Professional Documents
Culture Documents
Chuong 8 - Bieu Dien Tri Thuc
Chuong 8 - Bieu Dien Tri Thuc
Ni dung mn hc:
Tc t
Lut sn xut
Khung
Mng ng ngha
Ontology
Suy din
vi tri thc khng chc
chn
Hc my
Lp k hoch
Tr Tu Nhn To
Tr Tu Nhn To
MetaKnowledge
Knowledge
Management
information Databases,
systems
transaction
systems
Information
Data
Understanding of a
domain. Can be applied
pp
to
solve problems
D liu
Thng tin
Tri thc
Tr Tu Nhn To
Nhm pht trin cc phng php, cch thc biu din tri thc v
cc cng c h tr vic biu din tri thc
Tr Tu Nhn To
Phng php biu din c cho php vic thu thp tri thc mt
cch hiu qu?
Phng
gp
php
p biu din c cho p
php
p vic lu tr v truy
y nhp
p d
dng tri thc khng?
Phng php biu din c cho php din gii ( ngi dng
hiu) v cc hot ng v cc kt lun ca h thng?
Tr Tu Nhn To
Biu din tri thc bng cc lut (rules) l cch biu din ph
bin nht trong
g cc h
c s tri thc
Cc lut c to nn kh d dng,
g v d hiu
Ai
Tr Tu Nhn To
Cc kiu lut
Quan h lin kt
Quan h logic
10
th AND/OR ((1))
AND
OR
Shape=long
Fruit = banana
Shape=round
Shape=oblong
Diam > 4
Color=green
Fruitclass = vine
Fruit = watermelon
y
Color=yellow
Tr Tu Nhn To
11
th AND/OR ((2))
IF ((Shape=long)
p
g) AND ((Color=yellow)
y
) THEN ((Fruit=banana))
Tr Tu Nhn To
12
IF A THEN A
{IF A THEN B, IF B THEN C, IF C THEN A}
13
14
Gii q
quyt
y xung
g t
15
Kt hp ca cc chin lc trn
Tr Tu Nhn To
16
La chn
Rule
memory
Working
memory
p dng
Cp nht
Interpreter
Kt qu
(http://www.cwa.mdx.ac.uk/bis2040/johnlect.html)
Tr Tu Nhn To
17
B nh
h cc
llut
t (Rule
(R l memory))
18
RBS u im (1)
( )
D hiu
Tr Tu Nhn To
19
RBS u im (2)
( )
Tr Tu Nhn To
20
RBS Nhc
im
vo
cn
phi
hi c
cn
nhc
h
(kim tra) vi cc lut c t trc
Rt kh khn v chi ph tn km xem xt tt c cc tng tc
(i t
(interactions)
ti
) c
th gia
i cc
llut
t
Tr Tu Nhn To
21
Gii php
h th 1.
1 Yellow(bus)
ll (b )
Cu hi Ci g l mu vng? c th tr li c
Nhng
g cu hi Mu ca xe but
l g
g? th khng
g th tr li c
Cu hi Ci g l mu vng? c th tr li c
Cu hi Mu ca xe but l g? c th tr li c
Nhng cu hi Thuc tnh no ca xe but c gi tr l mu
vng? th khng th tr li c
Tt c 3 cu hi trn u c th tr li c
Tr Tu Nhn To
22
Object
Property1
Property2
...
Propertyn
23
Cc tnh hung
g ((Situations))
Tr Tu Nhn To
24
Khung
g ((Frame))
V d
Kh
Khung
c th
th: Cit
City_Paris
P i
Tr Tu Nhn To
25
Biu din ca mt
khung
g
Tn ca khung
fillers
Slots
Tr Tu Nhn To
26
Khung
g n
V d
(
(toronto
% s dng
g ch thng
g cho cc khung
g n
<:INSTANCE-OF CanadianCity>
<:Province ontario>
<:Population 4
4.5M>
5M>
)
Tr Tu Nhn To
27
Khung
g tng
gq
qut
V d
(CanadianCity
% s dng tn bt u ch hoa cho khung tng qut
<:IS-A City>
y
<:Province CanadianProvince>
<:Country canada>
))
Tr Tu Nhn To
28
Suy
y din vi khung
g ((1))
C 2 kiu th tc: IF
IF-NEEDED
NEEDED v IF
IF-ADDED
ADDED
Th tc IF-NEEDED
(Table
<:Clearance [IF
[IF-NEEDED
NEEDED computeClearance]>
)
computeClearance
p
l mt th tc tnh ton ((xc nh)) mc
sch s ca ci bn
Tr Tu Nhn To
29
Suy
y din vi khung
g ((2))
Th tc IF-ADDED
c thc
th hin
hi khi mt
t thuc
th tnh
t h c
gn
gi
i tr,
t cho
h php
h
lan truyn nh hng ca vic gn gi tr ca thuc tnh i
vi cc khung khc (v d, m bo cc rng buc trong bi
ton)
V d:
(Lecture
<:DayOfWeek
:DayOfWeek WeekDay
WeekDay>
<:Date [IF-ADDED computeDayOfWeek]>
))
Tr Tu Nhn To
30
Khung
g Gi tr mc
nh
((1))
Hyy xt khung
g c
th ((individual frame)) sau yy
(city134
<:INSTANCE-OF CanadianCity>
))
31
Khung
g Gi tr mc
nh
((2))
Tr Tu Nhn To
32
Khung
g Tnh k tha ((1))
V d
(CoffeeTable
<:IS-A Table>
...)
(MahoganyCoffeeTable
<:IS-A
IS A CoffeeTable>
C ff T bl
...)
Tr Tu Nhn To
33
Khung
g Tnh k tha ((2))
V d
(Elephant
<:IS-A Mammal>
<:Colour gray>
...)
(RoyalElephant
<:IS-A
IS A Elephant>
El h t
<:Colour white>
)
(clyde
<:INSTANCE-OF RoyalElephant>
))
Tr Tu Nhn To
34
Khung
g Suy
y din
Qu trnh suy din trong phng php biu din bng khung
s din ra nh sau
1. Ngi dng khi to mt khung (tng ng vi vic khai bo
Nu khng
khng, th tc IF
IF-NEEDED
NEEDED s c thc hin
Tr Tu Nhn To
35
36
C th g
gp
p vn chi p
ph cao cho vic thit k cc th
tc (IF-ADDED v IF-NEEDED) Qu nhiu cng sc
dnh cho vic thit k cc th tc ph hp, thay v tp
trung vo vic kim tra cu trc v ni dung ca cc
khung
37
Mng
g ng
g ngha
g
(1)
( )
Si h ra cc
Sinh
cu
ta
t (gn
( ging)
i ) ting
ti Anh
A h m
t s so snh
h ny
Tr Tu Nhn To
38
Mng
g ng
g ngha
g
(2)
( )
Tc ng (Activation)
K tha (Inheritance)
Tr Tu Nhn To
39
Mng
g ng
g ngha
g
C p
php
p
Li kt k tha
Lin
th (Inheritance-oriented
(I h it
i t d link)
li k) biu
bi di
din:
40
Mng
g ng
g ngha
g
V d
(1)
( )
41
Mng
g ng
g ngha
g
V d
(2)
( )
c o v e re d _ b y
a n im a l
fly in g
s k in
tr a v e ls _ b y
is a
is a
b ir d
fe a th e rs
tr a v e ls _ b y
fis h
c o v e re d _ b y
is a
o s tr ic h
s w im m in g
is a
is a
p e n g u in
is a
c a n a ry
r o b in
tr a v e ls _ b y
c o lo u r
c o lo u r
w a lk in g
y e llo w
tr a v e ls _ b y
re d
in s ta n c e _ o f
in s ta n c e _ o f
O pus
T w e e ty
c o lo u r
w h ite
(http://www.cwa.mdx.ac.uk/bis2040/johnlect.html)
Tr Tu Nhn To
42
SN Lan truyn
y
tc ng
g
Living Thing
is-a
is-a
Animal
is-a
eats
Plant
Elephant
Tr Tu Nhn To
is-a
is-a
Food
Mammoth
43
SN Tnh k tha
Legs
has-part
Mammal
Grey
G
ey
is-a
has-color
Elephant
White
is-a
has-color
Clyde
44
SN Ng
g ngha
g
(1)
( )
Tr Tu Nhn To
45
SN Ng
g ngha
g
(2)
( )
Th hin nh ngha ca mt ci
-t mu en (Thng tin nh
ngha)
Th hin rng tn ti mt -t
mu en (Thng tin xc nhn)
Th hin rng mt ci -t c th
(Car#3) l mu en (Xc nhn
s tn ti)
Tr Tu Nhn To
Car
is-a
Car#3
has-color
Black
46
SN Ng
g ngha
g
(3)
( )
Cc lin kt c th l...
Li kt xc
Lin
nhn
h (A
(Assertional
ti
l links)
li k )
V d: apple
apple is-a
is a fruit
fruit, apple
apple has-color
has color red
red
Tr Tu Nhn To
47
tng:
g Ng
g ngha
g
ca logic
g c
nh
ngha
g
chun
Chuyn i ng ngha sang logic s cho php biu din chnh
xc ng ngha ca cc mng ng ngha
Vic chuyn
i
ch n gin l biu
din
cc nt l cc hng
Khng qu n gin nh vy
Tuy nhin, c php ca cc mng ng ngha c th c vit li
trong logic
Tr Tu Nhn To
48
i vi cc lin kt is-a
Clyde
is-a
has-color
Mammal
White
hasColor(clyde, white)
x: elephant(x) mammal(x)
Elephant
Elephant
has-color
Grey
Suy
y din mc
nh
(default
(
reasoning)
g)
s khng cn ng!
Tr Tu Nhn To
49
SN Kh nng
g biu din
Tr Tu Nhn To
50
Cc mng
g c
phn
p
tch (1)
( )
(http://www.idi.ntnu.no/emner/it3706)
Tr Tu Nhn To
51
Cc mng
g c
phn
p
tch (2)
( )
Cho php mng ng ngha phn tch cc suy ngh (beliefs) v nhm
li cc xc nhn/nh ngha
Cho php biu
din cc lng t logic
(http://www.idi.ntnu.no/emner/it3706)
Tr Tu Nhn To
52
phn
h tch
t h
Ng ngha ca cc lin kt nh ngha (definitional
links) l g?
Ng ngha ca cc lin kt xc nhn (Assertional
links) l g?
Tr Tu Nhn To
53
Mng
g ng
g ngha
g
u im
SNs l rt
ph hp i
vi cc bi ton biu
din
tri thc
dng phn cp cc khi nim
Tri thc c
p
phn loi
(phn
(p
lp)
p) thnh mt
cu trc p
phn cp
p
54
Vd: John does not go fishing, John eats pizza or fish and chips
55
56
Biu din ca s
k tha
Cc quan h IS
Clyde is an Elephant
Elephant, Elephant is Gray
Cc quan h bc cu
G
Gray
Elephant
Tnh bc cu ca cc quan h
Clyde is Elephant
Elephant is Gray
Clyde is Gray
Clyde
Tr Tu Nhn To
57
Mng
g k tha (1)
( )
Tr Tu Nhn To
58
Mng
g k tha (2)
( )
Cu trc li
(Lattice structure)
biu din cc quan
h k tha
Illiterate
S l i d
Salaried
Academic
Mt nt con c th
c nhiu nt cha
((nhiu k tha))
Ging nh cu trc
cy: Tt c cc kt
lun c a ra
theo tt c cc
hng
T
Tax-payer
Student
(Represents
is-not)
Tr Tu Nhn To
Employee
Ernest
59
Mng
g k tha (3)
( )
K tha c th b hy b
(Defeasible inheritance)
Gray
Elephant
Clyde
60
Mng
g k tha (4)
( )
P ifi t
Pacifist
Hy xt v d sau y:
Nixon l ngi yu ha
bnh (pacifist) ha
hay khng?
Quaker
Republican
Nixon
Tr Tu Nhn To
61
Mng
g k tha (5)
( )
K tha c th b hy b
(Defeasible inheritance)
Aquatic creature
Gray
Cc lin kt c cc (dng
hoc m)
S dng quy tc ng i
ngn nhn xc nh cc
V vy, khng phi tt c cc
hng u sinh ra kt lun
Mt s hng (path) s b
ngn chn (pre-empted),
nhng
g mt s hng
g c
chp nhn (admissible)
Cc hng (paths) c xem
nh l cc l
l ((arguments)
g
)
i vi cc kt lun
Tr Tu Nhn To
Mammal
Whale
White whale
Baby Beluga
Elephant
Royal elephant
Clyde
62
Tr Tu Nhn To
63
64
nh ngha tng t, i
vi mt hng m a s1 sn x
65
c gii
ii th
thch
h slide
lid sau);
)
3. Khng c nt trung gian trong hng a, s1, , sn l mt nt
ngn chn (pre-emptor) ca cnh v x i vi nt a (nh
ngha
h nt
t ngn
chn
h s
c
gii
ii th
thch
h slide
lid sau))
Tr Tu Nhn To
66
S
d tha
Aquatic creature
M
Mammal
l (w)
( )
bw
Whale (t1)
Blue whale (b)
67
Nt ngn
g
chn
Whale (y)
Blue whale
Xem v d bn!
Tr Tu Nhn To
68
S
m rng
g
Ni cch
h kh
khc, mii nt
t v
mii cnh
h
u c
th
tt ti
(reachable) t a
Mt s m
rng
((extension)
t
i ) ca
G i vi
i nt
t a l mt
t cu
69
S
m rng
g V d
Milkproducer
Mammal
Furry
Animal
Egglayer
Platypus
Milkproducer
Mammal
Furry
F
Animal
EggE
layer
Platypus
Extension 1
Tr Tu Nhn To
Mammal
Furry
Animal
Egglayer
Platypus
Extension 2
70
S
m rng
g c
u tin
Gi s X v Y l cc m rng ca G i vi nt a.
a X
c gi l u tin (preferred) so vi Y nu v ch
nu tn ti cc nt v v x sao cho:
71
S m rng c u tin V d
Aquatic creature (x)
Preferred
Aquatic creature (x)
Mammal (v)
Whale (a)
Mammal (v)
Whale (a)
Mammal (v)
Whale (a)
Tr Tu Nhn To
72
Ontology
gy
73
Ontology
gy Cc ngg c thc Nyy
Rt nhiu
hi cc
h thng
th d
da ttrn
ttrii th
thc s
d
dng mt
t ontology
t l
m t cc tri thc ca lnh vc lin quan
Vic xy dng ontology l mt nhim v rt tn km (v thi gian
v cng sc) trong qu trnh pht trin mt h thng da trn tri
thc
Ti sao khng gim chi ph bng cch chia s cc ontology?
V d: Cc ontology c bn m t khng gian, thi gian, s
lng,
ng c thc y v mt khoa hc
74
Ni dung ca ontology
Cc kiu i tng,
g, cc kiu q
quan h
Kiu ca ontology
Hng
gq
qu trnh (p
(process-centric)) hay
y hng
g i tng
g ((objectj
centric)?
Tr Tu Nhn To
75
Mc ch s dng ca ontology
Vi xy
Vic
d
dng ontology
t l
76
Xy
y dng
g ontology
gy
Cn nhc
C
h vic
i s
dng
d
l i cc
li
ontology
t l
c
v
li
lin
quan n lnh vc ang xt
nh ngha cc th
thuc
c tnh
X nh
Xc
h cc
v d
d c th
h (i
(instances))
77
Phm vi v mc ch s dng
C cu
Cc
hi cn
phi
hi
c ttr
li giai
i i
on ny:
Ontology
gy ny
y s c
dng
g lm g?
g
78
Gn nh lun tn ti mt s ontology
gy c th khai thc, hoc l
s dng lun, hoc l bt u cho vic xy dng ontology
mong mun
Tr Tu Nhn To
79
Lit
k cc khi nim
Tp cc khi nim
Tr Tu Nhn To
80
nh
ngha
g
s
p
phn loi
m bo
b rng
phn
h cp
thu
th c
thc
th s l mt
t phn
h
loi khi nim
Nu A l mt
lp
p con ca B,, th mi
v d
ca A cng
gp
phi l v d
ca B
Tr Tu Nhn To
81
nh
ngha
g
cc thuc
tnh
Tr Tu Nhn To
82
nh
ngha
g
cc rng
g buc
C gi
Cc
i ttr c
th c
gn
cho
h
Cc c im ca quan h
Tnh i xng
xng, bc cu,
cu o,
o
(protege.stanford.edu/amia2003/AMIA2003Tutorial.ppt)
Tr Tu Nhn To
83
Xc nh
cc v d
V vy, vic b
sung cc v d vo mt ontology thng
c lm th cng (manually)
Trch t ng t mt tp cc d liu vn bn
Tr Tu Nhn To
84
Cc v d ca cc mu thun
Tr Tu Nhn To
85
Cc v d
v ontology
gy
135
35 kiu
u ng
g ngha,
g a, 5
54 qua
quan h
ng
g ngha,
g a, 975.354
9 5 35 khi
nim
WordNet (t vng)
152.059 dng
g t,, 115,424
,
cm
t
Tr Tu Nhn To
86
UMLS ontology
gy
For bio-medicine
87
CYC ontology
gy
Tr Tu Nhn To
88