Chuong 9 - Tri Thuc Khong Chac Chan

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 37

Tr Tu Nhn To

Nguyn Nht Quang


quangnn-fit@mail.hut.edu.vn
Vin Cng ngh Thng tin v Truyn thng
Trng i hc Bch Khoa H Ni
Nm hc 2009-2010

Ni dung mn hc:

Gii thiu v Tr tu nhn to

T t
Tc

Gii quyt vn : Tm kim, Tha mn rng buc

Logic v suy din

Biu din tri thc

Suy din
vi tri thc khng chc
chn

L thuyt xc sut

Logic m

Hc my

Lp k hoch
Tr tu nhn to

S khngg chc chn (1)

Gi s hnh ng At = Ri (khi hnh) t nh i n sn bay


trc t pht so vi gi khi hnh ca chuyn bay

Hnh ng At cho php ti n sn bay ng gi hay khng?

Cc vn c th xy ra:

kh nng
gq
quan st khng
g y
y ((v d:
v tnh hnh g
giao thng
g trn
ng, )
li v nhiu ca cc b cm bin (gip cp nht thng tin v tnh hnh
giao thng)
s
khng
g chc chn trong
g cc kt qu
q ca cc hnh ng
g ((v d:
lp
p b
ht hi, )
s phc tp ca vic m hnh ha v d on tnh hnh giao thng

Hnh ng A25 (xut pht trc 25 pht) s cho php ti n sn


b k
bay
kp gi
i chuyn
h b
bay, nu:

khng c tai nn trn cu (m ti s i qua), v


tri khng ma, v
lp
p xe ti vn cng,
g, v

Tr tu nhn to

S khngg chc chn (2)

Cc phng php x l thng tin khng chc chn


(
(uncertainty)
t i t )

L thuyt xc sut (probability theory)

Logic m (fuzzy logic)

Tr tu nhn to

Cc khi nim c bn v xc sut

Gi s chng ta c mt th nghim (v d: mt qun xc sc) m


kt qu ca n mang tnh ngu nhin (ph thuc vo kh nng c th
xy ra)

Khng gian cc kh nng S. Tp hp tt c cc kt qu c th xy ra


V d: S=
S {1
{1,2,3,4,5,6}
2 3 4 5 6} i vi th nghim qun xc sc

S kin E. Mt tp con ca khng gian cc kh nng


V d: E= {1}: kt qu qun sc xc ra l 1
V d:
d E= {1,3,5}: kt qu
qun
sc
xc
ra l mt
t s
l

Khng gian cc s kin W. Khng gian (th gii) m cc kt qu ca


s kin c th xy ra
V d: W bao gm
tt
c cc ln

sc xc

Bin ngu nhin A. Mt bin ngu nhin biu din (din t) mt s


kin, v c mt mc v kh nng xy ra s kin ny
Tr tu nhn to

Biu din xc sut


P(A): Phn ca khng gian (th gii) m trong A l ng
Khng gian s kin
ca ((khng
g ggian ca
tt c cc gi tr c
th xy ra ca A)

Khng gian m
trong A l
ng
Khng gian m
trong A l sai

[http://www cs cmu edu/~awm/tutorials]


[http://www.cs.cmu.edu/~awm/tutorials]
Tr tu nhn to

Cc bin ngu
g nhin Bool

Mt bin ngu nhin Bool c th nhn mt trong 2 gi tr


ng (true) hoc sai (false)

Cc tin
0 P(A) 1
P(true)= 1
P(false)= 0
P(false)
P(A V B)= P(A) + P(B) - P(A B)

Cc h qu
P(not A) P(~A)= 1 - P(A)
P(A)= P(A B) + P(A ~B)
B)
P(A)
Tr tu nhn to

Cc bin ngu
g nhin nhiu ggi tr
Mt bin ngu nhin nhiu gi tr c th nhn mt trong s
k ((>2)
2) gi tr {v1,v2,,vk}

P ( A = vi A = v j ) = 0 if i j
P(A=v1 V A=v2 V ... V A=vk) = 1
i

P( A = v1 A = v2 ... A = vi ) = P( A = v j )
k

P( A = v ) = 1
j =1

j =1

P(B [A = v1 A = v2 ... A = vi ]) = P( B A = v j )
[http://www.cs.cmu.edu/~awm/tutorials]
Tr tu nhn to

j =1

Xc sut c iu kin (1)

P(A|B) l phn ca khng gian (th gii) m trong A


l ng, vi iu
kin ( bit)
l B ng

V d
A: Ti s i bng vo ngy mai
B: Tri s khng ma vo ngy mai
P(A|B): Xc sut ca vic ti s i bng vo ngy mai nu
( bit rng) tri s khng ma (vo ngy mai)

Tr tu nhn to

Xc sut c iu kin (2)


nh ngha:

P( A | B) =

P( A, B)
P( B)

Cc h
q
qu:
P(A,B)=P(A|B).P(B)
P(A|B)+P(~A|B)=1
k

P( A = v | B) = 1
i =1

Khng
gian
m
trong
B

ng
Khng gian m
trong
g A ng
g

Tr tu nhn to

10

Cc bin c lp
p v xc sut (1)

Hai s kin A v B c gi l c lp v xc sut nu


xc sut ca s kin A l nh nhau i vi cc trng
hp:
Khi s kin B xy ra, hoc
Khi s kin
ki B khng
kh xy
ra, hoc
h
Khng c thng tin (khng bit g) v vic xy ra ca s kin B

V d
d
A: Ti s i bng vo ngy mai
B: Tun s tham gia trn bng ngy mai
B:
P(A|B) = P(A)
D Tun c tham gia trn bng ngy mai hay khng cng khng
nh hng ti quyt
nh ca ti v
vic i bng ngy mai.
Tr tu nhn to

11

Cc bin c lp
p v xc sut (2)
T nh ngha ca cc bin c lp v xc sut
P(A|B)=P(A),
( | ) ( ) chng
h tta th
thu c

cc
llut
t nh
h sau
P(~A|B) = P(~A)
P(B|A) = P(B)
P(A,B) = P(A). P(B)
P(~A,B) = P(~A). P(B)
P(A,
P(A ~B)
B) = P(A).
P(A) P(~B)
P( B)
P(~A,~B) = P(~A). P(~B)

Tr tu nhn to

12

Xc sut c iu kin vi >2 bin

P(A|B,C) l xc sut ca A i vi (
bit) B v
C

V d
A: Ti s i do b sng vo sng mai

B: Thi tit sng mai rt p


C:
C Ti s
d
dy sm
vo
sng
maii

P(A|B C)
P(A|B,C)

P(A|B,C): Xc sut ca vic ti s i do


b sng
g vo sng
g mai,, nu (( bit rng)
g)
dc
thi tit sng mai rt p v ti s dy sm
vo sng mai

Tr tu nhn to

13

c lp
p c iu kin

Hai bin A v C c gi l c lp c iu kin i vi


bin B,
B nu xc sut ca A i vi B bng xc sut ca A
i vi B v C

Cng thc nh ngha: P(A|B,C) = P(A|B)

V d
A: Ti s i bng
g vo ngy
g y mai
B: Trn bng ngy mai s din ra trong nh
C: Ngy mai tri s khng ma
P(A|B,C)=P(A|B)
P(A|B C) P(A|B)
Nu bit rng trn u ngy mai s din ra trong nh, th xc
sut ca vic ti s i bng ngy mai khng ph thuc
vo thi tit
Tr tu nhn to

14

Cc qquy tc qquan trngg ca xc sut

Quy tc chui (chain rule)


P(A,B)
P(A B) = P(A|B).P(B)
P(A|B) P(B) = P(B|A).P(A)
P(B|A) P(A)
P(A|B) = P(A,B)/P(B) = P(B|A).P(A)/P(B)
P(A,B|C) = P(A,B,C)/P(C) = P(A|B,C).P(B,C)/P(C)

= P(A|B,C).P(B|C)

c lp v xc sut v c lp c iu kin
P(A|B) = P(A); nu A v B l c lp v xc sut
P(A,B|C) = P(A|C).P(B|C); nu A v B l c lp c iu
kin i vi C
P(A1,,An|C) = P(A1|C)P(An|C); nu A1,,An l c lp
c iu kin i vi C
Tr tu nhn to

15

Quy tc Bayes
P( B | A).P( A)
P( A | B) =
P( B)
P(A):
( ) Xc sut ca s
kin
A xyy ra
P(B): Xc sut ca s kin B xy ra
P(B|A): Xc sut (c iu kin) ca s kin B xy ra,
nu bit rng s kin A xy ra
P(A|B): Xc sut (c iu kin) ca s kin A xy ra,
nu
bit
rng
s kin B xy ra
Cc phng php suy din da trn xc sut s s
d
dng
xc
sut
t c
iu
i kin
ki (posterior
(
t i probability)
b bilit ) ny!
!
Tr tu nhn to

16

Quy tc Bayes V d (1)


Gi s chng ta c tp d liu sau (d on 1 ngi c chi tennis)?
Ngy

Ngoi tri

Nhit

Gi

Chi tennis

N1

Nng

Nng

Cao

Yu

Khng

N2

Nng

Nng

Cao

Mnh

Khng

N3

u
m

N
Nng

C
Cao

Y
Yu

N4

Ma

Bnh thng

Cao

Yu

N5

Ma

Mt m

Bnh thng

Yu

N6

Ma

Mt m

Bnh thng

Mnh

Khng

N7

m u

Mt m

Bnh thng

Mnh

N8

Nng

Bnh thng

Cao

Yu

Khng

N9

Nng

Mt m

Bnh thng

Yu

N10

Ma

Bnh thng

Bnh thng

Yu

N11

Nng

Bnh thng

Bnh thng

Mnh

N12

m u

Bnh thng

Cao

Mnh

Tr tu nhn to

17

L thuyt Bayes V d (2)

S kin A: Anh ta chi tennis

S kin B: Ngoi tri l nng v Gi l mnh

Xc sut P(A): Xc sut rng anh ta chi tennis (bt k


Ngoi
g
tri nh th no v Gi ra sao))

Xc sut P(B): Xc sut rng Ngoi tri l nng v Gi l


mnh

P(B|A): Xc sut rng Ngoi tri l nng v Gi l mnh,


nu bit rng anh ta chi tennis

P(A|B): Xc sut rng anh ta chi tennis


tennis, nu bit rng
Ngoi tri l nng v Gi l mnh

Gi tr xc sut c iu kin nyy s c dng


g d on xem anh ta c
chi tennis hay khng?
Tr tu nhn to

18

Logic
g m

Logic m da trn tng rng nhiu thng tin c th


c nh gi,
gi nhng mc khng r rng

Nhit trong phng hi nng


Cu b kh cao so vi tui
Tc ca xe my rt nhanh
Khong cch t y n y l xa
C gi kia trng p
...

Lm sao biu din cc tri thc s dng cc khi nim


kh r
khng
rng
((m)
) h
hoc
kh
khng chnh
h h xc?
?
Logic m (fuzzy logic) cho php biu din (din t) cc
thng tin khng r rng
Tr tu nhn to

19

Tp
p m (1)

Khi nim tp hp l mt khi nim c bn ca ton hc

Logic m (fuzzy logic) da trn tng mi phn t thuc


vo mt tp hp mt mc (degree) no

Mi phn t ch c th thuc hoc khng thuc vo tp hp

V d v tp m: Tp Nhng ngi n ng cao. Cc thnh


phn ca tp m Nhng ngi n ng cao l tt c n ng,
nhng mc ph thuc (degree of membership) ca cc
thnh phn
vo tp hp th ty vo chiu
cao ca
h

Logic m s dng cc quy tc (cng thc) ton hc cho php


biu din tri thc da trn mc ph thuc

Hon ton thuc vo (hon ton ng) 1 (True)

Hon ton khng thuc vo (hon ton sai) 0 (False)

Thuc vo mt mc (ng mt mc ) x (0,1)


Tr tu nhn to

20

Cc tp
p m (2)
Tn

Chiu cao
(cm)

Ch h xc
Chnh

Tun

208

1,00

Linh

205

1,00

Tng

198

0,98

Hi

181

0,82

Ha

179

,
0,78

Trung

172

0,24

Quang

167

0,15

Thi

158

0 06
0,06

Sn

155

0,01

152

0,00

Tr tu nhn to

Mc ph thuc

21

Tp
p chnh xc v Tp
p m
Muc do
phu thuoc
1,0

Chiu
Chi ta
t ngang

(X) biu din cc gi


tr (c th) ca chiu
cao ca mt ngi
n ng

Tap chinh xac

0,8

Tall
ll Men

0,6
0,4
0,2
0,0
150

160

170

180

190

200

210
Chieu cao

Chiu ta dc (Y)

biu din mc ph
thuc ca tp m

V d:
d Tp
T m

Nhng ngi n
ng cao

Muc do
phu thuoc
1,0

Tap mo

0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
150
50

60
160

170
70

(Negnevitsky, Pearson Education, 2002)


Tr tu nhn to

180
80

190
90

200
00

2100
Chieu cao
22

Cc ggii hn m

Trong l thuyt m, mt tp m A ca min gi tr X c nh ngha


((c xc nh)) bi hm A((x))

A(x) c gi l hm ph thuc (membership function) ca tp


m A

A = {A(x1)/x1, A(x2)/x2, ..., A(xn)/xn}

A(x) : X {0, 1}, vi: A(x) = 1,


A(x) = 0,
0 < A(x) < 1,

nu x hon ton thuc trong A


nu x khng thuc trong A
nu x thuc mt phn trong A

i vi
i mi
i phn
h t (gi
( i tr)
t ) x ca
min
i gi
i tr
t X,
X hm
h ph
h thuc
th A(x)
ch ra mc tng ng m x l mt thnh phn ca A

Mc
ny
y ((l mt
g
gi tr trong
g khong
g t 0 n 1)) biu din mc
ph thuc ca phn t x trong tp A
Tr tu nhn to

23

Biu din tp
p chnh xc v tp
p m
Muc do
phu thuoc
1,0

Trung binh

Thap

0,8

Nhng
ngi
n
ng
thp,
trung
bnh,
cao

Tap chinh xac


Short
Cao
Tall Men

0,6
0,4
0,2
0,0
150

160

170

180

190

200

210
Chieu cao

Muc do
phu thuoc
1,0

Tapp mo

0,8
Trung binh

Thap

0,6

Cao

0,4
0,2
0,0
150

160

170

Tr tu nhn to

180

190

200

210

(Negnevitsky, Pearson Education, 2002)


24

Phn b (Complement)
p

Tp chnh xc (crisp set): Phn t no khng thuc vo


tp hp?

Tp m (fuzzy set): Mc mt phn t khng thuc


vo
tp
t hp?
h ?

Nu A l mt tp m, th phn b ca A (k hiu l A)
c nh ngha nh sau:
A(x) = 1 - A(x);
vi mi phn t x

Tr tu nhn to

25

Tp
p bao hm (Container)

Tp chnh xc: Nhng tp no l


tp con (subset) ca cc tp khc
Trong l thuyt tp m, nu tp A
l mt tp
p con ca B, th:

A(x) B(x), x
Mi thnh phn s c mc ph
thuc (membership value) vo tp A
nh hn hoc bngmc ph vo tp
B
V d: A l tp Nhng
Nhng ngi n ng
rt cao, B l tp Nhng ngi n
ng cao

Tr tu nhn to

26

Giao (Intersection)

Tp chnh xc: Nhng phn t no thuc vo c 2 tp?

Tp m: Mc mi phn t thuc vo c 2 tp?

Phn giao m (fuzzy intersection) c xc nh bi gi


tr ph thuc thp nht i vi 2 tp m

Giao ca
Gi
2 tp
t m
cng
l mt
t tp
t m,
c

h ngha
nh
h
nh sau:
AB(x) = min{A(x), B(x)}, x

Tr tu nhn to

27

Hp
p (Union)

Tp chnh xc: Nhng phn t no thuc vo mt trong


hai tp?
Tp m: Mc mi phn t thuc vo mt trong hai
tp?
p

Phn hp m (fuzzy union) c xc nh bi gi tr


ph thuc cao nht i vi 2 tp m

Hp ca 2 tp m cng l mt tp m, c nh ngha
nh sau:
AB(x) = max{A(x), B(x)}, x

Tr tu nhn to

28

Cc thao tc trn tp
p m
(x)

(x)
1

B
A

1
A

0
1

Complement

(x)
(x)

0
Containment

(x)
A

0
1

B
A

Not A

x
AB

0
Intersection

1
x

AB
Union

Tr tu nhn to

x
(Bogdan L. Vrusias, CS 289, 2006)
29

Cc thuc tnh ca tp
p m

S tng ng ca 2 tp m

S bao hm gia 2 tp m

Kch thc ca mt
tp
p m

Mt tp m rng

-cutt (alpha-cut)
( l h
t)

Tr tu nhn to

30

S tngg ngg ca 2 tp
p m

Mt tp m A c gi l tng ng (equal) vi tp
m B,
B nu v ch nu:
A(x) = B(x), x

V d

A = {0,3/x, 0,5/y, 1/z}

B = {0,3/x,
{0 3/x 0,5/y,
0 5/y 1/z}

A v B l 2 tp m tng ng

Tr tu nhn to

31

S bao hm ggia 2 tp
p hp
p

Mt tp m A c gi l bao hm (includes) mt tp
m B,
B nu v ch nu:
A(x) B(x), x

V d

A = {0,37/x, 0,72/y, 1/z}

B = {0,3/x,
{0 3/x 0,5/y,
0 5/y 1/z}

A bao hm B

Tr tu nhn to

32

Kch thc ca mt tp
p m

Kch thc (cardinality) ca mt tp chnh xc l s phn


t ca tp

Kch thc ca mt tp m l tng cc gi tr mc


ph
h thuc
th ca
cc
thnh
th h phn
h
cardA = A(x1) + A(x2) + ... + A(xn) = i=1..n A(xi)

V d

A = {0,3/x, 0,5/y, 1/z}


cardA = 0,3 + 0,5 + 1 = 1,8

Tr tu nhn to

33

Tp
p m rngg

Mt tp m A c gi l rng (empty), nu:


A(x)
( ) = 0,
0 x

V d:

A = {0/x, 0/y, 0/z}


A l mt tp m rng

Tr tu nhn to

34

Alpha-cut

Mt -ct (mt tp mc ) ca mt tp m A l mt tp
chnh xc (crisp set) A sao cho:
A = {xX: A(x) }
V d:

A = {0,3/x, 0.5/y, 1/z}


A0,5
0 5 = {y, z}
A0,2 = {x, y, z}
A1 = {z}

Tr tu nhn to

35

Cc khi nim vi tp
p m

Mt tp m A c gi l tp m chun (normal), nu tn ti
t nht mt phn t x sao cho A(x) =1

cao (height) ca mt tp m A l gi tr ph thuc ln


nht ca cc thnh phn
heightA = maxx{A(x)}

Tp h tr (support) ca A l mt tp chnh xc, cha cc


phn
h t c
mc
ph
h thuc
th (vo
( A) >0
support(A) = {xX: A(x) > 0}

Tp c s (core) ca A l mt tp chnh xc,


xc cha cc phn
t c mc ph thuc (vo A) =1
core(A) = {xX: A(x)=1}
Tr tu nhn to

36

Cc p
php
p ton trn tp
p m

Nhn vi mt gi tr s hc

aA = {aA(x),
( ) xX}
X}
V d

A = {0,5/x, 0,3/y, 0,2/z, 1/w}


a = 0,5
aA = {0,25/x, 0,15/y, 0,1/z, 0,5/w}

Ph t
Php
tnh
h m
(l
(ly th
tha))

Aa = {A(x)a, xX}
V d

A = {0,5/x, 0,3/y, 0,2/z, 1/w}


a = 2
Aa = {0,25/x,
{0 25/x 0
0,09/y,
09/y 0
0.04/z,
04/z 1/w}
Tr tu nhn to

37

You might also like