Cami ve

Mescidler

EYPSULTAN
CAM VE
MESCDLER

Abdlkadir Efendi Mescidi

alenderhane Caddesi zerinde ve Eypsultan Camii meydanndan yrndne gre sol taraftadr.
1957 tarihinde alan Eyp-Edirnekap Bulvar'nn karflsndadr. Meydan tanzim edilirken sol tarafndaki Eski Kavaflar Soka kaldrldndan mescit kflede kalmfltr.
fieyhi lkab ile meflhur fieyhlislm Abdlkadir Efendi tarafndan, 944 (1537) tarihinde vefat eden babas, Sivasi Tekkesi fieyhi Abdrrahim Efendi'nin kabri zerine yaplmfl fevkani bir Mescittir.
fiimdiki kemerli avlu kapsnn sa tarafndaki iki katl
bina 1538 tarihlerinde yaptrlan esas mescittir. Alt katta
trbe ve st katta ise ibadet sahn bulunuyordu. Trbede
kabir mevcuttur. Birincisi fieyh Abdrrahim Efendiye
ikincisi ise olu ve mescidin banisi fieyhlislam Sal Abdlkadir Efendiye aittir. Trbe kaps zerindeki kitabesi
bugn mevcut deildir. Yeri bofltur.
Mescid ve trbe kesme tafltan yaplmfltr. at ve ara
blme 1957 tarihinde kme tehlikesi gsterdiinden yktrlmfltr. Bu tarihe kadar trbede harap bir durumda sandukalar bulunuyordu. Bugn yalnz kaideleri kalmfltr.
Trbenin Kalenderhane Caddesine alan bir kaps vardr.
fiimdiki Sal Abdlkadir Efendi Camii ad ile anlan
mabet, eski Abdlkadir Efendi Mescidi'nin sol ilerisindedir. Buras fieyhlislm Hoca Sadeddin Efendi tarafndan
"Dar'l-Kurra" olarak yaptrlmfltr. Sadeddin Efendi 1008
(2 Ekim 1599) tarihinde vefat ettiine gre, burasn 158590 tarihlerinde yaptrmfl olmaldr.
Hadika Yazar bu mabet iin flu bilgiyi vermifltir:
"Abdlkadir Efendi Mescidi fevkanidir. Banisi fieyhlislam Abdlkadir Efendidir ki fieyh Abdlkadir Efendi
denmekle maruftur. Babas fieyh Abdrrahim Efendi, Sivsi Tekkesi fleyhi idi. 944 (1537) tarihinde vafat ettiinde
olu fieyhi Efendi mescidin altnda olan trbeye defneyledikten sonra bu mescidi zerine bina eylemifltir."
fieyhlislam Abdlkadir Efendi 1002 flevvalinde (Haziran 1594) tarihinde vefat etti. (Selanikli Mustafa Efendi'ye
gre 27 Receb 1002 (18 Nisan 1594) tarihinde vefat etmifl-

tir.) Kabri babasnn yanndadr. fieyhlislam Meyyed-Zde'nin kardefli ve byk mutasavvflardan fieyh Kerim
Efendinin olu olduundan "fieyhi" diye anlr.
Bugn, Sal Abdlkadir Camii diye anlan fieyhlislam Hoca Sadeddin Efendi Dar'l-kurras daha sonra olu
fieyhlislam Esad Mehmet Efendi tarafndan Kastamonili
Efl-fleyh fiaban Efendiye Tekke olmak zere verilmifltir. Buras kare planl olup iki katldr. Esas kaps arka tarafnda
bulunuyordu. Kapsna bir tafl merdivenle, evvela revakl
bir sahanla klyordu. Bu sahanlk alt katn revak idi.
Bugn bu revaklar mevcut deildir.
Yalnz stun kaideleri ile duvardaki izleri
grlmektedir.
Mabet, kurflun kapl tek kubbeli olup, kesme tafltan yaplmfltr. Kubbe kasnanda sekiz, altta ise dokuz penceresi vardr. Pencereler kaln payeler arasnda bulunmaktadr.
Kubbe bu on payeye ve kfle tronplarna oturtulmufltur.
Kble tarafndaki bir pencere kapatlarak mihrab haline
getirilmifltir. Minberi ahflaptr. Kubbe gbei ayet-i kerime
nakflldr. Minaresi yoktur.

Resimde grlen kubbeli mabet fieyhlislam Hoca Sa'deddin Efendi

dar'l-kurras olup bugn Sal Abdlkadir Cami'i denmektedir. Minaresi
yoktur. ndeki harap yap, esas Sal Abdlkadir Efendi Mescidi olup st
kat mescid, alt kat trbedir. Ara blmeleri yklmfltr.

M EYPSULTAN T ARH M

Sadeddin Efendi; Yavuz Sultan Selim'in nedimi Hasan

an'n oludur. 943 (1536)'de dodu. Mderris olup 981
(1573) muharreminde Sultan III. Murad'a muallim oldu.
Tahta getiinde hace-i sultani vazifesi ihsan buyuruldu.
1003 (1594) tarihlerinde yeni padiflahn muallimi dahi vefat
etmekle makamnda brakld. 1006 flabannda (Mart1598Vde ilaveten fieyhlislm oldu. 1008 R. E. 12 (2 Ekim
1599) tarihinde Ayasofya Camii'nde abdest alrken kalp
sektesinden vefat etti. Kabri Dar'l-kurra'snn sol tarafndaki hazirededir. Muhteflem lahdinde yaz ve tarih yoktur.
lim, fazl ve flair idi. Tac't-Tevrih adl kymetli bir eseri
vardr.
Hoca Sadeddin Efendinin befl olu olmufltur ki hepsinin
kabirleri bu hazirededir. Bunlar, 1004 (1595) tarihinde vefat
eden mderris Mes'ud Efendi, 1024 (1615)'de ve-fat eden
fieyhlislam fierif Mehmet elebi Efendi, 1027 (1617)'de
vefat eden Kazasker Abdlaziz Efendi, 1032 (1622)'de vefat
eden Kazasker Salih Efendi, 1034 (1625)'de vefat eden
fieyhlislam Mehmet Esad Efendi.
Ayrca, torunu fieyhlislam Esad Efendizde, Eb Said
Mehmet Efendi 1072 (1662) tarihinde ve yine torunu
fieyhlislam Eb Said Efendinin olu Feyzullah Efendi
1110 (1698) tarihinde vefat ederek bu hazireye gmlmfllerdir.
YAHYA-ZADE TEKKES bahsine baknz.
Camiin Caddesine alan kaps yannda 1913 tarihli,
Ratbe Saliha Hanm eflmesi vard. Bu eflme bahsine baknz.
Kk avluda tafl bir abdest teknesi vardr. Bunun
musluklar cadde tarafndadr. Avlu duvar sonradan bu
teknenin nne yaplmfltr. Teknenin kitabesi yoktur. Bunun sol tarafnda, 1088 (1676) tarihli, Ayfle bint-i Salih
Efendinin ve 1093 (1682) tarihli Mfti Abdrrahim Efendi
Hatunu Saliha bint-i Salih Efendinin lahitleri vardr. Abdrrahim Efendi fieyhlislam olup 1066 (1656)da Belgrad'da vefat etti. Efli Saliha Hanm, Hoca Sa'deddin Efendinin torunu idi.

Abdlkadir Efendi Camii Haziresi'nde

gml olanlar

Kronolojik sraya gre yazlmfl olup bafltaki rakamlar

vefat tarihlerini gstermektedir:
1032 lahit, flahideler poligonal, ayak ve bafl tafllarna
ayn kitabe yazlmfltr ki fludur:
fieyhlislam Mehmed Efendi / Merhumun dmd
merhum/Mustafa Pafla'mn ruhi n fatiha. /Sene 1032
(1622-23) (Si. Osm. 4/385) (Hadik 1/58)
1034 Hoca Sa'deddin Efendizde fieyhlislam Mehmed
Es'ad Efendi muhteflem lahid. Burada 7 adet ok b-yk
lahit vardr ki befl tanesinde yaz ve tarih yoktur. Biri Arapa
yazl olup, rakam yoktur. Yalnz bir tanesi 1034 (1624-25)
tarihlidir.
Bafltafl: stte "Kelime-i Tevhid" bunun altnda, Eyliye
Es'ad Efendi cennet-i adni mekn 1034 diye yazldr.
1060 (1650) Nefis bir hat rneidir. Kitabesi fludur:
Merhum Hattat/Hafz Mehmed Pafla/Ruhi n fatiha.
Msr valisi idi. (Si. Osm. 4/164)
1075 (1664). Mehmed Safveti bn-i Mehmed Arif ibn-i

Hoca Sadeddin Efendi Haziresi

fieyhlislm Es'ad Efendi. (Si. Osm. 1/330-331)

_ Hoca Sa'deddin Efendi Haziresi
1082 (1671) lahit, drt kfle ince bafltafl flabn taldr.
Ayak tafl drkdrtgen olup kitabesi buna oyularak
yerlefltirilmifltir ki fludur:
Bu hankhide seccde-niflin / Merhum Efl-fleyh fia'ban
Efendi. /Ruhi n fatiha. 1082
1084 (1973). Lahit, Ahmet Efendi.
1084 Hamzav tafl, Mehmet Es'ad Efendi
1098 (168). Lahdin yalnz n yz kalmfl. Mdderrisin-i kiramdan Drri Mehmed Efendi (Si. Osm. 2/33). fiair
idi.
1121 (1709). Havzavf tafl, Kad Mehmet Efendi.
1135 (1722). Drt kfle ince flahide, flabani tal, fieyh
Kasm. Bu kadar yaz vardr. Halifesi Ayn' Ekber Mehmet
Efendi olup kendisi dahi Hz. Msr Efl-fleyh Mehmet Efendinin halifesi idi.
1148 (1735). Abbas Efendi'nin olu Drri Mehmed Aa.
1169 (1755) Kafesi destarl. Sultan Selim Ktibi smail
Efendi.
1152 (1739) Hamzav, Mehmed Sa'deddin Kulu. Bu
kadar yazl.
1169 (Ramazan 3) (1 Haziran 1756). Kfeke drt kfle
tafl iinde levha. fieyh Yahya-Zde fieyh Mehmet Emin
Efendi
1183 (1769) Topubafl El-hac Abdlhamid Aa-Zde,
Tophane-i mire Nazr Mustafa Efendi (Si. Osm.4/442)
1204 (1789) Silindir tafl, gzel hat. zmir kads s-Zde Arif Efendi. (Si. Osm. 3/267). Ayn aileden olup tafl
gml olan; Selanik kads Kevkebi-Zde Mehmet Rflid
Efendinin halilesi ve Medine-i Mnevvere kazas s-Zde
Abdullah Efendinin kerimesi Aifle Hanm.
1205 fiaban 12 (16 Nisan 1791) Merhum fieyh YahyaZde / Merhum fieyh Mehmet Sa'deddin Efendi.
1211 (1796) Tarikat sikkeli, Kutb'l-rifin gavs'l-vasilin meflayih-i kiramdan El-hac Es-seyyid brahim Efendi bifl
Efendi diye nl idi. (Si. Osm. 1/145)
1211 (1196). ktibi sikkeli, El-hac Ali Paflazade Ali Beyefendi
1214 Rebillevvel 28 (1799) Mehmet Emin Efendi
1218 (1803) Cami imam brahim Efendi
1219 (1804) Dergh- li kapuc baslarndan BerberBfl ve srre-i Hmyun Emini Elhac Mustafa Aa.
1220 C.ahir 7 (Eyll 1805) Mekke-i Mkerreme pyeli
Mir Mehmet Mekki Efendi (Si. Osm. 4/508)

M CAM VE MESCDLER M

1223 (1808) Kallavfli kavuk, yalnz bafl tafl var. Tayyar

Pafla. Kitabesi ok uzun olup;
Ah ol Tayyar Pafla h ol Mahmud'l-hisal
Bir dahi devrn gtrmez byle shib-nfl gibi
Ngihn basd adduvlar hb ire n
diye bafllamaktadr. Tarih beyti ise fludur:
Bir bilm Mevlsm Fzl didim tarihini
Aslna can atd h Tayyar Pafla kufl gibi.
Canikli Ali Pafla'nn torunu olan Tayyar Pafla, Kabak
syan'nda Sultan IV. Mustafa'y tutmufltur. Sultan III. Selim'in ve Nizam- Cedid'in dflman idi. Alemdar Mustafa
Pafla'nn emri ile fiumnu'da bafl kesilmifl ve bu kesik bafl 21
Eyll 1808 de stanbul'a getirilmifltir. (Si. Osm. 3/258) (Cevdet
Tarihi, Sabah Gazetesi Neflriyat 8/349-350-358-3617 (E. Z.
Karal, Osm. T. 5/79) (Georg Ruznamesi, .O. Ed. Fak. Tarih
Dergisi 16/67) (Georg, III. Selim, IV. Mus-tafa ve II. Mahmut,
S: 19-20-37-57).
Tayyar Pafla'nn Samsun li'nin ile merkezi olan Bafra'da
bir camii vardr. Buna bir ok emlak vakfetmifl bulunuyordu.
Za, 1220 (fiubat 1806) tarihli bir hkmle, btn mallar miri
tarafndan zeptedilmifltir. (Osm. Arfl. Evkaf Def. III. S: 2314)
1250 L 5 (4 fiubat 1835) Bafl ve ayak tafllarnda kitabe
vardr:
Tarih beyti fludur:
Dfld bir trih-i rengin fevtine
H deyb gdii fenadan fieyh Hasib
Yahya-Zde tekkesi fleyhi idi. (Si. Osm. 2/180)
1252 fesli, lahit, lim-i fzl mrflid-i kmil Ali Savfet EfendiZde sadr- esbak zzet Paflann divn ktibi, hacegn- divn-
Hmayundan Mehmet Na'im Efendi (Si. Osm. 3/563 Ali
Safvet Efendi)
1256 M. 15 (19 Mart 1840) Ser Etibba-i Ha-i fleyhiyri
Mehmet Arif Efendinin kz sabka zmirli s-Zde Mehmet
Rza Efendinin efli fierife Hanm.
1257 (1841) Mustafa Pafla'nn mhrdar Mehmet Ziyeddin Efendi
1282 fiaban 18 (16 Ocak 1866) Kutb'l-rifn gavs'lvasilin fieyh Habib Efendi dergah- flerifi vekili elhac Mehmet
Rza Efendi
1284 Za 26 (20 Mart 1868) Hacc-l-harameyn ve ok
tarikatli fleyh olan Rfaiyye'den Seyid Abdurrahman Efendi.
Kitabesi ondrt msradr. Rfaiyye. Kdiriyye ve Sa'diyye'den
hilafet alan, Halep doumlu Seyyid Hsn ve Hacc'lHarameyn, fieyh Burhaneddin Eb'l-Hasan Aliyy'l-Hariri'ye
mensub. (Sefne-i Evliya 4/143) (A. Glpnarh, Melamilik
S:326) (Osm. Mel. 1/144)
Ayak tafl iin 1299 tarihli flahideye baknz.
1292 (1875) fieyh Hasib Efendinin efli Saliha Hatun
1293 (1876) Topcubafl elhac Abdrrahim Aa-Zde
Tophne-i mire ruznmecisi Mustafa Efendi
1298 (1881) Divn- hmyundan elhac Sleyman
Na'ili Efendi
1295 (1878) Tarik sikke kabartmal tafl. Edirne'de Sivsi
Dergh post niflini iken dflman istilasiyle bu tarafa hicret
eden Efl-fleyh El-hac Ebbekir el-Haleb Efendi. Ayak tafl 1330
tarihli olu fieyh Hac fierif Efendi

1299 Zilkade 3 (16 Eyll 1882) fieyh Kemaleddin Efendi.

Melami fleyhi, lim, arif ve gnah ve haramdan saknan bir
kimse idi. Hrka-i fierifteki konanda vefat etti. Boyac
Ky'nde yals vard. Kabri, Rfai sitanesi saylan bu tekke
camiinin kuzey tarafndaki set zerinde ve 1284 (1867) tarihinde vefat eden babas, fieyh Abdurrahman Ha-riri Efendinin
ayak ucundadr. Stun fleklindeki flahidesinde flu kitabe vardr:
Ni'met-i hiri in bu ka'int/lemi ervaha olmufl flahrh/
Adem oldur ki bek-y nm ide/mrn b-fide klmaz tebh
/ fieyh Kemaleddin Efendi gen iken / Hsl itmiflti nice feyzi Allah / Halveti ve celveti'nden feyz alub/Shai ukby kld
hankh/lm fazl rfldi t yevm 'l-kym / Yd ola devr
eyledike mihr mh / Geldi ler syledi trihini /fieyh
Kemaleddin Efendi gd vh. 3 Zilkade 1299
(Abdlkadir Glpnarl, Melamilik S: 326)
Vefatnda 32 yaflnda idi. Bu ge yaflna ramen 37 eserin
sahibidir. En meflhuru, Tibyan Vesail'l-Hakayk'dr. (Mehmet
Tahir Bey, Osmanl Mel. Meral Yay. 1/144) (Ayrca bak,
Silsile-i Celile-i Celvetiyye levhas, Hdyi Hz. Trbesi)
1215 (1801) Abani sarkl. fieyh Abdlgani Monla
1227 (1812) fiehadet camn nfl eden Bahaddin Efendi
1257 (1841) Saray- Hmyun kapaas Galatal Hfz-
Kurra Osman Efendi'nin damad Yahya Efendi.
1300 (1882) Emektar Rical-i Devlet-i Aliyye'den Divn-
Hmyun Mhimme Kalemi'nden elhac Sleyman Naili
Efendi.
1300 (1882) Kereste gmr nezaretinden Naili Efendi
Zade Mahmud fiemseddin Bey.
1305 (1887) Mekteb-i Tbbiye-i fiahane ders nazr Rodoslu Ahmed Remzi Pafla (Si. Osm. 1/306-307).
1303 R. Ahir 14 (20 Ocak 1886) Her iki tafl da kitabelidir.
Ecille-i Meflhir-i Rfaiye'den / Yahya-Zde fieyh Hasib
Efendinin / mahdumu es-seyyid Efl-fleyh Mehmet Emin Efendi
1305 (1887) Rfaiye'den fieyh Muhyiddin Hariri K.S.
Hazretleri'nin hankah- flerifi postniflini misfireten stanbul'da
bulunduu srada vefat eden Efl-fleyh Ahmet El-Hariri Efendi
1808 fievval (mays 1890) Dahiliye Nazr Mehmet Sa'id
Efendinin validesi fierife Hadice Hatun.
1314 (1896) Yahya-Zde efl-fleyh Mehmet Hasib Efendinin
olu Mehmet Emin Dede Efendi
1319 (1901) fieyh Hasib Efendinin kz Hadice Mjgan
Hanm
1321 (1903) Evkaf- Hmyun Nzn mensubu Mustafa
Pafla efli ve Rical- Devlet-i Aliyye'den Said Efendinin hemfliresi
fierife Hanm.
1325 (1907) Kabzmal el-hac Hseyin Efendinin olu
kudemy vkely Devlet-i Aliyye'den umur- Dahiliye Nzn
Mehmet Sa'id Efendiinin Doumu 1237 (1821). Sa'id Efendi
tam 43 yl Mustafa Reflid, li ve Fuad Paflalar'n maiyettinde,
devlet hizmetinde bulunmufltur. Olu Mehmet Galib Bey,
Balkhane Nzn Ali Rza Bey'le beraber, "XIII. Asr- Hicri'de
Osmanl Ricali" adl eseri yazmfltr. 1919'da Trabzon valisi idi.
1329 Receb 16 (13 Temmuz 1911). Tarikat-i aliyye-i
rfaiye'den / Yahya-Zde Hasib Efendi/ Dergah- flerifi

M 27 M

M EYPSULTAN TARH M

seccade-niflini /Harameyn-i Muhteremeyn pyelilerinden

/Emin Efendi-Zde fieyh / Hasib Efendinin ruhi n fatiha.
30 Haziran 1327.
1324 fievval 26 ( 13 Aralk 1906) Tarikat-i Aliyyei Rufaiyye
meflyih-i kirmndan Dar'l-Hadis Medresesi'nden mnzev ve
mam- azam lakabyla meflhur elhac Mehmed Tevfik Efendinin
hulefsndan Dolmabaheli Efl-fleyh Es-seyyid Ahmed Rflid
Efendinin efli, Dervifle Emine Hanm 1312 C. asr (Aralk
1894). M. Tevfik Efendinin efli Dervifle Saime Hanm 1331
(1913). bir kabirdedir.
1259 Cim. 9 (7 Temmuz 1843) fieyh-i makbl-
Rufaiyye'den Hasib Efendi / tmifl idi halife bu hinemkr ale
/ erci'i fermanna mazhar olunca eyledi / blbl-i rh glistan- na'imi tekyegh / mevlidi flehr-i Edirne olmufl idi ztnn
/ kld slmbul'da azm-i beka tab- serh // fieyh Abdullah
Hvvel-hdi didi mahv ld vh. 1259. Cim 9.
1318 Ramazan 14 (Ocak 1901) Krk bir mermer hev-ha:....
seniyyeden ve rtbei bl eshbmdan lem-i amal / ... flhret
fli'ar bulunan Sayydi-Zdeler'den /.... Efendi Hazretlerinin
merkad-i mbarekleridir. Yahy-Zde Tekkesi yannda
ktphanesi vard.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/269) (Si. Osm. 3/18 Sadeddin
Efendi) (Si. Osm. 3/345 Abdlkadir fieyhi Efendi) (fi. Turan,
Sadeddin Efendi. si. Ans. 10/27) (Si. Osm. 3/330 Abdrrahim
Efendi) (Tarih-i Selaniki, Haz. Prof. M. pflirli S: 823-364)
(Cemaleddin Mehmet Osm. Tarih ve Mverrihleri, st. 1982 s: 20-21)

Ahmet Dede Mescidi

oca Hsam Tekkesi, Hsam Efendi Tekkesi, Selim
Efendi Tekkesi ve Htniye Tekkesi, isimleri ile de
H
anlr. Ahmed Dede Mescidi iinde kurulmufltur.
Mescid, Eyp'te dris-kflk civarnda, Gmflsy
eflmesi yaknnda, eski Havuzbafl denilen yere yakn bir
mahalde ve Eyp-Gmflsuyu Yolu ile Hsam Efendi Sokann birlefltii yerde ve sokan sol tarafmdadr. 1934 tarihli
flehir rehberinde Hsam Efendi Soka olarak gsterilen yol,
ok dik bir patikadr. Buras Balar Mevkii diye nl idi.
Mescid, ok genifl ve meyilli bir arazi iinde tesis edilmifltir. st tarafndan driskflk Karakolu'na yani Gmfl
kmaz Sokaa kadar uzanr. Mabedin, bu kmaz zerinde
Eyp-Gmuflsuyu Yolu'na yakn bir yerde ve Hsam Efendi
Soka zerinde olmak zere kaps vardr. Gmfl kmaz
Sokana alan genifl, iki sveli kapsnn kesme tafl kemeri
yklmfltr. Yol seviyesi ykseltildiinden kap ukurda
kalmfltr. Kapnn dfl tarafnda ve yol kenarnda topraa
gml bir flahide ile kapnn i tarafnda ve solda ufak bir
hazire daha vardr.
Hadika Yazar, bu mescid iin flu ksa aklamay yapmfltr:
"Banisi Efl-fleyh Ahmed'dir. Eb Eyyb Ensari R.A. trbedarlarndandr. Orada medfundur. Minberini shak Efendi
koymufltur. Mescidin mahallesi vardr."
Mescid, 1145 (1732) tarihinde yaplmfltr. Esas kaps
Hsam Efendi Soka zerinde olup mermer svelidir.
zerinde Kelime-i Tevhid ve 1304 (1886) tarihi grlmektedir.
zzet imzaldr. Yaznn iki yanna, kabartma olarak Mevlevi

sikkeleri yaplmfltr. Bu kapdan byke bir baheye girilir.

Sa taraf haziredir. Buradaki kabirler flunlardr:
1153 tarihinde vefat eden Mnire Htn.
1160 (1747) Hamzav tafl, hacet penceresi n, Kutb'lzam seyyid gavs- ekrem Hazreti Abd'lcelil Efendi.
fieyh Abdlcelil Efendi, fieyh mfltak Efendi'nin fleyhinin
fleyhi olup Teblis'ten stanbul'a gelmifl ve bu tekkede vefat
etmifltir. fiahidesindeki kitabe fludur:
Kutb- a'zam seyyid-i vl-neseb
Gavs- ekrem Hazret-i Abdlcelil
Terk-i nst eyleyb kld sefer
lem-i lhta ol merd-i cemil
Matla'- bedr-i mnir flems-i zt
Menba'- bedr-i mnir flems-i zt
Menba'- ayn zuhr- sekebil
Hazret-i Sultan Abdlkdir'in
Nice sl olmufltu silkinde delil
Ri nsa nakli trihin didim
Gitdi kutb'l-rifin Abdlcelil
1160
Yannda, "Dergh- Kadiriyye'de zikrullah ile azm-i cinn
eyliyen Dervifl Mehmed Melm Efendi'nin ca. 1150 (Austos
1737)" medfundur. nl flair Hseyin Hsn Efendinin kabri
de burada idi. 23 C. hir 1327 (12 Temmuz 1909) da vefat etti.
Eserleri vardr.
1172 (1758) Sad. Kadiriyye'den fieyh Hoca Efendi
Hazretlerinin halifesi Halil Efendi.
1227 (1812) Rakam yazl deildir. Etraf demir parmaklkldr.
Taflnda:
Haza merkad-i Hz. Hoca Selim K.S.
Bunun zerinde Kelime-i Tevhid yazldr. Kendisi, tekkenin nc fleyhi idi.
1239 (1823) Tlib-i srr- mesnevi ktibi kethday sadr li
es-seyyid brahim Rflid Beyefendi.
1280 Mesnevhn Hoca Hsam'eddin Efendinin Kabri,
mescidin minaresi dibinde ve dkme demir flebeke byk bir
ak trbe iindedir. Gzel bir hat ile yazlmfl flahidesi stun
fleklindedir. Son msra fludur:
Vh gd sni-i flrih idi Hac Hsm
1280
Ramazan bayram gecesi vefat etmifltir. Tekke onun ismi
ile flhret bulmufltur.

M 28 M

Ahmed Dede Camii (Mevlevihane)nin cmle kaps.

M CAM VE MESCDLER M

1293 (1876) Bu dergh- flerif postniflini Rzddin Efendinin validesi Ftma Fitnat Hanm.
1294 (1877) Mektubi-i sadr- li Mustafa Zihni Efendinin
validesi Ftma Hanm.
1294 gurre-i muharrem (16 Ocak 1877). Kureny vzery a'zamdan Sivas Valisi Ali Rza Pafla. (Si. Osm. 3/574)
1301 Sefer (Aralk-1883) Mevlevi sikkeli, Sadat- kiramdan
tarikat-i aliyye-i Mevleviye'den, Rical-i Devlet-i Aliyye-den, mlga divn- muhasebat reisi Ali Rza Beyefendi. Bafl ve ayak tafllarnda uzun bir kitabe yazldr.
1306 (1888) TarikaM aliyye-i Nakflibendi fleyhi efl-fleyh elhac Mustafa Efendi'nin olu bu dergh- flerif postniflini es-seyyid efl-fleyh el-hac Hafz Mehmed Rzddin Efendi.
1308 (1890). Bb- ser askeri muhasebat- umumiye da'iresi 6. flube mdr muavini Raif Efendinin halilesi Ftma Hayriye Hanm.
1311 (1893). Mesnevihn hace Mustafa Efendinin olu
baflktib Hseyin Bey.
1314 (1896) Sleyman Srr Bey.
1316 (1898) Hamza Pafla'nn kaynvalidesi.
1317 (1899) Mesnevhn- flehir Hace Mustafa Efendi
Hazretlerinin torunu reis muavini Mehmet fievki Pafla'nn
olu Hfz Beyefendi (Si. Osm. 3/173)
1330 C. Evvel 26 (mays 1912) Ayandan Hamza Pafla'nn
biraderi maliye muhasebe azasndan emekli smail Hakk Bey.
1335 (1916) Jandarma dairesi ikinci reisi Mirliva fievki Pafla.
1343 (1924) fievki Pafla'nn haremi Sadberk Hanm.
Tekkenin bahesine bugn Gmflsy Yolu zerindeki
14 nolu kapdan girilmektedir. Buradaki bir merdivenle st
baheye klr. Harap mescid ve hazire buradadr. Bir duvarla
ayrlan st bahede iki kadn ve iki fesli erkek flahidesi daha
vardr. Buradan driskflk'ne klr.
Mabet bugn drt duvar halindedir.nce tuladan yaplmfl
olan minaresi mescidden ayrdr. fierefesine kadar yklmfltr.
Mescidin pencereleri kfeke tafl sveli ve klasik demir parmakldr. Burada oturanlarn ifadesine gre 194O'l tarihlerde ats kerek harab olmufltur.

Tekkenin fleyhleri flunlardr:

1- akmak fieyh Mehmet Efendinin halifesi, Kadiri fleyhi

Seyyid Hasan Efendi. 1166 (1753) tarihinde vefat etti. Kabri,
Beykoz'da, Yalky'e giden ana Cadde zerinde ve 1148
(1735) tarihinde vefat eden akmak Mehmet Dede'nin kabri
yanndadr. Rahmetli Mareflal Fevzi akmak, akmak Dede'nin ahfadndandr.
2- fieyh Hasan Efendinin halifesi fieyh Ali Efendi. Vefat tarihi belli deildir.
3- Ahskal fieyh Mehmet Emin Efendinin halifesi Nakflibendi fleyhi Hoca Selim Srr Efendi. Vefat 1227 (1812) tarihinde olup kabri tekkenin ak trbesindedir. Hasan Hsameddin Efendinin fleyhi ve hocasdr. Bu tekkenin fleyhliine Yedikule'deki Hac Evhad Tekkesi fieyhliinden gelmifltir. Tekke
kendisi tarafndan yeniden yaptrlmfltr.
4- stanbullu, Nakflibendi fleyhi Mesnevihn Hoca El-hac
seyyid Hasan Hsameddin Efendi 1184 (1770) tarihinde domufl ve 1280 flevvalinin 1. gn (10 Mart 1864) vefat etmifltir.

Ahmed Dede Camiinin feci durumdaki minaresi. Yannda

grlen flahide, Mesnevihn Hsameddin Efendi'ye aittir.
Kabri tekkenin haziresindeki trbesindedir. Eyp Cami'i vaizi
idi.
Mesnevi'nin srlarna vkf, manev bir flahsiyet idi. Feyzini
Nakfli fieyhi Bursal Hac Emin Efendiden tamamlamfltr. Mesnevi'nin Molla Cami tarznda bafltaki beytini ve Buhari fierifin
bafltan 15 czn flerh etmifl ve mam Tirmizi'nin eserlerinden
fiemil-i fierife'yi de tercme etmifl-tir. Babas Mehmet Fehim
Efendidir. Eyp Cami'indeki derslerine Mithat Pafla ve Cevdet
Pafla da ifltirak ederlerdi. Sultan Aziz'e kl kuflatt sylenir.
Yenikap Mevlevihanesi fleyhi, Mesnevihn Osman Sallahddin Dede Efendi'yi Hoca Hsameddin Efendi okutmufltur.
Hsmeddin Efendi o zaman Kocamustafapafla Tekkesi'nde
tefsir ve hadis okuttuklar iin fieyh Osman Efendi onun derslerine devam etmifltir. Hsameddin Efendi daha sonra Hac Evhad Tekkesi'nde ve nihayet kendi derghnda ders vermeye devam etmifltir. Kendisi ilk nce Kkmustafapafla semtindeki
evinde bu ifle bafllamfltr.
Hseyin Vassaf Bey, Hoca Hasan Hsameddin Efendi iin
flunlar yazmfltr: Meflhur mesnevihn olup 1184 Recebinin
(Ekim 1770) lk cuma gecesi stanbul'da dodu. Babas, Bb-
li Dahiliye kalemi ser halifesi es-seyyid Mehmed Fehim Efendi'dir. Evleri, Aksaray'da Ebekadn Mahallesi'nde idi.
Drt yaflnda okumaya bafllad. Dokuz yaflnda hafz oldu.
Sonra Arapa'y mer ve Konyal Ali Efendiler'den ve hadis ilmi ile hadis usuln Kurusebilli (Kocamustafapa-fla'da) Esad
Efendi'den tahsil etti. Sonra Bursal Mehmed Emin Efendi
Hazretlerine intisab ile feyzine mazhar oldu. Ve ona Hsameddin (Dinin keskin klc) adn verdi.
1228 (1813) senesinde fleyhinin vefatnda, hem hocas ve
hem pirdafl olup Eyp'te driskflk'nde, Zeynep Hatun Mahallesi'nde, Hatuniyye Dergh'nda Hoca Selim Efendi'nin yanna gidip inziva hayatn seti. Bu arada skdari fieyh Ali
Behet Efendi'den de tecdid-i biat eylemifltir.

M 29 M

M EYPSULTAN TARH M

Ahmed Dede Camimin minaresi ve haziresi

Bir sene sonra Selim Efendi'nin vefatnda Mevlna'nn

manevi iflareti ile Mesnevi okumaya bafllamfl ve Merkez
Efendi Tekkesi'nde birinci ve ikinci ciltleri okumufl ve renmifltir. Sonra Snbl Efendi sitanesi'ne nakl ile cuma
gnleri derse devam ile 1247 (1831) senesinde Mesnevi renimi son bulmufltur. O zaman 63 yaflnda idi.
Sonra Kadiriye slalesinden Tccarbafl Hac Mahmud
Efendi ile hacca gidip dnflnde Yedikule'de Hac Evhad
Tekkesi'nde ve Niyazi-i Msri'nin bir mddet oturduklar
derghda tekrar Mesnevi-i fierif renimine baflladktan baflka Buhari-i fierif ve dier baz eserleri okumufltur.
1267 (1850)'de Eyp'e nakl ile Htniyye Dergh'nda
nc defa olarak Mesnevi ve tefsir ve hadis-i flerif retimiyle meflgul oldu. Bu esnada dergh o kadar kalabalk
olurmufl ki ekseriya yer bulunmazmfl. 1277 (1860)'de gzlerini kaybetti."
Hsameddin Efendi, Nakflibendilik'ten ziyade Mevlevilik'e
balyd. Kendisi daima beyaz dolama destarl sikke giydii gibi mridlerine de dal sikke giydirir, halifelerine destar sardrrd. Hatta, kendisinden Mesnevi okuyan, Stlce Hasr Zade
Tekkesi fleyhi Mehmed Elif Efendi, Sa'di ve flzeli olduu halde Mevlevilik'e intisab etmifl ve destarl sikke giymifltir.
Hsameddin Efendi'nin vefatna flu tarih sylenmifltir:
Eyym- iydi matem trihe kl tahfisi
Hsameddin ekildi gitdi m'minlerden
1280
Eserleri vardr.
5- fieyh Hsameddin Efendinin Halifesi, ve manevi olu
fieyh El-hac Mustafa Vahyi Efendi 1285 (1868) tarihinde Hicaz'da vefat etmifltir. Nakfli fleyhleri arasnda flhret sahibi
olan Vahy Efendi Hadis-i Erba'in adl eserin yazardr. Revnakolu'na gre, 1299 (1881) tarihinde vefat etmifltir. Osmanl Mellifleri adl eserde ise 1295 tarihinde Medine'de
vefat ettii ve meflhur mcahid Dastn fieyh fiamil Efendinin yanma defn edildii yazldr. Kendisinin, tasavvuf ve
akaid'le ilgili eserleri de vardr. Hoca Hsam Efendinin manev olu ve en yakn talebesi idi.

6- fieyh Mustafa Vahy Efendinin olu el-hac Mehmet

Rza Efendi 3 Zilhicce 1306 (31 Temmuz 1889) da vefat
etmifltir. nl bir mzisyen idi. Baz talebeleri yetifltirdi.
Kendisi 1262 (1846) tarihinde dnyaya gelmifltir. Bu srada tekkenin ikinci fleyhi, 1265 (1848) doumlu kardefli
Hasan Hsn Efendi idi. Tekkede bunlardan baflka dervifl bulunuyordu.
fiahidesinde, en stte Kelime-i Tevhid, bunun altnda ise
flunlar yazldr: Tarikat-i aliyyei Nakflibendiyye meflyih-i
izamndan efl-fleyh el-hac Mustafa Vahyi Efendi merhumun
mahdumu ve bu dergh- flerifde postniflin efl-fleyh el-hac Hafz Mehmed Rzaeddin Efendi'nin ruh- flerifi n rzaenlillah el-ftiha, 1306 yevm-i arflamba 3 zilhicce.
Annesi, Ftme Hanm da burada medfundur. Vefat tarihi, 3 Ramazan 1293 (22 Eyll 1876)tr.
7- fieyh Mustafa Vahy Efendinin dier olu, El-hac Hafz Mehmet Sadreddin Efendinin Vefat 1306 (1888) de olup
kabri hazirededir.
8- fieyh Ziyddin Efendinin vefat belli deildir. Annesi Fatma Fitnat Hanm'n kabri hazirededir.
Tekke, son defa fieyh Mustafa Vahy Efendinin mensublarndan ve kendisinin kardefl ocuu bulunan Mustafa Zihni Pafla'nn yardmyla 1304 (1886) tarihinde mkemmel surette tamir edilmifltir. Buraya Hatniye Tekkesi denmesinin
sebebi, bu dergahn civarnda Zeynep Htn Cami'inin bulunmasndandr. Cami Hatniye Mescidi ad ile de bilinmektedir.
Tekkenin nl ve son Zakirbafl's Erikapl Mehmet
Efendi idi. Bu tekkenin fleyhi Rza Efendiden ve Bolahenk
Nuri Bey'le birlikte yzlerce ilhi ve tevflih meflk etmifl, Zekai Dede'den de dini ve dini olmayan eserler elde etmifltir.
26 Temmuz 1333 (1916) da vefat etmifltir. Kabri, Eyp'te
Davud Aa Camii haziresindedir.
Hoca Hsam Tekkesi'nin Ayin gn pazartesi idi.
Ahmed Dede Tekkesi'nin ad, 1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde Ahmed Dede Mescidinde Nakflibendi mam

M 30 M

M CAM VE MESCDLER M

Arif Abdullah Efendi" ve "Ahmed Dede Mescidi'nde

Nakflibendi mezzin Seyyid Mehmed Tahir Efendi (Mahlulinden Rumelihisar'nda Molla Fenri Mahellesinde Nakflibendi fleyh Mehmed zaviyesi fleyhi Abdullah Efendi" nakl
diye iki yerde gemektedir.
Mec. Tekya'da ad, Hatuniye Tekkesi olarak kaytl
olup bir Nakfli tekkesidir. 1256 ve 1294 tarihli tekkeler listesinde ise "Kriler Tekkesi" diye kaytldr ve her iki tarihte de yerinin arsa olduu belirtilmifltir.

Kaynak: (Gezi notu) (Sefine-i Evliya 2/110-112 Hiisam ve Rzaeddin

Efendiler) (Mec. Tekaya) (Osmal Arflivi Dairesi, Nfus Def. S: 270) (A. etin,
stanbuldaki Tekkeler Vakflar Dergisi 13/587) (Hadika 1/267) (Sefine-i
Evliya, Seh Yaynlan 1/142) (nal, Son asr Trk fiairleri S: 685) (M. Ziya,
Yenikap Mevlevihanesi, Tercman Yaynlar S: 172-174) (O. Ergin, Trkiye
Maarif tarihi S: 133) (Fatma Aliye, Cevdet Pafla ve zaman 1332 stanbul S:
22-24) (A. Glpnarl, Mevlana'dan sonra mevlevilik S: 321) (M. Elif Efendi,
Tanflit'l-muhiddin bi menkb- hce Hsameddin, stanbul 1342) (M. Tahir,
Osmanl Mellifleri Meral Yaynlar 1/115-219 Hsameddin ve Vahyi
Efendiler) (Osmanl Arafltrma Evkaf Defteri 111 No: 25726 4 No: 32832)

Alibeyky Mescidi
abet Alibeyky'n merkezindedir. Hadikat'l-CeM
vmi adl kymetli eserde flu bilgi vardr: "Bniyesi
Hace Hibetullah Htn'dur. Kabri belli deildir. Minberini

Sultan III. Ahmet (1703-1730) Han koymufltur. Vazifelerini

babas Sultan IV. Mehmed'in annesinin Yeni Cami denmekle meflhur olan cami'in vakfndan tayin eylemifltir."
Zamanla harap olan mabet, Ahmet Pafla tarafndan yenilenmifltir. Bunu belirten kitabesi fludur:
Alibey kariyesi'ni Hazret-i Ahmed Pafla
Zevcesi Hanmefendi ile kld ihya

Eylemifller idi tahsil-i Rz-y Bri

Can-Bahfl ile idb hacc- flerifi if

Alibeyky Cami

Alibeyky Cami kitabesi

Yapdlar flimdi de bu cy- mmtze mescid

de Hakk anlar dareynde her izz safa
Bi bedel oldu b trih-i selisim Sa'di
tdi infl bu gzel mescidi Ahmed Pafla
1315 (1897)
Mi'mar Eski - Zaral /Mehmed Sadk
Drt satr halinde hazrlanmfl olan kitabe caddeye alan kaps zerinde iken son tamirde sol tarafna alnmfltr.
Mabet, Alibeyky'n merkezinde ve Silahdar Aa Caddesi
ile Cami Sokann birlefltii yerde ve sokan sa kflesindedir. Duvarlar kargir, ats ahflaptr. Sa taraftaki
ahflap minaresi cehpeye aslmfl ve flerefesi ahflap saakl
iken, 1955 tarihinde cami flimdiki flekli ile ihya edilirken,
tuladan yaplmfltr.
Mabedin kaps zerine yeni yaz ile "Hatice Sultan Cami'i, yaplfl 1279" diye yazlmfltr ki yanlfltr.
Biraz ileride Alibeyky Deresi zerindeki kpr yannda bir hamam vardr. Kitabesi yoktur. mamn ifadesine gre camiin vakf iken satlmfltr.
Zamanla ok byyen kyn ihtiyacn karfllamadndan 1964'de byk, kubbeli ve iki minareli cami yaplmfltr
ki mezarlk karflsndadr.
Eski camiin kaps sanda klasik bir eflme vardr. Alibeyky eflmesi bahsine baknz.
Alibey Ky'nn yerinde eskiden Evrenos Gzi'nin olu Ali Bey'in iftlii vardr ki Fatih Sultan Mehmed Han tarafndan kendisine mlk olarak verilmiflti. Aknc
Beyleri'nden olan Ali Bey, 890 (1485) tarihinde vefat ederek
Yunanistan'da, Yenicevardar'daki trbesine gmlmfltr.
Kyn ad, Fatih Sultan Mehmed vakfiyeleri ile stanbul
vakflar tahrir defterinde gemektedir. Bu vakfiye, Bostancbafl Abdullah Aa'ya ait olup buradaki su yolu ile alakaldr.
Kaynak: (Fatih vakfiyeleri S: 318 Ksm: 19) (Barkan-Ayverdi, Tahrir defteri
S: 326 No: 1918) (Hadika 1/299) (Kou, stanbul Ansiklopedisi 2/642)

M 31 M

M EYPSULTAN TARH M

(1565) tarihindeki vefatna kadar drt yl bu grevde

kalmfltr. Mabedi bu srada yaptrmfl olmaldr.
Kendisinin stanbul'da Karagmrk'te bir medresesi,
Babaeskide bir camii, Edirne'de kendi ad ile anlan bir
arfls ve Eyp'te de bir eflmesi vardr. Zeki, zarif ve hofl
soh-bet bir kimse olup sadaretinin en byk vak'as Malta
Se-feri'dir. Vefatnda, Eyp Sultan Trbesi kfl kapsnn
sol tarafndaki kk hazireye gmlmfltr. Lahdi vardr.
Bu kk mabet, Cedid Ali Pafla Camii, Semiz-Ali Pafla
Camii ve Kurukavak camii adlar ile de anlr. Kendisinin
ayrca Trakya'nn Akviran Ky'nde de bir camii vard.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/268) (stanbul Ansiklopedisi 2/694-698)
(slam Ansiklopedisi 1/341) (T. z. st. Camileri 1/22) (S. Eyice, Trk San.
arfl. ve ncelemeler; stanbul Minareleri 1/61) (Ayvansarayi, Vefeyat S:24)
(Osm. Arfl. Evkaf Def. 4 No: 28929) (Osm. Arfl. Evkaf dareleri Katalogu
1310-1334 Cilt: 1/4)

Ali Pafla Camii

Ali Paa Mescidi

ski Kurukavak yeni Halit Pafla Cad. zerinde ve
Sofular Bostan Soka karflsndadr. Kitabesi ve
E
haziresi yoktur. Yan tarafnda Bestekar Hac Arif Bey'in
ahflap evi vardr. 1988 tarihinde yeniden yaplmfltr.
Mabet, yma tafltan ihya edilmifl olup mihrab dfla taflmaldr.ats ahflaptr. ok ender camilerde olduu gibi
minaresi solda ve muntazam kesme tafltan yaplmfltr. Mimar Sinan'n eseri olan bu mescidin en byk zellii flerefesidir. Sekiz kfleli olup zeri bir klahla rtldnden
kapal bir oda durumundadr. Silahi Bey Camii flerefesinin
bir benzeridir.
Mabet, Sultan II. Abdlhamid devrinde onarm
grmfltr. 1310 (1892).
Bnisi, Ali Pafla, Kanuni Sultan Sleyman'n sadrazamlarndandr. Kaln ve semiz lakablar, ok fliflman olduu iin
verilmifltir. Padiflah'n damad Rstem Pafla'nn vefat zerine 968 (Temmuz 1561) tarihinde sadrazam olmufl ve 972

Arpac Hayreddin Mescidi

bdurrahman fieref Bey Caddesi ile Arpac HayredA
xxdin Sokann birlefltii yerde ve sokan sa kflesindedir.Hayreddin Aa'nn stanbulun fethinde bulunduu
ve ordunun arpasn temin ettii sylenmektedir. Fakat,
Fatih Devri Mimarisi adl kymetli eserde kaytl deildir.
Mescidin yannda ve Arpac Hayreddin sokanda hacet
penceresi olan bir kabir vardr. zerinde:
Hazreti Eb'l-Fethin Arpacbafls merhumun ruhuna
fatiha
890 (1456)
diye yazldr. Hadika Yazar ise, Merkadi n malumdur,
diyor. Kendisinin bu kabri grmemesi imkansz olduuna
gre, bu flahide sonradan dikilmifl olmaldr.

Arpac Hayrettin Mescidi

M 32 M

M CAM VE MESCDLER M

Aflbafl Camii
Mimar Sinan'n eserlerini belirten Tezkiret'l-ebniye'de
"Eyyub-i Ensari'de Arpacbafl Mescidi" ad ile kaytl
olduuna gre mescit, Kanuni devrinde yaplmfl veya temir
edilmifl olmaldr. fiimdiki yapnn Sinan devri ile bir alakas
yoktur.
Tavan alak olan mescidin sahn poligonaldir. Mabet ve
minaresi tamamen ahflaptan yaplmfltr. Minaresi, iki yolun
birlefltii kflede olup asmadr. Kapal bir flerefeden ve
saakl bir klahtan ibarettir. Silahi Bey Camii flerefesi ile
Semiz Ali Pafla Cami'i flerefesinin bir benzeridir. Kitabesi
yoktur.
Mabet, 1986 tarihinde tamamen yenilenmifltir. Bundan
evvel 1319 (1901) tarihinde onarm grmfltr.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/285) (stanbul Ansiklopedisi 2/1050) (T. z,
stanbul Camileri 1/24) (M. Meri, Mimar Sinan Hayat ve Eserleri, S: 90) (A.
Kuran, Mimar Sinan s: 306) (Osmanl Arafltrmalar Evkaf dareleri Katalogu
1/219)

Aba Camii
ami, Otaklar'da, Aflhane Soka ile Aflbafl Camii
C
Sokann birlefltii kflededir. Kare planl mabet,
yma tafltan olarak geen asrn sonlarnda yaplmfltr. Ah-

El-merhum mer Bin Ahmed mam 's-Sultan

Sleyman Hn tihehu sene
Sittine ve tis'a mie: 960 (1552)
Bunun yannda, "Hadice Sultan Mektebinin hacesi, Aflbafl Camii imam Hafz Mehmet Arif EfendF'nin flahidesi
vardr.
Bu durumda mabet 950 (1543) tarihlerinde ve Kanuni
devrinde yaplmfl olmaldr.
Camiin sol tarafndaki avlusunda krkl bir kuyu ve
ufak abdest teknesi vardr. Mabedin arkasnda ve ileride
Aktrbe ve onun sol tarafnda da meflhur Levni'nin kabri
vardr. Aralk 1976'da tafl krlmfltr.
Zamanla harap olan cami, bir harabe haline gelmifl ve
dflmeleri dahi kmfl iken 1980 tarihinde aslna uygun bir
flekilde yenilenmifltir.
Aflbafl Cami'inin sol duvarnn yannda, Aflhane Soka tarafnda, drt kfle, byk flahide vardr. Kitabesi silinmek zeredir:
El-Merhum El-mafur El-mebrur El-lim El-mil
El-fzl Pir Ali Efendi
Bu zatn Nubbanu Sultan Cami'nin mtevellesi olup
skdardaki camiini flimdiki flekliyle geniflleten ve bu ifli
996 (1588) tarihinde yapan kimse olmaldr.
Aflbafl Cami'inin kitabesi yoktur.
Kaynak (Gezi Notu) (Hadika 1/291) (stanbul Ansiklopedisi 2/1137)
(T. z, stanbul Camileri 1/24)

Baba Haydar Mescidi

escid, Haydar Baba Caddesi ile Baba Haydar Cami'i
M
Soka'nn birlefltii yerde ve sokan sa kflesindedir. Her iki yola alan kaplar vardr. Haydar Baba

Caddesi'ne alan merdivenli bir yoldan caminin avlusuna

girilir. Sol taraftaki hacet penceresi arkasnda Haydar Baba'nn kabri vardr. Pencerenin yannda flu kitabe bulunmaktadr:
Haz mezar- st'l-envar kutb'l-ebrar ve'l-ahyr
/Hazret-i Baba Haydar'en-nakflibendi min hlefi Haz-ret-i
Hace/Ahrar- Semerkandi Kuddise Allahii srr- he-ktufi. Ft
957 (1550)
Kabri zerindeki kitabesi fludur:

flap ats kiremit dflelidir. Mihrab dfla taflmaldr. Kadnlar mahfelinden ykselen drt ahflap stun atya destek
olmufltur. Sa tarafndaki minaresi ince tuladan yaplmfl
olup klah kesme tafltr.
Hadika yazar diyor ki:
"Mescidi Aflbafl Mehmet Aa yaptrmfltr. Mihrabn
nnde gmldr. Vakfiyesi 999 (1589) tarihlidir. Sultan
III. Murad devrine rastlar. Mahallesi vardr."
Aflbafl Mehmet Aa'nn kabir tafl minare tarafnda
olup etraf alak bir duvarla evrilmifltir. Taflnda yaz yoktur. Buradaki tafllardan biri zerindeki yaz fludur:

Babahaydar Mescidi
M 33 M

M EYPSULTAN TARH M

fieyh Baba Haydarn Kabri

Kutb'l-ebrr ve'l-ahyar Baba Haydar'en-Nakflibendi esSemerkandi Hazretleri'nin merkad-i mnevverleridir ki/Aziz-i

mfla'rnileyh ekbir-i hacegn- Nakflibendiyye'den Hace
Ubeydullah Ahrar Hazretleri'nin/hlefy kiramndan olup
dokuzyz elliyedi tarihinde irtihal-i dr- beka buyurmufllardr.
Kuddise Srruh/957.
Kitabe, Aziz ketebesini taflmaktadr.
Ahflap son cemaat yerinin genifl saan payandalar taflmaktadr. Minaresi sada olup flerefesinin etraf demir parmaklktr. Caddeye gre set zerinde bulunan mabet kare
planl, kargir, atfl ve minberi ahflaptr. Alt st pencerelerden
flk alr. Hi bir yerinde kitabesi yoktur.
Hadikat'l-Cevmi'de bu mabet hakknda flu bilgi vardr:
"Banisi, Sultan Sleyman Hn Hazretleri'dir. Baba Haydar
iin uur sayd iin yaptrmfltr. Bu Haydar Baba,
Ubeydullah Ahrar Hazretleri'nden mustahlef olup 40 sene
kadar beher Ramazan- flerifte Eyp Cami'i flerifinde itikaf eylemifltir. Kanuni, bu zatn hline vakf olduundan gnln hofl
etmek zere mescidi infl ettirmifltir. Minberini Arpac
Hayreddin Mescidi imam fieyh Abdullah Efendi, Sultan III.
Mustafa Hn zamannda (1757-1774) koymufl-tur. Bu mescidin

mahallesi vardr."
Mescidin olduka byk bir haziresi mevcuttur. Burada
tarih srasna gre flu kimseler medfundur:
1046 (1636) Tarihinde vefat eden Hoca Fazlullah ibn-i
Hoca Mehmed Sa'id ibn-i Mehmed Abd'ssemi el-Hseyni
Efendi. Taflnda, "efl-fieyh Emir Ahmed el-Buhari fieyhi" olduu yazldr.
1080 (1669) Hoca Abdullah ibn-i Hoca Fazlullah Efendi.
"Emir Ahmed el-Buhari fieyhi".
1088 (1677) Efl-fieyh Abdullah Efendi.
1097 (1686) fierife Emetullah Htn, fi evst- flaban.
1105 (1693) Mehmed Aa.
1125 (1713) Es-Seyyid Ahmed Efendi.
1131 (1718) Hamzavi tafl, Hazret-i Emir Buhari fleyhi
es-Seyyid efl-fieyh Abd'l-Kebir Efendi.
1132 (1719) Hoca Mehmed Ref'i ibn-i Hoca Abdlkebir
Efendi.
1140 (1727) Es-Seyyid Ahmed Ziyddin ibn-i Sleyman
Efendi.
1176 (1762) Tarik-i Nakflibendi'yyeden es-Seyyid Abdullah
Bey.
1187 (1773) Zeliha Hatun bint-i fieyh Mehmed Efendi.
1187 (1773) rif-i billah, mrflid-i agah, Tekfurdal efl-fieyh
Mustafa en-Nakflibendi Kuddise Srruh.
1188 B. 7(13 Eyll 1774) Efl-fieyh es-Seyyid Abdurrahman
ibn-i Hoca Abdlkebir Efendi. Hankah- fieyh Hazret-i Emir
Buhri. Tafl, Hamzavi olup hatt nefistir.
1191 (1777) stanbul Kazas Bb-Zde es-Seyyid Abdullah
Efendi'nin olu Mehmed Sa'id Efendi.
1192 (1778) Mehmed Ragb kethdas evladndan Buhr
Mehmed Mazhar Efendi.
1192 (1778) Drri-Zde kethdas Mehmed Mazhar
Efendi'nin kz Hadice Hanm
1201 (1786) Aflbafl-Zde Mehmed Sadk Bey'in olu
stanbul kazas Bb-Zde torunu ....ullah Efendi.

Baba Haydar Camii Haziresi

M 34 M

M CAM VE MESCDLER M

1203 (1788) Ahmed Efendi Zade Ahmed Ziya Efendi

1205 C. 25 (Ocak 1791) Drri-Zde kethdas Mehmed
Mazhar ibn-i Ahmed Ziyddin Efendi.
1212 Ramazan 2 (Austos 1797) fieyhlislam Drri-Zde
kethdas Mehmed Mazhar Efendi'nin kz fierife Ftime
Hanm.
1219 (1804) rif-i billah, mrflid- agah, Tekfurdal
Mahmud en-Nakflibendi.
1279 (1862) Rical-i Devlet-i Aliyye'den Mustafa Efendi'nin
kethdas elhac smail Efendi'nin kz Evliya Hanm.
1283 Ca. 3 (Eyll 1866) Mevlevi sikke kabartmal, el-hac
smail Efendi'nin olu Mehmed fierafeddin Efendi.
1264 Ramazan 5 (fiubat 1848) Mir-i Miran- kiramdan
Varna Muhafz elhac Mehmed Ra'if Pafla'nn kerimesi ve
Maliye Mektubcusu hulefsndan Ahmed Bey'in zevcesi fierife
Aifle Hanm.
1294 Sad. 5 (fiubat 1877) fiahincibafl elhac brahim
Aa'nn kethdas fiikar- Hmyun Aas Mehmed Aa.
Baba Haydar mescidi ayn zamanda yin gn perflembe
olan bir Nakfli Tekkesi idi. Fakat, fieyh Baba Haydar'dan sonra
kimlerin fleyh olduu belli deildir. Hazirede medfun olan
Hoca Mehmed Ref i Efendi'nin, Tekirdal Mustafa Efendi'nin
ve fieyh Abdurrahman Efendi'nin burada fleyhlik yaptklar bilinmektedir.
Tekkenin ad 1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde "Baba
Haydar Nakflibendi Zaviyesi" diye kaytldr. 1834 tarihinde
icra edilen Saliha Sultan Dn'ne bu tekke fleyhinin davet
edilmeyifli dikkati ekmektedir. 1256 (1840) tarihli tekkeler listesinde ise "Nakflibendiyye'den Baba Haydar Tekkesi" ismi ile
yazldr. Osman Bey'in 1304 (1886) tarihinde bastrlan
Mecmua-i Cevami adl ese-rinde ise yalnz cami olduu belirtilmifltir. Oysa 1307 (1890)da bastrlan Mecmua-i Tekaya'da,
tekke fleyhinin Ni-yazi Efendi olduu kaydedilmifltir.
Mabet, 1310 (1892) tarihinde ve Abdlhamid Devri'nde
tamir edilmifltir.
Kaynak: (Gezi notu) (A. Mnib Mec. Tekaya) (Asitanei Aliyye ve Bilad Selse'de Kain Tekkeler 1256 ve 1294) (A. etin, stanbul'daki Tekkeler
Hakknda, Vakflar Der. 13/587) (Hadikat'l-Cevami 1/285) (Kou, stanbul
Ansiklopedisi 4/1742) (fiakaik, Mecdi Ter. S:435) (Osm. Arfl. Evkaf

Baba Haydar Trbesi hacet penceresi

Bali Hoca Mescidi

Bali Hoca Mescidi

Yusuf Muhlis Pafla Caddesi (Eski-yeni Cadde) ile Kemiki kmaz Sokann birlefltii yerde ve sokan sol
kflesindedir.
Hadika Yazar diyorki:
"Banisi Abdullah Bli Efendidir. Sultan III. Murat zamannda 982-1003 (M. 1574-1595) gelmifltir. Kendi dahi
orada medfundur. Civarnda olan trbede Sultan I. Ahmed
vakfndan fieyh'l-kurralk vazifesi ilk defa kendilerine verilen Reis'l-kurra olan fieyh Abdlkadir medfundur."
fieyh Abdlkadir Efendi Trbesi bahsine baknz.
Mabet, Birinci Dnya Harbinde depo olmufl, 1918 mtarekesinde boflaltlmfl fakat pek harap olduundan ibadete alamamfl, uzun zaman drt duvar halinde iken 1960
tarihlerinde flimdiki flekliyle yeniden yaplmfl ve yanna da
bir blm ilave edilmifltir. Bundan dolay iki mihrab vardr.
Minberi ahflaptr. Kitabesi ve haziresi yoktur. Bali Efendinin
etraf demir parmaklkl kabri birinci blmn sahnndadr.
fiahidesi yoktur.
Z. 1269 (Eyll 1853) tarihinde, Sultan III. Selim'in ikinci Kadn Refet Kadn Efendi, mescide minber koyarak cami
haline getirmifl ve "nkudu nemasndan meflrut vazife ile
kitabet cihetinin tevcihini" yaptrmfltr. Fedakar ve cesur
Refet Kadn Efendi iin Mihriflah Valide Sultan Trbesi bahsine baknz.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadikat'l-Cevmi 1/267) (Kou, st. Ans. 4/2046) (T.
z, st. Camileri 1/32) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III. No:. 26342)

M 35 M

M EYPSULTAN TARH M

Bey Camii
ilahflr Mehmed Bey Camii, Selhi Camii ve Srahi
adlar ile de anlr.
SZal Camii
Pafla Caddesi ile Selhi Mehmed Bey Sokann birlefltii yerde ve Sokan sa kflesindedir. Yapld tarih belli deildir. Karflsnda, Zal Mahmud Pafla'nn 958 (1551) tarihinde infla
ettirdii camiinin mahallesi yoktur. Oysa Bey Camii'nin mahallesi vardr. Bu durumda 1551 tarihinden evvel yaplmfltr.
Hadika Yazar diyor ki:
"Bey Mescidi'nin banisi Silahflor Mehmed Bey'dir. Srahi Mescidi dahi derler. Kendi dahi anda medfundur. Mahallesi vardr."
Mabet, set zerinde yapldndan T. z, fevkani olarak
gstermifltir. Oysa cami iki katl deildir. Cami, trbe ve
minaresi tula hatll olarak muntazam kesme tafltan yaplmfltr. ats ahflap olup kurflun kapldr. Kirpi saakldr.
Minaresi kble duvarnn nnde olup mabetten ayr
yaptrlmfltr. Dfla taflkn olmayan flerefesi ince mermer sveler bunlarn arasna yerlefltirilen korkuluk levhalar ile st
kapal bir oda gibidir. Gvde ve flerefesi alt kflelidir. Klahi
kurflun kapldr.
Son cemaat yerine alan kemerli kapsnn karflsnda
Mehmet Bey'in trbesi bulunmaktadr. Kare planl mabet alt
st pencerelerden flk alr. Trbe tarafnda kk bir hazire
vardr. Hi bir yerinde kitabe yoktur.
Mabet, 1970-72 tarihlerinde aslna uygun olarak restore
edilmifltir. Fakat ibadete kapaldr.
Silahi Mehmed Bey Trbesi bahsine baknz.
Si. Osm. Yazar Mehmed Bey'i, 1453-1465 tarihleri arasnda vefat edenler zmresinde gstermifl ve cami'inin adnn
da Dibek olduunu belirtmifltir.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/280) (T. z. stanbul Camileri 1/35) (S.
Eyice, Trk Sanat Tarihi 1/60-105, stanbul Minareleri) (Si. Osm. 4/103)

Bey Camii

Byk skele Camii

Byk skele Camii- Kaptan Paa Camii

evri Kalfa ve Hac Mahmud Aa Camii de denir. Cami,

Eyp vapur iskelesi civarnda, Eyp skelesi Caddesi ile

Hnkar skelesi mahalline giden yolun birleflti-i yerde ve Kzl
Mescid Soka'nn karflsndadr. lk iki yol 1984-85 senesinde
istimlak edildiinden mabet ortada kalmfltr.
Hadikat'l-Cevmi'de flu bilgi vardr: "Eyp skelesi
Mescidi'nin banisi Grc asll el-hac Mahmud Aa'dr ki
brahim Hn-Zdeler'in kethdalk hizmetinde bulunmufltur.
Vefat, Sultan II, Selim saltanatnn bafllarndadr. 975 (1567)
Mescid, evri Usta'nn vefatndan sonra malndan fiehremini Hayrullah Efendi marifetiyle yenilenmifltir. evri Usta,
Sultan Mahmud Hn Hazretlerinin hazinedar olup 1235
muharreminin 21. gn (9 Kasm 1819) vefat ederek Ftih
Sultan Mehmed Cami'i flerifi civarnda Nakflidil Valide Sultan
Trbesi iine defn olunmufltur.
Mescidin minaresi ve mahallesi yoktur. Tamir sebebi ile
masraf artmfl ve tamirden sonra Eyybi elhac zzet Efendi
adndaki hayr sahibi minber koymufltur."
Mabet, daha sonra Hasan Hsn Pafla tarafndan flimdiki
flekli ile yeniden yaplmfl ve bir de minare ilave edilmifltir.
Bunu belirten kitabesi cami kaps zerindedir. Drt satr
halinde hazrlanmfl olan kitabe fludur:
Kapdn- hsn- siret Hasan Pafla-y dery-cd
Bu li ma'bedi te'sis idb n Cennet'l-me'va
Okunduka... yeti mihrb- minberde
Huls ile du'-hn ola t-kim millet-i beyz
Hd banisin ecr mkfat eylesn infln
Bi-Hakk beyt-i ma'mr becy Ka'bet'l-ly
Nola mihrabna yazlsa Re'fet bu gher trih
Yapd Ma'bed'l-envar- pr-feyz Hasan Pafla 1318 (1900)

M 36 M

M CAM VE MESCDLER M

Fevkani olan mescide iki tarafl bir merdivenle klr.

Altnda ve sada, ayna tafl zerinde, su yeti yazl bir eflme
ile yannda iki dkkan vardr.
Mescid, minare gibi kfeke tafl ile kaplanmfltr. Ahflap
ats iten kubbelidir. Kare planl olup, minaresi sa kflesi
zerinden ykselmifltir. Kubbe gbeinde altn yaz ile yazlmfl
ok gzel bir yet-i kerime vardr ki 1318 tarihlidir. Kubbe ve
etraf nakfllarla bezenmifltir. Tavan silmesi eski bir konan
motiflerini andrr, oyma tahtalarla sslenmifltir. Eyp'n flirin,
ferah camilerinden biridir. Mihrab nifltir.
brahim Hn-Zde, Sokullu Mehmed Pafla'nn olu olup
1031 (1622) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, babasnn
trbesindedir.
Cami'nin sonuncu banisi olan Hasan Hsn Pafla, iki defa
Bahriye Nazrl grevinde bulunmufltur. 29 Rebilhir 1321
(27 Temmuz 1903)de vefat etti. Kabri, Eyp'te, Boyac Sokak
zerindeki trbesindedir. Hasan Hsn Pa-fla Trbesi bahsine
baknz.
Kitabe yazar flair Refet Efendi, 14 Cemaziyelhir 1321
(Eyll 1903)de vefat etti. Kabri, skdar'da, Karacaahmed
Mezarl'nda ve Mtercim sim Efendi civarnda idi. Tafl bulunamamfltr.
Mescid evvelce ahflap idi. Hasan Pafla kargir yapmfltr.
Ziya fiakir Bey, evri Usta Trbesi'nin mescidinin yannda
olduunu sylyor. Bugn byle bir fley yoktur. Makam olmaldr. Mabedin eski fleklini ve ahflap minaresini Sedat Eldem
Bey'in "stanbul Anlar" adl eserinde grmek mmkndr.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/279) (si. Ans. 5/2 S:894 brahim Han) (. A.
Gvsa, Trk Meflhurlar S.-170) (M. Larus 2/72) (T. z, st. Camileri 2/35)
(st. Ans. Bahriye Nezareti 4/1874) (nal, Son Asr Trk fiairleri S:1382) (.
Hakk, Merakid S:13) (Z. fiakir, Hali ve Eyp Sultan S:71) (S. Eldem, stanbul Anlar S: 203) (Osmanl Arfl. Def. II. No 19218)

ayrba Mescidi
taklar'da, Otaklar Mescidi Soka ile Namazgah
O
Sokak arasndaki aday iflgal ediyordu. Bugn mevcut
deildir.
Banisi Otakbafl Hseyin Aa'dr. Ftih Sultan Mehmet'in hizmetinde bulunmufltur. Kabri de buradadr. Mescidin
mahallesi vardr.
Hseyin Aa'nn kabri bir evin yannda ve bir aacn gl-

gesindedir. Hacet penceresi yanna flu kitabe yerlefltirilmifltir:

Eb'l-feth Sultan Mehmed Han- Gazi tabe sery hazretlerinin
otakbafls merhum cennet-mekn Hseyin Aa'nn ruhuna fatiha.
Hamzav flahidesi zerindeki kitabe de fludur:
Hvel-Bki
Merhum mafur
l rahmet Rabb'l-gafur
Ftih Sultan Mehmed Hn
Hazretlerinin otak
Bass Shib'l-hayrt
Hseyin Aa ruhuna
Fatiha
Her iki kitabede de rakam yoktur.
Mescid yeri arsa iken 1984 tarihinde depo olmufltur
1890-95 tarihlerinde yand syleniyor.
Biraz ileride bir namazgah ve eflmesi vardr. Ayrca Gl
Dal Soka karflsnda ve Otaklar Mescidi Soka zerinde
bir kuyu bilezii ve bunun sa tarafnda ise ok byk
muntazam flekilli mermer bir bafllk bulunmaktadr. Bunlar
depo yaplrken mescid arsasndan getirilerek buraya konmufl.
Haziresinde sikkeli drt kabir mevcut idi. Yazmaya vakit
kalmadan yokedildi.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/288) (T. z. st. Camileri 1/41) (Ayverdi,
Fatih Devri 3/326) (Kou, st. Ans. 7/3797)

Cezeri Kasm Paa Camii

ezeri Kasm Pafla Camii, mlekiler civarnda, Zal
Pafla Caddesi ile Cezeri Kasm Akar eflmesi Sokann
birlefltii kflededir.
Banisi Cezeri-Zde Kasm Pafla'dr. 921 (1515) tarihinde
yaptrmfltr. Sofi ve Koca lakablar ile nl olup Cezeri-Zde
Niflanc Mehmed elebi'nin oludur. Mehmed elebi ise, mam
Cezeri neslinden Eb'1-hayr Mehmet Efendinin olu ve Fenrizde Ali Efendinin damaddr. Her ikisi de niflanc ve bafldefterdar olmufllardr. 910 (1504) de Rumeli defterdar olan
Kasm Pafla, Silistre valisi iken fiehzade Yavuz'un Rumeli
tarafndan stanbula gelmesine gz yummufltur. Sonra
fiehzade Sleyman'a Lala ve defterdar, tahta gemesinde de
4. vezir oldu. Pafla, 350 (1543) sene-sinde vefat etti. Kabri,
Bursa'da Emir Sultan Trbesi iindedir. Bir rivayete gre de,
Bursa'daki medresesi yanna gmlmfltr.
Kasm Pafla'nn, stanbul'da Caalolu'nda ve Selanik'te
de birer camii, ayrca Selanik'te imareti, Bursa'da medrese ve
hamam vardr.
Mabet, tula hatll olarak kesme tafltan yaplmfltr. Tek ve
sar kubbelidir. nnde kubbeli bir revak bulunmaktadr.
Minaresi sada olup flerefesinin alt flekillidir.
Avlusundaki "fladrvan Hadice Sultan kethdas Mehmed
Efendi yaptrmfltr. Cami'in imam Feyzi Efendi bu tarihi
flkpafla eflmesi'ne nazire olarak demifltir:

ayrbafl Mescidi Trbesi

M 37 M

M EYPSULTAN TARH M

Resm-i trih ide n mhr ile meh-i kavs-i kazeh

Ziver-i izm-i Muhammed ola tc- malavt

926 (1520) Yalnz rakam yazldr. Bu zat, fieyh Muhyiddin

skilibi Efendi'nin halifesi fieyh Muslihddin Efendidir. Her ikisi de Sivasi Tekkesi fleyhi idi. Byk lim, sameddin Ahmed
Efendi, fiakaik adl nl eserinde Muslihddin Efendi'nin flahidesini bulduunu ve "levh-i mezarnda bu ebyf'n yazl olduunu grmfltr. Grd ki-tabe fludur: Muslihddin mrflidi fk /tdi azm-i ma-km- huld-i na'im /Didi ndvan ravzai firdevs /ne t-rih, Rahmet idi Rahim.
"Onun ehibbasndan Anadolu Kadaskerliinden mazulen
vefat eyliyen Cafer elebi (lm. 985) Mfessir Merzifoni fieyhZde Abdurrahman Efendi ve Cezeri Kasm Pafla Medresesi'nde mderris olup 978 (1570) senesinde vefat eyliyen Necmi
elebi, fieyh Muslihddin Efendi'nin yannda medfundurlar.
Kabirleri ziyretghdr."
1195 (1781) Kasmpafla camii imam el-hac Hamza Efendi
1128 (1716) fieyh'l-kurra Hseyin Efendi
1255 (1839) Esma Sultan bafl teberdar Ahmed Aa.
1289 (1872) Mirliva Tevfk Pafla'nn torunu Fatma cll
Hanm.
1295 (1878) Tophane-i mire'de meclis reisi smail Sabri Pafla.
1321 (1903) Bab- Ser Askeri'de umum erkan- harbiye dairesinde evrak mmeyyizi Mehmed Bey.
Gml bir tafl, Hamid bin skender Bey.

de bu s ile Hakk fld-revnn her dem

Rh- pkine Hseyn-in ola vsl- hament
Kethd-y flerefl-sme Hadice Sultan
Shib'l-hayrt Mehemted Aa ol pak sfat
Vlid-i maddi hem-nm Hseyn olmala
Rhiyn eyledi bu m'-i lezezi hayrat
Yapdrb cmi'i merhum Koca Kasm Pafla
ki yz on yedi yl teflne geirmifl flevkt
fiimdi ol zt- kerem-pfle idb sarf- himem
Yeniden eyledi ihya getirb b- hayt
Olcak byle gerek hayr- halef dnyda
Vere devletle Hd mrne d'im berekt
Nola da'v-y du'-gy ederse Feyzi
Mdde'sn iki tarih ile eyler isbt
de bu su ile Hakk fladrvann her dem
1138
Rh- pkine Hseyn 'in ola vsl hasenat
1138 (1725)
fiadrvann etrafn 8 ahflap stunlu bir saak evirmifltir.
zeri kiremit dflelidir. Oniki yzl olup bir yznde:
fiadrvan ta'mir-i trih
18 L 1266 (Austos 1850)
diye yazldr.
Cami sahnna alan kemerli kaps zerinde drt msral
flu kitabe vardr:
Hazret-i Adl-i Sultan Mahmud Hn- Gzi'nin
Sa'd hazinedar ustas ol hahsalat zehr

Harb olmuflken iflbu ibdetgh-li kim

Huls- kalb ile ta'mir idb n eyledi ihya
3 Muharrem 1238 (20 Eyll 1822)
Avlusundaki fevkani mekteb ile ahflap medresesinden eser
kalmamfltr.
Mihrabn sa tarafndaki ini panoya K'be resmedilmifltir.
Altnda, Receb 1138 (Mart 1726) tarihi ile znikli Mehmet Olu Osman ismi yazldr. Bu tarihte camiin mihrab iine ve minberinin soluna, duvara da iniler yerlefltirilmifltir. Bu srada minarenin de yeni bafltan yapld rivayet edilir.
Bu gzel iniler, Nevflehirli brahim Pafla sadaretinde znik'te veya Tekfur Saray'nda, Trk iniciliinin ihyasna alflld srada yaplmfltr. mzal ve tarihli ini olarak da ayrca
kymetli bir vesikadr.
Mabedin minberi ahflaptr.
Kasm Pafla'nn Safi mahlasl fliirleri vardr.
Cami haziresindeki baz flahideler flunlardr:

Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/280) (Ayvansarayi, Mec. Tevrih 73-104)

(Ayvansarayi, Vefeyt 79) (Si. Osm. 4/47 Kasm Pafla) (Daniflmend, Kronoloji 1/461-462456) (T. z. stanbul Camileri 1/39) (st. Ans. 7/3538) (S. Eyice, st. Minareleri, Trk Sanat Tarihi 69) (H. Edhem, Camilerimiz 48) (M. Larus 7/51) (C. Baltac, Osm. Medreseleri s:178) (smail Beli, Gl-Deste S: 65)
(Knl-Zde Hasan elebi Tezakir'fl-fiuara 1/546 Saf) (Trk Dili ve Ed. Ans.
7/413 Saf Kasm Pafla) (flk elebi, Tezkiret'fl-fiu'ra) (Taflkprl-Zde
sameddin Ahmed, fiaka'ik-i Nu'mniye, Mecdi Ter. S: 351-352) (Si. Osm.
2/70 Cafer elebi. 4/541 Necmi elebi)

Darl-Hadis Medresesi Mescidi

eflir Aa Medresesi Mescidi de denir. Haydar Baba CadB
desi ile Baba Haydar Mektebi Sokann birlefltii yerde ve sokan sol kflesindedir. Sol tarafnda ve biraz ileride
Baba Haydar Camii, sa ileride ise fieyhlislam Mustafa Efendi Tekkesi Mescidi vardr.
Hadika yazar meflhur eserinde flu bilgiyi vermifltir:
"Banisi, Dar's-sa'de Aas elhac Beflir Aa'dr. fieyh'lherem dahi olmufltur. Hcert ve mescid dahilinde bir kk
ktphane ve bitifliinde iki katl sbyan mektebi ve altnda
eflme ve sair levazmat mevcuttur.
Kaps zerindeki kitabe Aflbafl-Zde Mehmed Muhib
Efendinindir:
Hazret-i Hlid-i zifln Eb'Eyyb kim
fieref-i nm ile buldu belde izz al
O flehinflh- keramet O Vel-i mutlak

M 38 M

Mlik-i mlk- gaza server-i cnd-i flhed

Oldu her vehile memdh- Resl- Ekrem
Nola eylerse flef'at O sdat-Pir
Mahz- ladni iclle bini yapd
Mekteb-i pkle bir medresei mstesna

M CAM VE MESCDLER M

Dar'l Hadis Medresesi Mescidi'nin kaps

Mazhar- dr-i sa'det Aa-y Hac Beflir

Ki semhatde odur shib-i dest-i beyz
Glflen-i ilme bahr- krsi ebr-i mutir
Goncei ma'rifet Allah'a verir neflv nr

mevcut olan ince tula kemerden anlafllmaktadr. n genifle

bir avludur.
Sbyan Mektebi ile Dar'l-hadis, arasnda dar bir yol olup
Baba Haydar Mektebi Sokana kmaktadr. Mektebin kaps
da bu dar yol zerindedir.
Dar's-Sa'de Aas (Kzlar Aas) olan Hac Beflir Aa
1159 C. evvelininin 13'de (3 Haziran 1746) vefat etmifltir.
Kabri, Eyp Cami'i civarnda ve fladrvan avlusundan, trbe
avlusuna geerken sol tarafta ve kapnn yanndaki trbededir.
Beflir Aa Trbesi bahsine baknz.

Cism-i pkin klub iksir lutfdan tahmir

Tab'n lbb-i inayet yaratmfl Mevl
Kad evsfna gtrr ann sevb-i beyn
Lanei tek hm medhine her ma'na
Yne lazm kalem-i acize vasfn tahrir
Hasb- hlin eser-i hayr kla rkn- im
Ders-i medhin mekanm kimin ey hce
Sebk-i mnr nazm klmaa hacet ne-r

Kaynak: (Gezi Notu)(Mec. Tevrih 306) (Si. Osm. 2/20 El-hac Beflir Aa)
(Hadika 1/284) (T. z, st. Camileri 1/44) (st. Ans. 8/4247) (Si. Osm. 4/528
Mhib Ef.) (M. Aktepe, fiem'dnf-zde Tarihi 1/123 ve 215 fihrist) (Sheyl
nver, Eyp'te Beflir Aa Medresesi Hakknda, Tp tarihimizin yaflyan bir
sahifesi daha tarihe karflt, Tp tarihi Ens. Neflriyat.st. 1946)

delim hayr- du'y bize vcib oldur

Klalm dergh- Mevl'ya senasn inha
zz nfat ile zifln ola Y Rabb hemin
Tusen-i arh murdnca ola p-berc

Dars-Sade Aas Mustafa Camii

Oldu bu msra'i pkize Mhib' trih

Cmi'-i Um amel dar'l-hadis-i zib
1147(1734)
Cmle kapsnn yannda kitabesi olmayan bir eflme
vardr. eflmenin stnde, iki penceresi caddeye dier iki
penceresi avluya bakan fevkani sbyan mektebi bulunmaktadr. Tonas atldr. Bunun arka tarafnda tek kubbeli Dar'lhadis binas yer almaktadr. Avlu tarafnda drt penceresi
vardr. Mihrab yklarak kap haline getirilmifltir. Esas kaps
dou tarafnda olup bu cihette medrese odalar bulunmaktadr.
Alt kubbeli oda ve bunlarn nnde yine kubbeli ve mermer
stunlu bir revakin bulunduu dar'l-hadis duvarnda hl

ktrk Ky Camii de denir. Kemerburgaz'a bal, eski

G
ad Patnahor olan Gktrk Ky merkezindedir.
Mabet, sra tula hatll olarak muntazam kesmetafltan
yaplmfl olup, sar kubbesi sekiz yzl bir kasnaa oturtulmufltur. Sadaki minaresi de ayn tarzdr. Minberi ahflap,
mihrab nifltir. Son cemaat yerinin n ksm yeniden
yaplmfltr. ki yan eskidir. Alt st pencerelerden flk alr.
Sahna alan mermer kemerli ve sveli kaps zerinde sra
halinde hazrlanmfl flu kitabe vardr:
Andan Udi n Sultan Ahmed Hn cmi'ile bina Hazret-i
Dar's-sa'de Aas Mustafa Aa

M 39 M

M EYPSULTAN TARH M

Hazret-i devletinde Hn Ahmed'in da'im ola

Ma 'den-i lutf kereminden menba '- cd siih
Pes rzy Hakk iiin bu cmi'-i kld bina
Kim flefaat eyliye yevm-i kyamet Mustafa
Halk- leme shib'l-hayrt okurlar nmn
Cmi'-i ann n el-hayrdr ehl-i safa
flbu hayr budur kim Hakk cmle... cami'
Laykdr mescid ana gerdun aylesi
Da'i itmamna dir bir eskiiyle trih
Bi-bedel bir cami' olmufl bu bini Mustafa
1023.(1614)
Dar's-sa'de aas el-hac Mustafa Aa, sipah tavafli
Aalan'ndan olup 1014 C. ahir (Ekim 1605) de Dar's-sa'de
Aas olmufltur. 1029 (1620)'de azl edildi. 1032 (1623)de ikinci defa Dar's-sa'de Aas olup 1033 (1623)de vefat etti.
Kabri, Eyp Sultan Trbesi girifl kapsnn sa tarafndaki
sebili iindedir. Yetifltirdii baz kimseler vezir olmufltur. stanbul iinde eflmeleri vardr. Camii buraya yaptrdna gre
kyde bir iftlii olmaldr.
Camiin haziresinde bugn pek az flahide kalmfltr ki hepsi
7 adettir. En eskisi 1262 (1846) tarihlidir. Eskiden okul
sahasna kadar uzanan bir mezarl varmfl.
Cami'in avlu kaps yannda klasik bir eflme vardr.
Muntazam kesme tafltan yaplmfltr. Kemeri zerinde sra
halinde hazrlanmfl bir kitabesi mevcuttur. Kaln bir badana ile
svanarak okunmaz hale gelmifltir. Tarih rakam bu yzden
grlemedi. Bunun da cami ile beraber Mustafa Aa tarafndan
yaptrld muhakkaktr. Haznesi byktr.

Davut Aa Camii
apaas Mescidi de denir. Eyp Niflancas'nda, fieyh
K
Murad Tekkesi civarnda, Ser Tarik-Zde Tekkesi
yannda ve Davut Aa Cad. zerindedir.
Yma tafltan yaplmfl olup mihrap tarafnda ve sol kflede, arazi meyilli olduu iin, tafl bir payanda ile takviye edilmifltir. Ahflap ats kiremit rtldr. Son cemaat yeri
ahflaptr. Burada bir mihrabk bulunmaktadr. badet sahn
kaps zerinde satr halinde hazrlanmfl flu kitabe vardr:
Mescid-i DvudAa- sery veh bi'l-cd mu'alla zii'l-cirn
Shib'l-hayrt f hami el-atne sal Lillah'l-kerim anh
acirn
Lehan hatif leha trihe Ka'bet'l-asha mayi ve elfzirin
962 (15.55)
Davut Aa Cad. boyunca uzanan hazire duvarna hacet
pencereleri almfltr. Minare nnde, Bab's-Sa'de Aas
Davut Aa'nn kabri vardr. Taflndaki kitabesi fludur:
Shib'l-hayrt
Merhum Davud
Aa ruhi n fatiha
sene 962
Mabedi yaptrd sene vefat etmifltir. Minberi ahflaptr.
Ksa minaresi sada olup tafltandr. Klah kurflun kapldr.

Davut Aa Camii

Mabet, Mimar Sinan'n eseri olup bugn yalnz sahna

alan kaps ve kitabesi orijinaldir. Tezkiret'l-Ebniye'de
"Edirne kapusi'ndan taflra saray Aas Davud Aa Mescidi"
diye kaytldr.
Haziresinde gml olanlar flfluunlardr:
Gml tafl, Bb- vly seraskeri mektubi kalemi mmeyyizi Emin Efendi olu ve bu cami'in mezzini Mehmed
Fuad Efendi.
1302 Receb 18 (Mays 1885) Bb- Fetvi penhide
sadr/Anadolu muhzranndan / ve tarik-i aliyyei Cerra-hiye
/Hlefasndan merhum ve mafur/ Efl-fleyh el-hac ahmet
Efendinin / Ruhin Lillah 'l-ftiha / Yevm-i pa-zar. Tarik
sikke kabartmaldr.
1302 (1884) Kasmpafla komiseri Dervifl brahim Efendi
1319 (1901) Sikke kabartmal, zhd ve diyanet sahibi hac
Tahsin Efendi.
1321 (1903) Davut Aa Camii imam Hac Tahsin Efendinin 24 yaflnda vefat eden olu, tabib yzbafl Necib Efendi.
1333 Temmuz 26 (1915) Ahmet Dede Mescidi (Hsam
Efendi Tekkesi) Zakirbafls Erikapl Mehmed Efendi. Son
asrn deerli zkirbafllarndan biri olan Mehmed Efendi, Eyp
Hatuniye Dergh fleyhi Rza Efendi'den, Bolahenk Nuri
Bey'den yzlerce ilahi meflk etmifl ve Zekai Dede'den de dini
ve dini olmayan bir ok eser elde etmifltir.
Niflanca'da Sertarik-Zde Dergh fleyhi Cerrahiye'den Ali
Efendi'ye intisab etmifl ve ondan hilafet almfltr. nce
Hatuniye Dergh'nda zkirbafllk etmeye bafllyan Mehmed
Efendi daha sonra dier baz tekkelerde ve bilhassa uzun mddet Karagmrk Nureddin Derghnda bu grevde bulundu.
Kymetli musikiflinas Ali Rza Efendi'nin babas olan Mehmed
Efendi baz ilahiler de bestelemifltir.
Haziredeki dier flahideler flunlardr:
1282 (1865) Maliye hazinei celilesi'nde evrak- sahihe
odas ketebesinden elhac Mehmed Salim Efendi ve annesi
fierife hace Hadice Hanm. Salim Efendi'nin tafl gml
olduundan tarih ksm okunamad.
1299 (1881) Sultan Bayezid mderrisin-i kiramndan
Nevflehirli elhac Davud Vehbi Efendi.
1313 (1895) Adliye mmeyyizi Faik Bey'in annesi Hesna
Hanm.
1319 Sad. 10 (29 Mays 1901) Sikkeli ve sikke kabartmal
flahide.

M 40 M

M CAM VE MESCTLER M

Cihn- vefa insan in mebdr- ibretdir

Fenaya mncer olmak mktezy emr-i Hilkat'dir
Ademdir kibet menzilgh bil cmlemiz...
Hemn bki-i mutlak zt- pk ahretidir
Ne var da'im flefi'i zt- mahbb-u Huda olsam
Hac Tahsin Efendi shib-i zhd diynetdir
Maklu bm fidevs olduunda flbhemi ister
Yarm asra karibdir mesleti zira immetdir
Bakb da geme bir yetle zir ruhunu fld et
Kelm- zt- Hakk mstecab- gufran rahmetdir
10 Sad. 1319
1321(1903) Bb- Vly Seraskeri mektbi Kalemi mmeyyizi Mehmed Emin Efendi'nin olu ve bu cami'i flerifin mmeyyizi Mehmed Fuad Efendi.
1928 Haziran. Sabk Erzurum vali ve mebusu Tahsin Bey'in annesi Hadice ve kz, Teflrin-i Evvel 1928 Nedime Hanmlar.
(K. Erdeha, Milli Mcadele'de Vilayetler ve Valiler s: 374)
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/292) (st. Ans. 8/4285) (T. z. st. Camile-ri 1/81) (A. Kuran, Mimar Sinan'n Mescidleri, S. Eyice Armaan S:
140) (Ayn yazar, Mimar Sinan S:307) (M. Meri, Mimar Sinan, Tezkiret'lEbni-ye S: 90) (S. N. Ergun, Trk Musikisi Ant S: 659-660) (Si. Osm. 2/325)

Dede Mescidi
aba Haydar semtinde ve Nazperver Caddesi ile Ahmed
elebi soka arasnda idi. Bugn yalnz kesme tafltan
yaplmfl minaresinin kairesi ile arsas mevcuttur. 1987 senesinde yaplmak zere faaliyete geilmifl ve temelleri ortaya karlmflsa da sonradan vaz geilmifltir.
Dere Mescidi ad ile de anlan mabedi, Sultan III. Murad'n (1574-1595) sarayllarndan Nazperver Hatun yaptrmfltr.
Vefat tarihi ve kabrinin yeri belli deildir. Mescid, 1940 tarihinde ok harap bir durumda iken vakfa yktrlmfltr.
Semtin yaflllar buraya Ahmed Dede Mescidi diyor. Evkaf
Defteri'ndeki bir kaytta da "Otaklar'da Ahmed elebi ibn-i
Hamza Mescidi" diye ad gemektedir.
Mabet, Nazperver Hatun tarafndan yaptrldktan sonra
Ahmed elebi (Dede) tarafndan, bilinmeyen bir tarihte onarlmfl ve vakf tahsis edilmifl olmaldr.

Defterdar Camii
efterdar Caddesi ile mlekiler arkas sokak arasndaD
dr. Eskiden her iki yola alan avlu kaps vard. Bugn yalnz cadde tarafndaki mevcuttur.
Defterdar Caddesine alan iki sveli avlu kaps, 1973 senesinde yol ykseltildiinden ukurda kalmfltr. Kapnn sanda topraa gml vaziyette 950 (1543) tarihli Defterdar eflmesi bulunmaktadr. Kap zerinde sra halinde hazrlanmfl
sekiz msral bir kitabesi vardr. Banisinin hatt ile yazlmfl
olan bu Arapa kitabenin tarih beyti fludur:
Arifi gft beher o trihi
sm-i mescid makm- Mahmud-dest
Tarihi yaz ile yazlmfl olup fludur:
Fisene seb'a ve erba'in ve tis'amie: 947 (1540)
Cami, kesme tafltan yaplmfltr. T.z, tek kubbeli olarak
gstermifltir. Oysa cami ahflap atldr. Kaps nnde drt
mermer stunlu bir revak vardr. st cami ats ile beraber
rtlmfltr. Mermer kemerli ve alternatifli kaps zerinde
Mahmud elebi hatt ile yazlmfl, sral flu kitabe vardr:
Hazih 'd-dr's-sa 'id ehliha
Esset Lillah Rabb'l-lemin

Kadd bez-h ehl-i hayr mansaf

Barek Allah ni'am ecr''l-lemin

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/285) (Kou, st. Ans. 8/4329) (T. z, st.
Camileri 1/46) (G. Oranay, Osm. Devletinde Kim Kimdi S: 238) (. Uluay,
Padiflahlarn Kadnlar ve Kzlar S:44) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 1 S: 218 Tarih:
9 Za. 1214)

Kl manzumen keza trihhen

nneh dr'n likavmin muhtedin
948(1541)
Kitabenin iki tarafna Kelime-i Tevhid, stne de kufi yazs ile Mahmud yazlmfltr.
"Avlusundaki ahflap medrese ile mlekiler Arkas Soka tarafndaki tafl mektebinden eser yoktur.
Minaresi sada olup tamamen kesme tafltan yaplmfltr.
Mabet Mimar Sinan'n eseridir. lk yapld zaman kubbeli idi.
1179 (1766) depreminde kmfl ve daha sonra da ahflap tavanl olarak yeniden yaplmfltr. Mihrab duvarndaki atlak
elan durmaktadr. 1970 tarihinde avlu duvarlar geriye alnarak haziresi biraz kltlmfltr.
Hadika yazar diyor ki:
"Mahmud Efendinin Varna'da dahi bir mektebi vardr.
Kendisi Hattat fieyh Hamdullah Efendiden mezun olarak hsn hatta malik imifller. Cami'in minaresi alemine bir hokka ve
kalem koyup zamanla kalem kaybolmufl yalnz hokkas mevcut
idi. 1179 (1766) senesi byk depreminde tamamen tamir
olunduu srada hokkaya yine kalem konulmufltur.
Cami'i flerifin nndeki byk iskelenin Defterdar skelesi
denmekle meflhur olmasna bu cami'i flerif sebeptir.
Ahflap medrese mtevelli reyi ile evli olanlara oda oda kiraya ve verilmifl ve mektep dahi kaldrlp yerine kira evleri yaplmfltr. Sonra deniz tarafndaki kaps zerine bir ahflap mekteb yaptrld.
Sultan I. Abdlhamid devri (1774-1789) bafllarnda Deftardar skelesi'nin iki tarafna kahvahne ve dkkanlar infla edilmekle buras bir arfl hkmne girmifltir.

Dede Mescidi
M 41 M

M EYPSULTAN TARH M

Cami'in mahallesi vardr."

Bu dkkanlar ve arfl, 1985 tarihinde, Hali sahillerinin
almas srasnda yktrlmfltr.
Nazl Mahmud elebi denmekle maruf olan bu zat, stanbullu'dur. Kanuni Sultan Sleyman devrinde iki defa bafldefterdar olmufltur. Birincisinde 944 (1537) de greve atanmfl ve
949 (1542) tarihinde de azl olunmufltur. 951 (1544) de de son
defa bafldefterdar olmufl ve bu 953 (1546) tarihindeki vefatna
kadar srmfltr. Kabri, camiinin arkasndaki trbesindedir.
Trbesinin kk kubbesi sekiz yzl bir kasnaa oturtulmufltur. Bunlar drt mermer stun zerinde olup stunlar
arasna kenarlar dilimli mermer kemerler yerlefltirilmifltir.
Baklava bafllkl stunlar arasna ve alt tarafna mermer birer
flebeke parmaklk konmufltur. Bugn yalnz iki tarafndaki
mevcuttur. Asma kapsnn takna kelime-i tevhid yazlmfltr.
Kap kanatlar yok olmufltur.
Mermer lahdinin zerinde krk bir flahide vardr. zerindeki kitabe fludur:
Merhum ve mafur sahib'l-hayrat ve'l-hasenat
Defterdar Mahmud elebi Efendi ruhin fatiha.
953 (1546)
Bu tafl sonradan yenilenmifl olmaldr. Trbenin st eskiden kiremitle rtl olduu halde 1970 senesinde imento ile
svanmfltr.
Tuhfei Hattatin'de flyle bir not vardr:
"Yldz nshasnn kenarnda: Mahmud bin Abd'vvedd
el-ma'dud el-Defteri. Bu vehile ketebesi grld."
Abdvvedd Hazretlerinin ayn srada ve 300 adm ileride
trbesi ve cmaii vardr. Mahmud Efendinin camiini burada
yaptrmasnn sebebi de babasnn yaknnda bulunmasndan
dolay olmaldr.
Haziresinde flu zevatn flahdeleri vardr: Tarihi yoktur,
bafltafl kelime-i tevhid, ayaktafl: Nesli Hn bint-i... gerisi okunmaz haldedir. nnde kk mermer sanduka vardr. Biri
haner kabartmaldr. zerlerinde yaz ve tarih yoktur. Bunlar,
Defterdar skelesi yanndaki sahilsaraylarda vefat eden SultanZdeler olmaldr.
1016 (1607) Kad lyas Bey
1062 (1652) Mustafa Aa
1097 (1685) Hafz Efendi
1197 (1783) smetl fih Sultan validesi devletl Kadn
Efendimizin cariyesi Letafet Kalfa.
1210 fiaban 13 (fiubat 1796) fih Sultan ra ftade
Kalfa.
1213 (1789) fih Sultan ra ve mektbi-i sadr- li hleflarndan brahim Halidi Efendinin efli Melek-Zat Kadn.
1227 Z. 4 (Aralk 1812) Ashab- hmyun Abdlhamid
Beyefendinin kz Thir Efendizde Abdullah Atf Efendinin efli
fierife Emine Hanm.
1229 Ra. 8 (fiubat 1814) Beyhan Sultan Baflkap gulam
Beflir Aa.
1233 (1817) Sadr- Anadolu Kstendili Mehmed Thir
Efendinin kz ve mderrisinden flir Efendizde Mehmed
Tacddin Efendinin efli Zeyneb Hanm
1239 N. 15 (Mays 1824) Beyhan Sultan teberdar Emin
Aa'nn halilesi Emine Hatun.
1252 Esma Sultan gurebac bass Hac Osman Aa.
1264 (1848) Sadr- Anadolu Kara Halil Efendinin torunu
elhac Mehmed Said Efendinin kz, Anban Emini elhac Musa

Aa-Zde Mehmed zzet Bey'in efli Zeynep Hanm.

1266 Ca. gurre (Mart 1850) anbar Emini Hac Musa AaZde elhac Mehmed Arif Beyefendinin efli Zeliha Hanm. (Si.
Osm. 4/525)
1272 (1855) Yourtubafl elhac brahim Aa'nn kz merhum Mehmed Arif Paflazade elhac brahim Edhem Bey'in efli
fierife Ayfle Hanm.
1274 (1857) Mevlevi sikkeli olup gen yaflnda vefat eden
Arif Pafla'nn olu elhac brahim Edhem Bey. (Si. Osm. 3/275)
1301 (1883) ayni kabir,tarikat-i aliyye-i nakflibendiyeden ve
Maliye kalemi hulefasndan Ahmed Zekeriyya Pafla torunu
Zekeriyya Bey. (Si. Osm. 2/428)
1301 (1883) Tarikat-i aliyye-i mevleviyye'den ve mektbi-i
Maliye hulefasndan Arif Pafla-Zde elhac brahim Ed-hem
Bey'in olu Ahmed Muhtar Efendi.
1305 (1887) Hassa Orduyu Hmyunu feriki Bekir PaflaZde...
Gml, fieyhlislam flir Efendinin olu hlen Galata
kazas Mehmed Tacddin Efendinin efli, fieyh Keml Efendinin kz fierife Emine Hanm. (Si. Osm. 2/47)
1874 Austos 30. Mektebi Tbbiyei fihne hocalarndan
Miralay Dr. Abdullah bey Doumu: 12 Haziran 1801
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/286) (st. Ans. 8/4338) (T. z. stanbul
Camileri 1/46) (E. elebi Seyahatnamesi, Z. Danflman Yay. 2/95) (. H.
Danflmend, kronoloji. 2/444) (A. Kuran, Mimar Sinan S: 308) (Si. Osm.
4/311) (T. Gkbilgin, Paflalivas S: 84-86-224-227-507) (Tuhfet'l-hattatin S:
510) (fi. Rado, Trk Hattatlar S: 65) (C. Baltac, Osm. Medreseleri S: 562592) (M. Meri, Mimar Sinan, Tuhfet'l-Mimarin S: 31 ve Tezkiret'l-Ebniye
S: 87 Burada, Defterdar- mal, dier Mehmed elebi Mescidi diye kaytldr.)
(Abdullah Kuran, Mimar Sinan'n Mescitleri, S. Eyice Armaan S:141)

Defterdar Mescidi
ara Sleyman Camii ve Tahta Minare Camii isimleriyle
de bilinir. Bugn mevcut deildir. Yerine apartmanlar
K
yaplmfltr. Yeri, Tahta minare Caddesi ile Tahta Minare

Bostan Sokann birlefltii kflede ve Sokan sol tarafnda

idi. Kble tarafnda Servi kmaz ve yan tarafnda ise Bayldm
kmaz bulunuyordu.
Hadikat'l-Cevmi'de flu bilgi vardr:
"Mescid fevkanidir. Sultan II. Beyazid devrinde defterdar
olan Sleyman Efendi yaptrmfltr. Bu cami flimdi Tahta
Minare diye maruftur. Altndaki m-i leziz eflme, oktan beri
harap olduu iin 1223 (1808) yl ortalarnda, mhr sahibi
olan Alemdar Mustafa Pafla yeniden yaptrmfltr. Bitifliinde
imamlara flartl olarak verilen evi de vardr. Sleyman
Efendinin stanbul'da skpl Cami'ine minber koymufltur.
Mescidin mahallesi vardr."
Si. Osm. yazar, Sleyman Efendinin Sultan II. Beyazid
devrinde (1481-1512) bafl defterdar olduunu kaydetmifltir.
Fakat, . H. Daniflmend'in Osmanl Tarihi kronolojisi adl
eserinin defterdar blmnde ad yoktur.
Alemdar Mustafa Pafla eflmesi bahsine baknz.
1934 tarihli flehir rehberinde biraz ilerideki bir sokaa
Kara Sleyman Tekke Soka ad verilmifltir ki bir alakas yoktur. Bu sokakta fieyh Ali Efendi Tekkesi vard.

M 42 M

M CAM VE MESCDLER M

Demirciler Mescidi

Defterdar Mescidi 1910 tarihlerinde ok harap olduu iin

yklmfltr.
3 S. 1230 (15 Ocak 1815) tarihli bir ilamla "stanbul'da
Uskbi Mahallesi'nde ebsak Defterdar Kara Sleyman Efendi
Cami'i ve sair hayrat evkafndan meflrut vazife ile Eyp'te vaki
mescidinde mezzinlik ciheti mahlul hissesinin tevcihini"
istenmifltir.
Sleyman Efendi'nin skbi Mahallesindeki mescidi
bugn mevcut deildir. stanbul Vakflar Tahrir Defteri'nde ve
Hadikat'l-Cevami'de kaytlar yoktur.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/265) (Si. Osm. 3/78) (A. Yksel, II. Beyazid, 1. Selim Devri S: 243) (st. ans. 8/4344) (Osm. Arfl. Dairesi, M. Cevdet
Tas. Evkaf Def. II. No: 15078)

Demirciler Mescidi
eribafl Mescidi diye de bilinir. Feshane Caddesinin

Camii Kebir Caddesi ile birlefltii kfleye yakn biryerde olup kfleden 100 adm yrndnde kk bir kmaz
sokan sol tarafndadr. Kapsnn karflsnda bugn bir benzin
istasyonu vardr.
Hadikat'l-cevmi adl eserde flu bilgi bulunmaktadr:
"Baniyesi Zehra bint-i Abdullah Hatun'dur. Kendi dahi
anda medfundur. Vakfiye tarihi 952 (1545)dir. Sultan III.
Selim devrinde (1792 tarihlerinde) Halvetiye meflayihinden bir
kimse bir az zaman mescidde Halveti ayini icra eylemifl idi.
Sonra o dahi terk etmekle hl kapal ve haraptr. Mahallesi
yoktur."
Mabedin 200 sene harap ve terkedilmifl vaziyette kald
anlafllyor.

Mescid kare planl ve muntazam kesme tafltan yaplmfltr.

Alt st pencerelidir. Minaresi sol tarafta olup kpne kadar
yklmfltr. Cmle kaps kmaz sokak tarafndadr. Bu kapnn
cephe duvarnda kk bir eflmesi vardr. ats kmfl olan
mescidin hi bir yerinde kitabesi yoktur.
Cadde tarafnda kk bir haziresi vardr.
1014 (1605) tarihinde vefat eden fiah Mehmed. Lahdinin bafl
taflnda Kelime-i tevhid, ayaktaflnda ise uzun bir kitabe yazldr.
Silindir flahidesinde uzunlamasna bir atlak ve beton bir parmaklk arkasnda kaldndan yaz okunamamaktadr.
Gitti dnydan meded
Giil-i glzr olan Mehmed fih
diye bafllayan kitabenin altndaki rakam 1014 olarak okunabildi. Trk Edebiyatna gemifl tane Mehmed fiah vardr.
Fakat vefat tarihleri bununkini tutmuyor.
1174 (1760) RukiyeMonla.
Mevlevi muhibbinden ve rtbei seniyye ricalinden vzeray azam Hazreti kapu kethdas Kandilli Yusuf Aziz
Efendinin annesi olup 1268 (1851) de vefat eden Nefise
Mflerref Kadn.
Biraz ileride, Hubbi Hatun Trbesi nnde, flahidesi
topraa gml olarak bulunan bir Mehmed fih ve Yusuf fiah
kz Aiye Hanm'n kabirleri vardr.
Halk rivayetlerine gre Demirciler Mescidi, hayr ifllerinde
alflan demirci ingenelerin namaz klmalar iin yaptrlmfltr.
Civarndaki "Has ahr"a bakmak da bunlarn grevi idi.
1993 yaznda mabedin ihyasna bafllanmfltr.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/279) (T. z. st. Ca. 1/47) (Si. Osm.
3/469 Aziz Yusuf Efendi) (Si. Osm. 4/139-153) (Trk Dili ve Edebiyat
Ansiklopedisi 6/219)

M 43 M

M EYPSULTAN TARH M

Dkmeciler Mescidi

Dkmeciler Camii
anlfl olarak Dmeciler Camii denmektedir. Mabet.
Y
Dmeciler Caddesi ile Oluklu-Byr Sokann
birlefltii yerde ve sokan sol kflesindedir. Her iki yola alan
kaplar vardr.
Hadika'da flu bilgi vardr:
"Banisi Dkmeci-Zde Mehmed Bakr Efendidir. Kendi
dahi orada medfundur. Anadolu Kazaskerlii'nden ayrldktan
sonra 998 (1590) senesinde vefat etmifltir. Meflhur flair
Abdlbki Efendinin birinci sadareti azlinde bunlar Anadolu
sadaretine getirilmifltir. Sadaret tarihi 996 Cemaziyelevvelisi
(Nisan 1588)ndedir. Bir sene sonra azl olunmufltur. Mehmet
Bakr Efendinin ayrca iki defa stanbul kazas vardr."
Si. Osm. yazar flu bilgiyi vermifltir:
"Dkmeci bafl Hseyin Bey'in oludur. alflp ulemdan
olmufl ve Sokullu Mehmet Pafla'nn kzlarna muallim tayin
edilmifltir. Mderris olup 987 flabannda (Eyll 1579)
Edirne Kads oldu. 989 zilhiccesinde (OCak 1582) stanbul kads olup Recebinde azl edilmifltir 996 C. evvelinde Anadolu kazaskeri olup 997 R. evvelinin 12. gn (29 Ocak 1589)

Dkmeciler Camii Kitabesi. Mehmet Bakr, Mehmet Bai (Serkefl)

diye yazlmfltr ki dzeltilmelidir.

vefat etti. lim. kadere inanan, doru bir zat idi.

Mabet, kare planl olup kesme tafltan yaplmfltr. ats ve
minberi ahflaptr. Kirpi saakldr. Sadaki minaresinin kaidesi
kesmetafl, gvde ve petek ksm ince tuladan olup zeri
svaldr. Ksa bir klah vardr. Alt st 10 pencereden flk alr.
Mabedin minberini Mehmet Bakr Efendinin neslinden
Hseyin fiah Efendi mtevelli iken kendi mlk olan bahesini vakfa ilhak ve iki ake kira ile baflkasna kiralayp ve bir
ake dahi usul- vakfdan gsterip ake vazife ile hitabet
tayin eylemifltir.
Bundan evvel olunan tamirlerden baflka Sultan II. Mahmud Hn'n hareminde olan 3. hazinedar hayr sahibi Llezr
Kalfa'nn himmetleriyle ve Hadika zeylini hazrlayan Ali Sat
Efendinin flevkiyle ilk defa fladrvan yollan tamir olunarak suyu
getirildi. Ve Cami-i flerif dahi yenilenip ve yeni hasr
dflenmifltir. Tarih 1238 (1822) Llezr Kalfa befl kese kadar
ake sarf eylemifltir. Mabedin mahallesi vardr.
Cami, 1894 zelzelesinden zarar grmfl ve iki hanm
tarafndan tamir edilmifltir. Bunu belirten kitabe, Cadde tarafnda ve mabedin duvarndadr ki fludur
Y Mlik 'l-Mlk
1313 (1895)
Rahnedr olmufl idi zelzeleden mescidimiz
Hamdlillah bu yl oldu serp bd
de Allah dernunda klndka namaz
Emine, Ftma Hanmlar'n ervah flad
Avluda Mehmet Bakr Efendi tarafndan dikildii sylenen
ulu bir nar aacnn dibinde drt musluklu bir fladrvan
vardr. zerindeki kitabede:
bu mi Zemzemi gel oku hem sen ruhuna
Abdest el Ftma Hantm'a her dem kl du'
1286 (1869)
diye yazldr.
Mehmet Bakr Efendinin stun fleklindeki flahidesinde
meflruta tarafnda olup zerinde yaz ve tarih yoktur. He-men
yannda "Mir-i Mahdum ibn-i Eb'l-Mekrm ibn-i seyyid
Ahmed Lala medfundur. Vefat tarihi 975 (1567)dir."
Bundan da anlafllaca zere mabet, en ge 1565 tarihinde yaplmfltr.
Avluda, etraf alak, tafl bir duvarla evrili ak bir trbe
vardr. Yeni yaz ile: "Sahabe-i kiramdan Hazreti Cabir R.A.
olu Muhammed Ensri R.A Hazretlerinin kabridir" diye
yazldr. fiahidesinde ise:
Merhum ve mafur Mehemmed avufl an evld- Cabir R.A.
anh ruhi n fatiha. Sene 1052 (1642), diye yazldr. Yannda
iki kabir daha vardr. fiahideleri yoktur. Bunlar yukarda adlar
yazlmfl olan zatlara ait olmaldr.
Hazirede bir ok flahide vardr. Bazlar flunlardr:
1288 (1871) tarihinde vefat eden nakflibendiye tarikatinden Necib Pafla trbedar Mustafa Efendi
1234 C. ahr (Nisan 1819) fieyh Kirpsi Mustafa Efendi.
Kabri camiin sol tarafndaki hazirededir.
Tarih ksm gml olan Bektafli sikkeli Mehmed Dede.
Mabet, avlu ve duvarlar ile haziresi 1970 tarihinde esasl
bir yenilemeye tabi tutulmufltur.

M 44 M

M CAM VE MESCTLER M

Muhammed el-Ensri R.A Hazretlerinin kabri

Semt ve mabet ismini, stanbulun fethinde bulunup byk

topun dkmnde bulunan dkmcbafl ve maiyetinin lmlerinden sonra buraya gmlmesiyle almfltr. Kabirleri,
Dmeciler Caddesi ile mmi Sinan Sokann birlefltii
yerdedir. Buraya sonradan baz kimseler de gmlmfltr. Bir
dkmcbaflnn kabri de Yedikule Kaps dflndadr.
Dkmeciler Camii Mimar Sinan'n eseridir.
Kaynak: (Gezi Notu) (Si. Osm. 2/2 M. Bakr Efendi) (Hadika 1/266) (st. Ans.
9/4805) (T. z, st. Ca. 1/49) (Si. Osm. 4/465 Mustafa Efendi) (M. Meri,
Mimar Sinan, Tezkiret'l-Ebniye S: 907) (A. Kuran, Mimar Sinan. S: 308)
(Ayn Yazar, Mimar Sinan'n Mescidleri, S. Eyice Armaan, S: 142)

Edirnekap Mezarl Mescidi

ski Edirnekap Mezarl'nda, Mnzev Kflla Caddesi
E
zerinde ve L'li Mustafa Efendi eflmesi'nin sol
tarafnda olup ok kktr. kisi ayn at altndadr. Eskiden
ayn yerde bir menzil namazgah vard.
Mabet duvarlar kargir ats ahflaptr. Sadaki minaresi
tuladandr. Kitabesi yoktur. 1900 tarihlerinde yaptrlmfl ve
daha sonra da tamirler grmfltr. Uzun mddetten beri
kapaldr. Bugn civarndaki mermercinin amelelerine
yatakhane olmufltur.

Kapsna iki basamakla klr. Kapnn sol tarafnda byk

bir pencere vardr. Bunun altnda lahit yan kapaklarn hatrlatan mermer iki tafl grlmektedir. Bunlar eski namazgahn
korkuluk tafllardr. Mihrab nifli iinde, eski namazgah tafl hl
durmaktadr. stalaktitli ve mihrabl olan bu tafln zerindeki
mihrab ayeti zellikle kaznmfl gibidir. zleri hl grlyor.
Mihrab karflsndaki duvar, eflmeye ait olup zerinde iki
satr halinde hazrlanmfl flu kitabe vardr:
Beni haz el-mekan'fl-flerif unvan el-mlk'l-latif
Elhac L'li Mustafa Efendi, Emin-i Defter-i Hkn sabka
1148 (1735)
L'l Efendi eflmenin bnisidir. Bu kitabeden buradaki
"Mekan'fl-flerifi" yani namazgah da yaptrd anlafllmaktadr.
Mihrab tarafndaki mabet duvarnn iki kflesine baklava
bafllkl, poligonal iki mermer stun yerlefltirilmifltir. Bunlarn
namazgaha ait olduu sanlmaktadr. Mabedin mihrab
tarafnda da bir sofa bulunduu buradaki harpufltal namazgah
duvarndan anlafllmaktadr.
Mescid banisinin Mehmed Tevfik Bey olduu rivayet
edilmektedir. Tevfik Bey'in kabri, mihrab nnde olup kitabesi
fludur: Hvel Hayy/Huzur- Hiimyun-t cenb- mliikne
mezzinlerinden ve Musikai Hmyun kola-alanndan fenn-i
musiki stad b-nazirlerinden tarikat-i aliyyei Bedeviyye ricalinden olup irtihal-i dr- naim eden merhum Mehmed Tevfik Bey'in
ruhin el-ftiha. 15 Ramazan 1321 (Aralk 1903)
Mescid, 1992 ylnda, 1939 Rize doumlu, 25 senelik imam
Sayn Rza Ezer Bey tarafndan aslna sadk kalnarak restore
edilmifl ve ibadete almfltr. Bu minik mabede bir de minber
koyarak cami haline getirmifltir. Kendisi bu himmeti, garip bir
tesadf olarak, L'li Mustafa Efendi gibi, 1991 martnda vefat
eden kymetli efli, Hsniye Hanm'n ruhu iin yapmfltr.
Kaynak: (Gezi Notu) (st. Ans. 9/4931)

Edirnekap ehitlii Mescidi

dirnekap fiehitlii kapsnn hemen yaknnda ve
E
Atatrk Caddesinin sol baflndadr. fiehitlikleri imar
cemiyeti tarafndan 1948-49 tarihinde yaptrlmfltr.
Mabet, sekiz kfleli olup duvarlar kargir ats ahflaptr.
Befl pencereden flk alr. Mihrab nifl fleklindedir. Duvarlar
renkli kalem iflleri ile sslenmifltir. Tula minaresi, mihrab
ynnde olup mabetten ayr olarak yaplmfltr. Mescide
nazaran iri ve nisbetsizdir.
Mabedin yannda pek ok eski flahideler vardr. Bunlar
fiehidlik ve Edirnekap Caddesine alrken toplanarak buraya
getirilmifltir.
Kaynak: (st. Ans. 9/4933)

Emir Buhar Tekkesi Camii

Edirnekap Mezarl Mescidi ve Lli-zde eflmesi

taklar civarnda, Hali Kprs evre yolu yakO

nnda, Edirnekap Caddesi bitifliindeki kapal alt
geidin bulunduu yerin evresinde ve Mnzev Caddesi ile
Deirmen Sokann birlefltii yerde idi. Bugn yalnz
M 45 M

M EYPSULTAN TARH M

Edirnekap fiehitlii Mescidi

bir ka kabir tafl ile mermer kapl kemeri ile kap sveleri
kalmfltr. Bunlarn hepsi yerde, yol zerinde ve kfledeki bir
duvarn arkasndadr.
Hadikat'l-Cevmi'de flu bilgi vardr:
"Banisi Sultan Sleyman'dr. Zaviye heyyetinde olup
hcert vardr. lk defa fleyh olan Mahmud elebi Emir Buhr
fieyh Ahmed Efendinin damaddr. Vefat 938 (1531) tarihinde
olup kabri, tekkenin karflsnda iken 1974'de Hali Kprs
evre yolunun yapm srasnda, Edirnekap alt geidi
yanndaki srt zerine ve Edirnekap Mezarl'nn bitimine
nakledilmifltir. Yannda, fieyhlislm bn-i Keml (Keml PaflaZde fiemseddin Ahmed Efendi)in kabri vardr. Buras etraf
tafl parmaklk ile ev-rili bir ak trbedir.
Mecdi Efendi fiakail zeylinde diyor ki: "O edib ve olgun
Mahmud elebi, Kad Krm'nin vey olu idi. lk nce
medrese eitimi grmfl ve sonra tasavvufa talib olmufl ve
Seyyid Ahmed Buhari Efendi'nin mazhariyetine nail olmufl ve
onun hizmetine intisab etmifltir. Ondan tekmil-i tarikat eylemifltir.
Bu srada ve Emir Buhari'nin istei zerine kznn kz ile
evlenmifltir. Bu yzden fleyhinin vefatndan sonra onun yerine
geerek fleyh oldu. Bu tekke ve camii yaptran kendisi olup
hl o cami ve zaviye Emir Buhari'ye intisabla flhret bulmufl
ulema ve sleha yata olmufltur. Eflrf- eslafdan pek ok
kimse orada defn olunup muteber zevat ile dolmufltur."
Tekke byk bir ihtimalle 1525 tarihlerinde yaplmfltr.
Mahmud elebi'den sonra flu kimseler fleyh olmufltur:
1- Mentefleli elhac Hoca Halife. fieyh Hac Halife, ilk nce
medrese eitimi grmflse de sonradan fieyh Mahmud
elebi'nin mridi oldu. Tarikatini tamamladktan sonra ondan
icazet ald. Edib ve ok dindar bir zatt. Geceleri uyumayp
sabaha kadar ibdet ettii sylenir.
Bir gn sabah namazndan sonra katrna binmifl ve
yannda iki mridi olduu halde hacca gitmiflti. Bunu efline
dahi sylemedii rivayet olunur. Hacc eda ettikten sonra

hastalanmfl ve orada vefat etmifltir. Vefat tarihi belli deildir.

960 (1553) tarihlerinde olmaldr.
2- Hoca Takiyddin-i Eb-Bekir-i Simv. Bu dahi ilim tahsil ederken tasavvufa meyi etmifl ve Hac Halife'nin hizmetine
girerek onun mridi olmufl ve onun vefatndan sonra
makamna gemifltir. Edib, vakur, halim, kerim, ok sabrl ve
mtevazi bir zat idi. 965 (1557) tarihinde vefat etti.
3- Hoca Sefer Efendi.
4- Hoca Hamza Efendi.
5- Tafl-Zde fieyh Mehmed Efendi. Zkir fikr Bey,
Tafl-Zde dedii halde Atai, Kavakl-Zde Efl-fieyh
Mehmed Efendi diyor. Mehmed Efendi, Bursa'da Hisar iinde
Kavakl mam derler bir imamn oludur. yi bir eitim grd
ve Merhaba Efendi'nin yannda bulundu. Sonra Mirim
Kflesi'ne intisab etti. yi bir hatip Farisi ve muammada bafl
yetiflkin olduundan Msr beylerbeylerinden Ali Pafla ile Vezir
Ferhad Pafla'ya muallim olmufltur.
Sonra iyi bir tabib olan Hekim elebi'ye balanarak tarikatini tamamlamfl ve Emir Buhari Tekkesi'ne seccade niflin-i
irfld olup bin tarihi sonlarnda (Temmuz-Austos-1592) vefat
etmifltir. Nevli mahlasl fliirleri vardr.
6- Tafl-Zde'nin olu Mustafa Efendi.
7- Mehmed Emin Efendi. 1086 (1675) de meflihati terketmifltir.
8- Abdlahad Nuri Efendi'nin halifesi Hasan Feyzi Efendi.
Babas Mehmed Aa Simkeflbafl idi. fieyh Abdlahad Nuri'den
baflka Hekimbafl Tekkesi fleyhi Bosnev Osman Nakflibendi'den dahi ahz- tarikat etmifltir. Vefatna flair Ahmed Rfldi
Efendi bu tarihi demifltir:
de Feyzi cinn cy me'v
1102
Kabri, Emir Buhari'nin damad Mahmud elebi yannda
idi. Eserleri ve divan vardr. lisanda fliir yazmaya muktedir
flir, arif bir zat olup stanbullu'dur.
9- Feyzi Hasan Efendinin olu fieyh Mehmed fieyh
Efendinin vefat, 1144 (1731) tarihindedir. fieyh Efendi
"fiakayik-i Atayi Zeylfne ayr bir zeyl yazmfl ve yz senelik ilim
adamlar, fleyhler, flairler, vezirler ve devlet adamlarn bu
kitabnda toplamfltr. Kabri, minare dibinde idi.
10- Edirneli Kadiri fleyhi. fiahkadn-Zde fieyh Abdurrahman Efendi. Vefat 1161 (1748) tarihindedir.
11- Olu bardak fieyh Feyzullah Efendi Vefat 1184
(1770) dedir.
Osmanl Arfliv dairesi'ndeki 3 R. 1161 (2 Nisan 1748) tarihli bir berata gre, fieyh Abdurrahman Efendi'nin vefatnda
tekkenin meflihati oullan Mustafa ve Feyzullah Efendiler'e
tevcin edilmifltir. Bu durumda, Zkir fikr Bey'in,
Abdurrahman Efendi'nin 1163 (1750) tarihinde gsterdii
vefat tarihi doru deildir.
12- Feyzullah Efendinin olu fieyh Abdurrahman Efendinin vefat, 1225 (1810) tarihindedir.
13- fieyh Feyzullah Efendinin 2. olu fieyh Mehmed Emin
Efendinin vefat, 1229 (1814)dedir. Tayini 22 S. 1225 (29 Mart
1810) tarihindedir.
14- Emir Buhari fleyhi Hoca seyyid Mehmed fierfed-

M 46 M

M CAM VE MESCDLER M

din elebi Efendinin halifesi ve tekkenin ikinci banisi fieyh

Seyyid Abdlhalim Efendi 1240 (1824) tarihinde meflihate getirilmifl ve tekke harap olduu iin 10 sene kadar kapal kalmfltr. Vefat 1270 senesi R. ahirinin birinci gndr. Kabri,
mermer bir sanduka fleklinde olup mabedin avlusunda idi. stndeki kitabe fludur:
fiah Hseyn 'in nesli pk-i Hazret-i Pir Emir
Nmdr Ahmed Buhr mazhar-i envar-i Hakk
Ceddi Pk-i elebi Mahmud fierafeddin de hatm olub
Ol dahi encam olmufl vasl-i didr- Hakk
Sonra ol shib-i kermetden inabet ahz iden
fieyh Halim Efendi'dir kim rci-i envar- Hakk
flbu derghn olub bni-i sni-i mrflidi
Eyledi nice mridi vakf- esrar- hakk
Gfl edenler dediler olsun Hda'nn rahmeti
fieyh Halim efendi oldu zm-i glzr-i Hakk
Gurre-i R 1270 (1 Ocak 1854)
15- fieyh Abdlhalim Efendinin halifesi fleyh vekili Seyyid
Hasan Eflref Efendinin Vefat, 5 R. evvel 1282 (29 Temmuz
1865)
16- fieyh Abdlhalim Efendinin olu fieyh Mehmet Thir
Efendinin Vefat, 13 Receb 1311 (20 Ocak 1894)dedir. 1250
(1834) tarihlidir.
17- fieyh Thir Efendinin kardeflinin olu fieyh Hasan
Efendinin vefat, fiaban 1321 (Ekim 1903) tarihindedir. smi
Hasan Basri Efendi olup kabri 2. Kozlu mezarlnda ve dier
nakiller arasndadr.
18- Tekkenin son fleyhi ise Hafz Mehmed Emin Efendi
olup Nisan 1939'da vefat etti.
yin gn Cuma olan bir nakflibendi tekkesi idi.
Fakat, Osman Bey, yin gnnn perflembe olduunu belirtmifltir.
Hazirede medfun olanlardan biri de 1061 (1651) tarihinde
vefat eden Ayflf Mehmed Efendidir. Byk bir lim ve nl bir
yazar idi. Bir ok eseri vardr.
Camiin karflsnda ve yol aflr yerde brahim Halebi'nin
merkadi vard. 956 (1549) tarihinde vefat etmifltir. 1941 tarihinden sonra Edirnekap Sakzaac Mezarl'nn ortalarna
nakledilmifltir. Kabri ok bakmldr.
Hazirede, Niflanc-Zde Mehmed Efendinin R. evvel 1031
(Ocak 1622) tarihli flahidesi vard. Mir'at-i Kainat adl eserin sahibi olup Edirne kads iken vefat etti. Annesi, Emir Buhari'nin
damad Mahmud elebi'nin damad olan fieyh Abdl-Latif
Efendinin kzdr.
Cami yma tafltan yaplmfl olup ats ahflapt. Sa taraftaki minaresi ince tuladan idi. Birinci Dnya Savafl srasnda
Metris Kfllas nnde Ramazan topu atlrken topun paralanmas ve bu paralardan birinin camie dflmesi ile at kmfl
ve bir daha yaplmamfltr. 1941 senesi vakfa yktrlmfltr. Mimar Sinan yaps idi.
fieyh Tahir Efendinin olu, 1281 (1864) doumlu, Mehmed Musa Kzm Efendidir. Bu srada tekkenin fleyh-i sanisi
1245 (1829) doumlu fieyh Abdlhalim Efendinin olu Mehmed Rflid Efendi idi. Bu zatn olu ise, 1270 (1853) doumlu,
Hasan Basri Efendidir. fieyh Tahir Efendi zamannda tekkede
derviflanla beraber 7 kifli bulunuyordu.

Mel. 1/258 Ayfli Efendi) (.H. Konyal, Mimar Sinan'n Btn Eserleri S: 74)
(Zakir fikr Efendi st Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu 2/94) (A. Kuran, M. Sinan
S: 276) (1256 ve 1294 tarihli, Asitanei aliyye ve bilad- selasede kain tekaya
listeleri) (mec. Tekaya) (st. Kltr ve Sanat Ans. Tercman Yay. 3/1627)
(Osm. Mel. 3/142 fieyhi Mehmed Efendi) (Si. Osm. 3/183) (Ayvansarayi,
Mec. Tevrih S: 254) (Si. Osm. 4/148 Niflanczde Mehmed Efendi) (F. Babinger, Osm. Tarih Yazarlar ve Eserleri 1982 S: 292) (Osm. Arfl. Dairesi Nfus Def. S: 292) (A. etin, Vakflar Der. 13/589) (fiakaik, Mecdi Ter. S: 518
Mahmud elebi, S: 382 Kavakl Mehmed Efendi S: 520 Bekir Ef.) (Revnakolu Edebiyatmzda Mevlid ve Mi'rciye, Yeni Tarih Dnyas 1954 Say:
17/690) (Ayvansarayi, Vefeyt, st. ni. Ktp. tarih yazmalar No: 2464 S:
76 Hasan Feyzi ve S: 160) (Sefine-i Evliya 3/370 Hasan Fevzi 2/47) (M. Tahir.Osm. Mel. Merel Yay. 1/95 Hasan Feyzi) (A. Glpnarh, Melamilik S:
162-205) (smail Beli, Nuhbet'l-Asar, Haz. A. Abdlkadirolu S: 430) (Saliha Sultan Dn S: 1316) (Osman Bey, Mec. Cevami, 2/2) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III. No: 24057) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 1 No: 82)

Edirnekap Mezarl Mescidi

adikat'l-Cevmi'de flu aklama bulunmaktadr: Yce
Tanr'nn yardm ile 857/1453'de Akflemseddin birlik
H
ve himmetiyle bu gzel flehir Ftih Sultan Mehmed Hn tara-

fndan feth edildi. Bundan nce Emevilerden Muaviye dneminde 51 (M. 671) tarihinde stanbul'un fethi iin Zeyd bin fierecet'tin Rehvi'nin komutanlnda bir sefer dzenlendi. Gelen ga-zilerle birlikte 33 sahabe vard.
Sekiz kiflinin en by ve sayg deerlisi olan Ebu Eyyub
Ensari Halid bin Zeyd bu tarihte ishalden vefat etti ve flimdiki
yere defn edildi. Bu tarihten stanbulun fethine gelinceye kadar 806 sene getikten sonra stanbulun feth edildii srada
fieyh Akflemseddin Hazretlerinin kuvvet-i kudsiye ve kerameti
nsiyeleriyle yerini tayin eyledikleri mahall, kabr-i flerifleri olmak zere kazlp iki kula kadar inildikte bir tafl kmfltr. Tafln zerinde: Haz Kabr-i Ebi Eyyup, diye yazl idi. Derhal bir
trbe yapmna bafllanmfl ve hitamnda bir cami'i flerif dahi ilave klnmfltr. Hal Eyyub Cami'i diye meflhurdur. Kaps zerindeki tarih budur:
n sekizyz altmfl flalinde bu
Cami'i Sultan Mehmed yapd nev

Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/297) (T. z, st. Ca. 1/52) (st. Ans.
9/5087) (M. Meri, Mimar Sinan, Tuhfetl-Mi'marin S: 27) (M. Tahir, Osm.

M 47 M

Eypsultan Camii Musalla Kaps ve Sebili

Fransz ressam Flandinin izgisiyle 19. yzylda Eypsultan Camiinin arkadan grnfl

lk baslan renkli kartpostallarda Eypsultan Camii dfl avlusu ve fladrvan

Cami duvarnn inilerinden dnyada efli bulunmayan rnekler

M EYPSULTAN TARH M

Gzin-i hsrevn u kble-i flhn- mmdr

Trz'l-mekkiyedir Yesrib Batha-y Yezdani
Cihann nuhbesidir dr- mlk-i saltanat dar
Ki eshab- kiramn oldu hmuflgh- ziflni

Km haz misl-i cennt'n-na'im

Mecm'lillah min kavm'it-takv
Mabet, 1458 senesinde yaplmfltr.
Daha sonra padiflahlar himmetiyle nice tamirat ve termimat
ile hizmetler edildi. 136 (1724) tarihinde btn seltin camilerinde ramazanlarda mahyalar yapmak zere ferman ktnda
bu camiin minarelerinin boylar ksa olduu iin ikifler flerefeli
yeniden minare yaplmak ferman olunup 1136'da tamam
olmufltur. Yeni minareler iin bu tarih sylenmifltir:
Namz-i penegh halka iln
derler ism-i A'zamla musahmar

Hususa buka-i dilc ve mensb EbEyyb

Darh-i Hlid bin Zeyd-i Ensri-i nrn
Odur ryetkes-i gazv Alemdr-t Reslillah
Ann darnda flehinflah- kevneyn oldu mihman
u itdi Feth-i Kostantiniyye'yi Sultan Mehmed Hn
Sekizyzle dahi elliyedinin sl ezmni
O dem kabr-i EbEyyb'i kld Akflemseddtn
crmetle bu yerde gn gibi izhr u rahfln

Saladr fiehdiy ehl-i Mezka

Olub flirin edalarla muharrer
kub vz arfla didi trih
Te'l flnuhu Allahu Ekber
1136 (1733)
Deniz tarafndaki minare, 238 senesi zilkadesinin 14.
arflamba gn (23 temmuz 1823) yldrm dflmesiyle minarenin st flerefesine kadar olan yerleri hasar grdnden
ferman ile yenilendi. 1723 tarihindeki yenileme Nevflehirli
brahim Pafla'nn himmetiyle olmufltur.
Fatih'in yaptrd ilk cami, 1179 (Mays-1766) tarihindeki
byk depremde onarlmayacak kadar hasar grd iin
flimdiki camiin yapmna bafllanmfltr.
nflaat, 1213 muharreminin 25. gn (9 Temmuz 1798)
bafllamfl, yalnz minareler baki kalarak cami, 28 ayda tamamlanmfltr. Bina emini Uzun Hseyin Efendi idi.
Camiin nndeki avluda, flimdiki yksek mahallin yerinde
Sinan Pafla'nn fevkani kasr vard. Bunun altnda da andarl
Halil Pafla'nn olu brahim Pafla'nn fladrvan havuzu
bulunuyordu. Ayrca avlunun iki tarafnda medrese odalar
bulunuyordu. Btn bunlar camiin yeniden yapm srasnda
yktrld.
Fakat dfl avluda hala mevcut altl stl imamlara ve trbedarlara ve mtevelliye ait drt oda yapld. Ve bir muvakkithane ve padiflah iin mahfel-i hmyuna yol dahi yine
icaddr. 5 C. ahr 1215 gn (24 Ekim 1800) selamlk olup
Sultan III. Selim teflrif buyurup Cuma namazn klarak camiin
alfl yapld.
Mabet, tek byk kubbelidir. Bunun etrafnda 8 yarm
kubbe ve kflelerde de 4 kk kubbe vardr. Mihrab eyvan
fleklindedir. Minberi mermerdir. Kubbe, alt tafl stuna oturtulmufltur. Mihrab taraf hari tarafnda galeriler vardr. Sa
ve solundaki ift flerefeli zarif minareleri Sultan III. Ahmed
devri yapsdr. Son cemaat yerinin nnde alt stunlu ve yedi
kubbeli bir revak bulunmaktadr.
Mermer cmle kaps zerinde, 9 sra halinde ve iki para
olarak hazrlanmfl flu kitabe vardr:
Zehi mnkd- emr-i gerdgr zll-i Rabbani
Ser-efrz- cihndrn- asrn fih-t Devrn
Menr- nr-fefln Sultan Selim Hn- blend ikbl
Bilin glbank dahi eyledi pr cmle zni

Gzarefl flefl sinin fetihden ol Ftih-i belde

Mezar nezdinde olmufl zehi bu cmi'i bani
Mrr- vakt ile anma olub vehm-i kavtri
Bu demde kld niyyet indirse r erkn
Stununda kyame kalmayub yary- bl kebir
Rka kubbesi meyl-etdi buldu zaaf her yn
Olub saf ser smn cmle msrif secde
Tahiyyta kudi eylemifldi kasd-t hitm
fieh-i lem idb bu cmi'i heb hedm essndan
Nihde eyledi ss-i nevin bnyd- umrn
Dern-i cami' ve havlsn tevsi' ile kld
Buna sarfhasbeten Lillah emvl-i fervn
lhi defter-i amalini ol fih- devrnn
Klub lebriz ecr it nasr ile mesrur fldn
Kraat eylesn Arif bu trihi musalliler
Selim Hn yapdt a'la ma'bed-i Eyyb Sultn
1215(1800)
Cmle kapsnn nnde Sinan Pafla Kasr bulunuyordu.
Kasr 1798 tarihinde yktrld. Yerinde, ulu bir nar aacnn
glgesinde etraf parmaklkl bir set ve imen sofa vardr.
Parmakln drt kflesinde drt eflmecik bulunmaktadr.
Sultan III. Selim turalar ile sslenmifl bu eflmelere "Hacat
eflmeleri" veya "Ksmet eflmeleri" ad verilir. Bu sofa bu
Padiflah'n eseridir. Kendisi Mevlevi Tarikat'na bal olduu
iin, bu tarikatn simgesi olarak parmaklk zerine Mevlevi
sikkeleri konmufltur.
Evliya elebi buradan "Avlunun taraf odalarla
(medrese odalar) ssldr. Ortasnda cemat maksuresi
vardr. Bu maksure ile Ebu Eyyb kabri arasnda gklere
uzanmfl iki nar vardr ki cemat glgesinde ibadet eder" diye
bahsetmektedir.
Burada bugn bir ulu nar aac bulunmaktadr.
Fatih devrinden kald sylenen bu iki nardan birisi,
yaflll sebebiyle 1910-1915 tarihlerinde yklmfltr.
Bir sylentiye gre de bu imen sofa, Hazreti Eyyb'n
gasledildii yerdir. Ayak altnda kalmamas iin etraf
evrilmifltir. Evliya elebi camiin eski halinden flyle
bahseder: "Bu Ftih Sultan Mehmed Hn yapsdr ki, sevabn

M 53 M

Ressamn frasndan Eypsultan Camii

Fotoraf makinesinin objektifinden Eypsultan Camii

M EYPSULTAN TARH M

Hz. Eb Eyyb'e hediye eylemifltir. Bir kubbelidir. Mihrab

tarafnda yarm kubbesi daha vardr. Lkin o kadar yksek
deildir. Cami'in iinde stun yoktur. Orta kubbe etrafnda
salam kemerler vardr. Mihrab ve minberi san'atl deildir.
Hnkr mahfeli sa taraftadr. ki kapldr. Biri sa tarafta yan
kaps, dieri kble kapsdr. Kble kaps zerinde celi hat ile
flu trih yazlmfltr: Hamd lillah beyt-i ma'mur oldu bu. Sa
ve solda iki minaresi vardr."
Cmle kaps nndeki i avlunun iki kaps vardr. Deniz
tarafna alan kapnn zerinde ve iki tarafnda yet-i kerimeler yazlmfltr. Hemen yannda Kbrs fatihi Mustafa Pafla'nn
trbesi bulunmaktadr. fiimdiki fladrvan avlusuna alan ikinci kapnn da i ve dfl taklarna ayetler hak edilmifltir. Yannda
Beflir Aa trbesi vardr.
fiadrvan avlusundaki fladrvan, Sultan III. Selim
zamannda yaplmfltr. Bu avlunun da arfl Kaps ve Musalla
Kaps adlar ile anlan iki kaps vardr. arfl kaps zerine,
iki tarafl ayetler yazlmfltr. Musalla Kaps'nn dfl yznde
ise befl sra halinde hazrlanmfl flu kitabe vardr:
Zehi taat-ki ehl-i velyet-kim bu beytullah
Mutf- evleydr tifi rehberde matbb
Basiretmende-kerd sahasnda iktihal etmek
Baklsa farz- ayn olmufl ki mjgnn ider rb

Bulunduka kerametle mnevver meflhed-i

Hlid Ki hl genc-i nakd-i rahmet-i hakk'dr o cy- hb
Kapu amfl musalhna sala klmfld vaktinde
Cenb- Hazret-i Ftih yapub bir cm 'i-i mergb
Sevabn ana vakfetmekle kasd- intisab etmifl
Annndr olur bu ma'bed ol devletliye mensb
fiefthhlkda fi'l-i ceddin iflleyb flimdi
fieh-i li-himem tarz- kadimin kld nev-slb

Hac Ali Rza Pafla Camii

Hac Rza Paa Camii

amidiye Camii ve Cum'a Camii isimleri ile de bilinir.
H
Cami, Rmi'de Cuma Camii Soka ile eski ad Rusuk
Yaran Soka olan flimdiki Mahmudiye Soka ile birlefltii
yerdedir. Bu iki sokaktan baflka, fieyh Abdullah Soka ile
Balar Caddesine de alan kaplar vardr.
Mabet yma tafltan olup ats ahflaptr. Alemine kadar
kesmetafltan yaplmfl olan minaresi ksa olup sadadr. Kitabesi yoldan grlmesi iin mihrab knts zerine konmufltur. Kitabenin stne bir ayet yazlmfltr. Bunun altnda
yedi satr halinde hazrlanmfl 14 msral flu manzume bulunmaktadr:
Muktedy ehl-i snnet hmii fler'-i mbin
fiem -i mihrb- hilfet hdim-i beyt-i Hd

Y'ni Hkn- blend sr Hn Abd'l-Hamid

Himmet eyler fler'-i pk-i ahmed'e sub mes

Civarndan Rza-pazar dkknlar olub katd

Keff-i skknlanna say verdi cmle zer-i mahbb
Bytd niyyet-i pkile tathir etdi havlusun
Dernundan Bin-y nbecy eyleyb meslb
Eb'l-Feth-i cihann nk tecdid etdi asarn
O fiah Hakk idb glib adsun eylesn malb
Surun" syle trihin eday arz idb anda
Selim Hn 'a du' kl oldu zib cmi-i Eyyb 1215 (1800)
Bu kapnn sol tarafnda pencereli sebili vardr. Bunun
arkasnda Hnkar Mahfeli pampas bulunmaktadr.
Eyp Sultan Trbesi bahsine baknz.
1190 (1776) tarihinde Sadnazam Dervifl Mehmed Pafla
Eyp ami'ini "Tamir-i Klli" eylemifltir.
Kaynak: (Ayvansarayi Vefeyt S: 90-91) (Hadika 1/243) (E. elebi, Z. Danflman Ter. 2/98-100) (R. Akakufl, Eyyb Sultan) (H. Bayr, st. Folkloru S:
27-161-168) (H. fiehsuvarolu, Asrlar Boyunca st. S: 117-118-119) (T. z,
ist. Ca. 1/53) (Eremya elebi, st. Tarihi S: 30,33) (nciciyan, 18. asrda st.
S: 76-150) (Ayverdi, Fatih Devri III. 348) (st. Ans. 9/5446) (Y. Demircanl, I.
elebi seyahatnamesi S: 85) (R. E. Kou, Eyp Camii, Hayat Tarih Mec. 1966
Say: 5 S: 49) (Muhmandar- Cenb- Rislet Penhi Ebu Eyy'b-i Ensri, st.
1316) (III. Selim'in sr ktibi Ahmed Efendi tarafndan tutulan Rznme,
Haz. V. Sema Arkan, T.T.K. Yay. 1993 S: 328-338-339)

M 56 M

Hac Ali Rza Pafla Camii kitabesi

M CAM VE MESCDLER M

Rza Pafla'ntn stun fleklindeki flahidesi

Mabeyinci-i snii mir li'nin maksad

Pdiflh- leme aldrmadr hayr- du '

vardr ki 1311 (1893) tarihlidir. Haziresi yoktur. Yan tara-"

fnda mektebi bulunmaktadr. Bu mekteb bahsine baknz.
Camiin Balar Caddesine alan avlu kapsnn yannda bir
kuyu vardr. Bileziindeki tarih ve yaz silinmifltir. Yalnz
"Hanmn" kelimesi okunmaktadr.

flte ez cmle biri bu ma'bed-i pkize kim

Berk urur revzenlerinden nr- feyz-i Kibriya

Kaynak: (Gezi Notu) (T. z. st Ca. 1/63) (.A. Gvsa, Meflhur Adamlar
2/634) (nal, Son Asr Trk fiairleri X/1795)

Gfle gfle blbln grse tat-gh olur

Glflen-i tevhiddir bu ma'bedlem beh

Hac Ali Tekkesi Mescidi

Hakk Ta'l eylesn banisinin mrn fzun

Ehl-i imn eyler gerce bunda befl vaktin ed
Syledi fievki cematdan biri trihini
Ymn ide Mi Ali Be mekteb ve mescid bina
1304 (1886)
Kitabe yazar, Hazinei Hmyun 3. ktibi fiir fievki Bey
1321 (1903)'de skdar'da Bulgurlu'daki evinde vefat etti.
Kabri, akalda Mezarl'ndadr.
Hac Ali Rza Pafla, Sultan II. Abdlhamid'in meflhur
Baflmabeyinci'sidir. Onu, flehzade iken analnn Maka'daki
konanda tanmfl ve tahta getii zaman da saray odun
eminlii ile hizmetine almfltr. Sonra ikinci mabeyinci ve
Osman Bey'in lmnden sonra vezir rtbesiyle bafl mabeyinci olmufltur. Sadk, sofu ve mutaassb bir zat idi. 1330 tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Eyp'te Mihriflah Valide Sultan
Trbesi karflsndaki mezarln sa tarafnda ve harap mekteb
nndedir.
Taflndaki kitabesi fludur:
Vzery saltanat- / seniyyeden Serkarin-i / esbak
el-merhum /Elhac Ali Rza/Pafla'nn ruhi/ n el-fti-ha/ Sene
1330 f 30 c. ahr (16 Haziran 1912) / Sene 1328 f2 Haziran
Ayak tafl yok olmufltur.
Mabedin nnde zerinde su ayeti yazl bir fladrvan

ekkenin yeri, Dmeciler Caddesi ile Kara Sleyman

T
Tekke Soka ile evrili olduka genifl bir yer kaplamaktadr. Derghn esas kaps sokak zerinde, fieyh Evi'nin
kaps ise cadde zerinde idi. fieyh evine iki kanatl, ahflap
byk bir kapdan giriliyordu. Bu genifl ve byk, iki katl bina
1950'lerde mevcuttu, buradan zikirhaneye 5-6 basamakla
klyordu.

M 57 M

Hac Ali Efendi Tekkesi Haziresi

M EYPSULTAN TARH M

Hac Rza Pafla Camii

Tekkenin esas kapsnn sanda, pek harap durumda 1185

(1771) tarihli kaymakam Mehmet Pafla eflmesi bulunmaktadr. Bu eflme bahsine baknz.
"Bahe kapsndan girilince, hemen karflya bir yer katndan ibaret ahflap binann naml bir tekke olabilecei ilk
bakflta tahmin edilemez. Kapsnn stnde tahta zerine
kabartma bu arapa ibare bulunmaktadr:
Y mtefettihal ebvab
ftahlena hayr'el-bb
Ey kaplar aan Allah, bizim iin hayr kapsn a."
Tekke, genifl ve bakmsz bir bahe iindedir. Bahenin
hemen ortasnda, asrlar grmfl bir ulu nar altnda bir
mezarlk vardr ki buradaki en eski tarihli kabir, 3 Ra 1202 (13
Aralk 1787) de vefat eden tekkenin kurucusu, efl-fleyh el-hac
Ali dede'n-Nakflibendiye aittir. Tepelikli bir flahidesi vardr.
Buradaki dier flahideler flunlardr:
1203 cim 17 (17 Mart 1789) flahidesi stun fleklinde olup
tepesi dilimlere taksim edilmifltir. Eflsiz gzelliktedir. Kitabesi
arapa olup fludur, Sphan bin el-al il Ali'l-vehhab.

Hac Rza Pafla Camii

1204 (1789) elhac Mustafa Efendi

1205 fiin. (Nisan 1791) fieyh Mehmed Said Efendi.
1244 (1828) fieyh Mehmed Ali Efendinin validesi, fieyh
es-seyyid Hasan Efendinin halilesi Ftma Molla Hanm.
1270 (1853) Sultan Mahmud Han'n Sark bass Enderun- Hmyundan Es-seyyid Yusuf Beybaba. Tarik sikke
kabartmaldr.
1294 (1877) Mustafa Asm Efendi
1303 (1885) Nalburlar kethdas elhac mer Efendi
1314 (1896) Mehmed Efendinin kz...
1328 (1910) Aifle Hanm.
Tekke, ayin gn Perflembe olan bir Nakflibendi dergh
olup semahanesi mescid idi. 1175 (1761) tarihlerinde
yaplmfltr.
Tekkenin fleyleri flunlardr:
1- fieyh Mehmed Nureddin-i kdi halifesi, nakflibendi
fleyhi arap-Zde elhac Ali Efendi Tekkenin kurucusu olup
tafl hazirededir. Hac dede diye meflhur idi. Meflyih-i nakflibendiyeden Kumkapl Kadi Mehmed Efendinin mridi
idi.
14 S. 1205 (23 Ekim 1790) tarihli bir arzuhalde "Nak-fli
fieyh Ali Efendi Tekkesi mahlul (bofl) fleyhliinin tevcihi" rica
edilmekte idi. Bundan evvel, C. 1203 (fiubat 1789) tarihli bir
yaz ile "Eyp Dkmecibafl Mahallesi'nde tarikat-i meflayihden
Arab-Zde Hac Ali Efendi Zaviyesi meflihatinin pederinin
ferandan Abdlvehab Efendi'ye tevcihi fieyhlislam Mehmed
Kmil Efendi (lm. skdar 1800)nin iltimas ve imzasyla"
rica edilmifltir. Bu durum-da Abdlvehab Efendi'nin ksa bir
dnem fleyhlik yapt anlafllmaktadr.
2- fieyh Ali Efendinin halifesi fieyh Seyyid Hasan Hsn Efendi. 11 R. evvel 1247 (20 Austos 1831)de vefat etmifltir. Kabri tekke haziresindedir.
3- fieyh Hasan Hsn Efendinin halifesi Sleyman
Efendiolu 1223 (1808) doumlu. Edirnevi fieyh elhac
Mehmed Niyazi Efendinin vefat 1287(1870) tarihindedir.
Kabri hazirede idi.
4- fieyh Mehmed Niyaz Efendinin olu fieyh Seyyid
Hseyin Hsn Efendinin vefat 1311 (1893) flabanndadr. 1271 (1854) de dodu. Burada derviflanla beraber 6 kifli bulunuyordu.
5- nl Ankara Valisi merhum Yahya Glib Karg
Bey'in babas fieyh Ali Rza Efendinin kabri, Eyp'te, Silahtar Aa yolu zerinde ve fiehidlik mevkiinde, Glib
Bey'in yanndadr.
Hadika Yazar bu tekke iin flunlar yazmfltr:
"Tekkenin banisi Hac Ali Efendi Hazretleri olup uzun
yllar fleyhlik yapmfltr. Tekkenin yapm Sultan III. Musta-fa
Hn saltanat (1757-1774) nn bafllarnda olup vefat, Sultan I.
Hamid Han saltanatnn sonlarnda 1202'dedir. Tekkesinde
medfundur.
Osmanl arflivindeki 22 Ra. 1147 (22 Austos 1734) tarihli bir arzuhalle "oluklubayr'da Arab-Zde Zaviyesi zaviyedarlnn tevcihi" istendiine gre, tekkenin kuruluflu bu
sralarda olmufltur.
Tekkenin tevhidhanesinde medfun olan fieyh Hac Ali
Efendinin fleyhi Kad Mehmed Efendi namnda bir zat

M 58 M

M CAM VE MESCDLER M

olup bunlar dahi ilk defa fieyh Murat Efendiden ve sonra fieyh
Niyazi'den halifelik almfllardr. Vefat 1188 (1774) dedir.
Kad" Mehmed Efendi Kumkap semtinde bulunan evlerinde
otururlarmfl.
fieyh Hac Ali Efendinin babas maribi (Batl) Abd'rrahim Efendidir ki Kaflgr Dergh'nn sa tarafnda medfundurlar. Hatta vefatlarn flu vehile beyan ederler ki, Sultan
Mustafa merhum bir gn tekkeye gelip, fieyh Ali Efendiye
grnmeyip babas Abdrrahim Efendiyi grp olgun
kifliliinden dolay saraya davet etmifl bunlar, gitmiyeceklerini
beyandan sonra hediye dahi kabul etmemifller.
Bunun zerine avdetten sonra, iki haseki ile bir at gnderilmifl ve Abdrrahim Efendinin getirilmesine emr olunup,
bunlar geldikte zor ile ata bindirip ve bostanlar arasna geldikte at zerinde vefat etmifltir.
Hlen tekkede postniflin Es-seyyid Hasan Efendi
Hazretleridir ki fieyh Ali Efendinin halifesidir ve akrabalklar
vardr.
Tekke zamanla harab olmakla fieyh Hasan Efendi
Hazretleri 1238 (1822) senesinde yeniden yaptrp ve ahflap bir
zikirhne ile alt st iki oda ilave eylemifltir."
1199 (1784), 1256 (1840) ve 1294 (1877) tekkeler listesinde ad yazldr.
Kaynak: (Gezi Notu) (Zakir M. fikr Bey, st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu.
2/98) (Hadika 1/266) (st. Ans. 2/659) (Mec. Tekya) (T. z. st. Camileri.
1/63) (Si. Osm. 3/548 Hac Ali Ef.) (A. etin, sLdaki Tekke, Zaviye ve
Hankahlar Hakknda, Vakflar Der. 13/588) Baflbakanlk Arflivi, Keped
Tasnifi, Nfus def. No: 6290/1 S: 280) (1256 ve 1294 tarihli Asitanei Aliyye'de ve bila'd- selasede kain" olan tekkeler listesi, Sleymaniye
Ktphanesi hsan Mahvi Bl.) (Saliha Sultan Dn S: 13/b) (Osm. Arafl.
Dairesi, M. Cevdet Tas. Evkaf Defteri II. No:a 12397-13322-18073) (Osman
Bey, Mec. Cevami 2/4 No: 8)

slam Bey Camii Tekkesi

slam Bey Caddesi ile slam Bey eflmesi Sokann

birlefltii kflede olup her iki yola alan avlu kaplar

vardr.
Hadika Yazar bu cami iin flu bilgiyi veriyor: "Sultan
Sleyman'n emirlerinden slam Bey yaptrmfl-tr. Kabri de
buradadr. Mahallesi vardr."
Mabet, yma tafltan olup ats ahflaptr. Sa tarafndaki
minaresinin kaidesi kesme tafltr. Gvde ve petek ksmlar

slam Bey Camii ve eflmesi

slam Bey Camii Kitabesi

imento ile svanmfltr. Klah kurflun kapldr. Alt st

pencerelerden flk alr. Orijinal kaps mermer kemerlidir.
Kitabesi yoktur. Mihrab istilaktitli, minberi ise ahflaptr.
slam Bey'in kabri, mabedin kblesi tarafndadr. ri kfeke tafl,
bafl ve ayak flahidelerinde yaz ve tarih yoktur. Yalnz, mihrab
duvar zerine yerlefltirilmifl Bedevi sikke kabartmal kk bir
kitabe vardr. 1341 (1922) ylnda konmufl olan kitabe fludur:
Y-h
Trih-i irtihli 926
Shib 'l-hayrt slm
Bey Hazretleri'nin Merkad-i flerifleridir.
Minare tarafndaki pencere kirifline ise flunlar
yazlmfltr: Yapm: Kanuni Sultan Sleyman Kumandanlarndan Krflehirli slm Bey Hazretleri 926 (1521).
Mabet daha sonra Bedevi sitanesi olmufltur. Bunu belirten
Bedevi sikke kabartmal kitabe minare tarafndaki cephe
zerindedir ki fludur:
Tarikat-i Bedevyye meflyihinden rif-i billh Efl-fleyh
Hseyin el-Msr-i ahmedi ve Efl-fleyh Mehmed flir el-Msr
El-Ahmed Efendiler Hazretlerinin rh- flerifleri n
Ve mumaileyhimin ab v ecdd mmetin
Ced-t ve evld ve ahfadlarndan gzern iden
Ehl-i tevhidin ervhin ve hl seccade
Niflin Efl-fleyh Hafz brahim Ahmedi
Efendi'nin mahdumu Muhammed Cemlddin
Efendi'nin ruhlar n ve kaffe ehl-i imn
Ervah- kudsiyyeleri n Allah Te'l el-ftiha
Hazire duvarna dayal bir tafl zerinde ise flunlar okunmaktadr:
Mlik-i ilm-i ledn vsl- srr- Nebevi'
Zbdei All- Muhammed Seyyid Ahmed Bedevi
1041 (1631)
Bu kitabeler 1341 (1922) tarihinde yazlmfltr.
fieyh evi ve dedegn odalar mabedin kaps karflsnda
idi. Bunlar Cami kmaz soka zerinde yer almflt. 4/1
Nolu kapdan bir avluya giriliyordu. Avlu etrafnda ahflap

M 59 M

M EYPSULTAN TARH M

fleyh evi ve dedegan odalar bulunuyordu. Tekkenin son fleyhi

olan smail Hakk Krmztafll (Oskay) Bey burada oturuyordu.
1976'da vefat ederek Eyp, Bahariye fiehitlik mevkiindeki aile
sofasna gmlmfltr. Babas fieyh Hafz brahim Efendidir.
fieyh evi dier mfltemilat 1980 tarihinde yktrlmfltr.
smail Hakk Bey, kitabe tarafndaki kabirleri de yaptrmfltr. Fakat zerleri siyah yal boya ile yazldndan yer yer
silinmifltir. Okunabilenler flunlardr:
1- sitne-i Bedeviyye, slam Bey bedevi dergh ve cami'i
fleyhi ve imam mazennei evliyadan mderris mutasavvf slki mam Hseyin seyyid....
2- fieyh Hafz Ahmed haremi ve fieyh Osman Efendi.
3- fieyh seyyid Cemalddin....
4- Tamamen topraa gmldr
smail Hakk Bey'in kznn verdii bilgiye gre,
Cemaleddin Efendi kk yaflta vefat etmifltir. Ve buradaki
hazirede de alt kabir varmfl. Kapdan birinci kabir flir Efendiye, onun yannda ise drt yaflnda vefat eden kz Hayrnnis
Hanm'a aitmifl.
Hazirede, 1918 tarihinde vefat eden fieyh Hafz brahim
Efendinin efli Naziked Hanm'n kabri vardr.
Ayin gn cuma olan bir bedevi tekkesi idi. 1890 tarihlerinde flir Efendi bu tekkenin fleyhi idi.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/265) (T. z. st. Camileri 1/77)

zzet Paa Tekkesi Mescidi

ezir Tekkesi Mescidi ad ile de bilinir. Eyp-Demirkap
V
bulvar ile Vezir Tekkesi Caddesi arasnda ve uzun,
Vezir Tekkesi Caddesinin ortalarndadr.
Osmanl Arflivi'ndeki 2-N.1214 (28 Ocak 1800) tarihli bir
takrire (Yazl bildirim) gre, "Eyp Servi Mahalle-si'nde sabk
sadnazam zzet Mehmed Pafla'nn bina eyledii tekkesinin
fukarasnn yemeleri iin gnde okka koyun etinin Hassa
Kasabbafl tarafndan verilmesi" emredilmifltir.

Semahane ve fleyhlere meflruta olan iki katl bina bugn

de mevcuttur. Her ikisi de haraptr. Yma tafltan ve mihrab
dfla taflmak olan semahane byk bir yapdr. ats ahflaptr.
Vezir Tekkesi Caddesine alan avlu kapsndan byk bir
baheye girilir. Sa tarafta, kesme tafltan tula hatll olarak
yaplmfl, tonos daml byk bir hazne vardr. eflmeleri
koparlmfl olup abdest mahalli imifl.
Avlu kapsnn sol tarafnda ve fleyh evi yannda, mer
Efendinin makam trbesi varmfl. Kargir olan bu trbe 50 sene
evvel yklmfl ve yalnz kabrin yeri kalmfl ki etraf bir itle
evrilmifltir. Bu trbenin hemen arkasnda befl kabir vardr.
Bunlarn yalnz kaideleri mevcut olup hi birinin flahidesi yoktur.
Avlu kapsnn karflsnda fleyh evi bulunmaktadr. Arazi
meyilli olduundan fleyh evinin nnde bahe, alt ve st diye
ikiye ayrlmakta ve alt baheye 8-10 basamakla inilmektedir.
fieyh evinin arkasndaki uzun koridordan semahaneye
gidilir. Semahane kaps sanda bugn yalnz kaidesi kalmfl
olan minare bulunmaktadr. Fevkani ve dikdrtgen fleklinde
olup sa ve solunda er, mihrab yannda ise birer penceresi
vardr. Hi bir yerinde kitabesi yoktur.
zzet Pafla, tekkeyi sadrazaml srasnda yaptrp, 20 fi
1212 (7 fiubat 1798) fleyhliini Nakflibendi tarikatndan fieyh
Seyyid Hac mer Efendiye vermifltir. Minberini de kendi
koymufltur. Ynetimini oullarnn en byne brakmfltr.
Tekkenin ilk fleyhi mer Rzyi Efendi 1235 (1819) tarihinde Hicaz'da vefat etmifltir. kinci fleyh ise olu, fieyh
Seyyid Abdlkdir Efendidir. 1282 (1865)'de vefat etmifltir.
Kabri yukarda yeri belirtilen trbededir.
C. 1242 (OCak 1827) tarihli bir inha (atama) ile zzet Pafla
Tekkesi'ne fleyh tayini yapldna gre, Abdlkdir Efendi bu
tarihte fleyh olmufl demektir.
zzet Mehmed Pafla'nn stanbul Balkpazar'nda ve doum yeri olan Safranbolu'da birer camii vardr. stanbuldaki
mevcut deildir. Ayrca Manisa'da dahi bir camii vardr.
Zamanla "harab olan zzet Pafla Dergh'nn mceddeden
ve makten inflas" 9 fi. 1313 (25 Ocak 1896) tarihinde tamamlanmfltr.
Kendisinden sonra olu 1267 (1850) doumlu Kadri
Efendi fleyh olmufltur. Vefat tarihi belli deildir. fieyh Abdlkdir Efendi 1834 tarihinde yaplan Saliha Sultan dnne davetli fleyhler arasnda idi. Abdlkdir Efendi'nin
olu, 1275 (1858) doumlu Mehmed Sa'id Efendi tekkenin
ikinci fleyhi olduundan aabeyinin vefatndan sonra fleyh
olmufltur. Bu tarihlerde tekkede derviflanla beraber 8 kifli
bulunuyordu ki Eyp'n byk tekkelerinden saylr.
Tekkenin son fleyhi ise Abdullah Efendidir. Kabri, Bahariye Mezarl'nda, fiehidlik mevkii'nde ve Bahariye
Mevlevihanesi Trbesi nakillerinin bulunduu hazirenin sa
tarafndadr. Hazirenin duvarnda: Y Hazret-i Mevlna yazs
vardr.
Abdullah Efendinin flahidesi tarikat sikkeli olup drt dilimlidir. Kabrinin etraf parmaklkla evrilmifltir. fiahidesindeki
kitabe ayrca mermer bir levhaya yazlmfltr ki fludur:

zzet Pafla Tekkesi Mescidinden arta alan fleyh evi

M 60 M

M CAM VE MESCDLER M

Selanikli fieyh Abdullah Efendi

Vezir Tekkesi postniflini idi
Bir cem 'i gicesi ani olarak
Erci-i emr ile davet klnd
Kabrini ziyaret eden ihvandan
Birer fatiha rica olundu
F 12 nisan 1929/1345 ve fi 2 zilkade 1347
Mecmuai Tekaya'ya gre, yin gn perflembe olan bir
Nakflibendi Tekkesi idi.
1256 (1840) tarihli sitane-i Aliyyedeki tekkeler listesinde
yin gnnn cuma olduu belirtilmifltir. Tekkenin bir veya iki
defa yand sanlmaktadr.
Sadrazam zzet Mehmed Pafla, Manisa'da vefat etmifltir.
Muhteflem kallavili lahdi, Pafla Mezarl'nda iken 1940 tarihlerinde Manisa Mevlevihanesi kaps nne getirilerek
atlmfltr. Bafl taflndaki kitabesi fludur:
Hvel Hallak'l-bki
Sadr- 'zam-t esbak
Cennetmekan firdevs-i fliyn
Merhum ve mafur el-muhtac
l rahmetti Rabb'l-gafur
El-hac zzet Mehmed Pafla
Hazretleri'nin rh- fleriflerin
El-ftiha. Sene 1227 N fi 2
(20 Eyll 1812)
Yannda olu mderrisinden Mehmed smet Beyefendi'nin
1215 (1800) tarihli lahdi vardr. Molla sarkldr. Her ikisinin
lahdi de yerlerdedir. zzet Mehmed Pafla, drt seneye yakn bir
zaman sadnazam olduktan sonra 18 Rebilevvel 1213 (30
Austos 1798) tarihinde azledilmifltir.
Kaynak: (Gezi notu 1977) (Hadika 1/269) (T. z. st. Ca. 1/78) Daniflmend,
Osm. Knonoloji Tarihi 4/489) (Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Yay. 6/195)
(Trk Ans. 20/486) (Zakir fikr Bey, st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, 2/91)
(Mec. Tekya) (17 Haz. 1986 Manisa Gezi Notu) (.H. Uzunarfll, Anadolu
kitabeleri S: 101) (. G'ken, Manisa Tarihinde Vakflar ve Hayrlar 2/88) (si.
Osm. 3/456 zzet Pafla) (Baflbakanlk Arflivi, Kepeci Tasnifi, Nfus Def. No:
6290/1 S: 282) (Saliha Sultan Dn S: 1316) (Osman Bey, Mec. Cevami,
st. 1304 2/8 No: 19) (Baflbakanlk Osm. arfl. M. Cevdet Tas. Evkaf Def. 111
S: 2194. 4 No.28011) (Evkaf daresi Kata-logu 1/87) Evkaf Def. 1. no. 1473
S: 267)

Kalenderhane Tekkesi Mescidi

zbekler Tekkesi Mescidi ve La'li-Zde Abdlbaki Efendi

Tekkesi de denir. Kalanderhne Caddesi zerinde ve

Sal Abdlkdir Efendi Mescidi ile Sokullu Mehmet Pafla
eflmesi karflsnda idi. Cadde, adn bu tekkeden almfltr.
Olduka genifl bir alan kaplayan bu yerde bugn Eyp
Mftl binas bulunmaktadr, tekkenin byk kaps,
Abdlbaki Efendi Mektebinin yannda idi. Dier bir kaps ise,
Mftlk binas kapsnn yerinde idi. Bu yan kapnn
karflsnda, bugn pek harap durumdaki fieyh Evi mevcuttur.
Ahflap ve iki katldr.
Ayvansarayl Hseyin Efendi Hadikat'l-Cevmi adl
eserinde, Murtez Efendi Tekkesi Cami'i bahsinde "La'li-Zde
Seyyid Abdlbaki Efendi bina ve ihya buyurduklar
Kalenderhane" demektedir.

Kalenderhane Tekkesi girifli-Adlbaki Efendi Trbesi ve Adlbaki

Efendi Mektebi

Ayn eserin 276. sayfasnda ve Abdlkdir Efendi Mescidi

bahsinde ise "Kalenderhne'nin banisi La'li-Zde fieyh
Mehmed Efendidir" diyor. fieyh Mehmed Efendi Abdlbaki
Efendinin babasdr. Mderris iken Anadolu kadaskeri olmufl
ve sonra 1118 C. evvelisinde (Austos 1706) tarihinde Kbrs'a
srlmfl ve orada bir sene sonra vefat etmifltir. Kabri,
Lefkofla'da eski Ayasofya flimdiki Selimiye camii haziresinde
idi. Bu hazire bugn mevcut deildir.
Kalenderhane'yi, la'li-Zde Abdlbaki Efendi, Kaflgari fieyh
Abdullah Efendi iin yaptrmfltr. Yaplfl tarihi 1156 (1743)
dir. Yalnz, bu tekke, bekar fleyhlere meflrut olduundan ve
Abdullah Efendi de evlenmek istediinden bu tekkeyi terk
etmifltir. Bu srada, 1157 (1744) tarihinde, Murtez Efendi
flimdiki Kaflgari Tekkesi'ni yaptrmfl ve bir sene sonra da
fleyhliini Abdullah Kaflgari Efendiye vermifltir.
Mec. Tevrih'de flu bilgi vardr:
"Abdlbaki Efendi stanbul kazasndan el ektirildikten
sonra Kalanderhne Tekkesi'nin yapmna bafllayp nnde
kendi bir ev dahi infla ettirmifltir. Tekkenin tarihi: bn-i riyz-lcenne 1156 (1743) olmufltur ki ryasnda tenbih olunmufltur.
Ve kabrinin penceresi zerine yazlmfltr. Zaviyede hcert ve
matbah ve bir kasr fleyhne ve bir miktar bahe ve anayol
zerine sibyan mektebi vaki olmufltur."
Kalenderhhane'nin iki kanatl ahflap kapsnn iki yannda
kfeke tafltan yaplmfl nifller vardr. Mermer taknda, yakn tarihe kadar mevcut olan ve befl sra halinde hazrlanmfl 20
msral bir kitabesi vard. Yakn tarihlerde yok olmufltur. Bu
kitabe Sultan II. Mahmud'un tamir kitabesi olup 1250 (1834)
tarihli olduu sanlmaktadr. 14 Ca. 1261 (21 Mays 1845) tarihli bir tezkereden, Kalenderh-ne'nin Sultan Abdlmecid
zamannda da tamir edildiini renmekteyiz. Kapnn sa
tarafnda La'li-Zde Abdlbaki Efendinin ak trbesi ve mektebi mevcuttur. Vefat 1159 (1746) tarihindedir.
Kapnn karflsnda, kesme tafltan tula hatll olarak
yaplmfl, tonos atl semahane bulunmaktadr. nyz mermer kaplanarak abdest mahalli haline getirilmifltir.
Kiremit dfleli kubbesi sekiz yzl bir kasnaa oturtulmufltur. Kemerli kaps sa tarafta olup kitabesizdir. Kare
planl olup mihrab nifl fleklindedir. n ve arka cephelerinde
ikifler, kap tarafndaki cephesinde ise bir pencere vardr.
Semahane, ayn zamanda mescid olup minaresi yoktur.

M 61 M

M EYPSULTAN TARH M

Abdlbki Efendi'ye ait olduu rivayet edilen konak-1994

Mescidin nnde dalmfl bir lahid vardr. fiahideleri mevcut deildir.

Hadika Yazar "Sultan III. Selim saltanatnn ortalarnda
(1210 M. 1795 tarihlerinde) bu tekkeye fleyh olan Belhi
Efendi'nin iltimasyla, Valide Sultan kethdas Yusuf Aa
tekkeyi yenilemifl ve hamam dahi yaptrmflt. Vakfna himmet
olmadndan hamam muattal kalmfltr. Hl fleyhi elhac
Abdullah Efendidir ki Buharaldr. Ulemdan ve slehadan bir
zat- fleriftir" demektedir.
Yusuf Aa, 1222 (1807) tarihinde idam edildi. Kabri,
Topkap mezarlnda ve amlk mevkiindeki byk aile
haziresi yanndadr. Bafl flahidesi mevcuttur.
Tekkeye kimlerin fleyh olduu belli deildir. 1199 (1784)
tarihli tekkeler listesinde "Eyp'te La'lf-Zde Trbe-si'nde
Nakflibendi Tekkesi" diye, 1840 ve 1877 tarihli listelerde yin
gn cuma olan bir Nakflibendi Tekkesi olduu yazlmfl ve
"Nakflibendiyye'den Kalenderhne, der Eyp" diye kaydedilmifltir.
1250 (1834) tarihinde yaplan Saliha Sultan dnne bu
tekkenin postniflini Abdullah Efendi de davet edilmifltir.
Bu tarihten sona fieyh Abdullah Efendi tekkeden ayrlmfl
veya vefat etmifl olmaldr. Evkaf Defteri'ndeki 3 N. 1253 (1
Aralk 1837) tarihli bir yazda "Kalenderhanei zbekiye
Zaviyesi vakf zaviyedarlk cihetinin tevcihi ve zaviyesinin
evkaf muhasebesine kayd" istenmifltir.
skdari Ahmed Mnib Efendi'nin 1307 (1890) tarihinde
bastrmfl olduu Mecmua-i Tekya'ya gre ise, fleyhi Mehmed
Efendi ve yin gn de perflembedir.
1890 tarihlerinde yazm tamamlanan bir nfus defterinde
de flunlar yazldr: "Hazreti Hlid civarnda Kalenderhne
Tekkesi postniflini elhac Mehmed Efendi bin Mehmed Arif

Kaflgari, doumu 1236 (1820). Halifesi elhac Abdlgafur

Efendi bin Mehmed fierif Buharal, doumu 1238 (1822).
Hulefas, Hdverdi bin Abdlkerim Kaflgri, doumu 1249
(1833).
Bu devirde tekkede Kalender dervifllerle beraber 30 kifli
bulunuyordu ki stanbul'un byk tekkelerinden biri idi.
Abdlbki Efendi lahdinin bafl tarafnda bu tekkenin fleyhlerinden olup 1318 (1900) tarihinde vefat eden elhac Mehmed
Efendi'nin ve bir ksm topraa gml olduu iin yalnz
isminin st ksm okunabilen Meflayih-i Nakflibendiyye'den eflfieyh elhac Abdullah Efendi'nin flahideleri vardr ki kitabesinde
Kalenderhne fleyhi olduu yazldr. Mehmed Efendi'nin
flahidesinde ise zbekler Dergh postniflini olduu kaydedilmifltir. Tafl Nakfli sikke kabartmaldr.

Murtaza Efendi (Kaflgari Tekkesi) Camii avlusunda Bican Ahmed

Pafla Kuyusu ve arkada fieyh Abdullah Efendi Trbesi grlmektedir.

M 62 M

M CAM VE MESCDLER M

Merhum Osman Nuri Ergin, "Trk flehirlerinde maret

Sistemi" adl eserinde bu tekke iin flunlar yazmfltr: "Eyp
Kalenderhanesi'nde bir kat zerine 19 oda, bir cami, bir mutfak ayn zamanda kurbanhane vardr. Ortasnda drt taraf
ak ve genifl bir salon bulunur. Odalar birer ikifler kiflinin yatmasna, salon da umumi toplantya yarar. Bununla beraber
Kalenderhaneler'de fliirle, edebiyatla uraflld, Fatih'in vakfiyesinde gzel sesle fliir okuyacak kimseler tayin edilmifl
olmasyla sabit olduu gibi zbek Tekkeleri'nde de bu an'anenin devam ettii grlyor.
Oralarda yatanlar gndzleri arflda bileycilik etmek ve
saire satmakla hayatlarn kazandklar gibi geceleri hepsi bir
araya gelerek Mesnevi, Hafz ve Yesev Divanlar okumakla
yahut okuyan dinlemekle vakit geirdiklerini biliyoruz.
Bunlarn bir adetleri de flu idi ki, her arabi aynn 11. gecesi arifane bir yemek ve bilhassa zbek pilav piflirip birlikte
yemekti. Buna kendi aralarnda "Yzdehum" (on-birinci) derlerdi. Tekkeleri nakfli, kendileri de Orta Asyal olmak itibariyle
yemekten sonra "Hatm-i Hcegn" ve "Zikr r" yaparlard.
Bu messelerin bafllarna hkmete mhim flahsiyetlerin
getirilmifl olmas da dikkate deer bir keyfiyettir. Ve o flahsiyatler ekseriyetle Orta Asyal, Afganl ve Hintli idiler. Bunlar
derin ilimleriyle, yksek faziletleriyle evrelerine yalnz stanbul halkn deil, t uzaklardan gelen kimseleri de ekerlerdi."
Kaynak: (Gezi Notu) (Saliha Sultan Dn, st. ni. Merkez Ktp. bnlemin Yazmalar No: 2802 S: 21/b) (Hadikat'l-Cevami 1/260-276-277278) (Ayvansaray, Mec. Tevarih, Haz. F. Derin -V. abuk S: 268) (Trk Ans.
Kalenderilik 21/157) (Osman Bey, Mec. Cevami 2/10 No: 21) (A. Mnib,
Mec. Tekaya, st. 1308) (A. etin, Vakflar Der. 13/587) (Osm. Arfl. Dairesi,
Nfus Def. Kepeci Tas. No: 6290/1 S: 254) (Ahmed Y. Ocak, Kalenderiler,
Ankara 1992) (Ayvansaray, Vefeyat, st. ni, Merkez K-tp. Tarih
Yazmalar No: 2464 S: 121-122 La'li Zade) (O. Nuri Ergin, Trk fiehirlerinde
maret Sistemi S: 36) (Osm. Arfl. Dairesi, Evkaf Def. 111. No? 20409)

Kasm avu Mescidi

abet, Eski-Yeni Cami'i ad ile de anlr. Eskiyeni
M
Caddesi ile Balk Bakkal sokann birlefltii yerde
ve sokan sol kflesindedir. Her iki yola alan kaplar vardr.
Hadika'da flu aklama bulunmaktadr:
"Banisi Kasm Aa, stanbulun fethinde gelenlerdendir.
Kendi dahi anda medfundur. Yannda biraderi Ali avufl dahi
medfundur, ki Sofular Mescidi'nin bnisidir. Minberini
Kasabbafl Ali Aa Sultan I. Mahmud Han vaktinde koymufltur.
Bitifliinde olan mekteb mshib-i fleyhiyri Mehmed Aa nm
hayr sahibinindir.
1239 senesi zilkadesinin onnde meydana gelen selden
mescid harab olup vakf dahi msaid olmadndan Sadrazam
olan Galip Pafla himmetiyle tamamen yeniden yapld.
Mescidin mahallesi vardr.
Mescid zamanla harap olup Sadrazam Fuad Pafla tarafndan yeniden tamir edilmifltir. Tarih Ca. 1280 (Ekim 1863)"
Kare planl mescid, 950'den sonra Evkafa tamir edilmifltir. Bu tamir srasnda eski btn zelliklerini kaybetmifltir.
Sa taraftaki minaresi orjinal olup kesme tafltandr. Hibir

Kasm avufl Mescidi

yerinde kitabesi yoktur. Son cemaat yeri, drt mermer stunun tafld bir saakla rtlmfltr. ats ahflaptr.
Minarenin yannda, banisinin sonradan konmufl olduu
anlafllan flahidesi zerinde flu kitabe vardr:
Bafl taflnda: Y Hayya ve kelime-i tevhid ve fatiha 987.
Ayak taflnda:
Shib'l-hayrt vel-Hasenat
Kasm avufl Hazretleri'nin
Rh- flerifine el-ftiha
987 (1579)
diye yazldr. Tarih yanlfltr. Hadika Yazar'nn Ftih'le
gelenlerden olduunu yazdna gre Kasm avufl'un 150
yaflnda vefat etmifl olmas lazmdr. Hseyin Efendi bu tafl
grmedii iin tarihini yazmamfltr. Bu yzdendir ki yannda
biraderi Ali avufl medfundur, diyor. Oy-sa Ali avufl'un kabri
Sofular Mescidi haziresindedir.
Kasapbafl Ali Aa mescide, 1730-1754 tarihleri arasnda
minber koyarak cami yapmfltr. Bugn mevcut olmayan mektebin hangi Mehmed Aa'nn yaptrd belli deildir.
Camiin mihrab nnde bir klasik eflme vardr. Kitabesi
yoktur. Mabedin ikinci banisi olan Sadrazam Glib Pafla, 1245
(1829) tarihinde Balkesir'de vefat etti. Kabri, Zaanos Pafla
Cami'i haziresinde ve Zaanos Pafla Trbesi'nin sol
tarafndadr.
Cami'in 3. banisi olan Sadrazam Keeci-Zde Fuad Pa-fla,
1285 (1869) tarihinde vefat etti. Kabri, Binbirdirek'te Uzun
fica' Camii haziresindeki trbesindedir.
Eyp Sultan Camii vakfndan olan ve Eskiyeni Caddesi
zerinde bulunan Ftih devri eserlerinden Eski Hamam,
Sultan III. Murad zamannda ve 990 (1582) tarihinde yenilendiinden Yeni Hamam ismi ile anlmaya baflladndan
semtte, Eskiyeni ad ile flhret bulmufltur.
Kasm avufl'un sonradan konulan mezar tafl Msr
imzaldr. Haziresindeki baz flahideler flunlardr:

M 63 M

M EYPSULTAN TARH M

Kasm avufl Camii

1166 M. 21 (Kasm 1752) Katibi sikkeli. Ser Kahvei Aay

Dar's-sa'det'fl-flerife elhac brahim Aa.
1174 (1760). Saadetl Ayfle Sultan vekilharc Mustafa Aa.
Ayfle Sultan'n Bahariye'de bir sahilsaray vard.
1176 (1762) mm Glsm Htn.
1248 M. 20 (Haziran 1832) Oyuncak zmir siyahi Ahmed
Aa'nn olu Seyyid Mehmed Efendi.
1282 (1865) Hekim Hafz Ahmed Efendi
1283 (1866) Sultan Selim Han Hazretlerinin 4. Kadn
Efendinin itbandan Hafz Ahmed Efendinin zevcesi
Sarayl Ayfle Zereffl Hanm.
Sultan III. Selim'in drdnc Kadn Refet Kadn olup
eflinin flehid edildii srada yannda idi. O srada orada iki
cariye daha vard. Onlardan biri olabilir. Refet Kadn'n Kabri
Eyp'te Mihriflah Valide Sultan Trbesi'ndedir.
1285 (1868) Hastalar Aas Cihangirli Ahmet Efendi.
1320 (1902) Kasm avufl Camii imam Hafz Ali Efendinin kz ve ve eflinin kabirleri de buradadr.

Nafiz Efendi 141 seferinde (Eyll 1728) Bursa'da vefat

eden Sultan mam fieyhlislam Mehmed Efendinin olu
olup.... Rumeli kadaskeri iken 181 C. evvelisinin 26. gn (20
Ekim 1767) vefat edip Eyp'de Kk Emir Efendi
Hazretlerinin karfl tarafnda medfundur.
Mescidin yannda bulunan mekteb Sekban-Pafl Ramazan
Aa'nn hayrdr ki kendi dahi orada medfundur."
Mabedin duvarlar iki sra tula hatll olarak muntazam
kesme tafltan yaplmfltr. ats ahflaptr. Sa tarafndaki poligonal minaresi ince krmz tuladan yapldndan, mescid
"Kzl Mescid" adn almfltr. Minberi ahflaptr. i Smerbank
inileri ile kaplanmfltr. Alt st pencerelidir. Kitabesi yoktur.
Avlusundaki tafl tekneyi, Yusuf Dnifl Bey 25 1282 (Kasm
1865) tarihinde yaptrmfltr.
Kble tarafndaki Ramazan Aa mektebi fevkani olup
kitabesine gre 971 (1563) tarihinde ve mabetten 33 sene
sonra Sleyman elebi'nin trbesi zerine yaplmfltr.
Trbenin klasik topuzlu demir flebekeli yedi penceresi
vardr. inde alt kabir bulunmaktadr. kisi hari dierlerinin
flahideleri yoktur.
Mabedin haziresinde 1161 (1748) tarihinde vefat eden
Defterdar- flkk-i sni Sleyman Efendinin flahidesi vardr.
Nafiz Efendinin muhteflem sarkl lahdi bugn de mevcut
olup Beybaba Soka zerindedir. Yaplan aramada Fatma
Hanmn kabri bulunamamfltr.
Haziredeki dier tafllar flunlardr:
1159 (1746) Tatar-Zde brahim kulu.
1206 (1791) Sabka Sadr- Rum Mustafa flir Efendinin
torunu Emine Hanm'n validesi Habibe Kadn.
1217 (1802) Debbalar Kethdas zmiri Siyahi Mehmed
Aa.
1234 (1818) Debbalar Kethdas zmiri Siyahi Mehmed
Aa'nn efli Ayfle Hatun
1263 (1847) Morali Hseyin Efendinin olu Dervifl
Mehmed Emin Efendi. '
Gml, fiah Mektebi'nin bafl halifesi Hafz mer Efendi.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/278) (Si. Osm. 3/80 Sleyman Efendi) (T.
z, st. Camileri 1/91)

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/265) (Ayverdi, Fatih Devri Mimarisi 3/432)
(T. z. st. Camileri 1/85)

Kzl Mescid
abet, Zal Pafla Caddesi ile Kzl Deirmen Sokann
M
birlefltii yerde ve sokan sa kflesindedir. Mescid'in
karflsnda 978 (1571) tarihli Sokullu Mehmed Pafla eflmesi,
bunun arkasnda Afife Hatun Tekkesi, kuzey tarafnda Cafer
Pafla Medresesi ve Halvetiye Dergh, dou tarafnda ve
Feshane Caddesi zerinde Vuslf Efendi ve efli Hubbi Hatun
Trbeleri ile Molla elebi Tekkesi bulunmaktadr.
Hadika Yazar diyor ki:
"Banisi kiremiti Sleyman elebi'dir ki kendi dahi orada
medfundur. Vakfiyesi 938 (1531) tarihlidir. Minberini
Feyzullah Nafiz Efendinin efli Hace Ftma Hanm koymufltur.
M 64 M

Kzl Mescid

M CAM VE MESCDLER M

Mehmed Bey Mescidi

erzi fieyh Ali Efendi Tekkesi ad ile de anlr. Bugn
D
mevcut olmayan mabet, Eyp Otaklar'da, Fethi elebi Mahallesi'nde ve ayn ismi taflyan cadde ile Mehmed Bey
Mescidi Sokann evreledii bir aday iflgal ediyordu. Hali
Kprs evre yolu, mescid arsas zerinden getiinden 1974
tarihinde tamamen ortadan kalkmfltr.
Hadika Yazar Ayvansaray Hafz Hseyin Efendi diyor ki:
"Banisi Otakbafl Hseyin Aa'nn kardeflidir. Otakcbaflnn mescidi dahi bu civardadr. Mehmed Bey, mescidinin mihrab nnde medfundur. Mahallesi vardr.
Bu Mehmed Bey'e Seydf Mehmed Bey derler idi. Saraydan
kma Deli Bey denmekle maruf, olan Bey, tarik-i Rf'iye'den
mustahlef olmala Sultan III. Selim Hn zamannda bu mescid-i
flerifi tekke yaparak mukabeleye baflladkta bu tarihi demifllerdir:
Merkezin buldur sa'r yni Deli fleyh oldu
Bfflurn hnerver idb n temyiz
Didiler bir iki mecnn delinin iclsn
ki msra'da iki trih san'at-miz
Sa'y idb snn tekmile iki belik in
fieydi Bey Cmi'ine postaki serdi beimiz
1214 (1799)
fieyh fieydi Bey, Sultan Mahmud Hn saltanatnn bafllarnda (1810) vefat ettikte mescid haziresine gmlmfltr. Yerine
halifesi Derzi fieyh postniflin olub 1229 (1814) senesi tekkeyi
tamir ettikten sonra 1234 (1819) senesi hac- flerife gidip Mekke'de vefat etmifltir. Onun yerine halifesi fieyh Osman Efendi
postniflin olmufltur."
1890 tarihlerinde Rflid Efendi tekkenin fleyhi olup yin
gn pazard. 1256 (1840) ve 1294 (1877) tarihli tekkeler listesinde Sa'diyye'den olduu belirtilmifltir. Mecmuai Tekya'da ise,
Cerrahi olduu yazldr. Bu mecmuadaki ad, fieyh Ali Tekkesi'dir. 1250 (1834) tarihinde icra edilen Saliha Sultan Dn'ne
bu tekkenin Rfai fleyhi Mustafa Efendi davet edilmifltir. Bu durumda tekkenin fleyhine gre, bir ka defa tarik deifltirdii grlmektedir. Osman Bey'in 1304 tarihinde bastrlan Mecmuai
Cevmi'sinde, Drzi fieyh Ali Efendi Tekkesi ad ile kaydedilmifltir. Buna gre, yin gn pazartesi olan bir Sadi Tekkesi'dir.
1328 (1910) tarihli, stanbul Belediyesi hsaiyat (statistik) Mecmuas'nda tekkenin ad yoktur.
Mescid sahibi Mehmed Bey ile tekke sahibi Mehmed Bey
ayn kimse deildir. lki, Fatih devri ricalinden olup mescidini
1460 tarihlerinde yapmfltr. Mescid yaplflndan takriben 340
sene sonra tekke haline getirilmifltir.
1970 tarihlerinde harap haziresi yannda 1260 (1844) tarihli Hakk Bey eflmesi vard. 1974'de sklerek Fethi elebi
Caddesi zerine yeniden monte edilmifltir. Bu eflmenin sa tarafnda ve Mehmed Bey Soka'nn sa kflesinde Mehmed
Bey'in kabri bulunuyordu. Biraz aflada camii bulunan Otakbafl Fethi elebi'nin amcas di.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadikat'l-Cevami 1/289) (T. z. stanbul Camileri
1/101) (Ayverdi, Fatih Devri 3/453) (A. Mnib Efendi, Mec. Tekaya, st.
1307)(Saliha Sultan Dn st. ni. Merkez Ktp. bnl-Emin Yazmalar. No. 2802 S: 22/b) (Osman Bey, Mec. Cevami, st. 1304 S: 4) (stanbul
Belediyesi hsaiyat Mec. Atatrk Ktp. M. Cevdet Bl. No: 0/697)

Murtaza Efendi Tekkesi Mescidi (Kaflgari Tekke) n avlu Kaps

Murtaza Efendi Tekkesi Mescidi

Kaflgri Tekkesi Cami'i de denir. Eyp'ten, Piyer Loti Kahvesi'ne giden dris Kflk Caddesi ile Hsam Efendi Soka arasnda olup her iki yola alan avlu kaplar vardr. dris Kflk
Caddesi tarafndaki kap civarnda, sol tarafta ve set zerinde
Trk Musikisi'nin nl stad Zeki Dede Efendi ve ailesinin kabirleri vardr. Buradan biraz aflada ise byk insan Mareflal
Fevzi akmak ve aile-sinin haziresi bulunmaktadr.
Hadikat'l Cevami'de flu bilgi vardr:
"Banisi kibar hacegndan ve Devlet-i Aliyye'den olup Tersane Emaneti ve sair hizmetlerde kullanlarak byk Ruznamecilikten ayrldktan sonra vefat eden Yekeflm el hac Murtaza Efendidir. Nakflibendiye tarikatinden Kaflgri fieyh Abdullah Efendi evvelce Eyp'e gelip oturur iken La'li-Zde Seyyid
Abdl-Bki Efendi bina ve ihya buyurduklar Kalenderhne'ye
fleyh yapmfllar idi. Kalenderhhane fleyhlii bekarlara meflruta
olduundan ve fieyh Abdul-lah Efendi evlenmek istediinden
tekkenin fleyhliini terk eylemifl iken Murteza Efendi ryada
memuren bu cami'i flerifi ve etrafna latif hcreler yaptrp ve
Nakflibendiye'ye flart eyledikde fieyh Abdullah Efendi ibtida bu
tekkeye fleyh olmufltur.
Tekkenin yapmna 1157 (1744) tarihinde bafllanmfl ve bir senede bitirilmifltir. Ve banisi Murteza Efendi 1166 (1747) de vefat
etmifltir. Kabri, tekke haziresinde olup ka-fesi serpuflu vardr.
Cami'in minberi ve avlusunda fladrvan ve fleyhlere mahsus hanesi dahi vardr. Kapsndaki eflmenin suyu yazn ok
souk olur.
Vkf sahibi Murteza Efendi aslnda nakflibendiye tarikatini Mekke-i Mkerreme'de fieyh Ahmed Yekdest'den ahz eylemifltir. Ve ad geen fieyh Abdullah Kaflgari 1174 seferinin 7.
gnn (18 Eyll 1760) vefat edip, hattat brahim Thir Efendi
Ekber Meflyih lafzn tarih demifltir. 14 sene kadar bu zaviyede fleyh olmufltur ve 74 "sene mr srmfltr. Ulemdan ve
ermifllerden olup iyi bir zat idi. Baz beenilmifl fliirleri vardr.
zel trbesinde medfundur.
Kendinden sonra olu beydullah Efendi Hazretleri
fleyh olup on sene sonra yani 1184 (1770) senesi 45 yaflnda
iken vefat edip trbe iinde medfundur. Sonra tekkede
imam olan s Efendi Hazretleri fleyh olup bunlar dahi

M 65 M

M EYPSULTAN TARH M

Murtaza Efendi Tekkesi Mescidi Kaflgari Tekkesi

1206 seferinin 22. gn (21 Ekim 1791) 90 yaflnda vefat etti.

Vefatna bir ok tarihler denmifl olup hepsinden biri flairlerden
Pertev'in gzel tarihidir ki fludur:
Cenhab- fieyh sha Hacegn- Nakflibendiye'den
Zemnn Kutb-u aktbi idi ol zt- b hemt

Yetiflmifl feyziyb olmufld Abdullah Efendi'den

Nice canlar uyarmfl rif-i billah idi hakka
Cihnkim bi bekadr her konan bundan ger elbet
Gider da'vet olundukda eer pir eer bern
Bu zt- b mu'dil dahi gitdi elden aldrdk
Mukaddes eyliye rh- flerifin Hazret-i Mevl
Mcevher harfile levha kalem yazmfl bu trihi
Ki byle nm vaki oldu Pertev eyledim ihs
Fed-yt m-melekle mlik-i mlk-i visal oldu
Urc- asman evc-i ly kld fieyh s
1206
Kabri, avludaki trbesindedir.
Cennetmekn Sultan III. Selim Hn bu trbeyi yaptrmfltr.
Bunlardan sonra fieyh Abdullah Efendinin dmd elebi
Efendi denmekle maruf beydullah Efendi fleyh olup iki sene
sonra 63 yaflnda vefat eylemifltir. F 1208 (1793). Bunlar dahi
tekke haricinde kapya yakn defn olunmufltur. 6 Za. 1208 (5
Temmuz 1794)
Sonra elhac smail Efendi Pir'in klesi ve kahvecilik
hizmetinde iken fleyh olup drt sene sonra vefat etmifltir.

F 1212 (1797). Kabri, Kaflgari Tekkesi avlusuna girilen kapnn sa tarafndaki kk hazirededir. Dolamal sikkesi drt
dilimlidir. Taflnda "Post-pifled smail Efendi hem nm- zebih"
(Kurban edilecek olan) diye yazldr.
fieyh smail Efendi ve derviflleri, 26 Receb 1210 (5 fiubat
1796) tarihinde Topkap Saray'ndaki Aalar Cami'inde
Nakflibendi Hatm-i Hacegn yini yapmfllar ve padiflaha dua
etmifllerdi. Bunun zerine Sultan III. Selim, smail Efendiye
krk giydirip, atiyye ve boha ikram etmifl ve bu arada da
dervifllere ayr ayr hediyeler verilmifltir.
Sonra Hz. Pir'in torunu Nidyi es-Seyyid Abdullah Efendi
14 ay fleyh olup 22 yaflnda vefat etmifltir. F 1213 (1798).
Kabri hazirededir.
Bundan sonra s Efendizde Lutfullah Efendi fleyh olmufltur. Evvelce Eyp Sultan trbedarlna malik iken fleyh
olduktan sonra o ciheti yine bu derghn dervifllerinden,
Enderun'dan kma Celal Bey'e verip fleyhinden sene sonra
kendi gelini ile iliflki kurduundan fleyhlikten
uzaklafltrlmfltr... 1220 senesi vefat etti. Kabri tekke civarndaki mezarlktadr.
Sonra Nidyi Efendinin kardefli es-Seyyid Mehmed Eflref
Efendi fleyh olup yafl kk olduundan bafllangta
Hdverdi Efendi veklet etmifltir. Eflref Efendi 15 R. evvel
1257 (7 Mays 1841) tarihinde vefat etmifltir.
Bunun yerine fieyh Eflref Efendinin olu olup 1248 (1832)
doumlu Mehmed Aflir Efendi fleyh olmufltur. Vefat 20
Zilhicce 1318 (Nisan 1901) tarihindedir. Kabri, Eyp'te
Kalenderhane Cad. zerindeki Abdlbki Efendinin lahdinin
yanndadr.
fieyh flir Efendi zamannda tekkenin ikinci fleyhi kardefli
ve 1252 (1836) doumlu Hafz Mehmed fierafeddin Efendi

M 66 M

M CAM VE MESCDLER M

Efendi idi. Bu zatn olu Mehmed Bahaddin Efendi ise 1282

(1865) tarihinde dnyaya gelmifltir. flir Efendi zamannda tekkede derviflanla beraber onbir kifli bulunuyordu ki byk bir
tekke olduu anlafllmaktadr.
Tekkenin son fleyhi Seyyid Abdlhakim Efendi idi. Ahravfzde diye nldr. 1337 (1918)de bu tekkenin meflihati, imameti ve hitabeti kendisine verildi. Abdlhakim Arvasi 1281
(1865) tarihinde Van Vilayeti'nin Baflkale Kazas'nda dodu.
Babas Seyyid Mustafa Efendi'dir. lk tahsilini orada yapt.
1300 (1882) de zahiri ilimlerden, 1305 (1888)de de Nakflibendiyye'den icazet ald. Hacca gitti.
Rus ve Ermeni mezaliminden kaarak evvela Musul'a ve
sonra 1918 Nisannda stanbul'a geldi. Eyp Sultan'da Yazl
Medrese (Sokullu Medresesi)ye ailesi ile beraber yerlefltirildi.
Kaflgari Tekkesi'ne fleyh olduktan sonra 5 Austos 1919'da Sleymaniye Medresesi'ne tasavvuf mderrisi (Prof.) olarak
tayin edildi. Tekkelerin kapatlmasndan sonra iftiraya urayarak Eyll 1943'te tutuklanarak zmir'e ve oradan da Ankara'ya gtrld. 27 Kasm 1943'te vefat etti. Kabri, Ankara civarnda Baluk Ky mezarlndadr.
Cami tamamen ahflaptan yaplmfltr. Kesme tafl minaresi
sandadr. Mihrab dfla taflmaldr. Kitabesi yoktur. nnde
flimdi meflruta olan fleyh evi bulunmaktadr. Hsam Efendi Soka tarafndaki avlu kapsnn zerinde bir msral ve nakflibendi sikke kabartmal flu yaz vardr: "Tarikat-i aliyyei Nakflibendiyye'den Kaflgri Dergh- fieri-fi" Kapnn sa tarafnda
da kitabesiz byk hazneli bir eflme vardr. Kapdan uzun bir
koridora girilir. ki tarafnda ahflap ve harapa evler vardr.
Avluda on yzl, kitabesiz bir fladrvan bulunmaktadr.
Alt mermer stun zerinde bulunan kubbeli saan bugn yalnz kaidesi kalmfltr. Mescid yannda mermer, krkl
fakat kitabesiz bir kuyu mevcuttur.
fiadrvan yanndaki sarncn bilezii zerindeki yazdan,
13 Sefer 1290 (Nisan 1873) tarihinde Es-seyyid Hac Ahmed
Bican Pafla tarafndan yapldn anlyoruz. Burann suyu, dris Kflk Caddesi zerindeki eflmeden akmaktadr. eflme
hazire duvar zerindedir. Kitabesi yoktur.
Ahmet Bican Pafla'nn muhteflem lahdi, fieyh sa Geylni
Efendi Trbesi ile cami arasndadr. Srre-i Hmyun emini
iken 12 Sad 1290 (11 Nisan 1873) tarihinde vefat etmifltir. Yannda, Ahmed Pafla'nn olu Hac Hlid Bey ile 1326 (1908) tarihinde vefat eden Osman Pafla'nn lahdi vardr. Hlid Bey,
1313 (1895) tarihinde vefat etmifltir.
Avluda fieyh Kaflgri Abdullah Efendi ve s Geylni Efendilerin trbeleri bulunmaktadr. Bu trbeler bahsine baknz.
fiadrvan arkasndaki bahe duvarnda flu kitabe vardr:
Beni kl mafiret ey Bir Yezdan
k arfl- azama nn Kur'an
Gelb kabrim ziyaret iden ihvan
Ruhuma bir fatiha tsn ihsan
Bu kitabenin kime ait olduu belli deildir.
arlk Rusyas'n senelerce urafltran nl kahraman fieyh
fiamil, stanbul'a geldii zaman bu tekkeyi ziyaret etmifl ve bir ka
gece kalmfl ve Eyp Sultan Trbesi'ne gi-derek du etmifltir.
La'li-Zde Abdlbki Efendi'nin yaptrd ilk Kalenderhne, Kalenderhne Caddesi zerinde ve Abdlbki Efendi sb-

yan mektebi yannda idi. 1256 (1840) ve 1294 (1877) tarihli

tekkeler listesinde "Nakflibendiyye'den Kalenderhne der
Eyb" diye kaytl olup yin gn cuma idi. Mec. Tekayaya gre ise yin gn perflembedir.
1199 (1784) tarihli tekkeler listesinde ise, "dris Kflk'nde zbek Tekkesi" diye kaytldr.
fieyhlislam mer Hulusi Efendi, Anadolu Kadaskeri bulunduu srada ve 15 M. 1211 (21 Temmuz 1796) tarihinde bu tekkeye Hatm-i Haceni yaplmas ve ayrca dervifllerin yemek yiyebilmeleri iin kendi vakfndan gnde altmflar ake vakfetmifltir.
Kendisinin Fatih Camii civarnda bir tekkesi vard.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/260-261) (Zakir fikr Efendi stanbul Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu 2/90) (Si. Osm. 3/382 Abdullah Efendi) (Si. Osm.
2/35 Bican Ahmed Pafla) (Baflbakanlk Arflivi, Kepeci Tasnifi, Nfus Def. No:
6290/1 S: 300) (. etin, ad geen yaz, Vakflar Der. 13/588) (Mec. Tekaya)
(Sefine-i Evliya 2/59) (Evliyalar Ans. Trkiye Ga-zetesi yay. 1/310) (slam
Meflhurlar ans.1/34-73) (Rehber Ans. 1/25) (III. Selim'in sr katibi Ahmed
Efendi rznmesi. Haz. Sema Arkan T.T.K. Yay. 1993 S:47-209) (nal, Son
Asr Trk fiairleri S:202 fiair Celal) (Sali-ha Sultan Dn, S: 13/b) (st. Belediyesi hsaiyat Nec. 1328 S: 19) (Os-man Bey, Mec. Cevmi, 1304 C: 2/10)
(Saliha Sultan dn S:13/67 (Osm. Arfl. Evkaf Def. I. S: 106-123) (H. Vassaf, Sefine-i Evliya, Sleymaniye Ktp. Yazma Bafllar No: 2306 2/46-58)

fifieeyh s Efendi Trbesi arkas ile avlu kaps dflflndaki mezarlkta gml olanlar
1171 (1757) Dflkapnn hemen yan, Merhum Shib'l-hayrt/El-hac Murtaza Efendinin /kethdas elhac Ahmed Aa.
1178 (1764) Drt dilimli sikke. Dervifl Mahmud Efendi
1184 (1770) Gzel yaz. Afife Hatun.
1179 (1765) Gzl Yaz. Sultan Beyazid Camii ktibi
Ahmed Efendi.
1199 (1784) Halil Hamid Pafla'nn Ser avflan Endern
Ali Aa.
1205 (1790) Kaflgri Abdullah Efendi Hazretlerinin kerime-Zdesi fierife Ftma Monla Hanm.
1206 (1791) Na'ili Mustafa Pafla kethdas Nakfli Mehmed
Emin Efendi.
1208 (1793) Drt dilimli sikke, fih Seyyid ile stanbu-

M 67 M

Tekkenin arka avlu kaps

M EYPSULTAN TARH M

Murtaza Efendinin kafesi sikkeli flahidesi

la gelen fih Baha'nn metalibi elhac Abdullah Hoca ibn-i

Nakib'l-eflraf Mehmed Emin Hoca.
1208 Receb 2 (fiubat 1794) Kutb'l-rifin gavs'l-vasilin
Nakflibendi efl-fleyh s Efendinin halilesi Ayfle Monla Hanm
Hazretleri.
1211 Ra. ((Eyll 1796) Drt dilimli sikke, Kassabbafl-Zde
Mehmet Salih Efendi Nakflibendiyeden idi.
1216 Ra ) (Temmuz 1801) Postniflin fieyh ismail Efendinin
kz Ayfle Sddk Monla Hanm.
1220 (1805) Tepenin dzlnde, minare hizasnda, drt
dilimli sikke, fieyh s Efendizde Lutfullah Efendi "Nice yl
mesned-i vlidde" bulunmufltu. Kitabesi 10 msraldr.
1226 (1811) Hazreti Bahaddin fih- Nakflibendi'yeden
Kassabbafl-Zde Seyfullah Efendi.
1228 (1813) Kutb'l-rifin fieyh Abdullah el-Kaflgri K.S.
postniflini rif-i Billah fieyh smail Efendinin kz Hadice Monla
Hanm.
1230 (1815) Drt dilimli sikke, Hne-i Hassa'dan mahre,
tarikat-i Nakflibendiye'den Mehmed Sadk Aa.
1241 Ra. 13 (Ekim 1825) Zerrin Bafl "Bula izzet cennet-i
a'lada bu Ahmed Aziz"
1246 L 23 (Nisan 1831) fieyh Nakflibendiye'den, Boazhisr Sal Hac Ahmed Efendi Hazretlerinin olu eflref'lulem, Sultan Ahmed Cami'i va'izi tarik-i Nakflibendiye'den
Kasmpaflal, Es-seyyid Ahmed Efendi Sal Ahmed Efendi iin
bak, Si. Osm 1/263
1251 (1835) Seyyid Haflim Efendizde Osman Efendi.
1252 (1836) Silahdar Ali Pafla'nn biraderi Mustafa
Bey'in kz, Ayfle Hanm.
1258 (1842) Sleymaniye Cami'i krs fleyhi Hirmi Ahmed
Pafla Tekkesi'nin mrflidi hace efl-fleyh el-hac Ali Efendi (si. Osm.
3/567) (st. Tekkeleri 2/92)
1263 (1847) fieyh Boazhisri Sal Ahmed Efendizde
Sultan Ahmed Cami'i va'izi Kasmpaflal fieyhi Ahmed Efendinin
dmd Tarikat-i Nakflibendiye'den Es-seyyid Ahmed Ataullah
Efendi.
1266 (1849) Hakk Efendi
1275 (1858) Mehmed Pafla. Fesli flahide.
Uzun kitabesi: Hayf Mehmed Pafla Mirlivay ihtiyat iken /

Teverrm etti bir illetle oldu azm-i ukb / Beyolu byle bir
paflay mkerrem grmedi gremez / diye bafllamaktadr. (Si.
Osm. 4/295) Tafl, Beyolu Mezarl'ndan nakildir.
1282 (1865) Lahid, Medine-i Mnevvere kazas Hseyin
Hsn Bey'in kz mevliden ryni-Zde el-hac Mustafa Reflid
Efendinin efli fierife Rabia Hanm.
1282 (1865) fiam kads Trabzoni smail Hakk Efendi (Si.
Osm. 1/384) Fuzely Mevlil azamdan ve Mekteb-i Tbbiye-i
sakine Arabi Hocas diye nl sabk fiam kads.
1294 (1877) Badad kads Bursev ryni-Zde Mustafa
Reflid Efendinin kz ve miralay Azmi Bey'in efli fierife Muti
hanm.
1297 Sefer 2 (Ocak 1880) Lahid, etraf parmaklkl, tarik
sikke kabartmal, Vzery Saltanat- seniyyeden fieyh'l-harem
Cemal Pafla (Si. Osm. 2/84)
1285 (1868) Gl Baba evladndan ve Dergh- li kapcbafllanndan esbak Msr Vekili spartav el-hac Sleyman Aa.
1288 Z. (fiubat 1872) Tarik sikke kabartmal, Rical-i Devleti liyyeden Aydn vilayeti celilesi kethdas Hasan Tahsin Efendi.
1289 (1872) Ticaret mektubcusu el-hac Mehmed EminBasri
Efendi.
1292 (1875) Gerdan Kran mer Hulusi Efendi. Etraf
demir parmaklkldr. (Si. Osm. 3/603).
1295 (1878) Msr vekili hac Sleyman Aa.
1303 zihhicce 2 (Eyll 1886) Meflhur Gazi Kse Mihal BeyZde Gaz Mahmud Bey evladndan ve Mir-i Miran- kiramdan
htimam mtevellisi Mahmud Nedim Pafla. Ayn slaleden 1306
(1888) Mehmed fiazi Bey.
1300 (1882) fieyhlislam Hasan Hayrullah Efendi
Hazretlerinin kz fierife Ayfle Sdka Hanmefendi. Hasan
Efendi Sultan Aziz'in halli iin, haksz yere fetva verdiinden
1316 (1898)de Taif zindannda lmfltr. lahi adalet her zaman
yerini bulacaktr. Kabir avlu kaps sandadr.
1304 Muharrem 25 (Ekim 1886) Bican Pafla damad, Niyazi
Pafla-Zde Bb- li tercme kaleminde alflan Rza Bey.
1306 fievval 20 (Haziran 1889) Vkf ve bni-i cmi'-i flerif
Cemlddin, Ayasofyai kebir cami'i cum'a fleyhi Boyabadi el-hac
Hafz Ali fikr Efendi.
1936. Son elli senelik harplerin hepsine katlan General
Glib Ersu. Doumu: 1860.
fieyh Ltullah Efendinin sikkeli flahidesindeki kitabesi
fludur:
fieyh s-Zde Lutfullah Efendi nice sl/ Mesned-i Vlid'de
meflgul idi feyz-i flmle/Rehvn- Hakk' irflde idb sa'y-
beli/Hal olmakda bahfl idi nice kalb kalbe/ Nagihni lem-i
candan niday erdi / Semi'i rh- pr ftuhuna olunca vasla /
Didi lebbeyk icabet gd nefs-i ifna/Ola Y-Rabb ni'met-i lutk
cezile na'il /Kudsiyan- hame pr tahrir Udiler trihini / Rh-
sur vefl oldu Lutfullah Efendi vecd ile
1220
1213 (1798). Merhum Reis'l-Kttab es-Seyyid Mehmed
Hayri Efendinin hafididi (Torununun torunu) Mehmed Eflref
Efendi.
1276 (1859). Esbak Surre-i Hmyun Emini merhum Musa
Aa mhrdar Hoca-Zde denmekle flehir Mevlevi muhibbi
Salih Efendi.

M 68 M

M CAM VE MESCDLER M

1278.(1861) Mevlevi bendegnndan fiemseddin Efendi.

1308 (1890) Girifl kapsnn sa tarafndaki kk hazire,
mevlevi sikkeli kabir. Kitabesi 24 msra olup Giritli Muhtar
Efendi tarafndan yazlmfltr. fieyhlislam ryni-Zde Esad
Efendi'nin damad, adliye Nazr meflhur Cemil Molla'nn
babas, flair Celaleddin Sleyman Bey.
1314 (1896) Salih Efendi Zade Ahmed Rauf Bey.
1315 (1897) Merhum Tevfk Pafla'nn damad, askeri
meclis azas Mehmed Zeki Bey.
1331 (1913) Esbak Badad kazas Brusev (Bursal)
ryni-Zde elhac Mustafa Reflid Efendi'nin kz ve mahkeme
bidayet reis-i evveli Hayrullah Bey'in efli Hadice Hanm. Hepsi
ayn lahitte gmlmfl olup lahdin zerinde flahide vardr.
Avlukaps ile fifieeyh Abdullah Kaflflggari Efendi
Trbesi arasndaki hazirede gml olanlar
1160 N.15 (20 Eyll 1747) Hvel Hallak'l-Bki/S-hib'lhayrt / Ve'1-hasent Sabka / Ruznamei evvel Merhum / Elhac Murtaza Efendi / Ruhi n el-ftiha. Sene 15 N 1160.
fiahidesi kafesi destarldr. Muhteflem lahdi iek ve rozet
kabartmalar ile ssldr.
1165 (1752) Murteza Efendinin Olu Mehmed Sa'id
Efendinin lahdi kafesi destarldr.
1208 (1793) Abdullah Efendinin Trbesi duvarnn hemen
dibinde, drt dilimli sikke, on msral kitabesi vardr, ki flair
Nimet Efendinin manzumesidir.
Tarih beyti fludur:
Bir gzel nakfl olunub yazd ehibb trih
Rh- Seyyid elebi vsl- huld-i Baki
1208
Seyyid elebi denmekle ma'ruf fleyh beydullah Efendi.
1212 (1797) bu dergahn postniflini smail Efendi.
1216 (1801) Mtevelli el-hac Mehmed Aa'nn efli hace
Zeliha Hatun.
1171 B 12 (Mart 1758) Muhteflem lahid, Shib'l-hayrt elhac Murteza Efendinin efli Fet Hatun.
1273 (1856) Teflrifti Divn- hmyun Nazif Bey'in kz ve
Dar'fl-flury askeri tahrirat odas hlefsndan Abdlkerim
Bey'in efli Nevber Hanm.
1290 (1873) Sadr- esbak Mustafa Naili Pafla-Zde, Rumeli
Beylerbeyi payeli Hasan Hsn Pafla. (Si. Osm. 4/480 Naili P.)
1295 (1878) Teflrifti Nazif Bey'in efli Ayfle ffet Hanm.

Musa avu Mescidi

escid, Dmeciler Caddesi zerinde, Bak Eyp
M
Soka karflsnda ve Ahmet Dede Sokann sol
kflesinden biraz ileridedir. Mescidin arsas ve haziresi mevcuttur. fieylere meflruta ahflap tek katl harap bina 1982 senesinde yktrlmfltr.
Hadika Yazar diyor ki:
"Krkk Hamam civarndaki Musa avufl Mescidi'nin banisinin kabri belli deildir. Sa'diyye tarikatinden Efl-fleyh El-hac
Mustafa Efendinin ki, Kirpsi flhretiyle maruf ve Hoca Nefl'et
Efendinin akrabasndan ve yoksulluun zdrabna katlanan
bir zat olup Sultan III. Selim devrinden 1234 (1818) senesine
gelinceye kadar Sa'diyye yinini mescidde cumartesi gnleri
icra edip ayn senenin C. ahi-resinin 8. Cumartesi gn vefat
ettikte Dkmeciler Camii mezarlna defn olundu (4 Nisan
1819)
Kendinden sonra hlafsndan svac fleyh Sadk dahi
mescidde biraz zaman zikr ve tevhid edip o dahi ok fukara
olduundan, 1237 tarihi zilhiccesinde (Austos 1822) vefat
etmekle mescid muattal ve harap kalmfltr.
Civarnda bulunan Krkk Hamam Mehmet Kethda
vakfndan olup lakin harap olarak tamamen yklmfltr.
Kirpasi Mustafa Efendi Otaklar'da fieyh Emin Efendinin
hlefsndan olup, fieyh Emin Efendi dahi Sultan III. Selim
devri ortalarnda (takriben 1799) vefat edip Otakclar'a defn
olunup sonra tekkesi bostan olmala mezar kayboldukta
Kirpsi gayretiyle meydana karlmfltr. Mahallesi vardr."
Mescid sahibi Musa avufl, Dergh- li avufllarndan
olup bugn Romanya topraklarnda bulunan brail kalasna
Mihal Voyvoda hcumunda, bir ka bin gazi ile Tuna Nehri'ni
buz zerinden geerek brail'in yardmna koflmufl ve bin
dflman askerini ldrerek harbi kazanmfl bir yiit Gazi idi.
brail Kalas ve flehri, 19 R. ahir 1003 (1 Ocak 1595) tarihinde
Eflak ordusu kumandan Macar genarali Albert Kiraly (Mihal)
tarafndan yaklmfl ve Mslman ahali hunharca katledilmiflti.
Befl gn sonra Silistre sancak beyi Mustafa Bey, karfl taarruza
geerek Eflak askerlerinin bir ounu kltan geirmifltir.
Musa avufl, Mustafa Bey'in emrindeki avufllardan biri idi.

Avlu kaps altndaki yolda ve eflflm

menin
karflflsndaki mezarlkta gml olanlar
1202 (1787) Abdi Pafla yeeni Halil Bey'in efli Hadice
Hatun
1282 Ra. 12 (Austos 1865) Y Hazreti Mevlna / fieyh'lhattatin / Enderun- Hmyun ta'lik hocas es-sey-yid Mehmed
Bahir Efendi
1325 Mays (1907) Mustafa Pafla
1255 (1839) Rical-i Devlet-i aliyye'den Divn- De'avi Nazr
Eyyp Nflid Beyefendi (Si. Osm. 4/532)
1334 (1915) El-hac Mustafa Pafla'nn efli Hace Emine
Hanm
Musa avufl Mescidi-Kirpsi Tekkesi Haziresinden arta kalan flahideler
M 69 M

M EYPSULTAN TARH M

Mescid'in nndeki kk hazirede flu zevat gmldr:

1268 C. 21 (13 Mart 1852) Sikke kabartmal, Hv'elHallak'l-Bki/ Tarik-i Rf'iyye'den Musa/ avufl Dergh
fleyhi/Merhum el-hac brahim / Efendinin ruhuna el-fatiha.
1282 fiaban 15 (3 Ocak 1866) Tarik sikke kabartmaldr.
Hatt nefistir. Kitabesinin zerinde karfllkl Y-H yazs
grlmektedir. Kitabe fludur: Y-H / Hazreti Hlid R.A. Anh
/ Cmi'-i flerifi hatibi flk- /Zemn tlib-i es-rr- hacegn /
Tarik-i mukim-i Nakflibend es-seyyid / Efl-fleyh Hafz Ahmed
Efendinin / Ruhi n el-ftiha/
Halk arasnda Ahmed Dede diye nldr. Fakat civarda bir
Ahmed Dede daha vardr.
Hazirede ayrca bir ka krk ve topraa gml flahideler
de vardr.
Bu nazirenin karflsnda ve Dmeciler Caddesi zerinde
tekkenin dier haziresi bulunmaktadr. Burada ondan fazla tafl
vardr. Etraf alak bir duvarla evrilmifltir. En eski tarihlisi 8
yaflnda vefat eden;
"Rabia bint-i Hafz Mehmed bin fieyh Nsuh Efendi" ye ait
olup 1084 (1673) tarihlidir. Kitabesi aynen fludur: Merhum ve
mafur/ Rabia bint-i Hafz Mehmed/ Bin fieyh Nsuh onsekiz
/ yaflnda matnen vefat / eyledi ruhi n fatiha/25 C. ahr
1084. fieyh Nasuh Efendi mmi Sinan Tekkesi'nin bnisidir.
Yannda, Kazan muhacirlerinden Attar Mehmed Ali
Aa'nn 1318 (1900) tarihli flahidesi ile bu aileye ait baz tafllar
vardr.
Hazirenin arkasndaki byk bostana apartmanlar yaplmaktadr.
Birinci hazirede ayrca; 1291 L 24 (4 Aralk 1874)'de vefat
eden, Musa avufl Derghah fieyhi Mehmed Behaddin
Efendinin Kerimesi Ftma Tal'at Hanm'n Behaddin
Efendinin dier kz Hadice Saffet Hanm'n flahideleri bulunmaktadr.
fieyh evinin karflsnda tula hatll olarak, kesme tafltan
yaplmfl bir su haznesi vardr. htimal Krkk Hamam'nn ve
mescidin abdest suyu bu hazneden temin ediliyordu. Ayrca
Ahmed Dede Sokann sol kflesinde kitabesiz klasik bir
eflme bulunmaktadr.
Kirps ad ile bilinen bir nev'i kumafl dokuduu iin bu
lakabla anlan fieyh Mustafa Efendinin flahidesi bugn de mevcut olup, Dmeciler Cami'inin sol tarafndaki hazirede ve
cami duvarnn hemen nnde, yz cami'e dnk olarak durmaktadr.
Kitabesi fludur: Klli nefs-i zaikat'l-mevt/ Krkk Hamam'nda tarik-i/Sa'diyye'den merhum ve mafur / El-muhtac
il rahmet'r-Rabb'l-gafur/El-hac fieyh Es-sey-yid Mustafa /
Efendinin ruhi-n el-ftiha. 1234 Ca gur-re (26 fiubat 1819)
Bu durumda Hadika'daki tarihin yanlfl olduu anlafllmaktadr.
Mescid, yapmndan takriben 225 sene sonra tekke haline
getirilmifltir. lk kurulduu zaman Sa'diyye dergh idi. Sonra
Rfa'i ve daha sonra da Nakflibendi oldu. Ayin gn pazar idi.
Svac fieyh Sadk Efendiden sonra, Yazc brahim Efendi
fleyh olmufltur. Rf'iye fleyhi idi. fiahidesi hazirededir. Bunun
yerine Nakflibendiye'den Ahmed Efendi gemifltir. Bunun da
tafl hazirededir. Yerine olu Mehmed Bahddin Efendi fleyh

olmufltur. Vefat 18 Muharrem 1300 (29 Kasm 1882) tarihindedir. Taflna rastlanmad.
Tekkenin son fleyhi fieyh Hafz Ahmed Efendinin ikinci
olu Mehmed Camalddin Efendidir. Kendi ayn zamanda
Eyp Cami'i hatibi idi. Vefat tarihi belli deildir.
fieyh Bahaddin Efendi 1245 (1829)'de, fleyh-i sni olan
kardefli Hafz Mehmed Cemaleddin Efendi 1252 (1836) de ve
Cemaleddin Efendinin olu Hilmi (Hkmi) Efendi ise 1281
(1864) tarihinde dnyaya gelmifltir.
Tekke, 1317 (1899) tarihinde evkafa tamir ettirilmifltir.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/268) (T. z. ist. Camileri 1/108) (Si. Osm.
4/521 Musa avufl) (Daniflmend, Kronoloji 3/139) (Danflman, Naima Tarihi
1/117) (Kou, st. Ans. 9/4803) (Mec. Tekaya) (M. Larus, 7/333 Kirpas) (Si.
Osm. 4/465 Mustafa Efendi Kirpas) (Kou, st. Ans. 5/2746 Bak Eyp
k.) (Baflbakanlk Arflivi, Kepece Tas. Nfus Def. No: 6290/1 S: 278) ( Osm.
Arfl. Evkaf dareleri Katalogu 1/62-194)

Mustafa Paa Tekkesi Camii

dirnekap dflnda, Fethi elebi Caddesi ile Otakcbafl
Sokann birlefltii yerde ve sokan sol kflesindedir.
Eskiden Eminn-Edirnekap-Eyp yolunu takip eden otobsler bu cami'in nnden geerlerdi. 1974'de evre yolunun
yapm ile kr bir sokakta kalmfltr.
Hadikat'l-Cevmi'de flu bilgi vardr:
"Banisi Mustafa Pafla, 3. sadaretinde Midilli'ye srlmfl ve
orada kati olunmufltur. Orada medfundur. Vefat tarihi 1178
(1765)dir.
fiadrvan ve etrafnda hcreler ve matbah ve sair levazm
zaviye ile fleyhlere meflrut hanesi dahi vardr. Vakfn mderrisinden bir olu rf destarl olarak orada medfundur ki babas
ile bir ayda vefat etmifltir.
stanbul'da Havuzlu Cami denmekle ma'ruf mescidi
yaptran Lala Hseyin Pafla bu zaviyenin bitifliinde bulunan
eflmenin yannda medfundur.
Bu eflme ve yannda, kflede bulunan sebil stanbul'da
Halclar Kflk'nde mescid sahibi Molla fieref Efendi'nindir.
Mustafa Pafla Tekkesi'nin yeri, aslnda Hflimi biraderi Ali
Efendinin bahesi olup, satn alarak bir cami'i flerif ve
Nakflibendi'ye fukarasna flart olarak byk bir tekke yaplmas iin 1166 Cemaziyelevvelisinin yedinci gn (12 Mart
1753) kazlmaya bafllanmfl ve 107 gn sonra bina tamamlanmakla fieyh Murad-Zde Ali Efendiye tevcih olunmufltur.
Mustafa Pafla, yangnlar sebebiyle harab olmufl baz mescidlerin dahi yenilenmesine himmet sarf etmifltir."
Ayin gn perflembe olan bir Nakflibendi tekkesi idi. 1256
(840) tarihli tekkeler listesinde yin gnnn pazar olduu
yazldr. Pafla Tekkesi ad ile de bilinir. fieyh Ali Efendinin
1169 (1755) tarihindeki vefatndan sonra flu kimseler fleyh
olmufllardr:
2- fieyh Seyyid Ahmed Efendi. Vefat 1188 (1774)
3- fieyh el-hac Mehmed Efendi. Vefat 1216 (1801)
4- Hoca Ahmed Hdverdi Efendi. Kastamonili fieyh el-hac
brahim Efendinin halifesidir. Vefat 4 Muharrem 1225 (9
fiubat 1810) tarihindedir. Kabri, cami mihrab nndeki ak
trbededir. Kutb diye meflhur idi.

M 70 M

M CAM VE MESCDLER M

Mustafa Pafla Tekkesi Camii

5- Hoca Hdverdi'nin halifesi fieyh el-hac Seyyid Mahmud Efendinin Vefat, 3 Sefer 1227 (18 Ocak 1812) tarihinde
olup kabri fleyhinin yanndadr. fiahideleri yokolmufltur.
6- Hoca Hdverdi'nin halifesi fieyh Veliyddin Dede
Efendinin Vefat, 1236 (1820) tarihindedir.
7- Hoca Hdverdi Efendinin halifesi silistreli fieyh
Mustafa Efendinin Vefat, 15 Recep 1248 (8 Aralk 1832) tarihindedir.
8- Silistreli fieyh Mustafa Efendinin olu fieyh Seyyid
Ahmed Efendinin Vefat, 3 Muharrem 1265 (29 Kasm
1848)dedir.
9- Silistreli'nin ikinci olu fieyh Mehmed Yahya Efendinin
Vefat, 25 Muharrem 1297 (8 Ocak 1880)dedir. Si.Osm. bunu
1291 olarak gsterilmifltir. 1238 (1822) doumludur. Halifesi
Halil Efendi olup devrinde tekkede dervifllerle beraber on
kifli bulunuyordu.
10- fieyh Yahya Efendi. Vefat, 27 C. Evvel 1315 (24 Ekim

Yukardaki resimde, Caminin kemerli cmle kaps grlmektedir.

Bunun sa tarafnda, iki katl evin yannda yalnz kemerli hacet penceresi
grlen, Ahmed Beyin trbesi vardr. Baflbakanlk Osmanl Arflivindeki 2M.1184 (28 Nisan 1770) tarihli bir yazda Ortakarda Ahmed Bey bn-i
Mustafa Pafla Trbesi diye ad gemektedir.

1897) tarihinde olup kabri, mabedin yanndadr.

11- fieyh Mehmed Efendi. Son fleyh olup vefat tarihi belli
deildir.
Mustafa Pafla Cami'i, 1988 tarihinde onarma alnmflsa da
bir mddet sonra durdurulmufltur. Bu srada toprak altndan
bir ka flahide kmfltr ki biri".... pazar naibi Kad-Zde esSeyyid Mehmed Emin Efendi 1285 (1868)"ye aittir.
fieyhlislam Arif Efendi Trbesi sandaki mezarlkta tarih
ksm gml "fieyhlislam- esbak merhum Bosnevi Refik
Efendi'nin damad"nm flahidesi vardr. Refik Efendi, 1288
(1872)de vefat etti. Kabri, Fatih Trbesi haziresindedir.
"Karndaflnn olu mderrisinden Lutfullah Efendi 1297
(1880) de vefat etti ve bu tekke haziresine gmld. Damad
mevaliden Arif Ahmed Efendi 1291 Cemaziyelevvelinde
(Haziran 1874) vefat ile buraya defn edildi." (Si. Osm. 2/415)
Bu gzel manzumenin muhakkak kurtarlmas lazmdr.
Son fleyhten baflka, dierlerinin kabirleri Si. Osm. gre,
camiin haziresinde imifl. Yaptm aramada tesbit ettiklerimi
belirttim. Dier tafllar, ya yok olmufltur veya topraa
gmlmfltr.
Kare planl mabet, bir sra kesmetafl, iki sra tuladan
yaplmfltr. Alt st pencerelidir. Dfla taflmak mihrab befl
yzldr. zeri yarm kubbe ile rtlmfltr. Kfle tramplarndan mabedin kubbeli olduu anlafllmaktadr. 1894 tarihindeki byk depremde kubbesi kmfl ve mabet harabolmufl ve bir daha da yaplmamfltr. nndeki kubbeli ve
stunlu son cemaat yerinden de eser yoktur.
Sadaki minaresinin kaidesi de ayn flekilde yaplmfl olup
st ksmlar ince tuladandr. Tafl merdivenlerin bafllar dflar
karlarak minareye hofl bir grnm verilmifltir. fierefesi ve
petek ksm yklmfltr.
Cami'in sol tarafnda fladrvan avlusu bulunmaktadr.
Fakat fladrvan mevcut deildir. Etrafndaki dedegan odalar
bugn de mevcuttur. Avluya, Fethi elebi Caddesine

M 71 M

M EYPSULTAN TARH M

Mustafa Pafla Tekkesi Camii Haziresi

alan ince tuladan kemerli tonos kubbeli bir kapdan girilmektedir. Avluyu taraftan sarmfl olan odalarn klasik demirli pencereleri vardr. Kapnn solunda ve odalarn kflesinde
yzl zeri kubbeli yksek bir blme bulunmaktadr. Medrese
odalar tarznda infla olunmufl bu odalarn kubbeli olduu ve
n tarafnda da bir revak bulunduu sanlmaktadr.
fiadrvan avlusunda ve cami yannda flu kabirler vardr:
1246 Sad. 25 (Aus 1830) Elhac Mehmed Sadullah Efendi. Hazine-i Hmyun kethdlndan mahre idi.
1300 (1882) Nakflibendi fukarasndan efl-fleyh smail Efendinin efli Ftmat'z-Zehra Hanm.
1315 (1897) Sadat-t Nakflibendiyye'den Bl/Dergh fierifi fleyhi Es-seyyid / fieyh Ali Efendi Hazretlerinin /Ekbir hulefsndan ve bu hankh-/Feyz-i penh- lide seccede niflin-i /
rfld iken intikal-i lem-i Ceml / den hdim'l-fukr/... Bosnevf Efl-fleyh/El-hac Yahya Efendi.
1325 (1907) fieyh Yahya Efendinin kz, tfekciyan- Hazretleri fiehriyriden Aziz Bey'in efli Dervifle Ftma Hanm. D.
1305.
Camiin n avlusunda fieyhlislam Mehmed Arif Efendinin
mermer ak trbesi vardr. 1275 (1858) de vefat etti. Bu trbe bahsine baknz.
Mehmed Arif Efendi Trbesi'nin sol tarafndaki nazirede
gml olanlar flunlardr:
Camiin banisi Mustafa Pafla'nn hatrasna konmufl kfeke
bir tafl, yazlar ok silinmifltir. "Sahib-l-Hayrt ve'l-hasenat
Mustafa Pafla" szc glkle okunabilmektedir.
1179 Sad. 4 (25 Temmuz 1765) Lahid ve molla sarkl,
Mustafa Pafla'nn mir-i zifln Mehmed Bey.
1194 Zilhicce 26 (23 Aralk 1780) Sadrazam Mustafa Pafla'nn bafl kadn Tuba Hanm.
1202 (1787) Sudur- azamdan Sdk-Zde Rfat Bey'in kz
Atike Kaniye Hanm
1212 (1797) Ktibi sikkeli lahid, Shib'l-hayrat ve'l-hasenat Sadrazam Mustafa Pafla-Zde Silahdar Aas ve mir lemi flehriyri Musa Rtb Beyefendi.
1220 N 15 (Aralk 1805) Silahflor-i Hazreti flehriyri brahim Beyefendi.
1271 (1854) Tarikat-i aliyye-i Nakflibendiye hulefsndan elhac Ali Fevzi Efendi.
1317 (1899) Sirozlu brahim Pafla burada gmldr.
Aynen byle yazldr. Ayn kabirde, Ali Tevfk Pafla olu Ali
Nazmi Bey, gmldr. (Si. Osm. 2/55 Tevfk Ali Pafla)

1321 R. evvel (Haz. 1903) Mevlevi Abdullah Celalddin Pafla'nn kabridir. D. 1263 (1847). Byle yazlmfltr.
fieyhlislm Arif Efendinin ak trbesi arkasnda etraf
mermer set duvarl bir sofa vardr. Burada drt kabir bulunmaktadr. fiahideleri yok olmufltur. Vaktiyle ak trbe olmaldr.
Bunun sa tarafndaki hazire pek periflan durumdadr. Burada Havuzlu Cami banisi Lala Hseyin Pafla'nn lahdi bulunmaktadr. Hadika Yazar'nn bahsettii sebil ve eflmeden eser
kalmamfltr. Hazirede 1089 (1679) tarihli bir lahid vardr, bu
23 yaflnda vefat eden Abdurrahman'a aittir.
Camiin arka tarafnda, iki basamakla klan avluda bir demir flebeke iinde,4 M 1225 (9 fiubat 1810) da vefat eden "Sadat- tarikat-i aliyye-i Nakflibendiyye'den kutb'l-rifin gavs lvasilin Ahmed Efendi"nin ve yannda fieyh Mahmud Efendinin
flahidesi olmayan kabri vardr.
Camiin banisi Mustafa Pafla, orluludur. Bafl Emir ahurluktan birdenbire sadrazam olmufltur. Kse, Bahir (Gzel-Parlak) lakablar ile nldr. fiiirleri vardr. Gedikpafla'da yanan
Halc Hasan Mescidi'ni yaptrd ve Yeralt Camiindeki kabri meydana karmak suretiyle buradaki camii tesis etti. Bahekaps civarnda, Kire skelesi'nde bulunan mescide minber
koydu. stanbul iinde, Topular'da eflmeleri vardr.
Mustafa Pafla defa sadrazam olmufl ve sonuncu sadaretinden azlinden 27 Nisan 1765 tarihinde Midilli Adas'nda
idam edilmifltir. Kesik bafl, fieyhlislm Arif Efendinin ak
trbesi'nin solundaki set zerine defnedilmifltir. Ayvansaray
baflnn Midilliye gnderilerek cesedinin yanna gmldn
sylyor.
1188 R. (Haziran 1774)'de vefat eden Mustafa Pafla zaviyesinde seccadeniflin-i irflad olan fieyh Ahmed Efendinin kabri,
tekkenin karflsnda ve yol aflr yerdeki mezarlktadr. Hamzavi tafl krk olarak yerdedir. Pehle tafl mevcuttur. Yannda
1216 da vefat eden fieyh el-hac Mehmed Efendinin flahidesi bulunmaktadr.
Kaynak: (Osm. Arfl. M. Cevdet Tas. Evkaf Def. 1. No: 528)(Gezi Notu) (Hadika 1/290) (Ayvansarayi, Vefeyat S: 74) (T. z. st. Camileri 1/109) (fiem'dni-Zde Tarihi, Haz. M. Aktepe II. A.S: 74-75) (M. Larus 2/70 Bahir Mustafa
Pafla) (Trk Ans. 5/62) (. Tanflk, st. eflmeleri 1/146) (Si. Osm. 1/280 Ahmed Hdaverdi) (Zakir fikr Efendi istanbul Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu
2/93) (Si. Osm. 4/440 Mustafa Pafla) (Daniflmend, Kro-noloji 4/480481482)
(Si. Osm. 4/471 Mustafa Efendi) (Osm. Arfl. Dairesi, Nfus Defteri S: 286) (A.
etin, Vakflar Dergisi, 13/588) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi) (st. Belediyesi, thsaiyat Mec. 1328 S: 19) (Osman Bey, Mecmuai Cevmi 1304 S: 116
Sra No: 170) (Osm. Arfl. Evkaf Def. II. No: 11159)

Mzevvir Mescidi
leyman Subafl Mescidi, Mnzevi Mescidi ve Karc Sleyman Mescidi adlar ile de bilinir. Eyp, Niflancalar'da
S
ve Sleyman Subafl Trbesi Soka ile Mnzevi Caddesinin

birlefltii yerde ve sokan sa kflesindedir. Hadika Yazar diyor ki:

"Banisi Mzevvir Sleyman Sbafl'dr. Kendi dahi civarnda medfundr. Ve ekseriya mescitlerin avlusunda olan oturuk
tahtas tabir olunan ayak tahtas ilk defa bu mescidin banisinin
icaddr. Mahallesi vardr."

M 72 M

M CAM VE MESCDLER M

Mzevvir Mescidi-Sleyman Subafl Mescidi

Mabet, Mimar Sinan yaps olup duvarlar tafl, ats

ahflaptr. Sadaki minaresi kktr. ki sokan birlefltii
yerde banisinin flahidesi bulunmaktadr.
Vakf defterine gre Sleyman Subafl bin Abdullah'n 952
seferinin evailinde (Nisan 1545) vaki olmufl Hasan'l-Kassm
imzasyla bir vakfiyesi vardr.
Hadika Yazar, Kirazl Mescid bahsinde Sleyman Subafl
iin Karcbafl olmufltur demekte ve kabrinin Eyp'te dier
mescidinde olduu ve Mzevvir Sbafl'nn da bu Sleyman
Subafl olduunu belirtmektedir.
Sleyman Sbafl'nn Mzevvir Mescidi'nden baflka, Mimar
Sinan yaps, Unkapan Kprs baflnda olup bugn mevcut
olmayan camii ile, Kirazl Mescid ismiyle anlan iki mabedi
daha vard. Bunlardan baflka, Mimar Sinan yaps bir de
medresesi bulunuyordu. Medrese, Kirazl Mescid'in kuzeyinde,
flimdi bahe olarak kullanlan arsada idi. 19. Asrda stanbul
haritasnda gsterilmifltir. 1914'de harap fakat ayakta idi.
Sleyman Sbafl'nn dikdrtgen fleklindeki kfeke flahidesi zerinde girift bir kitabesi vardr ki fludur:
fiehr Emini ok vakt gah eyledi pirne ser
Kabrine ide ann nevi cihnden rahi
Fevt-i trih in Abdi dai eyledi
Adn ide Allah Sleyman 'a makam kbe
1091 (1680)
Bu tafl sonradan konulmufl olmaldr.
Mehmed Ziya Bey, stanbul ve Boazii adl eserinde ise

Hirami Ahmed Pafla Haziresi

flunlar yazyor:
Sleyman Subafl, Unkapan'nda, Atlamatafl karflsn-da,
drtyol aznda yaptrd, kz ve erkek Sleyman Subafl
Mektebi'ne bitiflik etraf duvarla evrilmifl, pencereli hatirede
ve Kapani Mehmed Efendinin sa tarafnda medfundur.
Mezar taflnda: Unkapan .Cami'i flerifinin ve Atlamata-fl
Mektebi'nin banisi merhum Subafl Sleyman Efendinin kabr-i
flerifidir. Ruhuna fatiha, diye yazldr. Tafl yenidir. Eskisi
dikdrtgen fleklinde ksmen krk, kk, basit bir tafltr.
zerinde yalnz Kelime-i Tevhid yazldr.
Mzevvir Mescidi'nin kitabesi ve haziresi yoktur. Mabedin
kblesi ynnde ve cadde zerinde Sleyman Sbafl'nn klasik, kitabesiz bir eflmesi vardr. zerinde grlmeye deer ve
stanbul eflmelerinde bir efli dahi olmayan bir selsebil vardr.
Biraz ileride de halkn Mzevvir kardefller dedii bir ak
trbe-bulunmaktadr.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/183-328-294-295) (A. Koran, Mimar Sinan S:
301-317-351) (st. Vakflar Tahrir Defteri S: 224 vakf No: 1315) (T. z.
stanbul Camileri 1/107) (. Erzi, Camilerimiz Ans. 11/12-136 Tercman
Yay.) (Tezkiret'l-Mimarin fi: 29-31) (Tezkiret'l-Ebniye S: 76-91 M. Meri,
Mimar Sinan) (M. Ziya, st. ve Boazii, S: 333) (Hammer Tarihi C: 18) (M.
Ktkolu, st Medreseleri, Tarih Ens. Der. Say: 7-8 S: 377) (S. Enver, Mutlu
Askerler S: 64) (Si. Osm. 3/66 Sleyman Subafl) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III.
No: 23891)

Nianclar Camii
iflanc Mustafa Pafla Cami'i de denir. Eyp-Niflanca
N
Caddesi ile Nimet Sokann birlefltii kflede ve alt
yolun ald bir meydann yanndadr. Kble tarafnda meflhur
fieyh Murad Efendi tekkesi camii ve trbesi, onun karflsnda
ise Otakclar Hamam bulunuyordu. Camiin bitifliinde de
Rami Mehmed Pafla Mektebi ile Sultan II. Mahmud'un bir
eflmesi vardr.
Hadika Yazar diyor ki:
"Banisi Niflni Mustafa Pafla ibn-i Celalddin Tosyal'dr.
Kabri dahi ordadr. Mezar taflnda bulunan vefat budur:
lhi rahmet eyle Mustafa'ya
975 (1567)
Kardefli Salih Efendi ile Niflanclar denmekle meflhur idiler.
Cami civarnda bulunan mekteb ve eflme, Sultan IV.
Mustafa saltanatnn sonlarnda yani 1115 (1703) senesinde
Vezir-i a'zam bulunan Rm Mehmed Pafla'nn binasdr.
Pafla'nn Eyb civarnda ismine mensub iftlii dahi vardr.
Niflanc Mustafa Pafla, Kanuni Sultan Sleyman Han
zamannda sadrazam bulunan brahim Pafla iktiza eden baz
nizmtn icras zmnnda Msr'a memur olduu esnada
Mustafa Pafla divan Efendisi olarak, sonra uhdesinde
Niflanclk tevcih klnmfl ve kanun koymada ve ekseri ifllerde
msteflar ve mutemed ve divan'n temel direi olmufltur. 964
(1556) senesi emekliliini istemifltir.
Sultan Sleyman Han'n vefatndan sonra Sultan II. Selim
clusunda tekrar Niflanclk grevine getirilip bu hal

M 73 M

M EYPSULTAN TARH M

zere iken vefat etmifltir. Bunlar Divn Ktibi olduklarnda

kardefli Salih Efendi bu tarihi sylemifltir:
Hhif-i gaybi didi trihin ilham eyleyb
saf- devrn- dil Msr bad eyliye
930 (1524)
Salih Efendi Halep ve Msr kads olup azlinden sonra
Kanuni'nin olu fiehzade Bayezid emriyle "Cmi'l-hikyat"
nam kitab Farsa'dan Trke'ye tercme edip Eyp Mderrisi
olmufltur. Kendileri ama oldukta emekli olup sonra vefat
etmifltir. Bursal Kandi Efendi bu msra' vefatna tarih
demifltir:
Kabr-i Salih cennet ola Y Allah
973 (1565)
Leyla-Mecnn namiyle bir manzumesi ve baz fkh zerine
hafliyeleri dahi vardr. Firz fih menkibini tercme etmifltir
ki, Tezkire-i fiuar sahibi Hasan elebi'ye gre 809 cild
olmufltur. Ayrca fliirleri vardr.
Cami'in mahallesi vardr"
Koca Niflanc Cell-Zde Mustafa Pafla'nn, 5 Aralk 1534
tarihinde bafllayan ilk niflanclk grevi 23 sene srmfltr.
Kanuni ile Zigetvar seferinde bulunmufltur. Onun vefatnda
yannda idi. "Tabakat'l-memlik f derecat'l-meslik" adl tarihi ve "Enis's-salatin ve celis'l-havkin" adl ahlak kitab
vardr. Ayrca bir ok eser daha yazmfltr.
Mabedin duvarlar yma tafltan olup ats ahflaptr. Son
cemaat yeri 1975 tarihinde yeniden yaplmfltr. Sadaki
minaresinin kaidesi ve flerefesi kesme tafl olup dier ksmlar
poligonal biimde imento svaldr. Mabedin kitabesi yoktur.
950 (1543) tarihinde infla edildii sylenmektedir.
Evliya elebi Seyehatnamesi'nde:
"Sur'un bat tarafnda bir havadar ve yksek da zerinde
yaplmfl bal baheli bin kadar mamur byk saraylar
olan bir yerdir. Camilerinin iinde (Niflanc Pafla Cami'i) en
mamur ve gzel olandr. Cemaati oktur.JSir yksek tepe
zerinde aydnlk gzel bir camidir, diyor ve;
Niflanc Pafla'nn bir ferah, gnl aan hamam vardr ki
emsalsizdir. Mimar Sinan yapsdr." diye devam ediyor.
Mustafa Pafla'nn camie pek yakn bir yerde. Topular
mevkiinde "Defterdar Niflanc Pafla Saray" diye bilinen bir
saray vard.
Cami, Mimar Sinan yaps olup Tuhfet'l-Mimrin'de
"Camii Koca Niflanc Pafla dern Emiri Buhari der taht-
Eyybi Ensri" diye kaytldr.
Cell-Zde Mustafa Pafla'nn kabri, kble tarafndaki hazirededir. 975 (1567) tarihli, yuvarlak flahideli bir lahittir.
Kendisinden iki sene evvel vefat eden kk kardefli Salih
Efendinin 973 tarihli ve yuvarlak flahidesi de buradadr.
Bafl tafl ok gzel ve enderdir. Kitabesi fludur:
Dr- dny menzil-i fni imifl
Heb geer Mir Vezir Pdiflh
Avn-i Hakk ile berrenderi fenid
Fazl irfhan ulm ishph ki
Azm-i taraf-i ahret kld bu dem
Rahmet-i Hakk'dan Ta'l lutf- hh
Rhleti slini ma'lm itmee
stedi Hakk'dan Niflan pr-gnh

Didi hatip bu.du' trihidir

Kabr-i Salih cennet ola Y Allah
973
Hazirede gml olanlar flunlardr:
1138 (1725) Mustafa Pafla htnu Aifle.
1138 (1725) Kafesi destarl, Belikci Sleyman Efendi
1143 (1730) Defterdar Mehmed Pafla'nn karndafl Ahmed
Efendinin kz Aifle Htn.
1153 (1740) Defterdar Mehmed Pafla'nn karndafl Ahmed
Efendinin damad el-hac Ahmed Aa'nn olu Mustafa Efendi.
1164 (1750) Hamzav tafl, Mumcu-Bfl Osman Aa-Zde
Eb Bekir Aa.
1172 (1750) Lahit, 13 satrlk bir kitabesi vardr. Mustafa
Pafla ibn-i El-hac Mehmed Pafla (Si. Osm. 4(435)
1181 Za 8 (mart 1768) Byk molla sark, Galata kazas elhac Osman Efendi (Si. Osm. 3/431)
1183 C. evvel (Eyll 1769) Byk lahit, fakat tafl krktr.
el-Hac Hasan Aa. Menemen Voyvodas imifl. (Si. Osm. 2/133)
1184 (1770) Galata Kads Osman Efendinin kzkardefli
Fatma Hatun
1187 (1773) Sabka fieyh Murad fleyhi Ali Efendinin
dmd fieyh Mustafa Efendi.
1209 (1794) Rami Mehmed Pafla Mektebi hocas Mehmed
Efendi.
1227 (1812) Yenieri-Zde, Ser levha-i yemin dergh- li
el-hac Ahmed Aa'nn kayn validesi Hanife Hanm.
1251 (1835) Sadr- sabk Selim Pafla'nn i olanbafl
hvasi el-hac Ali Aa.
1267 (1850) Tarikat-i Nakflibendiyye'den Ferahnak Emin
Efendi.
1281 (1864) Mevlevi sikke kabartmal, Ketanclarbafl'nda
mekteb hocas tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye'den el-hac
fieyh'l-kurra Hafz Mustafa Necib Efendi.
1287 (1870) Necib Efendinin kz, kolaas Hasan Kapudan'n efli fierife Ftma Hanm.
1293 (1876) Abani sark, Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyye'den Rami Mehmed Pafla Mektebi hocas Mustafa Efendi.
1295 (1878) Necib Efendinin efli ve Hac Tahsin Efendinin
annesi Hace Zeliha Hanm.
Cell-Zde Mustafa Pafla flahidesinin kitabesi fludur:
Bafltafl: Lailahe illallah / Celal-Olu Niflni ki cihann /
Fenasn grd azm itdi bekaya / Ten-i haki olub aslna rci/
Karfld rh- pki asftyya.
Ayaktafl: Yeri cennet ola dey melekler/Feleklerden el
adlar du'ya / flidub rh- kuds didi trih / ilhi rahmet
eyle Mustafa 'ya 975
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/295) (T. z. st Camileri 1/111) (Daniflmend, Kronoloji Tarihi 2/451) (M. Tahir, Osm. Mel. 3/37 Meral Yay.) (Osm.
Mel. 2/375) (Danflman Ter. Evliya Celebi 2/94) (M. Meri Mimar Sinan S:
28) (C. Baltac, Osm. Medreseleri S: 203) (M. Uras, Peevi Tarihi 1/30) (Si.
Osm. 4/375 Mustafa Pafla) (Si. Osm. 3/200 Salih Efendi) (Uzunarfll,
Tosyal Celal-Zde Mustafa ve Salih elebiler, Be'lleten'den ayr basm S:
341-391)

M 74 M

M CAM VE MESCDLER M

Otaklar Camii- Fethi elebi Camii

Otaklar Camii
ethi elebi veya Gazanfer Aa Cami'i ad ile de bilinir.
Mabet, Fethi elebi Mahallesi'nde, Otakalar Semti'nde,
Fethi elebi Caddesi ile Kirimi eflmesi Sokann birlefltii
yerde ve sokan sa kflesindedir.
Hadika Yazan diyor ki;
"Banisi Fethi elebi denmekle maruf Fethullah Efendidir.
Kendisi daha burada medfundur. Civarndaki mescidin sahibi
Mehmed Bey bunlarn amcasdr. Babas Hseyin Aa'nn
mescidi dahi yazlmfltr. Zamanla mescid ve vakf yok olmala
Bb's-Sa'de Aas Gazanfer Aa yeniden yaptrmfl ve vakfn
ihya edip yaknnda bir su kuyusu dahi kazdrp o civar ihya
eylemifltir. Ve yannda sebili dahi vardr. Tarihi Hkmi'nindir:
Shib'iil-birr rgib's-sadakt
Shib'l-hayrt m'i'ut-hasent

Kap Aas fahr-i ehl-i ueg

Ya 'nt kim Hazret-i Gazanfer Aa
Kesser Allah hayrehu ve sekhu
Bi-miyh'n-na'im fiukhhi
tdi bu cmi'inde bir'i- cemi!
Teflnegn-t tarike yapd sebil
Suyun ib cemi'i bay ged
Eylesn sahibine hayr- du'
Grh ant didi bu abd-i za 'if
Trih olsun sebili hb u latif
1008 (1599)
Gazanfer Aa, Krkeflme'de zel trbesinde medfundur.
Bitifliinde medrese ve kflesinde sebili dahi vardr.
Otakalar Mescidi'nin minberini Sadrazam Bayram Pafla
koyarak cami yapmfltr. stanbul'da zaviyesinde medfundur.
Cami civarndaki fevkani mektebin banisi Muhasebeci Abdi
Efendidir ki Silivri Kaps dflnda medfundur. Mescidin
mahallesi vardr."

Caddeden mermer kemerli kapsndan ahflap son cemaat

yerine girilir. Kapnn zerinde bir satr halinde hazrlanmfl flu
kitabe vardr.
.Merhum ve mafur el muhta il rahmete Rabb'l-gafur
Sahib'lhayrt vel hasenat sabka Bb'ssa'de Aas Gazanfer
Aa-y atik rhi-n el-ftiha
1008 (1599)
Mabet, yma tafltan yaplmfl olup ats ve minberi ahflaptr. Sadaki minaresinin kp sra tula, bir sra tafltan,
gvdesi ise befl sra tula bir sra kesme tafltan infla
olunmufltur. fierefesinin etraf kesmetafl olup klah kurflun
kapldr. Minare tarafnda ve son cemaat yerinin yan cephesinde iki adet ahflap kufl evi 1989 tarihinde yok edildi. Mabet
bu tarihte mkemmelen restore edilmifltir.
Son cemaat yerinin sa tarafnda, cadde zerinde, mermer, kapakl bir fladrvan teknesi, onun arkasnda, pencereli Gazanfer Aa Sebili bulunmakta idi. Mermer sveli ve flebeke
demirli sebilin atfl kmfl idi. Pencere svelerinde musluk
yerleri vard.
Sebilin sa tarafnda, kesmetafl sveli ve demir parmaklkl
hazire penceresi bulunuyordu, arkasndaki mezarlkta bir
ok kabir ve ayrca yerde bir kitabe tafl grlmekte idi. Bunun
sa tarafnda bir kaps ve klasik topuzlu demir parmaklkl
penceresi olan ve yalnz alt kat kalmfl olan Muhasebeci Abdi
Efendinin fevkani mektebi bulunuyordu. Kemerli kesmetafl
kapsnn zerinde bir ayet-i kerime vard. Btn bu tarihi eserler 1980 senesinde kati edilmifltir. Bugn yerinde gaslhane,
imam meflrutas ve hela yaplmfltr. Meflrutann arkasndaki
bahede bir tek kabir naslsa braklmfltr. Kfeke tafl flahidesi
zerinde yaz yoktur. Rivayete gre, mescid sahibi Fethi
elebi'ye aittir. Haziredeki 1032 (1622) tarihli Mustafa Aa'nm
stun fleklindeki flahidesi camiin sol tarafndaki yol kenarna
atlmfltr. Bu imha srasnda nazirenin ve sebilin tafllar ve bunun nndeki 1221 (1806) tarihli mermer fladrvan da buraya
atlmfltr. Bu srada fladrvan tamamen paralanmfltr. Mermer
kapa mevcut olup zerinde iki satr halinde hazrlanmfl bir
kitabesi vardr. Yazlarn baz yerleri okunmaz haldedir. Kitabe
fludur:
Hazret-i Behn Sultan aliyy'fl-fln, haslet'l-hayrt
Ve'l-hasmt merhum Hazinedar... ta'mir ve ihyd idb
.... 1221
Gazanfer Aa Sebili kitabesinin bir drtl yeni yaplan
meflruta duvarna, ltfen yerlefltirilmifltir.
Mabedin tam karflsnda eski bir Yenieri Kulluu olan, tek
katl, Otaklar Emniyet Komiserlii binas vardr ki
Abdlmecid devri yapsdr. Bunun arka tarafnda kitabesi
olmayan klasik bir eflme vardr.
Evliya elebi Seyahatnamesinde:
Otaklar Mahallesi'nde Ftih zamannda Rumeli tarafna
giden btn adrclar, adrlarn kurup oturduklarndan
"Otaklar" derler. Suyu, havas latif, bal baheli iki bini
aflkn ssl saraylar ve evler vardr. Eyp mevleviyetine
baldr. Fakat mstakil sbafls vardr... Gnl aan ve "Otak
Meydan" denilen bir imenlik gezinti yeri vardr... Drt cam,
onyedi mescidi, alt tekkesi vardr. En mamuru Emir Buhari
tekkesidir. han vardr, demektedir.

M 75 M

M EYPSULTAN TARH M

stanbul'un fethi srasnda Otakclar'da veya Tokmaktepe'de, Osmanl Kuvvetleri'nin sol kanadn teflkil eden,
Beylerbeyi Karaca Bey kumandasndaki Rumeli Ordusu'nun
karargah bulunuyordu. Baflkumandan Ftih Sultan
Mehmed'in karargah ise biraz gerideki Sakzaac mevkiinde
idi. Bugn burada Sakzaac flehitlii bulunmaktadr.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/288) (Danflman, E. elebi 2/94) (Ayverdi,
Ftih Dev. 3/409) (T. z. stanbul Camileri 1/113) (F. Dirimtekin, st. Fethi.
135-136) (Z.Danflman, Hammer Tarihi 1/355)

Savaklar Tekkesi Mescidi

irmi Ahmet Pafla Mescidi ve fieyh Cemalddin Uflflki
H
Tekkesi isimleri ile de anlr. Erikap dflnda, Savaklar
Caddesi ile Cebecibafl Caddesinin birlefltii yerdedir. Bugn,
Fatih elebi Mahallesi adyla anlan bu semtin, Hadika
Yazar'nn belirttiine gre, Krkeflme Sular'nn taksim yeri
olan Savak'tan dolay Savak Mahallesi ve Cebecibafl
Aalar'ndan birinin burada ilk defa olarak bir ev yaptrmfl
olmasndan dolay da Cebeci Mahallesi adyla anldn renmekteyiz. Savaklar Cami'inin yan yolu, Cebecibafl Caddesi
adn taflmaktadr. Bu Cadde ile Savaklar Caddesi arasnda
byk Karay Yahudi maflatl bulunuyordu. Bir terkoz
eflmesinin yannda meflatlk tafllarndan bir kan grmek
mmkndr.
Savaklar Mescidi'nin banisi Hirmi Ahmet Pafla'dr ki
Yenieri Aas iken Sadrazam Siyavufl Pafla'ya damad olmufltur. 1003 fievvalinde (Haz. 1595) Yenieri Aas olmufl idi.
1003 C. ahirisinde (fiubat 1596) azl olunup sonra Bosna
Belerbeyi oldu. Sonra 1009 (1600) Tebriz Beylerbeyisi olup
1010 (1601) de azl olunub 1011 (1602)'de stanbul'da vefat
etti. Kabri, Savaklar Mescidi Trbesi kapsnn nndedir. Bafl
tafl rfi destarldr. fiahidesi drt kfle incedir. zerinde
Kelime-i tevhid ve ruhi n fatiha yazldr. sim ve tarih yoktur. Ayak taflna, 1008 flevvalinde (Nisan 1600) vefat eden olu
Mustafa Bey'in flahidesi yerlefltirilmifltir.
fieyh Cemalddin Uflflaki Trbesi bahsine baknz.
Ahmet Pafla'nn stanbul'da Fethiye'de de bir cami'i vardr.
Savaklar Mescidi'ne minber koyarak cami haline getiren

Savaklar Mescidi Tekkesi ve fieyh Cemalddin Uflki Efendi Trbesi

Tahvil Kisedan Sabih Ali Efendi, Orduyu Hmyun ile seferde,

shakc'da bulunduu esnada, 1183 (1769) tarihinde vefat
etmifltir. Kendisinin bu mescid civarnda bir de mektebi vard.
Bugn mevcut deildir.
Hadika Yazar diyor ki:
"Bu mescid zaviye olmak zere bina olunmakla, etrafnda
hcreleri ve vakfndan meflyih vazifesi vardr. Zaviyeye fleyh
olanlardan meflhur ve vaktimizde vefat eden Seyyid Mehmed
Cemalddin Efendi ki efl-fieyh Badad Efendi halifesidir. Asl
Edirneli olup orada nice zaman zaviye-i mahsusasnda meflayih
edip sonra stanbul' a hicret eddikde selefi olan fieyh Mehmed
Efendi ki, Piyale Pafla Cami'inin cum'a vaizidir. 41 sene bu
zaviyede meflihat hiz-meti eyledikten sonra 1158 (1737) senesi
vefat ederek zaviye karflsnda defn olunduu esnada zaviye
fleyhlii Sey-yid Cemal Efendiye tevcih olunmufltur. Dokuz
sene fleyh olup vefat ettikde mihrab nnde st rtl trbede defn olundu. Vefatna Mstakim-Zde bu tarihi sylemifltir:
Didiler cmle mufltaki bu trihe Hakk intki
Cemal'd-din Uflflkide lahti vl-c
1164 (1751)"
Badatl lakabyla nl olan Mehmed Hamdi Efendi
Edirneli olup Cemalddin Efendinin fleyhi idi. Sonra, Seziyei
Glfleliyye fiubesi'nin kurucusu Edirneli fieyh Hasan Sezai
Efendiden ahz- tarik ve tekmil-i slk eylemifltir. Cemal Efendi
ok ibadet eden iyi ahlakl ve huylu bir kimse idi.
fieyh Hasan Sezai Efendi'nin halifesi fieyh brahim Nazir
Efendi fieyh Cemaleddin Efendi iin flu manzumeyi yazmfltr:
Ceml-i Hakk'a mazhardr Cemli
nn-n flhreti oldu: Cemli
Cell izhar idb tevhid-i Hakk'da
Veli tev'em cemline celli
Grh- rif-i billha me'haz
Odur aslnda var zira kemli
Reh-i Uflflkiyn'm rehberidir
Reh-i aflk komaz tenh v hli
El ald Hazret-i Badadi'den ol
Annla buldu ol kurb- visali
Netice Hazret-i efl-fieyh (Sezai)
n irfld idb gitdi melali
O flimdi mrflididir rh- Hakk'n
Muradn anlamak ise mli
Varub dmnna yz sr (Nazir)
Var ise mflkln eyle su'ali
Lisn- hl ile bilr muradn
Du'sdr uzatma gel makli
Kendine mensub Cemliye flubesini kurmufl ve bundan da
Salahiye ve Chidiye namyla iki flube ortaya kmfltr. Cemaleddin Efendi'nin "Uflflkiye, Glfleniyye, Snbliyye, fia'baniyye ve Nakflibendiyye nisbetlerini de haiz olduu" sylenir. "Arifane bir lisanla yazlmfl manzumeleri bir divn teflkil edecek
kadar byktr."
Savaklar Mescidi, takriben 1100 (1688) tarihlerinde fieyh
Mehmed Nazmi (lm. 1120:1708) Efendinin halifesi fieyh
Mehmed el-Halveti tarafndan tekke haline getirilmifltir. Vefat
1114 (1702) tarihindedir.
Bundan sonra fleyh olanlar flunlardr:

M 76 M

M CAM VE MESCDLER M

fieyh Mehmed Efendinin halifesi fieyh Mehmed Efendi

1155 (1742) tarihinde vefat etmifltir. Lahdi, zaviye karflsndadr.
fieyh Cemalddin Efendi. Vefat 1164 (1751) tarihinde
olup kabri trbesindedir. Bundan sonra tekke bu zatn ismi ile
anlmaya bafllanmfltr.
Bunun yerine olu Mehmed Nizameddin Efendi fleyh
olmufltur. Kendisi ayn zamanda Kasmpafla Hsamddin
Uflflki Tekkesi'nin de fleyhi idi. Vefa 1199 (1784) tarihindedir. Kabri babasnn yanndadr.
Yerine, olu Mehmed Ceml Efendi fleyh olmufltur. Bir
rivayete gre 1233 (1817), dier rivayete gre ise 1246 (1830)
tarihinde vefat etmifltir. Kabri dedesinin trbesindedir.
Kasmpafla Uflflki Tekkesi'nin de fleyhi idi. Kardefli, Mehmed
Nuri Efendi, devrinin tannmfl bir neyzeni idi. 1238 (1822) de
vefat etti.
Bunun yerine olu Alaeddin Efendi fleyh olmufltur. 1251
C. evvelinde (Eyll 1835)de vefat etmifltir. Kabri trbede olup
Kasmpafla Uflflkf Tekkesi'nin de fleyhi idi.
Yerine Ubeyd Dede Efendi fleyh olmufltur. Vefat 1253
(1837) tarihindedir. Evvelce Eyp Bahariye, fiah Sultan
Tekkesi fleyhi iken 1251 tarihinde bu tekke fleyhlii zerinden
kaldrlarak meflihat brahim Necati Efendiye verilmifltir.
Yerine, Geredeli fieyh Halil Efendinin halifesi, Sleymaniye vaizi ve ayn zamanda hem halveti ve hem de fiabaniyye fieyhi olan el-Hac fiak Ali Efendi fleyh olmufltur.
Vefat, 19 Zilhicce 1258 (21 Ocak 1843) tarihindedir. Kabri,
Eyp'te Kaflgri Tekkesi avlu kapsnn sol tarafndaki set
stnde ve Kaflgri s Efendi Trbesi'nin hemen arkasndadr. Sikkeli flahidesindeki kitabesi fludur:
Sleymniye Cmi'-i fierifi'nde / Krsi-Niflin ve Erikap/kurbinde HirmfAhmed Pafla / Tekyasi'nde miirflid-i
temkin / El-lem el-mal el-Fzl/ El-kmil merhum ve
mafurle fiala/Hace efl-fieyh el-Hacc Ali / Efendi-i el-fia'bni
rh- /fieriflerine Rza-en Lillh T'l / El-F-tiha/ 1258
fieyh Ali Efendi, evvela Cerrahiye'den Sertarik-Zde
Tekkesi fleyhinden sonra, fiabni meflyihi olan bir zattan
arakiye giymifl ve Uflflki Tekkesi fleyhi Mehmed Cemaleddin
Efendi'den de mstahlef olmufltur.
Bu zattan sonra Savaklar Tekkesi, fiak Tekkesi ad ile de
anlr olmufltur.
Bunun yerine, fiak Ali Efendinin olu ve Sultan Ahmed
Cmi'i vaizi fieyh Mehmed Emin Efendi gemifltir. Vefat 13
fiaban 1291 (25 Eyll 1874) veya 15 fiaban 1297 tarihindedir.
Kabrinin babasnn yannda olduu bilinmektedir. Fakat
yaptm aramada flahidesini bulamadm. Kendisi, 1225 (1810)
doumlu olup devrinde tekkede ayrca iki dervifl bulunuyordu.
Kardefli, 1254 (1838) doumlu Mehmed Hlid Efendi idi.
Sefine Yazar Hseyin Vassf Bey'e gre, fiak Ali Efendi
'nin vefat zerine Mehmed Efendi Zade fieyh Mehmed Nuri
Efendi fleyh olmufltur. Bu Nuri Efendi, Mevleviyye'den musikiflinas, hattat ve ressam olup zevk ehli bir zat idi. Vefat tarihi
belli deildir. Mevlevi sikkeli sandukas fieyh Cemaleddin
Uflflki trbesindedir.
Tekkenin son fleyhi ise Emin Efendinin olu Ali Efendi idi.

Halkn Cebecibafl Kona dedii ev. Duvarlarnda eski tafllar dolgu

malzemesi olarak kullanlmfltr

Savaklar Tekkesi, yin gn pazar olan bir uflflki tekkesi

idi.
Mabet kare planl olup duvarlar tafl, atfl ahflaptr. Sa
tarafndaki ahflap minaresi, Sadrazam Silahdar Dervifl
Mehmed Pafla tarafndan tuladan yaptrlmfl ve bu srada da
mescid esasl bir surette tamir edilmifltir. Mehmed Pafla, 1195
seferinde (fiubat 1781) vefat etti. Kabri, stanbul'da 4. Vakf
Han karflsndaki Sultan I. Abdlhamid Han Trbesinin sa
tarafndadr. Glflehir (Eski Arapsun) de bir klliyesi vardr.
Daha sonra Sultan II. Abdlhamid tarafndan tamir edilmifltir. Bunu gsteren kitabe bugn trbe kaps zerindedir ki
fludur:
Pek harb olmufl du Cmi'i Ahmed Pafla
tdi ihysna ferman fiehinflh- vahid
Kilk-i cevher ile trihi yazld Fikri
tdi Sultan Hamid ma'bed-i yekta tecdid
1305 (1837)
fieyh Cemaleddin Uflflki Efendi Trbesi bahsine baknz.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/233) (T. z. st. Camileri 1/120) (st.
Ans. 1/414) (Si. Osm. 1/206 Ahmed Pafla, Hirami) (Mec. Tekya) (Zkir fikr Efendi, st. Tekkeleri, Haz, fi. Akbatu, 2/92) (Si. Osm. 4/560 Nazmi
Efendi) (Si. Osm. 4/258 Mehmed Pafla) (Si. Osm. 3/567 el-Hac Ali Efendi.)
(Sadk Vicdani, Tomar- Turuk- Aliyye'nin 4. Kitab S: 107) (Sefne-i Evliya
4/219-220) (Ergun, Trk Musikisi Ant. S: 499) (Si. Osm. 2/85-86 Cemli
Efendi) (Osm. Arfl. Nfus Def. S: 162) (Sefne-i Evliya 4/239-250 aras)

Servi Mahallesi Mescidi

oca Sadeddin Efendi Mescidi ad ile de anlr. Mescid,
H
zzet Mehmed Pafla Tekkesi civarnda, Vezir Tekkesi
caddesi ile Yusuf Efendi iftlii Sokan birbirine balyan
fivenci Soka baflnda bulunuyordu. Bugn mevcut deildir.
1819 tarihli Kauffer'in Costantinople haritasnda Selviler
Camii ad ile yeri ve flekli gsterilmifltir. Bugn arsas bir hurdacnn iflgalindedir. Arazi meyilli olduundan Yusuf Efendi
iftlii Soka tarafna bir istinat duvar yaplmfltr. Yokuflun
sol baflnda Saka Baha'nn ak trbesi mevcuttur.
Hadikat'l-Cevami'de flu ksa bilgi vardr:

M 77 M

M EYPSULTAN TARH M

Silahdaraa Elektrik Santrali Camii

"Banisi fieyhlislm Hoca Sa'deddin Efendidir. Mescidin

mahallesi vardr."
Sa'deddin Efendi Yavuz Sultan Selim'in nedini Hasan
an'n oludur. 943 (1536)'da dnyaya geldi. Mderris olup
981 Muharreminde (Mays 1573) Sultan III. Murad'a muallim
oldu. Onun tahta gemesinde 983 (1575)'de Sultan Hocas vazifesi ihsan olundu. 1006 fiabannda (Nisan 1598) fleyhlislam
oldu. 1008 R. Evvelinin 12. gn (Ekim 1599) mevlid alayna
gidecei srada abdest alrken fcceten vefat etti. Namazn
Sunullah Efendi klp, tabutunu drt olu tafld. Kabri,
Eyp'te, Sal Abdlkadir Efendi Camii haziresindedir.
Muhteflem lahdinde yaz ve tarih yoktur. lim, fzl, ve flir idi.
Tac't-Tevrih adl Osmanl Tarihi pek nldr.
Mescidini 1590 tarihlerinde yaptrmfl olmaldr.
Kaynak: (Hadika 1/269) (Si. Osm. 3/18) (si. Ans. 10/27)

Silahdaraa Elektrik Santral Camii

ilahdar Aa'da, Terkos Suyu Kprs yannda ve
Elektrik Santral sahasnda olup halka ve ibadete
aktr 1331 (1913) tarihinde santral ile beraber yaplmfltr.
Mabet, kare planl kk iten kubbeli, dfltan ahflap
atldr. Duvarlar kargirdir. Kitabesi yoktur. 1984-85 tarihlerinde iki yanna ve nne ilaveler yaplarak bytlmfltr.
Bu yzden, sadaki minaresi ite kalmfltr.
Santral mdrl binas ve mabet, Mimar Kemaleddin
veya Mimar Vedat Bey'in eseridir. Mdrlk binas Nisan 1990

"Banisi avufl Ali Aa'dr. Kabri, kardefli Kasm avufl

mescidi mezaristanndadr. Zamanla vakf yok olmufl ve
fieyhlislam Hoca Sa'deddin Efendi Servi Mescidi vakfndan
vazife gstermifltir. Minberini Arpac Hayreddin Mescidi mam
fieyh Abdullah Efendi koflmufltur ki, bu kitabn yazar Hafz
Hseyin Efendinin asr- ricalindendir. Mescidin mahallesi
vardr."
Mabet, Sofu Ali avufl Mescidi ad ile de anlr. Arazinin
meylinden dolay avluya 9-10 basamakla inilir. Duvarlar kargir
ats ahflaptr. Mihrab dfla taflmaldr. Son cemaat yeri tamamen yklmfl iken 1975'de yeniden yaplmfl ve mabet de bu
srada onarlmfltr. 1977'de yeniden yaplmfl ve mabet de bu
srada onarlmfltr. 1977 senesi baflnda ibadete almfltr. Son
cemaat yerinde bir mihrab ve 9 ahflap stunun tafld bir
revak vardr. ats ahflaptr. Kaps ortada olmayp yandadr.
Kitabesi yoktur. Pencere ka-paklar bozulmadan gnmze
intikal etmifltir. Zincirleri bile stnde durmaktadr. Topuzlu
parmaklklar da zamanndandr. Minare kaidesi, iki sra tula
ve bir sra kesme tafltandr.
Hadika Yazar, Ali avufl'un kabrinin Kasm avufl
Mescidi'nde olduunu sylemesine ramen mabedin mihrab
tarafndaki flahide zerinde flunlar yazldr:
Ebl-feth Sultan Mehmed/Hn- li Hazretlerinin/
evufltanndan Shib'l-hayrt/ Sofu Kara Ali avufl /
Efendinin ruhi n/fatiha sene 1200 (1785).
Zamanla kaybolan flahidenin yerine 1785 tarihinde yenisi
konmufltur. Yannda bir tafl daha vardr. zerinde flunlar
yazldr:
Divn- Hmyun Kalemi ketebesinden Hac Salih
Efendinin efli Ftma Hatun. 1261.
Eski Sofular Caddesi ismini, Cami'in banisi olan Sofu Ali
avufl'un Sofu sfatndan almfltr.
27 L 1189 (20 Aralk 1775) tarihli bir takrirden Sofular
Mescidi minaresinin yldrm dflmesi neticesinde ykldn
reniyoruz. Bu tarihte mescidin minaresi ile "sair mahallerin
Ser mimaran Hassa" tarafndan yaplmas emredilmifltir.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/269) (Ayverdi, Fatih Devri 111/498) (T. z.
st. Ca. 1/123) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III. No: 25004)

Sofular Mescidi
tarihinde aslna uygun olarak restore edilmekte idi.
escid, Zeki Dede Soka zerinde ve Eski Sofalar
Caddesinin tam karflsnda olup sol tarafnda byk
bir bostan vardr. Zeki Dede Soka yeni alan EypEdirnekap Bulvar tarafndan ikiye blnmfl ve ufak bir
ksm, Kurukavak tarafnda kalmfltr. Hadika'da flu bilgi vardr:

M 78 M

Sofular Camii

M CAM VE MESCDLER M

Sultan Camii Y-Vedd Camii

Sultan Camii
Yvedd, Abdl-Vedd Camii veya Hatice Sultan Cami'i
dahi denir. Y-Vedd Caddesi zerinde ve yeni yaplan Hali
Kprs'nn sa tarafndadr. Kpr yaplmadan evvel
karflsnda Yvedd Karakol binas bulunuyordu.
Evliya elebi, Seyehatnamesinde Y-Vedd Sultan'n
menkibelerini flu satrlarla dile getiriyor:
"Ftih Sultan Mehmed Ayasofya'y seyir ve temafla edip
dolaflrken (Terler-Direk) denilen yerde bir ilhi nr parlar,
grp zerine vardlar. Grdler ki lhi bir nura brnmfl
bir muhterem vcut kbleye dnk yatar. Grdler ki nurlu
gsnde krmz su ile (Y-Vedd) ismi yazlmfl. Hemen Akfiemseddin, Sivasi Kara-fiemseddin ve yetmifl adet evliyalarn
bykleri buyururlar ki:
flte Padiflahm, stanbul'un elli gnde feth olunmasna
sebeb bunlar idi ki, Allah'n hikmeti ile, stanbul'un fethini
ellinci gnde rica edip o gn ruhunu teslim eden bu meczubdur ki, evvelce Padiflahmz'a bildirmifltik, dediler. Hemen
btn bilginler, salihler ve fdllar mbarek cesedini ykamak
istediler fakat, Ayasofya'nn (Terler-Direk) kflesinden bir ses
kp:
Merhum ykanmfltr. Hemen gmnz, diye bir nida
gelince btn orada hazr olanlar nefesi kesilerek hayran oldular.
Ondan sonra btn fleyhler, Y-Vedd Sultan'n mbarek
nfln tabuta koyup fiehidkaps'na gmmek isteyip, mecburen
tabutu gtrenler, kendilerini Eminn skelesi'nde bulup
oradan bir kaya binip gz kamafltrc flimflek gibi kayk
krek ekmeden, yelken amadan Eb Eyyb El-Ensri
Hazretlerinin yaknnda durdu. Hemen tabut Allah'n emri ile
kt. Orada hazr olan bir mezara girdi. Ard sra btn gaziler ve ulem varp iflittiler ki, ad geen mezardan (Y Vedd)
ad iflitiliyor. Btn ulem, mbarek nafln o mezar iine
gmp gittiler. Onun iin o mbarek mezara hl (Y Vedd
skelesi Trbesi) derler."
Hadika Yazar diyorki:
"Banisi efl-fieyh Abd'v-Vedd Hazretleridir. Buhara
Erenleri ile stanbul Muhasaras'nda bulunub fetihten sonra
Ayasofya'da oturur iken Ayvansaray dflnda bir mescid ve

zaviye yaptrp vefatnda Ftih Sultan Mehmed Hn Gazi

emriyle zaviyesi civarnda defn olundu. F 860 (1456)
Sonra hlefsndan Tokmak Dede vakfn tayin eylemifltir
ki o dahi yaknnda medfundur. Gml olduu mahal hl
Tokmaktepe denmekle maruf mezaristandr.
Zamanla mescid harab ve vakf periflan olmala Sultan 4.
Mehmed'in kz Hatice Sultan sahil saraylar karflsnda
yeniden fevkani bir mekteb ile eflme ve sebil ve mekteb
yannda olan Muhammed Ensri R.A. Hazretlerine trbe
yaptrd srada (1123:1711 tarihinde) mescidi dahi yeniden
yaptrmfltr. Bu sebepten Sultan Cami'i denmekle flhret
bulmufltur. Ve 1151 (1738) tarihinde de minber koymufl ve bir
ok akar vakf etmifltir."
Hatice Sultan ilk defa Musahib Mustafa Pafla ile ve bunun
vefatndan sonra 1102 (1691)'de Morali Hasan Pafla ile
evlendirilmifltir. 15 R. evvel 1156 (9 Mays 1743) tarihinde
vefat etmifltir. Kabri, Eminn'ndeki Yeni Cami Trbesi'ndedir. Oullan Hasan Bey 1684, Vsf Bey 1691, Ali Bey
1694 ve abdullah Bey 1699 da, kendinden ok nce vefat
ederek ayn trbenin bahesine gmldler.
Camiin cadde zerindeki bask kemerli kapsndan ve merdivenle kk bir taflla girilir. Bu kap zerinde, Selam n'aleykm... ayeti kerimesi ve 5 C. hir 1219 (11 Eyll 1804) tarihi grlmektedir. Mabet, bu tarihte tekrar tamir edilmifl ve
flimdiki fleklini almfltr.

M 79 M

1315 (1899-1900) yllarndaki stanbul ve evresinin ayrntl grnfl

M EYPSULTAN TARH M

eyh Murad Efendi Tekkesi Mescidi

Sultan Reflad'n Okul Mescidi

Taflln sa tarafndaki kap trbe kapsdr. Fevkani olan

mabedin bu bodrum katnda, kimlere ait olduu bilinmiyen
drt toprak kabir vardr ki yalnz birisinin tafl zerinde:
Mehmed Bin Abdullah
1097(1685)
kitabesi vardr. Bu kat, kesme tafltan yaplmfl olup cadde
tarafnda kemerli penceresi mevcuttur.
1974 tarihinde Hali Kprs'nn yapm srasnda yollar
ykseltildiinden bodrum kat ve dfl kaps ukurda kalmfltr.
Cami tamamen ahflaptr. zeri imento sval minaresi
sada ve sokak tarafnda olup mabedin bu taraftaki kflesi
iine yerlefltirilmifltir. Minarenin kaidesi, kp ve bodrum kat,
devrinden kalmadr. Kp dilimleri zerinde ufack kitabeler
vardr. Binann sa kflesinde istalaktitli bir pah bulunmaktadr. Minberi ahflaptr.
Mecmua-i Tekya'ya gre cami, bir mddet, yin gn
cuma olan bir Kadiri Tekkesi haline getirilmifltir.
Y-Vedd, Tanr'nn isimlerinden birisi olup Ey Sevgili
anlamna gelmektedir.
Mabedin etrafnda hi ev kalmadndan, cemaat gelemez
olmufl ve bu yzden Temmuz 1990 tarihinde kapanmfltr.
Hzn verici bir durum.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/287) (Danflman, E. elebi 1/109) (Ayverdi,
Fatih Devri 3/532) (st. Ans. 1/143-144) (T. z. ist. Ca. 1/124) (Mehmed
Aa, Nusretname, Haz. . Parmakszolu, S: 298 ve Fihrist) (. Uluay,
Padiflahlarn Kadnlar, S: 68) (Si. Osm. 1/31)

Eyp'te, Niflanc Mustafa Pafla Mahallesi'nde ve Niflanc

Mustafa Pafla Caddesi ile Davud Aa Caddesinin birlefltii
kflededir.
Hadika Yazar, bu mescid hakknda flu bilgiyi vermifltir:
"Banisi, fieyhlislm Minkri-Zde Yahya Efendinin dmd Anadolu'dan mazlen vefat eden Kangrl (ankr)
Mustafa Efendidir. Aslnda medrese olmak zere yaplmfltr.
Vkf Mustafa Efendinin olu Eb'1-hayr Ahmed Efendi ki
1144 flaban evahirinde (fiubat 1732) fleyhlislam olup 20 ay
kadar bu makamda kalmfltr. 1154 zilhiccesinde (flubat 1742)
vefat edip tekke haziresinde babas yannda defn olundu. Vefat
tarihleri:
Hayfa v ahafat el-mfti
1154
Vkf Mustafa Efendinin mahlas Rsih olmala "Mustafa
Rsih" lafzlar vefatlarna tarih vaki olmas gariptir. 1090
(1679).
Meflhir-i Meflyihden Murad Efendi vefat eyledikte Eb'1Hayr Efendi medresenin dershanesine defn ettirmifl ve
medreseyi Nakflibendiye zaviyesini deifltirip nakflibendi
dervifllerine flart eylemifltir.
Tekkenin kapsnda olan eflme ve avlusundaki fladrvan
Ayvansaray'da oturan Hadice Sultan'n kethdas Tersane
Emini Mehmed Efendinin binasdr ki kendi evi karflsnda Zal
Pafla Cami'inin st kaps karflsnda medfundur. F 1151
(1738).
fiadrvan'n trihi su yolcu-Zde Mehmed Necib Eyybi'nindir. Bir beytden iki tarih kar:
Eyledi Piri Murad zre Mehmed-i mkerrem
1143
Tekye'de ehl-i dili fld- revn eyledi b
1143 (1730)
Tekke mescidinin minberini shib-i tekke olan Maktul
Mustafa Pafla, ikinci sadaretinde koyup vazifesini Emir Buhr
civarnda yaptrd zaviyesi vakfndan tayin eylemifltir.
14 M. 1166 (21 Kasm 1752) tarihli bir ruus emri ile "Eyp
fieyh Murad Efendi mescidine izn-i Hmyun ile minber
koyarak cami'ye tahvil olunduundan hitabet ve

Sultan Read'n Okul Mescidi

yp Sultan Lisesi (fiimdi Ortaokul)nin yannda ve Hali
E
tarafndadr. Mektebin sol tarafndaki koridorun
nihayetinde olup sekiz yzl ve sivri kubbelidir. Koridorun
nihayetindeki mermer bir merdivenden mescide klr. Kap
kitabesi yoktur. Mihrab bir tahta ile kapatlmfltr. nne bir
krs yerlefltirilmifltir. Bugn dershane olarak kullanlmaktadr. Kubbesi genifl saakldr.
1910-11 tarihlerinde Mimar Kemaleddin Bey tarafndan
yaplmfltr.
Sultan Reflad Trbesi bahsine baknz.
M 80 M

fieyh Murad Tekkesi Mesnevihanesi ve ilk mescid

M CAM VE MESCDLER M

fieyh Murad Efendi Tekkesi Medrese Odalar

sair cihetlerinin tevcihi" istenmifltir.

Zaviyenin karflsndaki Kuflluk Hamam'n Sadrazam
Mehmed Said Pafla Kethdy- Sadr li iken yaptrarak zaviyeye
ilhak eylemifltir.
Mescidin mahallesi yoktur."
fiem'dni-Zde Tarihi Yazar'na gre, medreseyi tekke
haline getiren fieyhlislam Ebl-Hayr Ahmet Efendi'dir. Yazar
eserinde diyor ki, "Eyb'de Damad fieyhlislam Ebl-Hayr
Ahmed Efendi'nin fieyh Murad- merhum Hazretleri iin bina
eyledii tekye."
Arfliv vesikalarna gre de bu byledir. Z. 1199 (ekim
1785) tarihli bir arzuhalde "fieyhlislam Ebulhayr Ahmed
Efendi'nin bu tekkeye Arboz Sanca'ndaki drt iftliini
vakfettii" yazldr. Arzuhal, vakf mtevellisi Murad EfendiZde Mehmed Arif imzal idi. Ebul-Hayr Efendi ayrca Antakya
Kazas dahilinde, Meflrefiyye Gl civarnda Beylerbahesi
denilen kta bahesini de bu tekkeye vakfetmifltir.
Pek harab durumda olan mescid, tek kubbeli olup avlu
kapsndan girildiinde sol taraftadr. Aslnda medresenin dershnesidir. Sanda fieyhlislam Veliyddin Efendinin ak
trbesi vardr. Mescid, tula hatll olarak kesme tafltan
yaplmfltr. Kare planldr. Kubbesi, sekiz kfleli bir kasnaa
oturtulmufltur. Kfleler trompludur. Alt st pencerelerden flk
alr. Mihrab nifl fleklindedir.
Mabet daha sonra semahane ve mesnevihne olmufl ve
harabiyetinden dolay 1272 (1855) tarihinde terk edilmifltir. Bu
tarihte fladrvan avlusuna ve Murad Efendinin Trbesi nne
dikdrtgen planl yeni mescid binas yaplmfltr. Ayinlerde
burada icra ediliyordu. ats ahflap olan yapnn iki kaps
vardr. Avlu kaps karflsndaki kaps zerinde Rfldi Efendi
hattyla yazlan bir mescid ayeti ile 1272 tarihi grlmektedir.
Duvarlar kesme tafltr. Minaresi yoktur.
L fleklinde yaplmfl olan medrese odalar kubbelidir. nndeki kubbeli revak yklmfl iken 1983 senesi Austosunda
yeniden yaptrlmfltr.
Medrese odalarnn arkasndaki byk bahede ve Niflanc
Mustafa Pafla Caddesi zerindeki katl ahflap byk, fakat
ok harap, eli brndeli konak, tekkenin fleyhlerine meflruta
idi. 1983'te yktrld, yeri top sahas olmufltur. Konak
bahesinde bir tafl tekne, kuyu ve mutfan oca ile ince
tuladan yaplmfl yksek bacas grlmektedir.

Bu gzel manzumenin medrese odalar ve avlusu gecekondular ile dolu iken medreseler 1983'te, boflaltlarak
onarlmfl ve avludakiler ise 1988 senesi baflnda yktrlarak
flimdiki duruma getirilmifltir. Bu tarihe kadar Veliyddin
Efendinin ahflap atl trbesine bile girmeye imkan yoktu.
Yeni mescidin kapsna varlamazd. Burann dahi ahflap ats
kmflt.
Medresenin banisi Dmd Mustafa Rsih Efendi, Kangrldir. Mderris ve Molla oldu. 1081 R. ahrnda (Austos
1670) istanbul kads olup Recebinde (Aralk) Anadolu
Kazaskeri oldu. 1083 Muhareminde (Nisan 1672) azl ile
Rumeli Payesi verildi. 1095 R. ahirinde (Mart 1684) ld.
Fzl, hkim, karar derhal hkme balayan bir zat idi. Kaln
stun fleklindeki flahidesi yerde iken 1988'de ayaa kaldrld.
Kitabesi yer yer silinmifltir. Okunabilen yerleri fludur:
fieyh Mustafa Efendinin rh- flerifine
Rza'en-Lillah fatiha
Rakam yoktur ve ilk sra tamamen silinmifltir.
Medreseyi hangi tarihte yaptrd belli deildir. Son temizlik srasnda toprak altndan 1062 (1652) tarihli bir lahid
karlmfltr. Bu, Yenieri Aalar'ndan Ser-Zagrf Abdlkerim
Aa'ya aittir. Buna gre medrese bu tarihten biraz evvel
yaplmfl demektir.
Mescidi minber koyarak cami haline getiren maktul
Mustafa Pafla, Bahir lakabl olup ikinci sadareti 1756 tarihinde
olup 9 ay sonra azl olunmufltur. Mustafa Pafla Tekkesi Camii
bahsine baknz.
Osm. Tarihi Yazar Hammer'e gre, fieyh Murad Efendi
Tekkesi, Kesriyeli Ahmed Pafla (lm. 1162 (1749) tarafndan
geniflletilmifltir.
Fakat bu bytme hangi ksmda olmufltur, belli deildir.
fieyhlislam Veliyyddin Efendinin 25 Muharrem 1145
(Temmuz 1732) tarihli vakfiyesinden rendiimize gre,
kubbeli harap mescid kendisi tarafndan yaptrlmfltr.
Fakat 27 Z. 1173 (10 Austos 1760) tarihli bir yaz ile
"Sadrazam Bahir Mustafa Pafla vakfndan fieyh Murad Efendi
Trbesi ittisalinde Mceddeden infl olunan Nakflibendi
Tekkesi'nin Mahall-i Murakebe tabir olunan Makm- lide
behar cuma ve pazartesi gnleri iflrak vaktinde
(Gneflin domu sras) Hatm-i Hacegn'dan sonra yemek ve-

M 81 M

fieyh Murad Efendi Mescidi

M EYPSULTAN TARH M

fieyh Murad Efendi Tekkesi Mesnevihanesi

rileceinden afl tayini" istendiine gre tekke bu tarihte

faaliyete gemifl olmaldr. (Osm. Arfl. Evkaf Def. 1. S: 96)
Kabri de bu mescidin sa tarafndadr. Ayrca tekkeye
bitiflik 414 zir'a arsay da ilhak etmifltir. Bundan baflka,
dervifllere hergn 6flar ake verilmesini ve her sene okunan
Mevlid iin toplanan kimselere yemek, flerbet ve glsuyu verilmesini de flart etmifltir.
Topkapl-Zde fieyhlislam Mehmed Emin Efendi de
Murat Molla Tekkesi'ne "Nn bah (Ekmek alnmas iin tahsis edilen para) ve hatm-i hcegn (Nakfli tarikati mritlerinin
fleyh huzurunda diz kp fatiha, ihlas ve elemneflrah surelerini muayyen detlerle okuma) vakf eyledi."
yin gn cuma olan bu nakflibendi Tekkesi'nin fleyhleri
flunlardr:
1-fieyh Mehmed Murad Efendi. Vefat, 12 Rebiylevvel
1132 (23 Ocakl720) tarihindedir. fieyh Murad Efendi Trbesi
bahsine baknz.
2- fieyh Murad Efendi'nin halifesi Kilisi fieyh Ali Efendi.
Vefat, 1147 (1734)'dedir. Hazirede taflna raslanmad.
3- Efl-fieyh Srr Ali Efendi. Vefat, 1173 (1759)dr. fiahidesi, fieyh Murad Efendi trbesi nndedir. Ali Efendi,

fieyh Murad Efendi Tekkesi Haziresi

"Delil-i hayrat gibi kitab tebdil ve rya ile tayir ederek

(deifltirerek) cem eyledii (toplad) nsha neflr olmakszn
lisanna lknet (tutukluk) gelip vefat eyledi." Kendisi fieyh
Murad Efendi'nin halifelerindendi.
4- Gelibolulu fieyh Mustafa Efendi. Vefat, 1176 (1762) senesinde olup flahidesi hazirededir.
5- fieyh Yahya Efendi Vefat, 1192 (1778) tarihindedir. Tafl
mevcuttur.
6- anakkaleli fieyh el-hac Hafz Mehmed Efendi. Vefat,
1199 (1784)dedir. Hazirede taflna rastlamadm.
7- fieyh el-hac Mehmed Efendi. Vefat 10 R. evvel 1208 (16
Ekim 1793) tarihinde olup tafl hazirededir.
8- fieyh Hasan Efendi meflihati 1208'de kaldrlmfltr.
9- fieyh Mahmud Efendi Meflihati 1208'de kaldrlmfltr.
18 M. 1214 (22 Haziran 1799) tarihli bir istida ile
"Eyp fieyh Murad Efendi Tekkesi'ne Manisa'daki Saruhan Baba Zaviyesi'nden cihetli fleyh tayini" istendiine gre
tekke bir mddet fleyhsiz kalmfl olmaldr.
10- Efl-fleyh Hseyin Efendi. El-Hisari, vefat 5 C. ahr 1236
(10 mart 1821) olup tafl hazirededir. Musikimizin
statlarndan idi.
11- Efl-fieyh Mehmed Sa'di (Sa'dddin) Efendi. Vefat, 11 Z
1248 (1 Mays 1833) de olup tafl hazirededir.
12- fieyh Hseyin el-Hisr'nin damad, fieyh Mehmed
Es'ad Efendinin vefat, 13 M 1260 (3 fiubat 1844) tarihindedir.
Sikkeli flahidesi hazirededir.
13- fieyh Hafz Feyzullah Efendi. Vefat 25 C. evvel 284 (14
Eyll 1867)'dedir. fiahidesi hazirededir. Nakfli fleyhi olduu
halde iyi bir mesnevihn idi. Bir eseri vardr.
B. 1265 (Mays 1849) tarihli bir arzuhalde "Otakclar'da
Sadrazam Mustafa Pafla Tekkesi evkafndan vazife ile Niflanca'da Buharal fieyh Mehmed Murad Dergah fleyhliinin mrakabehnede Buhari okutmak flartyle fieyh Mehmed Efendi
mahlulinden olu fieyh Feyzullah Efendi'ye tevcihi" istendii
yazldr.

M 82 M

M CAM VE MESCDLER M

14-fieyh Sleyman Belh Efendi. Vefat 6 fiaban 1294

(16 Austos 1877) tarihindedir. Kabrinde tafl yoktur. Efli,
Bibi Saide Hanmdr. Ve 1310 (1892) tarihinde vefat etmifltir. brahim Efendinin olu olup 1222(1807)'de dodu.
fieyh Sleyman El-Belh Efendi aile efradndan olan Mehemmed Ali Efendi 1288 (1871), Ftma Hanm 1306
(1888), Burhaneddin Klc'n annesi Bibi Seyyide Hanm
1284 (1867) tarihinde vefat ederek bu tekke haziresine
defnedilmifllerdir. Hibirinin tafl yoktur. Set zerinde ve
yanyana gmldrler.
fieyh Sleyman Efendinin oullar flunlardr:
1258 (1842) Beyhi doumlu fieyh Abdlkadir Efendi
1263 (1847) Beyhi doumlu fieyh Mehmed Bahaddin
Efendi
1269 (1852) Beyhi doumlu fieyh Burhaneddin Efendi 1272
(1855) Beyhi doumlu fieyh Mehmed Ali Efendi. Sleyman
Efendi devrinde tekkede derviflanla beraber 23 kifli bulunuyordu.
15- fieyh Abdlkadir Belhf Efendi fieyh Sleyman
Efendinin olu olup 27 Recep 1341 (24 Mart 1923) tarihinde
vefat etmifltir. Kabrinde tafl yoktur. Asl ad Gulmi Kadir
olup 1258 (1842)'de Belh flehrinde domufltur. Cedleri
Burhaneddin Kl ve fiah Hasanla fih Hseyin'in Belh'de
hkmdarlk yaptklar sylenir. Abdlkadir Efendi 86 yaflnda vefat etmifl ve 47 sene meflihatte bulunmufltur. Trk,
Arap, Fars ve aatay lisanlarna vkf idi. Mezlim yznden ailesi ve mridleri, 300 kiflilik bir kafile ile hicret eden
babasnn yannda Trkiye'ye gelmifltir. nl bir hattat idi.
Tekke, Trkiye'de kurulan ilk Dar'l-Mesnevfdir.
Tekkenin yin gn "Trbe anahtarcs 130 paraya bir koyun
alr kesip piflirdikten sonra dervifllere ve misafirlere ikram
edilirdi. Sonra, yin ve hatmi hacegni yaplr ve yin bittikten
sonra iki paralk zm alnarak herkese da-tlrd. ki paralk
itibarmz yok darbmeseli buradan gel-mifl olmaldr.

fieyhlislam Tekkesi'nin avlu ve i kap grnfl

kitabesi mevcuttur. En alt satrda iki, dier satrlarda ise drder msra bulunmaktadr. Gzel yazs Ktip-Zde Mehmed
Refi' Efendinin hatt ile hazrlanmfltr. Kitabe fludur:
Rehnmy reng bizki olub manend-i cm
Sine sfn- safadan eyle kesb-i feyz-i tm
Sde levh-i nakfl- beflti ol tlundan geb
Kl fera bl tahsil-i mttekin temam

Bb- Mden duhl et bezm-i srr- akdese

Rh- b-syt il sradr msl-i kenz-i meram
Eyleyb habs nefs-i dembetgn flehr-i rz
Ke zikr-i hafiden oldular reh-yb-kam
Hy H'dan hankh- hatrn kl tahliye
Ol huzr- kalb ile meflgul zikr ber-deum
Dergehi berdegn mnhic sddka gel
Kamet hikmete ki kl kavs-i tak- iltism

Kaynak: (Gezi Notu) (Si. Osm. 4/403 Mustafa Efendi) (Hadika 1/292) (Si.
Osm. 4/357 Murad Mehmed Efendi) (Si. Osm. 1/168 Ebu'1-Hayr Efendi)
(Hammer, Osm. Dev. Tarihi, dal Nefl 15/114) (T. z. st. Camileri 1/142)
(Glpnarh, Melamilik S: 164-181) (nal, Son Asr Trk flairleri, S: 7) (st. Ans.
1/119-355) (Son Hattatlar, nal. S: 187491) (R. Akakufl, Eyp Sultan S: 209)
(M. Larus 12/559) (Glpnarh, Trkiyenin Ak M-zeleri, Milliyet Gazetesi
12 fiubat 1977) (M. Cunbur, fieyhlislam Veliyddin Ef. Vakflar ve Ktp.)
(Mec. Tekya) (fikr Efendi. st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, 2/96) (K. ,
Kadn Hattatlarmz, Tarih Dnyas 1950 2/460) (Si. Osm. 4/261 Mehmed
Efendi 269 el-Hac Mehmed Efendi.) (Nurullah Tilgen, Eypl Hattatlar S: 5)
(Baflbakanlk Osm. Arfl. K. Kepe-ci Tas. Nfus Def. No: 6290/1 S: 302) (Osm.
Arfl. Dairesi, M. Cevdet Tas. Evkaf Def. ". NoO 15508.!!!. No. 20661-22320.
II. No. 142828-11244) (Os-man Bey, Mec. Cevami, st. 1304 S: 2/6) (Si. Osm.
1/411 fieyhlislam Emin Mehmed Efendi) (fiem'dni-Zde Tarihi, Haz. M.
Aktepe, II. A.S: 37) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III. No. 23118-25438. IV No. 3233429444-27793)

eyhlislam Tekkesi Mescidi

alc Yokuflu-Haydar eflme Soka, Baba Haydar Mektebi
Soka ile evrilmifl olan aday tamamen kaplayan, 18
B
yy'da yaplan en nadide ve gzel eserlerden birisidir.

Haydar eflmesi Sokandaki kap ve eflmenin muhte-flem

bir grnfl vardr. Kfeke taflndan yaplan bu yksek
kapnn taknda yedi sra halinde hazrlanmfl 26 msral bir

Piflgh- ser-blendn tarik-i hafide

Hak-i Py-i hacegni ile cy- iltism
Pir-i flehrah medit cilvegn- vahdetin
sitan- halvetin kl mltecy sub flm
fieyhiilislm-i inyet-krn ihya etdii
Ma'bed-i vlmn et zikr-i cemilin iltizm
Ka'be-i sdk satann sedde-i ulysn
Kblei ta'zim ile kl bu dergh- ihtiram
Hankh- Nakflibendi'nin celidir dideye
Tdei hak derinden gufrei dr's-selm
Hal'-i na'ilin vcd it bende-i ahrr olup
Medhal-i azdegn- masivdr bu makam
Kalb-i hlis ile gel trihin eyle zikr-i hasa
Bb- bd oldu bb- tekyei Mfti'l-enm
1157(1744)
Bu kitabe, Ktib-Zde Mehmed Refi Efendi hatt ile yazlmfl olup gftesi, Mderris Bosnev Hlis Mehmed Efendi'nin eseridir.
ift sveli ve kemerli kapnn iki yannda mihrabklar
bulunmaktadr.

M 83 M

M EYPSULTAN TARH M

fieyhlislam Tekkesinin stten grnfl

dir bir gbte ahd-i lutfna cmle geen a'yd

Yine hayr- ezime Hakk muvaffak eyleyb n
Nakflibendiyye'ye bu hankh eyledi bnyd

Semahane ve dervifl hcrelerinin bulunduu kargir bina,

genifl bir alann ortasndadr. Dfl avlu kapsndan genifl avluya
girilir. Bu n avlu geilerek tekkenin kapsna gelinir. Kesme
tafltan yaplmfl bu yksek kapnn taknda 7 satr halinde
hazrlanmfl flu kitabe vardr.
Son satrda iki, dierlerinde er msra bulunmaktadr:
Hdvend-i cihan fetva penh ma'delet nvn
Mekrm pfle hayr- endifle sadr- mekremet mutad
Kerim bulmaa hur dver shib-i eser kim

Bu eyyme gelince ol tarik eshbna kimse

Nev resm-i hankh- b-kusru klmad bd
Meer ol zat iiin hfz eyler imifl Hazret-i Bari
Ki oldu flimdi binay karin himmet-i evtd
O zt- kmknn ol-trike nisbet-i hss

Siydetle ftvvet ztiyle oldular hem-zad

Semiyy Mustafa Mfti'l-enm hflim nisbet
Ki fetvas trik-i fler'i ns klmada irfld
Bu ihsan ve meknmla revadr ol kerem-knn

fieyhlislam Tekkesinin banisi, fieyhlislam Mustafa

Efendinin skdardaki flahidesi

Zuhuruna b hayrn muhb eyledi imdd

Hd eyym- mr devletin efzn ide da'im
nme oldu Neyli bu du' sub mesa evrd
Koyub hke pr ihls bir d'i didi trih
Acib li makm- Nakflibendiyye mbarek bd
1157(1744)
Hanede el-fakir el-mzehheb Veliyddin gafurla
Kitabe, Mirza-Zde Neyli Ahued Efendi tarafndan sylenmifltir. O tarihte Rumeli Kazaskeri idi. 1161 (1748) 'de vefat
etti. Kabri, skdar'da Tunusba mevkiinde, Karacahmed
Mezarlnda ve 8. adadadr.
Kitabenin nl hattat ise fieyhlislm Veliyddin Efendi
olup kabri, Eyp'te Niflanclar'da, fieyh Murad Tekkesi
avlusundaki ak trbesindedir. Bu trbe bahsine baknz.
Kapnn sol tarafndaki nifli iine Nakfli ta kabartmal bir
flahide yerlefltirilmifltir. zerindeki yaz fludur:
Haza el-kabr el-merhum el-mafur
El-hacc efl-fleyh Hfz'l-Kur'n Ali El-uflflk
El-Nakflibendimen evld-
El-Hseynt hlefmen
Hazret-i Behet ali el-Konev K.S. l-Veli El-ftiha. 25 Ca
1279 (18 Kasm 1862)
Mehmed Emin Efendinin istif hatt ile yazlmfltr.
fieyh Behet Ali Efendi 1238 (1822) tarihinde vefat etM 84 M

M CAM VE MESCDLER M

mistir. Kabri, skdar'da ieki Camii haziresindeki ak trbesindedir.

Bunun yannda etraf duvarla evrili bir hazire vardr. Buradaki iki kabirden birisinin etraf demir parmaklkla evrilmifltir.
fiahidesi yukarda belirtildii gibi nifle yerlefltirilmifltir. Dierinin
flahidesi zerinde kitabe fludur:
Es-seyyid Efl-fleyh Mehmed Hasib Efendi bin Efl-fleyh Es-seyyid Ali El-Uflflki El-Nakflibendi Efendi.
10 Receb 1308 (19 fiubat 1891)
fiadrvan avlusunun ortasnda sekiz yzl bir fladrvan bulunmaktadr. Bunun mermer stunlar zerindeki saa bugn
mevcut deildir. Her yz kabartma motiflerle sslenmifltir. Avlunun drt tarafnda dervifl hcreleri vardr. Odalarn nnde 20
mermer stunun tafld bir revak mevcuttur. 26 kubbesi vardr.
Avlunun sa tarafndaki kemerli kapdan dfl avluya klr. Buradaki mutfak binas pek harap durumda olup iinde bir aile barnmaktadr. Burada ayrca bir de kuyu vardr.
fiadrvan avlusunun dier bir kaps da sol tarafta olup, arazi meyilli olduundan bir merdivenle alt baheye inilir. Bahe,
Balc Yokufluna nazaran yksek olduundan, yola bir istinad duvar yaplmfltr. Bahenin sa tarafnda, Balc Yokuflu Soka
zerinde ve Maslak Yokuflu karflsnda tekkenin ats yok olmufl
trbesi bulunmaktadr.
Tekkenin son fleyhi Rsih Efendinin olu Hasib Kartal Bey
Efendi, halen eski fleyh evinin yerine yaptrlan kk bir evde
kirac olarak oturmaktadr. Kendisi Kasmpafla Askeri Matbaasnda memur iken emekli olmufltur. Hasib Be-yefendinin verdii
bilgiye gre, tekke avlusunun kaps varmfl, biri flimdiki tek
kapdr. kincisi ise avlunun sa tarafnda olup, Zahireci Sokaa
alyormufl. 1970'li yllarda yaplan tamir srasnda kapatlmfl
ve avluya inen merdiven de sklmfl. Bu kapdan yalnz kadnlar getii iin Harem Kaps denirmifl. Avluya inildikten sonra
tekke binasnn kemerli kapsndan evvela uzun bir koridora ve
sonra da semahanenin kadnlar mahfeline geilirmifl.
Zahireci Sokana alan kapnn yannda tekkenin hamam
vardr ki, bugn de baz ksmlar grlyor.
nc kap ise trbe kaps olup bir merdivenle avluya klyormufl. Avlu ve bahe eskiden meyve aalar ve gllerle bezeli ve ok bakml imifl.
Semahane sekiz cepheli olup tek kubbesi sekiz yzl bir
kasnaa oturtulmufltur. Kasnan her yzne birer pencere almfltr. Alt-st pencerelidir. Mihrab nifl fleklindedir. Son tamirde
nefis bir surette onarld halde bugn haraptr. Vitraylar ocuklar tarafndan paralanmfl, btn camlar krlmfl ve topuzlu demirleri sklerek alnmfltr.
Hcreler, semahane ve mutfak, bir sra kesme tafl ve sra
ince tuladan yaplmfltr.
Semahane kaps zerinde alt sra halinde hazrlanmfl 8
msral bir kitabe vardr. Karanlk olduundan, trih beyti glkle okunmufltur ki fludur:
Piflgh- tk- trihinde zna-bend olub
Ol mukim ma'bed-i Mft din Mustafa
1157
Hadika Yazar bu mescid iin flu bilgiyi vermifltir:
"Banisi fieyhlislm Feyzullah Efendinin olu fieyh-lislam
Mustafa Efendidir. 1090 (1679) da dnyaya geldi. 22 yaflnda Se-

fieyhlislam Tekkesi

lanik kadlndan Mekke kadlna tayin olunup orada fieyh

Ahmed Yekdest Hazretlerinden Nakflibenlii renip bu tarikate girdi. 1114 flevvalinde (flubat 1703) Anadolu Kadaskeri olmufl, alt ay sonra meydana gelen isyanda babas flehid edilmifl
ve Mustafa Efendi de Yedikule Zindanna atlmfltr. Az sonra
Bursa'da oturmasna izin verilmifltir.
Burada 28 sene srgn hayat yafladktan sonra 1143 senesi ortalarnda (Ocak 1731) serbest braklarak 1145 seferinde
(Austos 1732) Rumeli kazaskeri ve 1736 nisannda fieyhlislam oldu. Bu yce makamda 9 seneye yakn kaldktan sonra 30
Muharrem 1158 (4 Mart 1745) tarihinde vefat etti.
Kabri, skdar'da nadiye Meydan'nda Tunusba'na kan nadiye Mescidi Sokann sol tarafnda, yolun dirsek yapt yerdeki aile sofasnda, Karacaahmed Mezarlnn 9. adasnda
ve mezarlk duvarnn hemen arkasndadr. Eskiden bu sofann
karflsnda meflhur skdar Menzilha-nesi bulunuyordu.
Eyp'teki bu tekkeyi fieyhlislam Molla Fenri Bahesi denilen maruf yerde yaptrmfltr. "fiadrvan ve etrafnda olan hcreler ve haricindeki matbah ve mescid-i flerif hepsi kargirdir.
fieyhlere mahsus bir hane ile tekke kapsnda bir eflme dahi
yaptrmfltr. Yol zerinde tekke fleyhlerine mahsus st rtl
bir trbe dahi yaplmfltr.
Minberini Vkf Mustafa Efendinin olu Anadolu Kazaskerliinden ayrlp ve Nakib'l-eflraf iken 1178 (1765) senesinde koymufl ve vakf tayin etmifltir. Abdullah Efendi-nin Reis'l-ulema iken
1184 senesi (1770) vefat etmifltir. Kabri, babasnn yanndadr. fieyhlislam Mustafa Efendi-nin flahidesi zerindeki yaz fludur:
fieyhl-islm iken ved'-i lem-i fni /den merhum ve mafurlah / Es-seyyid Mustafa Efendi ibn-i el-merhum / Efl-flehid essa'id fieyhlislm / Es-seyyid Feyzullah Efendi ruhlarna el-ftiha / Fi evhir-i muharrem 1158
Yannda, 1124 (1712) tarihinde vefat eden annesi Hace Ftma Htn'un kabri vardr.
Yaptm aramada Abdullah Efendinin flahidesine rastlamadm.
Bahenin sahibi, birinci fleyhlislam Molla fiemseddin Fenri'nin torunu, Fenr-Zde Muhyiddin Efendi idi. Kendisi 13. fleyhlislam olup 954 (1548) tarihinde vefat ederek Eyp Sultan Cami'inin kble tarafna gmlmfltr.
Tekke, fieyhlislam Mustafa Efendi tarafndan bir
nakflibendi fleyhi olan Tokad el-hac fieyh Ms Efendi iin ya-

M 85 M

M EYPSULTAN TARH M

plmfltr. Vefat 1160 (1747) tarihinde olup kabri tekkenin trbesindedir. Bunun yerine Abdlkerim Efendi fleyh olmufltur. Vefat fiin 1179 (Ocak-1766) tarihindedir. Kabri trbededir.
Bunun yerine, kutb'l-rifin gavs'l-vasilin Ispartal Efl-fleyh
Mehmed Emin Efendi gemifl ve 27 Z. 1248 (17 Ma-ys 1833) tarihinde vefat etmifltir. Kabri trbesindedir.
Bunun yerine Nakfli es-Seyyid Ahmed Efendi fleyh olmufltur.
Kendisi, 1834 tarihinde yaplan Saliha Sultan dnne davetli
fleyhler arasnda bulunuyordu.
Bunun yerine Mehmed Emin Efendinin olu Mehmed Zeki
Efendi fleyh olmufl ve 1252 (1836) tarihinde vefat etmifltir.
Yerine, skdri fieyh Ali Behet Efendinin halifesi Uflflkiye'den el-hac ali Efendi fleyh olmufl ve 25 C. ahr 1279 (18 Aralk 1862) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, yukarda belirtildii zere fiadrvan avlusuna alan byk kapnn sol tarafndaki set
zerindedir.
Bunun yerine olu Mehmed Hasib Efendi fleyh olmufltur.
Vefat 10 Receb 1308 tarihinde olup kabri babasnn yanndadr.
Tekkenin son fleyhi Hasib Efendinin olu Mehmed Rsih
Kartal Efendidir. Kabri, Eyp, Bahariye'de flehidlik mevkiindedir. Hasib Kartal Bey'in babasdr.
fieyh Hasib Efendi zamannda tekkede derviflanla beraber
17 kifli bulunuyordu. Bunlardan biri Buharal fieyh Mehmed bin
Ahmed Efendi idi. Hasib Efendi 1253 (1837) tarihinde stanbul'da dnyaya gelmifltir.
Tekkenin yin gn ve tarikati 1840 tarihli tekkeler listesinde Nakflibendiyye'den cuma tekkesi gsterildii halde, 1890 tarihli Mecmua-i Tekya'da Rfaiyye'den perflembe tekkesi olduu
yazlmfltr.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/282) (T. z, st. Camileri 1/142) (fikr
Efendi st. Tekkeleri, haz. fi. Akbatu 11/95) (Si. Osm. 4/428 Mustafa Ef.)
(Mec. Tekya) (Bafl Bakanlk Arflivi, Kepeci Tasnifi, Nfus Def. No: 6290/1 S:
298) (A. etin, stanbul'daki Tekke, Zaviye ve Hankahlar, Vakflar Der.
13/587) (Saliha Sultan Dn S: 13/b) (st. Belediyesi hsaiyat Mec. 1328
S: 19) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi)

Tahta Minare Mescidi

maflvar Tekkesi Mescidi de denir. Dmeciler Mahallesi'T
nde ve Baba Haydar Soka ile Baba Haydar Kuyu Soka arasnda idi. Arsas ve haziresi mevcuttur. Hadika'da flu bilgi

vardr:
"Banisi, Timaflvar Defterdar brahim Efendidir. Kabri bilinmiyor. Mahallesi yoktur."
brahim Efendi meflhur tarihi Peev brahim Efendi olup
982 (1574)'de dodu. Atas Bosna'da bir zeamet sahibi olan Silahdar Kara Davud Aa'dr. Annesi Sokullu ailesindendir. Budin
Valisi Ferhad Pafla days olup, Lala Mehmed Pafla da akrabas
idi. Kendisi maliyeden yetiflip ordu hesap ifllerinde bulundurulmufl ve 1014 (1605)de svari mukabelecisi olup sonra Tokat ve
baz defterdarlklarda otuz seneden fazla memleketi dolaflmfltr.
1046 (1636) da Defterdr- fikk- Sni olup sonra Bos-na
Defterdar oldu. Orada 1057 (1647) tarihlerinde vefat etti. Dirayetli, hayr sahibi bir zat idi. Tmaflvar Defterdar iken Eyp'teki
bu mescidi yaptrd. Mkemmel bir tarih yazmfltr.
Mescid, 1193 (1779) tarihinde vefat eden fieyh el-Hac brahim Efendi tarafndan meflihat konularak tekke haline getirilmifltir. brahim Efendi Sertarik-Zde fieyh Mehmed Emin Efendinin
halifesi olup 1187 (1773) tarihinde Sertarik sitnesi'ne dnmfl
ve onun yerine halifesi Sertarik mer Efendi fleyh olmufltur. Bunun 1198 (1783) tarihindeki vefat zerine de fieyh Mustafa fikir Efendinin halifesi Hamza Efendi fleyh olmufltur. 24 sene
fleyhlikten sonra 1222 (1807) tarihinde vefat etmifltir.
Yerine, fieyh Arif Dede'nin halifesi Tesbihci Zade fieyh Mustafa Efendi meflihate gemiflse de 1224 (1809) tarihinde meflihati kaldrlarak yerine fieyh Seyyid Hamza Efendinin halifesi elhac Seyyid Hseyin Fazlullah Efendi fleyh olmufltur. Vefat 1240
(1824) tarihinde olup kabri tekkenin haziresindedir.
Bunun yerine fieyh Mehmed fikir Efendinin halifesi Mehmed Memifl Tevfik Efendi fleyh olmufltur. Vefat, 11 fievval 1248
( Mart 1833) tarihinde olup kabri hazirededir.
Bunun yerine fieyh Abdlaziz Efendinin hemflirezadesi
Mehmed Nureddin Efendi fleyh olmufltur. Vefat, 7 Ramazan
1291 (18 Ekim 1874) 'de olup kabri hazirededir. Bunun yerine
olu Hafz Mehmed Haflim Efendi fleyh olmufltur. Yahya Efendinin olu olan Nureddin Efendi 1231 (1816) tarihinde domufltur.
Mec. Tekya'ya gre 1890 tarihlerinde Mustafa Efendi tekkenin fleyhi idi.
Tekke, ayin gn perflembe olan bir Cerrah dergh idi.
Haziresi bugn ok periflan durumda olup iindeki flahideler flunlardr:
1240 (1824) Cerrahi sikkelidir. Tarik-i Nakfliyeden Turuk-
Halveti es-Seyyid efl-fieyh el-hac Hfz'l-Kur'an Hseyin Efendi.
1248 (1833) Cerrahi sikkelidir. Hazreti fieyh Memifl ya'ni
Mehmed Efendi.
1291 (1874) fieyh Mehmed Nureddin Efendi.
Tarih ksmlar gml olan Kadiri fleyhi Hseyin Efendinin
ve El-hac efl-fleyh fierafeddin Efendinin flahideleri vardr. Ayrca
Cerrahi sikkeli 4 flahide daha vardr ki sikkelerine kadar topraa gmldr.
Kaynak: (Hadika 1/248) (Z. fikr, st Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu si. Med.
Mec. Say: 5/93) (Si. Osm. 1/101 brahim Efendi) (Osm. Arfl. Dairesi Nfus
Def. Sra No. 150) (Babinger, Osm. Tarih Yazarlar S: 136-211) (M. Tahir,
Osm. Mel. Meral Yay. 1/117) (Mec. Tekya S: 14) (st. Belediyesi hsaiyat
Mec. 1328 S: 22)

Tahta Minare Mescidi- Tmaflvar Tekkesi Haziresi

M 86 M

M CAM VE MESCDLER M

Takkeci Mescidi
rakiyeci mescidi de denir. Abdurrahman fieref Bey
A
Caddesi ile Arakiyeci Camii Sokann birlefltii yerde
ve Sokan sa kflesindedir.+
Hadika Yazar diyor ki:
"Banisi Arakiyeci Cafer elebi'dir. Kendi dahi civarnda
medfundur. Minberini Dar's-Sa'de Aas El-hac Beflir Aa
koymufltur. Karflsnda bulunan mektebin bniyesi Daye
Hatun'dur ki, kendi dahi orada medfundur. Mahallesi vardr."
Yapld tarih belli deildir. Byk bir ihtimalle 1023
(1616) tarihlerinde yaplmfltr. Mescidi minber koyarak cami
yapan Hac Beflir Aa 1129 (1717)'de Dar's-Sa'de Aas
olmufl ve 1159 (1746) tarihinde de vefat etmifltir. Kabri, Eyp
Sultan Trbesi civarndaki trbesindedir.
Cafer elebi'nin lahdi avluda olup flahideleri yok olmufltur. Buradaki tafl abdest teknesi 1971 tarihinde kaldrlmfltr.
Kare planl mabet yma tafltan olup ahflap atldr. Drt
ahflap stunlu son cemaat yeri de 1971 tarihinde yaplmfltr.
Hi bir yerinde kitabe yoktur. Camiin sol kflesinde bir lahdin
n kapann dolgu olarak kullanld grlmektedir. Bunun,
avludaki kabirlerden birine ait olduu muhakkaktr. Mihrab
nifl fleklinde olup minberi ahflaptr. Sadaki minaresinin
kaidesi yma tafltandr. st ksmlar imento ile svanmfltr.
fierefesinin alt istalaktitli, etraf kesme tafltr.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/286) (st. Ans. 2/961) (T. z. st. Ca. 1/44)
(Si. Osm. 2/20 Beflir Aa.)

Tantavi-zde Camii
ami'de, Boflnak Hzr Soka ile Mazhar Bey
R
Caddesinin birlefltii yerde ve Sokan sol kflesindedir. Tam kflede ise 1341 (1922) tarihli Nazm Bey eflmesi
vardr. Sol tarafnda ise bir ilkokul bulunmaktadr.
Camiin kitabesi ve haziresi yoktur. Sahna alan kapsna
yeni yaz ile:
Tantavi-Zde Camii H.

Tantav-zde Camii

Mehmet Halit Efendi tarafndan

yaptrlmfltr. 1869
diye yazlmfltr.
Duvarlar kargir ats ve minberi ahflaptr. Sadaki minaresi alemine kadar kesme tafltandr. Hicri, 1307 (1889) tarihinde devrin nl tccarlarndan Tantavf-Zde tarafndan
yaptrlmfltr.
Tantav-Zdeler'in skdar'da Tophaneliolu'nda kflkleri
ve Bykamlca arkasnda ve mraniye civarnda iftlikleri
vard. Bu iftlikten kan Tantav Suyu pek nldr.
Cami'in yannda "Hac Halit Bey Mektebi" ismiyle anlan
bir de mektebi vard. Bu mektebin yerinde flimdi bir ilkokul
bulunmaktadr.
Mektep ve cami'in yapld yllarda Rami Semti, "Hamidiye Ky" ismini taflyordu.
Mektebin ad, 1294 (1877) senesi resmi maarif salnamesinde bulunduuna gre, cami ve mektep en ge 1876 tarihinde yaplmfl olmaldr. Veya evvela mekteb, sonra da cami
infla edilmifltir.
Tantav-Zde Halit Bey, Sultan II. Hamid devrinin sayl
zenginlerinden olup gemi sahibi idi. Kabri Eyp'tedir.
Kaynak: (O. Ergin, Trkiye Maarif Tarihi 3/731)

Topular Mescidi
Yeni Mahalle'de, Rami Kflla Caddesi zerinde ve
RHadikaami,
ncirlik Soka karflsndadr.
Yazar diyor ki:
"Banisi, cennetmekan Sultan Sleyman Hazretlerinin
zaman- saltanatlarnda Topubafl bulunan Es'ad Aa'dr.
Mihrab nnde medfundur. Mezar taflndaki tarih rakam
budur: 966 (1558). Minberini olu smail Aa koymufltur.
Mahallesi vardr."
Evliya elebi:
"Fatih zamannda Rumeli tarafna sefer yapld vakit,
topu taifesi, burada elendikleri iin "Topular" denilmifltir.
Yksek, ferah bir yerde olup ba ve bahesi ok, bin kadar
byk saraylar ve baflka evleri vardr" demektedir.
Mabedin duvarlar kargir ats ahflaptr. Esas mescit
haraptr. Ahflap tavanndan, mihrabn zerine, yamur su-

Takkeci Mescidi - Arakiyeci Mescidi

M 87 M

M EYPSULTAN TARH M

"Topubafl Es'ad-Zde Abdullah" diye yazldr ve yine tarihi yoktur. Bunun yanndaki flahide okunmaz hale gelmifltir.
Yalnz "smail Aa 1030 (1620)" okunabilmekte-dir. smail
Aa, Hadika'nn belirttii gibi Es'ad Aa'nn olu olmaldr.
Bunun yannda, Mevlevi sikkeli, El-hac Es-seyyid fieyh
smail Hikmeti Efendinin 1270 (1853) tarihli flahidesi var-dr.
Silivrikap dflnda, Seyyid Nizam Camii karfl kflesin-de
978 (1570) tarihli bir flahide vardr ki zerinde:
"Sultan Mehmed Hn- Ftih Hazretlerinin Topu Bass
Es'ad Aa ibn-i Beri" diye yazldr.
Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/297) (E. elebi, Haz. Z. Danflman 2/93

Uluca Baba Mescidi

vlice Baba Mescidi de denir. Mescid, Eyp'n Blbl
E
Yuvas mevkiinde ve Evlice Baba Mescid Sokann sa
tarafndadr. Karflsnda Sadrazam orlulu Ali Pafla'nn 1119
Topular Mescidi

lan akmakta iken mabedin sa tarafna 1974 tarihinde yeni

beton bir cami infla edilmifltir. Kaps zerine Besmele ve
1389 tarihi yazlmfltr. Mihrab ve minberi mermerdir. Her
ikisinin zerine 1390 tarihi yazlmfltr. ki mabedin
arasndaki duvar yktrlarak birlefltirilmifltir.
Minaresi, cadde zerinde, sol tarafta ve son cemaat yerinin dflndadr. Kaidesi kesmetafl olup ince tuladan yaplmfl
olan gvde ve petek ksmlar imento ile svanmfltr.
Kble tarafnda 15 flahide bulunmakta iken son tamir
srasnda drt tafl kalmfltr.
Sikkeli, drt kfle, ince bir flahide zerinde:
"Sahib'l-Hayrat Topubafl Es'ad Aa ruhi n fati-ha"
diye yazldr. Rakam yoktur. Hadika Yazar ise, 966 tarihini
grmfltr. Bu durumda flimdiki tafln orijinal olmamas icab
eder. Yannda, ayn tip bir tafl zerinde:

(1707) tarihinde yaptrmfl olduu meydan eflmesi ile Haki

Baba Tekkesi (Evlice Baba Tekkesi)'nin haziresi bulunmaktadr.
Hadikat'l-Cevmi'de flu ksa bilgi vardr:
"Banisi Ftih ricalinden Veliyddin Efendidir. Karflsnda
olan mezaristan kflesinde medfundur. Mahallesi yoktur."
Veliyddin Efendinin Fatihin meflk (yaz veya musiki)
hocas olduu sylenir. Set zerindeki sikkeli flahidesindeki
kitabesi fludur:
Eb'l-feth ve'l-megzi
Sultan Mehemmed Gazi Hazratlar'nn
Meflk hacesi shib'l-hayrt
Ve'l-hasent VeliBaba'nn
Rh- flerifine el-ftiha
sene 857 (1453)
Kabrin bulunduu set duvarnda ise flu kitabe vardr:
Eb'l-feth el-magzi Hn Mehemmed nm z-flntn
Kla ruhu c blbl-i glistan cenneti me'v

Ann talimde meflk hcesi nm- Veliyddin

Makar-gh itmifl idi ztna bu mevzi'i amma
Mrr- rzigr ile olub bir gnde bnyd
db ta'mirine himmet bu kabri itdi nev ihya
Cenb- Dervifl Ahmed nm veli-haslet hemn der-hin
Du'-y hayr in bir ehl-i hayra oldu sk-pir
db ta'mir nakfl- meflhedin Nakfli didi trih
Ola rh- Veliyddin'e d'im rahmet-iMevl
1173 (1759)

Topular Mescidi Haziresi

Kabir bu tarihte yenilenmifltir.

Mabet, tafltan olup ats ve minberi ahflaptr. Minaresi
devrinden kalmfltr. Gayet harap iken 1967 hazirannda tamirine bafllanmfl ve ayn yln aralk ayna raslyan ramaza-

M 88 M

M CAM VE MESCDLER M

flehitler mevkii, alt yolun birlefltii bir vadidir. ki taraf

yksek tepedir. Buradaki meflatlktan bir tek tafl kalmfltr.
Meflatlk arkasnda, Dikili Aa Sokann yanndan Rami
Deresi akmaktadr. Bu Sokaktan Rami'ye klr. ok dik bir
yokufltur. Derenin nne, tafl bir set yaplmfltr ki bir bendi
andrmaktadr.

Yank Minare Mescidi

laca Tekke Mescidi, Sra Serviler Tekkesi, Sultan III.
A
Osman Tekkesi Mescidi ve Ahmed Efendi Tekkesi isimleri ile de bilinmektedir.

Uluca Baba Mescidi - Evlice Baba Mescidi

nn ilk cumasnda ibadete almfltr. Kitabesi yoktur. Sokak

zerinde kk bir haziresi vardr.
Kitabe yazar Nakfli Mustafa Efendi Eypl'dr. Divan
flairi, hattat ve musikiflinas idi. Enderundan yetiflmifl olup
divan vardr. 1178 (1764)'de ld.
Kaynak: (Hadika 1/267) (st. Ans. 10/5417) (Ayvansarayi, Mec. Tevrih S:
198) (Ayverdi, Fatih Devri, 111/513) (T. z. st. Camileri 1/324) (Trk Dili
ve Ed. Ans. 6/506)

ehitler Cami
yp'te fiehitler mevkiinde ve Meflatlk Sokann
E
sa kflesindedir. 1959 tarihinde kubbeli olarak
yaplmfltr.
fiehitler mevkii ad, 16 Mart 1920 tarihinde, stanbul'un iflgali srasnda, fiehzadebafl'ndaki karakolda uyumakta olan askerimizin ngilizler tarafndan vahflice flehit
edilmesi zerine verilmifltir.
fiehit edilen bu askerler evvala Eyp'te, Bahariye'deki
mezarla gmlmfllerdir. Bundan dolay buras hl fiehitlik
ismi ile anlr. Daha sonra flehitler, buradan alnarak
Edirnekap'da, Sakz Aac Mezarl'na nakledilmifllerdir.

Tekke, Otakclar'da, Fethi elebi Camii civarnda ve Alaca

Tekke Sokann sol kflesine yakn biryerdedir. Ayrca Aflhane
Sokana alan bir yolu vard. Bu yolunbaflnda, Eski Saray
Aas Yakub Aa'nn mektebi ve lahdi mevcuttur.
Hadika Yazar, tekkeden, Yank Minare Mescidi adyla
bahsediyor ve diyor ki:
"Banisi fieyh Ahmed Nakflibendi'dir. Asl Taflkpr'den
olup kardefli brahim Efendi ile 900 (1494) tarihinde stanbul'a
gelmifller ve vefatlarnda minare yannda defn olunmufllardr.
Ad geen mescid yanmakla vakf msaid olmadndan
nice zaman harap kalmfl ve hatta yerine iki kk ev
yaptrlmfl idi.
Sultan III. Osman tahta getikde Eyyp Ensri ziyaretine
ve kl kuflanmak iin alay ile geerken irade buyurub evler
yktrlp yerine bu cami'i flerif bina ve yeniden minber vaz' ve
mahfel-i hmyun ihdas ve minaresi tecdid olunup lazm gelen
vazifeleri Sleymaniye'den verilmifltir.
Bu cami'in yannda bulunan Sa'diyye fieyhi bulunan Salih
Edirnev hezar-fen bir zt olmakla bu cmi'e fleyh tayin olunmufltur ki Sultan III. Mustafa'nn tahta getii sene o dahi
vefat ederek yerine olu Seyyid Abdullah fleyh olmufltur.
Mescidin mahallesi yoktur."
Mescid'in bugn yalnz arsas, kk haziresi ve sokak
tarafndaki cephesi ve kaps mevcuttur. Sa tarafndaki mermer sveli kapsnn yars yklmfltr.
Sultan III. Osman 1168 (20 Aralk 1754) tarihinde buradan geerek Eyp Cami'ine gittiine gre mabet, en ge
1755 tarihinde ibadete almfl demektir. Bu srada nyz
muntazam beyaz kesmetafl ile kaplandndan mescit, Alaca
Mescid veya Alaca Tekke ismi ile anlr olmufltur. Sokak
tarafndaki cephesinde klasik topuzlu flebeke demirli
penceresi vardr. ki pencere arasna nifl fleklinde mihrab
yerlefltirilmifltir.
Tekkenin karfls ve Alaca Tekke Sokann sa taraf,
fiiraze Sokana kadar uzanan mezarlk idi. Yol boyunca dikilmifl servilerden dolay Sokan eski ad Sraserviler Soka idi.
1974 tarihinde Hali Kprs ve evre yolunun yapm
srasnda serviler ve mezarlk yokedildi. Padiflahlar, tahta
getii zaman Eyp Sultan Trbesi'ne gitmek iin bu yolu
veya Abdurrahman fieref Bey Caddesini tercih ediyorlard.
Bakmsz haziresinde bugn flu flahideler bulunmaktadr:

Uluca Babann kabri

M 89 M

M EYPSULTAN TARH M

nan tekkeler listesinde ise, yerinin arsa olduu ve yin gn

perflembe olan bir Sa'diyye tekkesi olduu belirtilmifltir.
Oysa Osman Bey, yin gn cuma olan bir Rfai Tekkesi
olduunu sylyor.
1256 ve 1294 tarihli tekkeler listesinde bu civarda yin
gn Sal olan bir Sa'diyye Tekkesi daha vardr. "Sa'diyye'den
fieyh Emin Efendi Tekkesi. Der Paflmakc ayr, arsadr"diye
kaytldr.
Tekkenin son fleyhlerinden biri olan Talat Efendi ayni
zamanda bir musikiflinas idi. Kasmpaflal fieyh Cemal
Efendiden meflk etmifltir. 1339 (1920)'de vefat etti. Kabri, bu
tekke haziresinde ise de taflna rastlanmad.

Yank Minare Mescidi - Alaca Tekke Mescidi

1- Merhum Es-seyyid
Efl-fleyh Ahmed
Efendi-i Nakflibendi-i
Buhri ruhi n
El-ftiha
977 (1569)
Drt kfle flahidesinin zerinde tarikat sikkesi bulunmaktadr. Hadika Yazan, bu zatn 900/1494 tarihinde stanbul'a
geldiini sylyor. Tafl orijinal olup sokak tarafndaki duvarn
arkasndadr.
2- Bu tafln bir efli de hemen yanndadr. Tac yerdedir.
Kitabesi de dierinin ayn olup fludur:
Merhum Es-seyyid/ Efl-fleyh brahim / Efendi-i Nakflibendii / Buhri rhin / el-ftiha / 977
3- fieyh Salih Efendi uzun kitabesinden anlaflld zere
1169 (1755) tarihinde bu tekkenin fleyhi olmufl ve 1221(1806)
tarihinde de vefat etmifltir. Sa'diyye fleyhi olup tarih msra
fludur:
Gitdi fieyh Salih Efendi hankh- a'zama 1169 1221
4- Es-seyyid Nakfli Sa'dullah Efendinin vefat, 1176 (1762).
5- Kk fesli bir flahide, fakat tamamen topraa gml,
okunabilen ksm fludur:
Sultan Osman Tekyesi fieyhi el-hac zzet Efendi hafidi...
Mecmuai Tekya'ya gre, yin gn cuma olan bir Rfai
dergh idi. 1890 tarihlerinde Rza Efendi bu Tekkenin fleyhi
bulunuyordu. Burada tekkenin Sraserviler'de olduu belirtilmifltir.
Yine bu tarihlerde yazm tamamlanan bir Nfus Defteri'ne gre, Mehmed Emin Efendinin olu, 1225 (1810) doumlu, elhac zzet Efendi bu tekkenin fleyhi idi. Bu zatn olu
1269 (1852) doumlu Ali Rza Efendidir.
1199 (1785) tarihli tekkeler listesinde:
"Otakclar'da Arakiyyeci Bafl Mahallesi'nde fieyh Seyyid
Ahmed Efendi Tekyesi fleyhi Seyyid Mustafa Efendi b hatt-
hmyun mceddeden kayd olundu, fi 25-11-1201 (1786). diye
kaytldr.
1256 (1840) tarihli tekkeler listesinde ise: "Sa'diyye'den
Sultan Osman Tekyesi der Sra Serviler der Otakclar, arsadr."
diye kaytldr.
1294 (1877) tarihli, Asitanei aliyye ve bild- selsede bulu-

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/289) (T. z. st. Camileri 1/151) (Mec.
Tekaya) (fiem'dani-Zde Tarihi, Haz. M. Aktepe 1/178) (S.N. Ergun, Trk
Musikisi Ant. S: 660) (Bafl Bakanlk Arflivi, Kepeci Tasnifi, Nfus Def. No.
6290 /I S: 290) (A. etin, Ist.daki Tekke, Zaviye ve Hankahlar, Vakflar Der.
13/588) (Osman Bey, Mec. Cevami 2/6)

Yeni Mahalle Mescidi

ac Hsrev Mescidi ve mmi-Hn Hatun Mescidi de
denir. Mabet, Erikap dflnda ve bu kap ile Y vedd
Trbesi arasnda, Yeni Mahalle Soka ile Hac Hsrev Camii
Sokann birlefltii yerde ve Hac Hsrev Sokann sa
kflesindedir. Hali Kprs ve evre yolunun yapm
srasnda, bir ka sokak hari, btn bu semt, Abdlvedd
Mahallesi, Tokmak tepe ve mezarlklar ile beraber ortadan
kalkmfltr. Bu arada, derin bir ukurda kalmfl olan, Hac
Hsrev Camii de, kimse tarafndan iskan edilmemesi amacyla
ats ve minaresi yktrlmfltr.
Mabet, meyilli bir arazide yapldndan fevkanidir. Yma
tafltandr. Sa tarafnda, kaps son cemaat yerine alan ince
tuladan yaplmfl minaresinin, yalnz gvdesi ve flerefesinin alt
ksm grlmektedir. Ahflap ats mabedin ve son cemaat
yerinin zerini rtmekte idi. Kitabesi yok-tur.
Mescidin sa tarafnda, yol afln yerde ve kflede, klasik,
1103 (1691) tarihli Mehmed Aa ve Hac brahim Efendi
eflmesi vardr. Sol tarafnda ve Yenimahalle Soka ile kz
Arabaclar kmaz'nn birlefltii yerde ise 1237 (1821) tarihli
Hac Mehmed Aa eflmesi bulunuyordu. Bu

Yeni mahalle Camii-Hac Hsrev Camii, solda Hac Mehmed Aa

eflmesi, sada, Mehmed Aa eflmesi

M 90 M

M CAM VE MESCDLER M

Zal Mahmut Pafla Camii

eflme, Hali Kprs'nn yapm srasnda tafllar numaralanarak sklmfl ve yine bu ukurdaki flimdiki yerine
nakledilmifltir.
Hac Hsrev'in kabri, Yeni Mahalle Soka zerinde ve bu
yolun kz Arabaclar kmaz'nn sa tarafndaki sofada idi.
n taraf kesmetafl duvarl bu yerde iki kabir tafl bulunuyordu. Sol tarafta ise mermer sveli bir kaps vard. Bu kk
hazirenin karfl kflesinde de 1237 tarihli Hac Mehmed Aa
eflmesi bulunuyordu. Bu sofa, 1971'de Edirnekap, Msr tarlas mevkiine nakledilmifltir.
Hadika Yazar diyor ki:
"Yeni Mahalle Mescidi'nin banisi el-hac Hsrev'dir ki
yokuflun nihayetinde ana yola nazr bir mahalde medfundur.
Minberini Sadrazam Divitdar Mehmed Pafla koymufltur.
Hitabet vazifesi Sultan Mehmed Han vakfndan tayin olunmufltur.
Civarnda bulunan mektebin banisi Sadrazam Dmd
brahim Pafla'dr ki stanbul'da camiinde medfundur.
Bu mescidin yaknnda bulunan byk eflme fiatr Hasan'Aa nam sahib'l-hayrndr ki bir eflmesi dahi Ayvansaray
dahilinde Mustafa Pafla Cami'i avlusundadr."
Damat brahim Pafla Mektebi bugn mevcut deildir.
Mescide minber koyarak cami yapan Divitdar Mehmed Pafla

1750-1752 tarihleri arasnda sadrazam olmufltur. Msr valisi

iken orada vefat etmifltir.
Halk rivayetine gre, Eyp Sultan Hazretleri stanbul'un
muhasaras srasnda, Hac Hsrev Camii'nin bulunduu yerde
vefat etmifltir. Sonra trbesinin bulunduu yere gtrlerek
defnedilmifltir.
Hac Hsrev Mescidi'nin yaplfl tarihi belli deildir. mmihni Hatun Hac Hsrev'in kz olup vakflar vardr. Dier
kzlar Ayfle, Rukiye ve Saliha Hatunlar olup bunlarn da
vakflar vardr.
Mehmed Aa eflmesi 1691 ylnda yapldna gre mabet,
bundan bir mddet evvel yaplmfl olmaldr.
Kaynak: (Gezi Notu) (Hadika 1/288) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 111 No. 24522)
(Evkaf Def. 1 No: 1606-1607)

Zal Mahmut Paa Camii

efterdar Caddesi ile Zal Pafla Caddesi arasnda olup her
D
iki caddeye alan kitabesiz avlu kaplar vardr.
Defterdar Caddesine alan kapnn sol tarafnda,
Mihriflah Sultan Trbesi, mektebi ve sebili, sa tarafnda

M 91 M

M EYPSULTAN TARH M

ise, 998 (1589) tarihli eflme ve biraz ileride de, Tecvid Yazar
Karabafl Ahmet Efendi (Pr Ahmet Edirnev)nin trbesi vardr.
Zal Pafla Caddesine alan kapnn karflsnda ise Silh
Mehmed Bey'in enteresan mescidi bulunmaktadr.
Evliya elebi Seyahatnarriesi'nde diyor ki:
"Camilerin en gzeli Zal Pafla Cardi'idir ki irem ba iinde
iki taraf yol ve pek parlaktr. Osmanl lkesinde olan vezir
camileri iinde bundan nurlusu yoktur. 366 cam billur ile ssldr... Minberi, mihrab, mezzin mahfelleri ince stunlarn
Sinop kalasndaki minberden baflkasnda grmedim..."
Hadika Yazar diyorki:
"Banisi Sultan Sleyman'n silahdarlndan tu ile
ra ve damad- flehriyari olan Mahmud Pafla ile efli fiah
Sultan'dr. Bunlarn ikisi dahi bir trbede medfunlardr. Cami'i
flerifte mahfel dahi vardr lakin fevkani deildir. nnde
medrese ve meydannda fladrvan vardr. Cami'i flerif bir
taraftan fevkani ve dier taraftan ise tahtanidir. Ve trbesi
karflsnda bir medresesi dahi vardr...
Cami, bir ok defa tamir olunduundan baflka 1240 senesi Ramazan- fierifi sonlarnda (mays 1825) Sultan II. Mahmud
dahi harab olduunu duyduu zaman tamirine bafllanmasn
emr etmifltir. Vakfndan cami ve trbe tamamen tamir olundu
ve mahfel-i hmyuna bir de hela yaptrld."
Klliye, 985 (1577) senesi bafllarnda Mimar Sinan'a
yaptrlmfltr. Tamamlandnda flu tarih dfllmfltr: Hatif-i
be-gft- trih "Haz makm- Mahmud" 985 (1577)
Esas cami ksm bir byk kubbe ve onu taraftan saran
mahfillerden oluflur. kisi mihrab divarna dier ikisi ise ayaklara oturan kemerler, byk kubbeyi taflrlar.
Defterdar Caddesine alan avlu kapsndan girildiinde
sa tarafta medrese odalar, sol tarafta ise Zal Mahmud Pafla
Trbesi, haziresi ve orta yerde kitabesiz bir kuyu bulunmaktadr.
Buradan 26 basamakl tafl bir merdivenle fladrvan avlusuna klr. Merdivenin altndaki meyilde iki adet eflme
vardr. Bugn kapatlmfltr. fiadrvan sekiz stunludur.
Avlunun tarafnda medrese odalar bulunmaktadr.
Mabet, kesme tafltan tula hatll olarak infla edilmifltir.
Minaresi ise yekpare kesme tafltr. Son cemaat yerinde alt
stunlu bir revak mevcuttur. stilaktitli cmle kaps zerine
Ayet-i Kerime yazlmfltr. Kitabe yoktur.
Cami bir taraftan fevkani olduu iin altnda befl adet oda
bulunmaktadr. Camiin kble tarafnda da avluya inen bir merdiveni vardr. Minaresi 1894 depreminde yklmfl ve yeniden
yaplmfltr. 1955-1963 yllar arasnda da vakfa esasl bir
flekilde onarlmfltr.
Zal Mahmut Pafla iin trbesi bahsine baknz.

Zeynep Hatun Mescidi

dris kflk semtinde ve Kerim Aa Soka ile
I
Gmflsy Cami'i Soka arasndadr. Zeynep Htn'un
kabri ise, Trbe Sokann sol baflnda ve set zerindedir.
Etraf demir parmaklk ile evrilmifltir. Lahdi sonradan yaplmfltr. Yazs ve flahidesi yoktur. Fakat flahide yerleri
durduuna gre krlmfl olmaldr.
Zeynep Hatun Trbesi bahsine baknz.
Bir sokak ileride ve Gmflsy Camii sokann sol
baflnda ve bir evin bahesinde kalmfl olan dris-i Bitlisi'nin
flahidesi bulunmaktadr. zerindeki yaz fludur:
"Kutb'l-rifin merhum ve mafur dris Efendi ruhuna fatiha" rakam yazl deildir.
Hadika Yazar diyor ki:
Bniyesi Htn, dris-i Bitlisi'nin zevcesi idi. Orda medfundur. Mescidin minberini Eyp'te bulunan Arpac Mescidi'nin
imam olan fieyh Abdullah Efendi koymufltur. Zeynep Hatun
Mescidi'nin mahallesi vardr."
Mabed, kesme tafltan yaplmfltr. ats ahflaptr. 1983'de
her taraf imento ile svanmfltr. Dar bir sahaya yapldndan,
yolun flekline uydurulmufltur. Sa tarafna smayan minaresi
mihrab ynne ve camiden ayr olarak yaplmfltr. Bu durum
stanbul camilerinin hi birinde yoktur. Bundan dolay camiin,
mahalle sokaklar teflekkl et-tikten sonra yapld anlafllmaktadr. Mihrab dfla taflma-ldr. n tarafndaki kk haziresi yok
edilmifltir. iekli bir lahit kapa basamak olarak kullanlmfltr.
Son cemaat yerinde iki tamir kitabesi vardr. 1203 tarihli
olan 16 satr ve msral olup bir cetvel iine iki msra yerlefltirilmifltir. Gzel bir hat ile yazlan kitabe fludur:
Barek-Allah zehi mescid-i ser-tak- behin
Kasr- dris'de olmufl ne gzel mde

fieref ehl-i salah evre zhd takva

Bir giren sahn- ibdetgehine ukbda
Olur ittira crt- cz-ile eyler mesb
Hsl ann in oldu cennet mde
Bni-i evveli Zeyneb Kadn Rabb- Kadir
Menn-Nebi srrna mazhar idb ukbda

Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/253) (E. elebi, Danflman Ter. 2/94-95)
(Uzunarfll, Osm. Tarihi 11/403) (Si. Osm. 1/45) (M. Meri, M. Sinan,
Tuhfet'l-Mimarin S: 26) (A. Kuran, M. Sinan S: 305) (T. z, st. Camileri
1/157) (Ayvansarayi, Mec. Tevarih, Haz. F. Derin-V. abuk S: 110-115) (A.
Kuran, Zal Mahmud Pafla Klliyesi, Boazii ni. Der. I. 1973 S: 65-80)
(Osm. Arfl. Evkaf dareleri Katalogu 1/15-91)

Zeynep Hatun Camii

M 92 M

M CAM VE MESCDLER M

Kethday Hurretn fiah- cihan def-i gam

de dilfld an evvelide ve hem uhrda
tdi bu mescidi ta'mir ile beyi-i ma'mr
Takva ferfl olman ol-mstekin mde
Hare idiib Hakk yoluna su yerine nakd-i himem
Hi kusur eylemedi himmetine icrada
Oldu bu hayra muvaffak anada hir Hakk
Nurdan kasr ile ikram ide mevda 1203 (1788)
Dier kitabe ise yedi satr halinde hazrlanmfl olup 14
msradr. Gzel bir hat ile yazlmfltr. Kitabe fludur:
Cihan durduka var olsun hemn Abd'l-Mecid Hn
Zamannda ola lem btn ma'mr bdan
Harb olmufl idi bu Cmi'-i Zeyneb Kadn okdan
Olub ta'mire muhta bu nice yl kalmfl idi viran
db Atiyye Sultan- inyetkre ok hizmet
Hazinedar usta eyledi ihya an elan
Efendisine aldrd du'y flhhesiz zira
Bu etrafn ahalisi yeniden oldular fldan
Kabul itsn bu hayrat Cenb- Hazret-i Bari
Virb cennet sarayn cemlin eyleyb ihsan

Mbarek fleky-i gayranda kemle irdi hayrat

Vire tevfkini daim ol Hazret-i Mennan
Dflerse bir dfler trih-i ta'miri Emin byle
Ne zib oldu ta'mir Cmi'-i Zeyneb Kadn ey cn
1258 (1842)
"Zeynep Hatun'un kocas dris-i Bitlisye, Yavuz Sultan
Selim'in byk bir gveni vard. Ona, stleri tural bofl
katlar gndermifl, bunlarn kendisi tarafndan vaziyetin
icabna gre doldurarak Krt beylerine gndermesini emretmifltir. Yani ona Padiflah adna icap edenlere hkmler yazma
yetkisini vermifltir. ran'n istilasnda onun mhim rol vardr.
Kadir bilir padiflah, dris-i Bitlisnin Diyarbakr'n fethinde gsterdii hizmeti 2000 venedik dukas, sekiz hil'al, kabzesi altn
ifllemeli bir kl ile mkafatlandrmflt."
Hoca Sa'deddin Efendi Tac't-Tevrih adl eserinde dris'in 926 (1520) Osm. Mellifleri adl eserde de 1521 ylnda
vefat ettii yazldr.
Olu Eb'1-Fazl Mehmed Efendi, babasnn Heflt-Bihiflt
adl tarihine zeyl yazmfltr.
Zeynep Hatun mabedi 1520 tarihinden sonra yaptrmfltr.
Semt sakinlerinin ifadesine gre, Zeynep Hatun'un kabri,
mescid kaps nnde imifl. Bugn mevcut deildir.
Mabet, 1314 (1896) tarihinde tamir edilmifltir.
Kaynak (Gezi Notu) (Hadika 1/262) (Tac't-Tevarih, Haz. . Parmakszolu,
3/68) (M. Hlid Tank. Hazreti Hlid ve Eyp Beldesi S: 47) (Osm. Arfl.
Evkaf daresi Katalogu 1/113)

M 93 M

Eypsultann 1958 ylnda uaktan genel grnfl