτύχθηκαν σταδιακά
πολύπλοκες κοινωνικές μορφές
που απαντούν και στις επόμενες
περιόδους. Εκτός από τον οίκο
υπήρχαν περιφερειακές ενότητες
που εκτείνονταν από την κώμη
έως το έθνος, θρησκευτικές
ομαδοποιήσεις γύρω από μία
τοπική λατρεία, αδελφότητες,
δεσμοί μεταξύ των αριστοκρατών
και των οπαδών τους. Έτσι το
κάθε άτομο, άνδρας ή γυναίκα,
ενήλικος ή ανήλικος, συνδεόταν
με τους άλλους μέσω πολλαπλών
Την εποχή αυτή και, συγκεκριμένα,
μετά το 1150, παρατηρούνται για
δεύτερη και τελευταία φορά
εσωτερικές μετακινήσεις. Οι
μετακινήσεις αυτές γίνονταν κατά
μικρές ομάδες σε μεγάλο διάστημα
και όταν έλαβαν τέλος φάνηκε το
αθροιστικό τους αποτέλεσμα. Την
περίοδο αυτή εγκαταστάθηκαν οι
Θεσσαλοί στην περιοχή στην οποία
θα έδιναν αργότερα το όνομά τους,
ενώ οι Βοιωτοί από την περιοχή της
Άρνης μετακινήθηκαν στην περιοχή
που έγινε αργότερα γνωστή ως
Βοιωτία. Άλλα φύλα που
μετατοπίστηκαν ήταν οι Αινιάνες, οι
Ακαρνάνες,
οι Λοκροί, οι Φωκείς. Κάποιες
πληθυσμιακές ομάδες δεν άλλαξαν
τόπο διαμονής τους.
Σε αυτούς συγκαταλέγο-
νται οι Αθηναίοι, οι οποίο
υπερηφανεύονταν για την
αυτοχθονία τους,
οι Αρκάδες και οι Ίωνες.
  Ο Α' ελληνικός
αποικισμός

•


 Συνέπεια των
μετακινήσεων στην
ηπειρωτική Ελλάδα
ήταν ο αποικισμός των
δυτικών ακτών της
Μικράς Ασίας έως την
Παμφυλία από φύλα
προερχόμενα από την
κυρίως Ελλάδα. Οι
οι Ίωνες στην περιοχή που έγινε γνωστή ως Ιωνία και οι Δωριείς
Αιολείς μετακινήθηκαν
μέσω Κυκλάδων, Κρήτης και Δωδεκανήσων έφτασαν στη τμήμα των
στο βόρειο
δυτικών ακτών,
νοτιοδυτική Μικρά Ασία. Το σύνολο των μετακινήσεων αυτών από
τη δυτική στην ανατολική πλευρά του Αιγαίουγνωστό ως Αιολίδα,
ονομάζεται πρώτος
ελληνικός αποικισμός. Τοποθετείται εντός του εξής χρονικού
πλαισίου: 1100-800π.Χ.



 Η έναρξη χρήσης της αλφαβητικής γραφής

Αποφασιστικής σημασίας για τη

διαμόρφωση του λαού και του πολιτισμού
της Ελλάδας υπήρξε η δημιουργία του
ελληνικού αλφάβητου από το φοινικικό και
η ταχεία διάδοση του έπους με το οποίο
καλλιεργήθηκε η συνείδηση της κοινής
καταγωγής όλων των Ελλήνων από τους
ίδιους ηρωικούς προγόνους και
προβλήθηκαν ως ρυθμιστικοί κανόνες της
ανθρώπινης ζωής η ομηρική θρησκεία και
ηθική. Η λατρεία ορισμένων θεών έγινε
πανελλήνια και διαδόθηκαν κοινές
δοξασίες σχετικές με τις ιδιότητές τους,
Μι α θεωρί α γι α τ ο Ελληνι κό Αλφάβητ ο
• Πανάρχαια προσευχή - επίκληση υπάρχει και
λειτουργεί μυστικά μέσα στο Ελληνικό Αλφάβητο
από καταβολής του. Η διαδοχή των γραμμάτων
στην πλήρη εκφώνησή τους (Άλφα, Βήτα, Γάμα
κλπ.) δεν είναι καθόλου τυχαία, αλλά πίσω από
αυτήν υπολανθάνει μια πλήρης γραμματική,
συντακτική και νοηματική συνέχεια, ανώτερης
σύλληψης. Σύμφωνα με αυτήν τη γνωστή μας
εκφώνηση, τα ελληνικά γράμματα (αφού
προσθέσουμε και το εξαφανισμένο σήμερα έκτο
γράμμα: Στίγμα ή Δίγαμα F ) ακούγονται και
γράφονται ως εξής: ΑΛΦΑ - ΒΗΤΑ - ΓΑΜΑ - ΔΕΛΤΑ -
ΕΨΙΛΟΝ - ΣΤΙΓΜΑ - ΖΗΤΑ - ΗΤΑ - ΘΗΤΑ - ΙΩΤΑ -
ΚΑΠΠΑ - ΛΑΜΒΔΑ - ΜΙ - ΝΙ - ΞΙ - ΟΜΙΚΡΟΝ - ΠΙ - ΡΟ -
ΣΙΓΜΑ - ΤΑΥ - ΥΨΙΛΟΝ - ΦΙ - ΧΙ - ΨΙ - ΩΜΕΓΑ.
Αποκωδικοποιώντας την γνωστή αυτή διάταξη, που
έγινε σύμφωνα με τις αρχές της Ερμητικής
Επιστήμης, έχουμε τα ακόλουθα:
“ΑΛ ΦΑ, ΒΗ ΤΑ ΓΑ, (Α)ΜΑ ΔΕ (Ε)Λ ΤΑ ΕΨ ΙΛΩΝ. ΣΤ(Η)
ΙΓΜΑ. ΖΗ ΤΑ, Η ΤΑ, ΘΗ ΤΑ ΙΩΤΑ ΚΑ ΠΑΛΑΜ ΔΑ. ΜΗ
Η επίκληση αυτή είναι

 Αλ, εσύ που είσαι το
καταγεγραμμένη από
αιώνες στο υποσυνείδητο
των Ελλήνων.
Αμέσως πιο κάτω
αποκαλύπτεται η σημασία
των λέξεων της προσευχής
αυτής:
• “ΑΛ ΦΑ, ΒΗ ΤΑ ΓΑ!
ΑΜΑ ΔΕ ΕΛ ΤΑ ΕΨ ΙΛΩΝ.
ΣΤΗ ΙΓΜΑ (ΙΝΑ) ΖΗ ΤΑ,
Η ΤΑ, ΘΗ ΤΑ ΙΩΤΑ
ΚΑΤΑ ΠΑΛΛΑΝ ΔΑ.
(ΙΝΑ) ΜΗ ΝΥΞ Η,
Ο ΜΙΚΡΟΝ (ΕΣΤΙ),
ΠΥΡΟΣ (ΔΕ) ΙΓΜΑ
ΤΑΦΗ ΕΨ ΙΛΩΝ,
ΦΥ(ΟΙ) ΨΥΧΗ,
Ο ΜΕΓΑ (ΕΣΤΙ)”.
• και ας αναπτυχθεί η Ψυχή,
Φως, έλα στη Γή!
Κι εσύ Ελ ρίξε τις ακτίνες
σου στην ιλύ που ψήνεται
(που βρίσκεται σε
κατάσταση αναβρασμού).
Ας γίνει ένα
καταστάλαγμα (μια ξηρά)
για να μπορέσουν τα Εγώ
να ζήσουν, να υπάρξουν
και να σταθούν πάνω
στην παλλόμενη Γη.
Ας μην επικρατήσει η
νύχτα, που είναι το
μικρόν,
και κινδυνέψει να ταφεί
(να σβήσει, να χαθεί)
το καταστάλαγμα του
πυρός μέσα στην
αναβράζουσα ιλύ,
που είναι το μέγιστο,
‘έργων πρηκτήρ και λόγων ρητήρ’
Πολιτικοί θεσμοί στη Γεωμετρική Εποχή

• Ο χαρακτήρας των
κοινωνιών τη Γεωμετρική
περίοδο ήταν φυλετικός.
Σημαντικός πολιτειακός
παράγοντας υπήρξε ο
βασιλικός θεσμός, ενώ οι
ευγενείς διαδραμάτισαν
σημαντικό ρόλο στη
διαδικασία λήψης των
αποφάσεων. Στα ομηρικά
έπη πολεμούν με άρματα.
• Διακριτικά χαρακτηριστικά
τους ήταν
Ø η ευγενής καταγωγή, την
οποία ανήγαγαν σε θεούς
και ήρωες
Ø η κατοχή μεγάλης έγγειας
ιδιοκτησίας
Ø η καλλιέργεια του λόγου και
η ενασχόληση αργότερα τη
Κατά τη Γεωμετρική περίοδο


συντελέστηκαν σημαντικές
αλλαγές σε πολλούς τομείς της
κοινωνικής, πολιτικής και
θρησκευτικής ζωής καθώς και
της πολιτιστικής δημιουργίας
των πληθυσμών που
κατοικούσαν στον ευρύτερο
ελληνικό χώρο. Το όνομα
Έλληνες καθιερώθηκε ως
δηλωτικό μιας πληθυσμιακής
ομάδας που τη συνέδεε η ίδια
πανελλήνια εθνική συνείδηση.

Χάλκινο ειδώλιο οπλίτη από την περιοχή των

Φαρσάλων. Περίπου 700 π.Χ. Η γεωμετρική
τέχνη ακολουθώντας το επικό πνεύμα της
εποχής απεικονίζει τον άνθρωπο ως ήρωα-
πολεμιστή με αφαιρετικό και σχηματικό τρόπο.
 Για κανένα άλλο έργο της παγκόσμιας
ΟΜΗΡΟΣ λογοτεχνίας δεν έχουν γραφτεί τόσα πολλά
όσα για την Ιλιάδα και την Οδύσσεια Στα
ομηρικά ποιήματα η γλώσσα είναι μείξη
αιολικών και ιωνικών στοιχείων. Ορισμένοι
λεκτικοί τύποι φαίνεται να απηχούν μία
αρχαιότερη γλωσσική παράδοση από εκείνη
της εποχής που τοποθετείται θεωρητικά η
καταγραφή τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τον
υλικό κόσμο που περιγράφουν. Τόσο στην
Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια αναφέρονται
αντικείμενα και έθιμα που σίγουρα δεν
υφίσταντο πια την εποχή που εμφανίστηκε η
γραφή στην Ελλάδα, όπως τα μεγάλα
ασημοστόλιστα ξίφη και τα κράνη από δόντια
αγριόχοιρου. Στη σύγχρονη έρευνα επικρατεί η
άποψη ότι ορισμένοι από τους ήρωες αυτών
των επών -όπως ο Οδυσσέας, ο Τεύκρος και ο
Αίαντας- αναφέρονταν ήδη σε μυκηναϊκά
ποιήματα. Ο ανθρώπινος τύπος βέβαια που
αντιπροσωπεύει ο Οδυσσέας στην Ιλιάδα είναι
εντελώς καινούργιος. Αντίθετα, κάποιοι άλλοι
ήρωες -μεταξύ των οποίων ο Νέστορας, ο
Αγαμέμνονας και ο Αχιλλέας- συμπίπτουν
χρονικά με την καταστροφή της πόλης που
συμβατικά ονομάζεται Τροία γύρω στο 1200
 Ομοίωμα κυκλικού ναΐσκου από τις Αρχάνες. 1100-1000
π.Χ. Στο κέντρο στέκεται η θεά με τα υψωμένα χέρια, ενώ
πάνω στη στέγη διακρίνονται δύο μορφές -πιθανόν
λατρευτές- και ένα σκυλί.

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο, ίσως θεάς, από το ιερό της

κάτω ακροπόλεως της Τίρυνθας. Περίπου 1000 π.Χ. Το
αγαλματίδιο έχει υψωμένα χέρια και φορά ποδήρες
φόρεμα, διάδημα στο κεφάλι και περιδέραια στο λαιμό.
Στη διάρκεια των Σκοτεινών Χρόνων και της Γεωμετρικής περιόδου
διαμορφώθηκε η σύνθεση του ελληνικού δωδεκάθεου. Απαρτιζόταν από
ατομικούς προσωποποιημένους θεούς και πιθανόν να οφείλει την
προέλευσή του σε μία μικρασιατική παράδοση δώδεκα θεών. Μεταξύ των
δώδεκα οι νεότεροι ερευνητές διακρίνουν διάφορες ομάδες θεών:
πατριαρχικούς, όπως ο Ζευς και ο Ποσειδώνας, νεαρούς θεούς, όπως ο
Απόλλων και ο Ερμής, θεές που προέρχονται από μία πανάρχαια
μητριαρχική παράδοση, όπως η Ήρα και η Δήμητρα, και θεές παρθένες,
όπως η Αθηνά και η 'Aρτεμις.

Λεπτομέρεια από τη λαβή μελανόμορφου κρατήρα, του

Χάλκινο σύμπλεγμα, που έχει θεωρηθεί ότι γνωστού ως αγγείο Francois. Εικονίζεται η 'Aρτεμις ως
απεικονίζει το ιερό ζεύγος του Δία και της Ήρας. Πότνια θηρών να κρατά στο ένα της χέρι πάνθηρα και στο
Α' μισό 8ου αιώνα π.Χ. άλλο ελάφι.
 Μεγάλη πυξίδα με πώμα από πηλό
Ύστερη Γεωμετρική περίοδος 760-750 π.χ.

Πήλινα ομοιώματα ροδιών των ύστερων γεωμετρικών

χρόνων. Το ρόδι ήταν σύμβολο γονιμότητας και συνδεόταν
με τη χθόνια λατρεία.

Χρυσό γεωμετρικό δισκάριο από τη Σκύρο. Διακοσμείται με ρόδακες

και το σύμβολο του αγκυλωτού σταυρού. Τέτοιου είδους κοσμήματα
που χρησιμοποιούνται ως επίρραπτα σε ενδύματα
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (750 π.Χ.-500 π.Χ.)
 Η ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ
Από τα μέσα του 8ου αιώνα

αναπτύσσεται νέα μορφή
οργάνωσης: η πόλις, όπου κάτω από
την ηγεμονία των αριστοκρατών, ο
λαός συμμετέχει ενεργά στη
διοίκηση των κοινών. Καθώς οι
άνθρωποι αρχίζουν να μεταφέρονται
από τους απομονωμένους αγροτικούς
οικισμούς στα αστικά κέντρα, οι
πρώτες πόλεις-κράτη αρχίζουν να
δημιουργούνται. Οι πόλεις-κράτη
χτίζονταν γύρω από μια οχυρωμένη
ακρόπολη, όπου και υπήρχαν οι ναοί
και τα θησαυροφυλάκια Έξω από
την ακρόπολη ήταν η Αγορά,
το κατ' εξοχή πεδίο της
 εμπορικής
δραστηριότητας αλλά και
των πολιτικών ιδεών. Η
κάθε μικρή πόλη-κράτος
είχε το δικό της
πολίτευμα, τους δικούς
της νόμους και το
σημαντικότερο, τη δική
της πολιτισμική
ταυτότητα. Η Αθήνα είναι
η πιο γνωστή, ωστόσο οι
πόλεις ήταν πολλές και
συχνά ανταγωνίζονταν
μεταξύ τους, είτε
ειρηνικά, είτε ένοπλα.
•
Η νομοθεσία του
 Στην Αθήνα, ο Σόλωνας
Σόλωνα διαχώρισε τους Αθηναίους
πολίτες σε τέσσερις κατηγορίες
ανάλογα με το εισόδημά τους:
Ανάλογα με την κατάταξη του
καθενός καθορίστηκε ο βαθμός
συμμετοχής στη διακυβέρνηση
των κοινών και στη συγκρότηση
του στρατού. Μόνο τα μέλη της
πρώτης τάξης είχαν το
δικαίωμα να εκλέγονται
άρχοντες και, επομένως, να
συμμετέχουν στον Άρειο Πάγο.
Με τη σεισάχθεια ο Σόλων
σήκωσε το άχθος - το βάρος -
από τους ώμους των
ασθενέστερων οικονομικά
πολιτών, οι οποίοι είχαν
περιέλθει σε κατάσταση
Πεισίστρατου
Η π ο λ ιτ ική π ο υ ε φά ρ μ ο σε ο
Πε ισίστ ρ α τ ο ς ε ίχ ε ω ς στ ό χ ο τ η ν
α π ο δ υν ά μω ση τ ω ν ε υγ ε ν ώ ν κα ι
τ η ν ε ν ίσ χ υσ η τ ω ν μικρ ώ ν

γ ε ω ρ γ ώ ν με δ ά ν ε ια (π ιθ α ν ώ ς σε
ε ίδ ο ς , π .χ . σπ ό ρ ο ς ), κα θ ιέ ρ ω ση

π ε ρ ιο δ ε υό ν τ ω ν δ ικα στ ώ ν κα ι τ η ν
ε π ιβ ο λ ή ε ν ό ς α ν α λ ο γ ικο ύ φό ρ ο υ

τ η ς τ ά ξ η ς τ ο υ 5 % στ α α γ ρ ο τ ικά

ε ισ ο δ ή μ α τ α , μέ ρ ο ς τ ο υ ο π ο ίο υ
ε π ιστ ρ ε φό τ α ν στ ο υς μικρ ο ύς

γ ε ω ρ γ ο ύς με τ η μο ρ φή τ ω ν
π ρ ο α ν α φε ρ θ έ ν τ ω ν δ α ν ε ίω ν .
 Επ ιπ λ έ ο ν , ε ν ίσχ υσε τ ις λ α τ ρ ε ίε ς
τ η ς π ό λ η ς , α π ο δ υν α μώ ν ο ν τ α ς
 τ α υτ ό χ ρ ο ν α τ ις τ ο π ικέ ς . Στ ο ν
Πε ισίστ ρ α τ ο α π ο δ ίδ ο ν τ α ι η
 ε ν ίσχ υση τ ω ν Πα ν α θ η ν α ίω ν , π ο υ
ε ίχ α ν κα θ ιε ρ ω θ ε ί α π ό τ ο 5 6 6 /5
 κα ι ε ο ρ τ ά ζ ο ν τ α ν π λ έ ο ν με
με γ ά λ η με γ α λ ο π ρ έ π ε ια , κα ι τ ω ν
 Β' Ελληνικός αποικισμός
Τα αίτια και οι λόγοι της μετανάστευσης είναι οι εξής:
Øέλλειψη γης.
Øαφορία γης, λόγω των δυσμενών κλιματικών συνθηκών
Øεπίθεση των Περσών το 547 π.χ.
Øδημογραφική ανάπτυξη
Øη επιθυμία της διεξαγωγής εμπορίου

Οι ιστορικές συνέπειες του β’ ελληνικού αποικισμού

ØΔιεύρυνση των ορίων του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού
ØΔιαδόθηκε το μοντέλο της πολιτικής οργάνωσης με βάση την πόλιν,
ØΑνάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας, Διαμόρφωση της κοινής
συνείδησης της εθνικής ταυτότητας. Ο όρος ‘Πανέλληνες’ χρησιμοποιείται
πρώτη φορά
ØΧρήση του νομίσματος
Δελφικό Μαντείο
Στην Αρχαϊκή περίοδο το μαντείο
των Δελφών συνδέεται στενά με
τρεις τομείς που χαρακτηρίζουν την
κοινωνική και οικονομική εξέλιξη
της ελληνικής κοινωνίας: τον
αποικισμό, τις κοινωνικές
μεταρρυθμίσεις και την τυραννίδα.

Ο Απόλλωνας έπαιζε το ρόλο του

ερμηνευτή της θέλησης των θεών
και σε αυτόν κατέφευγαν οι Έλληνες
κάθε φορά που ζητούσαν λύση σε
ένα σοβαρό τους πρόβλημα.
Πάντοτε τον συμβουλεύονταν πριν
επιχειρήσουν την ίδρυση μιας
αποικίας. Ο χρησμός δινόταν
προσωπικά στον οικιστή.
 Αττική κύλικα λευκού βάθους με παράσταση του
Απόλλωνα, ο οποίος εικονίζεται καθισμένος σε δίφρο
κρατώντας τη λύρα του. 480/70 π.χ.

Άποψη του ιερού του Απόλλωνα στους

Δελφούς.
 Η προέλευση της λέξης  Οι Δελφοί ήταν ο ομφαλός της
ΔΕΛΦΟΙ γης, όπου, σύμφωνα με τη
μυθολογία, συναντήθηκαν οι δύο
αετοί που έστειλε ο Δίας από τα
 άκρα του σύμπαντος για να βρει
το κέντρο του κόσμου, και για
 πολλούς αιώνες αποτελούσαν το
πνευματικό και θρησκευτικό
 κέντρο και το σύμβολο της
ενότητας του αρχαίου
 ελληνισμού. Ο ίδιος ο θεός
Απόλλωνας αφού κατέλαβε το
 Μαντείο των Δελφών
μεταμορφώθηκε σε δελφίνι,

παίρνοντας το όνομα Δελφίνιος
Απόλλων. Ας μην ξεχνάμε ότι η

λέξη «δέλφυς» σημαίνει «μήτρα»
στα αρχαία ελληνικά και ότι το

Μαντείο των Δελφών ήταν ο
ομφαλός της Γης, που τον

κατέκτησε ο θεός Απόλλωνας
ΚΟΥΡΟΙ ΚΑΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Ο Κροίσος, επιτάφιο άγαλμα πιθανόν αθηναίου πολίτη από την Ανάβυσσο.
Το άγαλμα ανήκει στον τύπο του κούρου. Διαθέτει στιβαρά μέλη οργανικά
διαρθρωμένα και το χαρακτηριστικό αρχαϊκό μειδίαμα, ενδεικτικό ευγένειας
και χάρης.

Η Πεπλοφόρος. Η κόρη φορούσε πέπλο στερεωμένο με

περόνες στους ώμους, όπως υποδηλώνουν οι οπές, και σε κάθε
της χέρι κρατούσε ένα αντικείμενο, προσφορά στη θεά.
O Μοσχοφόρος από την


Ακρόπολη. Πρόκειται
για αναθηματικό
άγαλμα πιστού που
παριστάνεται με ένα
μοσχάρι στους ώμους,
προσφορά στη θεά
Αθηνά

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (5 ος- 4ος αιώνας)
1Ο μέρος : ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Τυρταίος
 Ο 5ος αιώνας είναι ο αιώνας της
σταθερότητας, καθώς όλος ο
ελληνικός κόσμος οργανώνεται
σε συμμαχίες γύρω από το δίπολο
Αθήνα-Σπάρτη. Ο 4ος αιώνας
είναι ο αιώνας της
πολυδιάσπασης των δυνάμεων
του ελληνικού κόσμου (με τη
σπαρτιατική, έπειτα τη θηβαϊκή
ηγεμονία και στη συνέχεια τη Β’
αθηναϊκή συμμαχία), με
αποτέλεσμα την αστάθεια, τις
συχνές περσικές παρεμβάσεις
αλλά και τη διαμόρφωση της
πανελλήνιας ιδέας, με κύριο
εκπρόσωπο τον Ισοκράτη, ο
οποίος αναζητούσε έναν ισχυρό
ηγεμόνα για να συνενώσει τους
Έλληνες εναντίον των Περσών.
Τότε διατυπώθηκε και η άποψη
περί μίας εξέχουσας
προσωπικότητας που άνοιξε το
  Οι Περσικοί πόλεμοι ( γνωστοί
Συμμαχία ελληνικών πόλεων και ως Μηδικοί πόλεμοι) ήταν σειρά
υπό την ηγεσία της Αθήνας και ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ ενός
της Σπάρτης συνασπισμού ελληνικών πόλεων-
κρατών και της Περσικής
Αθήνα
Αυτοκρατορίας. Χρονικά διήρκεσαν


Σπάρτη
από το 499 π.Χ. ως το 448 π.Χ. και


Κόρινθος

ήταν το αποτέλεσμα της επιθυμίας
Μέγαρα

της Περσικής Αυτοκρατορίας να
Πλαταιές

επεκταθεί πέραν του Αιγαίου, στη
Θεσπιές

Βαλκανική χερσόνησο. Εκτός από
Ερέτρια

τις εκστρατείες των Περσών κατά
Αίγινα

της ηπειρωτικής Ελλάδας, στους
Χαλκίδα

Περσικούς πολέμους
Λευκάδα

συμπεριλαμβάνονται η Ιωνική
Τήνος
 Επανάσταση και η αντεπίθεση των
Νάξος
 Ελλήνων στο εσωτερικό της
Σικυώνα
 Περσικής αυτοκρατορίας με σκοπό
Φλοιούντας
 την ανεξαρτησία των Ελληνικών
Το σύνολο της
 πόλεων υπό την κατοχή της.
Φωκίδας Εναντίον των Περσών δεν
Το σύνολο της

πολέμησαν όλες οι ελληνικές πόλεις,
ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡ ΑΘΩΝ Α ( 4 9 0 Π. Χ. )
Οι Πέ ρ σε ς με τ ά τ η ν κα τ ά κτ η ση τ η ς
Ερ έ τ ρ ια ς πέ ρ α σα ν στ η ν Ατ τ ική στ η ν
πε δ ιά δ α τ ο υ Μα ρ α θ ώ ν α . Οι Αθ η ν α ίο ι,
στ η ν ε ίδ η ση τ η ς α πό β α ση ς των
Πε ρ σώ ν , α πο φά σισα ν , με τ ά α πό
πρ ό τ α ση τ ο υ Μιλ τ ιά δ η , ν α πο λ ε μή σο υν
στ ο Μα ρ α θ ώ ν α κα ι έ στ ε ιλ α ν πε ρ ίπο υ
1 0 .0 0 0 ά ν τ ρ ε ς . Η μό ν η β ο ή θ ε ια γ ια
τ ο υς Αθ η ν α ίο υς ήρθε α πό τ ο υς
Πλ α τ α ιε ίς , πο υ τ ο υς ε ν ίσχ υσα ν με
ο λ ό κλ η ρ ο τ ο στ ρ α τ ό τ ο υς ο ο πο ίο ς
α νερχότ αν σε πε ρ ίπο υ 1 .0 0 0
στ ρ α τ ιώ τ ε ς Οι Έλ λ η ν ε ς ε πιτ έ θ η κα ν ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν
Πε ρ σώ ν γ ρήγ ορα, τ ρέχοντ α ς στ α
τ ε λ ε υτ α ία μέ τ ρ α , μά λ λ ο ν
α ιφν ιδ ιά ζ ο ν τ α ς έ τ σι τ ο υς Πέ ρ σε ς . Η
σφο δ ρ ό τ η τ α τ η ς σύγ κρ ο υση ς έ δ ω σε
πλ ε ο ν έ κτ η μα στ α ισχ υρ ά ά κρ α ε ν ώ τ ο
ε λ λ η ν ικό κέ ν τ ρ ο υπο χ ώ ρ η σε . Τα πλ ά γ ια
τ μή μα τ α ό μ ω ς γ ύρ ισα ν πίσω κα ι
Αναπαράσταση παράταξης φάλαγγας ε πιτ έ θ η κα ν στ ο πε ρ σικό κέ ν τ ρ ο
οπλιτών.
πε ρ ικυκλ ώ ν ο ν τ ά ς τ ο. Ακο λ ο ύθ η σε
σκλ η ρ ή μά χ η κα ι τ ε λ ικά ο ι Πέ ρ σε ς
Μάχη των Θερμοπυλών

Το 4 8 0 π.Χ. ο Ελ λ η ν ικό ς στ ρ α τ ό ς με δ ιο ικη τ ή

τ ο ν β α σιλ ιά τ η ς Σπά ρ τ η ς , Λε ω ν ίδ α , έ φθ α σε
στ ις Θε ρ μο πύλ ε ς . Ο α ρ ιθ μό ς τ ω ν Ελ λ ή ν ω ν
ή τ α ν 7 .0 0 0 ο πλ ίτ ε ς . Οι Πέ ρ σε ς
στ ρ α τ ο πέ δ ε υσα ν μπρ ο σ τ ά α πό τ ο στ ε ν ό τ ω ν
Θε ρ μο πυλ ώ ν πο υ ε ίχ ε τ ό τ ε 9 χ ιλ ιό με τ ρ α
μή κο ς κα ι 1 2 μ έ τ ρ α πλ ά τ ο ς . Έν α ς Έλ λ η ν α ς
πο υ γ ν ώ ρ ιζ ε τ η πε ρ ιο χ ή , ο Εφιά λ τ η ς ,
πα ρ ο υσιά στ η κε μπρ ο στ ά στ ο Ξέ ρ ξ η κα ι τ ο υ
δ ή λ ω σε ό τ ι γ ν ώ ρ ιζ ε έ ν α κρ υφό πέ ρ α σμα
πίσω α πό τ ις γ ρ α μμέ ς τ ω ν Ελ λ ή ν ω ν κα ι ό τ ι
μπο ρ ο ύσε ο ίδ ιο ς ν α ο δ η γ ή σε ι ε κε ί τ ο
στ ρ α τ ό τ ο υ έ ν α ν τ ι α δ ρ ά ς χ ρ η μα τ ική ς
α μο ιβ ή ς . Ο Ξέ ρ ξ η ς έ δ ω σε ε ν τ ο λ ή γ ια
ε πίθ ε ση . Οι Έλ λ η ν ε ς δ ε ν στ ά θ η κα ν ν α
πο λ ε μή σο υν στ ο στ ε ν ό χ ώ ρ ο α λ λ ά β γ ή κα ν ε
σε σχ η μα τ ισμό φά λ α γ γ α στ ο ν α ν ο ιχ τ ό χ ώ ρ ο .
Οι πε ρ σικέ ς δ υν ά με ις τ ο υς κύκλ ω σα ν κα ι
ά ρ χ ισε μια ά γ ρ ια μ ά χ η . Ο η ρ ω ισμό ς τ ω ν
Ελ λ ή ν ω ν έ φτ α σε στ α ό ρ ια τ ο υ, σκο τ ώ ν ο ν τ α ς
μά λ ιστ α κα ι πο λ λ ο ύς Πέ ρ σε ς ε υγ ε ν ε ίς ,
Έπειτα από αυτά, στο πεδίο της μάχης των Θερμοπυλών στήθηκε μία επιγραφή που
έγραφε:

Λεπτομέρεια από το μνημείο των πεσόντων στις Θερμοπύλες

«Ω ξειν, αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ότι τήδε κείμεθα, τοις κείνων

ρήμασι πειθόμενοι.» που σημαίνει: «Ω ξένε, ανάγγειλε στους
Λακεδαιμόνιους, ότι εδώ κειτόμαστε (νεκροί), πιστοί στο
καθήκον που μας ανέθεσαν.»
 Επίλογος των Περσικών πολέμων

υνο της πλήρους υποταγής, αλλά προκάλεσε και μια σειρά κοινωνικών αλλαγών επί το δημοκρ

να δημιούργησε τριγμούς στο σύστημα διοίκησης της, επιφέροντας τη παρακμή της και τελικά
 ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ
Μαθητές του 2ου ΕΠΑΛ ΡΟΔΟΥ
Τζαβέλλα Μαριάννα ΓΟΡΑΝΙΤΗ ΣΕΒΑΣΤΗ
Φιλόλογος ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Παπαχριστοδούλου Μιχάλης ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ
Μαθηματικός ΚΑΡΙΩΤΗ ΟΥΡΑΝΙΑ
ΧΑΤΖΗΡΗΓΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΠΑΡΙΣΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ
ΚΥΡΙΑΚΑΚΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΙΑ
ΛΕΩΝΙΔΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΔΗΜΟΠΑΝΑΓΟΥ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ
ΙΜΠΡΑΗΜ-ΤΣΑΟΥΣ ΜΟΥΡΕΝΤ
ΛΟΪΖΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΗ
ΣΤΑΥΡΗ ΖΩΗ
ΜΑΝΙΑ ΜΙΧΑΛΙΤΣΑ
ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
ΠΑΣΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΚΟΛΕΚΑΪ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ
ΠΑΛΛΑΣ ΝΙΚΟΣ
ΣΤΑΤΙΟΥ ΣΑΒΒΑΣ
ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
ΧΑΤΖΗΜΑΝΕΤΤΑΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ